Professional Documents
Culture Documents
Benh Hoc Ung Thu
Benh Hoc Ung Thu
Benh Hoc Ung Thu
I HC Y KHOA H NI
in thoi : 0973.910.357
THNG TIN
NG H :
Tc gi xin chn thnh cm n mi s ng h v mt ti chnh gip cho Bch
Khoa Y Hc c pht trin tt hn v ngy cng hu ch hn.
Mi tm lng ng h cho vic xy dng mt website dnh cho vic ph bin ti liu
hc tp v ging dy Y Khoa ca cc c nhn v Doanh nghip xin gi v :
S ti khon : 5111-00000-84877
CNH BO :
TI LIU NY CH MANG TNH CHT THAM KHO nhm mc ch nng cao hiu bit v Y
khoa. Tuyt i khng c t { p dng cc thng tin trong ebook ny chn
on v t iu tr bnh, nht l vi nhng ngi khng thuc nghnh Y . Tc gi
ebook ny khng chu bt c trch nhim g lin quan n vic s dng thng tin
trong cun sch p dng vo thc tin ca bn c. y l ti liu su tm t
nhiu tc gi khc nhau, nhiu cun sch khc nhau, cha c kim chng , v th
mi thng tin trong cun sch ny u ch mang tnh cht tng i . Cun sch ny
c phn pht min ph vi mc ch s dng phi thng mi, bt c hnh vi no
lin quan n vic mua bn, trao i, chnh sa, in n cun sch ny vo bt c thi
im no u l bt hp l . Ni dung cun ebook ny c th c thay i v b
sung bt c lc no m khng cn thng bo trc.
GII THIU
Mi thng tin trong b sch u ch c tnh chnh xc tng i, thng tin cha
c kim chng bi bt c c quan Php lut, Nh xut bn hay bt c c quan c
trch nhim lin quan no . V vy, hy lun cn trng trc khi bn chp nhn mt
thng tin no c cung cp trong b sch ny.
ABOUT
As the request and desire of many readers, in addition to updating the new articles
and new specialties, as well as changes in presentation, Medical Encyclopedia 2010
is divided into many small ebooks, each ebook includes a subject of medicine, as this
may help readers save time looking up informations as needed. The author would
like to thank all the critical comments of you all in the recent past. All the books of
the Medical Encyclopedia 2010 can be found and downloaded from the site
www.ykhoaviet.tk ,by Le Dinh Sang construction and development.
DONATE
The author would like to thank all the financially support to help the Medical
Encyclopedia are developing better and more-and-more useful.
All broken hearted support for building a website for the dissemination of learning
materials and teaching Medicine of individuals and enterprises should be sent to:
Bank name: BANK FOR INVESTMENT AND DEVELOPMENT OF VIETNAM
Bank Account Name: Le Dinh Sang
Account Number: 5111-00000-84877
DISCLAMER :
Medical Encyclopedia 2010 and any support from L nh Sng are provided 'AS IS'
and without warranty, express or implied. L Sng specifically disclaims any implied
warranties of merchantability and fitness for a particular purpose. In no event will
be liable for any damages, including but not limited to any lost or any damages,
whether resulting from impaired or lost money, health or honnour or any other
cause, or for any other claim by the reader. Use it at Your risks !
FOREWORD
These ebooks are Le Dinh Sangs collection, compilation and synthesis with the aim
of providing a useful source of reference-material to medical students, and all who
wish to learn, research, investigate to medical information.
This book is to provide to you, completely based on your volunteer spirit. Without
any negotiation, bribery, invite or link between you and the author of this book.
The main purpose of these books are support for studying for medical students, in
addition to others if you are working in health sector can also use the book as a
reference.
All information in the book are only relative accuracy, the information is not verified
by any law agency, publisher or any other agency concerned. So always be careful
before you accept a certain information be provided in these books.
All information in this book are collected, selected, translated and arranged in a
certain order. Each artical whether short or long, or whether or unfinished work are
also the author of that article. L nh Sng was only a collectors in other words, a
person to help convey the information that the authors have provided, to your
hand. Remember the author of the articles, if as in this book is clearly the release of
this information you must specify the author of articles or units that publish articles.
This book is the material collected and translated by a medical student rather than a
professor Doctor experienced, so there may be many errors and defects
unpredictable, subjective or not offices, documents can be arranged not reasonable,
so besides carefull before reading information, you should also read carefully the
contents of the material and the policy, manual for use of this book .
The author of this e-book does not bear any responsibility regarding the use of
improper purposes, get bad results in health, wealth, prestige ... of you and your
patients.
7. Not a professional, not a health worker, you are not allowed to use the
information contained in this book for diagnosis and treatment. Ever, the physician
treating patients rather than treatment. Each person is an independent entity and
completely different, so applying all information in this book into practice will be a
big mistake. The author will not bear any responsibility to this negligence caused.
8. As is the community material, these books could be developed or not are not only
based on their strength and perseverance of the author of this book , the
contribution, suggestions, additional adjustment of the reader is great motivation
for this book keep developed. Because a goal of becoming a medical reference
books in accordance with general requirements and the practical situation in the
health sector in particular and life.
9. The contents of this book, may only correct in a certain time in the past and the
present or in the near future. In this era of scientific and technological revolution as
sweeping as fast now, no one knew before is whether the knowledge that you have
obtained can be applied in future or not. To answer this question, only yourself,
have to always update-YOURSELF-for latest information in all areas of life, including
the medical field. No one can, of course this book can not, do it for you.
10. Strictly forbidden to use this book in any bad purpose, not be allowed to
commercialize this product under any mean and any time by any media . The author
of this book is not the inventor of the book-articles, but has made a lot of effort,
time, and money to create it, for the advanced of the community. You must take full
responsibility for any misuse purposes and does not comply with the contents of
this book yet.
11. All theories are just gray, a thousand books or a book are only theory, the only
facts of life are the most perfect book, in which you are not an audience but are the
main actor. This Book just a small grain, using it to cook or fry breeding is completely
depend on you. And the person who created this grain will begin more excited and
motivated to keep trying if you know that thanks that so many people no longer
have to queue to wait for relief.
12. All comments related to the books should be sent to the me at the address
above. We hope to receive feedbacks from you to make the later version better.
13. We wish you, your family and Vietnamese people has always been healthy,
happy and have a prosperous life.
MC LC
THNG TIN
ABOUT
1. I CNG V UNG TH
2. DCH T HC UNG TH
3. C CH BNH SINH & QU TRNH TIN TRIN T NHIN CA BNH UNG TH
4. NGUYN NHN UNG TH
5. D PHNG UNG TH
6. THM KHM KHI U
7. CHN ON BNH UNG TH
8. CHT CH IM UNG TH
9. IU TR PHU THUT BNH UNG TH
10. IU TR TIA X BNH UNG TH
11. HA TR UNG TH
12. IU TR GIM AU TRONG UNG TH
13. IU TR TRIU CHNG K GIAI ON CUI
14. CHNG TRNH PHNG CHNG BNH UNG TH VIT NAM GIAI ON 2002-2010
15. UNG TH V
16. UNG TH TY
17. UNG TH TUYN D DY
18. UNG TH I TRNG V TRC TRNG
19. UNG TH NG MT NGOI GAN
20. UNG TH GAN NGUYN PHT
21. UNG TH PHI
22. UNG TH THC QUN
23. U LYMPHO KHNG HODGKIN
24. UNG TH TUYN GIP
25. U TRUNG THT
26. UNG TH THANH QUN
27. UNG TH AMIAN KHU CI
28. UNG TH CC XOANG MT
29. U BUNG TRNG
30. UNG TH C T CUNG
31. UNG TH NGUYN BO NUI
32. UNG TH NIM MC T CUNG
1. I CNG V UNG TH
PHNG PHNG I HC Y DC HU
I. NH NGHA
- S thoi trin dn dn, ko di dn n suy kit v cui cng bnh nhn t vong.
Mi loi ung th u c s tin trin khc nhau, tuy nhin nu ung th khng
c iu tr th s din bin qua cc giai on sau:
1. Giai on kh i u
1.1. Bc kh i u
Thng xy ra rt nhanh, sau khi cc t bo tip xc vi cc tc nhn gy ung th:
tc nhn vt l, tc nhn ha hc, tc nhn virus. Cc tc nhn ny gy ra thng
tn DNA ca t bo khng hi phc.
S tin trin ca bnh ung th gii thch c bn cht ca bnh ung th l g: khi
u pht trin cc b ti ch, xm ln ti vng v cho di cn ton thn.
Khi tin trin ung th xy ra, c nhiu bin php chng li s tin trin :
+ Loi ung th biu m thng di cn n cc trm hch bch huyt khu vc. Khi
khi u tin n thnh bch huyt, t bo ung th xm ln nhanh chng qua thnh
bch huyt v c h thng lu thng bch huyt mang ti trm hch u tin.
Khi cc t bo ung th i n hch ngi ta nhn thy phn ng c hiu gi l
vim bch mch mn tnh c hiu (specific chronic lymphadenitis).
[1] T bo ung th ri khi u tin pht chy dc theo mch bch huyt hng v
hch v tinh
8. Nhng thng tn trn hnh 8 gii thch tnh trng bch huyt v ph bch huyt.
S hin din ca di cn bch huyt trn mu bnh phm phu thut, hoc s xm
ln hch bch huyt l c hiu ca ung th ang tin trin. Tin lng thng
ngho nn v cc nh ung th hc phi tnh n iu tr kt hp x tr, ha tr, ni
tit, min dch sau phu thut.
Di cn theo ng mu:
Di cn theo ng k cn:
1. Vai tr ca thuc l
+ Phi
+ Thanh qun
+ Khoang ming
+ Vm mi hng
+ Bng quang
+ Nitrosamines
+ Heterocyclic hydrocarbons
+ Benzen
+ Radioactive 210-polonium
2. Yu t di truyn
Ngi ta nhn thy rng mt s loi thuc gip d phng ung th:
+ S dng Tamoxifen (anti-estrogen) d phng ung th v trng hp c nguy c
cao v yu t gia nh. Nghin cu ln Hoa kz cho kt qu tt.
Trong thc t hin nay ch c mt s t loi ung th c li ch thc s khi thc hin
sng lc: ung th v, ung th c t cung, ung th da, ung th i trc trng, ung
th tin lit tuyn mc du vn cn mt s tranh ci v mt s k thut thc hin.
+ Ci thin c tin lng cho bnh nhn nh vo pht hin sm qua sng lc
V. CHN ON UNG TH
Mi v tr ung th c cc triu chng pht hin khc nhau, tuy nhin mi triu
chng pht hin u xut pht t sinh l bnh hc, c bit l s pht trin c
trng ca mi loi khi u.
Khi cc triu chng xut hin r, thy thuc nn thc hin mt s th tc chn
on:
+ Thc hin chn on cng sm cng tt, thm khm v thc hin cc th thut
trnh gy au n, lo u cho bnh nhn.
+ Ch nh iu tr ph hp vi giai on bnh.
+ Trnh nhng s iu tr khng cn thit. V d :Thc hin phu thut khi bnh
nhn c di cn.
+ Mc ca xm ln khi u ti ch
+ Mc di cn xa
1. iu tr phu thut
Trong mt thi gian di phu thut c xem l phng php duy nht iu tr
ung th v n nay n vn cn c xem l hn tng trong iu tr ung th hin
i.
vng.
+ Phu thut ti to
+ Phu thut gim au
2. iu tr tia x
Ngi ta phi thc hin m phng bnh nhn trc khi x tr. S dng mt my
Xquang c bit c tt c tnh nng ca mt my x tr, tr ngun phng x c
thay bng u n pht tia X gip xc nh khu vc s c chiu x (trng chiu)
trn ngi bnh nhn, gip cho vic iu tr c chnh xc hn.
+ Ngun phng x dng lng: Cht phng x c tim trc tip vo bnh nhn
i vi mt s ung th c bit: I131, P32, St 189.
3. iu tr ho cht
iu tr ung th hng ch l s dng cc loi thuc ngn chn s pht trin v lan
rng ca t bo ung th bng cch cn tr cc phn t c hiu lin quan n qu
trnh sinh ung th v s pht trin ca khi u. B i v cc nh khoa hc gi cc phn
t ny l phn t ch (moleculer targets), nn cc phng php iu tr ngn cn
chng gi l iu tr hng ch phn t (moleculerly target therapies). iu tr
nhm vo ch phn t l phng php iu tr c hiu qu hn cc phng php
iu tr hin nay v t gy c t bo hn.
Kz.
Khng th n dng, cc vaccin chng ung th, cht c ch tng sinh mch v
iu tr ung th bng gen (gen therapy) c xem l cc phng php iu tr
hng ch b i v chng ngn cn s pht trin ca t bo ung th.
+ Trastuzumab (Herceptin)
+ Cetuximab (Erbitux)
+ Erlotinib (Tarceva)
+ Thalidomide
iu tr chng proteasome:
+ Bortezomibe
+ C quan b ung th: C nhng loi ung th tin lng tt l loi ung th d pht
hin giai on sm, tin trin chm nh ung th da, ung th gip trng, ung th
c t cung, ung th v, ung th khoang ming, ung th i trc trng.
+ Tnh cht c tnh ca t bo ung th: T bo ung th c c tnh thp tin lng
tt. Tri li c tnh cng cao tin lng cng xu.
+ Th trng ngi bnh: ngi bnh cng gi ung th tin trin chm li nhng th
trng yu khng th thc hin iu tr trit c nn tin lng xu.
TI LIU THAM KHO I. TI LIU TING VIT
3. Nguyn Chn Hng v CS, 1986. Din bin t nhin ca bnh ung th. Trong:
Ung th hc lm sng, tp I, ti bn ln th nht, Trng i hc Y Dc Tp HCM,
trang 79-112.
1. Alani R.M and Munger, 1998. Human Papilloma Viruses and Associated
Malignancies. J clin
I. I CNG
Ti cc nc pht trin, cng vi s gia tng tui th trung bnh th bnh ung
th l nguyn nhn gy t vong th hai sau bnh tim mch. Hin nay, nhiu quc
gia ang pht trin, t l ung th ghi nhn c thp hn nhiu, hu ht do t l t
vong cao hn v cc bnh nhim trng v chn thng. Vi s gia tng kim sot
St rt v Lao mt s nc ang pht trin, t l ung th c trng i s tng
ln.
- Ung th phi: lun chim t l cao nht c cc nc pht trin v ang pht
trin ( khong 13,5% ), bnh c mi lin quan cht ch vi thuc l.
- Ung th tin lit tuyn: thng gp ngi cao tui, l bnh ung th nam gii
hng u ti cc nc pht trin, chim t l 6,79%
TH T Nam N
1 Gan C t cung
2 Phi V
3 D dy i trc trng
6 Hc ming Gan
7 Vm hu Bung trng
1. Xut (Incidence)
Nm 2002: 10,9 triu (vi 24,6 triu ngi sng chung vi ung th ) Nm 2020:
16 triu ( vi 30 triu ngi sng chung vi ung th )
T l mi mc thng c dng cung cp nhng d liu v s xut hin ung th
trong qun th dn c theo nhm tui, gii tnh, chng tc...ngi ta c th tnh t
l mi mc cho ton b dn c hoc tng b phn ca qun th dn c vi nhng
c trng phn b khc nhau.
2. T sut (Mortality)
Tnh hnh t vong do ung th: cc nh dch t hc ghi nhn nm 2002, trn th
gii c
T l t vong do ung th ngy cng cao ph thuc vo hai nguyn nhn chnh:
- Yu t nhn chng hc: tui th ca con ngi ngy cng tng m s ung th
hay gp nhng ngi c tui.
Tuy nhin, nhiu nc, cc thng k chnh thc cha cng b mi loi t vong.
1. Xu hng gim
2. S tng thm
S gia tng ca ung th phi, ung th bang quang c quy kt do tng tiu th
thuc l.
1. Tui
2. Gii
3. Chng tc
S khc bit v tnh hnh mc ung th ca cc chng tc khc nhau trong cng mt
quc gia cho thy tnh mn cm di truyn v cc yu t vn ha c nh h ng ti
nguy c ung th. Phi hp cc nghin cu di c c th phn lp c vai tr ca
tng loi yu t ny.
4. Tn gio
Nhng ngi theo mt tn gio no c nhng np sng c bit nh h ng
ti c im bnh ung th nhm ngi ny.
Vin ung th quc gia v an ton ngh nghip Hoa Kz nm 1978 cng b rng
30% bnh ung th c lin quan n mi trng lm vic, trong 4-8% trng hp
ung th l do mi trng cng nghip. Php, hng nm c thm 7000-8000
trng hp ung th mi mc do ngh nghip.
1. nh ngha
Ghi nhn ung th l qu trnh thu thp mt cch c h thng v lin tc s liu
v tnh hnh mc bnh cng nh c im cc loi ung th ghi nhn c nhm
h tr trong vic nh gi v kim sot gnh nng ung th trong cng ng.
vong.
2.1. Xut
2.2. T sut
(2001-2004) (2003)
Tnh \ Thnh H Ni
ph
(2001-2004)
Li 1,9 14 1,6 10
M mm 2,0 14 2,9 7
Ty 1,2 18 1,3 14
Da 3,0 9
Tnh \ Thnh ph H Ni
(2001-2004)
ASR Rank ASR Rank ASR Rank
Bng 3: 10 bnh ung th thng gp N gii
V 29,7 1 12,2 1 19,4 1
M mm 1,4 13 2,6 8
Da 2,6 10
1. Bi bo khoa hc:
1. Nguyn B c & Nguyn Chn Hng, 2002. Chng trnh phng chng ung th
giai on
2. Sch:
2. Jensen, O.M.Parkin, D.M. Maclennan, R. Muir, C.S and Skeet, R.G (eds),
1991. Cancer
I. I CNG
+ Kh nng di cn n ni xa
-Vi nhng hiu bit v vai tr ca Gen sinh ung v Gen nn bu cng cc khm
ph mi v s sinh mch ( angiogenesis ), cht t bo theo lp trnh (apoptosis), s
sa cha vn ling di truyn c th gip chng ta c c nhng hiu bit v c
ch sinh ung t lm c s cho mt liu php mi: liu php nhm trng ch
(targeted therapy).
1. ng dn truyn tn hiu t bo
Cng vi s pht trin ca cng ngh sinh hc, vai tr ca tin gen sinh ung (proto-
oncogen) vi chc nng sinh l iu ha ng dn truyn tn hiu t bo nhn
cc kch thch cho s phn bo v cht theo lp trnh c hiu bit hon ton.
Da vo v tr trn ng dn truyn tn hiu t bo, ngi ta chia tin gen sinh ung
lm 4 phn:
- Cc yu t tng tr ng (growth factors)
- Cc th th ca yu t tng tr ng
1.1. Yu t tng tr ng
1.2. Th th yu t tng tr ng
- Cc th th bao gm 3 phn:
+ Phn ngoi mng t bo: to mt v tr khuych i ha hc ch gn vi cc
yu t tng tr ng c hiu.
V d:
+ t bin ca tin gen sinh ung myc s gia tng kch thch phn chia t bo,
thng gp trong ung th tr em ( U nguyn bo thn kinh).
Liu php nhm trng ch ung th pht trin ng k qua s tin b v sinh hc
ung th, ngy cng hiu nhiu c ch dn truyn tn hiu iu ha t bo. T vic
s dng khng th n dng Trastuzumas (Herceptin) chng li phn ngoi t bo
th th erbB2 c gi tr trong iu tr ung th v di cn.
III. GEN NN BU
thng sa cha AND cn thit cho vic duy tr tnh n nh ca vn ling di truyn
V d:
do t bin ca p53
1. Giai on kh i pht
Tip theo cc giai on trn, ung th c th chuyn sang giai on lan trn. Giai
on ny c th ngn vi thng v cng c th ko di vi nm. giai on ny
khi u bnh trng, gia tng c th t 100 t bo n 1 triu t bo. Tuy nhin vn
cn qu nh pht hin bng phng php phn tch c.
Hnh 4: Khongcch thi gian gia ht thuc l v ung th phi
4. Giai on tin trin - xm ln- di cn
+ Giai on lm sng: Trn lm sng ch pht hin khi khi u c kch thc trn
4.2. Giai on xm ln v di cn
4.2.1. Giai on xm ln
T chc ung th xm ln nh cc c tnh:
- Mt s c ch tip xc ca t bo.
4.2.2. Giai on di cn theo cc ng:
- Bch mch: gp nhiu trong ung th biu m. u tin c th lan trn theo ng
bch mch ti ch v i khi lm tc, ri lan n bch mch vng. Di cn thng
t gn n xa, qua cc trm hch, c khi nhy cc.
- Theo ng mu: gp nhiu trong ung th lin kt. Khi i theo ng mu, t bo
kt thc mao mch v tng tr ng . Cc kiu lan trn theo ng mu:
3. Nguyn Chn Hng v CS. 1986. Din bin t nhin ca bnh ung th, trong Ung
th hc lm sng, tp I, ti bn ln th nht, Trng i hc Y dc Tp HCM, trang
79-112.
1. Ellis L. M, Fidder I, 1996. J Angiogenesis and Metastasis Eur. J. Cancer; 32: 2451
2461.
2. Kastan MB, Skapek SX, 2001. Molecular biology of Cancer: The cell cycle in
Cancer: Principles and Practice of Oncology 7th edition J.B. Lippincott Co.
Philadelphia, chapter 6, 91
109.
4. Reed J.C, 1997. Dysregulation of Apoptosis in Cancer. J. clin Oncol 17: 2941-2953.
73 81.
7. Vincent T.De Vita, 2001. Principles & Practice of Oncology, pages 98-112.
I. I CNG
Hin nay t l mc bnh ung th d bo ngy cng tng v kt qu cha khi bnh vn cn hn
ch do a s pht hin giai on mun. Mt s ung th ngay c giai on sm cng khng phi
cha lnh bnh. V vy, cch l t ng nht l phi bit cch d phng ung th.
Nghin cu nguyn nhn ung th khng ch da trn s hiu bit cc qu trnh sinh hc lin quan
n bnh tt m cn da vo bng chng dch t hc m t v phn tch bao gm s gii thch
nhng khc bit quan st c v tn sut ca mt s loi ung th theo gii tnh, tui tc, hon
cnh kinh t x hi v a d.
Ngy nay nh nhng tin b vt bc ca khoa hc, c bit trong lnh vc sinh hc phn t
ngi ta bit r ung th do nhiu nguyn nhn sinh ra. Mt tc nhn sinh ung th c th gy ra
mt s loi ung th v ngc li mt loi ung th c th do nhiu nguyn nhn khc nhau. Hiu
bit v cc yu t nguy c gy ung th gip d bo nguy c mc ung th c cc bin php sng
lc pht hin sm, gio dc v t vn sc khe. Nguyn nhn sinh ung th gm 2 nhm chnh l
cc yu t mi trng v tc nhn di truyn.
1.Tc nhn vt l
1.1. Bc x ion ha
Ngun tip xc tia phng x t nhin ch yu t cc cc tia v tr, t hoc cc vt liu xy dng.
Ngun tip xc phng x nhn to ch yu l trong chn on Y khoa. T l tt c ung th do
tia phng x rt thp (khong 2% - 3%).
+ Cc nh Xquang u tin khng t che chn nn thng b ung th da v bnh bch cu.
+ Ung th tuyn gip gia tng r nhng ngi iu tr tia x vo vng c lc cn tr.
+ Ngy nay ngi ta thy rng bnh phi cc th m vng Joachimstal (Tip Khc) v Schneeberg
(c) quan st c t th k 16, chnh l ung th phi do s hin din ca qung en c tnh
phng x trong cc m.
+ Nghin cu nhng ngi sng st trong v n bom nguyn t Hiroshima v Nagasaki Nht
Bn nm 1945 cho thy tng nguy c nhiu loi ung th c bit ung th mu th ty cp.
+ 10 nm sau s c r r tia phng x Chernobyl 1986, ngi ta nhn thy t l ung th gia tng
mnh, trong c bit tr em b ung th tuyn gip tng gp 10 ln.
+ Mi lin h liu p ng: phi nhim cng cao v cng ko di th nguy c cng tng.
1.2. Bc x cc tm
Tia cc tm c trong nh sng mt tri gm 3 loi A, B v C gy bng da, ung th da, lot gic mc
v c thy tinh th. Cng gn xch o tia cc tm cng mnh. Tia C gy t bin mnh nht
nhng c lc b i tng ozon. Tia B kch thch cc t bo da to ra sc t melanin lm rm nng v
da v tc ng trc tip ln ADN lm lp da lo ha sm v t bo b bin i thnh ung th. Tia
A do bc sng di nn t gy ung th da hn.
Cc bng chng dch t hc cho thy nhng ngi lm vic ngoi tri thng c t l ung th
t bo y v t bo vy ca da khu tr vng u, c cao hn nhng ngi lm vic trong nh.
i vi nhng ngi da trng sng vng nhit i t l ung th hc t cao hn hn ngi da mu.
Cn phi lu tro lu tm nng thi qu ca ngi da trng gy bng nng v tng nguy c ung
th da. Hin nay tng ozon ngy cng mng i do ngy cng c nhiu cht thi c hi t mt t,
s phun ca ni la lm
2. Tc nhn ha hc
2.1. Thuc l
+ Cc nghin cu dch t hc
Cc nghin cu dch t hc chng minh rng nhng ngi ht thuc l c nguy c mc cc ung
th phi, thanh qun, khoang ming, thc qun v bng quang. Nhng ung th ny t gp nhng
ngi khng ht thuc l. Quan st cng nhn thy mt s ung th khc cng ang gia tng
nhng ngi ht thuc l: ung th ty, thn, mi hng, d dy v ung th mu.
Thnh phn ca khi thuc l: C trn 4000 ha cht c trong khi thuc l trong 43 cht gy
ung th c nhn bit. Cc cht ny ch yu l:
+ Cc hydrocarbon thm a vng: c to ra t chy thuc l khng hon ton hay trong cc
khi v bi cng nghip
+ Benzene
Trnh by u tin v mi lin quan gia ht thuc v tng t l ung th phi c bit n t mt
nghin cu ca-i chng c nm 1939. T ngi ta thc hin nhiu cuc nghin cu
ca - i chng ca ht thuc vi ung th phi tng gp 10 ln nhng ngi ht thuc so vi
nhng ngi khng ht thuc.
90% ung th ph qun. Tnh chung thuc l gy ra khong 30% cc loi ung th ch yu l ung
th ph qun v mt s ung th vng mi hng, ung th ng tit niu. Ngoi cht Nicotin, trong
khi thuc l cha rt nhiu cht Hydrocarbon thm, trong cht 3-4 Benzopyren l cht gy ung
th trn thc nghim. Tuy nhin c ch sinh ung th ca thuc l cn c tip tc nghin cu.
Ngoi ra ht c xem l nguyn nhn ca nhiu bnh ph bin ngoi ung th nh bnh mch
vnh, bnh tt nghn phi mn tnh do thuc l...
Nhng bng chng gn y cho thy nguy c ung th phi gia tng nhng ngi khng ht
thuc khi h thng xuyn tip xc vi khi thuc thi ra t ngi ht thuc (v d khi thuc ca
nhng ngi ht thuc trong nh ).
Ngi ta nhn thy c s khc nhau gia t l ung th ng tiu ha theo vng a l v theo thi
quen n ung. Nhng thay i nhanh chng v t l ung th d dy (gim) v t l ung th i
trng (tng) th h ngi Nht u tin di c sang M l bng chng r rng rng nhng thay i
mi trng v ch n ung lm thay i nguy c ca cc loi ung th ny.
Cht bo v tht: Cc nghin cu cho thy vi ch n ung giu cht bo ng vt lm tng nguy
c ung th v v ung th i trc trng. cc nc pht trin, ni tiu th nhiu tht ngi ta
thy t l ung th i trng cao c ngha. Ngc li, ch n nhiu tri cy v rau xanh, qu
chn v nhiu si thc vt cho thy lm gim t l ung th i trc trng. T l mt s loi ung th
khc nh ung th h hng thanh qun, thc qun, phi v v cng gim nh.
Nhng cht gy nhim v cht ph gia trong thc phm: Tht c hong khi v p mui, cc loi
mm v da mui c rt nhiu mui Nitrat v Nitrit. Nitrat, Nitrit v Nitrosamin lm tng nguy c
ung th thc qun v d dy. Nitrosamin l cht gy ung th kh mnh trn thc nghim. Ngy
nay cc nc giu nh cc tin b v bo qun thc phm rau v thc phm ti sng bng cc
hm lnh, gian hng lnh, t lnh lm gim cc thc phm c cha mui Nitrat v Nitrit. T l
ung th d dy cc nc ny cng gim xung r rt.
Thc phm mc gy ung th: Go, lc l hai loi thc phm d b mc. Nm mc Aspergillus flavus
thng c go, lc mc tit ra c t aflatoxin, cht ny gy ra ung th t bo gan nguyn
pht. S t bin gen P53 c tm thy trong 53% cc trng hp ung th t bo gan nguyn
pht cc khu vc c c t aflatoxin trong thc phm.
Theo cc nghin cu Php, phi nhim ngh nghip c th gy ra khong 3% t vong do ung th.
Cc nghin cu M nhng nm gn y c t l cao hn do phi nhim vi cc cht nh
amian, arsen, nickel, chrome, benzene v cc sn phm ca cng nghip ha du. Tuy nhin phi
nhim ngh nghip l kh nh gi do c s phi hp vi cc yu t khc nh thuc l v ru.
Tc nhn sinh ung quan trng nht trong vic gy bnh ung th ngh nghip ch yu l cc ha
cht v t gp hn l cc tc nhn khc nh vi rt, bc x ion ha. Vic nh gi ung th ngh
nghip trong dn s ch mang tnh cht tng i. Mt cng trnh nghin cu M cho thy rng
4% ung th c lin quan n ngh nghip. Mt s nh gi ca cc quc gia cng nghip ha khc
thy t l ny thay i t 2-8%... cc nc ang pht trin v cc nc mi cng nghip ha t
l ung th do ngh nghip cha c nh gi mt cch r rng. Cc ung th ngh nghip
thng xy ra cc h c quan tip xc trc tip vi cc nhn sinh ung th hay vi cc cht
chuyn ha cn hot tnh ca cc tc nhn ny.
Ung th ngh nghip thng hay gp nht ngy nay l ung th ng h hp. Ngi ta xc
nh mt s ha cht hay hn hp ha cht trong mi trng ngh nghip c lin quan nhn
qu vi bnh ung th phi. C quan nghin cu ung th quc t IARC nh gi 10 ha cht
hay hn hp khc nh l khi thi ca ng c Diesel, beryllium v cc hn hp ca n, tinh th
silica, cadmium v cc hp cht ca n c kh nng sinh ung th ngi. Amian c l l cht quan
trng nht gy ung th phi do ngh nghip. Ht bi (amian) s gy x ha phi lan ta
(asbertosis). Cc nghin cu t nhiu ni trn th gii cho thy s cng nhn cht do nhim
asbestos (asbertosis) th t l ung th phi hin din t 20-50% trng hp trong bu trung
m mng phi chim t l cao (thm ch thi gian tip xc khng di).
Ung th bng quang cng l mt trong cc ung th ngh nghip thng gp nht. Bt du t gia
th k XIX. Cng nghip nhum azo pht trin nhanh chng. Vo cui th k ny nhng trng
hp ung th bng quang u tin c pht hin cc th thng tip xc vi cht Anilin.
Cht Anilin t n khng sinh ra ung th ngi v ng vt nhng Anilin c cha nhiu tp cht
4-amindiphenyl c tnh sinh ung th. Cc cht chnh gy ra ung th bng quang trong k ngh sn
xut anilin l Benzidine, 2 naphthylamine v 4-aminodiphenyl.
Ht th Benzen c th lm c ch ty xng v gy ra chng thiu mu bt sn, nu tip xc
Benzen vi mc cao s gy ra bnh ung th bch cu ty cp. Ngoi ra n c th gy ra bnh
a u ty xng v u lympho c tnh. Sarcoma phn mm cng nhn tip xc vi cht dit c c
gc phenoxy; ung th thanh qun gp cc cng nhn tip xc vi hi acid v c mnh v ung th
cc xoang cnh mi gp cng nhn tip xc vi formaldehyd.
C quan nghin cu ung th quc t lit k 100 loi ha cht c th gy ra ung th biu m v
cc Sarcoma cc sc vt th nghim. Mt s ha cht ny c th gy ung th ngh nghip nhng
phn ln cn li cho n nay vn cha c bng chng.
2.4. Ha tr liu
iu tr ha cht chng ung th c th gy ra tn thng ADN v sinh ung th. Ngy nay nh
pht hin sm ung th v s dng nhiu phng php iu tr hiu qu nn thi gian sng thm
ko di hn. Mt s ung th iu tr khi nh pht hin giai on cha xm ln. V vy vai tr
sinh ung th do ha cht cn phi c cn nhc v c bin php sng lc nhng i tng ny.
Melphalan a u ty UT mu th ty cp
- Thi gian tim tng gia s dng thuc v pht trin ung th trung bnh t 5 n 10 nm ngn
hn so vi
Thuc gy ung th nhiu nht l cc thuc chng ung th v cc loi thuc ny c chng
minh gy ung th thc nghim v cc loi ung th ch yu l ung th mu v cc loi u lymph c.
Ung th mu th ty cp l bin chng him ca cc thuc nhm alkyl. Suy gim min dch do
ha tr, thuc c ch min dch, AIDS lm tng nguy c mc u lymph c do nhim EBV.
Ngy nay, c nhiu thuc chng ung th hin i c hiu qu nn thi gian sng thm ca bnh
nhn ung th ko di hn v nhiu loi ung th c th cha khi do c pht hin sm v s
dng ha tr a phng thc nn vai tr sinh ung th do thuc ngy cng c ch c cc
bin php sng lc v pht hin sm cc ung th th hai nay.
3. Cc tc nhn sinh hc
Cc oncogen u tin c pht hin virus. Sau ngi ta pht hin virus tch hp vo ADN ca
t bo vt ch bnh thng v iu ha s tng sinh t bo mm. Cc virus sinh ung th ny gy
nn ung th bng cch hot ha gen bnh thng bn trong t bo ch.
+ Virus Epstein-Barr thuc h Herpes c cho c vai tr bnh sinh ca 4 loi UT:
U lymph Burkitt.
Cc u lymph t bo B nhng ngi suy gim min dch, c bit nhng bnh nhn
+ Cc nghin cu dch t hc cho thy vim gan siu vi B (HBV) c mi lin h vi ung th gan
nguyn pht (HCC). HCC thng gp nhng vng nh Chu Phi, ng Nam v Trung Quc. C
80% trng hp HCC lin quan n nhim virus vim gan siu vi B. Virus vim gan B thuc loi virus
ADN, xm nhp vo c th gy vim gan cp, k c nhiu trng hp thong qua. Tip theo l thi
kz vim gan mn khng c triu chng. Tn thng ny s dn n x gan ton b v ung th t
bo gan. Ngoi ra x gan lm cho tin lng ca bnh ung th gan xu i rt nhiu.
Pht hin nhng ngi mang virus bng xt nghim HBsAg (+). S lin h gia virus vim gan siu
vi B v ung th t bo gan dn n ung th gan c th phng trnh c bng cch s dng
vaccine phng vim gan B.
+ Vim gan siu vi C (HCV): Mc d mi c ghi nhn l gy ra vim gan khng A, khng B. ngi
ta ghi nhn rng tn sut ung th gan nguyn pht gia tng gn y trong mt phn ca ngi
dn Nht l do c s nhim virus vim gan C mt cch thng xuyn. Vim gan do virus vim gan A
khng lin h vi HCC.
- Virus gy u nh (HPV) typ 16-18, -33, 39: Ly truyn qua ng sinh dc. Loi ny c coi l c
lin quan n cc ung th vng m h, m o v c t cung. Hin nay c vaccine phng bnh.
- Virus sinh u ARN: Mc d cc nghin cu v retrovirus gip hiu r hn v c s phn t ca
ung th nhng ch c mt loi retrovirus ngi, virus gy bnh bch cu t bo T ngi type I (
HTLV-1: Human T cell Leukemia Virus type I) c khng nh chc chn l nguyn nhn gy ung
th. HTLV 1 gy bnh bch cu t bo/u lymph t bo T thnh dch mt s vng ca Nht Bn v
Carib nhng cng pht tn mt s vng khc.
- Mi tng quan gia k sinh trng v bnh ung th c bit nhiu nht l tnh trng nhim
Schistosoma vi ung th bng quang v gia nhim sn l vi ung th ng mt. Ngi ta tm thy
nhiu nht Ai Cp, Irc, Xung v Zimbabu.
- Helicobacter Pylori: Ngy nay cng c nhiu bng chng v s lin quan ca nhim khun d dy
do H. pylori vi u lymph d dy v ung th biu m d dy. S lin quan ny r rng hn vi u
lymph d dy so vi ung th biu m d dy. Mi lin quan ny c chng minh bng cc
nghin cu dch t hc cng nh bng vic pht hin H. pylori phn ln u lymph d dy. Bi v u
lymph pht sinh trong m lymph thuc nim mc d dy (MALT: Mucosa Asociated Lymphoid
Tissue ) nn cn gi l u MALT (Maltoma). Nhng t bo B sinh ra cc u ny nm vng ra ca cc
nang lymph nn cn gi tn khc l u lymph vng ra (marginal zone lymphoma). C ch sinh u
ung th ca H. pylori cha tht r nhng c l do s tng sinh ca lymph T phn ng vi H. pylori
v cc t bo T ny hot ha mt qun th a dng cc t bo B bng vic ch tit cc yu t ha
tan.
1. Yu t di truyn
Mt lai gen quan trng khc v cc gen c ch ung th (Anti-oncogen). Khi c th vng mt cc
gen ny, nguy c mc ung th s tng cao. Mt s gen c ch sinh ung th quan trng l gen P53
ca bnh ung th lin bo vng mc mt, gen WT1 trong bnh u wilms, gen NF1 trong bnh a u
x thn kinh ca Recklinghausen. Ngy nay ngi ta c th tm ra c im a dng ca oncogen
hay cc chui DNA c hiu tiu biu cho cc cht nh du tnh "nhy" ca ung th. Cc h thng
mang tnh tng i ca ca cc cht nh du di truyn da trn s pht hin trc tip ca tnh
a dng chui DNA vi cc men c ch. Ngi ta c th lp ra bn lin kt gen chi tit ngi
bng cch da v cc h thng va nu.
Bc nhy trong lnh vc di truyn v cc nghin cu v gen s cho nhiu hiu bit kz th hn. Mt
s ung th di truyn:
1. Ung th i trc trng lin quan n di truyn: Trn 10% ung th i trc trng c lin quan
n yu t
+ a polip c tnh gia nh: L hi chng tri trn nhim sc th thng c t l xy ra khong
1/10.0000 ngi. Hng trm n hng ngn polip khu tr thnh i trng v thng bt u
tui 30-40. Mt s polip tr nn ung th ha. D phng bng cch ct i trng ton b trc giai
on ung th ha.
+ Gia nh ung th v: Do trong gia nh cng phi nhim yu t nguy c cao ung th v nhng c
th khng mang gen di truyn. Cc yu t ny ch yu l ch n, tnh trng kinh t x hi, nh
h ng ca hormone, tui lc c thai ln u. Ung th thng xy ra mun v ch vi thnh vin
mc ung th v.
3. Cc ung th tuyn ni tit c tnh gia nh: Gm cc loi ung a tuyn ni tit typ 1 v 2. Loi
ny t gp hn.
4. Cc ung th tr em: C c im khc ung th ngi ln. Hnh thi hc rt ging vi cc khi u
ca phi, xm ln nhanh ra xung quanh, di cn xa sm nhng rt nhy cm vi ha tr. Cc loi
thng gp:
+ U Wilm
nhng bnh nhn ghp c quan, s suy gim min dch do dng thuc c ch min dch v
corticoide liu cao l r nht. Theo di mt thi gian di 16.000 bnh nhn ghp thn v c iu
tr bng cc loi thuc c ch min dch ngi ta thy nguy c mc bnh u lympho c khng
Hodgkin tng 32 ln, ung th gan v ng mt trong gan tng 30 ln, ung th phi tng 2 ln, ung
th bng quang tng 5 ln, ung th c t cung gn 5 ln, cc melanoma c tnh v ung th tuyn
gip tng ln 4 ln. S suy gim min dch nng v ko di c bit trong ghp ty xng cn tng
cao nguy c nhim cc loi virus nh EBV, cytomegalovirus (CMV) v nhiu vi khun c hi cng
nh nhiu loi bnh do nm candida, aspergiluslm t l t vong do ghp tng ln ng k.
Ngi c HIV dng tnh, c bit khi chuyn qua giai on AIDS c nguy c rt cao mc sarcome
Kaposi, u lympho c khng Hodgkin v mt s ung th khc nh ung th vm, ung th c t cung.
Sarcome Kaposi c th xy ra bt c lc no sau khi b nhim HIV, tri li u lympho c khng
Hodgkin c khuynh hng xut hin c a suy gim min dch trm trng v nguy c c th gia
tng n 75 ln so vi ngi bnh thng. Ung th bnh nhn AIDS lm hn ch kh nng iu
tr v tin lng sng thm rt ngn.
3. Ni tit t
2. Ung th ni mc t cung: Nhiu nghin cu bnh-chng cho rng s dng estrogen lm tng
t l ung th ni mc t cung. Tuy nhin nhiu nh khoa hc cho rng dung liu thp estrogen l
an ton i vi nhng ph n tin mn kinh v ph n ct b bung trng. Hu qu ca liu
thp estrogen gy bnh long xng v tng nguy c gy xng bnh l.
KT LUN
Thng qua bi ny chng ta nhn thy nguyn nhn gy ung th rt a dng, trong vai tr ca
yu t mi trng chim t l cao gy ung th ngi. Ht thuc l, phi nhim vi cc ha
cht gy ung th trong mi trng ngh nghip, phi nhim vi phng x gia tng nguy c gy
ung th. Ch n khng an ton, suy gim min dch, s dng thuc c t bo v s dng
hormone cng c vai tr tng nguy c ung th. Nhiu nghin cu thng k khng nh vai tr
ca yu t di truyn gy ung th ngi. Tuy nhin ung th khng ch c gy nn b i mt tc
nhn duy nht m c s tc ng b i nhiu yu t lm cho t bo bnh thng thay i thnh
t bo ung th. S chuyn dng t t bo bnh thng thnh t bo ung th xy ra khi mt hoc
nhiu oncogen c hot ha.
Mc tiu quan trng ca vic nghin cu nguyn nhn ca ung th l cung cp thng tin nhm
hng n vic d phng ung th. Xc nh c vai tr ca mt s yu t sinh ung th thng
gp nh thuc l, cc ph gia trong thc phm, cc virus sinh ung th l rt quan trng, t ra
cc phng php phng bnh tch cc nh phong tro phng chng ht thuc l, cc chng trnh
tim chng m rng phng vim gan B, nhm h thp t l mc bnh.
1. i Duy Ban. 2000. Phng bnh ung th.. Nh xut bn Y hc. Trang 47-122
I. I CNG
n nay ngi ta nhn thy thuc l gy ra 30% cc loi ung th, 90% ung th
phi,
75% ung th khoang ming, thanh qun, thc qun, 5% ung th bng quang. Do
ngi thy thuc phi t chc cc phong tro phng chng thuc l nhm tuyn
truyn cho nhng ngi nghin thuc gim dn n ngng ht .
1.2. Ch n
ng sau thuc l nhiu yu t dinh dng c xp nguyn nhn quan trng th
hai gy bnh ung th v t vong.
1.3. Ha d phng
1.4. Virus
C 4 virus c bit l nguyn nhn gy ung th ngi l: Virus vim gan B, virus
Epstein-Barr, Virus bu gai ngi (human papilloma virus-HPV) v virus gy
bnh Bch cu T ngi. (HTLV)
1.5. Bc x mt tri
Mt s phng php chun on hoc iu tr cng c tnh cht sinh ung th, c
bit l bng x tr v ha tr. Vi cht ni tit dng nga thai hay iu tr ph khoa
cng c nguy c sinh ung th v sau. V d: ung th m o nhng b gi c tip
xc vi diethylstilbestrol do ngi m s dng vo u thai kz lm gim cn
bun nn v nga da sy thai.
Nhiu ung th c bit c lin quan vi AIDS. Mi bin php ngn nga bnh
AIDS
Sng lc l cch nh gi ton th dn s hay tng c nhn hon ton khe mnh v
mt lm sng, pht hin mt ung th tim n hay tin ung th, hu c th iu
tr khi. S sng lc da trn quan nim rng s pht hin sm ung th trc khi di
cn xy ra th hiu qu iu tr s tt hn l lc cc triu chng xut hin.
Hnh 2: Chp nh nh
2. Sng lc ung th c t cung
Ung th t bo gai ca c t cung thng pht trin theo sau d sn trong biu m
v ung th ti ch (CIN: Cervical intraepithelia neoplasia). Khong 20% cc thng
tn trn pht trin thnh ung th xm ln trong vng 20 nm. Cn c th pht hin
c bng xt nghim t bo bong. Nh th ung th c t cung c th phng nga
nu sng lc c tin hnh bng Paptest mt cch chnh xc hay t bo hc m
o mi nm mt n hai ln ph n trn 30 tui c gia nh.
nhiu nc pht trin, ung th i trc trng ng hng th hai sau ung th
phi. V triu chng lm sng thng khng r rng nn bnh nhn n khm giai
on tng i tr. Tuy nhin vi s xut hin nhiu loi xt nghim sng lc ung
th i trc trng, theo l{ thuyt l ung th l{ t ng chn on bnh trc khi
c triu chng xut hin.
+ Ni soi:
4.1. Ung th hc t
Hin cha c bng chng cho thy sng lc ung th phi bng chp Xquang phi
v t bo hc cht m c nh h ng n t l t vong, tuy nhin chp Xquang
phi nh kz hng nm cho nhng ngi nghin thuc l trn 45 tui c th pht
hin c u phi khi cn nh.
4.3. Ung th vm
c sng lc bng cch o lng khng th IgA ca virus Epstein - Barr nhng
vng c t l mc bnh cao.
4.5. Ung th d dy
Nht.
Sng lc bng cch o v Alpha Foetoprotein trong huyt thanh nhng i tng
b
3 xt nghim c kh nng pht hin bnh khi cha c triu chng l: thm khm
trc trng bng tay, siu m qua trc trng, khng nguyn c hiu ca tin lit
tuyn.
III. KT LUN
Vic sng lc pht hin bnh ung th khi cha c triu thng c kt qu kh
quan i vi mt s loi ung th: ung th v, c t cung, d dy, i trng v ung
th hc t. c hiu qu, vic sng lc phi lm gim t l t vong v gim t l t
vong do cc chng trnh sng lc mang li ty thuc vo s pht trin cc chng
trnh sc khe ton dn.
TI LIU THAM KHO I. TI LIU TING VIT
2. Kross LG, 1989. The Papanicolaou test for cervical cancer detection: a triumph
and a tragedy. JAMA; 261;737.
3. Mandel JS, Church TR, Ederer F, et all, 1999. Colorectal cancer mortality:
effectiveness of bienial screening for fecal occult blood. J natl Cancer Inst; 91: 434
6. THM KHM KHI U
I. I CNG
khi u d l lnh tnh hay c tnh cng cn phi c pht hin sm, phi c
thm khm t m c c mt chn on ng, chnh xc v c mt phng
php iu tr tt nht i vi cc khi u. c nhng chn on s b trc khi gi
n cc c s chuyn khoa th bt c thy thuc no cng c th lm c. Mt
khi u c th pht hin mt cch tnh c b i bnh nhn hoc c pht hin qua
nhng t khm sc khe hoc t chc khm sc khe hng lot ti cng ng.
1. nh ngha
1.2. nh ngha ca Willis Theo Willis khi u l mt t chc khng bnh thng
pht trin v hn v vn tn ti mc du ly i nhng yu t kch thch.
2. Mt s c im chung
sinh ra n.
V d :
tn sinh.
+ N c c im ca mt t chc nhim trng v tn ti gn lin vi qu trnh
nhim trng.
C nhng u khng c th pht hin c qua thm khm lm sng nht l nhng
u cn nh hoc nm su trong c th.
V d :
1. Khm lm sng
1.1 Yu cu
Vic thm khm phi c tin hnh phng khm, hoc bung bnh vi
nhng iu kin cn thit theo nhng chuyn khoa.
V d :
Phi khm nh nhng, theo mt trnh t nht nh v phi lun lun i chiu, so
snh vi
bn lnh.
1.2. Khm c th
1.2.1. Nhn
Xc nh nhng thay i da v t chc ngay trn u hoc xung quanh u : c lot da,
chy mu, ph n, ph i cc mch mu xung quanh u hay khng.
1.2.2. S Vi cc khi u
V d :
+ Vi cc bu gip : phi xc nh cc hch vng mng cnh, cc hch gai vng sau
c c n chm, cc hch cnh kh qun v vng thng n.
+ Vi cc ung th tiu ha, phi pht hin cc hch Troiser vng thng n
bn tri.
1.2.3. G
1.2.4. Nghe
Cng cn thit khi khm khi u phi, nhng u c biu hin chn p hoc ph i
mch mu: bu gip, cc u nm trn ng i ca mch mu ln...
2. Khm cn lm sng
Phng php ny nhy, ng tin cy. S sai lch gia t bo v gii phu bnh
l l khng ng k. Theo gio s Nguyn Vng b mn Gii phu bnh Trng
i hc Y khoa H Ni v cc Gio s bnh vin K H Ni th chnh xc ca chn
on t bo so vi gii phu bnh l l khong t 80 - 90%.
Cc phng php t bo hc :
Gi tr xt nghim t bo :
Phi ly ng ch yu cu.
2.3. X quang
Rt c gi tr chn on cc khi u su : u phi, u d dy, thn, xng...
c bit hin nay vi nhng tin b ca trang b my mc v k thut ngy cng tin
tin, ngi ta c th pht hin kh chnh xc ngay c cc u su m lm sng
khng th vi ti c, v nhng u rt nh ng knh ch 1 cm.
Pht hin mt s men bt thng xut hin khi c khi u trong c th:
+Khng nguyn bo thai ung th CEA cng l mt cht glycoprotine, c nhiu trong
ung th i trng, phi, d dy.
+ Phosphatase axit c nhiu trong ung th tin lit tuyn.
+ Hormon HCG ch im mt ung th rau thai v tinh hon, bnh thng trong
mu c 0,4 mcg/ml.
III. CN PHN BIT U LNH VI U C TNH
1. U lnh tnh
1.1. Lm sng
1.2. V mt t bo hc v t chc hc
2.1. Lm sng
Khi c mt u c tnh pht hin trn lm sng, theo di tin trin thy u pht
trin rt nhanh. Bnh thng mt khi u khi pht hin c vi ng knh 1cm3
(tng ng 1 t t bo) v phi mt khong 7-10 nm. Nhng khi pht hin
c nh vy i khi pht trin n giai on ton pht ch l mt khong thi gian
rt ngn v d ung th gan, ung th d dy, ung th phi ...
2.2. V mt t bo hc v t chc hc
Mc tiu hc tp
Mt khi nhng triu chng xut hin,ngi thy thuc nn thc hin mt s th
tc chn on :
Chn on cng sm cng tt, s dng cc phng php thm khm trnh gy au
n, kh chu cho ngi bnh nu c th c.
Nhanh chng thc hin sinh thit khi u a ra chn on chnh xc v gii phu
bnh
hc.
Kim tra v lm sng v cn lm sng xc nh khi u ang cn tin trin ti ch
hay
di cn xa.
nhn.
I. CC HI CHNG CHN ON
1. Hi chng u
S xut hin khi u c th l triu chng pht hin duy nht, hoc l trc tip
hocnhng ri lon do khi u to ra.Khi ung th xm ln cu trc lnh ln cn,
khi u thng t di ng, b khng u, s thy cng.
no).
2. Xm ln cc b
Tiu mu trong ung th bng quang, thn, niu qun hoc tin lit tuyn.
Xut tinh c mu trong ung th tin lit tuyn. Chy mu trc trng trong ung th
trc trng. Xut huyt m o trong ung th c t cung.
Dch bng xut huyt trong ung th bung trng hoc ung th ng tiu ha. Trn
dch mng phi xut huyt lin quan ti ung th di cn mng phi.
5. Di cn xa
Trc tin nn cho bnh nhn c thi gian h trnh by v tnh hnh bnh
tt ca h, thy thuc kin nhn lng nghe c thm thng tin v th hin s
lich s v tn trng. Nhng cu hi v lm sng nn chnh xc, kn o v thn
thin. Mt cuc i thoi m l cch u tin to c s tin t ng v thn thin
vi bnh nhn. N cho php nh gi nhng suy ngh, nhng s hi, lo lng ca
bnh nhn v tnh hnh bnh tt ca h, n cng cho php hiu r hn hon cnh
ca bnh nhn, gia nh v x hi.
Thm khm thanh qun vi gng Clarke chn on ung th thanh qun
S mt cch h thng cc vng hch c bit l hch c, hch nch , hch bn
pht hin cc ung th di cn n h thng hch tng ng.
S v g vo vng gan lch pht hin gan lch ln. S nn bng pht hin u
bng hoc bung trng. Thm m o bng m vt pht hin ung th c t
cung.
Thm trc trng pht hin ung th trc trng hoc nh gi tnh trng ca
dy chng rng trong ung th c t cung hoc thm st khi u vng tiu khung
nh u bung trng. i vi nam gii thm trc trng cn pht hin ung th tin
lit tuyn.
IV. CN LM SNG
+ Cc hc trong phi
+ Cc di cn xng
+ Xquang xng
Xquang xng c th pht hin ung th nguyn pht xng hoc ung th di
cn n xng vi 3 hnh nh khc nhau:
Th kt hp: Va hy v dy xng.
+ Hy xng t sng
+ Hy xng s
1.2. Mammography
Ngy nay ngi ta c th pht hin khi u nh hn 4mm ng knh (khi u tin
lm sng)
Hnh 2: Chp nh nh
Hnh 3: Kt qu chp nh nh
1.3.Siu m
Siu m c ng dng nhiu trong chn on ung th. Siu m pht hin c cc
khi u ca cc c quan nh khi u gan, u thn, khi u bung trng, u t cung v.v.
1.4. ng v phng x
ng v phng x l mt xt nghim thm d chc nng, cht lng hnh nh t ch
hn l thm d chc nng tht s. Tuy nhin, ung th khng ch l bnh l c th
to ra bt thng trn ng v phng x m cn mt s bnh l khc, do chng
ta phi thn trng gii thch nhng bt thng v nn i chiu vi bnh s lm
sng ca bnh nhn.
1.5. X hnh xng
X hnh xng cho php pht hin di cn xng trc khi bt kz triu chng
Xquang no xut hin v c th xem nh xt nghim sng lc pht hin di cn
xng. Cht nh du c tim vo l mt diphosphonate nh du vi
99Technetium. Ging nh Phosphorus ngi ta quan st thy cht ny c nh
nhng vng xng b thng tn: Vng callus xng nhng xng b gy, bnh
Paget ang tin trin, ung th di cn.
Tng liu phng x l rt thp (740MBq) khng gy nguy him g cho bnh nhn.
Nhng ung th di cn xng pht hin c bng x hnh xng thng l ung th
v di cn, ung th tin lit tuyn di cn v ung th tuyn gip. X hnh xng c th
thay th cho chp Xquang xung. Nhng tn thng xng nguyn pht cho nhng
hnh nh r hn (v d nh Sarcom Ewing).
- Bu gip a nhn
1.9. PETScan
PETScan l mt k thut hnh nh v chc nng, lin quan trc tip chc nng ca
mt c quan hn l hnh thi ca c quan . Cng ging vi Scintigraphy, chp
PETScan c thc hin bng cch tim mt cht ng v phng x c nh du,
thng thng ngi ta s dng 18- Fluoro-Desoxy-Glucose (18FDG), cht ny
khuch tn trong c th v c pht hin qua mt mng huznh quang c bit:
mt camera gn ng thi vo . Cht ng v phng x thng dng c thi gian
bn hy ngn (t vi pht ti vi gi). 18FDG ngy nay thng dng nht phc v
cho nhng nghin cu v lm sng. N l mt phn t glucose, mt nhm hydroxyl
v tr 2 c thay bng mt nguyn t phng x fluor (18F). T bo ung th c
s chuyn ha nng ng hn t bo bmh thng, cn nhiu glucose hn t bo
bnh thng. Khi18FDG xm nhp vo trong t bo, n khng chuyn ha
ging nh glucose bnh thng m li lu hn trong t bo. Khi cc t bo ung
th khng bit ha tin trin nhanh v nhn ln, chng s s
dng mt lng ln 18F-Glucose. S gia tng chuyn ha glucose ny cng c th
gp trong mt s bnh l nhim trng hoc vim hoc mt s loi t bo rt nng
ng nh t bo no hoc t bo c. Ngc li, mt vi khi u c tnh c th tiu
th glucose thp, c bit l khi u c c tnh thp hoc khi u hoi t. V vy
c hiu ca PET-Scan khng phi l tuyt i.
Cc ch nh ca PETScan:
+ Ch nh trong ung th
Cc ch nh khc ca PETScan:
+ Ch nh trong mt s bnh l ca no b
+ Bnh tm thn.
th thc qun, ung th thanh qun, ung th ph qun, ung th bng quang .v.v.
Ni soi cho php tin hnh mt s th thut: sinh thit, ct polip, iu tr mt s tn
thng, bm thuc cn quang chp Xquang (chp ngc dng, chp ph qun).
Ni soi can thip ang pht trin nhanh chng v ang c p dng tin hnh
cc phu thut nh ct bung trng, ct ti mt, ct rut tha, vt hch chu, ct
t cung v ct i trng. Tng lai phu thut ni soi cn pht trin xa hn.
Lm tng cn quang bng cch tim cc cht cha Iodine lm tng s hin th
mch
chp ct lp vi tnh hng dn chc sinh thit nhng khi u su trong c th.
Hin nay chp ct lp vi tnh l loi my tt nht xc nh th tch bia trong iu
tr tia x v tnh ton liu lng trc khi x tr.
Chp cng h ng t l phng php chn on hnh nh k thut cao, khng dng
tia x nn an ton cho bnh nhn. Nguyn l c bn l cc nguyn t trong c th
sau khi t trong t trng ca my s cng h ng vi sng v tuyn v pht ra tn
hiu.Tn hiu ny s c thu nhn v x l vi tnh to ra hnh nh. y l dng
sng in t khng gy tc hi cho ngi chp.
th v).
+ AFP(Alphafoeto-protein)
Hormones
+ Thyrocalcitonin
y l mt calcium ca tuyn gip iu ho hormon, n tng cao mt cch c bit
trong ung th tuyn gip th tu, ngoi ra n cn c tit ra mt cch lc ch
trong ung th phi t bo nh.
Enzymes
di cn xng.
+ LDH (Lactico-dehydrogenase)
Chn on ung th lun lun i hi m sinh thit v xt nghim gii phu bnh
(ngoi tr trong giai on cui khi s iu tr tch cc khng cn ngha).
chng gii phu bnh chn on l u c tnh (hoc t nht l chn on t bo hc).
Mt s trng
hp nhim trng ko di, mt s u lnh tnh v mt vi bnh him gp c th nhm
ln vi ung th. Tuy nhin, nhng sai lm trong s dng x tr v ha tr i vi
nhng trng hp nh vy s gy nhiu bin chng nng n.
3.1. Xt nghim t bo hc
Sau y l mt vi v d:
+ Ni soi thanh qun v sinh thit i vi ung th vng u mt c.
+ Ni soi d dy i vi u d dy.
siu m.
- M t y , chi tit nhng mu bnh phm khc nhau m phu thut vin g i
n.
- Ly mu ti m p ct lm tiu bn.
V. CHN ON GIAI ON
+ Thun li cho cng tc nghin cu khoa hc, trao i thng tin, so snh v nh
gi cc phng php iu tr.
1. Phn loi TNM T : U nguyn pht
Mo : Cha c di cn xa
Mx : Cha nh gi c di cn
M1 : Di cn xa
TI LIU THAM KHO I. TI LIU TING VIT
I. T VN
Vit Nam, bn cnh cc bnh nhim khun v suy dinh dng ngy cng gim
dn, th bnh ung th, bnh tim mch, tm thn ang c nguy c gia tng. Cc
loi ung th hay gp nc ta l ung th phi, d dy, v, gan, vm hng, i trc
trng, hch bch huyt, t cung, bung trng
Trong khi nhiu nc, chng trnh sng lc pht hin sm ung th t kt qu
tt, gp phn cha khi hn 50% bnh nhn ung th th nc ta a s ngi
b ung th khi c chn on giai on mun, t l cha khi bnh cn rt
thp. C hi cha khi bnh ung th chnh l lm sao pht hin sm ung th.
Cht ch im khi u c ngy cng c nhiu vai tr trong sng lc, nh gi gnh
nng ung th, tin lng bnh, theo di kt qu iu tr v d bo ti pht.
II. KHI NIM V CHT CH IM KHI U
1. nh ngha
2. Phn loi
Lactate dehydrogenase (LDH) Neuron specific antigen Prostatic Acid UT phi TB nh, u nguyn bo thn kinh
Phosphastase
UT tin lit tuyn
Prostatic Specific Antigen (PSA)
UT tin lit tuyn
Cc hormone
CA 15-3 UT v
a u ty, u lymph c t bo B
Cc cht ch im gen
UT v
Gen BRCA 1 v 2
Genkhng
Cc WT1 nguyn nhm mu UT i trc trng, UT ty
U Wilm
CA 19-9 Cc UT tiu ha, bung trng
CA 72-4
III. TIU CHUN CA CC CHT CH IM KHI U
Cht ch im khi UT l{ t ng dng chn on ung th, gip sng lc, theo di
din tin UT. V vy CCUT l t ng cn c cc tiu chun sau:
+ Nng thay i theo giai on bnh (phn nh c gnh nng ca ung th).
+ D on ti pht.
vi CCUT.
+ C gi tr d on tin cy.
CA 125 trong ung th bung trng cng cao th tin lng cng xu, kh nng ti
pht, di cn cng nhiu
nhy =-------------------------------------------------
S ln m tnh ( - ) gi
c hiu =----------------------------------------
S ln (-) tht + S ln ( + ) gi
Gi tr d on (-) = -------------------------------------
Gi tr d on (+) = ---------------------------------------
2. Chn on ban u
3. Xc nh c quan c khi u
PSA hoc PAP tng cao trong bnh u tuyn tin lit, thyroglobulin tng trong ung
th tuyn gip th ty. Sau phu thut ct b tuyn gip ton b nu thyroglobulin
tng tr li chng t bnh ti pht.
4. Xc nh giai on
5. Tin lng
15-3, 2-Microglobulin
- Tn ti dai dng mc bnh l hoc tng ln sau thi gian ngn xung dc
chng t bnh vn cn tn ti hoc xut hin di cn.
Theo di sau iu tr
u tin
UT Theo di p
nguyn ng vi iu
pht tr
CCUT
CA UT v Sng
Khnglc Chn
Khng Theo di cc BN c Hu ch
27.29 on nguy c ti pht cao.
nh gi lng CA
27.29 mi 4 n 6
thng
Microglobulin
Thyroglobulin
Loi Ung th
CYFRA 21-1
PSA t do
CA 15-3
CA19-9
CA72-4
CA 125
Feritin
HCG
CEA
NSE
AFP
2
i trng
Ty
D Dy
Thc qun
Gan
ng mt
Bung trng
C t cung
Nguyn bo nui
UT phi TB nh
UT phi khng
phi
Tuyn gip
U lymph c
UT + thiu mu
UT nguyn bo
cht ch du
: cc cht ch du nguyn pht : cc cht ch du th pht : cc
ti pht
FP: foetoprotein.
3. Richard D. Love, 1995. Cm nang ung bu hc lm sng (Ti liu dch t Manual
of Clinical
I. S LC LCH S
Phu thut ung th pht trin theo thi gian cng vi vic ng dng nhng thnh
tu trong lnh vc gy m hi sc, chng ta im qua vi mc lch s quan trng
sau:
- Hugh Young (1870- 1945) thc hin phu thut ct trit cn ung th tin lit tuyn.
- Enrst Wertheim (1864- 1920) thc hin phu thut ct t cung trit cn nm 1904.
- Evats Graham (1833- 1957) thc hin phu thut ct phi trit cn thnh cng
do ung th phi nm 1933.
Ngy nay nhng k thut phu thut hin i pht trin mt cch nhanh chng
nh vi phu thut, phu thut ni soi s ha hn nhiu thnh cng trong phu thut
ung th.
Trong ung th v, phi c kt qu sinh thit bng kim hoc sinh thit m chng t
tnh cht c tnh ca nhng hnh nh nghi ng trn phim chp nh nh. i vi ung
th u c v mt s loi ung th khc nh d dy, phi, i trng thc hin sinh
thit qua ni soi trc khi phu thut.
Trong nhng trng hp hn hu khng th sinh thit c c th thc hin phu
thut thm d. Trong nhng trng hp phu thut vin nn kt hp vi bc s
gii phu bnh thc hin sinh thit tc th trc khi quyt nh ct b.
Bn tng trnh v phu thut l ti liu quan trng nht trong h s ung th
ca bnh
nhn. Bng tng trnh nn vit ngay sau khi m xong v nn m t chi tit mt s
ni dung sau:
+ V tr chnh xc ca khi u
+ Nhng thao tc thc hin v khng thc hin do k thut hoc l do khc.
+ Mu bnh phm phi c b vo dung dch bo qun (formalin hoc dung dch
mi khc) nu phi chuyn bnh phm trong thi gian di.
S chun b bnh phm cn thn nh vy gip cho cc nh gii phu bnh thc hin
c xt nghim c cht lng v tr li mt cch chnh xc kt qu gii phu
bnh v cc nh sinh hc thc hin cc xt nghim sinh hc chun mc hn.
Trn quan nim t chc ung th thng xm ln, pht trin ra t chc chung
quanh, khng xc nh r ranh gii ca khi u nn phu thut trit cn l phi ct b
t chc ung th thnh mt khi gm: khi u, c quan mang khi u, t chc lin kt
chung quanh khi u cng vi h thng bch huyt v hch bch huyt vng. Kh
nng di cn hch vng l rt ln, do nn phu thut vt cc hch v tinh ngay c
khi v i th n cha c du hiu xm ln. Ti thiu nn vt hch mc I v ly ht
t chc lin kt nm gia khong u v hch.
Trong nhng trng hp kh khn c th thc hin ct b gii hn, ct b hon
ton khi u mt cch rng ri n gii hn b khi u khng tm thy t bo ung th.
Nh vy phu thut vin phi lin h vi bc s gii phu bnh trong lc m s
lm xt nghim sinh thit tc th xc nh xem b mp ct sch t bo ung th
cha.
i vi ung th h sinh dc: ct b t cung ton phn km theo vt hch chu hai
bn l phu thut chun i vi ung th c t cung v ung th thn t cung.
Trong niu hc, i vi ung th tinh hon ct b ung th tinh hon qua ng bn,
gm buc thng tinh ln cao trnh pht tn t bo ung th.
Vi ung th tin lit tuyn, ct b ton b tin lit tuyn l phu thut trit cn, tuy
nhin phu thut vin mun bo tn dy thn kinh cng dng v tiu tin t ch
nn phi thc hin phu thut gii hn v iu tr x tr hu phu h tr.
Nhn chung, vt hch nn quan tm ti trm hch u tin, b i v qua khi trm
hch ny ung th xem nh c kh nng di cn. Nhiu nghin cu cho thy phu
thut vt cc hch b di cn hu nh khng lm thay i tin lng ca bnh
nhng cng trnh c chn p, au khi hch ln.
trnh nhng bin chng trong vt hch rng ri (nh ph bch mch chi trn v
chi di), nhiu nghin cu c thc hin vi nhng khi u nh, thng
nhng u ny khng c di cn hch, nh vy vt hch tr nn v dng (v d nh
khi u v nh hn 5mm, ung th c t cung xm ln vi th).
Trong phu thut ung th v nhiu nghin cu v hch gc (sentinel node), l hch
trm hch u tin c ch { nhiu nht. Ngi ta dng k thut pht hin
hch bng cch tim cht mu (Evans Blue) hoc bng ng v phng x chung
quang khi u, cht mu i theo h bch huyt v nhum xanh hch gc gip phu
thut vin d nhn bit bc hch lm sinh thit. Nu tim cht ng v phng x
ngi ta s dng u d phng x pht hin hch gc.
Phu thut ct b rng ri ung th thnh mt khi cng gy ra nhiu tranh ci,
b i v theo quan st ngay c khi khi u ang cn ti ch, thc s c di cn m
lm sng cha pht hin c, do phu thut ct b trit cn khng lm thay
i c tin lng. V d v ung th v:
i vi mt vi loi ung th, mong mun ca phu thut vin l phu thut lm
gim ti a th tch ca khi u trc khi s dng cc phng php iu tr khc nh
x tr hoc ho cht. in hnh l trong ung th bung trng v lymphom Burkitt.
7. Phu thut d phng
Cng ngy ngi ta cng xc nh c thm nhng bnh l m vi thi gian s pht
trin thnh ung th. iu tr khi nhng bnh l ny bng nhiu phng php
trong phu thut l mt phng php chnh s loi b c nguy c mc ung
th nh:
- Ct b i trng trong vim lot i trng mn, bnh a polip i trng trong d
phng ung th i trng.
- Ct b polyp i trc trng trc tui 20, phu thut ct tn thng vim i trc
trng chy mu.
- Ct tuyn gip phng nga ung th tuyn gip th ty bnh nhn a u tuyn
ni tit MEN II.
- Cung cp nhng thng tin lm sng cn thit cho nh gii phu bnh.
- Khi u ti pht xy ra phi cch ln phu thut u tin mt thi gian di, ti thiu
l 2 nm tr ln.
Trong trng hp di cn ct sng c chn p tu (xut hin lit) phi can thip phu
thut sm trc 24 gi, sau 24 gi xut hin thng tn mch mu do chn p tu.
Nh vy chn on chn p tu nn c iu tr cp cu v nn chuyn nhanh
bnh nhn n phu thut vin m gii phng chn p v c nh. iu tr tia x
b sung cng c ch.
trnh nhng chn tng v mt tm l cho bnh nhn trc khi phu thut,
phu thut vin nn gii thch r cho bnh nhn v gia nh. Phu thut khng nn
thc hin qu mun khi cc chc nng ca c th b thng tn, cng khng nn
thc hin qu sm bnh nhn kh chp nhn.
- To hnh bng quang bng cc quai rut trong ct bng quang ton b.
- To hnh thanh qun bng Prosthesis trong ct thanh qun ton phn.
- Gy t qua tu sng
Vi nhng tin b nhanh chng trong lnh vc phu thut, x tr, ha tr v nhng
liu php mi nh min dch, ni tit tr liu, phu thut phi ng mt v tr c
bit h tr cho cc phng php iu tr trn. Bc s phu thut ung th phi
c hun luyn v x tr v ha tr a ra ch nh iu tr ph hp vi tng giai
on bnh.
Trong nhng trng hp phu thut phc tp, bc s phu thut ung th phi can
m v bn lnh, tuy nhin cng phi bit lc no nn dng li nhng ch cho
bc s x tr hoc bc s ni khoa ung th.
3. Nguyn Hng Ri, Ph c Mn, Nguyn Chn Hng, 2004. i cng phu tr
ung th-Ung bu hc ni khoa, nh xut bn Y hc, trang 72-86.
I. I CNG
1. Cc i lng v n v o
2. Cc loi bc x ion ha
c k hin l .
+ Tia X : Ging nh tia gamma, tia X cng l tia bc x in t khng c khi lng
v in tch. Tuy nhin tia X khc tia gamma ch tia gamma c to ra b i s
bin i trong ht nhn ca mt nguyn t trong khi tia X c to ra khi in
t nguyn t b thay i v qu o.
Di tc dng ca bc x ion ho, trong t chc sng tri qua 2 giai on bin
i: giai on ho l v giai on sinh hc.
1. Giai on ha l{
Hnh 1: C ch sinh hc ca x tr
Cc yu t nh h ng n sinh hc bc x
3. Liu chiu
Liu chiu l yu t quan trng nht quyt nh tnh cht v tn thng sau chiu x
Liu Hiu ng
0,1Gy Khng c du hiu tn thng trn lm sng. Tng sai lc
nhim sc th c th pht hin c.
2-3Gy Rng lng, tc, c thu tinh th, gim bch cu, xut hin
ban trn da. T
3-5Gy Gim bch cu nghim trng, ban xut huyt, xut huyt,
nhim
vong 10-30%khun, rng
s c th saulong tc.x.
chiu T vong 50% s c th
sau chiu x.
6Gy V sinh vnh vin c nam ln n. T vong 50% s c th
sau chiu x k c khi c iu tr tt nht.
4. Sut liu chiu
6. Cc tn thng do phng x
Khi chiu x, nng lng ca chm tia truyn trc tip hoc gin tip cho cc
phn t sinh hc c th ph v mi lin kt ho hc hoc phn ly cc phn t sinh
hc. Tuy nhin bc x ion ho kh lm t ht mi lin kt ho hc m thng
ch lm mt thuc tnh sinh hc ca cc phn t sinh hc.
6.2.Tn thng mc t bo
Khi b chiu x, cc c tnh ca t bo c th thay i c trong nhn v nguyn
sinh cht. Nu b chiu x liu cao t bo c th b ph hu hon ton.
Tn thng sm xut hin khi b chiu mc liu cao trong thi gian ngn (chiu
ton thn trn mc liu 500mSv).
IV. N V O BC X
Trong o bc x tiu chun theo h thng quc t hin nay (SI), liu hp th bc
x c n v o l Joule trn kg, k{ hiu l J/kg.1 Joule trn kilgam (1 J/kg) l liu
hp th bc x m khi lng 1 kg ca cht b chiu x hp th c nng lng
bng 1 Joule ca bc x ion ho loi bt kz. n v 1 J/kg c gi l 1 Gray (k hiu
l Gy ); nh vy 1 Gy = 1 J/kg.
V. MC CH CA IU TR TIA X
1. iu tr tia x trit cn
iu tr trit cn, liu x tr cn thit kim sot khi u phi thp hn liu chu
ng ca cc c quan ln cn. Ranh gii gia thnh cng v tht bi l tng i
hp, do bt but phi thc hin k thut ht sc cht ch: phi cn nhc k gia
nguy c ti pht ti ch v nguy c hoi t nu chng ta tng hoc gim liu.
Leukeamia 15-25 Gy
Seminoma 25-35 Gy
Dysgerminoma 25-35 Gy
U Wilms 25-40 Gy
Bnh Hodgkin 35-45 Gy
U lympho khng 35-55 Gy
Malpighian
Hodgkin carcinoma 55-75 Gy
Adenocarcinoma 55-80 Gy
Urothelial carcinoma 60-75 Gy
Sarcoma 60-90 Gy
Glioblastoma 60-80 Gy
Melanoma 70-85 Gy
2. iu tr tia x tm thi
3. iu tr triu chng
Ch nh iu tr tia x
Mt vi bin php d phng trc khi x tr nn a ra tho lun tuz theo tnh
trng bnh
nhn:
- Chm sc v rng ming i vi cc ung th vng u mt c.
- i vi nhng bnh nhn b kch thch, au n phi dng thuc an thn, gim au
bnh nhn nm yn trong qu trnh iu tr.
- Vi nhng bnh nhn phu thut trc phi kim tra vt thng lin so
trc khi tin hnh iu tr tia x.
- Xc nh th tch bia
khi u
- Th tch bia lp trnh: PTV(planning target volume) lin quan ti bnh nhn, s di
chuyn ca khi u v s khng hon ho ca chm tia.
VII. LIU IU TR
Liu lng s dng trong iu tr tia x c o bng Gray (Gy). Theo qui c liu
iu tr thay i ty theo loi ung th v giai on ung th. i vi nhng trng
hp iu tr ng th trit cn, c bit liu iu tr cc loi ung th biu m c
thay i t 60 - 80 Gy.
1. Phn liu iu tr
Trong mt s trng hp, 2 phn liu mi ngy c s dng cui ca liu trnh
iu tr. Mt trong cc ch phn liu khc c bit l CHART (Continuous
Hyperfactionated Accelerated Radiotherapy ). CHART c dng iu tr ung
th phi, bao gm 3 phn liu nh mi ngy. Mc du c nhng thnh cng
ng k, CHART c th l mt cng vic cng thng cc khoa x tr.
2. Theo di iu tr
+ Trong cc bui iu tr tip theo k thut vin tip tc thc hin iu tr theo k
hoch
3. Theo di lm sng
Theo di bnh nhn trong sut qu trnh iu tr tia x l cng vic ca bc s tia x.
Khi bt u khm v iu tr ln u bc s tia x phi gii thch cho bnh nhn
phng thc iu tr v cc tc dng ph c th gp. Lo lng,bt an v trm cm
nn c xem xt v iu tr, nhng trng hp th trng km phi cho nhp vin
theo di v nn c ch v sinh, dinh dng hp l. Nn theo di u ng
trng lng ca bnh nhn. Theo di chnh xc kch thc ca khi u nh gi
hiu qu ca iu tr.
Sau khi hon tt iu tr tia x, phi lm bn tng trnh chi tit v liu iu tr, k
thut iu tr s dng v p ng ca bnh nhn, bn tng trnh c g i n
cc thy thuc iu tr c lin quan v theo di.
VIII. IU TR KT HP
Kt hp phu thut v x tr: thng c thc hin khi ung th ang cn giai
on ti ch v ti vng.
X tr ton thn: X tr ton thn c ch nh chng thi loi mnh ghp trong
ghp tu xng i vi nhng bnh nhn iu tr ho cht liu cao trong bnh
bch cu cp. Bnh nhn nhn 1 liu 8Gy (liu gy cht ngi nu bnh nhn
khng c ghp tu kp thi). Liu tia x ny cho php ph hu cc t bo tu gy
thi loi mnh ghp.
IX. X TR P ST
X tr p st sut liu cao: k thut ny s dng ngun gia tng hot phng x,
nh vy s gim thi gian tia x v gim thi gian bt ng bnh nhn.
Hnh: iu tr x p st ( Ung th c t cung )
Kt hp vi cc phng php iu tr khc: x tr p st ch l mt phn trong qu
trnh iu tr ung th. Thng thng x tr p st kt hp vi iu tr phu thut
(i vi phn ln cc ung th ph khoa), kt hp vi iu tr tia x ngoi (trong ung
th ph khoa hoc ung th tin lit tuyn) v mi y x tr p st cn kt hp vi
ho tr.
Bnh nhn thng c c phn ng cp v mn tnh, tuy nhin thy thuc quan tm
nhiu hn n phn ng mn tnh b i v phn ng cp tnh gy ra kh chu cho
ngi bnh nhng c th iu tr khi hon ton, phn ng mn tnh gy tn
thng t chc kh hi phc, ko di mn tnh v tin trin nng thm.
1. Phn ng cp tnh
1.1.Da
1.2.Cc biu m lt
Nim mc khoang ming, hu hng, thc qun v rut c th b thng tn do tia
x. Nu tia x vo vng u c, au v vim lot vng khoang ming, hu hng
thng xy ra. Nu trm
trng bnh nhn nut au, n ung km dn n suy kit. Mt mi v xy ra sm
trong tun th 2 iu tr km theo kh ming.
1.3.Mu v c quan to mu
Biu hin lm sng l cc triu chng xut huyt, ph n,thiu mu. Gim lympho,
bch cu ht,tiu cu v hng cu. Xt nghim tu xng thy gim c 3 dng sm
nht l dng hng cu.
1.4.Sng ph
1.5.V sinh
Cc phn ng mun lin quan n v tr, liu iu tr, th tch chiu x v thi gian
chiu x. Cc phng php iu tr khc nh l phu thut, ho cht lm trm
trng thm bnh lin quan n x tr
2.1. X ha
2.2. Rng tc
2.8. Phn ng ph do tch ly liu (Cumulative side effects): phn ng phdo tch
ly liu khng nn nhm ln vi phn ng mun. Phn ng ph do tch ly liu s
bin mt trong thi gian ngn cn phn ng mun c biu hin lu di. Tia x li
nhng trng hp ny cn ang tranh ci.
2.9.Phn ng v sinh th
Gim tui th, c thu tinh th, tn sut xut hin bnh ung th cao hn l ung
th mu, ung th da, ung th xng, ung th phi.
Tng tn sut xut hin cc t bin v di truyn, d tt bm sinh, qui thai. Hiu
ng ny cn gi l hiu ng ngu nhin do bn cht ngu nhin ca n. Hiu ng
ny xy ra trong ton b di liu
1. Nguyn B c, Nguyn Chn Hng, 2002. Cng tc phng chng ung th Vit
Nam v vai tr ca ghi nhn ung th trong cng tc phng chng ung th. Ti liu
tp hun ghi nhn ung th
2. Phm Thy Lin, 1999 Tnh hnh ung th Vit Nam, nh xut bn Nng.
3. Oxford Handbook of Oncology 2002, Epidermiology of cancer, pages 3-11.
11. HA TR UNG TH
I. I CNG
Vai tr ca ha tr khc nhau theo tng loi ung th v theo tng tnh hung lm
sng c th. Tuy vy ngi ta thng chia thnh cc nhm theo mc p ng
vi ho tr:
Nhm ung th c th iu tr khi bng ho tr
+U lymph Burkitt
+ U Wilms
Nhm ung th ho cht c kh nng ko di thi gian sng thm cho ngi bnh
+ Ung th biu m tuyn v
+ Ung th phi t bo nh
+ Ung th vng u mt c
+ Bnh bch cu tu cp
+ a u tu
+ Ung th phn mm
+ Ung th d dy
+ Ung th bng quang
+ Ung th phi t bo nh
+ Melanome c
+ Ung th ty
+ Ung th thn
III. C CH CA HA TR UNG TH
1. Chu kz t bo
Pha G2: khong thi gian ngn nhn t bo chun b cho s phn bo. Pha M:
giai on phn chia t bo
S lng t bo thuc mt trong ba nhm trn thay i tuz tng khi u, tng
loi bnh ung th v tng c th ngi bnh.
3. Thi gian nhn i
Hodgkin 3-4
Ung th v 60
Ung th i trng 80
4. Khi u ln
Lm hn ch kt qu ho tr b i v:
- Mt s lng ln t bo thi kz G0
- H mao mch nui dng u khng ng nht, mt s vng thiu mu nui
dng hoc hoi t nn thuc ho cht kh vo.
6. S khng thuc
C ch nh sau:
+ Dng thuc khng liu
sau:
+ Ch s dng thuc khi bit c tc dng vi loi t bo
- 6 Mercaptopurine - Gemcutabine
- 5 Fluorouracil
- Chlorambucine - Cisplatine
- Mechlorethamine - Dacarbazine
- Cyclophosphamide
- Vincristine - Etoposide
acid
iu tr min dich :
Erlotinib (Tarceva)
Thalidomide
IV. CC CH NH HA TR UNG TH
c tnh cp :
c tnh mun :
Bun nn v nn ma
Mt mi, st, phn ng gi cm
Phn ng mun sau vi ngy n vi thng sau ha tr Gim sinh tu: Gim bch
cu, thiu mu, gim tiu cu Ri lon tiu ha: au bung, chn n, tiu chy, to
bn
Qui thai
.
V sinh
X phi
VI. KT LUN
Ha tr l phng php iu tr ung th mang tnh cht ton thn. Nhng tin b
vt bc trong nhng thp nin va qua gp phn khng nh v nng cao vai
tr ca ha tr ung th. Cc tin b trong lnh vc sinh hc ung th v ang
hon thin phng php iu tr ny vi cc thuc mi c c ch tc ng mang
tnh c hiu hn, cc phng php nng hu hiu hn.
TI LIU THAM KHO
288-318
2. Nguyn Chn Hng. 2004. Ung bu hc ni khoa. Nh xut bn Y hc. Trang 111-
146.
4. David S. Fischer, M Tish Knobf, Henry J. Durivage, Nancy J. Beaulieu. 2003. The
cancer chemotherapy handbook. pp 1-15, 37-48. 479-511. Mosby press.
5. Jim Cassidy, Donald Bissett, Roy A J Spence OBE. 2002. Oxford handbook of
oncology. pp 135-180. Oxford press.
12. IU TR GIM AU TRONG UNG TH
I. I CNG
Thuc iu tr au gm:
Cn au ti mt mc c th chu ng c.
Cc th nghim cho thy rng thuc c hiu qu trong phn ln bnh nhn,
nu n c s dng chnh xc: ng thuc, ng liu vo ng giai on.
II. VI NT LCH S
Baptiste Godinot thnh lp vin ung th u tin, nhn iu tr nhng khi u hoi
t, thi ra
Pro. Maurice Abiven l ngi u tin a chng trnh ging dy chm sc triu
chng
vo cc trng i hc.
Cicely Saunders Elisabeth Kuble-Ross Pro. Maurice Abiven
+ Tng p lc ni s.
Lin quan ti ung th: v d nh co c, sng n bch mch, to bn, vim lot do
nm
1. nh gi au
- au bt u t khi no?
- Cn au ko di bao lu
V tr
- V tr au au, c th ch chnh xc v tr au
- au c lan i u khng?
Tnh cht cn au
0 : khng au v 10 l au tt bc
1. au do cm gic
+ au ni tng: bng, tng rng b kch thch do di cn, do nghn, sng hoc b vim
nhim do nhiu nguyn nhn khc nhau. au ny thng khng khu tr v c cm
gic nh b chn p.
2. au do thn kinh
kinh.
- Xt nghim huyt thanh c th pht hin ra bnh thp khp, bnh t min.v.v.
VII. CCH DNG THUC GIM AU
- Theo ng ung : Dng n gin, d dng nht ngoi tr trng hp bnh nhn
khng th ung c hoc cn au qu trm trng phi cn tim hoc chuyn
c tc dng gim au nhanh.
- Theo gi: khng ch n khi bnh nhn au mt cch chnh xc, nn cho thuc
gim au u n liu k tip c tc dng trc khi cn au xy ra.
- Theo tng c th: khng c liu chun cho nhng thuc Opioide, liu ng l liu
c tc dng gim au cho bnh nhn.
2. Bc thang gim au
3. Cc thuc gim au
Thuc khng vim khng cha Steroid (NSAIDS) c nhiu loi, trong chm sc lm
du thng s dng.
4000mg/24 gi
Paracetamol)
+ Codein photphate vin 30 mg l 1 loi thuc phin nh, c tc dng hip ng
gim au cng vi Aspirin hay Paracetamol, dng 60 mg/4-6 gi, liu ti a
360mg/ngy, d gy to bn nn thng xuyn dng km theo thuc nhun trng.
+ Tramadol: l loi opiod tng hp, c tc dng gim au thn kinh trung ng,
dng ng ung c hiu qu, Tramadol mnh gp 2 ln codein vin 50 mg, t gy
bn.
iu tr cn au tt bc
+ Morphin phng thch chm c kim sot (Skennan), phng thch Morphin
10 mg, 30 mg, 60 mg. Skenan LP 2ln/ngy ung hoc bm qua sonde d dy. Vin
thuc phng thch chm t gy nn i so vi tim v ko di thi gian lm gim au
sut m. Thng cho 1 liu t 8-12 gi l an ton.
Trong trng hp s dng cc thuc Opioids ung cng khng c tc dng na,
iu tr cn au mt cch hiu qu phi dng Morphin tim, c th s dng tim
tnh mch hoc tim di da. Vi liu lng nh c tim Morphin di da 2-
5mg, nh gi hiu qu gim au sau khi tim 20 pht v tng dn liu n khi bnh
nhn ht au. Tip theo s chuyn thnh bc iu tr gim au c liu lng trn,
tim khong cch 4 gi/1ln.
Ch nh: Dng cho bnh nhn khng th ung thuc c do nn ma, kh nut,
hoc
Chng ch nh:
iu tr ct cn au
Bnh ung th thng tin trin theo thi gian lm cho ngng au ngy cng tng
ln, liu iu tr khng cn tc dng gim au, do ct cn au phi tng
liu thuc gim au. Liu tng thm thng khong 10% liu iu tr.
V d: Bnh nhn ang iu tr Morphin ung vi liu 10mg /4gi
Liu tng ng
Morphin 30 10
trng ( mg ) da (mg )
Codein 200 120
Pethidin 300 75
Oxycodone 20
18-35 25
36-59 50
60-83 75
84-107 100
108-131 125
132-156 150
H s chuyn i t Codein ung sang Morphin ung nh sau: Liu Codein x 0,15 =
Liu Morphin
15mg/4gi
iu tr au do thn kinh:
I. I CNG
Chm sc bnh nhn ung th giai on cui dnh cho ngi bnh trc khi t
trn khong 3 thng, khi m bnh tin trin c tin lng xu, m s iu tr tch
cc khng mang li hiu qu g. Trong giai on ny bnh nhn bt u xut hin
mt s triu chng do di cn ca ung th lm cho bnh nhn au n kh chu.
II. NN V BUN NN
Nguyn nhn iu tr
Domperidone (motilium)
Cyclixine 25 - 10 10 mg 3 ln/ngy
mg - 3 ln/ngy
III. TO BN
To bn thng gp trong giai on cui ca bnh ung th do t hot ng, ung t
nc v ngay c mi trng chung quanh khng quen thuc. Suy yu cc c bng
v sn chu lm gim kh nng bi tit qua trc trng. Hn na, hu ht cc thuc
gim au mnh, thuc phin,
thuc chng trm cm, thuc khng cholin gy lit nh m ri thn kinh ca
rut v gy to bn, nn cho thuc nhun trng (nu cn).
2. Cc thuc lm mm phn
2.1. Lactulose
2.2. Docusate
L loi thuc lm phn mm m n tc ng nh cht hot din, kch thch cc
cht bi tit v gip chng xm nhp vo phn. Vin Coloxyl 50 mg bt kz ngy
no m ng rut khng thng hay cho 2 ln/ngy; 3 ln/ngy; nu bn ko di.
2.3. Bisacodyl
L loi thuc nhun trng tip xc, kch thch cc cht t nim mc rut. Dorolax
5 mg
2.4. Phenolphthalein
L loi thuc kch thch nh, lm tng cc cht tit ca thnh rut.
3. Loi thuc du
Cht du Paraffin 10-20 ml (ti) gip tng phn d dng ngi gi hay bnh nhn
nng.
Cm Senokot (15 mg cho 5 ml) v dng vin (5-7 mg) vin ta dc nh Glycerine
hay Bisacodyl (Durolax) gip kch thch s bi tit; tht tho nh git (th d
Microlax) c th c dng gia nh; tht tho vi nc m, Glycerine, du hay
Phosphates c th c iu dng thc hin ti nh theo y lnh bc s : cho 1
ngn tay c mang gng tay sch ly phn qua trc trng, nn cho thuc gim au v
an thn (nu cn). Chch Pethidine 25-100 mg tim tnh mch (ty thuc vo kh
nng hp thu thuc ca bnh nhn) v cho thm diazepam 5 mg hay
midazolam 5 mg gip ly phn d hn v khng lm bnh nhn kh chu.
1. C chng
Trc ht cn tm nguyn nhn gy bng chng : khi u, gan to, chng hi, tc
rut, to bn. C chng do nguyn nhn c tnh c th tch t 10 lt dch hay hn
na gy cng tc thnh bng, hn ch hot ng c honh lm bnh nhn rt kh
chu.
C th dng cc thuc li tiu lm gim c chng nh : Spironolactone 50 mg 4
ln/ngy ; Furosemide 40-120 mg/ngy c th lm gim vim chung quanh khi u
v gim s xm nhp huyt thanh vo khoang bng. Chc ht bt dch mng bng
ch nn thc hin khi s cng chng gy tc bng, kh chu, b i v chc ht dch
mng bng s ly i mt s lng ln cht m c th lm ngi bnh yu sc v
suy nhc nhanh hn.
2. Kh th
.v.v...
Ngoi nhng triu chng thng gp giai on cui, nhng biu hin khc nh
suy nhc, kh ming v n km l 3 triu chng d a n suy sp cho bnh
nhn.
- n km :
+ Phn ln bnh nhn ung th t nhiu n ung km, a n suy nhc. Cn loi
tr cc nguyn nhn c th cha tr nh ta ming gy au ming, tng Ca+ mu,
to bn, nn do thuc. Ban u cho thuc chng nn nh
Metochlopramide 10 mg 3 ln/ngy hay
Dexamethazone 2-4 mg/ngy s gip nhiu bnh nhn n ngon v ci thin sc
khe trong mt thi gian. Megastrol Acetate (400 mg-800 mg/ngy) gip tng s
thm n nhng t tin.
+ Truyn tnh mch vi dung dch c nhiu nng lng v m thng c dng
Nam Triu Tin, Vit Nam, Nht v Trung Quc. Nhng tri li Bc M, Chu u
hay c h khng dng v t c bng chng chng minh rng s chuyn nng
lng v m c th ko di thm cuc sng cho bnh nhn.
+ Trong thc t rt c th khi khi u c nui dng tt n cng pht trin nhanh
hn.
Nhm gim nhanh cc triu chng ny, cho sc ming thng xuyn 2 gi/1 ln vi
dung dch sc ming nc Soda hay Bicarbonate, iu tr nm Candida, ch ra li
d mt cch nh nhng vi mt bn chi mm v oxy gi ha long. Cung cp nc
qua cc dng nh ming da ti, nhai ko cao su, ngm ming nc nh,
ung nc bng ng nh git. Tt nht cho ngm vin sinh t C s kch thch tit
nc bt nhiu hn. Cho kem Vaselin hay du thc vt thoa mi thng xuyn.
Nu ming v bn cho sc ming vi Lidocaine ha tan vi Chlorhexidine.
TI LIU THAM KHO I. TI LIU TING VIT
- Ung th khng phi l bnh v phng cu cha, 1/3 bnh ung th c th phng
nga c; 1/3 c th cha khi c nu chn on sm v cng vi vic chm
sc h tr s lm tng cht lng sng thm cho 1/3 bnh nhn ung th cn li.
+ iu tr bnh c hiu qu
Tnh \ Thnh H Ni
Bng 2: 10 bnh ung th thng gp Nam gii
ph
(2001-2004)
Phi Thin Hu
Tha 39,8 1 10,8 3 29,5 H 1
Ch Minh
D dy
(2001-2004) 30,3 2 14,4 2 15,3 (2003)
3
Li 1,9 14 1,6 10
M mm 2,0 14 2,9 7
Ty 1,2 18 1,3 14
Da 3,0 9
(2001-2004)
ASR Rank ASR Rank ASR Rank
M mm 1,4 13 2,6 8
- Qua bng s liu hai min th nam gii cc loi ung th hay gp ging nhau,
l: ung th phi, d dy, gan, vm hng, i trc trng; ph n ung th c t
cung min Nam cao hn min Bc.
1. Mc tiu chung
Lm gim t l mc, gim t l t vong v ci thin cht lng cuc sng cho bnh
nhn ung th.
2. Mc tiu c th
- Gim t l mc cc loi ung th c lin quan n thuc l xung 30% so vi nm
2000.
- Thc hin tim phng vim gan B cho 100% tr s sinh phng ung th gan
nguyn
pht.
Thnh lp cc khoa ung bu trong bnh vin a khoa tnh hoc cc bnh vin
chuyn khoa ung bu thc hin tt vic khm, iu tr v phc hi chc nng
cho bnh nhn ung th, gim gnh nng qu ti cho cc Bnh vin tuyn trung
ng. Trung tm y t d phng, trung tm phng chng cc bnh x hi v trung
tm truyn thng gio dc sc khe c trch nhim thc hin cc hot ng lin
quan cng tc phng bnh ung th.
2. Lng ghp hot ng ca chng trnh PCUT vo chng trnh phng chng cc
bnh khng
ly nhim
- y mnh vic thc hin cc bin php phng bnh ban u v gio dc sc
khe: y l chin lc kh thi v hiu qu nht i vi nhiu loi bnh trong
c ung th.
Phng bnh ban u tp trung vo vic gii quyt cc yu t nguy c gy ung th
nh: ht thuc l, ch n khng hp l, nghin ru, an ton tnh dc, sc khe
sinh sn...
- Tuyn truyn gio dc nhn dn nng cao nhn thc v phng nga v pht hin
sm ung th, c bit gio dc nhng bnh nhn ung th v cc du hiu bo ng
ca bnh pht hin sm v iu tr sm nhm gim t l t vong.
- Lng ghp phng bnh ung th vi phng cc bnh khng ly nhim tuyn y t
c s trong vic thc hin chm sc sc khe ban u.
- Gio dc v li sng lnh mnh trong cc chng trnh y t, trng hc, bnh vin,
ni lm vic...
- Phi hp chng trnh tim chng quc gia thc hin tim chng vaccine
vim gan B cho 100% tr mi sinh.
- Pht hin sm, nng cao hiu qu iu tr, chm sc, phc hi chc nng cho
ngi bnh ung th.
- Cng nh cc cng tc phng bnh ban u, vic chn on, iu tr chm sc,
phc hi chc nng cho ngi bnh cn lng ghp ti a nhng kh nng c th
gia cc bnh thuc nhm bnh khng ly nhim c lin quan cht ch vi nhau.
- Chn on sm cn c tin hnh ti cng ng theo hnh thc lng ghp vi
chng trnh dn s k hoch ha gia nh, chng trnh chm sc sc khe b
m tr em, chng trnh khm sng lc cho cc i tng c nguy c cao nhm
pht hin sm mt s ung th nh: ung th v, c t cung, da, khoang ming,
i trc trng, qua vic pht hin cc du hiu bo ng ung th.
3. Cng tc iu tr
- Tp trung nng cao cht lng v hiu qu iu tr ung th. Hin nay cng tc ny
ch yu tp trung tuyn trung ng nn cc bnh vin lun trong tnh trng qu
ti v vy cn ch trng nng cao trnh chuyn mn, u t trang thit b cho c
tuyn trung ng v a phng nng cao cht lng chn on, iu tr cho
ngi bnh.
- Nghin cu, theo di, gim st, nh gi dch t hc v trao i thng tin: thnh
lp cc n v nghi nhn thng tin cc tnh, thnh ph ln nh H ni, thnh ph
H Ch Minh, Hu, Nng, Thi Nguyn, Hi Phng, Cn Th... tin ti cc tnh
trong ton quc phi t chc ghi nhn ung th nh gi t l mc, cc c im
dch t hc ung th mi a phng.
- o to v pht trin nhn lc chuyn ngnh ung th, tuyn truyn hng dn,
cho nhn dn hiu v ng dng cch phng chng mt s bnh ung th.
4. Gio dc v o to
- Xut bn ti liu tuyn truyn ph bin kin thc cho nhn dn vi ni dung d
hiu v thc t h c th hiu v ng dng cch phng chng mt s bnh ung
th.
- Lut v phng chng tc hi ca thuc l, v sinh an ton thc phm, phng chng
cc bnh ngh nghip, an ton bc x... nhm hn ch ti a nguy c mc bnh,
t vong, ng thi c chnh sch u i i vi ngi bnh.
c).
Tp trung vo:
- Thit lp v cng c mng li PCUT, trong tp trung u tin cho cc thnh ph
ln, khu th.
- Xy dng chng trnh o to, bin son v pht hnh h thng ti liu chun
hng
- Trin khai cng tc gio dc tuyn truyn v phng bnh v pht hin sm cho
cng ng.
- Ban hnh cc vn bn php quy, chnh sch h tr to iu kin cho vic thc
hin chng trnh PCUT.
2. Giai on 2
T 2006-2010:
- Trin khai pht hin sm, iu tr v t chc phng bnh trn phm vi
ton quc.
2. Phm Thy Lin. 1999. Tnh hnh ung th Vit Nam. Trang 16-44. Nh
xut bn Nng.
15. UNG TH V
1-i cng:
Vng Bc M hay Bc u
b ung th mt v
Tn thng lon sn v
Nguy c thp:
C kinh nguyt sm
Mn kinh mun
Bo ph sau mn kinh
Ch n nhiu m, c bit m bo ho
Cc yu t bo v chng li ung th v:
Cho con b k o di hn 1 nm
B o ph trc mn kinh
Vn ng
Ch n m khng bo ho
Lymphoma
Ph v mng y l c im chnh ca carcinoma xm ln. Carcinoma ng
tuyn v xm ln chim a s cc tn thng c tnh ca tuyn v (70-80%).
2-Chn on:
2.1-Chn on lm sng:
Chn on lm sng ung th v da vo:
nh gi cc yu t nguy c
Hi k bnh s
Khm k tuyn v.
St
Nm v b tht mt bn
2.2-Chn on cn lm sng:
2.2.1-Chp nh nh:
Thi x tr da vo kt qu nh nh:
2.2.2-Siu m:
Dch l mu
Khi u c
FNA:
Chc ht ra mu
Nguyn
tc:
Xc nh ung th v
Cm mu k
Khng dn lu.
K thut: dng cht nhum isosulfan blue hay cht keo c nh du phng x
tim vo khi u, xc
nh v sinh thit hch u tin b nhum mu hay c cht phng x (hnh 2).
Hnh 2- K thut tm hch nch tin tiu
2.2.8-Ct ng
tuyn v:
o T4: khi u xm ln vo thnh ngc hay vo da, khi u vim ty. Di cn hch:
o M1: c di cn xa.
Giai on T N M
0 is 0 0
I 1 0 0
IIA 0 1 0
1 1 0
2 0 0
IIB 2 1 0
3 0 0
IIIA 0 2 0
1 2 0
2 2 0
3 1 0
3 2
IIIB 4 0 0
4 1 0
4 2 0
IIIC Bt kz 3
IV Bt kz Bt kz 1
3-iu tr:
3.1.1-Phu thut bo tn v:
Ct mt thuz v
Ct v
Chun b trc m:
Tm v bo tn thn kinh:
Bt buc phi bo tn: ngc di, ngc lng.
C th bo tn: gian sn-cnh tay, ngc gia, ngc bn. No hch vng h
nch (mc I ,II).
Tn thng thn kinh: thng gp nht l t vng nch v mt trong cnh tay,
do tn thng thn kinh gian sn-cnh tay. Tn thng m ri cnh tay
him gp.
Phu thut to hnh v l phn khng th tch ri sau phu thut on nh.
Thi im c th tin hnh phu thut to hnh v:
Tr hon (sau x/ho tr): dnh cho ung th tt c cc giai on. Phung
php:
3.1.5-Ho tr:
vong).
Cc phc :
3.2-Ch nh:
3.2.1-Giai on 0:
Tamoxifen
Tamoxifen
Ho tr
Ct bung trng
Tamoxifen + ho tr
Ho tr + ct bung trng
3.2.4-Giai on IV:
Kt qu chung cho ung th v: thi gian sng 20 nm: 75%. Giai on IV: thi
gian sng TB 18-24 thng.
16. UNG TH TY
1-i cng:
Hu ht (95%) ung th tu xut pht t phn ngoi tit ca tu. 80% ung th
tu l adenocarcinoma. Cc bnh l{ c tnh khc ca tu bao gm: ung th
nang tuyn (acinar cell carcinomas), ung th m lin kt ca tu
(sarcomas), ung th m bch huyt ca tu (lymphomas) v ung th t
bo o tu.
l nam:n = 1,5:1).
Nguyn nhn: 40% do t pht, 30% c lin quan n thuc l, 20% c lin
quan n ch n ung (nhiu nng lng, t rau qu ti), 5% lin quan
n bnh vim tu mn, 5-10% lin quan n di truyn.
Tui tc l yu t nguy c quan trng nht. Tui cng cao nguy c mc bnh
cng ln.
2-Chn on:
2.1-Chn on lm sng:
Hnh 2- Dn lu bch mch ca tu (mt sau)
Hai nhm triu chng thng gp nht nhng li kh phn bit vi cc bnh l{
khc: Chn n, mt mi, au m h vng thng v. i khi bun nn, nn i
St cn nhiu
Da vng sm. C vt gi vng cng tay hay cng chn. Ti mt cng to (nh
lut Courvoisier)
Gan to v chc (x gan mt) Lch to (huyt khi tnh mch lch) Khi u
thng v
(*): Tnh trng huyt khi tnh mch nng xy ra nhiu v tr thay i (thng
thn mnh v chi di) v lp i lp li nhiu ln. 50% cc trng hp vim
tnh mch huyt khi di tr c pht hin c bnh l{ c tnh ca lp biu m
(carcinomas), c bit l ca tu v phi.
2.2-Chn on cn lm sng:
2.2.1-CA 19-9:
Tng trong 75-85% BN b ung th tu. Tng CA 19-9 trn 100 IU/mL (bnh
thng 33-37 IU/mL), nht l khi khng c vng da v bnh l{ tu lnh tnh
khc, c c hiu cao cho cc bnh l{ c tnh, nht l ung th tu.
2.2.2-CEA:
Nhiu bnh l{ khc cng c tng CEA. Do CEA khng c hiu cho ung th
tu.
A B
Hnh 3- A-Ung th u tu vi hnh nh khi u gim m . Hi lu tnh mch
ca-lch b khi u chn p, cho hnh nh m chim. B-Cng trn nhng lt
ct ngang qua thn tu cho thy ng tu dn rng v ch m tu b teo
2.2.4-X-quang ng mch:
7,5-12 MHz cho hnh nh c phn gii cao, siu m qua ni soi c th pht
hin 99-100% ung th tu.
2.2.8-PET:
Phng php PET dng cht 18F-fluorodeoxy glucose (FDG) kho st hnh
nh ca khi u nguyn pht v cc di cn.
2.2.9-Sinh thit:
Sinh thit trc phu thut l vn cn ang bn ci. Tuy nhin, vic xc
nh bn cht m hc trc ho tr hay x tr (trng hp khng phu thut)
l iu bt buc.
Nhiu bnh vin nh gi giai on qua ni soi bng trc khi c gng thc
hin mt cuc phu thut tr liu.
2.2.11-Cc x t nghim khc:
Vng da: tng bilirubin (ch yu trc tip), tng phosphatase kim, AST, ALT, -
GT Suy dinh dng: gim albumin, gim cholesterol
Vim tu mn
Ung th d dy
Ung th ng mt
Si ng mt
X hp ng mt
Nang ng mt
Nu BN nhp vin v triu chng vng da, c nhiu bnh l{ cn c loi tr.
Trc tin, cn loi tr vng da trc gan v ti gan, ch yu da vo cc kt
qu x t nghim. K tip, cn loi tr si mt bng siu m hay ERCP. ERCP c
th chn on xc nh ung th vng quanh bng Vater cng nh ung th
ng mt. Tuy nhin, trong hu ht cc trng hp, chn on ung th tu
thng c t ra sau khi c kt qu CT.
Hch:
Di cn xa:
o M1: c di cn xa.
nh gi giai on ung th tu (theo AJCC):
Giai on T N M
0 is 0 0
IA 1 0 0
IB 2 0 0
IIA 3 0 0
IIB 1 1 0
2 1 0
3 1 0
III 4 Bt k 0
IV Bt k Bt k 1
3-iu tr:
Phu thut ct khi t tu (phu thut Whipple) c xem l phu thut tiu
chun i vi ung th u tu. Ni dung ca phu thut Whipple bao gm ct
b u tu, t trng D1-D4, hang v, on cui ng mt ch, cc hch ln cn. S
ti lp ng tiu ho c thc hin bng cch ni v- hng trng. Phn thn
ui tu cn li v ng mt ch c ni vi mt on hng trng. S ct rng
hn thng khng c cc phu thut vin chp nhn, mc d, mt s trung
tm phu thut tu, mt on tnh mch ca hay tnh mch mc treo trng trn
c th c ct gh p nu khi u xm ln vo chng.
Chm sc sau m:
Gim tit d dy v gim tit tu: bin php hiu qu nht l khng n ung
qua ng ming. Cc loi thuc (c ch bm proton, somatostatin) c th
c cn nhc n.
Chy mu
y l phu thut ln, bin chng phu thut cao (30%). cc trung tm
chuyn khoa, t vong phu thut di 5%.
3.1.1.2-Ct b ton b tu:
Ni ti mt-hng trng: nu tc mt
Thng phu thut vin thc hin c hai phng php phu thut trn.
3.1.3-Ho tr:
Ung th tu t nhy vi ho cht. Hai ho cht c s dng ph bin
nht l 5-FU v gembitacine.
3.1.4-X tr:
3.2-Ch nh:
3.2.1-Giai on I:
C th ho tr 5-FU v x tr sau m.
3.2.2-Giai on II:
3.2.3-Giai on III:
Cc liu php gim au: x tr thuyn gim hay hu thn kinh bng ho cht
(alcohol 50%).
3.2.4-Giai on IV:
1-i cng:
Ung th d dy:
Nhiu quc gia chu (Triu tin, Trung quc, Nht) c tn sut mc bnh rt
cao.
Polyp tuyn d dy
Xm ln:
Cancer):
Di cn xa (M)
2-Chn on:
2.1-Chn on lm sng:
au ging nh lo t (17%)
c:
Thiu mu
Khi u thng v
Hch quanh rn (hch Sister Mary Joseph) Nhim cng cng sau (mng
Blummer) U bung trng (u Brukenberg)
Lo t d dy chy mu
au bng Vim d dy
M tu lc ch d dy Lo t d dy-t trng
Vim tu
au bng d di Thng lo t d dy
Cn au qun mt
Nn i, nut nghn Vim
Nghttu
mncpv do lo t
Khi u bng Ung
Ung th
Nhi mugan
th mcqun
thc treo
Carcinomatosis Ung th
Di cn tu phc mc t cc bnh l{ c tnh
xoang
Bng 1- Chn on phn bit ung trong
th d
Ung vdy
th ngoi
i xoang bng
trng
2.3-Chn on cn lm sng:
V mt chn on, trn CT, vi thuc cn quang tnh mch v trong lng d
dy, adenocarcinoma d dy c cc hnh nh sau (hnh 2):
Mt ch dy ln khu tr thnh d dy, c hay khng km theo lo t trn b
mt. Mt khi xi vo lng d dy
Ni soi bng dnh cho cc di cn gan hay phc mc m CT khng pht hin
c. Ni soi bng kt hp vi siu m ngay trc khi phu thut v ra
xoang bng tm t bo ung th l phng tin chnh xc nht gip phu thut
vin chn la BN cho phu thut trit .
Hch:
Di cn xa:
o M1: di cn xa
3-iu tr:
3.1.1-Phu thut:
3.1.1.1-Ct d dy:
Ct bn phn trn d dy
Ct ton b d dy
Vic ct phn d dy c khi u phi m bo sao cho b ct khng c t bo ung
th. bo
3.1.1.2-No hch:
2 1 3 M
3 1 1 1
4sa 1 3 M
4sb 1 1 3
4d 2 1 1
5 3 1 1
6 3 1 1
7 2 2 2
8a 2 2 2
8p 3 3 3
9 2 2 2
Hnh
10 3, bng 3- S phn b2cc nhm hch3v nh gi giaiMon di cn hch
trong ung th d
11p 2 2 2
dy (theo JCGC)
11d 2 3 M
12a 3 2 2
Cc phu thut vin Nht cho rng:
12b,p 3 3 3
13 MMM 3 3
Phu thut ct d dy cng trit , c hi sng ca BN cng cao. Theo cng b
14v
ca M 3 2
14a
Komada (1982) t l sng 5 M M M R2
nm sau phu thut M l 39% so
M vi
MM 18% ca phu
thut R1.
15 3 3 3
16a1 M M M
Phu thut c gi l trit cn khi hch c ly i trong phu thut trn
16 a2, b1
mt mc so vi nh gi di cn hch. Th d, nu di cn hch c nh gi l
16b2
N1, khi phu thut nhm hch N2 s c ly. V th, R2 (ct d dy km no
hch D2) c xem l phu thut tiu chun trong iu tr ung th d dy, ngay
c khi ung th giai on sm.
Hin nay (9/2006), phng php phu thut iu tr ung th d dy tiu chun
Hoa kz l ct d
dy km no hch D1.
3.1.2- X tr v ho tr:
3.2-Ch nh:
Lewis), nu khi u tm v.
Ct ton b d dy, nu khi u n lan phn ln d dy v cch mn v (hay tm
v) di 6 cm.
X-ho b tc sau m.
Fluorouracil
Sau phu thut trit cn, BN c th c cc bin chng v di chng sau: Chy
mu (ming ni, xut huyt ni)
Vim tu cp
Tn thng ng mt
Suy dinh dng, lao phi, hi chng Dumping, hi chng quai n, hi chng
tro ngc, thiu vitamin B12, rng xng
T l sng sau 5 nm: 30-50% nu bnh giai on II, 10-20% nu bnh giai
on III.
3.4-Tm sot ung th:
1-i cng:
Polyp tuyn:
Nguy c c tnh ph thuc vo: kch thc (ln hn 2 cm) v thnh phn
nhung mao trong polyp (polyp nhung mao c nguy c c tnh cao nht)
Hi chng Turcot
Hi chng a polyp m m:
Hi chng Ruvalcaba-Myhre-Smith
i), ni mc t cung (30-60%), bung trng, d dy, rut non, niu qun,
tuyn b da.
Di truyn
A-Manh trng
B-i trng ln
Phi trc, trc trng lin quan vi tin lit tuyn, ti tinh, bng quang (nam)
hay vch sau m o (n). C mt lp mc (Denonvillier) ngn cch gia tin
lit tuyn v ti tinh vi trc trng.
Phi sau, trc trng lin quan vi xng cng. Mt trc xng cng c
ph b i l thnh ca mc ni chu (mc trc xng cng). Mc cng chu
(mc Waldeyer) ni mc trc xng cng vi mc trc trng. Gia mc cng
chu v mc trc xng cng c m ri tnh mch trc xng cng v cc
nhnh thn kinh cng.
Phc mc ch ph 2/3 trc v hai bn trc trng. Ni m np phc mc t
mt trc trc trng lt ln ph mt sau bng quang c gi l ngch trc
trng-bng quang. Ngch trc trng-bng quang cch ra hu mn khong 7,5
cm (cch b trn ng hu mn 3-4 cm), bng chiu di ca mt ngn tay. Khi
thm trc trng, ngn tay chm vo khi u c ngha l khi u 1/3 di trc
trng.
1/3 di trc trng c th i theo nhiu hng: ln trn (vo nhm hch cnh
ng mch ch), sang bn (vo nhm hch chu trong) hay xung di (vo
nhm hch bn).
Phu thut ung th trc trng c lin quan trc tip n hot ng chc nng
ca c tht v hot ng sinh dc.
2-Chn on:
2.1-Chn on lm sng:
2.1.1-Ung th i trng:
Khi u bng
au bng, to bn
Tiu mu
Tui tc ca BN
(43%).
Thm trc trng l thao tc quan trng v c tnh cch bt buc trc bt kz
biu hin bt thng no ca vng hu mn-trc trng.
nh gi tng i mc xm ln vo c quan ln cn
nh gi kh nng bo tn c tht
Tuz theo triu chng khi BN nhp vin, cc chn on phn bit c th l:
Vim i trng mn
Hi chng Rendu-Osler-Weber
Tr
Lc ni mc t cung
Khi u bng:
2.3-Chn on cn lm sng:
i trng
2.3.6-Siu m bng:
2.3.7-PET:
PET t khi c ch nh trc phu thut. Sau phu thut, c th phn bit
ung th ti pht hay so x ti vng ming ni, PET l ch nh u tin.
2.3.8-CEA:
CEA t khi tng BN ung th i trng k m bit ho. Nu tng trc phu
thut, CEA c th c dng nh gi mc trit cn ca cuc phu
thut v pht hin ung th ti pht. Cn nh rng CEA cng tng trong mt s
trng hp khc (bnh l{ gan mt tu, ht thuc l)
2.3.9-CEA scan:
CEA scan i khi c ch nh pht hin di cn xa. Phng php chp lp
lnh x-min dch ny s dng cc khng th ca CEA c nh du ng v
phng x pht hin cc t chc sn xut CEA trong c th. Vai tr ca CEA
scan trong vic pht hin di cn xa cn ang c bn lun.
Siu m bng
X t nghim chc nng gan
PET
CEA scan
X hnh xng
CT s no
Khi BN nhp vin v hi chng tc rut thp, X-quang bng khng sa son l
ch nh trc tin. X-quang bng xc nh c tc i trng nhng khng
chn on c nguyn nhn. Hn na, X-quang khng phn bit c tc
on cui ca i trng v trc trng vi hi chng gi tc i trng cp (hi
chng Ovilgie). gii quyt c cc vn nu trn, cn phi c CT bng.
Nu thm khm trc trng s c khi u bt lng trc trng, ngoi X-quang
bng khng sa son, khng cn thit phi ch nh thm bt c phng tin
chn on no khc.
Khi lm sng nghi ng khi u i trng thng, CT l phng tin chn on
c chn la trc tin. iu cn ch { l BN c khi u thng km tc i
trng thng nhanh chng ri vo trng thi sc nhim trng nhim c v d
hu s rt nng n nu khng c can thip phu thut kp thi. Thng
thng vic thm khm lm sng trn nhng BN nh th a ra quyt
nh can thip phu thut ngay m khng cn phi tn thi gian lm CT
bng, thm ch c siu m bng.
C nhiu cch phn loi ung th i trc trng. Phn loi c in nht l phn
loi ca Dukes, c p dng ph bin trong nhng nm ca thp nin 30.
Trong nhng nm tip theo sau , c nhiu ci bin t phn loi ca Dukes,
trong phi k n phn loi ca Astler-Coller (ph bin trong nhng nm
thp nin 50) (hnh 8) v MAC (ci bin ca phn loi ca Astler-Coller)
Ngy nay, phn loi c p dng ph bin nht l phn loi theo TNM ca
American Joint
o T2: carcinoma xm ln ti lp c
Di cn xa:
o M1: di cn xa
Ct i trng qua ni soi ci thin cht lng cuc sng ca BN mt thi gian
ngn sau m (t
Chun b i trng:
Khng sinh:
nh gi giai on:
Bin chng sau m: ngoi cc bin chng ngoi khoa ni chung, c hai bin
chng cn c nhn mnh:
Tn thng lch
Tn thng mch mu: mc treo trng trn, mc treo trng di, t tu, v
mc ni phi
Tn thng niu qun
gim)
:
Ct i trng xch-ma
Hnh 10- Cc phng php ct i trng trit cn
3.1.2-Ho
tr:
T giai on III ca ung th trc trng, ho tr b tc lm ci thin tin lng
sng ca BN b ung th i trng.
Cc phc :
AIO (acid folic, fluorouracil, irrinotecan): irrinotecan (100 mg/m2) TTM trong 2
gi ngy 1, leucovorin (500 mg/m2) TTM trong 2 gi ngy 1, sau
fluorouracil (2000 mg/m2) TTM trong 24 gi. Liu trn cho mi tun v cho
lin tc 4 tun trong mi nm.
3.1.3-X tr:
3.2-Ch nh:
Giai on I: ct i trng
Giai on II:
Ct i trng
Giai on III:
Ct i trng trit cn
hay NSABP)
Giai on IV:
Ct on i trng nu khi u c th ct c
Ring khi di cn gan khng ct c: hu khi u bng nhit, bng sng cao
tn hay ho tr qua ng mch gan.
Ho tr thuyn gim: cc phc kt hp 5-FU v leucovorin vi irrinotecan
(FOLFIRI, AIO, IFL) hoc oxaliplatin (FOLFOX4, FOLFOX6) c xem nh cc
phc chun.
Chun b trc m:
4.1.1-Phu thut:
Phu thut c th thc hin qua ng hu mn (hnh 12) hay qua ng xng ct
(tip cn trc trng t pha sau)
Ch
nh:
Quan trng nht l x-d ming ni. T l x d ming ni sau phu thut bo
tn c tht kh cao: 15% (3-11% nu ming ni 1/3 gia trc trng, 20% nu
ming ni 1/3 di trc trng). V l{ do ny, nhiu phu thut vin m hu
mn nhn to hi trng tm thi nu ming ni 1/3 di, dc bit nu BN
c x tr hay ho tr trc m. Khng c s khc bit v x-d ming ni
gia ni bng stapler hay bng tay.
Ni dung: cuc phu thut c thc hin b i hai -kp: -kp phu thut ng
bng:
Ct c nng hu mn
Tch trc trng ra khi tin lit tuyn hay m o, rt b trc trng ra ngoi
Bin chng:
B tiu
Lit dng
4.1.2-X tr:
X tr sau m:
ti pht sau m.
Khuyt im: khng kim sot c s gieo rc t bo ung th trong thi gian
phu thut; m bu st b thiu mu s t nhy vi tia x; nu c bin chng
phu thut, x tr b tc s b tr hon.
Cha c bng chng r rng ca vic ci thin tin lng sng ca x tr b tc
trc hay sau m. Tuy nhin, x tr b tc (trc hay sau m) lm gim r rt
t l ti pht ti ch.
4.2-Ch nh:
4.2.1-Giai on 0:
X tr vng
4.2.2-Giai on I:
Phu thut ct khi u (ng ng hu mn, ng xng ct). Phu thut ct khi u
(vi b ct khng c t bo ung th) kt hp ho-x b tc sau m, theo mt
s tc gi, cho kt qu tng ng phu thut ct trc v phu thut ct
trc trng qua ng bng v tng sinh mn
4.2.3-Giai on II:
4.2.4-Giai on III:
4.2.5-Giai on IV:
C th chn la mt trong 4 phng php sau, kt hp vi ho-x b tc sau
m:
X-quang i trng
nm 25-35 tui.
1-i cng:
T{p IIIa v IIIb: khi u xn ln vo ng gan phi hay ng gan tri on trong gan
Ho cht:
Thuc cn quang
Cht phng x
2-Chn on:
2.1-Chn on lm sng:
Khi thm khm lm sng, ngoi vng da, gan to l du hiu thng gp nht.
Gan thng to mm vi b t. Gan to, mt chc, b sc l biu hin ca x
gan do tc mt, gp trong ung th khu tr mt ng gan.
BN b ung th on cui ng mt ch s c ti mt cng to (du hiu
Courvoisier). BN b ung th on vng quanh bng Vater c th c cc biu
hin sau:
Thiu mu (do chy mu r r vo lng t trng) Vim tu, tiu phn m (do
tc nghn ng tu)
2.2-Chn on cn lm sng:
CA 19-9 tng > 100 IU/mL (bnh thng < 33 IU/mL) c gi tr chn on ung
th ng mt vi
ng mt ch cng nh nh gi di cn hch.
Vim tu mn
o T3: khi u xm ln vo gan, ti mt, tu, nhnh gan phi hay tri ca tnh mch
ca hay
ng mch gan
Di cn hch:
o N1: c di cn hch
Di cn xa:
o M0: khng di cn xa
o M1: c di cn xa
nh gi giai on ung th ng mt (theo AJCC) (bng 2):
Giai on T N M
IA 1 0 0
IB 2 0 0
IIA 3 0 0
IIB 1 1 0
2 1 0
3 1 0
III 4 Bt kz 0
IV Bt kz Bt kz 1
Bng 2- nh gi giai on ung th ng mt (theo AJCC)
3-iu
tr:
Bismuth t{p I v II: ct khi u v ni hng trng vi hai ng gan. Bismuth t{p III:
ct khi u km theo ct gan phi hay gan tri. Bismuth t{p IV: phu thut gii
p ng mt:
Phu thut Longmire: ct b ngoi thuz gan tri, bc l ng gan phn thuz II
v III, ni hng trng vo mt ct gan cn li (hnh 3).
X ng gan phn thuz III hay V, ni ng gan (phn thuz III hay V) vi hng trng
(hnh 4).
BN b suy thn
BN mc cc bnh l{ ni khoa, ton trng yu, suy dinh dng, suy gim chc
nng min dch, khng th c phu thut ngay
Vn suy dinh dng v suy gim chc nng min dch: BN b suy dinh
dng v suy gim chc nng min dch cn c iu tr cho n khi tnh
trng dinh dng v chc nng min dch tr li bnh thng. Tuz theo tnh
trng dinh dng hin ti, thi gian iu tr c th ln n 4-6 tun.
1-i cng:
Ung th gan nguyn pht c phn lm hai loi chnh: Ung th biu m
(chim hu ht)
Vim gan do virus, c bit vim gan B v C. Ngi b nhim virus vim gan C
(HCV) c nguy c b HCC cao hn ngi b nhim virus vim gan B (HBV).
Ru
Cc steroid ng ho
Mc x (v suy) gan
c im HCC FHCC
T l nam:n 2-8:1 1:1
tui trung bnh 45 25
Khi u Xm ln, hoi t trung Khu tr, x ho trung tm
Kh nng ct b 25% 50-75%
X gan tm
90% 5%
AFP (+) 80% 5%
Vim gan siu vi B 65% 5%
Bng 1- So snh fibrolamella HCC v HCC
Phu thut l mt phng php iu tr trit cn ung th gan duy nht. phu
thut gan, cn thit phi nm vng gii phu phn thuz gan (hnh 1,2) cng nh
h thng mch mu ca gan.
Hnh 1- Gii phu phn thuz gan (nhn trc)
Hnh 2- Gii phu phn thuz gan (nhn di)
2-Chn on:
2.1-Chn on lm sng:
au m , khi u di sn phi
Mt mi, st cn, st nh
2.2-Chn on cn lm sng:
2.2.1.1-AFP:
cc trng hp l HCC.
2.2.1.2-CA 19-9:
Nng CA 19-9 trn 100 UI/L (bnh thng di 40 UI/L) c nhy 75% v
c hiu 80%
trong chn on ung th ng mt BN b vim ng mt x ho nguyn
pht.
Khi c s hoi t trong khi u: khi u tng quang khng ng nht (vng tng
quang kt hp vi vng gim m v khng tng quang).
Hnh nh in hnh ca CCA trn CT:
Khi u tng quang chm. y l c im dng chn on phn bit vi
HCC. Tuy nhin, CCA c th khng tng quang, tng quang nh vng ngoi vi
hay tng quang vng trung tm.
Hnh 3- Hnh nh ca HCC trn CT (hai BN khc nhau): A-trc khi bm thuc
cn quang: khi u a v gim m , B-th ng mch: khi u tng quang
r, trong lng c nhng vng hoi t (gim m v khng tng quang.
Khi u nh (ng knh 2-3 cm): sinh thit chn on phn bit vi cc lon
sn khu tr trn nn x gan
BN khng c ri lon ng mu
Vic sinh thit khi u khng lm tng nguy c chy mu hay gieo rc t bo
ung th trong xoang bng.
U t bo gan lnh tnh (adenoma): trn CT, adenoma cho hnh nh khi u c
gii hn r, ng b khng a cung. Trong th ng mch, khi u tng quang
ng nht (tuy nhin, c im ny cng tng t HCC, ung th gan th pht
v tng sn dng nt khu tr ca gan).
Di cn hch:
o N1: c di cn hch
Di cn xa:
o M0: khng di cn xa
o M1: c di cn xa
Chn on HCC da vo nng AFP tng cao v s hin din ca khi u trn
cc phng tin chn on hnh nh. Nu CT cho thy cc du hiu in hnh,
khng cn thit phi sinh thit gan.
3-iu tr:
3.1.1-Ct gan:
Ct phn thuz gan: ngy nay, nh hiu r gii phu ca tng phn thuz gan, c
bit nh s pht minh ra dao ct siu m, phu thut ct gan c th c thc
hin trn tng phn thuz gan.
Khi u nh hn 2 cm
Fibrolamella HCC
Chun b trc
m:
iu tr thch hp.
i vi BN c ton trng k m, cn nng tng trng, truyn m, truyn
albumine. Chun b mu
l 25 mL/gi.
Nu st xut hin sau m, hay nng bilirubin huyt tng tng trong khi
chc nng gan bnh thng, c th c tnh trng t dch sau m. Siu m hay
CT c ch nh pht hin t dch. Phn ln cc trng hp t dch c
x tr bng chc ht qua da.
T dch di honh
Suy gan/hn m gan. Nguy c suy gan sau m t l nghch vi khi lng v
chc nng ca phn m gan cn li sau phu thut.
3.1.2-Ghp gan:
Ch nh: HCC trn BN x gan c suy gim chc nng gan (Child B,C). Kt qu:
Hu khi u bng ethanol qua da: thch hp cho cc khi u ngoi vi gan,
ng knh < 3cm. Ho tr ton thn:
Ch nh:
Nhiu khi u
Chc nng gan cn tng i tt (Child A). Chun b trc m:
xm ln v bn cht ca khi u.
Phng php:
Bin chng:
Bin chng thng gp nht v nghim trng nht l suy gan. Mc d tp
trung ch yu trong khi u, mt phn nh dch vn c th thot ra phn nhu
m gan cn li, dn n hoi t t bo gan.
Tc ng mch phi
Kt qu: thay i, ph thuc vo tnh cht ca khi u v chc nng gan cng
cc yu t nguy c khc. Theo Park JH Chung, thc hin trn 1000 ca TOCE, t
l sng 1,3,5 nm ln lt l 77%, 46%, 23%.
3.2-Ch nh:
Khi u cn khu tr v c th ct c (T1-2N0M0): ct gan.
Khi u nh hn 5cm: hu khi u bng phng php gy tc mch, sng cao tn,
nhit lnh hay ethanol.
Ghp gan
Ho tr ti ch
Ho tr ton thn
Khi c di cn, 60-70% BN t vong trong vng 1 nm, 100% BN t vong trong
vng 3 nm.
Tin lng ung th gan ph thuc vo: s lng u, kch thc u, AFP, xm ln
tnh mch ca, x
1-i cng:
cao hn i vi CT ngc.
Bm sinh Sarcoidosis
Nang i ca rut trc (Foregut duplication cyst)
Bnh l{ khc Xp phi dng trn (rounded atelectasis) Chng
U ht Wegener
U lnh tnh thoi ho bt ca phi (amyloidosis)
Hamartoma
Di cn phi t T
ibo nh Carcinoid Lymphoma
trng
Ung th khng phi t bo nh, ngc li, c tin lng hon ton khc hn
ung th t bo nh. Tin lng ca ung th khng phi t bo nh ph thuc
vo giai on pht trin ca khi u. Trong giai on sm (I,II), phu thut hon
ton c th l phng php iu tr trit cn.
Ung th phi loi khng phi t bo nh chim a s (75-85%), bao gm: ung
th tuyn (35-40%), ung th t bo vy (25-30%), ung th t bo ln (10-
15%). Ung th ph qun-ph nang, chim
ngi di 40 tui. Tn sut ung th phi cao nht tui 70-80. Nguyn
nhn:
Nhim bi aming
2-Chn on:
2.1-Chn on lm sng:
7-10% BN b ung th phi khng c triu chng. Bnh c pht hin tnh c
khi chp X-quang phi.
Ho mu (30%)
Kh th (60%), th kh kh
Xp phi
Kh th
2.2-Chn on cn lm sng:
2.2.2-X-quang phi:
Khi u hnh cu hay bu dc, b phng hay khng u, nhiu cung. Hnh nh
vng ho quang
Hnh nh ui mng phi
S to hc
Rn phi ph i
Cc hnh nh khc, xut hin trong giai on mun ca cn bnh: Trn dch
mng phi (di cn mng phi)
2.2.3-CT ngc (v phn trn bng-bao gm gan v tuyn thng thn): L tiu
chun ti thiu chn on v nh gi giai on.
Hnh nh:
Hnh nh khi u: hnh cu hay bu dc, b phng hay khng u, nhiu cung.
Khi bm thuc cn quang, khi u tng quang trn 20 HU c gi tr chn on
ung th phi vi chnh xc 98% v c hiu 73%. Cc du hiu khc: s
to hc, hnh nh ng vi
Khi u xm ln carina
2.2.4-MRI:
2.2.5-PET:
FDG-PET c u th hn CT trong:
Phn bit gia u phi lnh tnh v c tnh. Pht hin di cn hch trung tht.
bo hc.
nh gi bn cht cc hch ph i trung tht trc khi tin hnh phu thut
tr liu.
nh gi di cn xa.
tim
carina)
o T4: khi u, bt kz kch thc no, xm ln vo mt trong cc cu trc sau y:
trung tht, tim, mch mu ln, kh qun, thc qun, carina, ct sng, hay gy
trn dch mng phi c tnh.
Di cn hch:
o N3: di cn hch trung tht hay hch rn phi i bn; di cn hch thng n.
Di cn xa:
o M0: khng di cn xa
o M1: c di cn xa
Giai on T N M
0 is 0 0
IA 1 0 0
IB 2 0 0
IIA 1 1 0
IIB 2 1 0
3 0 0
IIIA 1 2 0
2 2 0
3 1 0
3 2 0
IIIB Bt kz 3 0
4 Bt kz 0
IV Bt kz Bt kz 1
3-iu tr:
3.1.1-Phu thut:
Ct thuz phi (km no hch hay ly mu hch): l phu thut tiu chun. Ct
phi: c t l suy h hp v t vong sau m cao.
3.1.2-Ho tr:
Ung th phi khng phi t bo nh tng i nhy vi ho tr: p ng 15%
nu n ho tr vi cc thuc c in, 20-25% nu n ho tr vi cc thuc
mi (gembitacine, paclitaxel, docetaxel, vinorelbine), 50% nu a ho tr
(trong bao gm cc thuc mi).
vinorelbine.
3.1.3-X tr:
3.2-Ch nh iu tr:
3.2.1-iu tr ung th phi giai on IA, IB, IIA, IIB, IIIA: Ct thuz phi l phu
thut chn la trc tin.
X tr n thun
Ho-x tr kt hp
1-i cng:
V tr: hu ht thc qun 1/3 gia v 1/3 di. Ung th thc qun ngc trn v
ung th thc qun c him gp.
2-Chn on:
Nut nghn, kh nut: l triu chng thng gp nht (74%). Nut au (17%)
St cn (57%)
2.2-Chn on cn lm sng:
2.2.5-PET scan:
2.2.8-Soi ph qun:
c ch nh khi BN c triu chng nut nghn kt hp vi triu chng h
hp (vim phi ti din, sc, kh th , th rt) nhm loi tr kh nng khi u
xm ln kh-ph qun.
Hnh 5- Hnh nh ung th thc qun trn X-quang v ni soi
Vim thc qun (do nm candida, Herpes simplex virus) Tai bin mch mu
no
Khi mt BN nhp vin v triu chng nut nghn, cn khai thc k bnh s (tp
trung khai thc tnh cht ca nut nghn v st cn), thm khm lm sng (ch
{ ton trng v cc du hiu di cn xa).
Ni soi lng ngc hay xoang bng l phng tin nh gi giai on c tnh
cch xm ln, thng c thc hin ngay trc cuc phu thut, nu nh CT
v cc phng tin nh gi giai on khc cha cho kt lun ng tin cy..
Hch:
o N0: cha di cn hch vng
Di cn xa:
o M1a: khi u thc qun ngc trn di cn hch c, khi u thc qun ngc di
di cn hch thn tng
3-iu tr:
Tp vt l{ tr liu h hp
Chun b mu (2-4 n v)
V sinhon thc qun trn khi u
Thng tiu
Phng nga huyt khi tnh mch su sau m: heparin 5000 UI TDD khi bt
u dn m, bng p hai chi di.
Chm sc sau m:
Ngy hu phu 6 kim tra ming ni: cho BN ung mt vi ngm nc: nu
dn lu khng ra dch th rt dn lu v cho BN bt u n qua ng ming.
Nu ng dn lu ra dch: lu ng dn lu, tip tc nui n qua thng hng
trng cho n khi l d lnh. Nu ming ni nm trong lng ngc (phu thut
Ivor-Lewis): chp X-quang kim tra ming ni. Thuc cn quang phi l loi tan
trong nc.
Thng gp nht l suy h hp do xp phi, vim phi, trn dch mng phi
X, d ming ni
Hp ming ni
X tr, ho tr b tc trc hay sau phu thut khng lm thay i tin lng
sng ca BN.
y l phu thut ln, t l bin chng v t vong cao (bin chng phu thut
25-40%, t vong 3-
Khi u xm ln vo cc cu trc ln cn
3.2-Ho tr:
Khng c tc dng iu tr trit cn.
3.3-X tr:
3.4-Cc th thut iu tr c tnh cch thuyn gim khc: Ni soi thc qun ,
t stent xuyn qua u
Ni soi thc qun, hu khi u bng nhit in hay bng tia laser
3.5-Ch nh:
Phu thut ct thc qun vn l la chn trc tin, nu ton trng BN cho
ph p. Ho tr kt hp vi x tr dnh cho nhng BN chng ch nh phu thut.
Ni soi thc qun, hu khi u bng nhit, in hay bng tia laser
Ho tr thuyn gim
Giai on IV: nh hn 5%
iu tr ni khoa tch cc
Lon sn nng (adenocacinoma hin din trong 40% cc trng hp): c hai la
chn: Ni soi thc qun km sinh thit mi 3-4 thng
2.1. Nhm A :
Bnh nhn c iu tr theo nhm A khi : Khi u khu tr bng giai on I v II
c ct b hon ton. Thi gian iu tr gm 2 t, mi t cch nhau 21 ngy.
Thi gian iu tr nhm A k o di 5 tun.
Thuc cho mi t :
Ngy 1 2 3 4 5 6 7
Prednisolone * * ** ** ** **
Vincristine #
Endoxan
Adriamycine
2.2. Nhm B
Bnh nhn c iu tr theo nhm B khi : c xc nh chn on l giai on I v
II vi v tr u vng u v c ;
Giai on III v IV nhng cha c thm nhim h thng thn kinh trung ng.
* t 1 : COP
Ngy 1 2 3 4 5 6 7
Prdenisolone ngy 1 - 7
* t 2 : COPADM1
Ngy 1 2 3 4 5 6 7
Ngy th 1 l ngy th 8 ca
phc
Prednisolone ngy 1 5
Methotrexate ngy 1
Endoxan ngy 2 4
Mesna
Adriamycine ngy 2
Sau ngh 21 ngy, bt u dng t tip theo khi bch cu ht > 1000/mm3 v
tiu cu > 100.000/mm3.
* t 3 : COPADM2
Ngy th nht ca t 3 l ngy th 35 ca phc . Thuc v cch dng nh
COPADM1 tr Endoxan liu tng gp i. Sau t 3 ngh 21 ngy.
* t 4 : CYM1
Ngy 1 2 3 4 5 6 7
Ngy th 63 ca phc
Prednisolone ngy 1 5
Methotrexate ngy 1
Acid Folinic
Cytarabine ngy 2 6
ngy 7 : HC + Ar-C
C th kim tra chc nng gan, thn, chp CT, chp xng, bnh nhn s c phu
thut ct ht khi u ln 2 nu phu thuth ln 1 cha ct ht trc khi bt u
CYM2.
* t 5 : CYM2 :
Ngy th 1 ca t 5 l ngy th 91 ca phc .Thuc v cch dng nh CYM1.
* t 6 : COPADM3 :
Ngy th 1 ca t 6 l ngy th 118 ca phc . Thuc v cch dng nh
COPADM1.
Sau khi hon thnh qu trnh iu tr, bnh nhn c th c kim tra chc nng
gan, thn, tu xng. Thi gian iu tr nhm B k o di 18 tun.
2.3. Nhm C :
Bnh nhn c iu tr theo nhm C khi c lymphoblast trong tu > 70% ; c thm
nhim h thng thn kinh trung ng.
* t 1 : COP :
Thuc v cch dng nh t 1 ca nhm B, tr tim tu sng ngy 1, 3, 5 vi thuc :
MTX + HC + Ar C.
* t 2 : COPADM1 :
Ngy th 1 ca t 2 l ngy th 8 ca phc . Thuc v cch dng nh COPADM1
ca nhm B tr Methotrexate liu 8gm2 da v tim tu sng ngy 1, 3, 5 vi thuc
MTX + HC + Ar C.
* t 3 : COPADM2 :
Bt u t ngy th 35 ca phc . Thuc v cch dng nh COPADM1 ca nhm
C.
* t 4 : CYT/VP : Ngy th 1 ca t 4 l ngy th 63 ca phc .
Ngy 1 2 3 4 5 6 7
Etoposide ngy 1 4
Ngy 1 2 3 4 5 6
5
Etoposide 150mg/m2, N2 - 4
Tim tu sng MTX + HC + Ar-
C, N2
* t 8 : COPAD :
Sau khi kt thc t 7 ba tun. Thuc v cch dng nh t 2 nhng khng c
Methotrexate.
* t 9 : CYT/VP : Thuc v cch dng nh t 7
Thi gian iu tr nhm C k o di 27 tun.
2.4. iu tr h tr :
iu tr nhng tc dng ph ca ho cht
- Nu bnh nhn gim sn tu nng, c th dng G-CSF (Neupogen) vi liu 5
microgam/kg/ngy cho n khi x t nghim cng thc mu ngoi bin mu tr v
mc bnh thng.
- Chng lo t ming : Thuc bi ming Zytee, Glycerine Borate
- Chng nhim khun : Dng khng sinh
- Chng nn : Primperan tim tnh mch hoc t hu mn.
- Gim au
- Nu c duhiu ca c gan v thn : ngng iu tr ho cht
I. i cng:
Theo hip hi quc t chng ung th (Inernational Union against Cancer: IUAC)
th Ung th tuyn gip chim khong 1% cc loi Ung th. Ti cc nc c bnh
Bu c a phng t l ny thng ln hn. Tn sut mc bnh chun theo tui
Nam l 3/100 000 dn/nm, trong khi n cao gp 2-3 ln t l . Theo s liu ca
Bnh vin K H ni, Ung th tuyn gip chim khong 2% tng s cc Ung th,
trong t l mc bnh chun theo tui l 0,3/100 000 dn/nm.
Phn ln Ung th tuyn gip tin trin m thm, triu chng lm sng ngo
nn, giai on n bnh k o di. Bnh nhn c th sng 15-20 nm. V vy, c th ni
rng tin lng ca a s bnh nhn Ung th tuyn gip l tt nu c chn on
v iu tr sm v tch cc.
II. Nguyn nhn v bnh sinh:
Cn nhiu im cha r rng nhng cc yu t c lin quan n xut hin
bnh l:
+ Tui: c th gp Ung th tuyn gip mi la tui, nhng hay gp la tui
7-20 v 40-65.
+ Gii: N gii mc bnh nhiu hn Nam gii 2-3 ln.
+ Ni sinh sng:
- Ti nhng khu vc c bnh Bu c a phng th t l mc bnh Ung th
tuyn gip cao hn cc khu vc khc.
- Bnh nhn gn bin(n ung c Iot) khi c Bu gip th nhn th nguy
c bu l c tnh cao hn cc vng khc.
- Ti nhng khu vc b nhim x th t l mc Ung th tuyn gip cao hn cc
vng khc.
+ Tin s c dng tia x iu tr cc bnh lnh tnh khc vng u mt c
th khi c Bu gip nhn s c nguy c cao b c tnh.
+ Di truyn: Ung th tuyn gip th tu thng c tnh cht gia nh. c bit,
loi a ung th ni tit tip II ( MEN II: Multiple endocrine neoplasia type II) c Ung
th tuyn gip th tu km U tu thng thn v c th c U cc tuyn na...
c xc nh l c tnh di truyn.
III. Gii phu bnh:
Theo t chc y t th gii, da vo m bnh hc c th phn chia Ung th
tuyn gip ra 5 loi:
1. Ung th biu m th nh:
Chim khong 60-70% cc Ung th tuyn gip.
+ i th: u thng l mt khi n c.
+ Vi th: hnh nh chim u th l cu trc dng nh vi li ni m lin kt v
mao mch nng . i khi cng thy cu trc ti tuyn chim u th.
2. Ung th biu m th nang:
+ i th: c th dng mt khi u nh c v bc hoc mt khi u xm ln
mnh chim ton b mt thuz lm cho tuyn gip to ln khng u.
+ Vi th: c cu trc ging nh trong nang tuyn ang hnh thanh hay
tr ng thnh, nhng c th thy cc t bo Hrthle hoc cc t bo sng tng
vng hay khp khi u. Nu u c cu to hon ton b i cc t bo Hrthle hoc t
bo sng th c coi l mt bin th c hiu ca th ny, l ung th biu m t
bo Hrthle hoc t bo sng. C th bit ho r hoc loi bit ho Vita (cn gi l
Ung th biu m b).
3. Ung th biu m th tu: pht sinh t t bo C ca tuyn gip.
+ i th: c th c mt hoc nhiu u c hai thuz. U mm hoc c khi kh
chc, mu trng xm hoc vng nu. C khi U b hoi t chy mu v ph v bao
tuyn.
+ Vi th: U cu to b i nhng t bo trn a din hoc hnh thoi, thng cha
cht dng tinh b. Cu trc v chc nng ca cc t bo u ging vi t bo C.
4. Ung th biu m khng bit ho:
+ i th: thng l mt khi u ln vng c v bnh tin trin rt nhanh.
+ Vi th: c 3 loi theo hnh thi t bo trong u, l loi u t bo hnh thoi, u
t bo khng l v u t bo nh.
5. Ung th dng biu b:
Vi th thy trong cu trc u c cc cu sng, cc cu ni hoc ch c Keratin.
IV. Triu chng lm sng:
1. c im chung:
i a s ung th tuyn gip u tin trin m thm, chm chp v k o di
nn bnh nhn thng khng nhn thy c ngay nhng thay i ca ton thn,
vn lao ng v sinh hot bnh thng. Cho n khi xut hin nhng ri lon ti ch
do u chn p, xm ln(gy kh th v khng n ung c), khi u hoi t, bi
nhim v lo t th tnh trng ton thn mi sa st nng.
2. Cc triu chng sm:
+ Khi U: thng do bnh nhn hay ngi nh tnh c pht hin ra. U to ra
dn, di ng theo nhp nut, c th nm bt c v tr no ca tuyn gip. Thng
ch c mt nhn n c nhng cng c khi c nhiu nhn v nm c hai thuz
tuyn gip. Mt thng chc. B mt thng g gh.
+ Hch c: c khi U cha s thy c nhng c hch c to. Tuy nhin,
nhng triu chng sm ny kh phn bit vi mt bu lnh tnh, do khi c hch
c km theo khi U vi nhng tnh cht nh trn th lun phi cnh gic v tm cc
bin php chn on xc nh Ung th sm.
3. Cc triu chng mun:
+ Khi U: c khi kh ln, ln ra pha trc, ra sau, ln hai cc trn st hai gc
hm v xung di vo trong trung tht (khm lm sng khng s thy c cc
di ca U). B mt thng g gh, mt c ch cng chc c ch mm. c bit,
khi U dnh cht v xm ln vo cc c quan vng c nn ranh gii khng r v kh
nng di ng k m. C khi khi U xm nhim v lo t si qua da vng c, gy chy
mu v bi nhim ti ch.
+ Khn ting, kh th , kh nut, nut nghn. . . cc mc khc nhau do
khi U pht trin xm ln v chn p cc c quan xung quanh. Cc triu chng ny
gp vi t l cao v sm, nht l Ung th th khng bit ho.
+ Cm gic vng tc, b cht vng c: l triu chng thng gp. C khi
cm gic au tc ti U lan ln gc hm, mang tai cng bn do U chn p v kch
thch m ri thn kinh c.
+ Hch to vng c (dc hai bn kh qun, theo cc b trong, ngoi v sau hai
c c n chm, gc hm, h thng n. . . ).
V. Triu chng cn lm sng:
1. Chp X. quang:
+ Thng chp X. quang vng c 2 t th (thng v nghing)khng chun b
hoc c ung cn quang thc qun.
+ Xc nh c hnh nh khi U chn p kh qun v thc qun, hnh khi U
pht trin vo trung tht hoc c di cn vo phi (nu c).
2. Chp x hnh tuyn gip:
+ Thng dng I131 phng x chp tuyn gip. Hin nay nhiu ni cn dng
nhng khng th n dng c gn ng v phng x chp x hnh tuyn gip
nhm pht hin Ung th tuyn gip v cc di cn nh.
+ Trn x hnh cc khi Ung th tuyn gip thng c hnh nhn lnh. Tuy
nhin hnh nh ny khng c hiu cho Ung th v cc nhn nang tuyn gip cng c
hnh nhn lnh (c th kt hp vi chp Siu m chn on phn bit).
3. Siu m tuyn gip:
+ Siu m thng c tin hnh sau khi khm lm sng v chp x hnh
tuyn gip.
+ Xc nh c U l c hay Nang, o c kch thc, th tch v trng lng ca
U v tuyn gip.
4. Chp ct lp vi tnh (CT) v chp cng hng t (MRI):
+ Xc nh c v tr, hnh dng, kch thc...ca khi Ung th tuyn gip.
+ Xc nh c mc chn y, xm ln, tng quan gii phu... ca khi Ung
th vi cc c quan xung quanh nh: kh qun, thc qun, cc mch mu...
5. Chn on t bo hc:
+ Chn on t bo hc khi U bng sinh thit ht kim nh l mt phng
php chn on n gin, nhanh chng, r tin. Vi mt x t nghim vin c kinh
nghim th chnh xc ca chn on c th t ti 90 %.
+ C th chc ht c khi U v Hch c, chc nhiu v tr v chc nhiu ln
chn on chnh xc hn.
6. Xt nghim gii phu bnh l:
y l x t nghim cho gi tr chn on quyt nh Ung th tu{n gip c v
bnh l{ v cc type m bnh hc. Tuy nhin ch lm c sau khi m ct hoc
sinh thit khi U.
7. Xt nghim tm cht nh du khi U (Tumour marker):
Cc cht nh du khi U l cc cht c bit do cc khi U tit ra m bnh
thng khng c trong c th. Khi pht hin thy c cc cht trong mu th
chng t cc khi U ang c mt trong c th.
Trong Ung th tuyn gip c th pht hin thy cc cht nh du khi U nh: HTG
(Human Thyroglobulin), CEA (Carcino Embrionic Antigen)...
VI. Chn on:
1. Chn on xc nh: cn da vo
+ Nguyn nhn sinh bnh: c cc yu t nguy c mc bnh cao (tui, gii, ni
, tin s. . . ).
+ Tnh cht U v nhng ri lon cc b do U gy ra: U rn chc, xm nhim
mnh cc c quan xung quanh, di ng k m, ni khn, au tc lan ln vng gc hm
cng bn, lot da. . .
+ Kt qu chn on t bo hc v c bit l x t nghim m bnh hc khi U
sau m cho gi tr chn on quyt nh.
2. Chn on phn bit:
+ Cc vim tuyn gip khng c hiu (Hashimoto, Riedel. . . ): thng xc
nh c bng chn on t bo hc (sinh thit ht kim nh) v m hc sau m.
+ Bu gip th nang bin chng chy mu trong nang: bu gip to ra nhanh,
chc cng, au v cc biu hin chn p cc c quan vng c. Chc ht khi U thy
c mu, khng thy t bo Ung th.
+ Vim tuyn gip c hiu v Apxe tuyn gip: tuyn gip hay Bu gip to ra
nhanh, au, nng, . Chc ht sinh thit khng thy c t bo Ung th m l cc t
bo vim m. iu tr khng sinh c hiu qu.
3. Chn on giai on bnh:
Theo Hip hi quc t chng ung th (1994) c th phn loi Ung th tuyn
gip da theo T (Tumor), N (Node) v M (Metastasis) nh sau:
+T: U tuyn gip nguyn pht
- Tx : U nguyn pht khng ghi nhn c.
- T0 : khng c U nguyn pht.
- T1: U c ng knh < 1 cm, cn nm trong gii hn tuyn gip.
- T2: U c ng knh 1-4 cm, cn nm trong gii hn tuyn gip.
- T3: U c ng knh > 4 cm nhng vn cn nm trong gii hn tuyn
gip.
- T4: U c ng knh bt kz nhng xm ln ra ngoi v bao tuyn
gip.
+ N: Hch to vng c
- Nx: hch vng c khng khm thy.
- N0: khng c hch di cn vng c.
- N1: di cn mt hch cng bn, kch thc < 3 cm.
- N2: hch di cn c kch thc 3-6 cm.
. N2a: di cn mt hch cng bn.
. N2b: di cn nhiu hch cng bn.
. N2c: di cn hch hai bn hoc bn i din.
- N3: hch di cn c kch thc > 6 cm.
+ M: Di cn xa
- Mx: di cn khng pht hin thy.
- M0: khng c di cn.
- M1: c di cn xa.
VII. Mt s c im th bnh ca Ung th tuyn gip:
1. Th nh (Papillom carcinoma):
+ L th Ung th tuyn gip hay gp nht (chim 70% cc Ung th tuyn gip).
L th c tin lng tt nht.
+ Thng gp tui tr (hn 80% s bnh nhn l di 40 tui). Thng biu hin
ban u l mt khi U n c nh tuyn gip nn t khi pht hin c sm. Sau
khi c di cn hch c hoc khi U to ra v gy cc hin tng chn p vng c
th bnh nhn mi n khm iu tr. Th ny c th di cn vo phi, xng v
cc ni khc trong khi khi U nguyn pht vn cn nh.
+ T l sng sau m 10 nm c th t ti 70-80% nu c phu thut sm,
trit v iu tr b sung sau m y .
2. Th nang (Vesiculary carcinoma):
+ Chim khong 20-25% cc Ung th tuyn gip. Tuy cng l loi tin trin
chm nhng tin lng k m hn th nh.
+ Thng tui 50-60 v vng c bu c a phng. U thng mt thuz, t c
di cn hch c nhng giai on cui thng c di cn xa theo ng mu, c bit
l hay di cn n t chc xng.
3. Th tu (Medullary Carcinoma):
+ U pht sinh t cc t bo C (t bo cn nang c vai tr tit Canxitonin).
Chim khong 5-10% cc Ung th tuyn gip. Tuy cng thuc loi tin trin chm
nhng tin lng k m hn th nh v th nang.
+ Thng gp tui 50-60. Bnh c tnh di truyn v thng mang tnh cht Bnh
a U ni tit ( Multiple endocrine neoplasia: MEN ). Trn lm sng c th gp Hi
chng Sipple hay MEN IIA ( Ung th tuyn gip th tu, U t bo sc t tu thng
thn hai bn v U hoc tng sn tuyn cn gip).
+ Ung th tuyn gip th tu thng nm v tr tip gip 1/3 trn v 1/3 di
thuz tuyn gip (ni tp trung nhiu t bo C) v c th c hai thuz tuyn. Di cn
theo ng mu hoc bch huyt.
4. Th khng bit ho:
Chim khong 10% cc Ung th tuyn gip, thng thy cc bnh nhn
nhiu tui. y l loi Ung th tuyn gip tin trin nhanh nht v tin lng xu
nht, t bnh nhn sng qu 5 nm.
5. Ung th biu m tuyn gip th biu b:
Ch chim khong 1% cc Ung th tuyn gip. Cn phn bit vi cc d sn
Malpighi trong U tuyn gip lnh tnh hoc di cn ca mt Ung th biu b t ng
h hp hoc ng tiu ho trn vo tuyn gip.
VIII. iu tr ngoi khoa:
Trong Ung th tuyn gip, iu tr ngoi khoa ng vai tr c bn. iu tr ho
cht v phng x c x dng kt hp trc m v b xung sau m hoc iu
tr mang tnh cht tm thi khi bnh nhn khng cn kh nng phu thut na.
1. Ch nh cc phng php phu thut:
+ Ct b thuz c U km c Eo tuyn v ct gn hon ton thuz bn i din: khi
u c ng knh < 1 cm, ch nm gn hon ton trong mt thuz v l Ung th th
nh. Nu c hch to vng c th phi tin hnh m ly b hon ton cc hch .
+ Ct hon ton tuyn gip: khi U c ng knh > 3 cm v xm ln ra ngoi
v bao tuyn gip. Sau m cn iu tr b xung bng I131 phng x tiu dit nt t
chc tuyn cn st li.
+ Trong mi trng hp u phi m ly trit cc hch di cn hn ch
kh nng ti pht. Ngoi ra, sau m ct ton b tuyn gip bnh nhn thng c
dng Thyroxin k o di khng nhng nhm mc ch iu tr thay th m cn lm
gim TSH trong mu, nh gim c kh nng ti pht ca bnh.
2. iu tr ngoi khoa mt s th Ung th tuyn gip:
+ Th nang: ch nh m ct b hon ton tuyn gip, sau m cn iu tr b
xung bng I131 phng x.
+ Th tu: ch nh m ct b hon ton tuyn gip v U thng c c hai
thuz, ch { iu tr tnh trng a u ni tit nu c.
+ Th khng bit ho: nu U cn nh th c th m ct hon ton tuyn gip.
Tuy nhin a s bnh nhn u n mun v U pht trin xm ln mnh cc c
quan xung quanh, do nhiu khi phu thut ch mang tnh cht tm thi v khng
trit (nhiu khi m ch vi mc ch khai thng v duy tr ng th cho bnh
nhn). Phi kt hp iu tr bng ho cht, tia x...
+ Ung th tuyn gip c di cn: c th dng tia x v ho cht iu tr chun
b m, sau m ct b khi U v ly hch di cn cng trit cng tt theo iu
kin cho ph p, sau m tip tc iu tr b xung bng tia x, ho cht...
IX. Tin lng chung v Ung th tuyn gip:
Tin lng v Ung th tuyn gip ph thuc vo: th bnh (loi m bnh hc),
giai on bnh (u xm ln ph v v bao tuyn th tin lng xu), tui bnh nhn
(tui cng cao tin lng cng xu), gii (nam tin lng xu hn n). Nhn chung t
l sng sau 5 nm tnh theo th bnh thy nh sau:
+ Th nh: 80-90%
+ Th nang: 50-70%
+ Th tu: 40%
+ Th khng bit ho: di 5%.
1. i cng:
- Ung th thanh qun l loi ung th hay gp Vit Nam, nu trong phm vi
vng Tai Mi Hng th ung th thanh qun ng vo hng th 4 sau ung th vm,
ung th mi xoang v ung th h hng.
- Cn c thng k ca nhiu nc trn th gii th ung th thanh qun chim
khong 2% tng s cc loi ung th thng gp.
- Ni n ung th thanh qun l ch khi u nm trong lng thanh qun bao gm
mt di thanh nhit, bng thanh tht, thanh tht Morgagni, dy thanh v h thanh
mn, cn cc khi u khc vt ngoi phm vi cc v tr trn thuc loi ung th h
hng.
- Tuyt i a s ung th thanh qun l ung th biu m, cn ung th lin kt
(sacm) rt him gp ch chim khong 0,5% (Leroux Robert v Petit), v vy ni
dung phn ny ch yu cp n ung th biu m thanh qun.
2. Nhng yu t lin quan n bnh sinh: Cho n nay vn cha tm ra c
nguyn nhn chnh gy bnh, nhng ngi ta cp ti cc yu t c lin quan ti
bnh sinh:
- Thuc l: Nhiu ngi cho l mt yu t quan trng gp phn pht sinh
ung th thanh qun cng nh ung th phi.
- Cc yu t kch thch: ca vi kh hu, nh h ng ca ngh nghip (phi tip
xc vi cc cht kh, bi bn, ho cht...) hoc vim thanh qun mn tnh (tin
ca mt ung th ho).
- V gii tnh: Ch yu hay gp nam gii, chim trn 90%, nhiu tc gi cho
rng ph n t b bnh ny l do t tip xc vi cc yu t c lin quan n gy bnh
so vi nam gii.
- V tui: Hay gp tui t: 50-70 (72%), t 40-50 tui t hn (12%). Ring
vi ph n nu b bnh ny th tui sm hn.
- Vi cc th vim thanh qun mn tnh nh tng sn (hyperplasie) tng sng
ho, bch sn l th d b ung th ho, v vy cc th ny cn c gi l trng thi
tin ung th.
- Cc u lnh tnh ca thanh qun cng d ung th ho nht l loi u nh thanh
qun ngi ln chim mt t l kh cao.
3. Gii phu bnh l:
3.1. i th: Thng hay gp 3 hnh thi sau:
- Hnh thi tng sinh: B ngoi ging nh u nh, mt s trng hp ging nh
mt polip c cung.
- Hnh thi thm nhim xung pha su: B ngoi nim mc c v nguyn vn,
i khi c hnh nh nm v, nim mc vng ny b y phng ln v di ng b hn
ch.
- Hnh thi lo t thng b khng u, chm vo d chy mu. Nhng hay gp
l th hn hp va tng sinh va lo t, hay va lo t va thm nhim.
3.2. Vi th:
- Phn ln ung th thanh qun thuc loi ung th biu m lt, gai c cu sng
chim 93% hoc sng, sau l loi biu m t bo y, loi trung gian v biu
m tuyn.
- Loi u bit ho th him gp ung th thanh qun. V lm sng, loi ny tin
trin nhanh nhng li nhy cm vi tia phng x.
4. Lm sng:
4.1. V tr v lan rng ca khi u.
Ung th thng thanh mn (tng trn) hay tin nh thanh qun.
- Thng pht sinh cng mt lc c bng thanh tht v mt di ca thanh
thit. N s lan nhanh ra pha i din, np phu thanh thit v vng sn phu bn
bnh thng to phng ln do b u thm nhim hoc do ph n. giai on u, y
bng thanh tht v dy thanh cn bnh thng. Mt thng rt kh nh gi chnh
xc thm nhim vo pha su, v vy cn phi chp ct lp thng thng hoc tt
nht l chp C.T.Scan th mi nh gi c h trc thanh thit.
- Ung th xut pht t thanh tht Morgagni thng l th tng sinh hay lo t v
thng bt u t pha y thanh tht hay thanh thit, nhng nhn chung th lo t
lan rt nhanh vo cc vng ln cn, xung di dy thanh v h thanh mn, ln trn
bng thanh tht, ra ngoi sn gip c khi c sn phu.
Ung th thanh mn (dy thanh) l loi hay gp nht v thng thng tn u cn
gii hn mt trn hay b t do dy thanh nu ta pht hin sm.
- Thng gp th tng sinh, him gp th thm nhim hoc lo t.
- Do triu chng kh pht m xut hin sm nn bnh nhn thng n khm
sm hn cc loi ung th khc. Ung th dy thanh tin trin tng i chm,
thng sau nhiu thng, c khi mt nm, b i v m lin kt di nim mc ca dy
thanh thng dy c v mng li bch mch th rt tha tht. M u lan dn dn
t mt trn ca nim mc xung lp su v sau mi bt u pht trin nhanh
xung vng h thanh mn v ln bng thanh tht.
- Ung th biu m ca dy thanh thng khu tr mt bn kh lu ri mi lan
sang pha dy thanh i din.
Ung th h thanh mn: t gp hn so vi hai loi trn nhng khm, pht hin cng
kh khn hn. Mun xc nh, phi soi thanh qun trc tip v chp ct lp.
- Loi ny thng gp l th thm nhim v thng pha di dy thanh, v
vy c cnh sn gip lm vt chn, nn u kh lan ra ngoi. U thng bt u t
mt di dy thanh v lan rng xung pha di nim mc, thm nhim vo pha
su, nhng b t do ca dy thanh vn bnh thng, v vy nu sinh thit soi qua
gin tip, t khi ly c chnh xc thng tn u m phi soi thanh qun trc tip,
thm ch c khi phi m sn gip (thyrotomie).
- Ung th thng pht trin nhanh sang pha i din vt qua m p trc
thanh qun, sau lan xung di sn nhn. C trng hp u lan xuyn qua mng
gip nhn hoc thm nhim ra pha mt sn nhn. Thng gp l u lan ln trn v ra
sau khp nhn phu lm cho dy thanh b c nh
4.2. Cc triu chng lm sng ca ung th thanh qun: Tuz theo v tr ca ung th
khc nhau m cc triu chng lm sng cng khc nhau, k c thi gian xut hin.
4.2.1. Triu chng c nng:
- Khn ting ngy cng tng v dn n pht m kh khn, khn c, mt ting.
- Kh th xut hin v tng dn mc d triu chng ny c t lu nhng
mc nh, bnh nhn thch ng c, nhng sau xut hin tng cn kh th ,
nguy kch nht l khi b kch thch dn n co tht thanh qun, i khi km theo mt
bi nhim th pht (t vim cp do cm cm, ph n do tia phng x) th kh th
nng.
- Ho: Cng l triu chng hay gp nhng kn o v mang tnh cht kch thch,
i khi c tng cn ho kiu co tht.
- au: Ch xut hin khi khi u lan n b trn ca thanh qun, nht l khi
khi u b lo t. au thng lan ln tai v au nhi lc nut.
- n giai on mun th xut hin nut kh v sc thc n, xut tit vo
ng th th gy nn nhng cn ho sc sa. giai on ny, ton trng cng b
nh h ng.
4.2.2. Khm lm sng:
- Ung th biu m dy thanh giai on u th u thng khu tr mt bn
dy thanh di hnh thi mt n si nh hoc thm nhim nh v hay gp na
trc dy thanh hoc m p trc. Di ng ca dy thanh giai on u nu l th
tng sinh th cha b nh h ng nhiu, nhng nu l th thm nhim th di ng b
hn ch nh. S nh gi di ng ca dy thanh rt c { ngha trong ch nh iu
tr.
- U h thanh mn th trc ht dy thanh di ng b hn ch ri lan ra qu
ng gia nn d nhm vi mt u ca thanh mn.
- U thng thanh mn th t khi pht hin c giai on sm, bng thanh
tht ph n che lp dy thanh cng bn, nim mc dy cm ln, chc cng, sau
lot lan nhanh ra np phu thanh thit v xoang l. V vy u vng ny thng hay
gp giai on mun di hnh thi thm nhim hay tng sinh, i khi km theo
lo t v lan vo h trc thanh thit.
- Nu ung th thanh qun khng c iu tr, thng ch k o di c mt
nm hoc 18 thng, t vong thng do ngt th cp tnh, bin chng vim ph qun
phi, suy kit hay chy mu t.
4.3. Di cn ca ung th thanh qun:
- Hch c: Tuz thuc vo v tr ca thng tn u, nn hch c di cn cng khc
nhau v n ph thuc vo h thng bch mch ca vng . H thng bch mch
ny thng c 2 mng li phn gii kh r rt: mt mng thng thanh mn,
mt mng h thanh mn, 2 mng ny c phn gii hn b i dy thanh. Mng
li thng thanh mn bao gm bch mch t tin nh thanh qun v thn
bch mch, chui qua phn bn ca mng gip mng v tn cng ca hch cnh trn.
Mng li h thanh mn cng kh phong ph tuy t dy c hn phn thng thanh
mn. Cn vng ranh gii tc dy thanh th h bch mch rt b , nm ri rc dc
theo dy thanh, sau ni vi mng li ca tin nh thanh qun hay h thanh
mn. V vy ung th vng thng thanh mn thng c hch c di cn sm, cn
ung th vng h thanh mn th di cn xut hin mun hn. Cc hch vng ny
thng su, nn khm pht hin lm sng kh hn.
- Di cn xa ca ung th thanh qun t gp hn ca ung th h hng, theo nhn
x t ca nhiu tc gi, thng hay gp l di cn vo phi (4%) sau l ct sng,
xng, gan, d dy, thc qun (1,2%). Cho n nay, vn cha xc nh c nhng
yu t g c lin quan gia u nguyn pht v di cn xa vo phi, ph qun, v vy vic
kim tra cc thng tn phi trc khi iu tr ung th thanh qun l ht sc cn
thit.
5. Chn on:
5.1. Chn on xc nh: Ung th thanh qun nu c chn on sm, iu tr kp
thi th c th khi c vi t l ngy cng cao. Khc vi ung th thng thanh
mn v ung th h hng, do cc triu chng ban u kn o, khng rm r. Nn
ngi bnh d b qua, khng i khm, cn ung th thanh mn (dy thanh) thng
xut hin sm, cc triu chng kh ni, khn ting, nn ngi bnh t i khm sm
hn.
Nhng trng hp c thng tn mt bn thanh qun, thng tn cn rt khu tr,
di ng ca dy thanh hi khc thng th phi kim tra theo di, lm cc x t
nghim cn thit loi tr mt ung th.
5.2. Chn on phn bit:
- Vim thanh qun mn tnh ph i, vi mt vim thanh qun th dy da
(pachidermic) cn khu tr, vi mt lo t do tip xc mm thanh hoc mt sa nim
mc thanh tht.
- Trong giai on u, v lm sng cn phn bit vi mt lao thanh qun (th
vim dy thanh hay th u lao tuberculome).Th thm nhim m p sau rt ging
mt thng tn lao, nhng thng tn lao rt t xut pht t v tr ny.
- Vi mt thng tn lupus, thng hay gp b thanh thit v tin nh
thanh qun nhng c c im l cng tn ti nhiu hnh thi trong mt thi im
(va c lo t, va c thm nhim, va c x so) nn chn on phn bit khng kh
khn lm.
- Giang mai thi kz th 3, giai on gm cha lo t cng d nhm vi loi ung
th thm nhim vng thanh tht hay bng thanh tht. Nu giai on lo t th
cn phn bit vi u tin nh thanh qun hay mt ung th h hng thanh qun. B
lo t khng u lo t hnh ni la, xung quanh rn, mu nh mu tht b, khng
au lm l c im ca lot giang mai.
- Dy thanh mt bn khng di ng cn phn bit vi mt lit hi qui hoc mt
vim khp nhn phu.
- Vi cc u lnh tnh, cn phn bit vi mt polip, mt u nh v cc u ny d ung
th ho, nht l ngi c tui, nam gii. V vy, nhng trng hp nay phi khm
nh kz, theo di v cn thit th phi lm sinh thit nhiu ln.
- giai on mun, do cc triu chng nh mt ting, kh th , nut kh, hch
c b c nh... r rng, nn chn on khng gp kh khn lm, nht l khi soi
thanh qun th khi u kh r rt, to, chon gn ht vng thanh qun v c trng
hp lan ra c m ln cn.
6. Phn loi:
Theo phn loi ca Hip hi quc t chng ung th (UICC): cn c di ng ca
dy thanh, s xut hin hch c, di cn xa xp sp theo h thng T.N.M
T (Tumor): khi u.
- Ung th thng thanh mn:
Tis: U tin xm ln.
T1 : U khu tr mt di thanh thit, hoc mt bn np phu thanh thit, hoc
mt bn thanh tht, hoc mt bn bng thanh tht.
T2 : U thanh thit lan n thanh tht hoc bng thanh tht.
T3 : U nh T2 nhng d lan n dy thanh.
T4 : U nh T3 nhng lan ra xoang l, mt sau sn nhn, rnh li thanh thit v
y li
- U thanh mn:
Tis : U tin xm ln.
T1 : U mt bn dy thanh, dy thanh cn di ng bnh thng.
T2 : U c hai dy thanh, dy thanh di ng bnh thng hay c nh.
T3 : U lan xung h thanh mn hoc lan ln thng thanh mn.
T4 : Nh T1. T2. T3. nhng ph v sn gip lan ra da, xoang l hoc sau sn nhn.
- U h thanh mn :
Tis : U tin xm ln.
T1: U khu tr mt bn h thanh mn.
T2 : U lan ra c hai bn ca h thanh mn.
T3 : U h thanh mn lan ra dy thanh.
T4 : Nh T1. T2.T3 nhng lan vo kh qun, ra da hoc vng sau sn nhn.
N (Node): hch c.
N0 : Hch khng s thy.
N1 : Hch mt bn cn di ng.
N1a : nh gi hch cha c di cn.
N1b : nh gi hch c di cn.
N2 : Hch i din hoc hch hai bn cn di ng.
N2a: nh gi hch cha c di cn.
N2b : nh gi hch c di cn.
N3 : Hch c nh.
M Metastasis): di cn xa.
M0 : Cha c di cn xa.
M1 : c di cn xa.
7. iu tr: Phng php iu tr c hiu qu nht l phi hp phu thut vi tia x
sau m. T trc n nay, c 3 phng php ch yu: tia x n thun, phu thut
n thun v phi hp phu thut vi tia x. Nhng trng hp n giai on
sm, cn khu tr, cha c hch c di cn th c th phu thut hoc tia x n
thun.
Phng php phu thut: v nguyn tc c hai loi, phu thut bo tn hay ct mt
phn thanh qun, sau phu thut ny, ngi bnh c th pht m th theo ng
sinh l t nhin, cn phu thut tit cn hay ct b thanh qun ton phn, sau phu
thut ny ngi bnh phi th qua l ca kh qun trc tip khu ni ra vng da
c v pht m khng qua ng sinh l t nhin c (ging ni thc qun, qua mt
thit b h tr pht m hay qua mt phu thut pht m).
Tuz theo v tr, lan rng ca u cng nh tnh trng hch c di cn m chn la
phng php phu thut.
- Ct b mt phn thanh qun.
- Phu thut ct b thanh thit kiu Huet.
- Ct thanh qun ngang trn thanh mn kiu Anlonso.
- Phu thut ct dy thanh.
- Phu thut ct thanh qun trn bn kiu Leroux-Robert.
- Phu thut ct thanh qun trn trc.
Ct na thanh qun kiu Hautant.
- Ct b thanh qun ton phn.
Phng php iu tr bng tia x: Cho n nay, vic s dng cc ngun tia x
iu tr cc khi u c tnh l mt trong nhng bin php quan trng v c bn, nht
l cc u thuc phm vi vng u c. iu tr bng tia x c nhiu phng php khc
nhau, nhng c nhng bin php ch yu sau:
- iu tr tia x n thun.
- iu tr tia x phi hp vi phu thut, c th trc hoc sau phu thut hoc
phi hp xen k, tia x- phu thut- tia x (Sand-wich).
Cc phng php iu tr ung th thanh qun khc: Ngoi hai phng php c bn
v hiu qu nht trong iu tr ung th thanh qun nu trn th gn 10 nm li
y, mt s tc gi, ch yu l cc nc Ty u, Hoa Kz phi hp iu tr ho
cht nhng kt qu cn ang bn ci.
Kt qu iu tr ung th thanh qun Vit Nam: Ung th dy thanh, nu pht hin
sm v iu tr kp thi, c th cha khi hon ton, t t l 80%. V vy, mt s tc
gi cn gi ung th dy thanh l loi " ung th lnh tnh" nhm mc ch nhn mnh
kt qu iu tr m mn ca loi ung th ny. Mt khc cng nhc nh nhng
ngi thy thuc ni chung, nht l thy thuc Tai Mi Hng ni ring phi c tinh
thn trch nhim cao, khm v theo di t m nhng trng hp nghi ng, nu b
st, lt li mt ung th thanh qun, c bit ung th dy thanh th phi xem
nh mt sai st iu tr v loi ung th ny xut hin triu chng lm sng kh sm,
vic khm pht hin cng d dng, thun li, khng i hi nhiu cc trang thit
b k thut phc tp, t tin.
i vi cc th ung th thanh qun khc cn khu tr trong lng thanh qun cha lan
ra vng h hng th kt qu iu tr ngy cng t t l cao, theo nhn x t ca chng
ti (t 1950-1980 T l k o di tui th qu 5 nm t trn 45%).
8. Phng bnh: Nhiu bo co cc hi nghi quc t u cho rng ht thuc l l
mt trong cc yu t c lin quan n ung th phi cng nh ung th thanh qun.
V vy cn phi tuyn truyn rng ri trong nhn dn v thng qua cc bin php ca
nh nc ngn cm tnh trng ht, nghin thuc l. Mt khc, cn thng qua cc
c quan thng tin i chng ph bin cc kin thc c bn v loi ung th ny
ngi bnh n khm c cng sm th hiu qu cng cao. i vi ngi thy
thuc chuyn khoa, phi trnh chn on nhm trong ung th thanh qun.
27. UNG TH AMIAN KHU CI
1. i cng.
Ung th Amian khu ci l mt trong nhng loa ung th vng Tai Mi Hng th-
ng gp Vit Nam. Bao gm cc khi u thnh h Amian, cng nh tr trc, tr
sau. Trong nhiu trng hp rt kh xc nh im xut pht, khng r l t Amian
hay l t cc thnh h Amian v chng lin quan mt thit vi nhau.
1.1. M bnh hc: Amian c t chc biu m v m lin kt v vy cu trc khi u
c tnh ca n cng chia thnh hai nhm ung th biu m v ung th lin kt. Loi
ung th th nht thng hay gp Vit Nam (90%), cn loi th hai him thy
(10%).
- Ung th biu m Amian: v i th thng gp l th hn hp lo t thm
nhim, sau na l th tng sinh, lo t, thm nhim. V vi th, thng pht sinh t
biu m malpighi, vi mc bit ho khc nhau. Trn thc t, bit ho khng
phi l mt c tnh c nh ca khi u, n thay i tuz theo phng php v v tr
lm sinh thit.
- Loi ung th lympho biu m: c miu t nh l kt qu ung th ho cng
mt lc cc t chc biu m v lympho ca amian ngha l va c hnh thi mt
ung th biu m va l mt sacom lympho. Loi ung th ny thng Amidan vm
v rt t pht trin Amian khu ci.
- Di cn hch: ung th biu m Amian rt hay c di cn hch c, cn vi loi
dng biu b, th di cn khng c lin quan trc tip vi bit ho. Ung th lympho
biu m cng rt hay di cn vo hch. Trong thc t ta thng pht hin mt hch
di cn c, cn bnh tch nguyn pht Amian th khng biu hin r, c trng
hp sau 1 - 2 nm mi pht hin thng tn Amian. Nhng nm gn y, nhiu
bo co ca cc nh ung th hc nhn x t nhng hch c ca ung th Amian c
mt s trng hp dng k n (kystique) v Amian xut pht t ti mang th hai.
1.2. Dch t v cc yu t lin quan n bnh sinh:
- T l mc bnh: Trong phm vi vng u c th ung th Amian ng vo
hng th 7, 8. Bnh ch yu ca nam gii, v tui hay gp 50-70 (vin Gustave
Roussy).
- Cc yu t lin quan n bnh sinh: mt s tc gi cho rng ru v thuc l
l nhng yu t c lin quan mt thit nh phn ln ung th ca ng n v
ng th . Cng cn ni n cc yu t kch thch mn tnh khc nh khi, bi... i
vi nim mc. Nhiu tc gi cn cho rng nhng ngi b ung th biu m vng
hng ming thng l nhng ngi c tin s ht thuc ung ru nhiu, cn i
vi loi sacom th cc yu t ny khng c lin quan g.
2. Ung th biu m Amian.
2.1. Lm sng.
2.1.1.Triu chng c nng: giai on bt u cc triu chng rt kn o v trong
thc t ngi bnh rt him n khm giai on ny. Giai on ny tin trin rt
lng l v k o di kh lu i vi mt s trng hp. Triu chng bt u thng l
nut kh hoc cm gic vng mt bn hng nh c d vt nht l lc nut nc
bt, c im l cm gic ny thng c nh mt v tr v mt bn hng, sau
vi tun hoc mt vi thng th nut kh lc n v dn dn nut au, c bit l au
nhi ln tai. Mt s bnh nhn khi khc c m ln t mu.
Ngoi ra c mt s ngi bnh khi n khm th nh mt vim hng bn cp hoc
nh mt vim ty Amian v qua t dng khng sinh th hin tng vim gim
nh, mt s ngi bnh khi n khm ch v ni hch c hoc i khi do ngu nhin
khm sc kho nh kz m pht hin s thy hch.
2.1.2. Khm lm sng.
Giai on u: Cn gy t nim mc hng thun li cho vic khm, pht hin
thng tn, thng c th thy c mt vt lo t b hay ln mang tnh cht ca
mt lo t ung th, lot si thng l nng, b hi cng, chm vo d chy mu. Ta
cn xc nh v tr ca thng tn. Nu thng tn cc ui hoc mt sau tr tr-
c th dng gng soi gin tip. Ngoi ra chng ta phi s Amian nh gi
thm nhim vo chiu su hoc lan ra vng ln cn. Trng hp thng tn vng
rnh Amian li, ngoi soi khm ra cng cn s vo vng y li.
Giai on r rt: Ngi bnh thng n khm giai on ny, lc triu chng lm
sng kh r rt: au lin tc v nht l lc nut th au nhi bn tai, ngi bnh
khng chu ng ni nn thng dng cc thuc gim au. Ngoi ra giai on ny
thng km theo bi nhim nn rt au v th thng c mi thi, pht m c
ging ni mi kn hay ngm mt ht g ming, khi khm cn xc nh r thng
tn ca Amian v hch.
Tn thng Amian thng r rt, ta cn nh gi s lan rng, thm nhim vo
t chc ln cn. Ung th c nhiu hnh thi khc nhau:
- Hnh thi lot: lo t c th nng hay su, y nh ni la, rn, thng thm
nhim vo cc thnh h Amian.
- Hnh thi si: tng sinh lm cho th tch Amian to ln rt ging mt ung th
lin kt hay sacom, hnh thi ny thng nhy cm vi tia x.
- Hnh thi thm nhim: th ny thng lan vo pha su nn s chc rn.
- Th hn hp: lo t si, lo t thm nhim. Thng do bi nhim nn mu sc
thng tn u mu xm bn hoc hoi t, c trng hp bnh nhn b kht hm nn
gy kh khn cho vic khm vng hng, Amian.
Kim tra v pht hin hch c: hch thng di gc hm v dy cnh, phi khm
t m xc nh th tch, s lng, v tr di ng ca hch. Thng thng tn
Amian th b nhng hch th kh ln, c bit c trng hp th ngc li. Hin nay
c th da vo hch (t bo hc) cng gip cho vic chn on, nh hng tr-
ng hp c bit th mi cn thit lm sinh thit hch.
2.1.3. Cc hnh thi lm sng ca ung th biu m Amian: Cn c vo v tr gii
phu ca thng tn u:
- Ung th cc trn Amian: im xut pht thng h mn hu-khu ci, bt
u l mt nt thm nhim mu v n v vy Escat t tn l gi gm. giai on
u chn on hi kh, nhng sau ung th lan ra mn hu v t chc ln cn.
- Ung th cc di Amian: cn dng gng soi thanh qun kim tra v phi s
vo Amian, n thng lan ra tr trc v b ca li hay gp l th lo t, thm
nhim nn ngi bnh rt au.
- Ung th gia Amian: thng him gp, ch chim 5-6%. Thc t n xut
pht t y khe ri lan ra pha ngoi.
Ung th rnh Amian: tc l ch tip gip y li v cc di Amidan, v n
ch ng ba nn hng lan rng ra nhiu pha, tin lng xu (th ny chim khong
5%).
2.2. Chn on.
2.2.1. Chn on xc nh.
Ch yu da vo kt qu vi th, trong trng hp sinh thit gp kh khn do lo t
hoi t chy mu ca t chc Amian ta cng c th da vo kt qu ca sinh thit
hch.
Khi chn on cng cn nh gi lan rng ca khi u v vy ngoi khm trc tip
ra ta cn s vo t chc Amian v vng ln cn cng nh vic nh gi cc hch b
di cn.
C th ni c khong 20% ngi bnh khi n khm ln u ch v ni hch c v
khong 75% bnh nhn khi n khm do ung th Amian th c hch c s thy
d dng.
2.2.2. Chn on phn bit: Ni chung v ngi bnh thng n giai on mun
nn chn on khng kh khn lm, tr trng hp giai on sm v nht l vi
cc th thm nhim, khng lo t, thng phi phn bit vi cc bnh sau y:
- Vi mt khi u lo t thm nhim: tuy nhin t gp nhng cn trnh nhm ln
vi mt th lao lo t si nhng thng tn lao ni chung t khi tr u Amian v t
thm nhim xung pha su, thng hay gp bnh nhn b lao phi ang tin
trin. Cn ch { n mt giang mai (hoc l mt h cam Amian th n mn hoc
mt gm lo t giang mai thi kz 3). Chn on phn bit ngoi kt qu vi th cn da
vo phn ng huyt thanh v cc x t nghim v lao.
- Vi thng tn lo t Amian: Hay gp l vim hng Vincent nhng bnh ny
din bin cp tnh v c mt s c im nh lo t khng u, y lo t bn c m
mu hoc lp gi mc bao ph, b lo t khng rn v thng km theo c hch vim
c din bin nhanh, ch ngh ngi v v sinh vng rng ming tt. Nhng cng
cn ch { vim hng Vincent pht trin trn mt thng tn ung th Amian
nhng ngi ln tui m Le Maitre cp n.
- Vi trng hp mt Amian th thm nhim lm cho Amian to ra cn ch {
phn bit s pht trin ca bn thn t chc Amian v trng hp Amian b khi
u vng ln cn y li ra nh khi u bn hng, u tuyn mang tai, hch c to y li
Amian... hoc do cc u ca vng vm, mt sau mn hu, ng ba hng thanh qun...
Cc u hn hp v u tr (cylindromes) ca vng mn hu giai on cui c th b
lo t v lan n Amian, nhng cc t chc u ny tin trin chm, qu trnh din bin
tng i di hay b ti pht nn d chn on. Trong thc t, quan trng nht
trong chn on phn bit l nh gi chnh xc v t chc hc ca thng tn. Vic
nh gi v tr nguyn pht ca u l Amian hay mn hu trong giai on mun rt
kh v cng khng c { ngha g ln i vi phc iu tr. Ring nhng trng
hp bt u biu hin bng ni hch c th cn chn on phn bit vi cc vim
hch c mn tnh nh: lao, ung th mu, lympho c tnh, Hodgkin v Non Hdogkin.
2.3. Tin trin.
Nu khng c iu tr th ngi bnh ch k o di s sng trong vng 12-16 thng
do khi u v hch pht trin km theo b vim bi nhim gy chy mu v suy kit
dn.
Khi u Amian to dn lm cho ngi bnh khng n ung c, au n v kht
hm cng lm cho bnh trm trng thm.
Khi hch to dn chn p cc thn kinh v thm nhim v cc mch mu ln vng
c dn n lit thn kinh hoc chy mu t.
Bi nhim, n su vo ng th v di cn vo cc c quan, tng ph l giai on
cui cng dn n t vong.
V bnh nhn n giai on mun nn nu c c iu tr th t l ti pht cng
kh cao, nh h ng xu n kt qu iu tr.
2.4. iu tr: Nhng nm gn y i vi ung th Amian khu ci th iu tr ch
yu bng tia x k c hch c, v ni chung loi ung th ny u nhy cm vi tia x.
Phu thut ch gii quyt nhng trng hp tia ri nhng u Amian hoc hch
cn st li. Ngoi ra, nhng trng hp b nghi ng ung th Amian nhng sinh
thit nhiu ln vn m tnh th phu thut nhm hai mc ch: ct rng t chc
Amian v gi ton b bnh phm lm sinh thit tm t chc ung th.
2.4.1. Phng php iu tr tia x vi khi u Amian: Thng dng tia qua da
(transcutane). Tuz theo cc ngun nng lng khc nhau (coban xa telecobalt),
betatron (gia tc thng accelerateur lineaire) v mc ch ca vic iu tr, thng
tia vo khi u nguyn pht v c vng hch c
Liu lng tia: i vi khi u thng tia t 10Gy-12Gy/1 tun (trung bnh mi ngy
2 Gy). Tng liu khong 70-75Gy trong 7-8 tun i vi u Amian v hch. Khi lng
tia t 45Gy th thu hp din tch tia trng pha sau trnh v bo qun
on tu sng khng vt qu 45Gy trong 4 tun ri. i vi hch c di thi
tia d phng khong 45 Gy tong 4 tun ri .
Phng php cm kim phng x: C th p dng i vi cc u cn b hoc u cn
st li sau tia. C th dng kim Radium hoc Iridium 192, loi ny c u im l
mm mi, liu lng tnh chnh xc c sau khi kim tra, lng tia thng dng
70-80 Gy trong 7- 8 ngy. C th cng kt hp vi tia Co qua da vc th dng mt l-
ng tia cao vng amian 80-90Gy.
2.4.2. Phng php phu thut: Hin nay nhiu tc gi ch trng ch nh phu
thut trong trng hp u cn st li sau tia hoc ti pht sau tia m khng cn kh
nng tia na. C nhiu phng php phu thut bng cch qua ng ming t
nhin hoc i ng ngoi qua xng hm. Khc vi phu thut ct Amian thng
thng v vng bc tch d chm n t chc ung th, do phi ct rng cn gi
l ct Amian ngoi v bao (extra-capsulaire). Di chng phu thut t v t l t vong
sau m cng t gp.
2.4.3. iu tr bng ho cht: Nhng nm gn y mt s tc gi tin hnh iu
tr bng ho cht c kt hp vi tia phng x hoc phu thut. C nhiu { kin khc
nhau v phng php phi hp v cc ho cht, Vit Nam vn ny cha c
s dng nn kh c kt lun v nh gi. Cc loi ho cht thng dng l
Bleomycine, Methotrexate, 5FU... c th dng trc, sau tia v xen k l tuz ch nh
ca thy thuc trn bnh nhn c th.
2.4.4. iu tr i vi hch c di cn:
- Ch yu l tia qua da ng thi vi u Amian, cn cm kim Ir192 ch dng i
vi hch ti pht sau tia. iu tr bng phu thut trong trng hp khi hch cn
b , di ng v thng tin hnh l no v t hch c ton b bao gm ct b cc nhm
hch di cm hm, tnh mch cnh trong, cc dy hch mng cnh, dy ct sng v
c ngang. Nu hch c c 2 bn th tin hnh 2 th cch nhau 15-20 ngy nhng mt
bn phi gi li tnh mch cnh trong.
- No v t hch c c th tin hnh trong 2 iu kin khc nhau, hoc trn mt
bnh nhn c hch s c (th cn thit phi no v t) hoc trn mt bnh nhn
cha s thy hch (th no v t theo nguyn tc). Trong trng hp ny ta thng
no v t hch bo tn tc l ct b hch v t chc lin kt vng c nhng gi li c
c n chm, tnh mch cnh trong v dy thn kinh ct sng (spinat). Cn ct b
hch n thun ch tin hnh trong mt s trng hp hch cn st li hoc hch
ti pht sau tia phng x.
Hin nay c 3 phng php iu tr ch yu:
- Phu thut n thun: trc y cho rng kt qu iu tr bng phu thut
n thun rt xu, nhng gn y nh c nhiu ci tin v tin b nn mang li
nhiu kt qu ng khch l. Do cch chn bnh nhn khc nhau nn kh nh gi
v so snh 1 cch chnh xc c gia tia x v phu thut n thun (theo bo co
ca vin ung th Gustave - Roussy, Php th t l sng trn sau 5 nm xp x bng
nhau 19-20%).
- Tia x n thun: c nhiu tc gi cp n v nhn x t rng s dng tia
Co mang li kt qu kh quan, nht l i vi u cn b cha c hch c hoc hch
b cn di ng. Theo Ennuyer v Bataini (Php) th sng trn 5 nm t 44% i vi
T1,T2-No,N1 v 9% i vi T3,N3.
- Phi hp tia x v phu thut: hin nay tuy c mt s phng php phi hp
khc nhau: Theo Pletcher v Ballantyne Bnh vin Andreson (Houston) i vi
T1,T2 th dng tia Co n thun k c T3,T4 nu l th si v nhy cm vi tia. Bnh
nhn phi c theo di k sau khi tia c 50Gy, nu l nhng thng tn thm
nhim hoc cn li t chc u th sau 6 tun phi ct b c khi (monobloc), nu cn
hch st li sau khi tia th phi no v t hch sau 6 tun. Kt qu sng thm sau 5
nm l 36%. vin Gustave- Roussy (Php), vi T1,T2,T3 th tin hnh 2 hoc 3 th
tuz theo c hch s c hay khng.
3. Sacoma Amian: Phn ln hay gp l cc loi u lympho c tnh Non Hodgkin trong
phm vi vng waldayer. Theo mt s thng k, t l u lympho c tnh Non Hodgkin
ca amian khu ci thng chim ton b vng Waldayer l 59% (theo
Ennuyer1970), 58% (Alseleem), 53% (Wang 1969), 40% (Banfi.1970), 30% vin
Gustave-Roussy.1970), ng vo hng th hai sau Hematosarcome hc mi va cc
xoang mt.
3.1. Triu chng ban u: Nut kh u tin l triu chng hay gp (2/3 s trng
hp), rt t khi au, nu u to qu th ni ging mi, rt t khi c triu chng kht hm,
1/3 trng hp th c du hiu bo ng l ni hch c, v vy trc mt hch th
lympho th phi kim tra k vng Waldayer, c bit l ch { n amidan khu ci.
5.2. Khm lm sng: U amian biu hin nh mt amian th ph i, y cc tr
vo trong, nim mc amian mu i khi hi sm mu, khng rn v khng thm
nhim,i lc b mt amian c mt lp nh gi mc hoc hoi t lo t, thot nhn
ta c th thy r nhng c mt s trng hp th kn o hn nh mt u nh cc
trn amian, hoc amidan hi to, hi nhng mt bnh thng, hoc di
nim mc th ri rc c mt ht nh (micronodulaire). Nu giai on mun th cc
tr, mn hu, i khi y li v h hng u b lan rng do khi u qu to gy kh
th . giai on ny thng c hch c chim 3/4, mt s trng hp (Ennuyer
78%, Terz Farr 65%) mt s trng hp th c hch c c hai bn. Hay gp l
nhm hch di gc hm, th tch ln b rt khc nhau, mt thng chc hoc
cng phng, c khi l mt khi gm nhiu hch.
Trc mt bnh nhn nghi ng l b sacoma amian th phi lm sinh thit amian
lm hch (t bo hc) v phi khm ton thn nht l cc vng bch mch, lm
huyt , tu , tc lng mu, chp phi, d dy...
5.3. Chn on phn bit: Phn bit gia mt ung th biu m vi mt sacom
amian thng khng kh khn lm, ch yu da vo kt qu sinh thit nhng cng
cn trnh nhm ln sau y, ng nn cho rng l mt amian ph i thng th-
ng ri khng theo di, lm sinh thit, hoc l mt p xe amian ri rch dn lu,
cho khng sinh m khng kim tra theo di, hoc trc mt m hch c chc v
khng sng th kt lun vi vng l hch lao m khng kim tra amian. iu tr
th bng tia x xem nhy cm trc khi lm sinh thit cng l mt sai lm
v sinh thit lm sau tia thng l m tnh, khng kt lun c g.
5.4. iu tr: Ch yu tia x qua da v loi u ny rt nhy cm vi tia. Gn y nhiu
nc phi hp iu tr ho cht trc hoc sau tia cng mang li kt qu tt nht
l i vi loi lympho c tnh c tnh cao.
- iu tr bng tia x: Nu c hch c s thy hoc k c cha s thy hch u
phi tia ton b vng Waldayer v ton b vng hch c hai bn k c dy hch c
thng n.
- iu tr bng ho cht: Cc ho cht thng dng phi hp l: prednisolon
40mg/ngy/4tun. Vincristine (oncovin) tim tng mch 1.5mg/m2/tun.
Cyclophosphamide (Endoxan) tim bp hoc tnh mch 400mg/m2/ngy x 4 ngy
cho 3 t tip nhau, mi t cch nhau 15 ngy.
Cch phi hp sau y:
iu tr tn cng (theo Gustave-Roussy)
Prednisolon+Vincristine
Vincristine (2ngy+Cyclophosphamide (4ngy)
V.M 26 +Cyclophosphamide (nh trn)
iu tr cng c: ch yu dng Cyclophosphomide (600mg/m2/1 ln cho 15ngy),
vi loi u lympho c tnh c tnh cao thng hay dng:
Vincristine tim tnh mch 1,5mg/m2/ngy trong 4 tun
Vincarbazine (Velbe) tnh mch 6mg/m2/tun
Procarbazine(Natulan)ung 150mg/m2/ngy trong 20ngy.
V.M 26 v VP16
Ch nh iu tr: Nu th khu tr th iu tr n thun, liu lng phi y mc
giu khi u b i rt nhanh. Tuz kt qu sinh thit u thuc loi lympho c tnh 40-
60Gy hoc hng v hch c 2 bn c tnh thp, trung bnh hay cao m dng liu
50-60Gy. Nu hch to qu hoc cn st li sau khi tia th phi tia thm 10Gy trong
mt tia trng c gii hn. Trng hp c di cn vng hch xa (vng bng,
khung chu) th trc ht iu tr bng ho cht (tn cng) sau tia phng x (tia
vng c trc sau c tia vng di c honh) sau cng l iu tr ho cht vi liu l-
ng iu tr cng c. Nu giai on mun (cc tng b di cn M1) th ch yu
iu tr triu chng bng ho cht.
- Kt qu iu tr: Theo thng k ca mt s tc gi nc ngoi th sng thm
qu 5 nm c th t t 30-40% (Ennuyer 35%, El.saleem 40%, Terz v Farr 35%)
nhng nu thng tn cn khu tr ti ch th kt qu t cao hn 51% (Ennuyer),
79%(Wang). Nu thng tn lan ra vng ln cn th kt qu b hn ch dn 48%
(Wang), 32% (Ennuyer). trng hp lan rng th khng c trng hp no sng
thm qu 5 nm.
- Tin trin bnh sau khi iu tr: C th ti pht u hoc hch c, thng gp
nm u (1/3 s trng hp theo Terz v Ferr) th c th dng tia x hoc phu
thut ly hch. C th xut hin mt sacom xa vng c mt thng hay gp
trong 6 thng u (VinGustave-Roussy 55%) nh d dy, xng... trng hp ny
tin lng xu v 75% t vong do nguyn nhn ny.
I i cng:
Khi u bung trng l mt bnh l{ ph khoa c th gp tt c cc la tui ph n
t tr cha dy th n ngi gi mn kinh, t l 3-6 % nhng gp nhiu nht la
tui sinh (18-49 tui). Triu chng ngho nn, khi triu chng rm r th mun
hoc l c tnh, chn on khng kh lm, tin trin phc tp, tin lng iu tr v
cng kh khn. .
II Cc khi u dng nang.
1.U nang c nng:
L nhng khi u kch thc nh, v u mng, trong cha dch, tin trin nhanh, c
th t bin mt trong mt vi chu kz kinh nguyt.
1.1 Nang bc non.
L nang Graaf, khng v vo ngy phng non nn khng c giai on hong th,
bc nang tip tc ln ln, c khi ng knh 10 cm. Nang tit nhiu Estrogen d
bnh nhn b chm kinh. khi nang v, c du hiu au bng, rong kinh, chm kinh
d nhm vi cha ngoi t cung. C t cung c nhiu cht nhy, nhit c th
di 37 , phin m o cng estrogen.
1.2. Nang hong phm:
L nang c kch thc ln hn bc non, gp mt hay hai bn bung trng, v
nang mng, trong nang cha nhiu dch vng Lutein, thng gp bnh nhn cha
trng, u t bo nui, bnh nhn v sinh dng nhiu thuc kch thch rng trng liu
cao. U c th mt i trong vi ba chu kz.
1.3. Cc nang ca hong th:
Gp nhng ngi c thai, c bit nhng ngi nhim c thai ngh n, a thai.
Do tuyn vng hot ng mnh v ch tit nhiu Estrogen v Progesteron
2. U nang thc th
Thng l cc u lnh tnh c mt hoc hai bn bung trng. Tuy nhin cng c th
tin trin thnh ung th.
2.1. Phn loi:
- Nang nc: Thnh nang mng c mt lp t bo lt n, trong nang c ti cha
dch trong thng c mt bn bung trng, cung di, di ng mnh, d xon
nhng cng c nang tin trin nhanh kch thc ln.
- Nang nhy: C th gp mt bn bung trng, v dy, c hai lp, ngoi l t chc
x, trong l lp thng b tr n, bn trong c vch cha dch c, c khi l cht
nhy mu vng c. Nang nhy c th dnh vo cc tng xung quanh, khi nang v
hoc nt dch trn vo bng, t chc nhy dnh vo phc mc c th ti pht
nhiu ln.
- Nang b: L khi nang thng gp c hai bn bung trng, thnh nang ging t
chc ca da gm mt lp thng b k p dt, vi lp sng, lp m
tuyn m hi v lng, dch nang c nh b u, c tc c rng, c th c xng
sn. Nang b c ngun gc t bo thai, di hnh thi l mt u qui (Teratoma)
2.2. Triu chng chn on
*Triu chng c nng:
Cc nang bung trng khi kch thc cn nh triu chng ngho nn, c nhng khi
u tin trin m thm, ngi bnh c cm gic hi tc hoc m ch vng h chu, t
gy nh h ng ri lon kinh nguyt nn thng b qua. Khi u pht trin nhanh bnh
nhn t s thy hoc cc triu au tng ln, i but, i dt, i kh, i tin kh.
Thng l giai on mun. Vi nhng u c cung di, xut hin cc triu chng
ngoi khoa: au bng d di, t ngt, c khi nh dao m buc bnh nhn phi i
bnh vin cp cu.
* Triu chng thc th:
U c kch thc ln d dng s c qua thnh bng, khi u li ln lm bng vng
cao, c ranh gii r, mt mm hoc cng, s c th di ng, c khi khng di ng.
Thm m o hoc thm trc trng s c khi u cnh t cung, ranh gii r
khoc khng r, mt u mm hoc cng, c khi u ln t cung v kh xc nh.
* Cn lm sng:
- Siu m: m vang tha hoc long. Nu c khi u ng knh < 5cm th cn theo
di u c nng.
C th dng thc o bung t cung chn on u nang bung trng.
- Chp XQ:
+ Chp bng khng chun b c hnh cn quang m m l u b bung trng
+ Chp XQ t cung vi trng c bm thuc cn quang c th thy hnh nh u gin
tip.
- Soi bng c th thy c cc khi u khi cn nh.
- Nu u qu to, siu m khng th pht hin c ranh gii ca u th phi dng CT
Scanner.
2.3. Tin trin v bin chng:
U nang bung trng thc th thng tin trin chm, m thm qua nhiu
nm. Khi triu chng r rt tc l u to v chn p vo cc tng xung quanh hoc
c bin bng.
Bin chng xon cung nang gp nhng trng hp u nh cung di, di
ng v c th a n chy mu trong nang, nt u hoc hoi t cung u, cn c
chn on khn trng iu tr kp thi, phu thut cp cu ct u. Tuyt i khng
c dng thuc gim au v khng c tho xon trc khi ct cung u
phng sc phn v do t chc hoi t trong u trn vo mu.
Bin chng nt v nang c th do u qu to, gp cc chn thng va p lm nt
v nang dch nang thot vo bng.
Do thai to chn p lm v phi m cp cu ct u nu thai cha thng.
U to chn p gy sy thai, non, ngi bt thng, nhim khun. Khi gp va c
u va c thai nn cn nhc ch nh.
Tt c cc u nang thc th u c th tin trin thnh ung th, nang nc gp
nhiu hn.
2.4. iu tr:
Khi chn on u nang thc th nn m ct u sm.
Nang nc gp ngi ln tui nn ct c hai bung trng
Nang nhy cn ct b c hai bn bung trng trnh ti pht.
Nang b ct b khi u c gng bo tn nhu m lnh.
Nu nang bung trng hai bn ngi tr tui cn bo tn bn lnh.
Nang ngi c thai nu c ch nh gi thai nn ct b nang vo thng th t.
U nang c du hiu nt v cn sinh thit tc th phng ung th.
U nang to ngi gi ch { trnh lm gim p lc t ngt bng.
Nu cc u nang pht trin trong y dy chng rng, bc tch cn thn phng
phm niu qun, rut, bng quang.
I.i cng:
L bnh hay gp chim t l cao trong tng s cc loi ung th (chim 11% trong
ton b cc loi ung th ca c 2 gii, chim 22,35% trong ung th sinh dc n)
Tui thng gp trong khong 30-59, nh cao 45-55, tuy nhin vn c th gp
tui 20, 90-95% trng hp l ung th thng b gai (spinous cell carcinoma), 5-10%
cn li l ung th thng b tuyn (adeno carcinoma)
Cc yu t thun li:
- Giao hp sm trc 17 tui
- Giao hp vi nhiu ngi
- Sinh nhiu ln
- Nhim khun sinh dc, c bit l vius herpes type II (HVII) v Papiloma vius 16-18,
31-33 (HPV 16-18, 31-33 gy condyloma c t cung) bnh ny ly qua ng tnh
dc la tui 18-30, c bit l trong lc c thai, hu ht condyloma t khi sau 6th -
1nm hoc sau iu tr, 10% bin thnh nghch sn)
Kh i u ca ung th c t cung khng c triu chng lm sng nhng c t cung
c th d dng s c, nhn c nn c th pht hin c ung th c t cung
Pht hin sm ung th c t cung c { ngha quan trng v giai on ung th trong
biu m c th iu tr khi 100% vi phng php: Laser, kho t chp, ct t cung
Giai on I-IIa: khi 80-85% trong 5 nm vi cc phng php diu tr nng n tn
ph nh bin php Curi, ct m o m rng, v t hch, b xung bng liu php
Cobalt
Giai on IIb: Khi ch cn 55% trong 5 nm
Giai on III: Khi ch cn 25% trong 5 nm
II. Gii phu bnh l:
1. i th:
- Hnh thi si: Cc n si d rng, d chy mu, d nhim khun, hnh thi ny thm
nhim t, lan trn chm
- Hnh thi lo t: C b lm su xung, b rn, nn c nhiu n nh, nhiu m, ung
th tin trin a n hoi t c t cung gy thnh 1 h lm, hnh thi ny thm
nhim v lan trn su, phn ph v cc hch bch huyt di cn nhanh
- Hnh thi thm nhim: t gp hn, tn thng l mt vng thm nhim cng, ung
th n su vo lp m trong khi mt ngoi c t cung t ng nh bnh thng
nhng c t cung thay i th tch, loi ny lan trn v di cn nhanh
- Hnh thi ng c t cung: Tn thng ung th trong CTC giai on u chn
on kh v mt ngoi CTC khng thay i trong khi ung th kho t su vo lp
m
1.Vi th:
- Ung th biu m k p dp gai 90-95%
- Ung th biu m tuyn 5-10%, tin lng xu hn ung th t bo gai
2. S pht trin lan rng v di cn ca ung th c t cung:
- Lan theo b mt: lan n eo t cung, xung m o, lan ln mt trc m o,
sang bng quang, c th thng gy d bng quang m o, lan sang trc trng gy
d trc trng m o
- Lan n dy chng rng 2 bn, dy chng t cung cng, chn p niu qun.
- Di cn theo ng bch huyt: n cc hch nm dc cc mch chu
n cnh ng mch ch
- Lan rng theo ng mu: gy di cn cc tng trong bng, phi, mng phi
nh gi lan rng: Thm m o, thm trc trng v nn dy chng rng.Soi bng
quang nh gi tn thng bng quang, chp bch mch, UIV, soi trc
trng,Scanner...
Phn chia giai on
- Giai on 0: Ung th bn trong biu m
- Giai on I: T chc ung th khu tr c t cung
Ia: Tn thng ng knh <2cm, chn on da vo vi th
Ib: Tn thng ng knh >2cm, c th pht hin bng mt thng
- Giai on II: Ung th lan ti m o
IIa:Ung th cha lan qu 1/3 trn m o 1 hoc 2 bn dy chng rng phn st t
cung
IIb:Ung th lan ra 2/3 trn m o vo nn 2 dy chng rng
- Giai on IIII: Ung th lan ti 1/3 di m o
IIIa:1/3 di m o b xm nhim nhng vch chu cha b xm nhim
IIIb: Xm nhim ti vch chu
- Giai on IV: Ung th lan ti c quan vng chu v xa hn
IVa: Ung th lan ti cc c vng chu
IVb: Ung th lan xa hn
III. Chn on
C nng:
1. Ra mu khi c va chm: mu , s lng t khi c giao hp, lm v sinh. Ra mu
lp li nhiu hn
2. Kh h hi, thi do t chc ung th hoi t, nhim khun gy nn.
3. au: l triu chng mun khi co chn p r thn kinh
4.Triu chng tit niu: nhim khun ng niu, i rt, but, i kh khi ung th
c t cung xm ln ti bng quang
5.Thiu mu: do chy mu
Thc th:
Khm: c th thy cc dng si lo t d chy mu,c t cung to, cng
CLS:
- Phin t bo m o, c t cung.
- Sinh thit c hng dn b i soi c t cung: cho ph p nhn r ranh gii khu tr tn
thng sinh thit ng ch (gia biu m lt v tr, cc tn thng lt , chm
y...)
- Kho t chp CTC chn on:
IV.Thi x tr:
1. Giai on ung th trong biu m (invitro):
ph n tr cn mong mun c thai => kho t chp, hoc ct ct c t cung, sau
theo di bng phin m o v soi c t cung 6thng/ln.
2. Giai on 1:
Liu php Curie trc phu thut 6 n 8 tun, PT ct t cung hon ton + ct 2
phn ph, ct b phn trn m o (PT Wertheim-Meigs) trit hn c th ct b
t chc t bo cnh t cung, trn ng niu qun, v t hch h chu sau dng
liu php Cobalt sau PT
3. Giai on 2: Phc
Liu php Curie- liu php Cobalt - PT
Hoc liu php Curie- PT- liu php Cobalt
4. Giai on III;IV :
Ch dng cc liu php chiu x Cobalt n thun hoc kt hp Curie PT ch dn lu
tm thi.
V. Tin lng
Sng trn 5 nm 100% vi K trong biu m.
80% vi I, IIa
50% vi IIb
35% vi III
5 n 10% vi g IV
I. I CNG:
- Ung th nim mc t cung l khi u c tnh t nim mc t cung. Ung th nim
mc t cung him hn ung th c t cung ( t l 1/9).
- Thng gp ph n mn kinh ( c khong 15% gp ph n cha mn kinh)
- Khng lan nhanh sang 2 bn dy chng rng, v vy tin lng tt hn ung th c
t cung.
II. YU T THUN LI:
- Ni bt l tui v cng Estrogen.
- Tui l yu t quan trng nht, v 90% ung th ni mc t cung xut hin sau tui
50.
- Cng Estrogen: Vi giai on di cng Estrgen tng i lm tng nguy c mc
bnh.
- Rng trng khng u, dy th sm, mn kinh mun, v sinh tng nguy c nh.
- B o bu lm tng cng chuyn ho Androstenedio t chc m di da gy
cng Estrogen l yu t nguy c quan trng.
- Vin thuc trnh Estrogen trc v Progestin sau, dng Estrogen thay th sau mn
kinh u lm tng nguy c ung th nim mc t cung.
- Tin s gia nh c ngi b ung th nim mc t cung cng l mt yu t nguy c.
III. GII PHU BNH:
1. i th:
- Thng khi u l mt Polip sn si, c nhng n nh d chy mu.
- Hnh thi lo t t gp hn.
2. Vi th:
i b phn l ung th biu m tuyn, mt s t trng hp l ung th biu m k p
dt gai loi khng bit ho.
III. S LAN TRN:
- Theo b mt bung t cung hay su xung lp c t cung hoc bung c t cung.
- Trong tiu khung ung thuwlan theo vi trng, bng quang, i trng, phc mc tiu
khung.
- Ung th cn lan theo ng bch huyt n cc hch h chu v dc M ch.
IV. CHN ON:
1. C nng:
- Rong huyt sau mn kinh, s lng t, mu en. Ra mu bt thng, xut hin
trong vi ngy ri t cm. C th nhiu kh h, mu hng, ln m hoc mu, mi hi.
- au bng: Do t cung co bp y dch hoc mu trong t cung, au theo cn. Khi
ung th lan trn vo t chc dy chng v cc b phn khc h chu au bng
nhiu.
2. Thc th:
Thy mu trong bung t cung chy ra. Giai on u t cung bnh thng. Khi
bnh tin trin t cung to, mm, khng au, di ng. Phn ph, c t cung bnh
thng.
3. Cn lm sng:
- Siu m: Nim mc t cung hnh rng ca.
- No bung t cung kim tra gii phu bnh l{.
- Chp bung t cung : Ch thc hin khi khng ra mu v khng c nhim trng, tm
hnh khuyt, bung t cung nham nh , to ra, bin dng.
- Soi bung t cung tm vng nim mc tn thng lm sinh thit.
- Qut t bo cng sau, kt qu ch (+) 60% trng hp.
V. PHN GIAI ON :
( Theo FIGO: Federation International de Genecologie et Obstetrique) 1988
Giai on I : Khu tr t cung.
Ia : Tn thng nim mc t cung
Ib. Tn thng lan trn vo c, di 50%
Ic: Tn thng lan trn vo c, trn 50%
Giai on II: Lan xung c t cung.
IIa: Lan trn vo nim mc v tuyn c t cung.
IIb: Lan trn vo lp m c t cung.
Giai on III: Lan vo tiu khung
IIIa: Lan ti lp phc mc, vi trng.
IIIb: Lan vo m o.
IIIc: Lan vo tiu khung v cc hch cnh ng mch ch.
IV:Giai on IV: Lan ra ngoi t cung
IVa: Lan vo bng quang hay rut.
IVb: Di cn xa, k c hch trong bng v hch bn
V. TIN TRIN:
Thng tin trin chm. Do chy mu r r k o di, bnh nhn c th thiu mu.
VI. IU TR:
1. Phu thut:
L phng php iu tr ch yu. Ct t cung hon ton v 2 phn ph qua ng
bng. Mt s tc gi ch trng ct t cung rng v v t ht hch.
2. Tia x:
Thng tia x ti ch mm ct ( sau m) d phng ti pht khi ung th l lan vo
c.
Tia x tiu khung bng Cobalt 60 khi lan ti hch tiu khung.
Tia x c th hn ch ti pht ti ch vng tiu khung, nhng khng k o di c
cuc sng cho ngi bnh.
3. Ho liu php:
Khng dng cho bnh nhn> 70 tui. Ch dng cho bnh nhn t tui hn,c ti pht
c di cn. Thuc thng dng l FAC + Melphalan hay 5. FU + Cisplatin.
T l p ng tt khong 30%.
VII. CH NH IU TR THEO GIAI ON:
- Giai on 0:
Ct t cung hon ton v phn ph.
- Giai on I:
Tia x trn t cung m o, ct t cung hon ton ( c ly hch hoc khng tuz th
trng bnh nhn), tia x tiu khung c di cn hch, ni tit liu php ( medroxy
progesteron + taxmoxifen) nu thuc loi bit ho.
- Nu bnh nhn khng th m c, tia x liu iu tr phi hp thm liu php.
- Nu c nhim trng th m trc tia x sau.
- giai on II:
- Phu thut rng, iu tr nh ung th c t cung ( Tia x, phu thut Werthiem +
ly hch, tia x hu phu)
- Giai on III:
Ct b t cung gim khi lng ung th, sau tia x. Nu khng m c tia x ti
ch ( Radium) v tia x cobalt) kt hp vi ni tit liu php.
- Giai on IV:
Thng dng ni tit v iu tr triu chng, phu thut t c cp.
VIII. IU TR D PHNG, THEO DI:
- Dng Progestin nu c qu sn nim mc t cung, ri lon rng trng 70% ti pht
trong 2 nm u, 70% ti pht trong m o v tiu khung, 80% ti pht tiu khung
c di cn phi, xng, bng gan.
- Theo di sau m 3 thng mt ln trong 3 nm u, 6 thng mt ln trong 2 nm
sau, cn li mt nm 1 ln.
- Theo di th trng chung, cn nng, khm ton thn, m o tiu khung.
- Chp phi 1 nm 1 ln trong 5 nm u, siu m 3 thng sau m, siu m tiu
khung hng nm, chp v 2 nm 1 ln. nh lng CA 125 hng nm.
- iu tr tt ng cch t l sng 5 nm l: GI: 90%, GII: 75%, G III: 31%, GIV:
9,1%.
TI LIU TRA CU
1. Bi Ging Ung Th i Hc Y Dc Hu
6. Nguyn B c, Nguyn Chn Hng, 2002. Cng Tc Phng Chng Ung Th Vit
Nam V Vai Tr Ca Ghi Nhn Ung Th Trong Cng Tc Phng Chng Ung Th. Ti
Liu Tp Hun Ghi Nhn Ung Th
7. Phm Thy Lin, 1999 Tnh Hnh Ung Th Vit Nam, Nh Xut Bn Nng.
4. David S. Fischer, M Tish Knobf, Henry J. Durivage, Nancy J. Beaulieu. 2003. The
Cancer Chemotherapy Handbook - Mosby Press.
Hy hng v pha mt tri, bng ti s sau lng bn...