Revist Shkencore Juridik.

Opinio Juris
Revist shkencore juridike
Viti I, Nr 1/2015
Revist shkencore juridike, Opinio Juris, nr.1/2015
Opinio Juris
Revist shkencore juridike
Viti I, Nr 1/2015
1
Botues
Instituti Gjyqsor i Kosovs
ANTART E REDAKSIS
Dr. Fejzullah Hasani Kryetar i Gjykats Supreme t Kosovs

Laura Pula Prokurore n Zyrn e Kryeprokurorit t Shtetit
Dr. Osman Ismaili Profesor n Fakultetin Juridik/Universiteti i Prishtins
Hasan Prishtina
Dr. Haxhi Gashi Profesor n Fakultetin Juridik/Universiteti i Prishtins
Hasan Prishtina
Mr. Sc. Muhamet Rexha Gjyqtar i Gjykats Apelit
Mr. Sc. Afrim Shala Gjyqtar i Gjykats Themelore Gjilan
Mr. Sc. Lavdim Krasniqi - Drejtor n Institutin Gjyqsor t Kosovs
Redaktor teknik
Luljet Hetemi, juriste e diplomuar
Dizajni dhe radhitja kompjuterike:
Instituti Gjyqsor i Kosovs
Publikuar nga Instituti Gjyqsor i Kosovs
Instituti Gjyqsor i Kosovs, 2015
Prmbajtja e ktij materiali nuk mund t rishtypet, shumzohet ose prcjellt

n fardo forme tjetr elektronike, mekanike, t fotokopjohet ose regjistrohet
pa miratimin me shkrim t Institutit Gjyqsor t Kosovs (IGJK).
Pikpamjet e autorve nuk pasqyrojn medoemos pikpamjet e Institutit

Gjyqsor t Kosovs.
2
Lavdim Krasniqi
Fjala hyrse 4
Mr. Sc .Afrim Shala* 5

VEPRAT PENALE KUNDR T DREJTAVE T VOTIMIT 5
Mr.sc. Agim Maliqi* 19

NJ KOMENTIM I SHKURTR I SHQYRTIMIT FILLESTAR DHE
SHQYRTIMIT T DYT SIPAS DISPOZITAVE T KODIT T
PROCEDURS PENALE 19
Avni Puka* 51
PRANIMI I PRGJEGJSIS PENALE T PERSONAVE JURIDIK N
SISTEMIN CIVIL LAW NJ VSHTRIM I LEGJISLACIONIT
T KOSOVS 51
Besnik Berisha jur. i dip. 77

INTERESI JURIDIK N PROCEDURN CIVILE 77
Mr.sc. Hajrullah Mustafa 85

NDRMJETSIMI N SISTEMIN E DREJTSIS S REPUBLIKS
SE KOSOVS DHE EFEKTSHMERIA POZITIVE E TIJ 85
Mr.sc. Isuf Sadiku* 97

LEGJISLACIONI LIDHUR ME MONITORIMIN DHE INSPEKTIMIN E
INSTITUCIONEVE PENITENCIARE N REPUBLIKN E KOSOVS 97
Ma Sc. Isa Shala 109

PRMBARIMI I VENDIMEVE GJYQSORE DHE T
DOKUMENTEVE TJERA QE PRMBAJN DETYRIM 109
Mr. sc. Ramadan Gashi 127

T QENIT I BARABART PARA LIGJIT DHE GARANCIT Q
OFRON GJYQSORI 127
3
Fjala hyrse
T nderuar lexues,
Me knaqsi po u drejtohem prmes ksaj reviste juridike, publikimi i t cils,

n kt format ka filluar pr her t par, duke shpresuar t z nj vend t
mueshm n literaturn juridike si dhe n publikimet e IGJK-s.
Revista Opinio Juris botohet pr her t par kt vit, me q rast u sht dhn
mundsia pr publikim gjyqtarve, prokurorve, profesorve universitar si dhe
profesionistve t tjer ligjor n Kosov. Temat e ksaj reviste jan przgjedhur
nga Kshilli i Redaksis s IGJK-s, t cilin e prbjn profesionist t shquar
nga gjyqsori, prokuroria dhe sistemi i drejtsis n vend.
Kjo revist prmban punime nga autor t ndryshm si: gjyqtar, prokuror,
profesor universitar, jurist etj., t cilt me punimet e tyre trajtojn shtje t
ndryshme ligjore t lidhura me praktikn gjyqsore dhe juridike kombtare
dhe ndrkombtare.
Qllimi i ksaj reviste sht ofrimi i mbshtetjes profesionale pr gjyqtart,

prokurort dhe profesionistt tjer ligjor n Kosov e m gjer.
Nga leximi i punimeve n kt revist, vrehet se autort kan trajtuar shtje

juridike t cilat ishin tem e ndryshimeve n legjislacion, si dhe institute
juridike kryesisht t reja t cilat meritojn edhe m tutje vmendje nga shkenca
juridike n Kosov.
Temat e trajtuara n kt numr t revists Opinio Juris shpresojm q do

jen nj mundsi pr t njohur perspektiva t ndryshme, pozitive dhe do t
ofroj ndihmes n punn e komunitetit ligjor dhe lexuesve tjer q jan n
shrbim t sistemit t drejtsis n Kosov.
Mr.Sc. Lavdim Krasniqi

Drejtor i Institutit Gjyqsor t Kosovs
4
Mr. Sc .Afrim Shala*
VEPRAT PENALE KUNDR T DREJTAVE T VOTIMIT

ABSTRAKT
Veprat penale kundr t drejtave t votimit jan parashikuar n nj kapitull

t veant t pjess s posame t Kodit Penal t Republiks s Kosovs.1
Veprave penale kundr t drejtave t votimit n Republikn e Kosovs, kohve
t fundit, i sht kushtuar nj vmendje e posame nga institucionet vendore
dhe ato ndrkombtare, pr faktin jan inicuar nj numr i konsiderueshm i
procedurave penale ndaj personave q dyshohet se kan kryer vepra penale
t ksaj natyre. Pr shkak t natyrs s tyre, veprat penale kundr t drejtave
t votimit kryhen me motive politike dhe jan t ndrlidhura me zgjedhjet q
zhvillohen n Republikn e Kosovs.
Fjalt kye: e drejta e votimit; zgjedhjet; procesi i votimit; veprimi i kryerjes;

pasoja e veprs penale; kryersi i veprs penale.
1. Shqyrtime t prgjithshme
Veprat penale kundr t drejtave t votimit jan parashikuar n Kapitullin e

XVIII-t t KPRK. Ky Kapitull sht nj kapitull i ri n KPRK dhe prve q
sht nj Kapitull i ri, aty gjenden edhe disa vepra t reja penale t cilat nuk
kan qen t parashikuara si t tilla n legjislacionin e mparshm penal. Disa
nga veprat penale t ktij Kapitulli, n Kodin e mparshm Penal t Kosovs
(KPK)2 kan qen t parashikuar n kuadr t Kapitullit t veprave penale
kundr lirive dhe t drejtave t njeriut.
Pr shkak t pasojave dhe rrezikshmris s tyre, veprat penale kundr

t drejtave t votimit, sipas nenit 22 t Kodit t Procedurs Penale (KPP)3,
konsiderohen krime t rnda dhe pr gjykimin e tyre n shkall t par sht
kompetent Departamenti i Krimeve t Rnda i Gjykats Themelore.
Shumica e veprave penale t ktij Kapitulli kan karakter blanket, sepse pr t

ekzistuar kto vepra penale duhet q veprimet e kryerjes t jen n kundrshtim
* Autori i ktij punimi sht gjyqtar n Gjykatn Themelore n Gjilan, Departamenti i Krimeve t Rnda.
1
Kodi Penal i Republiks s Kosovs (N tekstin e mtejm KPRK), Nr.04/L-82, i dats 20.04.2012, ka
hyr n fuqi m 01.01.2013.
2
Kodi i Penal i Kosovs, Rregullorja e UNMIK-ut nr.2003/25, e dats 06.07.2003.
3
Kodi i Procedurs Penale, Nr.04/L-123, i dats 13.12.2012, ka hyr n fuqi m 01.01.2013.
5
me ligjet prkatse t zgjedhjeve.
Disa nga veprat penale t ktij Kapitulli, kan edhe format e rnda apo t
cilsuara, t cilat konsiderohen se kryhen nse format themelore t ktyre
veprave penale jan kryer me prdorimin e forcs apo kanosjes serioze, apo
kto vepra penale i ka kryer antari i komisionit zgjedhor ose ndonj person
tjetr gjat ushtrimit t detyrave zyrtare n lidhje me votimin.
Kryes i shumics s veprave penale kundr t drejtave t votimit mund t jet

do person. Mirpo, disa vepra penale t ktij Kapitulli mund ti kryejn vetm
personat q posedojn cilsi t caktuara, si p.sh. veprn penale keqprdorimi i
detyrs zyrtare gjat zgjedhjeve, nga neni 214 i KPRK mund ta kryej vetm
personi zyrtar.4
T gjitha veprat penale t ktij Kapitulli mund t kryhen vetm me dashje dhe
me motive t caktuara politike.
2. Cnimi i s drejts pr t kandiduar5
E drejta e vots prfshin t drejtn aktive t vots dhe t drejtn pasive t vots.
E drejta aktive e vots nnkupton t drejtn e qytetarve q kan arritur moshn
madhore q t votojn n zgjedhjet q mbahen n Republikn e Kosovs, kurse
e drejta pasive e vots nnkupton t drejtn e qytetarve q kandidohen pr
tu zgjedhur n pozita t caktuara. E drejta e vots sht e garantuar me nenin
45 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs, si dhe me dispozitat e Ligjit
pr Zgjedhjet Lokale t Republiks s Kosovs6 dhe t Ligjit pr Zgjedhjet
e Prgjithshme t Republiks s Kosovs,7 i cili sht ndryshuar dhe plotsuar
me Ligjin pr Ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit pr Zgjedhjet e Prgjithshme
n Republikn e Kosovs.8 Duke u bazuar n kto dispozita ligjore, shfrytzimi i
t drejts s vots sht i garantuar edhe me dispozitat e legjislacionit penal t
Republiks s Kosovs, prkatsisht me dispozitat e KPRK.9
4
Veprat e tilla penale, t cilat mund ti kryejn vetm personat q posedojn cilsi t caktuara (p.sh.
personi zyrtar), n t drejtn penale quhen delicta propria. Shala, Afrim, Hyrje n t drejtn penale,
Botimi i dyt, Gjilan, 2013, faqe 45.
5
Neni 210, KPRK.
6
Ligji Nr.03/L-072 Pr Zgjedhjet Lokale n Republikn e Kosovs, i dats 05.06.2008 (N tekstin e
mtejm LZLRK).
7
Ligji Nr.03/L-073 Pr Zgjedhjet e Prgjithshme n Republikn e Kosovs, i dats 05.06.2008 (N
tekstin e mtejm LZPRK).
8
Ligji Nr.03/L-56 Pr Ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit Nr.03/L-073 Pr Zgjedhjet e Prgjithshme n
Republikn e Kosovs, i dats 29.10.2010.
9
Shala, Afrim, Pjesa e posame e s drejts penale me raste nga praktika gjyqsore, Gjilan, 2010, fq.128.
6
Vepra penale cenimi i s drejts pr t kandiduar sht nj vepr e re penale q

sht parashikuar n KPRK dhe prmes kryerjes s ksaj vepre penale cenohet
e drejta pasive e vots.
Sipas paragrafit 1 t nenit 210 t KPRK, formn themelore t ksaj vepre

penale e kryen kushdo q n mnyr t kundrligjshme parandalon ose pengon
ndonj person nga kandidimi n zgjedhje.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale konsiston n ndrmarrjen e veprimeve

t atilla t kundrligjshme me an t t cilave nj person parandalohet ose
pengohet nga kandidimi n zgjedhje.
Objekt mbrojts i ksaj vepre penale sht e drejta pr tu kandiduar n zgjedhje.
Pasoj e ksaj vepre penale sht parandalimi ose pengimi i nj personi nga
kandidimi n zgjedhje, prkatsisht pamundsia e nj personi q t kandidoj
n zgjedhje.
Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me gjob ose me

burgim deri n nj vit.
Form e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t nenit

210 t KPRK. Sipas ksaj dispozite ligjore, forma e rnd e ksaj vepre penale
ekziston n rastet kur forma themelore e ksaj vepre penale nga paragrafi 1 i
ktij neni sht kryer me prdorim t forcs10 apo kanosjes serioze, pr t ciln
sht parashikuar dnimi me burgim prej gjasht muaj deri n tre vjet.
Kryes i ksaj vepre penale mund t jet do person.
3. Kanosja e kandidatit11
Nj vepr tjetr e re penale q sht parashikuar n kt Kapitull t KPRK sht

edhe kanosja e kandidatit. Sipas paragrafit 1 t nenit 211 t KPRK, formn
themelore t ksaj vepre penale e kryen kushdo q n mnyr t kundrligjshme
detyron ndonj kandidat q t trheq kandidaturn e tij.
10
Sipas nenit 120 paragrafi 15 t KPRK, forc, prve tjerash konsiderohet edhe zbatimi i hipnozs ose t
mjeteve t tjera dehse me qllim t vnies s personit kundr dshirs s vet n gjendje t pavetdijshme
apo t paaftsohet pr rezistenc.
11
Neni 211 i KPRK.
7
Veprimi i kryerjes s ksaj forme t veprs penale konsiston n ndrmarrjen

e veprimeve t atilla t kundrligjshme me an t t cilave kryesi e detyron
ndonj kandidat q t trheq kandidaturn e tij. Pr kt form t ksaj vepre
penale sht parashikuar dnimi me gjob ose me burgim deri n nj vit.
Form tjetr e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t ktij neni,
e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur ndokush n mnyr t kundrligjshme
e parandalon ose e pengon ndonj kandidat nga ushtrimi i ndonj veprimtarie
gjat fushats elektorale.
Objekt mbrojts i ksaj forme t ksaj vepre penale sht ushtrimi i lir dhe i papenguar
i ndonj veprimtarie elektorale t ndonj kandidati gjat fushats elektorale.
Veprimi me t cilin kryhet kjo form e ksaj vepre penale sht parandalimi
ose pengimi i ndonj kandidati q t ushtroj ndonj veprimtari gjat fushats
elektorale.12
Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me gjob ose me

burgim deri n nj vit.
Ndrsa, form e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 3

t ktij neni, e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur format e ksaj vepre
penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni kryhen me prdorim t forcs apo
kanosjes serioze. Pra, kjo form e rnd e ksaj vepre penale konsiderohet se
sht kryer nse kryesi n mnyr t kundrligjshme me prdorimin e forcs
ose t kanosjes serioze detyron ndonj kandidat q t trheq kandidaturn e tij
ose me prdorimin e forcs ose t kanosjes serioze n mnyr t kundrligjshme
e parandalon ose e pengon ndonj kandidat nga ushtrimi i ndonj veprimtarie
gjat fushats elektorale.
Pr kt form t rnd t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me

burgim prej gjasht muaj deri n tre vjet.
4. Parandalimi i ushtrimit t s drejts pr t votuar 13
Formn themelore t veprs penale parandalimi i ushtrimit t s drejts pr t
12
Salihu Ismet, Zhitija Hilmi & Hasani Fejzullah, Kodi Penal i Republiks s Kosovs, Komentar, Botimi
I, Prishtin, 2014, fq. 574.
13
Neni 212, KPRK.
8
votuar, sipas paragrafit 1 t nenit 212 t KPRK, e kryen kushdo q gjat ushtrimit
t detyrave t besuara lidhur me zgjedhjet, n mnyr t kundrligjshme dhe
me qllim t pengimit t personit tjetr nga ushtrimi i s drejts s tij pr t
votuar, nuk e regjistron personin e till n listn e regjistrimit t votuesve ose
e heq personin e till nga lista e regjistrimit t votuesve.
Veprimet e kryerjes s ksaj forme t veprs penale jan t prcaktuara n

mnyr alternative dhe konsistojn n mos regjistrimin e personit n listn e
regjistrimit t votuesve ose heqja e personit t till nga lista e regjistrimit t
votuesve nga kryesi n mnyr t kundrligjshme.
Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim prej

nj deri n tre vjet.
Kjo form e ksaj vepre penale mund t kryhet vetm me dashje, e cila n vete
prfshin edhe qllimin e pengimit t personit tjetr nga ushtrimi i s drejts s
tij pr t votuar.
Kryes i ksaj forme t veprs penale mund t jet vetm personi t cilit i jan
besuar detyra t caktuara gjat zgjedhjeve.
Form tjetr e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t ktij

neni, e cila konsiderohet se sht kryer n rastet kur kryesi gjat votimit ose
referendumit, n mnyr t kundrligjshme parandalon, pengon ose ndikon
n prcaktimin e lir t votuesit ose n ndonj mnyr tjetr pengon personin
tjetr n ushtrimin e s drejts s tij pr t votuar.
Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim deri

n nj vit.
Kjo form e ksaj vepre penale mund t kryhet vetm me dashje dhe kryes i saj
mund t jet do person.
Ndrsa, forma e rnd e ksaj vepre penale, e parashikuar n paragrafin 3 t

ktij neni, ekziston n rastet kur veprn penale nga paragraft 1 ose 2 t ktij
neni, kryesi e kryen me prdorim t forcs apo kanosjes serioze.

nj deri n pes vjet.
Duke u bazuar n kto dispozita ligjore, n nenin 213 t KPRK, sht

parashikuar edhe si vepr penale cenimi i prcaktimit t lir t votuese. Sipas
9
ksaj dispozite ligjore, kt vepr penale e kryen kushdo q me prdorim t

forcs apo kanosjes serioze, ose me keqprdorim t varsis ekonomike dhe
profesionale t votuesit ndikon ose detyron votuesin n Republikn e Kosovs
q t votoj n mnyr t caktuar ose t mos votoj n zgjedhje.
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale konsistojn n ndikimin mbi vullnetin

e votuesit ose detyrimin e tij pr t votuar n mnyrn e caktuar ose pr t mos
votuar n zgjedhje.
Mjete t kryerjes s ksaj vepre penale jan prdorimi i forcs, kanosjes

serioze, keqprdorimi i vartsis ekonomike apo profesionale. Vepra penale
konsiderohet se sht kryer n rastet kur personi ndaj t cilit sht ushtruar
dhuna, kanosja serioze, keqprdorimi i vartsis ekonomike apo profesionale,
nn ndikimin e ktyre mjeteve ka votuar n mnyrn e caktuar ose nuk ka
votuar.
Kryes i ksaj vepre penale mund t jet do person dhe kjo vepr penale mund
t kryhet vetm me dashje.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me burgim prej nj deri n pes

vjet.
6. Keqprdorimi i detyrs zyrtare gjat zgjedhjeve14
Sipas nenit 214 t KPRK, kt vepr penale e kryen do person zyrtar t cilit
i jan besuar detyra lidhur me zgjedhjet, i cili e keqprdor pozitn, detyrn
apo autoritetin e tij duke urdhruar, kshilluar ose kryer ndonj vepr t
kundrligjshme me qllim t ndryshimit apo ndikimit t lists s regjistrimit
t votuesve ose votimit t cilitdo person ose n ndonj mnyr tjetr vepron
me qllim q t ndryshoj, ndikoj ose pengoj ndonj person nga ushtrimi
i t drejts s tij pr t votuar, pr t mos votuar, pr t hedhur nj vot t
pavlefshme ose pr t votuar n favor apo kundr nj personi ose propozimi t
caktuar.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me gjob dhe me burgim prej

dy deri n pes vjet.
Kryes i ksaj vepre penale mund t jet do person zyrtar t cilit i jan besuar
detyra lidhur me zgjedhjet n Republikn e Kosovs.
14
Neni 214, KPRK.
10
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje, e cila n vete prfshin edhe
qllimin e cekur m lart.
7. Dhnia ose marrja e ryshfetit n lidhje me votimin15
Sipas paragrafit 1 t nenit 215 t KPRK, veprn penale dhnia ose marrja e
ryshfetit n lidhje me votimin e kryen kushdo q premton, ofron ose jep ndonj
prfitim ose dhurat t pamerituar ndonj personi, me qllim q t ndikoj at
person pr t votuar, pr t mos votuar, pr t votuar n favor apo kundr nj
personi apo propozimi t caktuar ose pr t hedhur nj vot t pavlefshme n
zgjedhje apo n referendum.
Veprimet e kryerjes s ksaj forme t veprs penale jan premtimi, ofrimi ose
dhnia e ndonj prfitimi ose dhurate t pamerituar ndonj personi.
Kjo form e ksaj vepre penale konsiderohet se sht n momentin e dhnies

s premtimit, ofrimit ose dhnies s ndonj prfitimi ose dhurate t pamerituar
ndonj personi.
Kjo form e ksaj vepre penale mund t kryhet vetm me dashje dhe me qllim
t ndikimit tek personi tjetr pr t votuar, pr t mos votuar, pr t votuar n
favor apo kundr nj personi apo propozimi t caktuar ose pr t hedhur nj
vot t pavlefshme n zgjedhje apo n referendum.

nj deri n pes vjet.
Form tjetr e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t nenit 215
t KPRK. N kt dispozit ligjore sht parashikuar se formn e dyt t ksaj
vepre penale e kryen kushdo q krkon ose pranon ndonj prfitim ose dhurat
t pamerituar pr vete ose pr ndonj person tjetr, ose pranon ofertn apo
premtimin pr prfitim apo dhurat t till, pr t votuar ose pr t mos votuar,
pr t votuar n favor apo kundr nj personi apo propozimi t caktuar ose pr
t hedhur nj vot t pavlefshme n zgjedhje apo n referendum.
Veprimet e kryerjes s ksaj forme t veprs penale konsistojn n krkimin ose

pranimin e ndonj prfitimi ose dhurate t pamerituar pr vete ose pr ndonj
person tjetr, ose pranon ofertn apo premtimin pr prfitim apo dhurat t till.
15
Neni 215, KPRK.
11
Kjo form e ksaj vepre penale konsiderohet se kryhet n momentin e krkimit

ose pranimit t ndonj prfitimi ose dhurate t pamerituar pr vete ose pr
ndonj person tjetr. Kjo form e ksaj vepre penale mund t kryhet vetm me
dashje dhe me qllim pr t votuar ose pr t mos votuar, pr t votuar n favor
apo kundr nj personi apo propozimi t caktuar ose pr t hedhur nj vot t
pavlefshme n zgjedhje apo n referendum.

nj deri n pes vjet.
Form e veant e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 3 t nenit

215 t KPRK. Kt form t ksaj vepre penale e kryen personi i cili shrben
si ndrmjetsues dhe shkel paragrafin 1 ose 2 t ktij neni.

nj deri n pes vjet.
Ndrsa, forma e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 4

t ktij nenit, e cila konsiderohet se ekziston n rastet kur vepra penale nga
paragraft 1 deri 3 t ktij neni kryhet nga antari i Komisionit Zgjedhor ose
ndonj person tjetr gjat ushtrimit t detyrave zyrtare n lidhje me votimin.

burgim prej tre deri n pes vjet.
N paragrafin 5 t ktij neni, sht parashikuar se dhurata duhet t konfiskohet.
Formn e rnd t ksaj vepre penale, mund ta kryej vetm antari i Komisionit
Zgjedhor ose ndonj person tjetr gjat ushtrimit t detyrave n lidhje me
votimin, kurse format tjera t ksaj vepre penale mund ti kryej do person.
8. Keqprdorimi i t drejts s votimit16
Sipas legjislacionit n fuqi, qytetari i Republiks s Kosovs, ka t drejt q t

votoj vetm nj her gjat zgjedhjeve. Gjithashtu, ai ka t drejt q t votoj
vetm n emr t tij dhe ta shfrytzoj vetm nj list t votimit. Kshtu,
mosrespektimi i ktyre rregullave konsiderohet vepr penale sipas nenit 216
t KPRK dhe emrtohet Keqprdorimi i t drejts s votimit. Sipas ksaj
dispozite ligjore, kt vepr penale e kryen kushdo q kryen nj ose m shum
16
Neni 216, KPRK.
12
nga veprat n vijim :
1. Voton ose tenton t voton n emr t personit tjetr;

2. Voton ose tenton t voton edhe pse ka votuar nj her ose
3. Shfrytzon m shum se nj list votimi.
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale jan t prcaktuara n mnyr

alternative dhe konsistojn n rastet kur kryesi voton n emr t personit tjetr
ose tenton q t votoj n emr t personit; voton edhe pse ka votuar m par
(voton pr her t dyt) ose tenton t voton edhe pse ka votuar nj her m
par, ose shfrytzon m shum se nj list votimi.
Kryers i forms themelore t ksaj vepre penale mund t jet do person.

gjasht muaj deri n tre vjet.
Forma e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 nenit

216 t KPRK, e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur antari i Komisionit
Zgjedhor i mundson tjetrit t kryej ose t tentoj t kryej veprn penale nga
paragrafi 1 i ktij neni.
Veprimet e kryerjes s ksaj forme t veprs penale konsistojn n mundsimin

nga ana e antarit t Komisionit Zgjedhor pr t kryer formn themelore t
ksaj vepre penale nga ana e personit tjetr.
Kryes i ksaj forme t veprs penale mund t jet vetm antari i Komisionit
Zgjedhor.

9. Pengimi i procesit t votimit17
Formn themelore t veprs penale pengimi i procesit t votimit, sipas paragrafit

1 t nenit 217 t KPRK, e kryen kushdo q n mnyr t kundrligjshme pengon
ose ndrpren procesin e votimit.
Veprimet e ksaj forme t veprs penale konsistojn n ndrmarrjen e veprimeve
17
Neni 217, KPRK.
13
t kundrligjshme me an t t cilave pengohet ose ndrprehet procesi i votimit.

nj deri n dy vjet.
Forma e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t ktij

neni, e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur kryesi me prdorim t forcs
apo kanosjes serioze, pengon votimin me nxitje t prishjes s rendit publik n
qendrn e votimit, q rezulton me ndrprerje n procesin e votimit, pr t ciln
sht parashikuar dnimi me burgim prej nj deri n tre vjet.
10. Cenimi i fshehtsis s votimit18
N paragrafin 2 t nenit 45 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs, sht

garantuar fshehtsia e vots. Ndrsa, duke u bazuar n kt dispozit ligjore,
cenimi i fshehtsis s votimin n KPRK, sht parashikuar si vepr penale.
Kshtu, sipas paragrafit 1 t nenit 218 t KPRK, kt vepr penale e kryen
kushdo q n zgjedhje ose n referendum cenon fshehtsin e votimit.
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale konsistojn n cenimin e fshehtsis

s votimit n zgjedhje ose n referendum.
Pr formn themelore t ksaj vepre penale t parashikuar n paragrafin 1 t

ktij neni, sht parashikuar dnimi me burgim deri n gjasht muaj.
Form e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t ktij

neni, e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur ndokush me prdorimin e
forcs, kanosjes serioze ose n ndonj mnyr tjetr t kundrligjshme krkon
nga personi t tregoj se si ka votuar.
Mjete t kryerjes s ksaj forme t veprs penale jan prdorimi i forcs,

kanosjes serioze ose ndonj mnyr tjetr t kundrligjshme. Pr kt form t
rnd t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim deri n nj vit.
N paragrafin 3 t ktij neni, sht parashikuar forma edhe m e rnd e ksaj

vepre penale, e cila konsiderohet se ekziston nse veprn penale nga paragrafi
1 ose 2 i ktij neni e kryen antari i Komisionit Zgjedhor ose ndonj person
18
Neni 218, KPRK.
14
tjetr n keqprdorim t detyrave, pozits apo autorizimeve t tij n zgjedhje

ose n votim.
Pr kt form t rnd sht parashikuar dnimi me burgim prej nj deri n

pes vjet.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person, prve forms m t

rnd t parashikuar n paragrafin 3 t ktij neni, t ciln mund ta kryejn
antari i Komisionit Zgjedhor ose personi tjetr n keqprdorim t detyrave,
pozits apo autorizimeve t tij n zgjedhje ose n votim.
11. Falsifikimi i rezultateve t votimit19
Sipas paragrafit 1 t nenit 219 t KPRK, formn themelore t veprs penale

falsifikimi i rezultateve t votimit e kryen personi i cili shton, heq apo fshin
votat apo nnshkrimet, regjistron n mnyr t pasakt votn apo rezultatet
e zgjedhjeve n dokumentet zgjedhore ose publikon votn apo rezultatet e
zgjedhjeve apo t votimit q nuk i prgjigjen votimit t vrtet, ose n ndonj
mnyr tjetr falsifikon votn apo rezultatet e zgjedhjeve.
Si po shihet veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale jan t prcaktuara n

mnyr alternative dhe kjo form e ksaj vepre penale konsiderohet se kryhet
nse ndrmerret ndonjri nga veprimet e cekura m lart. Pr kt form t
ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim prej nj deri n tre vjet.
Forma e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t ktij

neni, e cila konsiderohet se ekziston n rastet kur veprn penale nga paragrafi 1
t ktij neni e kryen antari i Komisionit Zgjedhor ose ndonj person tjetr n
keqprdorim t detyrave, pozits apo autorizimeve t tij lidhur me zgjedhjet.
Formn themelore t ksaj vepre penale mund ta kryej do preson, kurse

formn e rnd t ksaj vepre penale mund ta kryej vetm antari i Komisionit
Zgjedhor ose ndonj person tjetr n keqprdorim t detyrave, pozits apo
autorizimeve t tij lidhur me zgjedhjet.
19
Neni 219, KPRK.
15
12. Asgjsimi i dokumenteve t votimit20
Formn themelore t ksaj vepre penale, sipas paragrafit 1 t nenit 220 t KPRK,
e kryen do person i cili i asgjson, fsheh, dmton apo e merr fletn e votimit
ose ndonj tjetr send apo dokument lidhur me zgjedhjet ose referendumin.
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale jan t prcaktuara n mnyr

alternative dhe konsistojn n asgjsimin, fshehjen, dmtimin apo marrjen e
fletve t votimit ose t ndonj sendi tjetr apo dokumenti lidhur me zgjedhjet
ose referendumin. Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar
dnimi me burgim prej nj deri n tre vjet dhe kryes i ksaj forme t veprs
penale mund t jet do person.
Forma e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t nenit

220 t KRPK. Kjo form e rnd e ksaj vepre penale konsiderohet se kryhet
n rastet, kur vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet nga antari i
Komisionit Zgjedhor ose ndonj person tjetr n keqprdorim t detyrave,
pozits apo autorizimeve t tij lidhur me zgjedhjet.
Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim

prej tre deri n pes vjet dhe kryes i ksaj forme t veprs penale mund t
jet antari i komisionit zgjedhor ose ndonj person tjetr i cili e keqprdor
detyrn, pozitn apo autorizimet e tij lidhur me zgjedhjet.
13. Prfundimi
Kapitulli XVII n t cilin jan parashikuar veprat penale kundr t drejtave t

votimit konsiderohet njri ndr kapitujt m t rndsishm n pjesn e posame
t KPRK.Nj numr i konsiderushm i ktyre veprave penale t ktij Kapitulli,
konsiderohen si vepra t reja penale, ngase nuk kan qen t parashikuara si t
tilla n legjislacionin e mparshm penal.
Veprat penale kundr t drejtave t votimit kryhen me motive politike, ngase

jan t ndrlidhura me zgjedhjet q zhvillohen n Republikn e Kosovs.
Kto vepra penale mund t kryhen si gjat zgjedhjeve lokale (duke prfshir
ktu edhe zgjedhjet pr kryetar t komunave), ashtu edhe gjat zgjedhjeve t
prgjithshme.
Si sht cekur edhe m par, kto vepra penale jan cilsuar si krime t rnda
20
Neni 220, KPRK.
16
dhe pr gjykimin e tyre n shkall t par sht kompetent Departamenti i

Krimeve t Rnda i gjykatave themelore, ndrsa n shkall t dyt sht
kompetent Departamenti i Krimeve t Rnda i Gjykats s Apelit n Prishtin.
Kohve t fundit, ktyre veprave penale i sht kushtuar nj vmendje e

posame nga institutcionet vendore dhe ato ndrkombtare, pr faktin se jan
inicuar nj numr i konsiderueshm i procedurave penale ndaj personave q
dyshohet se kan kryer vepra penale t ktyre natyrave gjat zgjedhjeve t
fundit n Republikn e Kosovs.
Kryers t ktyre veprave penale parimisht mund t jet do person, mirpo disa
forma t ktyre vepra penale mund ti kryejn vetm antart e Komisioneve
Zgjedhore ose personat tjer n keqprdorim t detyrave, pozitave apo
autorizimeve t tyre n zgjedhje ose n votim.
Sa i prket kohs s kryerjes, kto vepra penale mund t kryhen si para, ashtu
edhe gjat zgjedhjeve (gjat procesit t votimit dhe numrimit t votave).
BIBLIOGRAFIA
I. Literatura:
Elezi, Ismet; Kaupi, Skender; Haxhia, Maksim : Komentar i Kodit Penal t

Republiks s Shqipris, Tiran, 2001.
Elezi, Ismet : E drejta penale, Pjesa e posame, Tiran, 2013. Hajdari, Azem :
Procedura penale, Komentar, Prishtin, 2009.
Luarasi, Aleks : Kodi penal me praktik gjyqsore, Botimi i par, Tiran, 2003.
Mui, Shefqet : E drejta penale, Pjesa e prgjithshme, Tiran, 2006.
Salihu, Ismet : E drejta penale, Pjesa e posame, Prishtin, 2014. Salihu, Ismet
: E drejta penale, Pjesa e prgjithshme, Prishtin, 2014.
Salihu, Ismet; Zhitija, Hilmi; Hasani, Fejzullah : Kodi Penal i Republiks s
Kosovs, Komentar, Botimi I, Prishtin, 2014.
Sahiti, Ejup : E drejta e procedurs penale, Prishtin, 2005.
Smibert, Jon : Udhzues pr Kodin e Procedurs Penale t Kosovs dhe Kodi
i Procedurs Penale t Kosovs, Prishtin, 2013.
Shala, Afrim : Ankesa kundr aktgjykimit n procedur penale, Prishtin, 2010.
Shala, Afrim : Pjesa e posame e s drejts penale me raste nga praktika
gjyqsore, Gjilan, 2010.
Shala, Afrim : Prmbledhje e ligjratave nga E drejta penale I, Gjilan, 2010.
Shala, Afrim : Kodi i Drejtsis pr t Mitur, Moduli Trajnues, Instituti
Gjyqsor i Kosovs, Prishtin, 2012 (bashkautor).
Shala, Afrim : Hyrje n t drejtn penale, Botimi i dyt, Gjilan, 2013.
17
II. Akte juridike:
Kushtetuta e Republiks s Kosovs. Kodi Penal i Republiks s Kosovs.

Kodi i Procedurs Penale.
Ligji Pr Zgjedhjet Lokale n Republikn e Kosovs.
Ligji Pr Zgjedhjet e Prgjithshme n Republikn e Kosovs.
Ligji Pr Ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit Pr Zgjedhjet e Prgjithshme n
Republikn e Kosovs.
Ligji pr Gjykatat.
III. Burime tjera:
www.kqz-ks.org (Komisioni Qendror i Zgjedhjeve)
18
Mr.sc. Agim Maliqi*
NJ KOMENTIM I SHKURTR I SHQYRTIMIT FILLESTAR DHE

SHQYRTIMIT T DYT SIPAS DISPOZITAVE T KODIT T
PROCEDURS PENALE
ABSTRAKT
N kt punim jan komentuar dispozitat q rregullojn shqyrtimin fillestar

dhe shqyrtimin e dyt sipas Kodi t Procedurs Penale (Kodi nr.04/L-123)1, i
cili ka hyr n fuqi nga 1 janari i vitit 2013.
Komentimi i ktyre dispozitave sht i rndsishm pr faktin se jo rrall

her mundsohet shmangia e nj procesi t rregullt gjyqsor, prkatsish rritet
mundsia e prmbylljes s nj faze t procedurs (shqiptimi i dnimit) qysh n
kt faz, apo edhe mundsia e hedhjes s aktakuzs q po ashtu prmbyllet
shtja konkrete. Kto dispozita u mundsojn palve n procedur (prokurorit
t shtetit, t pandehurit dhe t dmtuarit) t jen aktiv e q gjithsesi edhe
gjykats i jep mundsin q t ket rolin e saj pro aktiv n kontrollin e aktakuzs.
Komentimi i dispozitave ligjore sht br pr do nen duke filluar nga shqyrtimi

fillestar, pr t vazhduar me pranimin e fajsis dhe marrveshjen pr pranimin
e fajsis, kundrshtimin e provave, krkesn pr hedhjen e aktakuzs.
Gjithashtu mjaft gjersisht jan komentuar dispozitat ligjore duke specifikuar kushtet
dhe rastet e hedhjes s aktakuzs, shqyrtimin e dyt, shqyrtimet pr prcaktimin e
vlefshmris s propozimeve pr t prfunduar me paraqitjen e materialeve nga mbrojtja.
Po ashtu, punimi prmban prfundimin dhe literaturn e cila sht prdorur pr

realizimin e ktij punimi.
Fjalt kye: KPP, shqyrtimi fillestar, shqyrtimi i dyt, pranimi i fajsis,

kundrshtimi i provave.
1. Shqyrtimi fillestar2
1. Gjat shqyrtimit fillestar duhet t jen t pranishm prokurori i shtetit, i

pandehuri apo t pandehurit dhe mbrojtsit.
* Autori i ktij punimi sht gjyqtar n Gjykatn Themelore n Ferizaj, Departamenti i Krimeve t Rnda.
1
M tutje do ti referohemi me termin Kod apo KPP.
2
Neni 245, KPPK
19
sht e rndsishme t potencohet se n shqyrtimin fillestar sht parapar

prania e prokurorit t shtetit, t pandehurit dhe mbrojtsit, q sht e natyrshme
dhe q prmbush standardin minimal pr nj shqyrtim fillestar.
Prania e prokurorit t shtetit3 sht e pashmangshme dhe kushtzohet me faktin

se pa pranin e tij nuk mund t zhvillohet shqyrtimi fillestar, meq pos faktit
se sht pal n procedur4 ka kompetenca edhe n prfaqsimin e aktakuzs
gjat t gjitha fazave t procedurs penale para gjykatave.
Po ashtu gjat shqyrtimit fillestar sht e domosdoshme edhe prezenca e t

pandehurit, e q cilsin e t pandehurit n procedur penale mund ta fitoj
do person fizik i cili posedon aftsin pr t vepruar, gjegjsisht personi
q ka moshn e caktuar dhe q sht i prgjegjshm5 meq Kodi nuk lejon
zhvillimin e shqyrtimit fillestar e as gjyqsor n munges t pandehurit in
absentia. Mos gjykimi n munges i t pandehurit edhe pse nuk sht shkruar
n mnyr eksplicite6, por bazuar n konceptin q sht ndrtuar Kodi ka
prjashtuar mundsin e gjykimit n munges duke u bazuar n rolin aktiv q
i ka dhn t pandehurit n procedur.7 Gjithsesi duhet theksuar se gjykimi n
munges sht nj koncept i tejkaluar dhe tani pothuajse me disa prjashtime
t vogla sht braktisur nga shumica e legjislacioneve penale evropiane dhe
pr m tepr sht n kundrshtim edhe me parimet e KEDLNJ8 e cila zbatohet
drejtprdrejt9 n legjislacionin ton.
Por, prania e mbrojtsit nuk duhet kuptuar se duhet t jet e domosdoshme pos
rasteve t mbrojtjes s detyruar10 apo rasteve t mbrojtjes me shpenzime publike,
ather kur mbrojtja nuk sht e detyruar11 por e cila sigurohet sipas krkess
s t akuzuarit nn kushtet e prcaktuara. Kodi nuk ka parapar mnyrn se si
do t sigurohet prezenca e palve t cilt marrin pjes n shqyrtimin fillestar,
por gjithsesi kjo duhet t nnkuptohet se duhet zbatuar dispozitat e thirrjes pr
shqyrtimin gjyqsor.
Nj shtje e rndsishme q duhet analizuar sht fakti se n shqyrtimin

fillestar nuk sht e parapar prezenca e t dmtuarit. Kjo sht interesante
3
Kompetencat e prokurorit t shtetit jan prkufizuar me nenin 7 t Ligjit t Prokurorit t Shtetit dhe neni 49
i KPP-s
4
Nenin 19 par.1.15 i KPP-s
5
Hajdari, Azem, Procedura penale Komentar, Prishtin, 2010, faqe 155
6
Kodi i Procedurs s Bosnjs dhe Hercegovins ndalon me dispozit t posame gjykimin n munges.
7
Neni 232, KPPK
8
Neni 6 pika 1 dhe 3 pika d, KEDNj
9
Neni 22, Kushtetuta s Republiks s Kosovs
10
Neni 57, KPPK
11
Neni 58, KPPK
20
sidomos duke pasur parasysh faktin se roli i t dmtuarit sht fuqizuar dukshm
me kt Kod, se i dmtuari ka rolin e pals,12 pr m tepr kjo dispozit po t
analizohet n aspektin sistematik, sht n kundrshtim me nenin 248 par.2 t
Kodit ku prcaktohet se n vlersimin e pranimit t fajsis s t pandehurit,
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund t krkoj mendimin
e prokurorit t shtetit, mbrojtsit dhe t dmtuarit13 dhe kjo domosdo paraqet
nj pyetje t logjikshme se si mund t merret mendimi i t dmtuarit pa qen
i pranishm.
Andaj, pr tu tejkaluar kjo situat sht e domosdoshme q i dmtuari gjithsesi

t thirret n shqyrtimin fillestar sidomos duke marr parasysh faktin se nse i
pandehuri pranon fajsin duhet ti jepet mundsia q i dmtuari t deklarohet
prkitazi me llojin dhe lartsin e krkess pasurore-juridike.
Kurse mundsia e dyt do t ishte q t prfundohet shqyrtimi fillestar dhe t

caktohet nj seanc tjetr pr vrtetimin e ndonj fakti relevant pr dnimin14.
Pastaj n kt seanc, i dmtuari do t kishte mundsi t paraqiste propozimin
e tij pr krkesn pasurore juridike, meq edhe krkesa pasurore juridike do
t mund t paraqiste fakt relevant pr dnimin pr t prcaktuar llojin dhe
lartsin e dnimit.
Sidoqoft nse n kt faz bhet shqiptimi i dnimit, ather domosdoshmrisht

duhet t jet prezent i dmtuari meq ktu edhe prfundon mundsia e tij t
paraqes krkes pasurore juridike gjat procedurs penale pos nse i dmtuar
ka paraqitur deklarat t dmit.15
2. Gjat shqyrtimit fillestar, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit

gjykues i jep kopjen e aktakuzs t pandehuri apo t pandehurve, nse ata nuk
i kan pranuar kto kopje t aktakuzs m par.
Ky paragraf sht i karakterit mjaft teknik dhe nuk sht aspak e preferueshme
q kshtu t ndodh pr arsye se: e domosdoshme do t ishte q dorzimi
i aktakuzs t bhej para seancs fillestare dhe kjo me qllim t faktit se
pranimi i aktakuzs paraqet nj parakusht t rndsishm q i pandehuri t
deklarohet pr fajsin apo pafajsin e tij. Pra, do t ishte jo reale q t pritet
nga i pandehuri q menjher pasi t pranoj aktakuzn t deklarohet lidhur
me fajsin si parashihet n seancn fillestare, andaj do t ishte shum e
rndsishme q s bashku me thirrje pr shqyrtimin fillestar t bashkngjitet
12
Neni 19 par.1.15 dhe neni 62 par.1 nnpar.1.3, KPPK
13
Neni 248, par.2, KPPK.
14
15
Neni 218, KPPK.
21
edhe aktakuza ashtu si sht parapar pr shqyrtimin gjyqsor jo m von se

tet (8) dit16 e cila do t krijonte parakushte t prshtatshme pr procedim t
suksesshm t shqyrtimit fillestar.
3. Gjat shqyrtimit fillestar, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupi gjykues
vendos pr t gjitha propozimet pr t vazhduar apo zbatuar masat pr sigurin
e pranis s t pandehurit.
Kjo paraqet nj fakt interesant dhe sht n frymn e parimit se masat e

siguris s pranis s t pandehurit jan t nevojshme t trajtohen n do faz t
procedurs, meq bazat dhe kushtet e masave mund t ndryshojn pas ngritjes
s aktakuzs. Arsyeshmria e shqyrtimit t ktyre masave sht e rndsishme
edhe pr dy arsye:
s pari sht e rndsishme pr faktin se n shqyrtimin fillestar jan prezent

palt dhe aty mund ti paraqesin pikpamjet e tyre pr kto masa dhe
e dyta me prfundimin e fazs s hetimit fillon faza e ngritjes s akuzs
dhe kjo mund t ndryshoj bazat por edhe kushtet pr vazhdimin apo
zbatimin e masave pr sigurimin e pranis s t pandehurit.
Gjithsesi sht e rndsishme t potencohet fakti se Kodi nuk ka parapar ndarje

t masave s sigurimit t pranis s t pandehurit para dhe pas paraqitjes s
aktakuzs, prkatsisht nse nj mas sht caktuar para ngritjes s aktakuzs
mbetet n fuqi edhe pas ngritjes s saj deri te skadimi i ksaj mase, pra me
nj fjal sht braktisur koncepti q do mas e caktuar apo e vazhduar gjat
procedurs hetimore t shqyrtohet obligativisht pas ngritjes s aktakuzs dhe
ku vendosej t vazhdohet apo hiqet ajo mas (si veprohej me ish KPPK), por
tani m Kodi ka prcaktuar q sa u prket masave pr vazhdimin apo zbatimin
e sigurimit t pranis s t pandehurit t vendoset n shqyrtimin fillestar dhe
at sipas propozimit t palve n procedur, por sht i rndsishm fakti se
detyrimi pr marrje n pyetje t t arrestuarit- t paraburgosurit buron nga
parimi i njohur Habeas Corpus, sipas t cilit personi i arrestuar- paraburgosur
duhet t dgjohet nga gjyqtari dhe ky sht nj rregull i njohur prgjithsisht
nga legjislacionet e shteteve dhe i zbatuar edhe nga Gjykata Ndrkombtare
Penale.17
Por duhet t qartsohet fakti se prkitazi me masat pr sigurimin e pranis s t

pandehurit mund t vendoset edhe para fillimit t shqyrtimit fillestar dhe at n
dy raste: n rastin e par kur masa e till skadon pas paraqitjes s aktakuzs dhe
16
Neni 287 par.3, KPPK.
17
Islami Halim, Hoxha Artan & Panda Ilir, Procedura Penale, Tiran, 2012, fq. 352.
22
para mbajtjes s shqyrtimit fillestar dhe rasti i dyt sht kur n aktakuzn18
e paraqitur nga ana e prokurorit t shtetit sht paraqitur edhe propozimi pr
urdhrimin e paraburgimit (kur i pandehuri gjendet n liri) apo sht propozuar q
i pandehuri q gjendet n paraburgim t lirohet nga paraburgimi dhe n kto raste
nuk duhet q pr t vendosur pr nj mas t till t pritet shqyrtimi fillestar.
4. Gjat shqyrtimit fillestar, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit

gjykues siguron q prokurori i shtetit t ket prmbushur detyrimet q kan t
bjn me zbulimin e provave nga neni 244 i ktij Kodi.
Kjo paraqet nj detyr t gjykats q t kujdeset q prokurori i shtetit ti prmbush

detyrimet pr zbulimin e provave, nga neni 244 dhe at jo m von se ngritja e
aktakuzs q mund t i dorzohen edhe para ksaj prkatsisht gjat hetimeve.
Edhe vet dispozita e nenit 244 sht jo e qart dhe deri sa titulli i saj prshkruan
materialet t cilat i jepen t pandehurit me ngritjen e aktakuzs,19 kurse e
gjith dispozita i referohet mbrojtsit t t pandehurit (prjashto paragrafin 2
t ktij neni) sidoqoft kjo mund t shkaktoj paqartsi se kujt duhet dorzuar
materialet e hetimeve t pandehurit apo mbrojtsit por kjo duhet lexuar n at
mnyr q sht obliguese q materialet hetimore ti jepen t pandehurit dhe kjo
nnkupton se prmbushet detyrimi.
Po ashtu paqartsia tjetr q mund t shkakton konfuzion jan edhe vet

shprehjet e prdorura deri sa titulli i saj prdor shprehjen materialet t cilat
i jepen t pandehurit q nnkuptohet se duhet ti epn t pandehurit, kurse n
prshkrimin e dispozits Jo m von se nga ngritja e aktakuzs, prokurori i
shtetit i siguron mbrojtsit apo mbrojtsit kryesor materialet e mposhtme ose
kopjen e tyre t cilat jan n posedim, n kontroll ose n mbrojtje t tij, nse
kto materiale nuk i jan dhn mbrojtsit gjat hetimit,20 ashtu q mbrojtsit i
sigurohen kto materiale, e q nnkupton se kto materiale vetm i sigurohen
n kopje t mjaftueshme q nnkuptohet se i vihen n dispozicion dhe se me
kt edhe prfundon obligimi i prokurorit t shtetit dhe nse mbrojtsi e sheh
t nevojshme mund ti merr ato.
Nga kjo shtrohet nj pyetje e logjikshme se ka do t ndodh nse t pandehurit

nuk i jan dhn provat kurse mbrojtsit nuk iu kan siguruar provat sipas nenit
244 t KPP-s. Kjo situat nuk sht rregulluar me ndonj dispozit prkatse,
por ather sigurisht se gjykata duhet t obligoj prokurorin e shtetit dorzimin
e tyre brenda nj afati t prcaktuar nga gjykata (afat gjyqsor) dhe ky afat
18
19
Neni 244, par.1, i KPPK.
20
Neni 244, par.1, i KPPK.
23
duhet t jet i arsyeshm duke pasur parasysh kompleksitetin e shtjes si dhe

sasin e materialeve q duhet dorzuar e q do t ishte e arsyeshme ndrprerja
e seancs me qllim q pas sigurimit t tyre t vazhdohet me kt shqyrtim
duhet potencuar se edhe kjo nuk sht parapar me dispozit t veant por
duhet prshtatshmrisht t aplikohen dispozitat e shqyrtimit gjyqsor.
5. Gjat shqyrtimit fillestar, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues
cakton shqyrtimin e dyt jo m hert se tridhjet (30) dit pas shqyrtimit fillestar
dhe jo m von se dyzet (40) dit pas shqyrtimit fillestar. N t kundrtn,
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund t krkoj vetm
paraqitjen e propozimeve deri n datn e caktuar e cila nuk mund t jet m
von se tridhjet (30) dit nga shqyrtimi fillestar.
N kt dispozit jan dy mundsi, e para n rastet kur n shqyrtimin fillestar

nuk vie deri te pranimi i fajsis, ather caktohet shqyrtimi i dyt brenda
afateve t prcaktuara. Mundsia e dyt sht q t mund t krkohet paraqitja e
propozimeve q nnkuptohet se propozimet duhet t bhen nga t dy palt edhe
prokurori edhe mbrojtsi apo i pandehuri jo m von se 30 dit nga shqyrtimi
fillestar dhe kjo shmang shqyrtimin e dyt. Pra mes ktyre shqyrtimeve jan
prcaktuar afate strikte dhe kjo me qllim t efikasitetit t procedurs.
Duhet qartsuar se kto mundsi prjashtojn njra-tjetrn dhe prkundr

faktit se jan ln n dispozicion dy mundsi sht vshtir t prcaktohet
se cila mundsi do t ishte m e mir dhe m efikase, por sipas praktiks s
deritashme gjyqsore vrehet se shumica e gjykatave kan aplikuar mundsin
e par prkatsisht kan caktuar dhe mbajtur shqyrtimin e dyt, pr t vendosur
lidhur me kundrshtimet dhe krkesat e paraqitura.21
Megjithat konsideroj se afati jo m hert se 30 dit pr caktimin e shqyrtimit

t dyt sht afat tejet i gjat dhe ky afat po t ishte m i shkurtr do t ishte n
funksion t efikasitetit t procedurs.
6. Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues njofton t pandehurin

dhe mbrojtsin se para shqyrtimit t dyt, ata duhet q:
6.1. t paraqesin kundrshtimet e tyre pr provat e cekura n aktakuz;
6.2. t paraqesin krkesat pr hedhjen e aktakuzs nse sht e ndalur ligjrisht; dhe
6.3. t paraqesin krkesat pr hedhjen e aktakuzs pr shkak t mos prshkrimit
t veprs penale sipas ligjit.
21
Sahiti, Ejup & Murati, Rexhep, E drejta e Procedurs Penale, Prishtin, 2013, fq. 346.
24
Kjo sht e rndsishme pr faktin se para shqyrtimit t dyt kto kundrshtime

dhe krkesa duhet ti ket n dispozicion prokurori i shtetit, me qllim q t mund
tu prgjigjet ktyre pretendimeve qoft prmes forms s shkruar kur nuk ka
shqyrtim t dyt, apo ktyre pretendimeve t prgjigjet n mnyr gojore gjat
shqyrtimit t dyt. Por duhet t jet e qart se kundrshtimi mund t paraqitet
pr provat n aktakuz dhe tek m von paraqiten provat nga mbrojtja apo i
pandehuri q shqyrtohen gjat shqyrtimit t dyt.
7. Asnj dshmitar apo ekspert nuk merret n pyetje dhe asnj prov nuk
paraqitet gjat shqyrtimit fillestar, prve nse dshmitari sht i nevojshm
pr marrjen e vendimit mbi vazhdimin ose zbatimin e masave pr t siguruar
pranin e t pandehurit nga paragrafi 3. t ktij neni.
Si u tha edhe m lart gjat shqyrtimit fillestar parimisht nuk prezantohet asnj
prov, prkatsisht nuk dgjohen dshmitar apo ekspert, por prjashtimisht
kjo mund t bhet nse kjo sht e nevojshme pr vazhdimin ose zbatimin e
pranis s t pandehurit dhe kjo paraqet mundsin q prmes ktij dgjimi t
vazhdohen prkatsisht hiqen masat e sigurimit t pranis s t pandehurit edhe
pse nuk sht specifikuar mendoj se do t ishte e justifikueshme t zbatohej vetm
pr masn m t rnd t sigurimit t prezencs prkatsisht masn e paraburgimit
prkatsisht zbatimit t ksaj mase sipas nenit 194-203 t ktij Kodi.
2. Pranimi i fajsis22
1. N fillim t shqyrtimit fillestar, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupi

gjykues e udhzon t pandehurin pr t drejtn e tij pr t mos u deklaruar n
shtjen e tij ose t mos prgjigjet n pyetje dhe nse ai deklaron pr shtjen,
se nuk ka pr detyr t inkriminoj vetveten ose t afrmin, as t pranoj
fajsin; t mbrohet vet ose nprmjet ndihms juridike nga mbrojtsi sipas
zgjedhjes s tij; t kundrshtoj aktakuzn dhe pranueshmrin e provave t
paraqitura n aktakuz.
sht e pashpjegueshme se pr far arsye n kt dispozit fare nuk sht

parapar q fillimisht t pandehurit ti merren t dhnat e tij personale,23 meq kjo
sht mjaft e rndsishme edhe gjat shqyrtimit fillestar dhe kjo pr dy arsye:
s pari se t dhnat personale jan mjaft t rndsishme dhe nuk jan
thjesht nj shtje e karakterit teknik apo ceremonial apo vetm pr t
vrtetuar identitetin e tij, por jan shtje mjaft fundamentale meq prmes
22
Neni 246, KPPK
23
25
ktyre t dhnave gjykata krijon nj pasqyr lidhur me personalitetin dhe

karakterin e t pandehurit, gjendjen e tij ekonomike dhe sociale, shkalln
e arsimimit dhe t cilat t dhna jan mjaft t rndsishme pr vendosjen
e shtjes;
kurse rndsia tjetr e sigurimit t plot e t dhnave personale t
t pandehurit sht n rastet kur i pandehuri mund t pranoj fajsin
gjat ktij shqyrtimi dhe t dhnat personale jan t rndsishme pr
individualizimin e dnimit prkatsisht pr caktimin e llojit dhe lartsis
s dnimit.
Me rastin e udhzimeve pr t drejtat q i jepen t pandehurit, sht e

rndsishme q gjyqtari t jet i kujdesshm q i pandehuri ti kuptoj ato,
meq kto udhzime duhet q t jepen n mnyr t thjesht pa terma t tepruar
t natyrs juridike dhe n trsi duhet t prshtaten me nivelin e t akuzuarit si
n aspektin e shkalls s arsimit, moshs dhe karakteristikave tjera. Rndsia
e ktyre udhzimeve sht edhe pr faktin se t akuzuarit prmes ktyre
udhzimeve i bhet me dije se sht pjes aktive e shqyrtimit fillestar dhe jo
nj person q sht vetm formalisht aty.
sht tejet e rndsishme t potencohet posarisht q i pandehuri t udhzohet

prkitazi me t drejtn pr t pasur mbrojts, por n rast se bhet fjal pr
veprn penale ku parashihet mbrojtja e detyruar gjykata paraprakisht kur e
vren se i pandehuri nuk ka mbrojts para shqyrtimit fillestar ka obligim q ta
caktoj mbrojtsin dhe q ti siguron materialet e nevojshme meq kjo paraqet
parakusht pr nj seanc t suksesshme.
2. Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupi gjykues pastaj mon nse e
drejta e t pandehurit n mbrojts sht respektuar dhe nse prokurori i shtetit
ka prmbushur detyrimet q kan t bjn me zbulimin e provave nga neni 244
i ktij Kodi.
Kjo dispozit ka prcaktuar dy detyrime t gjyqtarit t vetm gjykues ose

kryetarit t trupit gjykues, dhe at detyrimi i par sht q t moj t drejtn e t
pandehurit n mbrojts, dhe n rastet kur i pandehuri nuk ka angazhuar mbrojts
apo ndrkoh pr arsye t ndryshme ka mbetur pa mbrojts, ather gjykata t
pandehurit i cakton mbrojts n rastet kur mbrojtja sht e detyruar24 . N rastet
kur mbrojtja nuk sht e detyruar i caktohet mbrojts me shpenzime publike
me krkes t t pandehurit25 dhe gjithsesi sht e rndsishme q nse gjykata
sht n dijeni se i pandehuri nuk ka mbrojts, do t ishte e preferueshme q
24
Neni 57, KPPK.
25
Neni 58, KPPK.
26
mbrojtsi t caktohet paraprakisht, pra para shqyrtimit fillestar, e pr m tepr

edhe materialet e hetimeve duhet ti sigurohen mbrojtsit. Ngjashm sht edhe
n rastet kur nuk jan prmbushur detyrimet nga neni 244 i KPP-s.
N t dy kto situata duhet pasur kujdes, prndryshe nse nuk jan plotsuar
kto parakushte ather hapet mundsia q t ndr prehet shqyrtimi fillestar dhe
t vazhdohet me shqyrtimin fillestar pas krijimit t parakushteve si prcakton
dispozita.
3. Pastaj prokurori i shtetit ia lexon aktakuzn t pandehurit.
Leximi i aktakuzs paraqet nj moment t rndsishm t shqyrtimit fillestar

nga fakti se sht momenti kur t pranishmit (bhet fjal pr publikun dhe
personat tjer) pr her t par kuptojn pretendimet e prokurorit t shtetit.
Leximi i aktakuzs paraqet n fakt fillimin e shqyrtimit fillestar pasi q pjesa e
msiprme i referohet udhzimeve t palve.
4. Pasi q gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupi gjykues bindet se i

pandehuri e kupton aktakuzn, t pandehurit i ofron mundsin t pranoj
fajsin ose t deklarohet i pafajshm. Nse i pandehuri nuk e ka kuptuar
aktakuzn, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupi gjykues thrret
prokurorin e shtetit q tia shpjegoj aktakuzn t pandehurit n mnyr q ai
ta kuptoj pa vshtirsi. Nse i pandehuri nuk dshiron t bj ndonj deklarim
lidhur me fajsin e tij, konsiderohet se ai nuk e pranon fajsin.
sht i rndsishm t trajtohet momenti q i pandehuri duhet t deklarohet pr

fajsin por paraprakisht sht e nevojshme q i njjti ta kuptoj drejt aktakuzn
q rndon mbi t. Kjo shpesh her paraqet vshtirsi t natyrave t ndryshme.
S pari aktakuza mund t jet e pakuptueshme pr t pandehurin dhe i njjti
mund t ket vshtirsi n kuptimin e saj edhe nga fakti se n aktakuz mund t
prdoret terminologji juridike, ashtu q nga kjo arsye pas leximit t aktakuzs
duhet dhn mundsia q prokurori i shtetit i cili ka rol aktiv gjat shqyrtimit
fillestar,26 q ti sqaroj t pandehurit prmbajtjen e aktakuzs. Kjo duhet zbatuar
n at mnyr q sqarimi ti prshtatet moshs, shkalls s arsimimit, njohurive
t prgjithshme t t pandehurit sidomos prqendrimi duhet t jet tek sqarimi i
instituteve juridike si jan pakujdesia, dashja, lajthimi juridik, lajthimi faktik,
bashkkryerja, shtytja, ndihma etj.
Po ashtu duhet sqaruar n mnyr t drejt, t qart dhe t thjesht edhe elementet
e veprs penale meq shpesh her edhe ktu krijohen shum paqartsi pr t
26
ollaku Hashim: Roli i Prokurorit t Shtetit n Procedurn Penale, Prishtin, 2013, fq. 134.
27
pandehurin. Kurse rndsia e ksaj duhet t ndrlidhet me faktin se shpesh

here i pandehuri mund t deklaroj edhe formalisht se e kupton aktakuzn por
kjo ndodh shpesh here t jet deklarim jo i drejt pr arsye t ndryshme: qoft
nga fakti se po t mos kuptonte aktakuzn do ta ndiente veten keq e nganjher
duhet ndrlidhur edhe me faktin se ky deklarim paraqitet para deklarimit pr
fajsin dhe pr kt mund t ndikoj edhe fakti se me pranimin e fajsis do t
mund t dnohet m but, andaj konsideroj se ligjvnsi me t drejt krkon q
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues, t jet i kujdesshm me
rastin e sqarimit t aktakuzs dhe shpesh here duhet t krkoj nga prokurori
i shtetit q t bj nj sqarim t thjesht pa terma t tepruar juridik deri sa t
bindet se i pandehuri e kupton drejt dhe e ka t qart se pr far akuzohet.
Mos kuptimi i drejt dhe i plot i aktakuzs ka pr pasoj faktin se n rast t

ktij mos kuptimi paraqet edhe arsye q mbrojtja t jet e gabuar, gjithsesi
duhet t jet e qart se mos qartsimi i aktakuzs prkatsisht mos kuptimi
i plot i saj paraqet baz pr shkelje esenciale t dispozitave t procedurs
penale.27
Kurse n rastet q i pandehuri t mos deklarohet pr fajsin dhe ather
procedohet sikurse i pandehuri t deklarohej i pafajshm.
3. Marrveshjet mbi pranimin e fajsis gjat shqyrtimit fillestar28
1. Nse marrveshja mbi pranimin e fajsis nga neni 233 i ktij Kodi paraqitet
s bashku me aktakuzn, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues
mon marrveshjen mbi pranimin e fajsis dhe e pranon at, e refuzon at ose
cakton shqyrtim t veant n pajtim me procedurat nga neni 248 dhe neni 233
t ktij Kodi.
N kt paragraf trajtohet marrveshja pr pranimin e fajsis e cila sht e

mundur t paraqitet s bashku me aktakuzn dhe gjykata me kt rast mon
marrveshjen pr pranimin e fajsis dhe ka tri mundsi: t pranoj, t refuzoj
marrveshjen ose t caktoj shqyrtim t veant lidhur me marrveshjen e
fajsis. Duhet theksuar faktin se instituti i marrveshjes pr pranimin e
fajsis sht nj institut relativisht i ri n legjislacionin ton, kurse aplikimi
i tij ka filluar nga viti 2004 dhe ka arritur q t zhvillohet hovshm e q ka
ndikuar mjaft shum n rritjen e efikasitetit dhe zgjedhjen e nj numri t
madh t shtjeve penale e q ky institut origjinn e ka nga SHBA, por tani
ka gjetur zbatim n shum vende t rajonit, prkatsisht ky institut sht i
27
Neni 384 par.2, KPPK.
28
Neni 247, KPPK.
28
njohur n KPP t Bosnjs dhe Hercegovins, n KPP t Kroacis dhe n KPP

t Serbis.29 Duhet theksuar se Kodi Procedural i Shqipris nuk e parasheh nj
institut t till, por n dispozitat e tij ka t prcaktuar nj institut t ngjashm
t ashtuquajtur gjykimin e shkurtuar, i cili ka disa ngjashmri me institutin e
marrveshjes pr pranimin e fajsis, meq iniciativa rrjedh nga i pandehuri
dhe nse gjykata e pranon gjykimin e shkurtuar e ul dnimin me gjob apo me
burgim me nj t tretn.30
2. Nse i pandehuri deklarohet i pafajshm, gjykata nuk mund ta dnoj t

pandehurin, prve nse i pandehuri e ndryshon deklaratn e tij dhe pranon
fajsin, ose nse gjykata e shpall fajtor t pandehurin pas shqyrtimit gjyqsor,
pavarsisht nga marrveshja mbi pranimin e fajsis.
Ekziston mundsia q edhe pas arritjes s marrveshjes pr fajsin, i pandehuri

mund t deklarohet i pafajshm n shqyrtimin fillestar dhe pas ksaj gjykata
nuk mund ta dnoj t pandehurin, por ekziston mundsia q i pandehuri mund
edhe m von ta pranoj fajsin por logjikisht pas shqyrtimit gjyqsor mund t
pandehurin ta shpall fajtor.
3. Shqyrtimet nga ky kapitull mund t mbahen nn masa t fshehta pas krkess

s prokurorit t shtetit nga Kapitulli XIII t ktij Kodi.
Pranimi i fajsis sht i rregulluar me Kapitullin e XIII t ktij Kodi, meq

paraqet dika specifike pr t gjitha fazat kur rregullohet marrveshja e fajsis,
kurse karakteristik sht fakti se shqyrtimet mund t mbahen nn masa t
fshehta deri n arritjen e marrveshjes.
4. Marrveshja mbi pranimin e fajsis nga neni 233 i ktij Kodi ose pranimi i
fajsis nga neni 248 i ktij Kodi mund t shqyrtohen nga gjykata n do koh
para prfundimit t shqyrtimit gjyqsor.
Marrveshja pr pranimin e fajsis mes palve si dhe pranimi i fajsis mund

t shqyrtohet n do koh para prfundimit t shqyrtimit gjyqsor.
Edhe pse kjo dispozit sht prfshir tek shqyrtimi fillestar megjithat
ka karakter shum m t gjer dhe prfshin fazn prej shqyrtimit fillestar
e deri para prfundimit t shqyrtimit gjyqsor q n fakt dispozita nuk e
kufizon mundsin q i pandehuri t pranoj fajsin deri para prfundimit
t shqyrtimit gjyqsor, por i mbetet gjykats q kt pranim ta shqyrtoj. N
praktikn gjyqsore raste t shpeshta t pranimit t fajsis paraqiten n rastet
29
ollaku, Hashim, Roli i Prokurorit t Shtetit n Procedurn Penale, Prishtin, 2013, fq. 134.
30
Islami Halim & Hoxha Artan & Panda Ilir, Procedura Penale, Tiran, 2012, fq. 547.
29
e ndryshimit t aktakuzs, kurse ndryshimi bhet kur prokurori i shtetit gjat

shqyrtimit gjyqsor konstaton se nga provat e shqyrtuara tregojn se gjendja
faktike e paraqitur n aktakuz sht ndryshuar,31 por duhet theksuar se
ndryshimi i aktakuzs shpesh her rezulton me ndryshimin e cilsimit juridik
t veprs penale, andaj sht e nevojshme q pas ktij ndryshimi q i pandehuri
edhe nj her t deklarohet lidhur me fajsin.
4. Pranimi i fajsis gjat shqyrtimit fillestar, neni 248
1. Kur i pandehuri pranon fajsin pr t gjitha pikat e aktakuzs sipas nenit

246 ose 247 t ktij Kodi, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues
prcakton nse:
1.1. i pandehuri kupton natyrn dhe pasojat e pranimit t fajit;

1.2. pranimi bhet vullnetarisht nga i pandehuri pas kshillimeve t
mjaftueshme me mbrojtsin, nse i pandehuri ka mbrojts;
1.3. pranimi i fajit mbshtetet n faktet e shtjes q prmban aktakuza,
n materialet e prezantuara nga prokurori i shtetit pr plotsimin e aktakuzs t
pranuar nga i pandehuri dhe do prov tjetr, si sht dshmia e dshmitarve
e paraqitur nga prokurori i shtetit ose i pandehuri; dhe
1.4. aktakuza nuk prmban asnj shkelje t qart ligjore ose gabime
faktike.
Faza m e rndsishme e shqyrtimit fillestar sht momenti pas pranimit t

fajsis s t pandehurit dhe kjo sht e rndsishme pr disa arsye dhe at s
pari nga fakti se kushtet e parapara duhet t plotsohen n mnyr kumulative
dhe vetm n kt rast edhe mund t pranohet pranimi i fajsis dhe assesi jo
n rastet kur pranimi sht i pjesrishm, me dilema ose i paqart.
Vlersimi i pranimit t fajsis sht mjaft kompleks dhe shumdimensional

dhe aspak i leht pr t prcaktuar se a jan apo nuk jan plotsuar kriteret
meq pr deri sa disa kritere jan t matshme kurse disa kritere tjera jan m
shum t natyrs objektive dhe m vshtir prcaktuese.
M e rndsishmja sht fakti se pranimi i fajsis duhet br n at mnyr q i

pandehuri duhet kuptuar natyrn dhe pasojn e pranimit t fajsis dhe kjo sht
mjaft komplekse pikrisht nga fakti se i pandehuri duhet t kuptoj aktakuzn
q rndon mbi t, pastaj se me pranimin e fajsis do t kemi shmangie nga
nj proces i rregullt gjyqsor prkatsisht se do t jet nj proces m i shkurtr
31
30
se zakonisht, se privohet nga paraqitja e provave apo t kundrshtoj provat e

paraqitura nga prokurori i shtetit se pas ksaj do ti shqiptohet menjher dnimi
pr veprimin e tij, se do t obligohet n prmbushjen e krkess pasurore-
juridike t dmtuarit (nse ka t dmtuar dhe ka propozim t personave t
autorizuar pr krkes pasurore-juridike), se pasuria e fituar si rezultat i veprs
penale do t mund ti nnshtrohet konfiskimit (nse ka propozim pr konfiskim),
kurse si pasoj e pranimit t fajsis paraqet fakti se aktgjykimi nuk mund t
atakohet pr shkak t vrtetimit t gabueshm ose jo t plot t gjendjes faktike
prkatsisht humb njrn baz pr ankesn e aktgjykimit.
Pranimi i fajsis duhet t bhet n mnyr vullnetare, t plot dhe pa asnj

dilem pr m tepr duhet t jet i pandehuri i vetdijshm pr kt pranim
dhe jo q pranimi t arrihet me an t dhuns, kanosjes, detyrimit, mosdijes,
pastaj nse sht i njohur fakti se i pandehuri vuan nga ndonj smundje e
prkohshme apo e prhershme mendore dhe preferohet q n shumicn e
rasteve pjesmarrs n t duhet t jet edhe mbrojtsi i t pandehurit dhe se
duhet muar edhe faktin se a ka pasur koh t mjaftueshme pr konsultime, pra
t gjitha kto elemente jan tejet t rndsishme n t kundrtn pranimi i fajit
do t ishte jo i plot.
Nj pik tjetr e rndsishme sht se pranimi i fajsis duhet t mbshtetet

me prova konkrete edhe pse n fakt formalisht n kt faz nuk shqyrtohet
asnj prov megjithat gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues,
sht i detyruar q t bj nj shqyrtim dhe vlersim t kuantitetit dhe kualitetit
t provave q ka n shkresat e lnds dhe kjo domosdoshmrisht gjykatn e
obligon q t ket t qart se a ekziston prgjegjsi penale e t pandehurit,
pastaj a ekzistojn elemente t veprs penale t prshkruar n aktakuz dhe
shum elemente tjera, e q gjithsesi duhet pasur parasysh edhe faktin se provat
duhet muar edhe me faktin se a jan prova t pranueshme meq edhe si
dihet aktgjykimi nuk mundet q t bazohet n prova t papranueshme,32 si
dhe duhet ta ket parasysh provat pr prcaktimin e fajsis,33 prkatsisht
pamjaftueshmrin e provave pr nj vendim fajsie.
2. N vlersimin e pranimit t fajsis s t pandehurit, gjyqtari i vetm gjykues

ose kryetari i trupit gjykues mund t krkoj mendimin e prokurorit t shtetit,
mbrojtsit dhe t dmtuarit.
sht i rndsishm fakti edhe pse jo obligativ i krkimit t mendimit dhe

se kjo mund t jet e rndsishme meq palt nga kndvshtrimi i tyre do t
32
33
Neni 262, KPPK.
31
paraqesin argumentet e tyre e q nganjher edhe mund t jen kundrthnse.

Pa dyshim se do t ishte e preferueshme krkimi i mendimit nga palt meq
gjykata do t kishte nj pasqyr m qart t ngjarjes dhe pastaj kjo i mbetet
muarjes s gjykats dhe duke e ndrlidhur me provat q i ka n dispozicion.
Marrja e mendimit sht e rndsishme edhe pr nj fakt tjetr se gjykata mund

t merr t dhna t rndsishme q pastaj t vendos n lidhje me pranimin apo
jo t fajsis e q n kontest t ksaj bazuar edhe n faktin tjetr se n kt faz
nuk sht parapar fare fjala prfundimtare, ather palt n procedur mund ti
paraqesin pikpamjet e tyre edhe n lidhje me kt e q i mundsojn gjykats
q t ket nj pasqyr m t qart pr rrethanat e kryerjes s veprs penale,
personalitetin e t pandehurit dhe shum rrethana t tjera t rndsishme pr
t individualizuar dnimin gjegjsisht pr t prcaktuar llojin dhe lartsin e
dnimit, prkatsisht dnimi konkret q caktohet nga gjykata ndaj autorit t
veprs penale.34
3. Kur gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues nuk bindet se jan
vrtetuar faktet nga paragrafi 1. i ktij neni, ai merr aktvendim me t cilin
refuzon pranimin e fajsis dhe procedon shqyrtimin fillestar sikur pranimi i
fajsis t mos ishte br.
Por prkundr ktyre vshtrimeve t provave sipas paragrafit 1, megjithat

gjykata nuk ka ndonj mundsi tjetr n kt faz pos faktit q nse konstaton
se nuk jan vrtetuar faktet e prcaktuara nga neni 248 par.1 i KPP-s apo
konstaton ndonj mangsi t provave, t refuzon pranimin e fajsis me qllim
q ti hap rrug shqyrtimit t dyt apo shqyrtimit gjyqsor. Edhe pse nuk sht
potencuar specifikisht sht e qart se aktvendimi shnohet n procesverbalin
e shqyrtimit fillestar.
4. Kur gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues bindet se jan
vrtetuar faktet nga paragrafi 1. i ktij neni, ai merr aktvendim me t cilin
pranon pranimin e fajsis nga i pandehuri dhe vazhdon me shqiptimin e
dnimit, caktimin e seancs pr vrtetimin e ndonj fakti relevant pr dnimin
ose pezullon dnimin deri n prfundimin e bashkpunimit t t pandehurit me
prokurorin e shtetit.
Po ashtu sikurse n paragrafin e msiprm edhe n kt rast aktvendimi pr
pranimin e fajsis konstatohet n procesverbalin e shqyrtimit fillestar, po
ashtu nuk sht parapar dispozit e veant pr prmbajtjen e procesverbalit
t shqyrtimit fillestar e n munges t saj, prshtatshmrisht zbatohet
procesverbali i shqyrtimit gjyqsor, kurse procesverbali duhet t prpilohet me
34
Mui, Shefqet, E drejta Penale, Pjesa e prgjithshme, Tiran, 2007, fq. 265.
32
shkrim dhe t shnohet thelbi i rrjedhs s shqyrtimit.35
Padyshim se pjesa e cila m s shumti ka shkaktuar debat me hyrjen n fuqi

t ktij Kodi sht momenti kur gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues pranon pranimin e fajsis dhe ather mund t kemi tri situata t
ndryshme.
E para se mund t vazhdohet me shqiptimin e dnimit e q kjo paraqet nj

shkurtim t procesit gjyqsor por ktu jan paraqitur dilema sidomos te rastet
kur trajtohen nga ana e departamentit pr krime t rnda dhe kjo ka shkaktuar
konfuzion se pas pranimit t fajsis a duhet kryetari i trupit gjykues t shqiptoj
dnimin apo t plotsohet trupi gjykues. Gjithsesi n kt aspekt duhet analizuar
hollsisht dispozitat q rregullojn kompetencat e gjykats e posarisht N
procedurn penale n kuadr t Departamentit t Krimeve t Rnda t Gjykats
Themelore, aktgjykimi merret nga tre (3) gjyqtar profesional, njri nga t cilt
kryeson trupin gjykues36 dhe kjo nse analizohet me vmendje duhet kuptuar
se aktgjykimi merret ekskluzivisht vetm nga trupi gjykues q nnkupton se
kjo duhet kshtu t ndodh n do faz t procedurs prkatsisht edhe pas
shqyrtimit fillestar, meq edhe dispozita nuk ka specifikuar se n ciln faz
mund t ndodh kjo pra e l mundsin q kjo t ndodh n do faze, por n
do rast kur merr aktgjykimin pra sipas ksaj dnimi duhet t merret pasi q
t plotsohet trupi gjykues pa prjashtuar edhe shqyrtimin fillestar. N kt
prfundim arrihet duke analizuar n mnyr sistematike dispozitn tjetr q
i prket vendimeve para shqyrtimit gjyqsor se Pas ngritjes s aktakuzs
nga prokurori i shtetit n gjykatn themelore, gjyqtari i vetm gjykues apo
kryetari i trupit gjykues mban shqyrtimin fillestar dhe shqyrtimin e dyt, merr
vendim mbi krkesat pr hedhje t aktakuzs, merr vendim mbi krkesat pr t
prjashtuar dshmit, dhe merr vendim mbi krkesn pr caktim t paraburgimit
apo masat tjera pr t siguruar pranin e t pandehurit,37 q i jep kompetenc
kryetarit t trupit gjykues pr vendimmarrje pr t gjitha kto situata pos pr
marrjen e aktgjykimit.
Megjithat konsideroj se do t ishte e natyrshme dhe normale q shqiptimi

i dnimit t bhej nga ana e trupit gjykues dhe at nga fakti se hipotetikisht
do t mund t vinim n at situat q kryetari i trupit gjykues t shqipton
edhe dnimin m t rnd q parasheh Kodi Penal i Republiks s Kosovs
prkatsisht dnimin me burgim t prjetshm.
35
Hajdari, Azem, Procedura penale Komentar, Prishtin, 2010, fq. 597.
36
Neni 25, par.3, KPPK .
37
33
Gjithsesi duhet pranuar faktin se me fillimin e aplikimit t ktyre dispozitave

ka pasur mjaft paqartsi dhe huti mes gjykatave prkitazi me shqiptimin e
dnimit n departamentin pr krime t rnda t gjykatave themelore dhe n
disa nga to shqiptimin e dnimit e ka br kryetari i trupit gjykues kurse n disa
tjera duke plotsuar trupin gjykues vetm pr shqiptimin e dnimit, e pr shkak
se kjo dispozit q nga fillimi sht interpretuar n mnyra t ndryshme dhe ka
shkaktuar huti n praktikn gjyqsore. 38
Por kjo dilem sht tejkaluar prmes mendimit t Gjykats Supreme t
Kosovs39 e cila ka prcaktuar se dnimi duhet t shqiptohet nga ana e kryetarit
t trupit gjykues, meq bhet fjal pr situat specifike gjat shqyrtimit fillestar.
Situata tjetr prkatsisht situata e dyt paraqitet n rastet kur pas pranimit t
fajsis ekziston ndonj fakt relevant i cili do t mund t ishte i rndsishm
dhe i nevojshm pr shqiptimin e dnimit dhe n kto raste edhe pse nuk sht
decidivisht e prkufizuar do t ishte e nevojshme q t mbyllet shqyrtimi
fillestar dhe t caktohej nj seanc vetm pr vrtetimin e faktit n fjal. Nuk
sht e qart se cili do t ishte afati i caktimit dhe mbajtjes s ksaj seance,
por padyshim se kjo varet nga rrethanat q duhet t vrtetohen e posarisht
se pr cilat fakte bhet fjal e padyshim se kjo paraqet nj diskrecion t
kryetarit t trupit gjykues. Po ashtu sa i prket fakteve relevante edhe ato mund
t jen t natyrave t ndryshme si mund t jen sigurimi i t dhnave nga
evidenca e t dnuarve, ndonj rrethan e rndsishme personale apo familjare
e t pandehurit, nse do t ishte i nevojshm t vrtetohet fakti se a sht
kompensuar apo jo viktima prkatsisht i dmtuari po ashtu nj rrethan e till
mund t ishte edhe vrtetimi i fakteve kur i pandehuri ka aftsi t zvogluar
mendore dhe do t ishte i rndsishm fakti se cila sht shkalla e aftsis
s zvogluar mendore. Por n t gjitha rastet q mund t jen t natyrave t
ndryshme duhet q ekskluzivisht t ndrlidhen me vrtetimin e ndonj fakti
apo rrethane prkitazi me shqiptimin e llojit dhe lartsis s dnimit dhe kjo
nganjher edhe shpie deri tek shtyrja e shqyrtimit fillestar dhe pastaj caktimi
i nj seanc t veant ekskluzivisht pr shqiptimin e dnimit.
Kurse situata e tret paraqitet n rastet e bashkpunimit mes t pandehurit dhe

prokurorit t shtetit dhe se kjo mund t sjell pezullimin e dnimit pr nj afat
deri sa t prfundon ky bashkpunim e q mund t paraqitet n situatat kur
bhet negocimi i marrveshjes pr pranimin e fajsis dhe n rastet kur kemi
t bjm me dshmitarin bashkpunues. Kurse me rastin e pezullimit n kto
situata gjykata duhet t prcaktoj afat gjyqsor me qllim q kto shtje t mos
prolongohen n afat t gjat dhe kto afate gjithsesi do t duhej t caktoheshin
38
Sahiti, Ejup & Murati, Rexhep, E drejta e Procedurs Penale, Prishtin, 2013, fq 342.
39
Mendimi Juridik i Gjykats Supreme t Kosovs, GJA. nr. 207/13 t dats 19.03.2013.
34
n ndrlidhje me komplikueshmrin e shtjes por se ndoshta nse do t

strzgjatej ky bashkpunim, ather gjykata do t mund t shqiptonte dnimin
meq tani m sht vendosur pr pranimin e fajsis.
Sa i prket ksaj dispozite sht e nevojshme t analizohen edhe dy situata q

mjaft shpesh na paraqiten n praktik pas ngritjes s aktakuzs e q sht e
rndsishme pr shkak t parimit akuzator nemo iudex sine actore40:
situata e par kur aktakuza paraqitet ndaj nj t pandehuri pr vepra t

ndryshme penale dhe n kto raste logjikisht kemi edhe deklarim t t
pandehurit pr seciln vepr ve e ve dhe n disa pika t aktakuzs
mund t deklarohet i fajshm kurse n disa i pafajshm, apo edhe situata
kur pr disa vepra pranimi i fajsis sht sipas kritereve t nenit 248
par.1 t ktij Kodi, e pr disa t mos plotsohen kto kritere.
N kto situata duhet q t prcaktohet sakt se pr cilat vepra pranohet fajsia

dhe pr cilat refuzohet pranimi i fajsis pr cilat jan plotsuar kriteret dhe
pr cilat nuk jan plotsuar kto kritere. Gjithsesi e rndsishme sht q n
kto raste duhet q t vazhdohet n shqyrtimin e dyt apo shqyrtimin gjyqsor
vetm pr akuzat n t cilat nuk sht pranuar fajsia apo nuk jan plotsuar
kriteret, kurse pr veprat pr t cilat sht pranuar fajsia duhet n prfundim
t shqyrtimit gjyqsor t shqiptohet dnimi.
situata e dyt ekziston n rastet kur aktakuza ngritt ndaj disa t

pandehurve dhe n kto raste ekziston mundsia q nj apo disa t
pandehur ta pranojn fajsin kurse nj apo disa nga t pandehurit t
deklarohen t pafajshm. N kto raste duhet q procedura t veohet41
dhe me t pandehurit q pranojn fajsin t vazhdohet me shqiptimin e
dnimit kurse me t pandehurit tjer t vazhdohet n shqyrtimin e dyt
apo eventualisht edhe me shqyrtimin gjyqsor.
Veimi i procedurs sht i justifikueshm posarisht n kto situata:
situata e par kur kemi t bjm me raste t komplikuara dhe kjo do t

mund t merrte shum koh dhe i pandehuri i cili e pranon fajsin do
t ishte i detyruar t ishte prezent gjat gjith procesit gjyqsor edhe pse
prezenca e tij do t ishte e panevojshme,
situata e dyt sht n rastet kur t pandehurit gjenden n paraburgim
40
Sahiti, Ejup, E drejta e Procedurs Penale, Prishtin, 1986, fq 173.
41
Neni 36, par.1 i KPP-s, lejon mundsin e veimit t procedurs penale, pr shkaqe t rndsishme ose pr arsye
t efikasitetit, deri n prfundim t shqyrtimit gjyqsor, q mundson q veimi t bhet gjat shqyrtimit fillesar.
35
dhe do t ishte trsisht e panevojshme q t mbahen nn masn e

paraburgimit.
Edhe nj argument i fuqishm pro veimit t procedurs sht edhe dispozita e

parapar n shqyrtimin gjyqsor Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues shtyn shqiptimin e dnimit pr t pandehurit t cilt pranojn fajsin
n fillim t shqyrtimit gjyqsor deri n prfundim t shqyrtimit gjyqsor,42 q
n fakt i mundson t pandehurit q pranon fajsin q t mos jet prezent gjat
tr rrjedhs s shqyrtimit gjyqsor deri n shqiptimin e dnimit.
Megjithat, gjykata duhet t jet e kujdesshme me rastin e vlersimit t pranimit
t fajsis pr faktin se nganjher t pandehurit mund t ken marrveshje t
fsheht mes vete pr pranimin e fajsis pr arsye t ndryshme dhe nga kjo
arsye nuk mund t themi se mund t jet zgjidhje uniforme veimi i procedurs
por duhet vepruar prej rastit n rast.
Si duket edhe praktika gjyqsore n kto raste nuk sht uniforme meq ka
raste kur procedura sht veuar por ka gjithashtu raste kur procedura nuk sht
veuar, megjithat konsideroj se m oportune do t ishte veimi i procedurs
pr arsyet e paraqitura m lart.
5. I pandehuri i cili nuk pranon fajsin gjat shqyrtimit fillestar mund t

ndryshoj deklaratn e tij dhe t pranoj fajsin n do koh. Pr cilindo t
pandehur q dshiron t pranoj fajsin nga ky paragraf, gjyqtari i vetm
gjykues ose kryetari i trupi gjykues zbaton prshtatshmrisht shqyrtimin nga
ky nen.
Edhe pas prfundimit t shqyrtimit fillestar nuk shteret mundsia e pranimit

t fajsis prkatsisht ekziston mundsia q i pandehuri t pranoj fajsin n
do koh pas shqyrtimit fillestar edhe pse kjo nuk sht prcaktuar se n far
forme do t mund t bhej ky deklarim gjithsesi kjo mund t bhej prmes
parashtress me shkrim dhe nga kjo rrjedhimisht mund t determinoj zhvillimin
edhe t nj shqyrtimi fillestar q n fakt mund kushtimisht t zhvillohen m
tepr se nj shqyrtim fillestar.
5. Kundrshtimi i provave43
1. Para shqyrtimit t dyt, i pandehuri mund t paraqes kundrshtim ndaj

provave t caktuara n aktakuz, bazuar n kto arsye:
42
43
Neni 249, KPPK
36
1.1. provat nuk jan marr n mnyr t ligjshme nga policia, prokurori
i shtetit ose organi tjetr qeveritar;
1.2. provat jan n kundrshtim me rregullat nga Kapitulli XVI i ktij
Kodi; ose
1.3. ka baz t artikulueshme q gjykata t moj provn si thellsisht t
pa mbshtetshme.
Duhet theksuar se mes shqyrtimit fillestar dhe shqyrtimit t dyt sht nj mes
faz n t ciln zhvillohen nj varg veprimesh procedurale mjaft t rndsishme
nga palt n procedur t cilat iniciativa rrjedhin nga ana e t pandehurit prmes
paraqitjes s kundrshtimit t provave t paraqitura nga ana e prokurorit t
shtetit n aktakuz dhe kjo paraqet fazn kur edhe i pandehuri prmes ktij
instituti kundrshtimit t provave paraqet pretendimet e tij prkitazi me
provat e propozuara nga ana e prokurorit t shtetit. Padyshim se kundrshtimi
i provave sht mjaft i rndsishm nga fakti se ekziston mundsia q n
kt faz t procedurs q gjykata ti evidentoj dhe po ashtu edhe ti shpall t
papranueshme provat e caktuara dhe ky do t ishte nj dekontaminim i lnds
nga provat e papranueshme, meq n prova t tilla nuk mund t mbshtetet
vendimi gjyqsor.44 Kundrshtimet mund t paraqiten vetm n provat e
caktuara dhe n rastet kur jan marr n mnyr jo t ligjshme nga organet q
zhvillojn hetime dhe kjo sht e rndsishme nga fakti se kto organe duhet
t jen t kujdesshme gjat veprimeve t tyre dhe se tejkalimi i autorizimeve
mund t shpie deri te fakti q provat jan marr n mnyr jo t ligjshme.
Sa i prket provave q jan n kundrshtim me Kapitullin XVI t Kodit, kjo

n thelb paraqet ndryshe institutin e provave t papranueshme, pr m tepr n
kt kapitull jan prshkruar edhe cilat jan provat e papranueshme.
Sa i prket bazs s tret kur mund t paraqitet krkesa pr kundrshtimin e

provs kur ka baz t artikulueshme q gjykata t moj provn si thellsisht
t pa mbshtetshme e q n Kod sht paraqitur edhe prkufizimi i provs
thellsisht t pa mbshtetshme.45
2. Prokurorit t shtetit i jepet mundsia q ti prgjigjet kundrshtimit gojarisht

ose me shkrim. sht e zakonshme q n pretendimet e t pandehurit ti jepet
mundsia q prokurori i shtetit t prgjigjet n kto pretendime. Kjo mund t
realizohet n dy mnyra; gojarisht q sht e zakonshme t bhet gjat shqyrtimit
t dyt, kurse mnyra e dyt e prgjigjes sht me shkrim e cila mund q t
paraqitet mes shqyrtimit fillestar dhe shqyrtimit t dyt. sht e natyrshme q
44
45
Nenin 19 par.1.29, KPPK.
37
paraprakisht gjykata n rastet kur i pandehuri paraqet kundrshtim me shkrim

kt parashtres t ia drgoj pals tjetr prkatsisht prokurorit t shtetit, kurse
afatet e prgjegjs jan paraqitur n dispozitn e nenit 251 par.3 t ktij Kodi.
shtja tjetr q sht e nevojshme t trajtohet sht se ka do t ndodhte nse

nuk paraqiten prgjigjet nga ana e prokurorit t shtetit brenda afatit t prcaktuar
prej 7 ditve, ather gjykata pas kalimit t ktij afati duhet t vendos edhe pa
prgjigjen e prokurorit t shtetit q t mos mbetet peng i ksaj prgjigje dhe t
mos prolongohet shtja. Por parimisht pr shkak t shum arsyeve do t ishte
m e preferueshme q prgjigjja e prokurorit t shtetit t ishte obligative meq
n konceptin si sht aktualisht e ndrtuar norma kjo paraqet mundsi dhe jo
obligim t prokurorit t shtetit.
3. Pr t gjitha provat pr t cilat sht paraqitur kundrshtim, gjyqtari i vetm

gjykues ose kryetari i trupit gjykues merr aktvendim me shkrim t arsyetuar
pr lejimin ose prjashtimin e provs.
N kt dispozit sht prcaktuar se pr t gjitha provat duhet t vendoset q

t lejohet ose prjashtohet prova. Kjo n fakt paraqet nj stopim t procedurs
deri sa t vendoset lidhur me lejimin apo prjashtimin e provave, kurse sa i
prket vendimet e saj mund t jen t ndryshme pra ekziston mundsia q disa
prova t lejohen dhe disa t prjashtohen, t gjitha provat t lejohen apo t
gjitha provat t prjashtohen.
4. Provat e papranueshme ndahen nga shkresat dhe mbyllen. Provat e tilla mbahen
nga gjykata t ndara nga shkresat dhe provat tjera. Provat e papranueshme nuk
mund t shqyrtohen apo t shfrytzohen n procedur penale, prve n rastin
e ankess kundr aktvendimit mbi pranueshmrin.
N kt paragraf prshkruhen veprimet q merren kur konstatohen se n lnd

ekzistojn prova t papranueshme. Kjo sht nj standard i zakonshm q provat
t ndahen nga shkresat tjera, t mbyllen dhe kto nuk lejohen q t shfrytzohen
deri sa t vendoset n lidhje me to. Pra, kjo paraqet nj standard t zakonshm
bazuar n faktin se provat e shpallura si t papranueshme konsiderohen sikurse
nuk ekzistojn, edhe pse nuk ka ndonj definicion prkitazi me provat e
papranueshme. Ato jan prova t marra n kundrshtim me dispozitat ligjore,
kjo konsiderohet prov e pavlefshme apo e papranueshme.46
5. T gjitha provat kundr t cilave nuk sht paraqitur kundrshtim jan t

pranueshme n shqyrtim gjyqsor, prve nse gjykata sipas detyrs zyrtare
46
ollaku, Hashim, Roli i Prokurorit t Shtetit n Procedurn Penale, Prishtin, 2013, fq. 92.
38
prcakton se pranueshmria e provs s caktuar do t cenonte t drejtat e t

pandehurit t garantuara me Kushtetutn e Republiks s Kosovs.
Dispozita e m siprme vjen n shprehje n rastet kur palt nuk i kundrshtojn

provat, ather i ka dhn autoritet gjykats q edhe sipas detyrs zyrtare t
prjashtoj provn n rastet kur pranueshmria e provs s caktuar cenon t
drejtat e t pandehurit e garantuar me Kushtetutn e Republiks s Kosovs.
Ky paraqet nj koncept mjaft t gjer dhe me t drejt ky legjitimitet i sht
besuar gjykats si autoritet i cili ka mundsi t prjashtoj provn meq edhe
n provat e papranueshme nuk mund t mbshtetet nj vendim fajsie apo
pafajsie.
6. Secila pal mund t paraqes ankes kundr aktvendimit nga paragrafi 3. t ktij
neni. Ankesa duhet t bhet brenda pes (5) ditve nga pranimi i aktvendimit me
shkrim.
Ankesa mund t paraqitet nga secila pal dhe ankesa i paraqitet gjykats s apelit.
6. Krkesa pr hedhjen e aktakuzs47
1. Para shqyrtimit t dyt, i pandehuri mund t paraqes krkes pr hedhjen e

aktakuzs, bazuar n kto arsye:
1.1. vepra pr t ciln akuzohet nuk prbn vepr penale;

1.2. ekzistojn rrethana t cilat e prjashtojn prgjegjsin penale;
1.3. ka kaluar afati i parashkrimit t veprs penale, vepra penale sht e
prfshir n falje ose ekzistojn rrethana t tjera t cilat e pengojn
ndjekjen; ose
1.4. nuk ka prova t mjaftueshme pr t mbshtetur nj dyshim t bazuar
mir se i pandehuri ka kryer veprn penale pr t ciln akuzohet n
aktakuz.
Mundsia e dyt e t pandehurit para shqyrtimit t dyt sht t paraqes

krkes pr hedhjen e aktakuzs dhe se kt krkes mund ta paraqes pr
bazat e prcaktuara dhe se kto situata jan identike me bazat pr lirim nga
aktakuza.
2. Prokurorit t shtetit duhet ti jepet mundsia q t prgjigjet ndaj krkess

gojarisht apo me shkrim.
47
Neni 250, KPPK
39
Sikurse edhe n nenin e msiprm prokurorit t shtetit i jepet mundsia q t

prgjigjet gojarisht gjat shqyrtimit t dyt apo me shkrim para shqyrtimit t
dyt.
3. Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues merr aktvendim me

shkrim t arsyetuar me t cilin refuzon krkesn ose hedh aktakuzn.
Pas prgjigjes nga ana e prokurorit t shtetit apo edhe pa prgjigje brenda
afatit t prcaktuar me nenin 251 par.3 t ktij Kodi, gjykata ka dy mundsi ta
refuzon krkesn pr hedhje t aktakuzs ose ta hedh aktakuzn nse vlerson
se ekziston ndonj baz nga paragrafi 1 i ktij Kodi. sht e rndsishme
t potencohet se n kt rast ky vendim i gjykats (me rastin e refuzimit t
krkess pr hedhjen e aktakuzs) paraqet nj filtr t kontrollit gjyqsor t
aktakuzs dhe shikuar n aspektin teorik pas prfundimit t procedurave rreth
kontrollit t aktakuzs, aktakuza faktikisht e fiton formn e prer.48
4. Secila pal mund t paraqes ankes kundr aktvendimit nga paragrafi

3. t ktij neni Ankesa duhet t bhet brenda pes (5) ditve nga pranimi i
aktvendimit me shkrim.
Ankesa mund t paraqitet nga secila pal dhe ankesa i paraqitet gjykats s
apelit, sipas afatit t prcaktuar.
7. Prgjigjet49
1. Prokurorit t shtetit i jepet mundsia q t prgjigjet n kundrshtimin nga

neni 249 ose n krkesn nga neni 250 t ktij Kodi.
sht e natyrshme q n kundrshtim dhe krkes t mbrojtsit apo t

pandehurit, ather prokurorit t shtetit i mundsohet paraqitja e prgjigjeve
dhe kjo me qllim q gjykata ti ket parasysh argumentet e palve me rastin e
vendosjes.
2. Prgjigja nga paragrafi 1. i ktij neni mund t bhet gojarisht gjat shqyrtimit
t dyt ose me shkrim.
Prgjigjet mund t paraqiten me shkrim prmes parashtress me qllim

q gjykata t ket vmendje me rastin e vendosjes, kurse po ashtu ekziston
48
49
Neni 251, KPPK.
40
mundsia edhe q argumentet t paraqiten me goj gjat shqyrtimit t dyt

prkatsisht n procesverbalin e shqyrtimit t dyt. Konsideroj se gjithsesi
m e preferueshme do t ishte q komunikimi t ishte literal pra me shkrim
meq nga shkaku se edhe prokurori i shtetit do t kishte koh m t gjat n
dispozicion.
3. Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues i jep prokurorit t

shtetit koh prej nj
(1) jav pr t paraqitur prgjigje me shkrim ndaj kundrshtimit nga neni 249
ose krkess nga neni 250 t ktij Kodi.
Ligjvnsi me t drejt ka vendosur afat ligjor pr prgjigje t prokurorit t

shtetit por, megjithat gjykats pas kalimit t ktij afati menjher i krijohet
mundsia q t vendos lidhur me krkesn apo kundrshtimin.
4. N vend t prgjigjes ndaj krkess nga neni 250, prokurori i shtetit mund t
paraqes aktakuz t ndryshuar nga neni 252 t ktij Kodi.
N kt paragraf sht paraqitur nj mundsi q prokurori i shtetit n vend

t prgjigjes n pretendimet e t pandehurit t ket mundsin e riparimit t
aktakuzs prkatsisht ndryshimit t saj, e q kjo paraqet risi n krahasim
me Kodin e mparshm dhe se kjo po ashtu paraqet edhe mjaft paqartsi dhe
dilema. shtja elementare q duhet trajtuar sht fakti se ka nnkuptohet me
aktakuz t ndryshuar, dhe se ky ndryshim n aktakuz a nnkupton ndryshim
substancional apo vetm n aspektin e gabimeve teknike. A mund q ky
ndryshim t prfshij aspekte subjektive dhe objektive, a mund t ndryshohet
edhe kualifikimi i veprs penale? Megjithat ndryshimi duhet t nnkupton
jo vetm aspektin e gabimeve teknike por edhe prmbajtsore sidomos duke
iu referuar nenit 252 par.3 t KPP, q sht parapar si baz e veant e
kundrshtimeve dhe krkesave ekskluzivisht pr kt ndryshim t aktakuzs.
8. Aktakuza e ndryshuar50
1. Nse krkesa e paraqitur nga i pandehuri pr hedhjen e aktakuzs nga neni

250 t ktij Kodi mund t rregullohet me ndryshim t aktakuzs, prokurori
i shtetit paraqet aktakuz t ndryshuar n pajtim me nenin 241 t ktij Kodi
brenda nj (1) jave nga shqyrtimit i dyt.
Duke u prgjigjur n pretendimet e t pandehurit pr hedhje t aktakuzs
50
Neni 252, KPPK.
41
prokurori i shtetit ka mundsi q t ndryshoj aktakuzn dhe kt aktakuz t

ndryshuar duhet ta paraqes brenda nj jave nga shqyrtimi i dyt. Pra, ndryshimi
mund t bhet pas shqyrtimit t dyt, gjithashtu edhe ky ndryshim nuk sht
i qart se n ka konsiston, n prmbajtje apo vetm ndryshime t aspektit t
gabimeve teknike. Por duke iu referuar paragrafit 3, sht e qart se bhet fjal
pr ndryshime t karakterit substancional.
2. Nse aktakuza e ndryshuar paraqitet kundr nj t pandehuri apo disa t

pandehurve, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues cakton
shqyrtim fillestar nga neni 245 i ktij Kodi sikurse aktakuza t ishte e re.
Kjo dispozit sht tejet e paqart dhe nuk sht qartsuar se a bhet fjal pr
t pandehur t njjt sikurse tek paraqitja fillestare e aktakuzs apo mund t
paraqitet edhe ndaj t pandehurve tjer. Mund t jet edhe njra edhe tjetra por
se ka mundsi q aktakuza e ndryshuar t paraqitet edhe pr t pandehur t
tjer dhe kjo nga fakti se me kt aktakuz veprohet sikurse aktakuza t ishte
e re. E rndsishme sht t theksohet se prmes aktakuzs s ndryshuar kemi
nj riciklim prkatsisht nj kthim n fazn e paraqitjes s aktakuzs.
3. I pandehuri mund t paraqes kundrshtime t reja nga neni 249 ose krkesa
nga neni 250 i ktij Kodi por vetm pr ato pjes t aktakuzs t cilat jan
ndryshuar.
Kundrshtimet dhe krkesat mund t paraqiten vetm pr pjest q jan t

ndryshuar nga aktakuza dhe jo edhe pr pjest e tjera meq pr ato pjes sht
shter mundsia e paraqitjes s tyre.
4. I pandehuri mund t paraqes srish kundrshtimet e mparshme nga neni

249 ose krkesat nga neni 250 i ktij Kodi. Nse i pandehuri nuk i paraqet
srish kundrshtimet apo krkesat e mparshme, gjyqtari i vetm gjykues ose
kryetari i trupit gjykues vendos q ato kundrshtime apo krkesa nuk jan
relevante pr aktakuzn e ndryshuar dhe nuk i shqyrtojn m tej.
Pra si u prshkrua m lart tani kemi nj mundsi t paraqitjes s serishme

t krkesave dhe kundrshtimeve t paraqitura m par, por, ather gjyqtari
i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues vendos pr krkesat dhe
kundrshtimet prkatsisht vendos se nuk jan relevante pr aktakuzn e
ndryshuar dhe nuk shqyrton m tej, pra vlerson se kundrshtimet fillestare
jan eliminuar me aktakuzn e ndryshuar.
5. Prokurori i shtetit mund t ndryshoj aktakuzn nj her, prve n rastet

kur siguron t dhna t reja q bjn t nevojshme ndryshimin e aktakuzs.
42
Ekziston vetm nj mundsi e ndryshimit t aktakuzs pos rasteve kur sigurohen

t dhna q e bjn t nevojshme ndryshimin e aktakuzs, q edhe kjo dispozit
sht mjaft komplekse meq lejon q ndryshimi i aktakuzs t bhet disa her
n rastet kur sigurohen t dhna t reja, q bjn t nevojshme ndryshimin
e aktakuzs si e prkufizon ligjvnsi, e q kjo sht mjaft e paqart e kjo
paqartsi sht edhe m e madhe bazuar n faktin se nga do t sigurohen ato
t dhna, kur me paraqitjen e aktakuzs pushon do aktivitet i prokurorit t
shtetit, prkatsisht prmbyllet faza e hetimeve pr at shtje penale.
9. Hedhja e aktakuzs51
1. Pr do krkes pr hedhjen e aktakuzs nga neni 250 i ktij Kodi, gjyqtari

i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues merr aktvendim pr hedhjen e
aktakuzs dhe pushimin e procedurs penale kur mon se:
1.1. vepra me t ciln akuzohet nuk prbn vepr penale;

1.2. ekzistojn rrethana t cilat e prjashtojn prgjegjsin penale;
1.3. ka kaluar afati i parashkrimit t veprs penale, vepra sht prfshir
me amnesti apo falje, ose ekzistojn rrethana t tjera t cilat e pengojn
ndjekjen; ose
1.4. nuk ka prova t mjaftueshme pr t mbshtetur nj dyshim t bazuar
mir se i pandehuri ka kryer veprn penale pr t ciln akuzohet n aktakuz.
Me an t ksaj dispozite sht rregulluar hedhja e aktakuzs e cila ndrlidhet

me nenin 250 dhe gjithsesi i rndsishm sht fakti se hedhja e aktakuzs dhe
pushimi i procedurs mund t bhet sipas krkesave t palve. Pra, sipas ksaj
dispozite sht e prcaktuar se hedhja e aktakuzs dhe pushimi i procedurs
penale bhet vetm pas krkess s palve e q prjashton mundsin q
gjykata t veproj sipas detyrs zyrtare. Ktu gjithsesi duhet sqaruar dhe dalluar
situatn kur gjykata e hedh parashtresn pasi q ia kthen paraqitsit t saj
pr korrigjim dhe plotsim, dhe si pasoj e mosveprimit.52 Gjithsesi dallimi
mes ktyre situatave sht substancional dhe at nga fakti se tek hedhja e
parashtress nuk pushohet procedura dhe nuk konsiderohet si shtje e gjykuar
ne bis in idem, kurse me dispozitn e ktij paragrafi hidhet aktakuza dhe
pushohet procedura, dhe n kto raste kur aktvendimi merr formn e prer
nuk mund t vazhdohet procedura ndaj t pandehurit pr at vepr penale. Pra
ndrlidhet me identitetin subjektiv dhe objektiv t aktakuzs.53
51
Neni 253, KPPK.
52
Neni 442 i KPP-s, si parashtres e prcakton edhe aktakuzn
53
Neni 4, KPPK
43
Sa u prket bazave pr hedhje kto jan t prcaktuara n mnyr taksative dhe

jan t ngjashme me bazat e prcaktuara te aktgjykimi lirues.
2. Me rastin e marrjes s aktvendimit nga ky nen, gjyqtari i vetm gjykues ose

kryetari i trupit gjykues nuk detyrohet me cilsimin juridik t veprs penale si
sht parashtruar nga prokurori i shtetit n aktakuz.
Gjykata nuk sht e detyruar n cilsimin juridik sipas pretendimeve t

prokurorit t shtetit por gjithsesi ndrlidhet me prshkrimin e fakteve n
aktakuz.
3. N prgjigjen ndaj krkess nga neni 250, prokurori i shtetit mund t hedh
aktakuzn nse krkesa nga neni 250 t ktij Kodi sht e bazuar.
Ky paragraf i jep mundsin prokurorit t shtetit q n rastet e prgjigjes n

pretendime t t pandehurit t bj hedhjen e aktakuzs n rastet kur konsideron
se krkesa sht e bazuar. Kjo dispozit sht tejet interesante dhe at pr dy
arsye, s pari duket e palogjikshme q prokurori i shtetit t hedh aktakuzn
q paraprakisht vet e ka ngritur dhe s dyti si do t hidhet aktakuza e cila tani
sht dorzuar n gjykat.
10. Shqyrtimi i dyt dhe caktimi i shqyrtimit gjyqsor54
1. N shqyrtimin e dyt marrin pjes prokurori i shtetit, i pandehuri ose t

pandehurit dhe mbrojtsit, prve nse gjyqtari i vetm gjykues apo kryetari
i trupit gjykues ka krkuar vetm paraqitjen e propozimeve deri n datn e
shqyrtimit t dyt.
Shqyrtimi i dyt paraqet nj faz tjetr mjaft t rndsishme t procedurs ku

gjykata zhvillon aktivitet mjaft t rndsishm dhe se nuk kufizohet vetm
me nj seanc. Por mund t caktohen m shum seanca, por gjithsesi duhet
potencuar faktin se shqyrtimi i dyt ka mundsi edhe t mos mbahet fare si
sht rasti kur hidhet aktakuza dhe shtja mbyllet n kt faz, apo refuzohet
propozimi pr hedhjen e aktakuzs, apo refuzohen propozimet, dhe me kt rast
menjher caktohet dhe mbahet shqyrtimi gjyqsor. Por karakteristik sht
fakti se gjat shqyrtimit t dyt nuk sht e mundur t prfundohet procedura.
sht e rndsishme t theksohet se edhe n shqyrtimin e dyt jan parapar

afate q ndrlidhen me shqyrtimin fillestar dhe n kt shqyrtim marrin pjes
54
Neni 254, KPPK.
44
prokurori i shtetit, i pandehuri ose t pandehurit dhe mbrojtsit, kurse sht

krkuar vetm paraqitja e propozimeve deri n datn e shqyrtimit t dyt. Pra
nse paraqiten propozime ather nuk mbahet fare shqyrtimi i dyt.
2. Gjat shqyrtimit t dyt, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit

gjykues sigurohet q mbrojtsi t ket prmbushur t gjitha detyrimet lidhur
me zbulimin e provave nga neni 256 i ktij Kodi.
Deri sa shqyrtimi fillestar shqyrtonte obligimet e prokurorit t shtetit ndaj

t pandehurit dhe mbrojtsit t tij, tani n shqyrtimin e dyt gjykata sht e
fokusuar n detyrimin e zbulimit t provave nga ana e mbrojtsit, e q sht
interesant fakti se ktu nuk prmendet fare i pandehuri dhe se kjo mund t
interpretohet me faktin se ky obligim i atribuohet mbrojtsit si profesionist dhe
jo t pandehurit, apo kjo ndodh pasi q ligjvnsi si duket nuk ka parapar
situata kur i pandehuri do t mbrohet vet pa mbrojts.
3. Gjat shqyrtimit t dyt, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit

gjykues shqyrton kundrshtimet nga neni 249 ose krkesat nga neni 250 t
ktij Kodi. Ai mund t krkoj nga prokurori i shtetit q t prgjigjet gojarisht
gjat shqyrtimit ose me shkrim, n pajtim me nenet 249-253 t ktij Kodi.
Nse paraprakisht nuk jan shqyrtuar krkesat apo kundrshtimet, kto

shqyrtohen n shqyrtimin e dyt dhe krkon nga ana e prokurorit t shtetit t
prgjigjet n kto pretendime. Nse ekziston gatishmria pr shkak edhe t
ekonomizimit t procedurs kjo mund t bhet gojarisht n procesverbal, por
nse nuk mund t paraqitet n form gojore ather i jepet mundsia q kto t
paraqiten me shkrim prmes parashtresave.
4. Gjat shqyrtimit t dyt, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues
cakton seanca dgjimore n pajtim me nenin 255 t ktij Kodi, nse seancat e
tilla jan t nevojshme.
Ky paragraf i paraprin nenit 255 t ktij Kodi dhe i sht ln mundsia q gjyqtari
i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues t ket mundsin q pr t shqyrtuar
vlefshmrin e propozimeve t caktoj dhe mbaj m shum seanca. Kjo duhet
kuptuar si seanca t veanta dhe at gjat shqyrtimit t dyt. sht e qart se kto
nuk duhet nnkuptuar si vazhdimsi e shqyrtimit t dyt por si seanca t veanta
dhe pr m tepr nuk sht paraqitur ndonj limit se sa mund t jet numri i ktyre
seancave. Gjithsesi kto jan ln n diskrecion t gjyqtarit t vetm gjykues ose
kryetarit t trupit gjykues dhe nse jan t nevojshme, por kto duhet t jen t
ndrlidhura me kompleksitetin e shtjes q trajtohet.
5. Gjat shqyrtimit t dyt, gjyqtari i procedurs paraprake ose kryetari i trupit
45
gjykues cakton shqyrtimin gjyqsor, prve nse ende nuk ka marr aktvendim mbi
kundrshtimet e paraqitura nga neni 249 apo krkesat nga neni 250 t ktij Kodi.
N kt paragraf sht mundsuar q gjat shqyrtimit t dyt t caktohet

shqyrtimi gjyqsor dhe kjo n aspektin praktik sht e rndsishme sidomos
te lndt e natyrs m komplekse dhe me kt rast edhe mund t planifikohet
rrjedhja e shqyrtimit gjyqsor. Por, asnjher nuk ekziston mundsia q
shqyrtimi gjyqsor t caktohet deri sa t mos vendoset pr krkesa dhe
kundrshtime t paraqitura, prkatsisht sht penges procedurale, pr m
tepr aktvendimet duhet t jen t forms s prer.
6. Nse gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues ende nuk ka
vendosur pr kundrshtimet nga neni 249 apo krkesat nga neni 250 t ktij
Kodi, ai merr aktvendim me shkrim t arsyetuar pr t gjitha propozimet e
pazgjidhura pas shqyrtimit t dyt. Ai cakton shqyrtimin gjyqsor me urdhr
me shkrim, t cilin e nxjerr n t njjtn koh me aktvendimin apo aktvendimet
me shkrim pr propozimet e lartprmendura.
Pas mbajtjes s shqyrtimit t dyt, duhet t vendoset pr t gjitha propozimet

dhe njkohsisht vendos prkitazi me propozimet si dhe cakton shqyrtimin
gjyqsor q paraqet nj mundsi t mir q palt prezent t mos ftohen
edhe nj her prmes thirrjeve t rregullta, q shpesh her krijon vshtirsi t
natyrave t ndryshme.
7. Asnj dshmitar apo ekspert nuk merret n pyetje dhe nuk paraqiten prova
gjat shqyrtimit t dyt.
Deri sa te shqyrtimi fillestar prjashtimisht dhe specifikisht lejohet q n rast

t vendosjes prkitazi me vazhdimin ose zbatimin e masave pr t siguruar
pranin e t pandehurit t dgjoheshin dshmitar, n shqyrtimin e dyt nuk
sht parapar nj mundsi e till. Gjithsesi kjo paraqet nj situat interesante
q meriton nj trajtim t shkurtr s paku pr dy arsye dhe at:
s pari se gjykata gjithher sht e obliguar q n t gjitha fazat t
shqyrtoj kto masa t sigurimit t pranis s t pandehurit sidomos masn
m t rnd paraburgimin dhe do t ishte e arsyeshme q pr kto masa
t vendosej n do faz q nnkupton edhe kt faz;
s dyti duke marr parasysh faktin se pjesmarrs n shqyrtimin e dyt
jan prokurori i shtetit, i pandehuri dhe mbrojtsi i tij do t ishte e pritshme
q t paraqiten krkesa pr vazhdimin apo zbatimin e masave dhe nga kjo
arsye do t ishte e dobishme q t dgjohen argumentet e palve.
Gjithsesi sht e paqart se pse ligjvnsi nuk ka lejuar dgjimin e palve dhe
paraqitjen e provave si sht parapar n shqyrtimin fillestar, dhe at vetm
46
sa i prket masave pr sigurimin e prezencs s t pandehurit e veanrisht pr

rishikimin e mass m t rnd prkatsisht paraburgimit.
11. Shqyrtimet pr prcaktimin e vlefshmris s propozimeve55
1. Nse gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mon se sht e
nevojshme mbajtja e shqyrtimit pr t vlersuar kundrshtimet e t pandehurit
nga neni 249 apo krkesat nga neni 250 t ktij Kodi, ai cakton dhe zbaton
shqyrtimin e till sa m par q t jet e mundur dhe jo m von se tre (3) jav
nga dita e shqyrtimit t dyt.
Paragrafi n fjal sht shum interesant t trajtohet dhe at pr disa arsye: s

pari sht e qart se jan parashikuar q t mbahen nse sht e nevojshme
disa shqyrtime pr arsye q sht prshkruar n dispozit se kto shqyrtime
kan t bjn me prcaktimin e vlefshmris s propozimeve. Kto shqyrtime
mbahen vetm nse nuk vendoset pr kto propozime gjat shqyrtimit t dyt
prndryshe nuk do t kishte arsye t mbahet nj shqyrtim nse do t vendosej
pr kto gjat shqyrtimit t dyt. Gjithsesi si duket ligjvnsi ka pasur
parasysh edhe situatn kur pas shqyrtimit t dyt edhe prkundr q gjykata
ka n dispozicion krkesat dhe kundrshtime por edhe prgjigjet lidhur me to
megjithat ekziston ndonj penges q t vendos lidhur me to, andaj pr kt
arsye ka parapar shqyrtimin e parashikuar, e q ka parapar kufizimet kohore
deri kur mund t zbaton kt shqyrtim nga shqyrtimi i dyt.
2. Gjyqtari i vetm gjykues, ose kryetari i trupit gjykues, nxjerr aktvendim me

shkrim t arsyetuar sa m par q t jet e mundur pas shqyrtimit t mbajtur sipas
ktij neni dhe jo m von se tre (3) jav nga dita e mbajtjes s shqyrtimit nga ky nen.
sht prcaktuar maksimumi i nxjerrjes s vendimit n afat prej 3 jav nga dita
e mbajtjes s shqyrtimit, por m esenciale sht fakti se aktvendimi duhet t
jet n form t shkruar dhe i arsyetuar.
12. Paraqitja e materialeve nga mbrojtja56
1. N shqyrtim t dyt, mbrojtja i paraqet prokurorit t shtetit:
1.1. njoftimin pr qllimin e prezantimit t alibit, duke precizuar vendin ose

vendet ku i pandehuri pohon t ket qen n kohn e kryerjes s veprs penale
55
Neni 255
56
Neni 256, KPPK
47
dhe emrat e dshmitarve dhe do prov tjetr q e mbshtet alibin;

1.2. njoftimin pr qllimin e prezantimit t arsyeve pr prjashtim t
prgjegjsis penale, duke precizuar emrat e dshmitarve dhe do prove tjetr
q e mbshtet arsyen e till; dhe
1.3. njoftimin pr emrat e dshmitarve t cilt mbrojtja synon ti thrret pr
t dshmuar.
Si e potencuam edhe m lart n shqyrtimin e dyt gjykata kujdeset q t

prmbushen obligimet e mbrojtjes dhe t pandehurit ndaj prokurorit t shtetit
sidomos prkitazi me pikat 1.1, 1.2 dhe 1.3 t prcaktuara n mnyr taksative.
sht e rndsishme q mbrojtja t paraqes prokurorit kto njoftime nga fakti se

duhet q pastaj prokurori i shtetit t prgatitet pr mundsin e parashtrimit t
shtjeve n shqyrtimin gjyqsor, pr m tepr paraqitja e dshmitarve qysh n
kt faz e ka rndsin e vet edhe pr faktin se nse nuk paraqiten n kt faz
duhet q t arsyetohen se pse kto materiale nuk jan paraqitur n kt faz.
2. N do koh para shqyrtimit gjyqsor, mbrojtsi mund t plotsoj me

shkrim informatat e dhna sipas paragrafit 1. t ktij neni prokurorit t shtetit.
Me kt paragraf sht lejuar q informatat t plotsohen deri para fillimit

t shqyrtimit gjyqsor, por q informatat gjithsesi duhet q t paraqiten para
shqyrtimit gjyqsor.
3. Nse mbrojtsi nuk kryen detyrimin nga paragraft 1. dhe 2. t ktij neni
ndrsa gjykata nuk gjen shkaqe t arsyeshme pr nj gj t till, gjykata mund
t shqiptoj gjob deri n dyqindepesdhjet (250) Euro ndaj mbrojtsit dhe
njofton Odn e Avokatve pr kt.
Ky paragraf e lejon gjykatn q n rast t mos prmbushjes s detyrimeve

t disiplinoj mbrojtsin prmes shqiptimit t gjobs dhe njoftimit t Ods s
Avokatve, kurse ligjvnsi me t drejt kto masa i ka parapar pr mbrojtsin
si profesionist dhe person i cili mund t jet shkaktar i shtyrjeve dhe vonesave
t panevojshme n dm t efikasitetit t procedurs.
13. Prfundimi
N prfundim t ktij punimit sht e rndsishme t theksohet se shqyrtimi

fillestar, veprimet mes shqyrtimit fillestar dhe shqyrtimit t dyt dhe shqyrtimi
i dyt paraqesin nj ndr fazat m t rndsishme t procedurs penale, e cila
fillon me paraqitjen e aktakuzs nga ana e prokurorit t shtetit dhe mund t
prfundoj pas shqyrtimit fillestar n rastet e hedhjes s aktakuzs apo mund
48
t prfundoj edhe me aktgjykim dnues n rastet e pranimit t fajsis apo

negocimit t suksesshm t marrveshjes pr pranimin e fajsis.
Shqyrtimi fillestar paraqet fazn e rndsishme t procedurs penale ku bhet

evidentimi i dshmive, detektohen dhe eliminohen provat e papranueshme por
se prmban edhe dispozita t karakterit teknik si sht dorzimi i aktakuzs
q konsideroj se sht e teprt dhe e panevojshme meq aktakuza duhet t
i dorzohet paraprakisht t akuzuarit s bashku me ftes me qllim q t
prgatitet pr shqyrtimin fillestar.
Sigurohet se sht respektuar e drejta e t akuzuarit pr mbrojts dhe se prokurori i

shtetit ka prmbushur detyrimet pr zbulimin e provave dhe t gjitha kto paraqesin
nj garanci dhe prgatitje pr fazn kryesore prkatsisht shqyrtimin gjyqsor.
Gjat shqyrtimit fillestar vendoset pr masat e sigurimit t pranis s t pandehurit

q sht e rndsishme meq palt mund q t paraqesin drejtprdrejt gjat ktij
shqyrtimi pikpamjet e tyre pr vazhdimin apo zbatimin e ktyre masave dhe se
prjashtimisht pr kt arsye lejohet dgjimi i dshmitarve apo ekspertve.
Gjat shqyrtimit fillestar ekziston mundsia e palve n paraqitjen e

kundrshtimit t provave t caktuara e q kjo sht nj filtr gjyqsor i kontrollit
t veprimeve t organeve q kan zhvilluar procedurn hetimore dhe se n rast
t evidentimit se ekzistojn prova t tilla, ather gjykata mund ti evitoj kto
prova nga lnda prmes shpalljes s tyre si prova t papranueshme. Gjithashtu
gjat shqyrtimit fillestar sht e mundshme t prfundohet nj shtje penale
prmes hedhjes s aktakuzs e cila mund t bhet ekskluzivisht me krkesn
e palve n procedur prkatsisht t akuzuarit dhe prokurorit t shtetit, por
se nuk sht parapar mundsia q hedhja e aktakuzs t bhet sipas detyrs
zyrtare dhe nga kjo vlersoj se do t duhej t ekzistonte mundsia q gjykata
t vepronte ex officio dhe t mund t hidhte aktakuzn pa krkesat e palve me
qllim q t mos vazhdohet me fazat e tjera t procedurs.
Po aq e rndsishme sht fakti se palt n procedur n kt faz kan rol

mjaft aktiv qoft prmes krkess pr hedhjen e aktakuzs apo kundrshtimit t
provave dhe se mbi bazn e krkess s njrs pal, ather ekziston mundsia e
prgjigjes me shkrim para shqyrtimit t dyt apo edhe me goj gjat shqyrtimit
t dyt e q bie n sy se kto afate jan t gjata (nj jav pr prgjigje), andaj
konsideroj se kto afate mund t ishin m t shkurta tri apo pes dit me qllim
t efikasitetit t procedurs. Kurse zgjidhje e mir sht fakti se sht parapar
mundsia e vendosjes nga gjykata edhe pa marrjen e prgjigjes nga pala tjetr
pas kalimit t afatit pr prgjigje, e po ashtu risi paraqet fakti se ekziston
mundsia q prokurori i shtetit t ndryshoj aktakuzn e vet brenda afatit prej
49
nj jave e q sipas mendimit tim kjo sht e panevojshme dhe e paarsyeshme.
Gjyqtari i vetm apo kryetari i trupit gjykues drejton shqyrtimin fillestar duke
e udhzuar t pandehurin pr t drejtat e tij dhe me rastin e pranimit t fajsis
apo arritjes s marrveshjes pr pranimin e fajsis nse plotsohen kushtet
ligjore kan kompetenca n shqiptimin e dnimit edhe pse kjo dispozit sht
aplikuar n praktik megjithat n departamentin pr krime t rnda ka ngjallur
shum debate dhe dilema se a mund q dnimi t shqiptohet nga kryetari i
trupit gjykues, andaj vlersoj se n rastet q trajtohen nga departamenti pr
krime t rnda do t ishte oportune q pas pranimit t fajsis t plotsohet
trupi gjykues edhe me dy gjyqtar tjer pr shqiptimin e dnimit.
Shqyrtimi i dyt sht karakteristik se gjat ktij shqyrtimi nuk sht i mundur
prfundimi i procedurs penale dhe mund t mos mbahet fare nse pr krkesat
e palve n procedur vendoset prmes vendimeve t gjyqtarit t vetm apo
kryetari t trupit gjykues dhe at pas shqyrtimit fillestar.
N shqyrtimin e dyt gjykata kujdeset q mbrojtsi ti ket prmbushur detyrimet e

paraqitjes s provave meq dispozit e ngjashme para shqyrtimit fillestar krkohej
nga prokurori i shtetit dhe kjo ka pr qllim t shpalosjes s provave nga t dy palt
dhe realizimin e parimit t barazis s armve mes palve n procedur.
E veant e ksaj faze sht fakti se prve shqyrtimit fillestar dhe shqyrtimit t dyt
sht parapar q mund t caktohen shqyrtime t posame me qllim t prcaktimit
t vlefshmris s propozimeve t palve dhe ktu kemi t bjm me shqyrtimin e
propozimeve sipas parimit t kontradiktoritetit n prezenc t palve e q vrehet se
maksimumi i marrjes s aktvendimeve jan shum t gjata (jo m von se tri jav) e q
do t ishte m oportune q ky afat t ishte m i shkurtr prkatsisht maksimumi nj
jav me qllim t vazhdimit me fazn kryesore prkatsisht shqyrtimit gjyqsor.
Jam plotsisht i vetdijshm se komentimi i shkurtr i ktyre dispozitave mund

t jet i mangt dhe me ndonj t met eventuale, por mirpres sugjerimet dhe
vrejtjet nga lexuesit e ktij punimi.
BIBLIOGRAFIA
Hajdari, Azem, Procedura penale Komentar, Prishtin, 2010

Islami, Halim & HOXHA Artan & PANDA Ilir, Procedura Penale, Tiran, 2012
Sahiti, Ejup & MURATI Rexhep, E drejta e Procedurs Penale, Prishtin, 2013
ollaku, Hashim Roli i Prokurorit t Shtetit n Procedurn Penale, Prishtin,
2013 Mui, Shefqet, E drejta Penale, Pjesa e prgjithshme, Tiran, 2007
Sahiti, Ejup, E drejta e Procedurs Penale, Prishtin, 1986
50
Avni Puka*
PRANIMI I PRGJEGJSIS PENALE T PERSONAVE JURIDIK

N SISTEMIN CIVIL LAW NJ VSHTRIM I LEGJISLACIONIT
T KOSOVS
ABSTRAKT
N ditt e sotme roli dhe ndikimi i personave juridik n jetn socio-ekonomike

sht shum i madh dhe n rritje t vazhdueshme si n nivel t shteteve ashtu
edhe n at ndrkombtar. Kjo sigurisht se i v personat juridik n situata q
t realizojn me veprimet (mosveprimet) e tyre edhe fakte t dmshme pr
shoqrin, duke prfshir edhe vepra penale. Ky realitet ka ndikuar q personat
juridik t jen subjekte t trajtimit edhe nga e drejta penale.
N kt punim do t bjm nj vzhgim teorik mbi konceptimin e prgjegjsis

penale pr personat juridik, prkatsisht kalimin edhe t vendeve evropiane
n parimin societas delinquere e potest. Ky trajtim teorik ka pr qllim q
t elaborohn disa nga argumentet themelore t doktrins pr pranimin e ktij
instituti, si baz pr interpretimin edhe t dispozitave ligjore nga kjo fush. Me
theks t veant do t trajtohen edhe disa nga aspektet kryesore t legjislacionit
t Kosovs pr prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale.
Fjalt kye: prgjegjsi penale, person juridik, person fizik, compliance program.
1. Hyrje
Rritja e ndikimit t personave juridik n jetn socio-ekonomike n nivel

global dhe rritja e kriminalitetit t tyre , ka ndikuar q edhe personat juridik t
jen subjekte t trajtimit nga e drejta penale.1
N t drejtn penale, rregullimi i prgjegjsis s personave juridik sht

duke u br nj nga temat me interes t veant, apo si e konsideron doktrina
botrore si nj strategic research site.2
*Autori I kti shkrimi, Mr. Sc Avni Puka sht ligjrues i s Drejts Penale n Fakultetin Juridik t Universitetit
t Prishtins. Prfaqsues i AIDP-Albanian National Group and Collective Member of Kosovo (Grupi i
penalistve shqiptar, AIDP/IAPL-Paris/Franc).
1
Puka, A.: A theoretical observation on the liability of legal entities for criminal offences - an European
perspective, Riv. Archivio Penale, 2015/2, fq.1
2
Rodriguez, L.Z.: Corporate Criminal Liability: Responsibility of legal persons for offenses in the European
context, ISISC, Siracusa, 2008, fq.315 dhe vazhdim.
51
Personat juridik tani mbulojn nj pjes t madhe t sektorve industrial, komercial

dhe sociologjik, andaj disiplinimi i tyre n kuadr t s drejts penale konsiderohet si
i domosdoshm q t ket nj shoqri t sigurt dhe me ekonomi t qndrueshme.3 N
kt realitet, prgjegjsia penale e personave juridik, tashm sht nj koncept q sht
ngritur n t gjith botn, duke prfshir edhe vendet e kontinentit evropian.
Prkundr mohimit pr nj koh t gjat, n vitet e fundit n shumicn e

legjislacioneve t vendeve evropiane (pas nj tradite t gjat t aplikimit t
masave penale kundrejt personave juridik n kuadr t sistemit Common Law)
sht pranuar mundsia e aplikimit t prgjegjsis penale edhe pr personin
juridik krahas personit fizik, duke kaluar n kt mnyr nga parimi societas
delinqueri non potest n parimin societas delinqueri e potest.
N kt punim do t bjm nj vshtrim teorik mbi konceptimin e prgjegjsis

penale pr personat juridik, prkatsisht kalimin edhe t vendeve evropiane
n parimin societas delinquere e potest. Ky trajtim teorik ka pr qllim q
t elaborohen disa nga argumentet themelore t doktrins pr pranimin e ktij
instituti, si baz pr interpretimin edhe t dispozitave ligjore nga kjo fush.
Gjithashtu, do t trajtohen edhe disa nga aspektet kryesore t legjislacionit t
Kosovs pr prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale.
2. Pranimi i prgjegjsis penale pr personat juridik n vendet e sistemit

Civil Law
Doktrina e s drejts penale n vendet evropiane nuk e ka njohur pr nj

koh t gjat mundsin q personi juridik t prgjigjet penalisht pr veprat
e kryera nga antart apo prfaqsuesit e tij, duke u mbshtetur n parimin se
prgjegjsia penale sht individuale dhe jo kolektive (societas delinquere non
potest). Si rrjedhoj edhe legjislacionet e ktyre shteteve jan krijuar mbi kt
baz dhe prgjegjsin penale e kan kufizuar vetm pr personat fizik.4
Pr me tepr, nocioni i fajit sht konsideruar vetm si koncept i natyrs personale

q nnkupton ekzistimin e prgjegjsis penale n varsi t faktorve psikologjik,
t cilt mund t provohen vetm t personat fizik. Sipas ktij konceptimi pr
prgjegjsin penale krkohet nj lidhje psikologjike me qllim t fajsimit, si
prgjegjsi personale q derivon ekskluzivisht nga vetdija subjektive.5
3
Mahajan, K.: Corporate Criminal Liability: Why Corporations are preferred and not the employees?,
Company Law Journal, Vol. 4, 2008, fq.1
4
Puka, A.: Ibidem, fq.2.
5
De Maglie, C.:,Societas Delinquere Potest? The Italian Solution. Ed.by Pieth,M. & Ivory, R. Corporate
Criminal Liability, Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and Justice 9, Basel, 2011, fq.256
52
Parimi societas delinquere non potest e ka zanafilln e vet n kontekstin kishtar,

n fakt nga nj dogm e Papa Inocenti IV, e cila kishte pr qllimin ndalimin e
shkishrimit pr korporatat apo entitetet civile pr mkatet e bra nga antart
e ktyre korporatave. Kjo dogm u ruajt edhe n kontekstin e zhvillimit t s
drejts penale, duke vepruar deri n shekullin e XX-t6. Ky koncept n kudr
t sistemit Civil Law sht mbshtetur n teorin e juristit dhe historianit
gjerman Friedrich Carl Von Savigny: se t drejta mund t posedoj vetm
personi fizik, ndrsa personi juridik pr zhvillimin e aktivitetit t tij ka nevoj
pr prfaqsues, andaj nuk mund t jet as kryers i veprave penale, duke qen
thjesht nj fiksion juridik.7 Ky qndrim ka prfaqsuar qasjen tradicionale sipas
teoris s fiksionit apo romanistike. Teoria e fiksionit tani sht zvendsuar
me teorin e realitetit (teknike). Kjo teori, e cila njihet edhe si teoria organike,
mbshtet iden se derisa personat juridik jan pjesmarrs t rndsishm n
jetn socio-ekonomike, kjo duhet t ket reperkusione edhe n t drejtn penale.
Prandaj edhe kjo disiplin duke u ballafaquar me fenomenin e krimit kolektiv
nuk mund t mbshtett n fiksione dhe t ngel n sfern e prgjegjsis
penale individuale.8 Teoria e realitetit e arsyeton prgjegjsin penale t
personave juridik me ndrmarrjen e masave penale ndaj t gjitha subjekteve
q shkaktojn pasoja t rnda pr shoqrin, dhe n ann tjetr, derisa personi
juridik ka zotsi pr t vepruar, bart prgjegjsi civile dhe administrative pr
veprimet e prfaqsuesve t tij, ather sipas nj interpretimi logjik duhet t
mbaj edhe prgjegjsi penale pr veprat penale t kryera n emr dhe dobi t
tij.
Pastaj duke u nisur nga nj prkufizim mbi vet kuptimin e normave juridike
dhe parimi i prgjithshm se nse rregulla apo norma juridike e shkelur sht e
prcaktuar me dispozita penale, edhe pasoja juridike pr shkelsin e saj sht
dnimi penal,9 duhet t vlej edhe n rastet kur shkelsi sht person juridik.
N kt mnyr edhe krijohen bazat e kalimit t koncepteve tradicionale se
vetm personat fizik mund t mbajn prgjegjsi penale.10
Ndryshe nga personi fizik, t cilit i krkohet q t respektoj vlerat e shoqris t

mbrojtura me norma juridiko-penale brenda kapacitetit t tij psikik, vetdijes
mbi rndsin e tyre, dhe sjellja n kundrshtim me kto norma paraqet bazn
6
Shih Zapatero, A. L. : Die strafrechtliche Verantwortlichkeit der juristischen Personen in Spanien. In: Schulz
et al. (eds) Festschrift fur Imme Roxin. Muller, Heidelberg, 2012, fq. 711.
7
Shih Savigny, C.v.F.: Sistema del diritto romano attuale, Volume II, Bologna, 1900.
8
Kambovski, V.:Korniza juridiko-penale e parandalimit t kriminalitetit t organizuar, Kriminaliteti i
organizuar aspekte juridike, Tetov, 2009, fq.40-41.
9
Me shum mbi kt tematik shih Ramacci, F.: Corso di diritto penale, Torino, 2005, fq.30 dhe vazhdim.
10
Puka, A.: Ibidem.
53
e fajsis s tij, kjo nuk mund t gjej aplikim pr personin juridik, pr t cilin
vlejn kritere t tjera pr ta provuar fajsin. T ky i fundit krkohet ekzistimi
i nj kulture organizimi (corporate culture) q t siguroj nj ambient pr
ushtrimin e veprimtaris n mnyr legale duke respektuar t mirat juridike
t shoqris. Pr me tepr pr prcaktimin e fajsis ose pafajsis s personit
juridik pr veprat q kryhen nga prfaqsuesit e tij, krkohet ekzistimi i
nj modeli organizimi dhe kontrolli (compliance program11) me qllim t
parandalimit t veprave penale. N t kundrtn mungesa e nj modeli t till
paraqet edhe bazn e dyshimit pr fajsin e personit juridik.
Ktu nuk mund t bhet fjal pr nj dashje ose pakujdesi t personit juridik
apo raport psikik me veprn penale si prcaktohet t personi fizik, dhe as q
mund t kemi nj konceptim psikologjik t fajsis pr personin juridik. Kjo
problematik mund t tejkalohet nga ana e doktrins prmes nj konceptimi
normativ t fajsis duke prshtatur kriteret e saj me natyrn e personave juridik
dhe funksionimin e tyre. Aspekti subjektiv i prgjegjsis penale t personave
juridik, bazohet pikrisht n vlersimin e ekzistimit ose jo t nj programi
(masave) pr parandalimin e veprave penale q mund t kryhen n emr dhe
dobi t tyre. Aplikimi ose jo i n programi apo masave pr parandalimin e
veprave penale, sht tregues edhe i orientimit (vullnetit) t personit juridik
n raport me respektimin e vlerave t shoqris t mbrojtura me ligjet n fuqi.
Kshtu mens rea q dikur sht menduar se paraqet problem te pakalueshm

pr aplikimin e nj skeme t prgjegjsis penale pr personat juridik, tani
sht tejkaluar duke e bazuar n veprimet e agjentve12 t cilt i kan t
deleguara kompetencat nga organet drejtuese t personit juridik, dhe veprimet
e tyre identifikohen me vullnetin e vet personit juridik. Ky parim tani sht
pranuar n doktrinn botrore, duke identifikuar prgjegjsin penale t
personit juridik me veprimet e agjentve t tij, i njohur si parimi i identifikimit.13
Konceptimi i fajsis s personave juridik mund t thuhet se sht rezultat
edhe i asaj q Profesor Ramacci e quan orientim i doktrins botrore n gjetjen
e aspekteve sa me t favorshme pr formulimin e parimit ideologjik nullum
crimen, nulla poena sine culpa pr vet faktin se ekzistojn koncepte t
ndryshme shkencore mbi nocionin e fajit,14 edhe si rezultat i nj dinamike t
11
Compliance program nnkupton programet e brendshme(masat) q aplikon nj person juridik me qellim
t respektimit t ligjeve ne fuqi dhe rregullave t tjera, si dhe nj organ kontrolli pr hartimin dhe zbatimin
efektiv t ktyre programeve. Pr evitimin e fajsis s personit juridik pr vepra penale, ky program duhet t
prmbaj masa t qarta pr parandalimin e veprave t tilla q potencialisht mund t kryhen nga prfaqsuesit
e tij.
12
Mohojan, K.: Ibidem.
13
Molan, M., Lanser, D.; Bloy, D.: Principles of Criminal Law, 4th ed. London, 2000, fq.138 dhe vazhdim.
14
Ramacci, F.: Corso di diritto penale, cit., fq.107.
54
vazhdueshme pr prshtatjen e parimeve dhe rregullave t s drejts penale me

nevojat e realitetit shoqror.
Si dihet fillet e konceptimit normativ t fajsis paraqitn q n shek. XX, me

deprtimin e neokantizmit dhe me kthimin nga vlerat dhe kriteret etike n
formulimin e instituteve penalo- juridike, duke pranuar nocionin etik t fajit si
qortim15 pr veprimet ose mosveprimet n kundrshtim me normat juridiko-
penale n fuqi.
N kt mnyr prmes kalimit nga konceptimi tradicional i fajsis n

konceptimin normativ, bhet i mundur qortimi i do subjekti n qoftse nuk i
prshtatet vlerave sociale t pranuara nga shoqria. N kt linj mendimesh,
fajsia nuk sht m lidhje psikike (personale) individ- vepr penale, por
nj qortim q i bhet t gjitha subjekteve, edhe personave juridik si t
pakujdesshm n respektimin e ligjit.16 Si i till konceptimi normativ i fajsis
konsiderohet si elsi i afirmimit t prgjegjsis penale pr personin juridik, q
si kriter t fajsis merr t provuarit nse vepra e kryer n emr t tij sht pasoj e
interesit t personit juridik q t prfitoj (n mnyr t drejtprdrejt ose indirekte)
nga vepra e till ose vepra sht pasoj e neglizhencs s personit juridik q t
ndrmarr masat e nevojshme pr parandalimin e dmit, prkatsisht veprs
penale. Mbi kt baz prcaktohet prgjegjsia penale e personave juridik
edhe n shumicn e vendeve evropiane q e kan pranuar kt institut.
2.1 Hezitimet pr pranimin e prgjegjsis penale pr personat juridik n

sistemin evropian tendencat e ruajtjes s traditave juridike
Prkundr pranimit t gjer t prgjegjsis penale pr personat juridik n t

gjitha sistemet juridike n bot, akoma nuk mund t themi se sht eliminuar
n trsi parimi societas delinquere non potest, n fushn e s drejts penale,
n veanti n sistemin evropian i cili n vazhdimsi sht prcjell me dyshime
nga ky aspekt.
Nga qasjet e ndryshme n doktrin dhe vlersimi i jurisprudencs n vendet

evropiane n lidhje me hezitimet pr t pranuar prgjegjsin penale pr
personat juridik n kuadr t legjislacioneve t tyre, vrehen kryesisht dy
pengesa apo justifikime. E para, qasja tradicionale e teoricienve t s drejts
penale e lidhur me parimin societas delinquere non potest, ndrsa si penges
e dyt, sht konsideruar reforma legjislative q duhet t bhet n shum
15
Kambovski, V.: E drejta penale- pjesa e prgjithshme, Shkup 2004, fq.248 dhe vazhdim.
16
Bozheku, E., Elezi, I.: Prgjegjsia penale e personave juridik, Tiran, 2012, fq.44.
55
fusha (ambientit, biznesit, etj.) t cilat ndikohen nga pranimi i prgjegjsis s

personave juridik n kuadr t legjislacionit penal.17
Kto aspekte kan ndikuar q disa vende t gjejn solucione normative

specifike me qllim t ruajtjes s parimeve kushtetuese dhe tradits juridike t
tyre. Si prfaqsuese tipike t ktyre vendeve q kan hezituar q ta pranojn
prgjegjsin penale pr personat juridik jan zgjidhjet e prcaktuara nga
ligjvnsi gjerman dhe italian.
N sistemin Civil Law (pr dallim nga ai Common Law) ka pasur nj

kundrshtim t vazhduar pr t pranuar prgjegjsin penale edhe kundrejt
personit juridik, duke u bazuar n traditn e ruajtjes s parimit t prgjegjsis
penale personale, duke shkaktuar kshtu vonesa n pranimin e koncepteve t
pastra penale pr personat juridik18 edhe n vendet evropiane. N ann tjetr
edhe korniza ligjore aktuale e BE-s q krkon rregullimin e prgjegjsis
s personave juridik pr vepra penale, nuk prcakton n mnyr obligative
nj prgjegjsi penale. Edhe kjo ka ndikuar q shtetet si Gjermania dhe Italia
t shfrytzojn edhe ket mundsi n kuadr t kornizs ligjore t BE-s,
q t shmangn nga nj prcaktim i prgjegjsis penale q do t aplikohej
drejtprdrejt ndaj personave juridik.
N kt drejtim ligjvnsi italian ka br nj nga kthesat me t mdha n kuadr

t sistemit juridik me ligjin Nr. 231 t dt.08.06.2001, ku bn nj zgjidhje t
tipit sui generis, duke prcaktuar prgjegjsin administrative pr personat
juridik q jan prgjegjs pr veprat penale t kryera n interes apo avantazh
t tyre. Kjo zgjidhje e kujdesshme e ligjvnsit italian bhet me qllim q t
shmanget shkelja e nenit 27, parag.1 i Kushtetuts italiane, i cili prcakton
parimin e fajsis dhe prgjegjsis penale personale. Aspekti sui generis i
ligjit n fjal shihet n faktin se prkundr shmangies s nocionit prgjegjsi
penale dhe kufizimit t sanksioneve me natyr penale, si mnyr e ruajtjes
s pajtueshmris se akteve juridike, procedura q zhvillohet ndaj personit
juridik sht tipike penale dhe bazohet n dispozitat e Kodit t procedurs
penale italiane dhe sht n kompetenc t gjykats penale.19
Trendin e pranimit t prgjegjsis penale n vendet evropiane nuk e ka ndjekur

as Gjermania, sepse problemet dogmatike n sistemin ekzistues konsiderohen
17
Puka, A.: Ibidem.
18
Manduchi, C.: The introduction of corporate criminal liability in Italy, Riv.Diritto&Diritti, 2010, www.
diritto.it/docs/30795
19
Pr kto arsye, solucioni i dhn nga ligjvnsi italian, konsiderohet si nj model parapenal ose gjysm
penal pr prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale.
56
t pazgjidhura pr pranimin e nj lloj prgjegjsie t till.20 Madje ligjvnsi

gjerman parasheh nj zgjidhje edhe me restriktive, duke prcaktuar vetm
prgjegjsin administrative pr personat juridik, pr veprat penale t kryera
nga subjektet q i prfaqsojn ata. Duke respektuar kshtu nenin 19 t Kodit
penal gjerman i cili prcakton se vetm personat fizik mund t kryejn vepra
penale. N sistemin gjerman, zhvillimi i procedurs gjyqsore ndaj personave
juridik sht n kompetenc t gjykats administrative.
Natyrshm se edhe vendet q kan qen t ndikuara nga sistemi juridik gjerman
dhe italian, kan hezituar nj koh t gjat pr t pranuar prgjegjsin penale pr
personat juridik, si p.sh.: Hungaria21 dhe vende t tjera. Por deri tani, pothuajse
t gjitha vendet evropiane kan prcaktuar n kuadr t legjislacioneve t tyre
prgjegjsin penale pr personat juridik, pr veprat penale q kryhen n
emr dhe dobi t tyre (Holanda, Franca, Belgjika, Finlanda, Norvegjia, Zvicra,
Danimarka, etj.).
N dekadn e fundit, nj orientim i prcaktimit t prgjegjsive penale t

personave juridik sht shnuar edhe n vendet e Ballkanit ku n dispozitat e
kodeve penale (Maqedonia, Bosnja dhe Hercegovina) apo me ligje t posame
(Shqipria, Kosova, Kroacia, Mali i Zi, Serbia) kan prcaktuar kushtet e
prgjegjsis s personave juridik pr vepra penale, aspektet procedurale
dhe sanksionet q mund t aplikohen ndaj tyre. N vendet e Ballkanit nj nga
problemet aktuale shihet zbatimi n praktik i ligjeve nga kjo fush.
3. Prgjegjsia penale e personave juridik sipas legjislacionit t Kosovs
Si shum vende t tjera, edhe Republika e Kosovs ka aderuar n parimin

societas delinquere potest duke e normuar prgjegjsin penale t personave
juridik. Konceptimi i prgjegjsis penale edhe n Kosov sht rezultat i
nevojs pr t krijuar bazn ligjore pr nj luft efikase ndaj kriminalitetit
t personave juridik, dhe n ann tjetr nj prgjigje ndaj krkesave t
mekanizmave ndrkombtar pr rregullimin e ksaj fushe.
20
Bohlander, M.: Principles of German Criminal Law, Studies in International & Comparative Criminal Law,
Oxford, 2009, fq. 23 dhe vazhdim. Bse, M.: Corporate Criminal Liability in Germany Corporate Criminal
Liability. Ed.Rodha, I. & Pieth, M., Basel 2011, fq.227-228.; Weigent, Th.: Societas delinquere non potest? A
German Perspective,
21
Santha, F.: Criminal responsibility of legal persons in Hungary theory an (a lack of) practice, fq. 198 dhe
vazhdim. (http://www.upm.ro/proiecte/EEE/Conferences/papers/S1A38.pdf) {02.03.2014}.
57
Prgjegjsia penale e personave juridik si koncept n Kosov sht pranuar

pr her t par n Kodin Penal t vitit 2003,22 ku n nenin 106 n mnyr
parimore prcaktohej se: Veprat penale pr t cilat personi juridik mund t jet
penalisht prgjegjs, prgjegjsia penale e personit juridik, sanksionet penale
t cilat mund t zbatohen ndaj personit juridik dhe dispozitat e posame q e
rregullojn procedurn penale t zbatueshme ndaj personit juridik parashihen
veant me ligj.
N nivel t njohjes vetm formale, prgjegjsia penale e personave juridik

sht prcaktuar edhe n Kodin Penal t vitit 201223.
Rregullimi i plot i ktij instituti n Kosov sht br me miratimin e ligjit

04/L-030 pr prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale (tutje ligji
04/L-030),24 duke zbatuar kshtu edhe dispozitat parimore t Kodit penal, q
parashikonin rregullimin e ktij instituti.
Me hyrjen n fuqi t ligjit 04/L-030 sht abroguar edhe Ligji mbi deliktet
ekonomike (1986)25, i cili deri n kt koh ka normuar fushn e prgjegjsis
s personave juridik.
Ligji 04/L-030 rregullon prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale,

prcakton sanksionet penale q mund t shqiptohen, si dhe prmban dispozitat
e posame mbi procedurn penale q mund t zbatohet ndaj tyre (neni 1). N
vazhdim do t provojm t prezantojm disa nga aspektet themelore t prgjegjsis
penale pr personat juridik n Kosov, n veanti afirmimet n ligjin 04/L-030
dhe problematikat kryesore q konsiderojm se do t prbejn sfid pr sistemin e
drejtsis n Kosov me rastin e gjykimit t personave juridik.
N ligj jepet prkufizimi se person prgjegjs sht: personi fizik q n

kuadr t personit juridik ka besimin pr kryerjen e detyrave t caktuara,
ose autorizimin pr t vepruar n emr t personit juridik si dhe ekziston
22
Ky kod i shpallur me Rregulloren e UNMIK-ut nr.2003/25, ka hyr n fuqi me 6 prill t vitit 2004.
23
Kodi Penal i Republiks s Kosovs, i cili ka hyr n fuqi me 1 janar 2013. Gazeta Zyrtare e Republiks s
Kosovs /Nr.19/13 Korrik 2012.
24
Ligji 04/L-030 pr prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale sht miratuar me dt.31.08.2011 dhe
ka hyr n fuqi me dt.01.01.2013. Autori i ktij punimi ka qen antar i Komisionit t Ministris s Drejtsis
pr hartimin e draftit t par t ktij ligji. Duhet theksuar se n procedurn e mtejshme n komisionet e
Kuvendit t Kosovs, me tepr ka dominuar nj debat mbi nevojn e plotsimit t standardeve t BE-s nga
kjo fush, dhe kshtu nuk jan prfshir shume propozime t ekspertve pr nxjerrjen e nj ligji funksional.
Kjo ka br q t miratohet nj ligj me mangsi dhe disa dispozita jo t qarta, q konsiderojm se do ta sfidoj
sistemin e drejtsis penale n Kosov. N ann tjetr, kjo edhe provon kritikat mbi legjislacionin penal t
vendeve t Ballkanit, se shum ligje n kto vende jan miratuar sa pr t plotsuar disa kritere n raport me
BE-n, pa marr n konsiderat aq sa duhet aspektin funksional t tyre dhe rrethanat ku duhet t zbatohen.
25
Gazeta Zyrtare e ish-Jugosllavis, nr. 10/86.
58
bazueshmria e lart se sht i autorizuar t veproj n emr t personit

juridik(neni 2, parag.1, nnparag.1.1). Nj prcaktim i till pr personin
prgjegjs sht mjaft i plot, sidomos n lidhje me pjesn ekziston
bazueshmria e lart q jep mundsi q gjykata t aplikoj prgjegjsin
penale kundrejt personit juridik vetm kur provohet se prve autorizimit
ka edhe nj bazueshmri se personi prgjegjs ka prfaqsuar interesat e
personit juridik, ka shprehur vullnetin e tij, dhe jo vetm pse thjesht ka qen
punonjs i personit juridik..
Derisa prgjegjsia penale e personit juridik derivon nga vepra penale e

personit fizik, ather nj nga kushtet pr t konceptuar kt prgjegjsi,
sht identifikimi i personave fizik q mund t veprojn n emr t personit
juridik, dhe n cilat kushte vepra penale e kryer nga ata mund t jet baz e
prgjegjsis penale edhe pr personin juridik.
Varsisht nga modelet q ndjekin legjislacionet e vendeve t ndryshme,

baza e prgjegjsis s personit juridik n raport me veprn e personave
fizik, prcaktohet n disa mnyra, si mund t jen : prcaktimi n mnyr
shprehimore i personave q jan n strukturn e personit juridik, t cilt
mund t kryejn vepra penale n emr t tij; duke identifikuar prgjegjsin e
personit juridik vetm me veprimet e organeve t larta t tij dhe duke u bazuar
n sistemin joadekuat t organizimit dhe mungesn e masave pr parandalimin
e veprave penale (Compliance programe);26ose duke mos specifikuar subjektet
q sipas pozits hierarkike n personin juridik, mund t kryejn vepr penale
n emr t tij, por duke prcaktuar n mnyr t prgjithshme se prgjegjsia
penale e personit juridik derivon nga vepra penale e personit fizik (prgjegjs)
pavarsisht pozicionit n strukturn e personit juridik, por q ka autorizim pr
t vepruar n emr t tij dhe me veprn e kryer i ka sjell edhe dobi personit
juridik. Ky model aplikohet edhe n Kosov27
Pra, prgjegjsia penale e personit juridik, mund t lind vetm nga veprat
penale q kryhen nga personat fizik q kan cilsi t caktuara28 dhe mund
t provohet se kan vepruar n emr dhe dobi t personit juridik,29 n secilin
26
Pieth, M. & Ivory, R., Emergence and Convergence: Corporate Criminal Liability Principles in Overview
Corporate Criminal Liability, Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and Justice 9, Basel, 2011,
fq.22 dhe vazhdim.
27
Kt model e ka ndjekur edhe ligjvnsi n Kosov, ku n nenin 5, parag.1 t ligjit 04/L-030, q prcakton
bazn e prgjegjsis penale pr personin juridik, nuk specifikon pozitn hierarkike t personave fizik q
mund t kryejn vepr penale n emr t personit juridik. N kt cilsi jan ato subjekte q jan persona
prgjegjs, q mund t veprojn n emr t personit juridik dhe me veprn penale i sjellin dobi ktij t fundit
ose n emr t tij shkaktojn dme.
28
Pr prcaktimin e personave fizik q mund t kryejn vepr penale n emr t personit juridik, sipas legjislacionit
t Kosvs, duhet referuar nenit 2 t Ligjit 04/L-030 mbi prkufizimin e nocionit person prgjegjs.
29
Shih Bozheku, E., Elezi, I.: cit., fq.22 dhe vazhdim.
59
rast konkret t procedimit penal kundrejt personit juridik. I takon prokuroris

q t provoj kt raport t personit fizik me personin juridik, duke u bazuar
n pozicionin formal q personi fizik ka pasur n baz t aktit t punsimit
(kontrats apo marrveshjes pr punsim) apo akteve t tjera t dhnies s
autorizimeve ligjore pr t prfaqsuar personin juridik. Pastaj aspekti i dyt,
konsiston n t provuarit nse vepra penale ka qen edhe vullnet (qllim) i
personit juridik, ose t paktn se personi juridik nuk ka ndrmarr masa pr
parandalimin e nj vepre t till (aspekti subjektiv i prgjegjsis penale t
personit juridik).
Sa i prket definimit t nocionit t personit juridik, ligji prmban vetm nj

prcaktim t prgjithshm, se person juridik cilsohet subjekti juridik i vendit
ose i huaj, i cili sipas legjislacionit n fuqi konsiderohet si person juridik (Neni
2, parag.1, nnparag.1.2). I njjti prkufizim sht edhe n Kodin Penal t
Kosovs (2012).
Nga kjo del se edhe ligjvnsi kosovar i sht shmangur prcaktimit definitiv
t nocionit person juridik n kuptim t aplikimit t prgjegjsis s tij pr
vepra penale, duke ln kt si detyr pr doktrinn dhe praktikn gjyqsore q
prmes interpretimit t legjislacionit t Kosovs n prgjithsi, t prcaktojn
se cilt jan subjektet e s drejts q konsiderohen persona juridik. Nj definim
me i plot sa i prket legjislacionit t Kosovs sht n Ligjin Nr.02/L-123 pr
Shoqrit Tregtare ku thuhet se: Person Juridik sht shprehje e prgjithshme
q nnkupton nj shoqri, duke prfshir shoqrin tregtare, q ka nj identitet
juridik t veant dhe t ndar nga ai i antarve ose aksionarve t saj.30 Me
qllim t identifikimit t personave juridik ndaj t cilve mund t aplikohet
prgjegjsia penale, ka rndsi t posame edhe dallimi ndrmjet personave
juridik publik dhe atyre privat. Kjo pr faktin se jo ndaj t gjith personave
juridik mund t aplikohen sanksionet penale pr veprat e kryera n emr
dhe dobi t tyre, si mund t jen p.sh.: Personat juridik me interes publik.
Nj dallim t till ligji 04/L-030 e bn n nenin 4, parag.3. ku parashihet se:
Republika e Kosovs, organet e administrats shtetrore dhe t vetqeverisjes
lokale dhe organizatat e huaja qeveritare q veprojn n Republikn e Kosovs
nuk mund t jen prgjegjse pr vepr penale, por personi prgjegjs mban
prgjegjsi penale. Ky prcaktim njherit shpreh edhe orientimin se ligji 04/
30
Ligji Nr.02/L-123 pr shoqrit tregtare, si person juridik i cilson: shoqrit me prgjegjsi t kufizuar dhe
shoqrit aksionare, ndrsa ndrmarrjet individuale, shoqrit kolektive dhe shoqrit komandite, nuk e kan
statusin e personit juridik. Prgjithsisht, pr personin juridik nuk ka nj prkufizim prfundimtar t nocionit
t tij, duke e cilsuar si shoqat e njerzve ose fond me qllim t veant (p.sh. fondacion), q sipas ligjit
ka personalitet juridik. Ai ndryshon nga shoqatat e tjera t njerzve me at q posedon personalitet juridik
dhe mund t paraqitet para gjykatave si padits ose i paditur (Parteifhigkeit - kapacitet pr t qen pal
n gjykat). (http://www.eurofound.europa.eu/emire/GERMANY/LEGALPERSON-DE.htm, (15.12.2014)).
60
L-030 ka si qllim themelor disiplinimin e personave juridik privat.
N lidhje me veprat penale pr t cilat personi juridik mund t prgjigjet

penalisht, ligjvnsi kosovar sht prcaktuar pr nj zgjidhje me pak t
kufizuar, duke parashikuar mundsin q personi juridik mund t prgjigjet pr
vepra penale nga pjesa e posame e Kodit Penal t Kosovs dhe pr vepra t
tjera, kurdo q jan plotsuar kushtet pr prgjegjsin e personit juridik (neni
3, parag.2), duke akceptuar kshtu modelin e all-crimes approach, si sht
rasti edhe me legjislacionin e Holands31, Kroacis32,etj. Jemi t mendimit
se nj zgjidhje e till me e gjer, duke u kufizuar vetm n kushtin q vepra
penale ti prshtatet natyrs s personit juridik dhe t plotsohen kushtet pr
prgjegjsi penale sht praktikisht me e drejt, se sa listimi i veprave penale
pr t cilat personi juridik mund t mbahet prgjegjs (list-based approach),
si sht rasti me legjislacionin italian,33spanjoll,34estonez,35 etj., q n mnyr
taksative prcaktojn veprat penale pr t cilat mund t prgjigjet personi
juridik. Prparsia e modelit t par argumentohet edhe me faktin se kriter
themelor pr prgjegjsin e personit juridik sht t provuarit se a ka prfituar
personi juridik nga vepra penale q sht kryer n emr t tij dhe a ka faj
(gjithmon kemi parasysh konceptimin normativ t fajsis).
Vlefshmria territoriale e ligjit 04/L-030 sht prcaktuar n nenin 4 t tij, ku

parashihet se ky ligj aplikohet ndaj t gjith personave juridik (t vendit dhe
t huaj) q jan prgjegjs pr vepr penale t kryer n territorin e Republiks
s Kosovs, duke afirmuar kshtu parimin e territorialitetit. Gjithashtu ky ligj
aplikohet edhe ndaj personit juridik t huaj i cili sht prgjegjs pr vepr penale
t kryer jasht shtetit n dm t Republiks s Kosovs, shtetasit t saj apo personit
juridik t vendit (Parimi real-mbrojts), si dhe ndaj personit juridik t vendit
(vendor) i cili sht prgjegjs pr vepr penale t kryer jasht territorit (Parimi
i personalitetit aktiv). Ligjvnsi kosovar parasheh prjashtimin e prgjegjsis
penale pr personin juridik, pr veprn penale e cila sht kryer gjat ushtrimit t
autorizimeve q atij i jan besuar me ligj (neni 4, parag.4).
31
Shih Dutch Penal Code (Wetboek van Strafrecht) (DPC), 1976, neni 51.
32
Shih Act on the Responsibility of Legal Persons for the Criminal Offences, Croatia, Official Gazette no.
151/2003, neni 2.
33
Pas miratimit t ligjit 231/2011 mbi prgjegjsin administrative t personave juridik pr vepra penale,
ligjvnsi italian me reformat e vitit 2002, 2003, 2005, 2006 dhe 2007 ka prfshir prmes ligjeve t posame
edhe disa forma t reja t veprave penale pr t cilat personi juridik mund t jet prgjegjs, si : terrorizmi
dhe skllavria, abuzimi i tregut, mbajtja e gjerave t vjedhura dhe pastrimi i parave, etj. Me shum shih De
Maglie, C.: Societas Delinquere Potest? The Italian Solution, Ed.by Pieth,M. & Ivory, R. Corporate Criminal
Liability, Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and Justice 9, Basel, 2011, fq.260 dhe vazhdim.
34
Pr nj njohje me t thelluar mbi prgjegjsin penale t personave juridik n sistemin spanjoll, n veanti
shih De La Questa, J.L.: Criminal Responsibility of Legal Persons in Spanish Law, International Review of
Penal Law, AIDP/IAPL, 84,1/2, 2013, fq.143-179.
35
Ginter, J.: Criminal Liability of Legal Persons in Estonia, Juridica International, XVI/2009, fq.151.
61
3.1 Baza dhe kufiri i prgjegjsis penale pr personat juridik sipas ligjit
04/L-030
Baza dhe kufiri i prgjegjsis penale pr personat juridik n Kosov sht

prcaktuar n nenin 5 t ligjit 04/L-030, q prmban dispozitat fondamentale
mbi kt disiplin por njherit sht edhe pjesa m e diskutueshme dhe
problematike e ligjit n fjal.
Prgjegjsia penale e personit juridik buron nga vepra penale e kryer nga
personi fizik i cili ka vepruar n emr dhe dobi t tij. Kshtu n nenin 5,
parag.1 prcaktohet se: Personi juridik sht prgjegjs pr vepr penale t
personit prgjegjs i cili duke vepruar n emr t personit juridik n kuadr
t autorizimeve ka kryer vepr penale me qllim q pr at personi juridik t
realizoj ndonj dobi ose ka shkaktuar dme. Prgjegjsia e personit juridik
ekziston edhe ather kur veprimi i atij personi juridik ka qen n kundrshtim
me politikn afariste apo urdhrat e personit juridik.
Prcaktimi se vepra penale duhet t kryhet prve n emr por edhe n

kuadr t autorizimeve, sht nj formulim i drejt i ligjvnsit q nnkupton
se pr nj prgjegjsi penale kundrejt personit juridik nuk mjafton q vepra
penale t jet kryer nga personi prgjegjs vetm duke e prfaqsuar personin
juridik (n emr) por duhet t ket vepruar edhe n kuadr t autorizimeve t
dhna nga vet personi juridik. Ndrsa pjesa tjetr me qllim q pr at
personi juridik t realizoj ndonj dobi mund t paraqes problem me rastin
e interpretimin n praktik, sepse parasheh nj dashje specifike t personit
prgjegjs, ka sht e vshtir t provohet n praktik. N kt pik gjykatat n
Kosov duhet t jen t kujdesshme n interpretimin e ksaj pjese t dispozits
n fjal, sepse qllimi i nj personi prgjegjs nuk prputhet gjithmon me
qllimin e vet personit juridik (madje nuk mund t ket nj identifikim t
till).36 Prandaj gjykata duhet q pavarsisht nga dashje e personit prgjegjs t
provoj nse personi juridik e ka dashur ose lejuar veprn e till prmes sjelljes
s tij dhe politiks q ka zbatuar.
Si sht e njohur n t drejtn penale, parimi i prgjegjsis penale personale

paraqet nj nga parimet themelore te saj, q nnkupton se do individ prgjigjet
vetm pr pasojat, prkatsisht faktet (q me ligj prcaktohen si vepr penale)
q ai personalisht i ka shkaktuar me veprimin ose mosveprimin e tij (aspekti
36
M shum mbi aspektin subjektiv t prgjegjsis s personit juridik n raport me interesin apo dashjen e
personit fizik, dhe argumentimin se pr nj fajsi t personit juridik, duhet t prputhet interesi i tij me at t
personit fizik, shih Lattanzi, G.: Reati e reponsabilit degli enti, Milano, 2005.
62
objektiv)37 dhe jan rezultat i dashjes ose pakujdesis s tij (aspekti subjektiv)38.
Sipas ktij parimi, nj person nuk mund t prgjigjet pr veprn penale t kryer
nga personi tjetr, por vetm pr veprn q ai e ka kryer personalisht dhe me
fajin e tij.
Bazuar n postulatet e ktij parimi, disa nga teoricient kan insistuar

se prgjegjsia penale e personit juridik nuk sht e mundur, sepse do t
nnkuptonte q ky i fundit t fajsohet pr nj vepr penale q sht kryer
nga nj person tjetr (personi fizik).39 Kt parim si penges pr pranimin e
prgjegjsis penale t personave juridik e kemi trajtuar edhe me hert kur
kemi br fjal pr hezitimet e disa vendeve q t pranojn kt prgjegjsi, si
sht rasti me Italin ku ligjvnsi i sht shmangur nocionit t prgjegjsis
penale pr t respektuar nenin 27 t Kushtetuts italiane ku stimulohet
pikrisht parimi i prgjegjsis penale personale,40 i cili n planin doktrinar
sht tejkaluar prmes konceptimit normativ t prgjegjsis penale t personit
juridik, dhe kjo duhet t prbej bazn e do interpretimi nga praktika gjyqsore.
Prcaktimi i fajsis s personave juridik, prve n dispozitat e ligjit q

rregullon kt institut, bazohet edhe n parimet dhe rregullat e parashikuara
n kodin penal dhe kodin e procedurs penale, pr aq sa mund t prshtatn
me natyrn e personit juridik. N kt frym edhe ligji i Kosovs 04/L-030
pr prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale, n nenin 3 parag.1
parasheh se: N qoft se me kt ligj nuk sht parapar ndryshe, ndaj
personave juridik aplikohen dispozitat e Kodit Penal t Kosovs dhe t Kodit
t Procedurs Penale t Kosovs. Prandaj krkohet nj interpretim koherent
i dispozitave n kuadr t legjislacionit penal pozitiv n trsi, prmes nj
studimi me t thelluar pr t sqaruar kriteret q e prbejn bazn e prgjegjsis
penale pr personin juridik. Ndryshe, edhe nga aspekti praktik mund t jet
problematike arsyetimi i vendimeve gjyqsore kundrejt personave juridik si
prgjegjs pr vepra penale t kryera n emr dhe dobi t tyre.
N harmoni me kt, pr t konsideruar nj person juridik si t fajshm, duhet
37
Nga aspekti objektiv, vepra penale sht personale e individit kur ekziston lidhja shkakore midis veprimit
ose mosveprimit t tij dhe pasojs, n t kundrtn personi nuk mund t jet penalisht prgjegjs. KPK n
nenin 20 prcakton se: Personi nuk sht penalisht prgjegjs kur midis veprimit ose mosveprimit t tij dhe
pasojs mungon lidhja shkakore.
38
Nga aspekti subjektiv, vepra penale sht personale e individit kur ai sht mendrisht i aft (ose ka aftsi t
zvogluar mendore por ekziston nj nivel i aftsis) dhe veprn e ka kryer me faj (dashje ose pakujdesi). Pra,
nga ky aspekt parimi personal identifikohet me vet konceptin e prgjegjsis penale.
39
Me shum mbi kt parim n raport me prgjegjsin penale t personit juridik shih edhe: Bozheku, E.,
Elezi,I.: cit. fq 40 dhe vazhdim.
40
Pr nj njohje m t thell t ktij parimi n t drejtn pozitive italiane shih Ramacci, F. cit. fq. 107 dhe
vazhdim.
63
q vepra penale e kryer n emr dhe dobi t tij, t provohet nga ana objektive
dhe subjektive.
Derisa si kushte themelore t prgjegjsis s personit juridik jan se vepra duhet
t jet kryer n emr dhe n dobi t tij, n planin praktik pr t provuar
fajsin e personit juridik, detyra themelore e gjykats sht interpretimi i
drejt i ktyre dy kushteve (aspekti objektiv i prgjegjsis penale t personit
juridik). E para, q vepra penale t jet kryer n emr t personit juridik
nuk mjafton vetm t provuarit se nj person fizik nga struktura e personit
juridik ka kryer veprn penale, por duhet t provohet se n rastin konkret ka
vepruar n emr t tij dhe ka pasur autorizim pr nj veprim t till. N t
kundrtn personi juridik nuk mund t shpallet fajtor. Aspekti i dyt, duhet
t provohet nse personi juridik ka pasur dobi prkatsisht interes ekskluziv
nga vepra e till. Dobia e personit juridik mund t jet e drejtprdrejt dhe
indirekte.41 Prve kritereve t tjera, kto dy kushte duhet t provohen n
mnyr komulative q t sajohet prgjegjsia penale e personit juridik. Baz
tjetr e fajsis s personit juridik sipas ligjit 04/L-030sht edhe shkaktimi
i dmit.42 Personi juridik mund t shpallet i fajshm nse provohet se dmi
sht rezultat i ndonj interesi t personit juridik ose nuk i sht prmbajtur
standardeve t nevojshme gjat ushtrimit t veprimtaris.
P.sh.: Mund t shpallet fajtore nj ndrmarrje ndrtimore nse dmi ka ardhur

si pasoj e mosndrmarrjes s masave mbrojtse, dhe arsyetimi i prgjegjsis
penale bazohet n kt interes q ndrmarrja ka prfituar duke mos shpenzuar
n blerjen e pajisjeve pr siguri n pun. Gjithashtu nj ndrmarrje e till
mund t shpallet fajtore nse nuk ka aplikuar masat mbrojtse n pajtim me
standardt q krkohen pr siguri gjat ushtrimit t veprimtaris s saj, dhe si
pasoj e ksaj sht shkaktuar dmi.
Pra n t dy kto raste dmi i shkaktuar ka lidhje me sjelljen e personit juridik

dhe identifikohet me interesin dhe prgjegjsin e tij pr faktet q ka mundur
41
Dobia e drejtprdrejt e personit juridik nga kryerja e veprs penale mund t jet n rastet kur organet drejtuese
t personit juridik favorizojn kryerjen e veprave penale nga personat fizik me qllim t prfitimit n mnyr
t kundrligjshme, p.sh.: nxisin veprimet korruptive t prfaqsuesve me qllim t fitimit t tenderve publik,
etj. Ndrsa si prfitim indirekt personi juridik mund t ket n rastet kur nuk investon n masat e nevojshme
pr parandalimin e veprave penale me qllim q t kursej buxhetin e tij, p.sh.: nj ndrmarrje ndrtimore nuk
investon n masat e siguris q t mos shpenzoj dhe pr pasoj shkakton dme, ose nj kompani pr prodhimin
e produkteve ushqimore nuk investon n pajisjet teknologjike q krkohen sipas standardeve dhe me kt
rrezikon jetn dhe shndetin e njerzve, etj.
42
Kryerja e veprave (shkaktimi i dmit) si pasoj e neglizhencs s personit mund t jet ndotja e ambientit
ose shkaktimi i dmit tjetr nga nj ndrmarrje ndrtimi q i ka bler t gjitha pajisjet sipas standardeve pr
evitimin e ndotjes apo pasojave t tjera n pun por ato nuk i v n funksion ose nuk i mbikqyr dhe pr kt
neglizhenc shkaktohet pasoja e dmshme. Pra, shkaktimi i dmit duhet t jet rezultat i nj interesi t personit
juridik ose i neglizhencs s tij q t veproj n harmoni me obligimet ligjore.
64
ti parashoh. Andaj aplikimi i prgjegjsis penale pr kto raste sht n

pajtim me frymn e ligjit 04/L-030 (ratio legis) dhe parimin e fajsis q nj
subjekt prgjigjet pr faktet q ka mundur ti parashoh. N ann tjetr nse nuk
mund t provohet nj lidhje e till e personit juridik me dmin e shkaktuar nuk
mund t ket prgjegjsi penale. P.sh.: nuk mund t ket prgjegjsi penale
nj ndrmarrje ndrtimore nse arrin t provoj se ka ndrmarr t gjitha masat
mbrojtse n pajtim me standardet e krkuara, por dmi i shkaktuar gjat
ushtrimit t veprimtaris ose n lidhje me t sht pasoj e vis major.
N pajtim me kt, shkaktimi i dmit si baz e prgjegjsis penale ka kuptim

vetm nse provohet se ka lidhje me nj interes ose neglizhenc t personit
juridik n raport me detyrimet ligjore t tij.
Kshtu pr t provuar veprn penale edhe nga aspekti subjektiv, fajsia e

personit juridik duhet t bazohet n mnyrn e organizimit t brendshm t tij,
ekzistimit dhe zbatimit t nj modeli pr parandalimin e veprave penale ose jo,
apo edhe ndonj akti tjetr pr kt qllim.
N praktik veprat penale q kryhen n emr dhe dobi t personit juridik n

shum raste jan pasoj e drejtprdrejt e nj organizimi t dobt t personit
juridik pr t evituar veprat e tilla.43 Mbi kt baz edhe arsyetohet fajsia e
personit juridik dhe ndshkimi i tij nse provohet se vepra penale e caktuar
sht pasoj e organizimit t dobt t personit juridik pr t shmangur at,44
derisa edhe vet personi juridik nuk mund t provoj t kundrtn n procedur
penale.
N kt mnyr prmes konceptimit normativ, arsyetohet fajsia e personit

juridik si dashje dhe pakujdesi. Dashja ekziston kur vepra shpreh vullnetin e
personit juridik (p.sh.: veprimet korruptive te nxituara nga vet personi juridik),
ndrsa vepra konsiderohet se sht kryer nga pakujdesia n rastet kur e njjta
ka ardhur si pasoj e nj organizimi t dobt dhe t pamjaftueshm t personit
juridik pr t evituar veprn e till (culpa in vigilando)45 dhe kjo duhet t jet
baza e fajsimit t personave juridik pr vepra penale edhe sipas dispozitave
t ligjit 04/L-030.
43
Shih. Manna, A.: La responsabilit administrativa delle persone-il punto vista del penalista, Cassazione
penale 2003, fq.1101.
44
Manduchi, C.: cit., fq.2
45
Shih Bozheku, E.: Kriteret pr prgjegjsin penale t personave juridik nn profilin subjektiv, Avokatia,
2012, fq.37 dhe vazhdim.
65
Autonomia e prgjegjsis penale t personit juridik n Kosov (n kuptimin

e nj prgjegjsie penale paralele46 n raport me at t personit fizik) shprehet
n nenin 5, parag.2, ku parashihet se personi juridik sht prgjegjs pr vepr
penale edhe nse personi prgjegjs q ka kryer veprn penale nuk sht dnuar
pr at vepr.47
Mirpo, n kontradikt t thell me prcaktimin paraprak sht dispozita tjetr

(parag.3) ku parashihet se prgjegjsia e personit juridik bazohet n fajsin
e personit prgjegjs. Gjithashtu ligji prcakton se elementt subjektive t
veprs penale t cilat ekzistojn vetm t personi prgjegjs do t mohen n
raport me personin juridik (parag.4).
Ky prcaktim i ligjvnsit n Kosov, krijon paqartsi dhe bie n kundrshtim

me parimin themelor mbi prgjegjsin penale t personit juridik, sepse fajsia
e tij kuptohet dhe afirmohet vetm n aspektin normativ (q konsiderohet
edhe elsi i pranimit t prgjegjsis penale pr personin juridik), dhe nuk
mund t kushtzohet me dashjen apo pakujdesin e personit fizik, sipas kriterit
psikologjik t fajsis (koncepti tradicional).48 Kjo zgjidhje kontradiktore e
ligjit 04/L-030, e vshtirson provimin e fajsis s personit juridik, sidomos n
raste kur personi prgjegjs nuk ndshkohet, sepse me fajsin e tij ligjvnsi e
ka lidhur edhe prgjegjsin penale t personit juridik. N ann tjetr, kjo e v
edhe personin juridik n pozit t pafavorshme para gjykats n rastet e tjera,
kur duhet t ndshkohet personi fizik, q sipas zgjidhjes s dhn nnkupton
fajsin automatike t personit juridik pr arsye t thjesht se vepra penale
sht kryer n emr t tij, pavarsisht qndrimit apo raportit t personit juridik
me veprn e till, duke i pamundsuar q t provoj pafajsin.49
Nga dispozitat e ligjit 04/L-030, del se problematika themelore e tij sht

prcaktimi jo i qart i bazs s prgjegjsis penale pr personin juridik. N
kt drejtim problem fondamental e shohim mungesn e prcaktimit kritereve
t qarta formale, prmes parashikimit t nj modeli organizues dhe te kontrollit
efektiv (compliance program) pr personin juridik, si kriter kryesor i provimit
t fajsis apo pafajsis s personit juridik. Kjo do t ishte zgjidhje adekuate
46
Kambovski, V.: E drejta penale, (Pjesa e Prgjithshme), Shkup, 2010;
47
N praktik mund t paraqitn situata kur pr arsye t ndryshme personi prgjegjs nuk mund t ndshkohet
pr veprn penale t kryer n emr dhe dobi t personit , si p.sh kur pas kryerjes s veprs penale e humb
aftsin pr t qen i prgjegjshm, arratiset, vdes, etj. N situata t tilla prgjegjsia penale e personit juridik
nuk mund t prjashtohet , andaj edhe prcaktimi i ligjvnsit n kt rast sht i drejt.
48
Pr nj analiz edhe me t thell mbi kt aspekt shih edhe: Bozheku, E., Elezi, I. cit. fq. 296 dhe vazhdim,
Bozheku, E.: Fajsia disa aspekte teorike, metodologjike, funksionale dhe praktike t elementit t dyt t
veprs penale, E Drejta/Law, Prishtin, n.2/2010; Ramacci,F.: Corso di diritto penale, II ed., Torino, 2011; etj.
49
Puka, A.: Considerazioni sulla responasabilit degli enti in Kosovo, Riv. Collona Roma, Sapienza, 2015,
fq.137.
66
n pajtim me parimin e konceptimit normativ t fajsis dhe do t ishte n

harmoni me qllimin e ndshkimit t personave juridik pr vepra penale.
Ekzistimi i nj kulture organizimi (q n sistemin anglosakson sht njohur

me termin corporate culture) si sistem i vlerave, mnyr e organizimit dhe
kontrollit, mbi bazn e t cilave duhet t ushtroj veprimtarin e tij personi
juridik, n vazhdimsi ka qen tem e diskutimit n doktrinn botrore n raport
me aplikimin e prgjegjsis penale.50 Mundsia e jetsimit t nj corporate
culture t personat juridik sht kuptuar edhe si shmangie e presionit q
drejtuesit e personit juridik mund t bejn ndaj punonjsve t nivelit me t
ult me qllim q kta t fundit t realizojn edhe veprime t kundrligjshme
pr ti sjelle dobi personit juridik.51 Por n kt drejtim gjithmon duhet t
jemi t kujdesshm sepse rregullat e prgjithshme t organizimit (corporate
culture52) q mund t ket nj person juridik, nuk mund t jen zvendsim
i nj modeli organizimi dhe kontrolli efektiv (Compliance programe) q
dedikohet ekskluzivisht pr parandalimin e veprave penale.
N kt drejtim, mungesa e kritereve ligjore pr provimin e pafajsis nga

personi juridik, q do t detyronte ata q t miratojn nj compliance
program pr kt qllim (n pajtim me ligjin), sht edhe mangsia kryesore
e ligjit 04L-030 dhe e ligjeve t miratuara n shum vende mbi prgjegjsin
e personave juridik pr vepra penale, me prjashtim t disa vendeve, si p.sh.
Italia, ku ligji53 prcakton n mnyr taksative se personi juridik nuk do t
prgjigjet pr veprn penale nse mund t provoj para gjykats pafajsin e
tij n baz t kritereve t ligjit.
50
Ibidem.
51
Henning, P.J.: Corporate criminal liability and the potential for rehabilitation, Wayne State University Law
School, Legal Studies Paper Series no.09-21, 2009, fq.15
52
Nj corporate culture t personat juridik n kuptim t parandalimit t veprave penale mund t funksionoj
dhe t jet baz pr evitimin e fajsis, vetm nse personi juridik ka nj model organizimi dhe kontrolli efektiv
(compliance program) t dedikuar pr kt qllim, q n mnyr taksative prcakton masat q ndrmerr n
vazhdimsi pr t parandaluar punonjsit e tij nga kryerja e veprave penale, si dhe t ket nj organ kontrolli
mbi efektshmrin e ktyre masave. Nj model i till duhet q t jet i zbatueshm dhe t mund t provohet si
i mjaftueshm pr parandalimin e veprave penale, n mnyre q personi juridik t mund t provoj pafajsin
e tij n gjykat, ose t paktn t ket zbutje t dnimit. N rast t procedimit penal, nga personi juridik q
pretendon pafajsin krkohet q t provoj se ka marr masa adekuate q vepra penale t mos ndodh, dhe se
ajo sht kryer me fajin e personit prgjegjs duke mos zbatuar vendimet dhe rregullat e personit juridik. Nuk
mund t jet baz e mjaftueshme pr evitimin e prgjegjsis penale, nj corporate culture e prgjithsuar
e personit juridik, i cili me akte t caktuara prcakton rregulla t prgjithshme pr sjelljen e punonjsve t tij.
53
Ligji italian nr. 231/2001 mbi prgjegjsin administrative t personave juridik pr vepra penale. Pr nj
njohje me t thell t modelit Italian, shih Fiorella, A. & Lancelloti, G.: La responsabili dellimpresa per i fatti
da reato, Torino, 2004; Vinciguerra, S. & Gastaldo, C.M. & Rossi, A.: La responsabili dell ente per il reato
commesso in suo interesse, Padova, 2004.; Manduchi, C.: The introduction of corporate criminal liability
in Italy, Diritto&Diritti (http://www.diritto.it) 2010; Lattanzi, G: Reati e responsabilit degli enti, Milano,
2005.;etj.
67
N prgjithsi ligjet mbi prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale,

parashohin mundsin q gjykata t bj zbutjen e dnimeve kur provohet
se personi juridik ka pasur nj compliance program n kohn e kryerjes s
veprs penale,54apo duke u bazuar n vet raportimin e shkeljes ose pranimin
e fajsis55, si tregues se ka vullnetin q n t ardhmen t mos veproj n
kundrshtim me normat q jan n fuqi, dhe t shmanget nga veprimtaria
e kundrligjshme e subjekteve q e prfaqsojn. Edhe n sistemin italian,
ekzistimi dhe efikasiteti i nj modeli organizimi dhe organi mbikqyrs
mundson evitimin e prgjegjsis pr vepra penale ose t paktn nj reduktim
i sanksionit .56
Ngjashm me modelin italian, edhe ligjvnsi i Kosovs me rastin e ndryshimit

dhe plotsimit t ligjit duhet t parashoh kritere formale mbi t cilat personi
juridik mund t provoj se sht i pafajshm pr veprn penale q sht kryer
n emr dhe dobi t tij, nse arrin t provoj se ka ndrmarr t gjitha masat q
vepra penale e till t mos ndodh dhe se n asnj mnyr nuk ka kontribuar
(n mnyr aktive ose pasive) q ajo vepr t kryhet.57 Si pjes prbrse t
nj compliance program t personit juridik n Kosov do t duhej t jen:
a) Modeli (Programi) i organizimit, ku t paktn, duhet t prcaktohet sakt
mnyra e funksionimit t personit juridik, mnyra e marrjes s vendimeve
dhe masat q aplikohen pr parandalimin e veprave penale, dhe b) Organi
mbikqyrs (i kontrollit), i cili duhet t ushtroj kontroll t vazhdueshm mbi
subjektet e personit juridik q duhet t zbatojn modelin dhe t kujdeset q
ky model t ndryshohet dhe plotsohet n vazhdimsi, q t jet efikas pr
parandalimin e veprave penale.
Jemi t mendimit, se edhe me legjislacionin aktual t Kosovs, n rastet kur

personi juridik arrin t provoj se ka ndrmarr masa pr parandalimin e veprs
penale, se ka nj kod ose rregullore t brendshme pr kt qllim, kjo duhet
t ket pr efekt mundsin e prjashtimit t fajsis ose zbutjes s dnimit,
ose edhe efektin e shqiptimit t masave siguruese me t lehta kundrejt personit
juridik. Kjo do t ishte edhe nj mnyr q do t minimizonte rrezikun e
interpretimit jo t drejt t dispozitave aktuale t nenit 5 t ligjit 04/L-030.
54
Pieth, M.,Ivory, R.: cit. fq.44.
55
Nanda, V. P.: Corporate Criminal Liability in the United States: Is a New Approach Warranted?, Ius Gentium,
cit. fq.71.
56
Manduchi, C.: cit.., fq. 3
57
N lidhje me kriteret e nj kontrolli t brendshm pr personat juridik, detyrimin e tyre q t ken nj etik
dhe t miratojn nj compliance program, rndsi t posame n kuadrin e dokumenteve ndrkombtare ka
edhe Udhzuesi i Organizats pr Bashkpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD) me titull: Good Practice
Guidance on Internal Controls, Ethics and Compliance.
68
3.2 Dnimet dhe sanksionet e tjera penalo-juridike ndaj personit juridik

sipas ligjit 04/L- 030
Prve problematiks s konceptimit t fajsis pr personat juridik,

teoricient q kan aderuar n teorin e fiksionit (e mbshtetur n parimin
societas delinquere non potest) si penges pr zbatimin e prgjegjsis ndaj
etniteteve juridike e kan konsideruar edhe pamundsin apo vshtirsin e
aplikimit t sanksioneve penale ndaj tyre.
Nj nga argumentet themelore t ktyre teoricienve kundr prgjegjsis

penale pr personin juridik, sht bazuar n pamundsin q ndaj tyre t
aplikohet dnimi me burgim (si sanksion tipik penal) dhe disa masa t tjera
t natyrs penale, dhe prgjithsisht sht konsideruar e vshtir prshtatja e
masave penale pr personat juridik.58 Nj qndrim i till mbahet edhe sot
nga shtetet q nuk kan pranuar institutin e prgjegjsis penale pr personat
juridik, dhe q kryesisht bazohen n ekonomin e kontrolluar nga shteti.59
Mirpo, sot me rregullimin e prgjegjsis s personave juridik pr vepra

penale nga shumica e legjislacioneve botrore, nuk paraqitet si problem sistemi
i sanksioneve penale ndaj tyre, madje edhe sanksionet penale justifikohen
si masa subsidiare n raport me sanksionet civile60 q nuk kan qen t
mjaftueshme pr parandalimin e kriminalitetit t personave juridik.
Varsisht nga modeli i konceptimit t prgjegjsis s personave juridik pr t

cilin jan prcaktuar vendet e ndryshme, mund t bjm nj ndarje t sistemit
t sanksioneve kundrejt personave juridik n:
58
Wagner, M.: Corporate Criminal Liability National and International Responses, International Society for
the Reform of Criminal Law 13th International Conference Commercial and Financial Fraud: A Comparative
Perspective Malta, 8-12 July 1999, fq.2
59
Shih Cheng Yang, V.: Developments in Criminal Law and Criminal Justice: Corporate Crime-State-Owned
Enterprises in China, Crim.L.F.14, fq.1 dhe vazhdim. Derisa prgjegjsia penale e personave juridik sht
imponuar nga fuqizimi i korporatave n sistemet kapitaliste, sht e natyrshme q n vendet me ekonomi
t kontrolluar nuk sht aplikuar ky institut. Konsiderojm se ky ka qen edhe nj nga faktort pse vendet e
ish bllokut socialist (Shqipria, vendet e ish-Jugosllavis, etj.) kan hezituar nj koh t gjat pr t pranuar
prgjegjsin penale t personave juridik.
60
Neumann Vu, S.: Corporate Criminal Liability: Patchwork verdicts and the problem of locating a guilty agent,
Columbia Law Review (104 Colim.L.Rew.459) 2004, fq.11
69
- Sanksione t natyrs administrative (p.sh. Gjermania, e cila nuk ka

aderuar n modelin e prcaktimit t prgjegjsis penale pr personat
juridik, si kan vepruar pjesa m e madhe e shteteve evropiane, t cilat
kan pranuar modelin e vendeve t sistemit Common law61);
- Sanksione gjysm penale apo administrative-penale (Italia);
- Sanksione penale (vendet q kan pranuar prgjegjsin penale t
personave juridik).
Si sanksione q mund t shqiptohen ndaj personit juridik n Kosov sipas

ligjit 04/L-030 jan: dnimet, dnimi me kusht dhe masat e siguris. Si dnime
parashihen dnimi me gjob dhe pushimi i personit juridik (neni 8).
Dnimi me gjob sht dnimi me i aplikueshm kundrejt personave juridik

dhe m i prshtatshm pr t ndikuar n parandalimin e kriminalitetit t
personave juridik62 i cili parashihet si zvendsim i dnimit me burgim q
aplikohet ndaj personave fizik pr vepra penale t caktuara dhe ekuivalentohet
me t. Sa pr ilustrim p.sh: n nenin 9, (parag.2, nnparag.2.1) t ligjit 04/L-
030 prcaktohet se: pr veprat penale pr t cilat sht parapar dnimi
me burgim nga pesmbdhjet (15) dit deri n tri (3) vite, Gjykata mund te
shqiptoj dnim me gjob, nga njmij (1.000) gjer n pesmij (5.000) Euro.
Nj model i till i ekuivalentimit t dnimit me burgim n dnim me gjob pr
personin juridik sht edhe n vendet e tjera, si p.sh n Kroaci ku pr dnimin
me burgim mbi 15 vite q parashihet pr personin fizik, pr t njjtn vepr
personi juridik mund t dnohet me dnim me gjob prej 2800 deri 685.000
euro (afrsisht sepse dnimi me gjob n ligjin kroat sht prcaktuar me
valutn vendore).63
N ligjin 04/L-030 dnimi me gjob prcaktohet n nenin 9, ku n parag.1

parashihet se: Pr veprat penale t personave juridik dnimi i parapar me
gjob nuk mund t jet m i vogl se njmij (1.000) Euro dhe m i lart se
njqindmij (100.000) Euro. Kur kemi parasysh se pr nga natyra e tij, dnimi
me gjob sht m i prshtatshm dhe me shpesh zbatohet kundrejt personave
juridik, konsiderojm se kufiri i lart i ktij dnimi n Kosov (100.000 euro)
sht shume i ult pr personin juridik. Madje kjo dispozit nuk ka marr n
konsiderat edhe prcaktimin e Kodit Penal t Kosovs, i cili pr vepra penale
61
Pr nj studim me t thell krahasues midis sanksioneve administrative q aplikohen n sistemin gjerman
pr personat juridik dhe sanksionet penale n sistemin amerikan, shih Diskant, E.B.: Comparative Corporate
Criminal Liability:Exploring the Uniquely American Doctrine Through Comparative Procedure, The Yale
Law Journal, 2008, fq. 128-172.
62
Jefferson, M.: Corporate Criminal Liability: The problem of sanctions, Journal of Criminal Law
(JCL65(235)), 2001, fq. 2 dhe vazhdim.
63
Kui, V., Crnkovi, A.: Criminal Liability of Companies in Croatia, Lex Mundi, 2008, fq.1-2.
70
t personave fizik q kryhen n lidhje me terrorizmin, trafikimin me njerz,

krim t organizuar ose veprat penale t kryera me qllim t prfitimit t dobis
pasurore, parasheh se dnimi me gjob mund t jet deri n pesqind mij
(500.000) euro (neni 46 i KPK). N ann tjetr, edhe nga analiza e legjislacionit
t vendeve tjera (Shqipri, Maqedoni, etj.) shihet se maksimumi i dnimit me
gjob pr personat juridik sht afrsisht 500.000 euro. Pr me tepr kur
merret n konsiderat natyra e veprave penale q kryejn personat juridik
(kryesisht ekonomike) del se ky prcaktim i dnimit me gjob n Kosov nuk
sht i menduar mir nga ana e ligjvnsit, prve se tregon nj munges t
harmonizimit me prcaktimet e Kodit Penal. Ndryshimi i ksaj dispozite ka
qen n mesin e disa propozimeve gjat fazs s miratimit t ligjit 04/L-030.
Sipas nenit 10, me rastin e matjes s dnimit me gjob, gjykata duhet t marr
n konsiderat edhe rrethanat si: pasojat q kan lindur ose kan mundur t
lindin; rrethanat n t cilat sht kryer vepra penale; fuqin ekonomike dhe
madhsin e personit juridik; sjelljen e personit juridik pas kryerjes s veprs
penale, etj.
Sikurse n shumicn e legjislacioneve n bot edhe n ligjin e Kosovs

parashihet dnimi i pushimit t personit juridik (neni 11). Shqiptimi i ktij
dnimi kufizohet vetm pr rastet kur personi juridik sht themeluar me qllim
t kryerjes s veprave penale apo veprimtarin e ka shfrytzuar kryesisht pr
kryerjen e veprave penale (parag.1.). Ky dnim q n doktrin krahasohet me
dnimin me vdekje q sht aplikuar pr personat fizik, paraqet dnimin me
t rnd n kuadr t sistemit t dnimeve pr personat juridik. Si i till ky
dnim mund t jet i domosdoshm n rastet e veprave penale t rnda, si
jan ato n lidhje me terrorizmin, format e ndryshme t krimit t organizuar,
dhe n t gjitha rastet kur dnimi me gjob dhe masat e tjera konsiderohen si
t pamjaftueshme pr t parandaluar kriminalitetin e personit juridik konkret.
Ligji 04/L-030 n nenin 12 e prcakton dnimin me kusht. Me dnimin me kusht

gjykata mund ti prcaktoj personit juridik dnimin deri n pesdhjetmij
(50.000) Euro, por q ky dnim mos t ekzekutohet n qoft se personi juridik
i dnuar pr kohn n t ciln e cakton gjykata, e q nuk mund t jet m e
shkurtr se nj dhe as m e gjat se dy (2) vjet (koha e verifikimit), nuk kryen
ndonj vepr t re penale q ka elementet e veprs penale n kuptim t nenit 5
t ligjit n fjal.
N nenin 13 jan parapar kto lloje t masave siguruese: ndalimi i kryerjes

s veprimtarive dhe punve t caktuara; marrja e sendit; konfiskimi i dobis
pasurore dhe shpallja publikisht e aktgjykimit.
71
N Kreun IV t ligjit 04/L-030 sht prcaktuar procedura q duhet t zbatohet

gjat gjykimit t personave juridik.
N ligj parashihet se pr veprn penale t personit juridik dhe t personit

prgjegjs ngritt dhe zbatohet procedura unike dhe nxirret nj aktgjykim
(neni 18, parag.1). Ndrsa n paragrafin vijues shprehet pavarsia e personit
juridik n raport me personin prgjegjs edhe n aspektin procedural, ku thuhet
se n rastet kur pr shkaqe ligjore dhe shkaqe tjera nuk mund t ngritt apo
zbatohet procedura penale kundr personit prgjegjs, procedura do t filloj
dhe zbatohet vetm kundr personit juridik. (parag.2). N vazhdim n nenet
19-30 t ligjit 04/L-030 rregullohen aspektet tjera procedurale si: kompetenca
territoriale, prfaqsimi i personit juridik t pandehur, drgimi i vendimeve
dhe shkresave personit juridik, zhvillimi i seancave gjyqsore, prmbajtja e
aktgjykimit, etj.
Nj prcaktim i veant i ligjit 04/L-030 sht edhe parashikimi i masave t

kujdesit q gjykata mund ti shqiptoj ndaj personit juridik n qoft se rrethanat
e veanta arsyetojn frikn se personi juridik i pandehur do t prsrit veprn
penale apo do t prfundoj veprn penale t tentuar, ose do t kryej vepr
penale me t ciln krcnon. Si masa t tilla parashihen: ndalimi i kryerjes s
veprimtarive dhe punve t caktuara; ndalimi i afarizmit me llogarit shtetrore
dhe lokale; si dhe ndalimi i fitimit t lejeve, autorizimeve, koncesioneve dhe
subvencioneve (neni 31).
4. Prfundim
Prgjegjsia penale e personave juridik sht normuar n legjislacionet e

shumics s vendeve, por vazhdon t jet nj ndr temat me t debatueshme
n kuadr t sistemeve juridike, me tendenc t harmonizimit me parimet e s
drejts penale.
Pas nj tradite t gjat n sistemin Common law, n dekadat e fundit
prgjegjsia penale pr personat juridik sht pranuar edhe n vendet q
jan pjes e sistemit Civil law (me prjashtim t Gjermanis q aplikon
prgjegjsin administrative, dhe Italis q sht prcaktuar pr nj model
t masave gjysm penale), si nj prgjigje ndaj nevojs pr tu mbrojtur nga
kriminaliteti i personave juridik. Arsyetimi i aplikimit t prgjegjsis penale
drejtprdrejt n personin juridik, qndron n vet ndikimin e fuqishm dhe
pozicionin q personat juridik (privat) kan n shoqri.
Sfid e shteteve q e kan pranuar prgjegjsin penale pr personin juridik,
mbetet q t prcaktojn kritere ligjore sa me t sakta pr aplikimin e ksaj
prgjegjsie. Nj nevoj e till mbetet aktuale edhe edhe pr ligjvnsin e
72
Kosovs, q me rastin e ndryshimit dhe plotsimit t ligjit 04/L-030, t rregulloj

ato aspekte q paraqesin problem pr nj zbatim t arsyeshm t prgjegjsis
penale pr personat juridik.
Nj nga aspektet themelore q krkon sqarim nga ana teorike dhe praktike
mbetet vet konceptimi i fajsis s personave juridik. Pr nj definim t
sakt t ksaj problematike si zgjidhje sht konceptimi normativ i fajsis
s personit juridik, pr dallim nga konceptimi psikologjik apo psikologjik-
normativ i fajsis pr personin fizik. I takon prokuroris dhe gjykats q
prgjegjsin penale t personave juridik ta provoj n mnyr paralele me
prgjegjsin e personit fizik, si nj prgjegjsi autonome edhe pse derivon nga
vepra penale e kryer nga personi fizik(prgjegjs). Kjo nnkupton se fajsia e
personit juridik bazohet n sjelljen e tij, politikn afariste q ka zbatuar, dhe
masat q ka ndrmarr me qllim t parandalimit t veprave penale.
Me qllim t krijimit t nj baze juridike me t qart mbi prgjegjsin e
personave juridik n Kosov, sht e nevojshme q me ligj t prcaktohet
detyrimi i personave juridik q t miratojn modele organizimi dhe kontrolli
efikas (compliance program) dhe kjo t jet baza e provimit t fajsis apo
pafajsis s tyre.
Megjithat, edhe me legjislacionin aktual, ekziston nj korniz ligjore q

mundson ndjekjen dhe gjykimin e personave juridik, pr veprat penale q
mund t kryhen n emr dhe dobi t tyre. Disa nga aspektet t cilat mund
t jen t paqarta n ligjin pr prgjegjsin e personave juridik, mund t
tejkalohen nga nj interpretim i legjislacionit penal n fuqi, n radh t par
duke u bazuar n dispozitat e Kodit Penal dhe Kodit t Procedurs Penale t
Kosovs.
BIBLIOGRAFIA
I. Literatura:
Bohlander, M.: Principles of German Criminal Law, Studies in International &

Comparative Criminal Law, Oxford, 2009.
Bozheku, E.: Fajsia disa aspekte teorike, metodologjike, funksionale dhe

praktike t elementit t dyt t veprs penale, E Drejta/Law, Prishtin, n.2/2010.
Bozheku, E.: Kriteret pr prgjegjsin penale t personave juridik nn

profilin subjektiv, Avokatia, 2012.
Bse, M.: Corporate Criminal Liability in Germany Corporate Criminal

73
Liability. Ed.Rodha, I. & Pieth, M., Basel 2011.
Cheng Yang, V.: Developments in Criminal Law and Criminal Justice:

Corporate Crime-State- Owned Enterprises in China, Crim.L.F.14
De La Questa, J.L.: Criminal Responsibility of Legal Persons in Spanish Law,

International Review of Penal Law, AIDP/IAPL, 84,1/2, 2013.
De Maglie, C.: Letica e il mercato. La responsabilit penale delle societ,

Giuffr, 2002
De Maglie, C.:, Societas Delinquere Potest? The Italian Solution. Ed.by

Pieth,M. & Ivory, R. Corporate Criminal Liability, Ius Gentium: Comparative
Perspectives on Law and Justice 9, Basel, 2011.
Diskant, E.B.: Comparative Corporate Criminal Liability:Exploring the

Uniquely American Doctrine Through Comparative Procedure, The Yale Law
Journal, 2008.
Fiorella, A., Lancelloti, G.: La responsabili dellimpresa per i fatti da reato,

Torino, 2004.
Galli, M.: Incidenza pratica dellart. 25 quater d.lgs. 231/2001 e prospettive

future in materia di applicazione dello stesso, in Riv. La resp. amm. soc. ent.,
n. 2, 2008.
Ginter, J.: Criminal Liability of Legal Persons in Estonia, Juridica International,

XVI/2009.
Henning, P.J.: Corporate criminal liability and the potential for rehabilitation,
Wayne State University Law School, Legal Studies Paper Series no.09-21,
2009.
Jefferson, M.: Corporate Criminal Liability: The problem of sanctions, Journal

of Criminal Law (JCL65(235)), 2001.
Kambovski, V.: E drejta penale- pjesa e prgjithshme, Shkup 2010.
Kambovski, V.: Korniza juridiko-penale e parandalimit t kriminalitetit t

organizuar, Kriminaliteti i organizuar aspekte juridike, Tetov, 2009.
Kui, V., Crnkovi, A.: Criminal Liability of Companies in Croatia, Lex

74
Mundi, 2008.
Lattanzi, G.: Reati e reponsabilit degli enti, Milano, 2005.
Mahajan, K. : Corporate Criminal Liability: Why Corporations are preferred

and not the employees?, Company Law Journal, Vol. 4, 2008.
Manduchi, C.: The introduction of corporate criminal liability in Italy, Riv.

Diritto&Diritti, 2010, www.diritto.it/docs/30795
Manna, A.: La responsabilit administrativa delle persone-il punto vista

del penalista, Cassazione penale 2003.
Molan, M., Lanser, D.; Bloy, D.: Principles of Criminal Law, 4th ed. London,
2000.
Nanda, V. P.: Corporate Criminal Liability in the United States: Is a New

Approach Warranted?, Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and
Justice 9, Basel, 2011.
Neumann Vu, S.: Corporate Criminal Liability: Patchwork verdicts

and the problem of locating a guilty agent, Columbia Law Review (104
Colim.L.Rew.459) 2004.
Pieth, M. & Ivory, R., Emergence and Convergence: Corporate Criminal

Liability Principles in Overview Corporate Criminal Liability, Ius Gentium:
Comparative Perspectives on Law and Justice 9, Basel, 2011.
Puka, A.: A theoretical observation on the liability of legal entities for criminal
offences - an European perspective, Riv. Archivio Penale, 2015/2.
Puka, A.: Considerazioni sulla responasabilit degli enti in Kosovo, Riv.

Collona Roma, Sapienza, 2015.
Ramacci, F.: Corso di diritto penale, Torino, 2005. Ramacci,F.: Corso di diritto
penale, II ed., Torino, 2011.
Rodriguez, L.Z.: Corporate Criminal Liability : Responsibility of legal persons

for offenses in the European context, ISISC, Siracusa, 2008.
Santha, F.: Criminal responsibility of legal persons in Hungary theory an

(a lack of) practice, (http://www.upm.ro/proiecte/EEE/Conferences/papers/
75
S1A38.pdf){02.03.2014}.
Savigny, C.v.F: Sistema del diritto romano attuale, Volume II, Bologna, 1900.
Tiedman, G.: La responsabilit penale delle persone giuridiche, in Riv. it. Dir.
Proc. pen. 1993.
Vinciguerra, S., Gastaldo, C.M., Rossi, A.: La responsabili dell ente per il
reato commesso in suo interesse, Padova, 2004.
Wagner, M.: Corporate Criminal Liability National and International

Responses, International Society for the Reform of Criminal Law
13th International Conf erence Commercial and Financial Fraud: A
Comparative Perspective Malta, 8-12 July 1999.
Weigent, Th.: Societas delinquere non potest? A German Perspective, Oxford

University Press, 2008, ICJ 65 (927).
Zapatero, A. L. : Die strafrechtliche Verantwortlichkeit der juristischen
Personen in Spanien. In: Schulz et al. (eds) Festschrift fur Imme Roxin. Muller,
Heidelberg, 2012.
II. Aktet juridike:
Act on the Responsibility of Legal Persons for the Criminal Offences, Croatia,
Official Gazette no. 151/2003.
Dutch Penal Code (Wetboek van Strafrecht) (DPC), 1976.
Kodi Penal i Republiks s Kosovs, Gazeta Zyrtare e Republiks s Kosovs

/Nr.19/13 Korrik 2012.
Kodi Prkohshm Penal i Kosovs, Rregullorja e UNMIK-ut nr.2003/25. Ligji

i Kosovs nr.02/L-123 pr shoqrit tregtare.
Ligji i Kosovs nr.04/L-030 pr prgjegjsin e personave juridik pr vepra

penale Ligji mbi deliktet ekonomike,Gazeta Zyrtare e ish-Jugosllavis, nr.
10/86.
The OECD Good Practice Guidance on Internal Controls, Ethics & Compliance,
2010.
76
Besnik Berisha jur. i dip.
INTERESI JURIDIK N PROCEDURN CIVILE
ABSTRAKT
N jetn e prditshme t drejtat e prcaktuara n t drejtn materiale, shpesh

mund t cenohen nga subjektet e s drejts. N praktik, palt t cilve iu sht
cenuar e drejta, e kan nj interes juridik pr t krkuar mbrojtjen gjyqsore.
N artikullin Interesi juridik n procedurn civile, shpjegohet fillimisht

nocioni interes juridik, me vshtrim t veant n procedurn civile. Pr
t vazhduar me shtjellimin e interesit juridik n kontestet me vler t vogl,
ndrlidhjet e interesit juridik karshi llojeve t padive si dhe ndrhyrsit e tret
n procedurn civile.
Dhe n fund kemi konkluzionin e artikullit n t cilin paraqitet nj prmbledhje

e gjith punimit dhe mendimet rreth dilemave dhe shtjeve t ngritura, si
rezultat i punimit.
Fjalt kyqe: interes juridik, mbrojtje gjyqsore, e drejta, padi, ligj, ndrhyrs, mbrojtjes.
1. Interesi juridik n procedurn civile
Me interes juridik nnkuptojm dobin personale t nj subjekti procedurial pr

t krkuar mbrojtjen gjyqsore, pr t drejtn e tij subjektive. Interesin juridik
pr padi dhe krkespadi duhet kuptuar si interes t veant t paditsit pr t
mbrojtur t drejtn e tij subjektive, t cnuar ose t rrezikuar pr tu cenuar
n t ardhmen. Sipas nenit 2 piks 4 t Ligjit mbi procedurn kontestimore
t Republiks s Kosovs, do pal n procedurn civile duhet t ket interes
juridik pr padin, si mjet juridik, dhe pr veprimet tjera procedurale q kryhen
gjat procedurs, pra, si shihet, LPK-ja i ka kushtuar nj rndsi t veant
interesit juridik, duke e ranguar at n nenet e para t ligjit, si nj ndr premisat
e para q duhet pasur parasysh para fillimit t procedures civile. Interesi juridik,
si nocion procedurialo-juridik, sht i ndrlidhur ngusht me subjektet e s
drejts dhe mjetet juridike (padin). Pr t plotsuar m mir kuptimin e termit
interes juridik i referohemi edhe nenit 254.2 LPK.1
N praktik, t drejtat subjektive mund t cenohen nga vet subjektet e s

* Autori i ktij shkrimi sht jurist i diplomuar dhe master n process n drejtimin juridiko civil.
1
Shih Ligjin pr procedurn kontestimore, neni 254.2 i Republiks s Kosovs, Pjesa e dyt, Kreu XV
77
drejts. Rrjedhimisht, paraqitet nevoja pr mbrojtjen gjyqsore t ktyre t

drejtave (ultimate racio), prkatsisht paraqitet interesi i njmend juridik pr
mbrojtjen gjyqsore t atyre t drejtave. Pasi q parimisht, sistemi juridik
i vendit ton nuk lejon vetgjyqsin si form pr mbrojtjen e t drejts
subjektive (prve n disa raste t caktuara), ather, duhet krkuar mbrojta
gjyqsore pr t mbrojtur t drejtn e cenuar apo q rrezikohet t cenohet n t
ardhmen, nse gjykata nuk lshon nj aktgjykim n favor t paditsit.
Mbrojtja juridike nga gjykata duhet dhn vetm n ato raste n t cilat pa
intervenimin e saj, subjekti i s drejts nuk mund ta realizoj interesin pr mbrojtje
juridike q i sht pranuar me ligj.2 Nga kjo rrjedh se n t drejtn formale,
interesi juridik apo interesi pr mbrojtje juridike si nocion proceduralojuridik,
sht i ndryshm nga e drejta materiale sepse n t drejtn formale interesi
juridik paraqet interesin e veant t subjektit t s drejts pr t krkuar
mbrojtjen gjyqsore t s drejts s tij, ndrsa n t drejtn materiale interesi
juridik konsiderohet se sht i mbrojtur me ligj. Pra n t drejtn formale,
interesi juridik, paraqet premis fillestare pr inicimin e procedurs civile,
ndrsa, n t drejtn materiale interesi juridik sht i mbrojtur me ligj, si mund
t jet edhe interesi ekonomik, politik apo i ndonj natyre tjetr shoqrore.
do individ q pretendon se i sht cenuar e drejta e tij mund t krkoj

mbrojtje juridike t saj, pra me padi, mirpo jo edhe do individi Gjykata do
ia pranoj padin si t lejueshme po q se n krkespadin e tij nuk paraqitet
interesi juridik i caktuar, n raport m t drejtn e rrezikuar/ cenuar.
2. Interesi juridik n shtjet juridike me vler t vogl sociale
Parimisht, si u cek m lart, gjykata kompetente, exofficio ka pr detyr t

ofroj mbrojtje ligjore, pr subjektin i cili pretendon se i sht shkelur e drejta
e tij. Mirpo, prjashtimisht paraqitet dilema gjykata duhet t ofroj mbrojtje
ligjore edhe nse interesi juridik i pals paraqet vler t vogl apo t madhe
sociale t kontestit. Lidhur me kt shtje ekzistojn mendime t ndryshme,
disa mendojn se gjykata nuk duhet ofruar mbrojtjen gjyqsore pr arsye se
vlera e vogl sociale nuk paraqet interes t njmendt juridik, gj q nnkupton
se nuk paraqet baz t mjaftueshme pr aprovimin e padis si t lejueshme,
ndrsa nj grup tjetr i studiuesve, mendojn se pavarsisht vlers sociale,
gjykata duhet t ofroj mbrojtje ligjore edhe kur vlera sociale t jet e vogl
me kusht q kjo t mos konsiderohet si keqprdorim i t drejtave procedurale.
2
Brestovci, Faik: E drejta procedurale civile I, Prishtin, Botimi 2006, faqe 161
78
Pavarsisht, vlers sociale, nse sht e madhe apo e vogl, interesi juridik n
raport me paln ka t njjtin kuptim, pra sht interes i veant i subjektit, pr
t krkuar mbrojtjen gjyqsore t s drejts s tij subjektive. Ktu, zakonisht
dilema qndron n faktin nse, gjykata kompetente duhet ti ofroj mbrojtjen
juridike pals pretenduese apo jo pr shkak t vlers s vogl sociale t kontestit.
3. Padia dhe interesi juridik n procedurn civile
Padia si mjet i rregullt juridik i mundson subjektit t s drejts, q t drejtn

e garantuar me ligj, ta mbroj prmes rrugs gjyqsore dhe at duke iniciuar
procedurn pr mbrojtjen gjyqsore t s drejts s tij t cenuar. Pra, padia,
respektivisht dorzimi i padis n gjykat, paraqet hapin e par pr fillimin e
procedurs civile dhe njherit shpreh interesin juridik t subjektit pr t krkuar
mbrojtje gjyqsore t s drejts s cenuar nga gjykata. Gjykimi i nj shtje
n gjykat fillon me paraqitjen e krkespadis me shkrim (padi detyrimi,
vrtetimi dhe ndryshimi).3
Padia dhe interesi juridik kan nj lidhshmri t ndrvarur, kjo pr faktin se

padia si mjet juridik lind nga interesi juridik i pals pr t ushtruar padi e po
ashtu, interesi juridik paraqet baz t mjaftueshme ose jo pr lejimin e padis,
si padi e rregullt. Padia mund t ngritt pr t krkuar rivendosjen e nj t
drejte ose interesi t ligjshm q sht shkelur.4 Gjykata pas pranimit t padis,
prve tjerave, shqyrton edhe nse pala, e cila prmes krkespadis pretendon
se i sht shkelur e drejta, ka nj interes t caktuar dhe konkret juridik. N
kt rast interesi juridik mund t jet civil, penal, administrativ apo kushtetues.
Nse Gjykata konstaton se nuk ka nj interes t njmendt t caktuar juridik
pr ofrimin e mbrojtjes gjyqsore mund ta hedh padin posht pr shkak t
mungess s interesit t caktuar juridik. N kt rast, si rrjedhoj, pala mund t
ket nj interes t caktuar t natyrs politike apo ekonomike, mirpo ky interes
nuk paraqet baz t mjaftueshme pr fillimin e procedurs civile, respektivisht
aprovimin e padis si t bazuar dhe n kt rast padia hidhet, si e palejueshme.
Interesi juridik, gjat aplikimit n padi dhe krkespadi t ndryshme, sht

i shprehur dhe duhet argumentuar tek disa derisa tek t tjerat nuk ka nevoj
pr argumentimin e interesit juridik, pr arsye se ai nnkuptohet, pra ekziston
supozimi juridik se pala ka nj interes t caktuar juridik. shtja e interesit
juridik nuk paraqitet n mnyr dhe mas t njjt tek t gjitha llojet e padive.
N vazhdim do t flasim pr tri lloje t padive dhe interesin juridik n raport
3
Shih Ligjin pr procedurn kontestimore, neni 252 i Republiks s Kosovs, Pjesa e dyt, Kreu XV
4
Kodi i Procedurs Civile t Republiks s Shqipris, neni 32 (ndryshuar me ligjin nr.17.05.2001 neni 5)
79
me to. Gjykata exoficcio ka pr detyr q t marr n shqyrtim do krkes

pr mbrojtje juridike, edhe ather kur objektivisht, parashtruesit t saj ndoshta
as nuk i sht rrezikuar e as nuk i sht shkelur e drejta subjektive.5
4. Interesi juridik krahas llojit t padis
Padia e detyrimit sht padi me an t s cils paditsi krkon nga gjykata

q m aktgjykim t urdhroj t paditurin q n dobi t paditsit t prmbush
nj prestim t caktuar q buron nga ndonj pun juridike. Interesin juridik
pr kt lloj t padis e ka do kreditor ndaj t cilit debitori nuk e prmbush
vullnetarisht detyrimin.6 Tek ky lloj i padis, gjykata niset nga ajo se paditsi
ka nj interes t caktuar juridik (interes ky q dshmohet prmes puns juridike
ose vet ligjit) me vet faktin se po t njjtit i duhet ta fitoj titullin ekzekutiv pr
realizimin e detyrueshm t s drejts s tij subjektive, pra me an t padis s
detyrimit, paditsi (kreditori) krkon nga gjykata q me Aktgjykim, ta urdhroj,
t paditurin, q n dobi t paditsit ta prmbush nj prestim t caktuar ( t kthej
borxhin, t dorzoj sendin etj.). Me an t ktij aktgjykimi, kreditori e fiton
dokumentin ekzekutiv (titulus executionis) me an t s cilit, prapseprap,
n procedurn prmbarimore me ndihmn e gjykats e realizon t drejtn e tij
subjective. Pra, n kt rast interesi juridik (dobia juridike) e kreditorit sht e
pamohueshme dhe kjo paraqet fazn finale pr realizimin e dobis juridike t
paditsit (kreditorit). Tek ky lloj i padis, gjykata nuk krkon q t dshmohet
interesi juridik i caktuar pr arsye se ekziston supozimi juridik, si edhe u cek
me lart.
Padia e vrtetimit paraqet mjetin juridik me an t s cilit, paditsi i propozon

gjykats q t konstatohet nj raport juridik.7 . Si kusht elementar pr paraqitjen
e nj padie vrtetimi sht interesi juridik i pals paditse.8 Pra, pr dallim
nga padia e detyrimit, q u cek m lart, padia e vrtetimit nuk krkon nga
gjykata q t sjell aktgjykim pr realizimin e ndonj prestimi t caktuar, mirpo
krkohet nga gjykata q t konstatoj, respektivisht me aktgjykim t vrtetoj,
q ekziston apo jo nj raport i caktuar juridik. Padia e ktill mund t ngrihet
kur sht prcaktuar me dispozita t veanta, por edhe n rastet kur paditsi
ka interes juridik q gjykata t vrtetoj ekzistimin ose jo t ndonj t drejte
apo t ndonj raporti juridik; po ashtu, edhe n rastet kur krkohet vrtetsia e
ndonj dokumenti para se t bhet e nevojshme krkesa pr prestim nga raporti
5
Brestovci, Faik, E drejta procedurale civile I, Prishtin, Botimi 2006, fq. 161.
6
Brestovci, Faik, E drejta procedurale civile I, Prishtin, Botimi 2006, fq. 162.
7
Pozniq Borivoje, E drejta e procedurs civile, Botimi i dyt 1981, fq. 233.
8
Morina, Iset & Nikqi, Selim, Komentar i Ligjit pr procedurn kontestimore, Botim i par 2012, fq. 463.
80
i njjt.9 Pr dallim nga llojet e tjera t padis, tek padia e vrtetimit gjykata
nga pala krkon q t provohet se ekziston interesi juridik.
Padia e ndryshimit si mjet juridik, dallon n thelb nga dy llojet e lartcekura t

padis. Me padi t ndryshimit nnkuptojm krkesn e paditsi pr ndryshimin
e nj raporti t caktuar juridik. Parimisht, me an t aktgjykimit nuk mund t
krijohen, t ndryshohen apo t shuhen marrdhniet juridike civile, por as t
drejtat e subjekteve civile. Krahas ksaj, prjashtimisht n disa raste t caktuar,
pr ndryshimin e raporteve juridike duhet t ekzistoj nj aktgjykim i lshuar
nga gjykata. Kjo ndodh m shum n kategorin e t drejtave statusore dhe
n disa lloje t t drejtave reale (absolute). Me an t padis s ndryshimit,
paditsi nuk ka nevoj ta provoj ekzistimin e interesit juridik pasi q n kt
rast gjykata supozon se paditsi ka nj interes t caktuar juridik.
Pra, nga sa u tha m lart, mund t konkludojm se me ushtrimin e padis s

vrtetimit, paditsi duhet t argumentoj edhe ekzistimin e interesit juridik (pr
ta br t besueshm) para gjykats derisa gjat ushtrimit t padis s detyrimit
dhe asaj t ndryshimit paditsi nuk ka nevoj pr provimin e ekzistimit t
interesit juridik pr faktin se gjykata supozon se ekziston nj interes i caktuar
juridik.
5. Interesi juridik dhe ndrhyrsit e tret n nj procedur civile
Prve palve t cilat fillojn nj procedur kontestimore me qllim t

mbrojtjes s t drejtave t tyre subjektive, n praktik shpesh her paraqiten
edhe ndrhyrsit e tret t cilt kan nj interes t caktuar juridik q procedura
kontestimore t prfundoj n favor t njrs ose pals tjetr. Prve ksaj, edhe
vet palt e prfshira n nj kontest kan t drejtn q t ftojn personin e tret,
nse personi n fjal ka nj interes t caktuar juridik n kontest. Kushdo mund
t ndrhyj n nj proces kontestimor q zhvillohet ndrmjet personave t tjer,
kur ka interes juridik pr t mbshtetur njrn ose tjetrn pal ndrgjyqse, me
t ciln bashkohet n procesin e gjykimit pr ta ndihmuar t njjtn.10 Interesin
juridik t personave t tret, Ligji i procedurs kontestimore i Republiks s
Kosovs dhe Kodi i procedurs civile i Republiks s Shqipris, e rregullojn
pothuajse n mnyr t prafrt. (Shih nenin 271 dhe 276 t LPK-s t Kosovs
dhe nenin 189 dhe 192 t KPC-s t Shqipris).
Personi i tret ndrhyn n nj proces civil apo ka interes juridik q t ndrhyj
9
Shih Ligjin pr procedurn kontestimore, neni 254.2 i Republiks s Kosovs, Pjesa e dyt, Kreu XV
10
Shih Ligjin pr procedurn kontestimore, neni 271.1 i Republiks s Kosovs, Pjesa e dyt, Kreu XVII
81
n qoft se ndonj e drejt apo detyrim i tij varet nga aktgjykimi prfundimtar
n kt kontest. Si ndrhyrs i tret, ndrhyn me qllim t ofrimit t ndihms
njrs pal apo tjetrs, varsisht nga interesi juridik q ka. Ndrhyrsi si dhe
palt tjera duhet t plotsoj kushtet e prgjithshme pr t qen pal dhe ai mund
t kryej t njjtat veprime procedurale si edhe vet pala t cils ndrhyrsi
pretendon ti ndihmoj. N lidhje me interesin juridik t ndrhyrsit t tret
kujdeset gjykata exofficio gjat tr procedurs. Pala t cils ndrhyrsi nuk
i ofron ndihm mund ta kundrshtoj prfshirjen e ndrhyrsit n kontest duke
pretenduar se nuk ka interes juridik n lidhje me at shtje civile si dhe mund
t pretendoj n mos respektimin e afatit si dhe fazs s gjykimit. Ndrhyrsi
i tret n kontest ka karakter ndihms, prve ksaj me plqimin e palve ai
mund t bhet pal n kontest. Prve ndrhyrsve t zakonshm, ekzistojn
edhe ndrhyrsit e veant (sui generis) t cilt ndrhyjn me qllim q gjykata
t mos miratoj veprimet disponibile t palve, veprime kto q mund t jen n
kundrshtim me dispozitat ligjore t detyrueshme dhe me moralin e shoqris.
Pra, si ndrhyrs i llojit t veant sht prokurori publik. Interesi juridik i
prokurorit sht ti mbroj dispozitat ligjore t detyrueshme si dhe moralin e
shoqris nga keqprdoruesit eventual.
Ndrhyrsi i veant n procedurn civile nuk sht parapar me Ligjin pr

Procedurn Kontestimore dhe kjo mund t konsiderohet mangsi e madhe e
ktij Ligji meq lejon keqprdorimin e palve, t dispozitave ligjore si dhe
moralin e shoqris, me veprime disponibile t cilat jan n favor t tyre, por
n dm t interesit publik dhe moralit shoqror.
6. Prfundimi
Nga e gjith ajo q u trajtua n prmbajtjen e ktij punimi mund t konkludojm

se interesi juridik n procedurn civile paraqet nj premis baz pr fillimin e
nj procedure civile, pr arsye se pa nj interes t caktuar juridik pala nuk
sht e interesuar t inicioj procedurn civile pr mbrojtjen ose sigurimin e
t drejts subjektive t saj. Pavarsisht, nse interesi juridik provohet para
gjykats apo gjykata supozon se ekziston interesi i njmendt juridik, ai
duhet t ekzistoj, n t kundrtn padia konsiderohet si e palejueshme. sht
mjaft e diskutueshme dilema si t veprohet kur subjekti nuk ka nj interes t
njmendt juridik, e megjithat krkon mbrojtjen gjyqsore, pra, a duhet ti
ofrohet ndihma gjyqsore ose jo. N kso raste, parimisht gjykata exofficio,
ka pr detyr t shqyrtoj padit q i bjn subjektet, mirpo prjashtimisht,
gjykata pr aprovimin e padis si t lejueshme duhet t sigurohet nse interesi
juridik i saj sht i kundrligjshm. Kur u shpjegua m lart kuptimi i interesit
juridik, u tha q duhet t jet i ligjshm (pra, me ligj t jen parashikuar pasojat
82
juridike) pr t nisur nj proces civil. Kujtojm ktu se me legjitimitet aktiv

t nj krkuesi do t kuptojm verifikimin e ligjshmris s krkimeve t tij.
Nga bashkimi i ktyre dy nocioneve juridike rrjedh q nse nj krkues krkon
inicimin e nj procesi pr nj interes t paparashikuar me ligj, pra, kur atij i
mungon interesi juridik, ather n momentin kur t verifikohet ligjshmria e
krkimeve t tij (pra, n momentin e legjitimit) ai nuk do te legjitimohet dhe
padia e tij do t konsiderohet, si jo e lejueshme.
shtja ndrlikohet edhe m tej pr faktin se far vendimi do t marr gjykata

kur t konstatoj mungesn e legjitimitetit aktiv t paditsit, ku paraqiten dy
zgjidhje: pushimi i gjykimit t shtjes dhe rrzimi i krkess q n fillim.
N lidhje me kto dy zgjidhje n praktik ekzistojn dy pikpamje, sipas t
pars, gjykata pasi q t konstatoj mungesn e legjitimitetit t paditsit, duhet
ta refuzoj padin si jo t lejueshme, pra q n fillim, ndrsa pikpamja e dyt
konsideron se gjykata edhe pse konstaton q n fillim, mungesn e legjitimitetit
t paditsit (me insistimin e paditsit), duhet filloj procedurn me kusht q n
fund t refuzohet krkesa e paditsit si jo e lejueshme, pr arsye t mungess s
legjitimitetit t paditsit. Pra, prfundimi i shtjes civile (cauza civiles) sht i
njjt, vetm se n rastin e dyt paditsit i jepet nj mundsi m shum.
Interesi juridik detyrimisht duhet t jet i ligjshm. Nse nj interes juridik

sht i paparapar me ligj (pa pasoja juridike) ose i kundrligjshm, ai nuk
konsiderohet i pranueshm pr inicimin e nj procesi civil. P.sh. nuk mund t
ngrihet nj padi pr t detyruar nj subjekt me nj detyrim periodik n t holla,
pa pasur nj baz ligjore, ose t detyrohet nj subjekt q t t shes substanca
narkotike. Kjo, sepse n rastin e par nuk sht parapar me ligj, ndrsa n
rastin e dyt kemi kundrligjshmri, pra n t dy kto raste pamundsohet
realizimi i krkess s paditsit. Pra, si dihet rrzimi i krkess ose padis
vendoset pr shkak t pabazueshmris n ligj (shkaku ligjor) ose pr munges
t provave (shkaku faktik).
Si prfundim, interesi juridik duhet t jet i parapar me ligj dhe t mos jet
i kundrligjshm, kushte kto q e validojn ngritjen e padis. Po ashtu,
konsiderohet se nuk ka interes t njmendt juridik edhe n rastin kur n
nj shtje civile, objekti i krkess s paditsit sht vendosur m hert
prmes ndonj rruge tjetr p.sh. rrugs administrative. Pra, nuk mund t quhet
interes juridik civil, derisa ai mund t realizohet prmes ndonj rrug tjetr
administrative ose gjyqsore. Ndrhyrsit e zakonshm, si dhe ndrhyrsit
e veant duhet t ken nj interes t caktuar juridik n mnyr q t jen
pjesmarrs n procedur civile. Si konkludim, mendoj q mosparashikimi
i ndrhyrsve t veant (prokuroris themelore), n Ligjin pr Procedurn
Kontestimore (Kreu XVII) paraqet nj mangsi t ktij ligji, pr arsye se
83
kjo zbraztire ligjore krijon mundsin e manipulimit t palve me veprimet

disponibile t tyre, me interesin publik si dhe dispozitat ligjore detyrimore
duke mos prjashtuar as moralin e shoqris dhe dmtimin e pasuris publike.
BIBLIOGRAFIA:
I. Literatura:
Prof. Dr. Brestovci Faik, E drejta procuderale civile I, Prishtin Botimi 2006;
Prof. Ord. Pozniq Borivoje, E drejta e procedurs civile, Botimi i dyt 1981;
Doracaku pr Prgaditjen e Provimit t Jurisprudencs, Botimi i tret, 2008
II. Aktet juridike:
Ligjin pr procedurn kontestimore i Republiks s Kosovs; Kodi i procedurs

civile i Republiks s Shqipris.
84
Mr.sc. Hajrullah Mustafa
NDRMJETSIMI N SISTEMIN E DREJTSIS S REPUBLIKS

SE KOSOVS DHE EFEKTSHMERIA POZITIVE E TIJ
ABSTRAKT
N kuptim t prgjithshm mund t themi se konflikti prkufizohet si situat

n t ciln individt nuk pajtohen apo kan, nevoja, interesa apo vlera te
ndryshme, t cilat rezultojn me mospajtim, mosbesim dhe tensione n mes
tyre. Ne situata t tilla, shpesh njerzit mendojn se forma m e zakonshme e
zgjedhjes s konfliktit sht prmes procedurs formale gjyqsore.
Megjithat, gjykimi nuk sht mjeti i vetm i zgjedhjes efektive te kontesteve

n mes palve t ndryshme.
Forma m themelore e zgjedhjes s kontestit sht ajo e negocimit, q kryesisht prfshin

diskutimet n mes te palve t interesuara me qllim t pajtimit t mendimeve t
ndryshme, apo s paku te kuptojn qndrimet e ndryshme t cilat ata i kan.
Kshtu, n nj kuptim t prgjithshm, ndrmjetsimi mund te prkufizohet si

negocim i kryer me ndihmn e pals s tret. Me fjal tjera, ndrmjetsimi
sht nj veprimtari jashtgjyqsore qe realizohet nga nj person i tret
(ndrmjetsi) pr zgjedhje t mosmarrveshjeve ndr mjet subjekteve t s
drejts n pajtim me kushtet e parashikuara me ligj.
Fjalt kyqe: Palt, konflikti, kontesti, negocimi, ligji, gjykata, prokuroria,

ndrmjetsimi, komunikimi, marrveshja.
1. Vshtrim i Prgjithshm mbi Ndrmjetsimin
Dinamika e shpejt e zhvillimit ekonomik dhe ndryshimeve shoqrore, n botn

bashkkohore, e edhe n vendin ton, n kto vitet e fundit sht e karakterizuar
me rritjen e numrit t madh t mos marrveshjeve dhe konflikteve t shumta ndr
njerzore. Pjesa m e madhe e tyre jan t determinuara nga rrjedhat impulsive t
jets t shkaktuara pas ndryshimeve t mdha n shoqrin bashkkohore, sidomos
nga dhjetvjetshi i fundit t shekullit t kaluar e tutje. Gjithashtu interferimet q
shkakton zhvillimi shoqror i bazuar n nj ekonomi tregu ku duhet domosdo te
bashkjetojn dhe veprojn interesa t shumta edhe private edhe publike.
*
Autori i ktij shkrimi, Mr.sc Hajrullah Mustafa sht msimdhns i shkencave juridike administrative
85
Padyshim, zhvillimi i ktyre rrjedhave shoqrore, shkakton edhe mospajtime,

konteste dhe konflikte n mes t palve t ndryshme. N nj kuptim t
prgjithshm mund t themi se konflikti prkufizohet si situat n t ciln
individt nuk pajtohen apo kan nevoja, interesa apo vlera t ndryshme, t cilat
rezultojn me mospajtim, mosbesim dhe tensione n mes tyre. M konkretisht
konflikti sht fakti, ajo q ndodh dhe q nuk perceptohet njsoj nga t dyja
palt. sht e kuptueshme q perceptimi varet nga shum faktor. T till jan
makro dhe mikro mjedisi n t cilin ai person sht rritur, edukuar, stereotipat
dhe paragjykime t caktuara, t formuara nga ajo prvoj vetjake, ose e jets
s t tjerve, t till si prindrit, motrat vllezrit, t afrmit madje ndonjher
edhe nga ata q duken pa ndikim n nj moment te caktuar, por mund t ken
dhn ndikimin e tyre n nj deformim te caktuar11.
Ne situata te tilla konfliktuale, shpesh njerzit mendojn se forma m e

zakonshme e zgjidhjes s konfliktit sht prmes procedurs formale gjyqsore.
Shteti posedon me monopolin e prdorimit t forcs, dhe ven n dispozicion

gjykatat t cilat aplikojn procedurat e prcaktuara me ligj pr t zgjidhur
kontestet n mes t personave, dhe zbatueshmerin e vendimeve t marra
nga gjykatat, gjithsesi e siguron shteti prmes aparatit t tij administrativ.
Megjithat, gjykimi nuk sht mjeti i vetm i zgjidhjes efektive t kontesteve
n mes palve t ndryshme.
Forma m themelore e zgjidhjes s kontestit sht ajo negocimit, q kryesisht

prfshin diskutimet n mes t palve t interesuara me qllim t pajtimit t
mendimeve t ndryshme, apo s paku t kuptojn qndrimet e ndryshme t
cilat ata i kan.
Kshtu, n nj kuptim t prgjithshm, ndrmjetsimi mund t prkufizohet si

negocim i kryer me ndihmn e pals s tret, apo nj form e ndihms nga
pala e tret pr t zgjidhur nj kontest. Me fjal tjera, ndrmjetsimi sht
nj veprimtari jashtgjyqsore qe realizohet nga nj person i tret (ndrmjetsi)
pr zgjidhje t mosmarrveshjeve ndrmjet subjekteve t s drejts n pajtim
me kushtet e parashikuara me ligj 12
Nga kjo mund t theksojm se ndrmjetsimi n esence, sht vetm nj

negocim ku prfshihet nj pal e tret e njohur n procedurn efektive t
11
Drejtsia Restauruese dhe Ndrmjetsimi ne Zgjedhjen e Konflikteve Penale, Manual Pr Gjyqtar dhe
Prokuror: Botim nga UNICEF, Komisioni Evropian dhe Sida Tirane, 2007fq.44.
12
Ligji numr 03/L- 57 Pr Ndrmjetsimin: Gazeta Zyrtare e Republiks s Kosovs Nr.41 e date:1 Nntor
2008
86
negocimit, dhe q ka pr qllim t ndihmoj personat n konflikt, t koordinojn

aktivitetet e tyre dhe t jen sa m efektiv n arritjen e marrveshjes n mes
tyre. N kt procedure dhe n kt veprimtari del n pah roli i pals s tret
prkatsisht i ndrmjetsit nga edhe kjo veprimtari emrtohet si ndrmjetsim
apo veprimtari ndrmjetsimi.
Roli dhe rndsia e tij gjithsesi mbetet vetm q t lehtsoj zgjidhjen e kontestit
dhe arritjen e marrveshjes n mes t palve n kontest. Autoriteti i ndrmjetsit
nuk guxon t reflektoj fuqin e imponimit pr vendimin tek palt, por vetm
ushtron nj form t zgjatur t nj negocimi n mes tyre, sepse t drejtn n
vendimmarrje, e kan vetm palt n kontest, q finalizohet me aktin final t
nnshkrimit t marrveshjes. Pikrisht pr kt, ndrmjetsi duhet t jet pal
neutrale prkatsisht, person q lehtson negocimin n mes palve n konflikt,
duke begatuar mungesn n komunikim, duke shtruar nj perspektive dhe nj
dimension tjetr t kontestit por edhe duke pasuruar at me ofrimin e ideve t
reja, gjithher t fokusuar n drejtim q palt t jen sa m afr nj marrveshje
miqsore t kontestit t tyre.
Esenca, kuptimi dhe filozofia e ndrmjetsimit qndron n faktin se

mosmarrveshjet n mes njerzve, jan gjithher pjes e pa ndar e zhvillimit
t jets normale. Mos marrveshjet, burojn si pasoje e keqkuptimeve. Prandaj,
me rndsi sht si duhet ti qasemi dhe t trajtojm ato. do trajtim konstruktiv
dhe prmbajtjesor, ofron mundsin pr prparim, zgjidhje t konfliktit, dhe
arritjen marrveshjeve n mes palve. N t kundrtn ato munden q t
shndrrohen n konflikt q pastaj t jet i rrezikshm dhe i dmshm pr jetn
normale t palve.
Bazuar n ket mund t konstatohet se palt, gati gjithher jan t interesuara

pr arritje t marrveshjeve. Megjithat, pr t arritur kt, nevojitet nj
person q ndrmjetson, pra ndrmjetsuesi i cili padyshim bhet si ideator n
zgjidhjen e konflikteve n mes tyre.
Katalizatori kryesor n suksesin e ndrmjetsimit si veprimtari, gjithsesi mbetet

zhvillimi dhe perfeksionimi i aftsive t larta komunikuese. Aftsit e mira
t komunikimit padyshim jan mjeti m me ndikim n ndrmjetsim. Nse
ndrmjetsuesi gjate seancs s ndrmjetsimit komunikon me profesionalizm
t larte, vetbesim, sinqeritet dhe ndjeshmri, gjithsesi krijohen mundsit
shume reale pr arritjen e marrveshjeve n mes palve. Ndrmjetsimi nuk
sht asgj tjetr por ne thelb sht vetm dialogu ose negocimi me prfshirjen
e nj t treti, ku prmes qndrimeve dhe komunikimit t barabart por t qart u
tregon palve se marrveshja sht e tyre dhe se ata vet jan zot n zgjidhjen
e konfliktit n mes tyre. Ndrmjetsimi realizohet prmes disa fazave dhe me
t drejt kjo veprimtari shpesh her prshkruhet si rruga e krijimit shkall-
87
shkall e rendit dhe bashkpunimit midise palve13..
Prandaj, mund t konstatojm se kur t gjitha shtjet q jan pjes e konfliktit

do t zgjidhn prmes ndrmjetsimit, krijohen gjasa shume reale se suksesi i
arritur do t rezistoj testit t kohs, duke u cilsuar si nj avantazh t cilin e ka
ky proces, m tepr se sa zgjidhjet gjyqsore.
2. Prcaktimi dhe Definimi Juridik i Ndrmjetsimit n Republikn e

Kosovs
2.1.Ligji Pr Ndrmjetsim
Duke u bazuar ne rolin dhe rndsin q ka procedura e ndrmjetsimit n

sistemin e drejtsis, shume vende sot n botn bashkkohore, kane aplikuar
kt form t zgjidhjes alternative t mosmarrveshjeve ne mes palve, jasht
procedurave gjyqsore, duke miratuar ligje q decdivisht prcaktojn dhe
definojn ket veprimtari prmes akteve ligjore. sht nj shembull i mir n
Norvegji, ku ndjekja me ndrmjetsues e shtjeve familjare sht edhe e
detyruar.
Origjina e Ndrmjetsimit pr zgjidhjen e konflikteve n mnyre paqsore n

Kosov sht nj institut i ri juridik, ndrsa n t kaluarn sht praktikuar
edhe n t drejtn Zakonore shqiptare si n Kanunin e Leke Dukagjinit,
Kanunin e Arbrit (Kanuni i Sknderbeut) Kanunin e Labit dhe n t drejtn
Zakonore Islame (Sheriatit).14.. Ndonse ka nj lidhje t fort gjenetike midis
ndrmjetsimit tradicional dhe atij modern, prap ka mjaft karakteristika q
bjn t mundur dallimin ndrmjet tyre. Ndr t tjera mjafton t analizohet
pozicioni i pals s tret n kt proces. N qoft se n ndrmjetsimin
modern, pronsia e procesit lidhet me palt n konflikt, ka do t thot se
palt jan zot i procesit dhe ndrmjetsi thjesht asiston paln q t zhvillojn
zgjidhjet e tyre, n at tradicional ndihet roli zotrues i pals s tret, sugjerimet
e t cilit kan autoritet t madh mbi palt. Pra, ekzistojn dallime t dukshme n
mes forms tradicionale dhe asaj moderne t veprimtaris s ndrmjetsimit.
Megjithat, marr n prgjithsi ndrmjetsimi sot n botn bashkkohore,
posedon m shum prparsin e zgjidhjes s kontesteve t ndryshme n
mes t palve, krahasuar me rrugt dhe mnyrat tjera nga t cilat do t potencoj
disa nga ato:
13
Gulliver.P.H:.Disputes and Negotiation- AcrossCultural Prospective
14
http//www.md.ks.net//Ndrmjetsimi si Alternative e Zgjedhjes s Kontesteve n Kosov :Tryez Shkencore,
Prishtine, 9 mars 2011.
88
Zgjidhja arrihet shpejt dhe pa humbur shum koh;

Pr fillimin e procedurs s ndrmjetsimit duhet t ekzistoj vullnet i
plot i palve dhe procedura fillon n momentin kur palt pajtohen pr
fillimin e saj;
Kosto e shpenzimeve procedurale sht shume e vogl krahasuar me
mnyrat e tjera;
shtja gjithher mbahet nn kontroll, ngase palt nn ndrmjetsim
kan plotsisht nn kontroll rezultatin;
Gjat ndrmjetsimit, palt edukohen me situatn reale dhe ligjore;
Zhvillohet komunikim aktiv dhe shume negociata gjate nj procesi;
Procedura e Ndrmjetsimit zgjate deri n 90 dite15
Procedura e ndrmjetsimit sht e natyrs konfidenciale, pasi qe
deklaratat dhe t gjitha informacionet tjera lidhur me procedurn e
ndrmjetsimit nuk mund t prdoren si dshmi n ndonj procedure
tjetr, pa miratimin e palve.
Ashtu sikurse shume vende t tjera, edhe Kuvendi i Republiks se Kosovs,

me qllim q t krijon mundsi sa do pak pr avancimin e sistemit juridik, por
edhe me qllim t rregullimit, organizimit, funksionimit si dhe zgjidhjes s
kontesteve n mnyre sa me efektive me ndrmjetsim, si dhe duke respektuar
historin tradicionale t ndrmjetsimit n Kosove,. miraton Ligjin mbi
Ndrmjetsimin - Ligji Nr.03/L-057, t shpallur me Dekretin Nr.DL-048 --
2008, date: 03.10.2008. Miratimi i ktij ligji, edhe pse pak me vones, nxiti
avancimin e sistemit juridik n Republikn e Kosovs, duke krijuar mundsi
t mira n afirmimin e mnyrave, alternative t zgjidhjes s kontesteve n mes
t subjekteve juridike edhe jasht procedurave gjyqsore, pasi q n realitetin
aktual t Kosovs, procedurat n gjykatat jan shum t strzgjatura, t
kushtueshme, t ngarkuara dhe mjaft komplekse. Ky ligj, i cili tani rregullon
n prgjithsi procedurn e ndrmjetsimit, themelimin, organizimin,
funksionimin e Komisionit t Ndrmjetsimit si dhe t drejtat, detyrat dhe
prgjegjsit e ndrmjetsuesve n nivel t shtetit, gjithsesi shnon nj hap me
rndsi n sistemin e drejtsis s Republiks s Kosovs.
Pa hyre n analizn dhe interpretimin e detajuar t ktij ligji, do t ndalem

vetm n disa shtje me rendsi. Kshtu, Neni 15- Konflikti i interesit ku
Ligji n mnyr shum konkrete prcakton se Ne rast se paraqitet konflikt
i interesave, ndrmjetsuesi prjashtohet nga procedura e ndrmjetsimit,
prve nse palt, pasi t jen t informuar pr ekzistimin e rrethanave te tilla,
jan pajtuar qe ai te zhvilloj procedurn16..
15
Ligji Nr.03/L-057- Ligji Mbi Ndrmjetsimin, Neni-13
16
Po aty, fq,107.
89
N vazhdimsi, n ligj prcaktohet, Themelimi i Komisionit pr Ndrmjetsim

dhe kompetencat e tij, (Kreu i IV- neni 17) Komisioni i Ndrmjetsimit
themelohet nga Ministria e Drejtsis (Neni17.1.) dhe prbehet nga Kryetari
dhe katr (4) antare (Neni 17.2.i ktij ligji). Ndrsa antart e Komisionit pr
Ndrmjetsim, prkatsisht subjektet q prfaqsohen n Komision jan:
a) Ministria e Drejtsis;
b) Kshilli Gjyqsor i Kosovs;
c) Kshilli Prokurorial i Kosovs;
d) Oda e Avokateve te Kosovs;
e) Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale( Neni-18.1.)
Po kshtu, nj vend t veant n kt ligj, zen edhe prcaktimi kushteve t

krkuara pr ndrmjetsit t prfshira ne Kreun e V- neni 22.1 22.5.
Prandaj, n kuptim t plot t fjals, miratimi i ktij ligji, por edhe akteve tjera nnligjore
t cilat jan t domosdoshme pr t materializuar n mnyr sa me pozitive, gjithsesi
jan suksese dhe nisma pr nj reformim te sistemit juridik n Kosov
Gjithher mbetet fakt i pamohuar se dhnia e mundsis palve pr t zgjidhur

mosmarrveshjet brenda ndrmjetsimit sht nj alternative e dobishme. Kjo
krkon jo vetm kontributin e ndrmjetsve si t till, por t t gjith komunitetit t
juristve dhe t atyre q e kuptojn mir se qasja te drejtsia qndron gjithashtu tek
realizimi n koh i s drejts, sepse drejtsia e vonuar sht drejtsi e mohuar17.
shtje me rndsi nga i cili m s teprmi varet suksesi i ndrmjetsimit, jan

aftsit komunikuese t ndrmjetsit, pa te cilat nuk mund q t paramendohet
efikasiteti dhe suksesi n kt proces. Komunikimi n mes t njerzve gjithher
prmban mesazhe jo verbale (mimika, lvizje trupore etj.) por edhe mesazhe
verbale t shprehura prmes fjalve. Megjithat ne kt dimension, shpesh ka
dhe hasen edhe keq kuptime, dhe pikrisht kjo e ven n rend t par rndsin q
kan aftsit komunikuese e sidomos t ndrmjetsuesit. Aftsit komunikuese
q krkohen nga ndrmjetsi, i cili ndrhyn n nj situate konflikti n mnyr
t suksesshme jan kto n vijim:
Qndrim profesional;
Aftsi t forta verbale dhe jo verbale;
Aftsi t forta dgjimi18.
17
Drejtsia Restauruese edhe Ndrmjetsimi ne Zgjidhjen e Konflikteve Penale, Manual Pr Gjyqtar dhe
Prokuror, Botim nga UNICEF, Komisioni Evropian dhe Sida, Tirane, 2007, fq.51.
18
Po aty, fq.46.
90
Zbatimi dhe respektimi i ktyre parimeve gjat nj procesi t ndrmjetsimit

padyshim q paraqiten edhe si indikatort kryesor pr suksesin dhe efikasitetin
e ndrmjetsimit.
2.2.Efektt Pozitive te Ndrmjetsimit n Republikn e Kosovs
Sipas analizave dhe raporteve t marra, miratimi i Ligjit mbi Ndrmjetsimin

n Republikn e Kosovs dha efekte pozitive n realitetin e Kosovs. Ky
ligj qytetarve iu dha nj mundsi dhe nj mekanizm t zgjidhjes s mos
marrveshjeve prmes instrumenteve jasht gjyqsore, mundsoi uljen e
numrit potencial t lndve npr gjykatat e rregullta t Kosovs, nxiti qasjen
m t madhe n drejtsi si dhe mundsin pr nj sundim dhe funksionim m
efikas t ligjit. Efektet dhe prfitimet e ndrmjetsimit n mes tjerash jan :
Efienca, (Shumica e rasteve jan zgjidhur brenda disa seancave)

Qndrueshmria, (Ndrmjetsimi ofron zgjidhje te qndrueshme)
Konfidencialiteti, (Palt dhe ndrmjetsuesit ruajn konfidencialitetin e
procesit) dhe
Suksesi (Prqindja e rasteve t suksesshme sht shum e lart dhe ne
ngritje e sipr)
N zhvillimin, afirmimin dhe avancimin sa m t mir t procesit t

ndrmjetsimit e kane Qendrat e Ndrmjetsimet n Republikn e Kosovs.
Kto Qendra t konsoliduara pas miratimit t Ligjit, t koordinuara n harmoni
me Komisionin pr Ndrmjetsim dhe t mbshtetura nga Ministria e Drejtsis
s Kosovs por edhe partner tjer ndrkombtar funksionojn ne 6 qytetet
t Kosovs. Fokusi i veprimtaris s tyre prqendrohet n implementimin e
ktyre objektivave n nivelin e territorit t tyre si jan:
Bjn pranimin, planifikimin dhe menaxhimin e rasteve;

Japin mbshtetje pr ndrmjetsuesit ne koordinimin dhe implementimin
e aktiviteteve prmes:
- Krijimit dhe menaxhimit t bazs s t dhnave pr shtjet e
ndrmjetsuesve ne ndrmjetsim;
- Promovimit t inovacionit dhe efektivitetit n ndrmjetsim;
Mban konfidencialitet t t gjitha aktiviteteve t rastit dhe informimit t
klientit;
Promovon ndrmjetsimin si zgjidhje alternative t kontesteve;
Zhvillon dhe zbaton trajnime pr ndermjetesues;
Lehtson marrdhnien e puns me gjyqtartt, avokatet, puntoret social,
ofruesit e shrbimeve dhe profesioniste t tjer dhe individt e prfshir
91
n procesin e ndrmjetsimit;
Organizon dhe koordinon aktivitetet e Qendrs pr Ndrmjetsim n
prputhje me protokollet e ndrmjetsimit, rregullave dhe rregulloreve
sipas Ligjit pr Ndrmjetsim.
Efektet e veprimtaris se Qendrave pr Ndrmjetsim, pasqyrohen me t

dhnat n vazhdim.
Tabela1.- T dhnat pr rastet e referuara pr ndrmjetsim n nivel t vendit pr vitin 2013*.

2013 Prishtine Ferizaj Gjakov Pej Gjilan Mitrovic Total
Raste t referuara 86 139 57 75 70 4 431
nga Gjykata
Raste t referuara 74 / 6 / / / 80
nga Prokuroria
Raste me vet Referim 2 7 3 / / 7 19
T referuara 162 146 66 75 70 11 530
gjithsej pr
Ndrmjetsim
T zgjidhura gjithsejt 145 40 34 28 45 11 303

T pazgjidhura 3 21 24 19 17 / 84
gjithsejt
N proces (shifra e / 2 4 48 9 / 63
totalit varion)
*http//www.md-ks.net
Tabela 2. Paraqitja grafike e t dhnave n nivel t vendit pr vitin 2013
92
Tabela 3. Praqitja grafike e t dhnave pr rastet e pa zgjidhura t ndrmjetsimit ne nivel

vendi pr vitin 2013
Analiza e te dhnave, konform raportit nga gjasht Qendra t Ndrmjetsimit

n Kosove pr vitin 2013, argumenton mes tjerash faktin se:
Ka nj ngritje t prgjithshme t interesimit t palve pr ndrmjetsim

nga se jan referuar 530 raste, nga te cilat me suksese jan zgjedhur 303
ose 57.16%, duke treguar efekt pozitiv por edhe avantazh, krahasuar me
84 ose 15.84%, t rasteve t pa zgjidhura.
Kto t dhna tregojn se prkundr efekteve pozitive q jan n ngritje
e sipr, ende sht interesim i vogl i rasteve te paraqitura me vete
referim, ( pra ende dominojn rastet e referuara vetm nga gjykatat dhe
prokurorit) sepse prmes ksaj forme n nivel t vendit pr vitin 2013,
ishin vetm 19 ose 3.58 %, nga numri total i tyre;
Bazuar n kto t dhna dhe duke u shrbyer me metodn krahasimore,
bie n sy, Prishtina dhe Ferizaj. Kto qytete, ndonse kan ndryshime
t mdha n mes veti pr kah numri i banoreve, rastet e referuara pr
ndrmjetsim jan shume t afrta. N Ferizaj kemi vetm 16 apo 3.01%
me pak raste t referuara pr ndrmjetsim, edhe pse Prishtina ka pr
disa her numr m t madh t banorve.
Megjithat, n aspektin e zgjidhjeve me sukses t rasteve, shihet dallim
shume i madh n mes ktyre qyteteve. Prishtina nga162 raste, me sukses
jan zgjidhur 145 ose 89.50% q vrtet sht nj sukses shume i mire,
ndrsa n Ferizaj nga 146 raste te referuara, jan zgjidhur vetm 40 ose
27.39 %, q sht prqindje shum e vogl. Tek rastet me vet referim,
n mes ktyre dy qyteteve kishte prap dallime. N Prishtine kishim 2
raste ndrsa n Ferizaj 7 raste, aq sa kishte edhe Mitrovica.
Nj karakteristike tjetr shihet tek qyteti i Mitrovics, q n realitetin e
ri t Kosovs, dallohet me shume rrjedha t veanta socio politike. Ne
93
procesin e ndrmjetsimit kishim 11 raste t referuara, nga te cilat 7 ishin

prmes vet referimit, dhe te gjitha te zgjidhura. Ky rezultat tregon edhe
pr nj pun t suksesshme t Qendrs pr Ndrmjetsim t Mitrovics.
Nj efektivitet akoma i vogl i rasteve t ndrmjetsimit dhe zgjidhjeve
pozitive t kontesteve sipas ktyre t dhnave shihet tek qyteti i Pejs.
Numri total i rasteve te referuara sht 75, nga te cilat jan zgjidhur vetm
28 ose 37.33% ndrsa nuk jan zgjidhur 19 apo 25.33% t rasteve,
ndonse n proces t zgjedhjes ishin edhe 48 raste.
N Gjakove dhe Gjilan, rastet e zgjidhura me sukses, tregojn index
pozitiv sepse m tepr se gjysma e rasteve t referuara kan arritur
marrveshje, ndonse ende ka nevoje pr nj sensibilizim m t madh t
opinionit pr ngritje t performances s m tutjeme t ndrmjetsimit n
kto qytete.
3. Prfundim
Ndrmjetsimi sht veprimtari dhe alternativ e rndsishme pr zgjedhjen

e konflikteve n mes palve. Megjithat procesi i ndrmjetsimit ka qllime
shum m t mdha se sa thjesht vetm nxitjen e zgjedhjeve konsensuale,
ndonse kjo prmban edhe objektiven dhe qllimin final. Duke elaboruar
procesin e ndrmjetsimit, mundemi t shohim shume avantazhe, nga t cilat
do t prmendim vetm disa nga ato:
- Ndrmjetsimi nuk ofron vetm nj pajtim t thjesht t palve. Ndrmjetsimi

ka pr qllim t ndihmoj palt q t arrijn nj zgjedhje funksionale, e cila do
t jet n favorin e tyre, t prmirsoj komunikimin midis tyre, dhe t nxis
ndarjen e drejt dhe racionale t prgjegjsive aktuale dhe n perspektive.
- Ndrmjetsimi u ofron palve t prfshira n konflikt zgjedhje afatgjat

dhe prmes nj afati t shkurtr kohor. Zgjedhja e konflikteve n mes palve,
prmes procesit t ndrmjetsimit, mundsohet q t zgjidhet n nj afat
kohor te shkurtr dhe te shpejt, duke u dalluar nga do procedure tjetr. Ky
proces padyshim, mundson shmangiet nga zvarritjet e gjata pran organeve
te drejtsis, duke minimizuar dukshm kohen dhe kostot financiare. Pr
shtjet e referuara nga gjykatat dhe prokuroria, procedura e ndrmjetsimit
ne Republikn e Kosovs zgjate deri ne 90 dite.
- Procesi i ndrmjetsimit sht proces me nj kosto modeste financiare

krahasuar me procedurat tjera t drejtsis.
- Ndrmjetsimi mundson q palt q kane mosmarrveshje t ken pozita

94
te barabarta. Gjat t procesit te ndrmjetsimit palt luajn rol aktiv dhe t

barabart, duke i edukuar me ndjenjn e tolerancs dhe mirkuptimit. N kt
proces, palt shmangin pasigurin q shpesh prjetohen n gjykat, si rezultat
edhe i vendimeve arbitrare n gjykimin e tyre.
- Procesi i ndrmjetsimit u jepe mundsi palve, t njohin opsionet e njra

tjetrs, me transparence. Komunikimi dhe gjuha e prdorur gjate seancs s
ndrmjetsimit, sht e thjeshte dhe e afrt ku palt kuptojn dhe zhvillojn
dialogun ne favor t nj zgjedhje efektive dhe te dobishm pr t dy palt.
Duke u bazuar n kto dhe shume avantazhe tjera qe karakterizohet procesi

i ndrmjetsimit, sot aplikohet ne shume vende sot n boten bashkkohore,
prandaj edhe ne Republikn e Kosovs, e cila ne vitin 2008, ka miratuar Ligjin
dhe aktet tjera nnligjore. Kontribut dhe avancim t ksaj sfere jan duke
treguar, konstituimi dhe funksionimi i Qendrave pr Ndrmjetsim n gjasht
qytete e mdha t Kosovs, duke organizuar dhe koordinuar aktivitetet e tyre
ne harmoni me Ligjin pr Ndrmjetsim si dhe duke sensibilizuar opinionin
publik, pr mundsit q ofron ndrmjetsimi n zgjedhjen e konflikteve,
qndrueshmrin, dhe prfitimet afatgjat te palve dhe duke krijuar impakt
thelbsor n cilsin e zhvillimit te jets se tyre.
BIBLIOGRAFIA:
I. Literatura:
Drejtsia Restauruese dhe Ndrmjetsimi n Zgjidhjen e Konflikteve Penale:

Manual Pr
Gjyqtar dhe Prokuror: Botim nga UNICEF, Komisioni Evropian dhe SidaTirane 2007,
Gullive.P.H:.Disputes and Negotiation- Across Cultural Prospective.
II. Aktet juridike:
Ligji numr 03/L- 57 Pr Ndrmjetsimin: Gazeta Zyrtare e Republiks s

Kosovs, Nr.41 e dats:1 Nntor 2008.
III. Faqet elektronike:
http//www.md.ks.net//Ndermjetesimi si Alternative e Zgjedhjes se Kontesteve

ne Kosove:Tryeze Shkencore, Prishtine, 9 mars 2011.
http//www.md.ks.net//Ndrmjetesimi/Evidenca e rasteve pr 20013
www.mediation-mitrovica.or
95
96
Mr.sc. Isuf Sadiku*
LEGJISLACIONI LIDHUR ME MONITORIMIN DHE INSPEKTIMIN E

INSTITUCIONEVE PENITENCIARE N REPUBLIKN E KOSOVS
ABSTRAKT
Institucionet penitenciare jan vende ku ekzekutohen sanksionet penale, ose

masat e trajtimit t detyrueshm, ku kryersit t veprs penale i kufizohen
t drejtat e caktuara vetm deri n at mas e cila i prgjigjet natyrs dhe
prmbajtjes s sanksionit penal, ose mass dhe vetm n mnyrn me t ciln
sigurohet respektimi i dinjitetit njerzor. Andaj, q t mos ket tejkalime t
kompetencave ose keqprdorim t autorizimeve nga zyrtart shtetror gjat
ushtrimit t detyrave zyrtare n emr t shtetit apo pr interesa t tjera t
kundrligjshme dhe q ankesat e personave t privuar nga liria q gjenden
n institucionet penitenciare t trajtohen sipas ligjit dhe akteve nnligjore,
dy procedurat -institutet e lartprmendura, monitorimi dhe inspektimi jan t
domosdoshme dhe shrbejn si barometr pr matjen- sundimin e s drejts n
nj shtet demokratik dhe shprehjen e kulturs s atij populli ndaj nj gjendjeje t
caktuar t drejtave t personave t privuar nga liria. Pr m tepr, legjislacioni
aktual prcakton q qllimi i dnimit, ndr t tjera sht edhe rehabilitimi,
zhvillimi i duhur personal, edukimi i specializuar, t shpreh gjykimin shoqror
pr veprn penale, ngritjen e moralit dhe forcimin e detyrimit pr respektimin e
ligjit etj. t kryersit t veprs penale.
Fjalt kye: person i privuar nga liria, monitorimi, inspektimi, Gjykata

Evropiane pr t Drejtat e Njeriut, Komiteti Evropian pr Parandalimin e
Torturs dhe Trajtimeve njerzore ose Poshtruese (KPT), Avokati i Popullit,
Mekanizmi Kombtar pr Parandalimin e Torturs (MKPT).
Procesi i monitorimit dhe inspektimit t vendeve ku mbahen personat e privuar

nga liria, kudo qofshin ato: qendra t ndalimit (n polici), qendra t paraburgimit
apo burgje, qendra psikiatrike, qendra t shndetit mental, qendra t azileve,
qendra t mbajtjes s t miturve, jan me rndsi t veant pr faktin se, prve
q parashihen n legjislacion, kto procese ndikojn drejtprdrejt n jetn dhe
sigurin e ktyre personave gjat qndrimit n institucionet e lartprmendura.
Nse i referohemi legjislacionit vendor, vrejm se Ligji pr Ekzekutimin e
Sanksioneve Penale (LESP) Nr. 04/L-149, i shpallur me Dekretin Nr. DL-035-
2013, i dats 16 gusht 2013 nga Presidentja e Republiks s Kosovs, prcakton
qart n kreun XXIV institutin e inspektimit, konkretisht prcakton krijimin
*Autori i ktij shkrimi, Mr.sc. Isuf Sadiku, sht Prokuror i Shtetit n Prokurorin Themelore n Gjilan.
97
dhe funksionalizimin e Inspektoratit n Shrbimin Korrektues t Kosovs,

respektivisht n nenet 242 deri ne nenin 247 rregullohen m n detaje mandati
dhe sht veprimtaria e ktij Inspektorati. M par edhe ish- LESP i vitit 2010
dhe ish- Rregullorja Nr. 2004/46 pr LESP i vitit 2005, prcaktonte qart
inspektimin e institucioneve korrektuese ndr t tjera, nse veprimet brenda
sistemit korrektues nga resurset njerzore jan kryer n mnyr efektive, n
veanti ato lidhur me procedurat e pranimit, zbatimin e dnimeve diciplinore,
shtjet e siguris, sigurimit t shrbimeve shndetsore dhe mjeksore dhe
sigurimit t ndihms edukative dhe shoqrore por kishte ngecur krijimi dhe
funksionalizimi e inspektoratit brenda Shrbimit Korrektues t Kosovs.
Ligji pr Ekzekutimin e Sanksioneve Penale, ka prcaktuar edhe ndrhyrjet q

mund ti bj Institucioni i Avokatit t Popullit (Ombudspersoni) n sistemin
korrektues duke prcaktuar se letrat dhe drgesat tjera postare q i drgohen
Zyrs s Avokatit t Popullit t Kosovs nga personat e privuar nga liria nuk
duhen t kontrollohen n asnj mnyr ( neni 58 paragrafi 8) dhe n asnj
mnyr nuk mund ti ndalohet Avokatit t Popullit, dokumentacioni, dosjet
dhe informacionet konfidenciale nga puna e Shrbimit Korrektues t Kosovs
( neni 232 paragrafi 8), si dhe me aktet nnligjore t nxjerra nga Ministria e
Drejtsis.
Kodi i Procedurs Penale, i cili ka hyr n fuqi m 1 janar 2013, prcakton

q Avokati i Popullit ose zvendsi i tij mund t vizitoj t paraburgosurit
dhe t korrespondoj me ta pa paralajmrim paraprak ose pa mbikqyrjen
e gjyqtarit t procedurs paraprake apo personave t tjer t emruar nga
gjyqtari i till. Letrat e t paraburgosurit drguar Zyrs s Avokatit t Popullit
t Kosovs1 nuk mund t kontrollohen. Avokati i Popullit dhe zvendsi i tij
mund t komunikojn gojarisht ose me shkrim n mnyr konfidenciale me t
paraburgosurit. Komunikimi ndrmjet t pandehurit dhe Avokatit t Popullit
ose zvendsit t tij mund t shikohet nga oficeri policor, por jo t dgjohet.
Kufizimi ose ndalimi i vizits a i korrespodencs nuk zbatohet ndaj vizitave
ose korrespodencs me Avokatin e Popullit.
Ligji pr Avokatin e Popullit Nr. 03/L195, i shpallur me Dekretin Nr. DL-046-

2010, i dats 22 korrik 2010 nga Presidenti i Republiks s Kosovs, autorizon
zyrtart e Institucionit t Avokatit t Popullit n do koh dhe pa paralajmrim
mund t hyjn dhe t inspektojn do vend ku personat jan t privuar nga
liria si dhe n institucionet tjera me liri t lvizjes s kufizuar dhe mund t
jen t pranishm n mbledhje apo seanca dgjimore ku prfshihen personat
e till. Zyrtart e Institucionit t Avokatit t Popullit mund t mbajn edhe
1
Kodi i Procedurs Penale, neni 200 paragrafi 8.
98
takime me personat e till pa pranin e zyrtareve t institucionit prkats. do

lloj korrespodence e ktyre personave me Institucionin e Avokatit t Popullit
nuk pengohet apo kontrollohet. Ndrmjet Institucionit t Avokatit t Popullit
dhe autoriteteve kompetente prkatse zhvillohen procedura t veanta pr t
lehtsuar ushtrimin e dy procedurave t lartprmendura, veanrisht qasja e
menjhershme dhe pa paralajmrim t zyrtarve t Institucionit t Avokatit
t Popullit n do vend ku personat jan t privuar nga liria. Ngjashm kt
situat e kishte rregulluar edhe ish- Rregullorja Nr. 2006/6 Mbi Avokatin e
Popullit n Kosov, e dats 16 shkurt 2006.
Kushtetuta e Republiks s Kosovs, n nenin 27 parasheh Askush nuk i
nnshtrohet torturs, ndshkimit a trajtimit mizor, njerzor ose poshtrues
Nse i referohemi dhe analizojm legjislacionin vendor, baz ligjore e proceseve

instituteve t monitorimit dhe inspektimit, sht legjislacioni i lartprmendur
si: Ligji pr Ekzekutimin e Sanksioneve Penale, Kodi i Procedurs Penale,
Ligji mbi Avokatin e Popullit si dhe aktet nnligjore t nxjerra nga Ministria e
Drejtsis.
I gjith legjislacioni i lartprmendur sht relativisht i ri pr sistemin e

drejtsis penale - sistemin korrektues n Kosov, sepse m par nuk ka
ekzistuar legjislacioni ku sht prcaktuar qart baza ligjore pr proceset e
lartprmendura dhe pr mekanizmat pr zbatimin e ktyre proceseve.
Vemas, nse i referohemi kushteve dhe trajtimit t personave t privuar nga
liria, para viteve 1990, ku n pjesn m t madhe t kontinentit evropian
sundonte sistemi monist edhe nse ishin t parapar me ligj kto institute, m
shum ishin pr dekor juridik sesa kishte materializim t ktyre instituteve
n praktik dhe rol aktiv n sistemin penitenciar. Andaj, ky legjislacion,
duke qen relativisht i ri ka hasur vshtirsi n zbatimin apo jetsimin e tij,
veanrisht krijimi dhe mandati i Avokatit t Popullit, ( Ombudspersonit) pr
her t par sht shfaqur n legjislacionin e Republiks s Kosovs duke u
prcaktuar me ligjet e lartprmendura.
Prve legjislacionit t lartprmendur, baz ligjore e funksionimit t

mekanizmave pr monitorim dhe inspektim jan edhe aktet nnligjore2 dhe
Rregullat e brendshme t puns t Shrbimit Korrektues t Kosovs3, ku prve
Avokatit t Popullit prcaktohen edhe mekanizma t tjer q jan t prfshira
n fushn e drejtsis penale si Kryqi i Kuq Ndrkombtar (KKN), Organizata
pr Siguri dhe Bashkpunim t Evrops (OSBE), UNICEF dhe UNHCR.
2
Jan t njohura si Udhzime administrative, si: pr korrespodenca, vizita, kalimin e kohs n lokale t
veanta, pr lejimin dhe zbatimin e gjysm liris, etj., t nxjerra nga Ministri i Ministris se Drejtsis.
3
Rregullat e brendshme te puns, jan nxjerr dhe miratuar nga Komisari i Shrbimit Korrektues, me 1 tetor 2007.
99
Pr m tepr, krijimin dhe funksionimin e mekanizmave monitorues dhe

inspektues e fuqizojn edhe aktet juridike ndrkombtare t njohura si standarde
ndrkombtare pr t drejtat e njeriut apo standarde pr administrimin e
drejtsis.
Disa nga aktet juridike ndrkombtare jan t zbatueshme drejtprdrejt n

sistemin juridik t vendit t ton, sipas nenit 22 t Kushtetuts ndr t tjera
jan:
Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut,
Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t
Njeriut dhe Protokollet e saj,
Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile dhe Politike,
Konventa pr t Drejtat e Fmijs dhe
Konventa kundr Torturs dhe Trajtimeve e Ndshkimeve t Tjera
Mizore, Jonjerzore dhe Poshtruese.
Prve, ktyre akteve ndrkombtare t lartprmendura n fushn e
drejtsis ndrkombtare, kemi edhe t ashtuquajturin legjislacionin
e but ku hyjn: parimet, udhzimet, rregullat standarde dhe
rekomandimet, ndr m t njohura jan:
Rregullat Minimale Standarde pr Trajtimin e t Burgosurve, 1977;
Rregullat Minimale Standarde t Kombeve t Bashkuara pr
Administrimin e Drejtsis pr t Mitur, 1985, t njohura si Rregullat e
PEKINIT ;
Rregullat Standardeve Minimale t Kombeve t Bashkuara pr Masat
Alternative (jo burgosse), 14 dhjetor 1990, t njohura si Rregullat e
TOKIOS;
Rregullat Evropiane t Burgjeve, sipas Rekomandimit nr. 2006/2, etj.
Nga legjislacioni i lartprmendur si ai vendor po ashtu edhe ai ndrkombtar,

krijimi i mekanizmave monitorues dhe inspektues prcaktohet si nj nevoj
e domosdoshme, me qllim q t ket nj sy vrojtues nga jasht lidhur me
praktikat, kushtet e ofruara dhe trajtimin e personave t privuar nga liria nga
autoritetet publike shtetrore zyrtart qofshin ata personel korrektues dhe
civil ( gardian, mbikqyrs, drejtor, mjek, pedagog, etj.) n vendet ku mbahen
personat e privuar nga liria.
Nga akte juridike ndrkombtare t lartprmendura jan prcaktuar edhe

mekanizma ndrkombtar pr monitorimin dhe inspektimin e vendeve ku
mbahen personat e privuar nga liria si jan:
100
Kshilli pr t Drejtat e Njeriut, (OKB);

Komiteti Kundr Torturs, (OKB) me seli n Gjenev,
Raportuesi Special pr Torturn, (OKB);
Gjykata Evropiane pr t Drejtat e Njeriut4,
Komiteti Evropian pr Parandalimin e Torturs dhe Trajtimeve njerzore
ose Poshtruese (KPT); vizita e par n Kosov e ktij mekanizmi ishte
m 21 deri m 29 mars 2007, ndrsa vizita e dyt nga 8 deri me 15 qershor
20105, pas vizitave t bra nga KPT, i njjti ka publikuar raporte me t
gjetura t cilat i jan dorzuar institucioneve relevante te Republiks s
Kosovs.
Nn komisioni i KB pr Parandalimin e Torturs dhe Trajtimeve t tjera
njerzore ose Degraduese,
Nn komisioni i KB pr Parandalimin e Torturs dhe Trajtimeve t tjera
njerzore ose Degraduese
Si mekanizm sht veanrisht i ri Nn komisioni i KB pr Parandalimin

e Torturs dhe Trajtimeve t tjera njerzore ose Degraduese n nivelin
ndrkombtar, i cili prcaktohet sipas Protokollit Opcional (2006) t Konvents
KB kundr Torturs dhe Trajtimeve e Ndshkimeve t Tjera Mizore, Jonjerzore
dhe Poshtruese. Ky Protokoll prcakton edhe krijimit dhe funksionalizmin e
nj Mekanizmi Kombtar pr Parandalimin e Torturs n nivel shteti.
Vlen t theksohet se Shqipria si nj ndr vendet e para n bot pas ratifikimit

t ktij Protokolli ka krijuar dhe ka funksionalizuar kt lloj mekanizmi
monitorues dhe inspektues.
Ngjashm ka vepruar edhe Republika e Maqedonis duke e krijuar dhe

funksionalizuar Mekanizmin Kombtar pr Parandalimin e Torturs n nivel shteti.
Ndrsa sa i prket Republiks se Kosovs, krijimi dhe funksionalizimi i

ktij mekanizmi sht ende n nivel t diskutimeve publike, ku pr her t
par nevojn e krijimin t ktij mekanizmi e ka theksuar Avokati i Popullit,
ndrsa n kt angazhim pr sensibilizimin e aktorve t drejtsis penale dhe
4
Gjykata Evropiane pr t Drejtat e Njeriut, ka nxjerr qindra vendime lidhur me trajtimin e personave t
privuar nga liria dhe kushtet ne institucionet penitenciare, pr m tepr shih Peers kundr Greqis, krkesa
nr.28524/95 e dats 19 prill 2001, Kalashnikov kundr Rusis, krkesa nr.47095/99 , e dats 15 korrik 2002,
Mamedova kundr Rusis, krkesa nr.7061/05 , e dats 23 tetor 2006, Dybeku kundr Shqipris, ankimi
nr.41153/06, i dats 18 dhjetor 2007, Grori kundr Shqipris, ankimi nr. 25336/04, i dats 7 korrik 2009, etj.
5
www.cpt.coe.int;CPT/Inf(2009)4, me gjersisht referojuni raporteve t publikuara CPT/Inf (2009) 4 dhe
CPT/Inf (2011) 26, pas vitit 2010 deri n punim e ktij shkrimi nuk ka pasur m tej vizita nga KPT. Marrveshja
mes Misionit t Prkohshm t Kombeve t Bashkuara n Kosov (UNMIK-ut) dhe Kshillit t Evrops pr
rregullimin teknik n lidhje me Konventn Evropiane pr Parandalimin e Torturs dhe Trajtimit e Dnimit
njerzor dhe Degradues, sht arritur me 23 gusht 2004.
101
opinionit me t gjer jan pr tu vlersuar lart prpjekjet e Qendrs Kosovare

pr Rehabilitimin t Mbijetuarve t Torturs (QKRMT) n Prishtin. shtja
e krijimit t ktij mekanizmi sht diskutuar m 26 qershor 2009 n Ditn
Ndrkombtare Kundr Torturs si dhe m 24 shtator 2009 n kuadr t nj
diskutimi t organizuar nga (QKRMT) n Prishtin.
Megjithat, n maj t vitit 2011, Institucioni i Avokatit te Popullit( IAP),

Kshilli pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive t Njeriut (KMDLNJ) dhe
Qendra Kosovare pr Rehabilitimin e t Mbijetuarve nga Tortura (QKRMT),
kan nnshkruar nj marrveshje bashkpunimi dhe sht krijuar nj Task
Force q luan rolin e mekanizmi kombtar pr parandalimin e torturs
(MKP), i cili mekanizm ka filluar t veproj derisa t gjendet nj zgjidhje
ligjore m e avancuar dhe n prputhje me standardet evropiane, e vemas
konform rekomandimeve te Kshillit t Evrops dhe t Komitetit Evropian pr
Parandalimin e Torturs.
Nse ju referohemi akteve juridike ndrkombtare, Rregullave Evropiane t

Burgjeve (2006/2), prcaktojn q t gjitha burgjet duhet t jen subjekte t
inspektimit t rregullt qeveritar dhe t monitorimit t pavarur si dhe burgjet
duhet t inspektohen rregullisht nga nj agjenci qeveritare n mnyr q t
vlersohet nse ato administrohen n prputhje me legjislacionin e brendshm
dhe ndrkombtar dhe me parashikimet e ktyre rregullave, po ashtu edhe
gjat monitorimit t pavarur q duhet br kushteve t ndalimit dhe t trajtimit
t t burgosurve, q duhet monitoruar nga nj organ ose nga disa organe t
pavarura, gjetjet e t cilve do t bhen publike.
Protokolli Opcional i Konvents kundr Torturs dhe Dnimeve a Trajtimeve

t tjera Mizore, njerzore ose Degraduese (2002), prcakton q qllimi i
ktij protokolli sht t krijoj nj sistem t vizitave t rregullta n vendet
ku mbahen personat e privuar nga liria t ndrmarr nga organet e pavarura
kombtare dhe ndrkombtare, me qllim t parandalimit t torturs dhe
formave t tjera t trajtimit ose dnimit mizor, njerzor apo degradues dhe
q do shtet pal do t themeloj, krijoj ose mbaj n nivel vendi nj ose disa
organe vizituese pr parandalimin e torturs dhe formave tjera t trajtimit ose
dnimit mizor, njerzor apo degradues.
Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile dhe Politike (1966), prcakton

q shtetet pal t garantojn se do personi t cilit i shkelen t drejtat dhe lirit
e njohura nga ky pakt, do t ket t drejtn n mjete juridike efektive edhe nse
shkelja sht br nga persona q veprojn n cilsi zyrtare. T garantojn se
autoriteti kompetent gjyqsor, administrativ ose ligjdhns ose do autoritetet
tjetr kompetent n baz t legjislacionit t shtetit do t prcaktoj t drejtat e
102
ktij personi q shfrytzon mjetet juridike si dhe t zhvillojn mundsit pr

mjete juridike gjyqsore.
Trsia e Parimeve Pr Mbrojtjen e t Gjith Personave n fardo Forme

t Paraburgimit ose Burgosjes, prcakton q personi i paraburgosur ose i
burgosur apo avokati i tij, do t ket t drejt t bj krkes ose ankes, n
lidhje me trajtimin e t burgosurit, veanrisht n raste t torturs ose formave
t tjera t trajtimit ose dnimit mizor, njerzor apo degradues, te autoritetet
prgjegjse pr administrimin e burgut ose te autoritetet m t larta dhe n rast
se sht e nevojshme te autoritetet prkatse t cilve u jan dhn fuqi pr
rishikim ose pr mjete t posame juridike.
Rregullat Standarde Minimale pr Trajtimin e t Burgosurve, prcaktojn se

i burgosuri duhet t ket t drejtn, n do dit pune, ti parashtroj krkesa dhe
ankesa drejtorit t institucionit ose npunsit q sht autorizuar ta prfaqsoj
at dhe qe krkesat mund ti parashtrohen edhe inspektorit t burgjeve gjat
nj inspektimi. I burgosuri mund t bisedoj me inspektorin ose me do npuns
tjetr t ngarkuar me inspektimin pa pranin e drejtorit ose t antarve t
tjer t personelit t institucionit. Inspektor t kualifikuar dhe me prvoj,
t caktuar nga nj organ kompetent, duhet t kryejn inspektime t rregullta
n burgjet dhe shrbimet n to. Ata duhet t kujdesen n mnyr t veant
q kto institucione t administrohen n prputhje me ligjet dhe rregullat n
fuqi dhe me qllim q t arrihen objektivat e shrbimeve penitenciare dhe
korrektuese.
Konventa Evropiane pr Parandalimin e Torturs dhe Trajtimit ose Dnimit

njerzor ose Degradues, prcakton q t themelohet Komiteti Evropian pr
Parandalimin e Torturs dhe Trajtimit ose Dnimit njerzor apo Degradues
Komiteti. Komiteti, prmes vizitave do t kontrolloj trajtimin e personave t
privuar nga liria, me qllim q nse sht e nevojshme t forcoj mbrojtjen e
personave t till nga tortura dhe trajtimin ose dnimin njerzor apo degradues.
do shtet pal n prputhje me kt Konvent, do t lejoj vizita n do vend,
brenda juridiksionit, ku mbahen personat e privuar prej autoritetit publik.
Udhzimet e Kombeve t Bashkuara pr Parandalimin e Delikuencs s

t Miturve t njohura si Udhzimet e Riadit, prcaktojn se duhet marr
parasysh themelimi i nj zyre t Ombudsmanit apo t ndonj organi t pavarur,
i cili do t siguronte prkrahjen e statusit, t drejtave dhe interesave t t rinjve
dhe referimin e duhur pr shrbimet q jan n dispozicion. Ombudsmani apo
ndonj organ tjetr i caktuar po ashtu do t mbikqyrnin implementimin e
Udhzimeve t Riadit, t Rregullave t Pekinit dhe Rregullave pr Mbrojtjen
e t Miturve t Privuar nga Liria. Ombudsmani apo ndonj organ tjetr n
103
intervale t rregullta kohore, do ta publikonin nj raport pr progresin q sht

br dhe pr vshtirsit t cilat jan hasur gjat implementimit t dokumenteve
ligjore dhe duhet krijohen shrbime pr mbrojtjen e fmijve.
Rregullat e KB pr Mbrojtjen e t Miturve t Privuar nga Liria, prcaktojn

Inspektort e kualifikuar ose nj autoritet tjetr ekuivalent, i themeluar n
mnyr t rregullt, q nuk i takon administrats s objektit, duhet t autorizohet
pr t kryer inspektime t rregullta dhe pr t ndrmarr inspektime t
paparalajmruara sipas nisms s vet. Kta duhet t gzojn garanci t plot t
pavarsis n ushtrimin e funksionit t ksaj detyre. Inspektort duhet t ken
qasje t pakufizuar n t gjith personat e punsuar ose q punojn n objektin
ku t miturve u sht hequr liria ose mund tu hiqet liria, n t gjitha t dhnat
e objekteve t tilla. Duhet br prpjekje pr hapjen e nj zyre t pavarur (
Ombudspersoni) pr t pranuar dhe hetuar ankesa t cilat i bjn t miturit e
privuar nga liria dhe pr t ndihmuar n arritjen e zgjidhjeve t drejta.
Legjislacioni ndrkombtar dhe ai vendor obligon ligjrisht krijimin dhe

funksioninim e sistemit t monitorimit, inspektimit dhe mbikqyrjes s
institucioneve penitenciare. Krijimi, funksionimi dhe avancimi i ktyre
mekanizmave sht prgjegjsi e institucioneve publike shtetrore. Ekzistimi
dhe funksionimi i mekanizmave t lartprmendur sht preventiv dhe mbrojtje
si pr respektimin e t drejtave t njeriut, pr trajtimin e ankesave t burgosurve
ashtu sht edhe mbrojtje pr personelin e burgjeve i cili mund t bjer pre e
akuzave t pabaza.
Nprmjet inspektimit dhe monitorimit te institucioneve penitenciare (qendra

t ndalimit n polici, qendra t paraburgimit apo burgje, qendra psikiatrike,
qendra t shndetit mental, qendra t azileve, qendra t mbajtjes s t miturve),
realizohen qllimet e vizitave t rregullta, t cilat jan shum me rndsi pr
trajtimin human t personave t privuar nga liria dhe pr menaxhimin m efikas
t sistemit penitenciar brenda sistemit juridik t shtetit.
Burgjet pr nga natyra jan institucione t mbyllura dhe si t tilla duhet ti

nnshtrohen inspektimeve dhe monitorimeve t rregullta dhe ad hoc. Krijimi
i procedurave dhe i mekanizmave t prshtatshm dhe efektiv pr t hetuar
ankesat lidhur me shkeljet e t drejtave t njeriut brenda n institucionet
penitenciare jan t domosdoshme.
Si inspektimet ashtu edhe monitorimet jan procedura q duhet t jen t

inkorporuara n sistemet juridike t shtetit si dhe duhet krijuar mekanizmat pr
ti funksionalizuar kto procedura, si mund t jen njsi t inspektimit q mund
t jen autoritete publike qeveritare, organizata t pavarura t monitorimit,
104
organizata, borde, trupa t ndryshm t pavarura si edhe organizata joqeveritare.
Dy procedurat e lartprmendura inspektimet dhe monitorimet n institucionet

penitenciare mund t jen t natyrs: parandaluese dhe reaguese.
Mekanizmat q monitorojn dhe inspektojn q jan t natyrs parandaluese,

kan pr qllim q nprmjet monitorimeve periodike dhe ad hoc br
institucioneve penitenciare t ndikojn n prmirsimin e mtejshm t
kushteve dhe t drejtave t personave t privuar nga liria.
Mekanizma t natyrs reaguese zakonisht jan ato organizma q kan pr

qllim q n kuadr t konkluzioneve t nxjerra t veprojn duke pasuar me
procedura t mtejshme n kuadr t sistemit juridik t shtetit.
N Republikn e Kosovs, mekanizmi reagues i cili fush veprimtari e ka

inspektimin e burgjeve sht krijuar Inspektorati pr Shrbimin Korrektues, i
cili sht krijuar me vendim t Ministrit te Drejtsis 6.
Me krijimin e Mekanizmit Kombtar pr Parandalimin e Torturs dhe

inspektoratit sipas Ligjit pr Ekzekutimin e Sanksioneve Penale, krijohen
premisa pr funksionalizimin e nj sistemi efektiv t avancimit, respektimit,
mbrojtjes dhe sigurimit t drejtave t personit t privuar nga liria n sistemin
penitenciar n Republikn e Kosovs.
Ndrsa sa i prket monitorimeve n institucionet penitenciare situata sht

ndryshe, m e avancuar, kemi nj numr t madh t institucioneve, organizatave
joqeveritare dhe ndrkombtare q n kuadr t fush veprimtaris s tyre
kan edhe monitorimet n burgje si p.sh. Kryqi i Kuq Ndrkombtar (KKN),
Human Right Watch, Amnesty International, Institucioni i Avokatit t Popullit
(Avokati i Popullit), Kshilli pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive t Njeriut
(KMDLNJ), Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim t Evrops (OSBE)7,
Qendra Kosovare pr Rehabilitimin e Viktimave t Torturs (QKRMT).
Prfundim
Duke qene se fusha e ekzekutimit te sanksioneve penale sht mjafte e gjer

dhe komplekse, zyrtaret e zbatimit te ligjit ne veprimet e tyre prve qe duhet
t jet profesionale, humane duhet t jen edhe ligjshme. Profesionalizmi,
6
www.md-ks.org - faqja elektronike zyrtare e Ministris se Drejtsis.
7
www.osce.org/sq/kosovo OSBE- kushtet n qendrat e paraburgimit n Kosov, dhjetor 2010.
105
humanizmi dhe ligjshmria jan thelbsore ne arritjen e objektivave gjate

ekzekutimit te sanksioneve penale. Andaj, administrimi i sistemit t drejtsis
penale - ekzekutimi i sanksioneve penale krkon q, prve krijimit dhe
ekzistimit t instituteve t lartprmendura dhe prmbushjes s standardeve
ndrkombtare gjat ekzekutimit t sanksioneve penale apo masave te tjera,
legjislacioni dhe institutet e lartprmendura si monitorimi dhe inspektimi t
mos jen nj dekor i bukur n mozaikun e ligjeve, por t njjtat t jen t
prekshme pr sistemin e drejtsis penale, respektivisht pr personat e privuar
nga liria dhe t gjejn zbatim praktik n sundimin e shtetit t s drejts. Me
funksionalizimin e instituteve t lartprmendura, krijimin e mekanizmave
adekuat, shihen qartazi avancime t evoluimit t sistemit t drejtsis penale
t vendit ton ndaj realitetit shoqror, njohurive t reja dhe trendve t
demokratizimit dhe humanizmit t politiks penale t shtetit.
BIBLIOGRAFIA
I. Literatura:
Halili, Ragip: Penologjia, 2005, 2002.

Morris, Norval dhe Rothman, David J. The Oxford History of the
Prison, the practice of punishment in Western Society, New York- Oxford,
1998.
Nowicki, A, Marek Rreth Konvents Evropiane, Tiran, 2003. Rzhenpinski,
Andrej Monitorimi i kushteve t burgimit, 1997. Sufaj, Fehmi Historia e
burgjeve ne Shqipri, Tiran, 2000.
Sadiku, Isuf Ekzekutimi i sanksioneve penale n dritn e akteve m t reja
ndrkombtare, Prishtin, 2010.
Manual i gjykimit t drejt, Amnesty International, 1998.
Preventing torture, OSCE and ODIHR, 1st Edition, Warshava, 1999.
Prison overcrowding and prison population inflation, Council of Europe, 2000.
Human Rights Monitoring, Helsinki Foundation for Human Rights, Warshava
2004.
Raporte t Komitetit Evropian pr parandalimin e torturs dhe t dnimeve ose
trajtimeve njerzore dhe poshtruese (KPT).
T drejtat e njeriut dhe burgjet, Prmbledhje instrumentesh ndrkombtar pr
te drejtat e njeriut lidhur me administrimin e drejtsis, programi mbshtets
pr t drejtat e njeriut n Kosov, FINNISH-OHCHR.
106
II. Aktet juridike:
Kushtetuta e Republiks s Kosovs, 2008.

Ligji pr Ekzekutimin e Sanksioneve Penale, 2010, 2013. Kodi Penal i
Republiks s Kosovs, 2013.
Kodi i Procedurs Penale, 2013.
Ligji pr Avokatin e Popullit Nr. 03/L195. Kodi i Drejtsis pr t Mitur, 2010.
Rregullat Evropiane t Burgjeve (2006/2),
Protokolli Opcional i Konvents kundr Torturs dhe Dnimeve a Trajtimeve
t tjera Mizore, njerzore ose Degraduese (2002).
Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile dhe Politike. Rregullat Standarde
Minimale pr Trajtimin e t Burgosurve.
Konventa Evropiane pr Parandalimin e Torturs dhe Trajtimit ose Dnimit
njerzor ose Degradues.
Udhzimet e Kombeve t Bashkuara pr Parandalimin e Delikuencs s t
Miturve. Rregullat e KB pr Mbrojtjen e t Miturve t Privuar nga Liria.
III. faqet elektronike t konsultuara:
www.md-ks.org faqja elektronike zyrtare e Ministris se Drejtsis. www.

ombudspersonkosovo.org faqja elektronike zyrtare e Avokatit t Popullit n
Republikn e Kosovs.
www.echr.coe.int - faqja elektronike e Gjykats Evropiane pr t Drejtat e
Njeriut. www.osce.org - faqja elektronike zyrtare e Organizats pr Siguri dhe
Bashkpunim n Evrop, OSBE-s.
www.coe.int - faqja elektronike zyrtare e Kshillit t Evrops.
www.cpt.coe. - faqja elektronike zyrtare e Komitetit Evropian pr Parandalimin
e Torturs.
107
108
Ma Sc. Isa Shala
PRMBARIMI I VENDIMEVE GJYQSORE DHE T

DOKUMENTEVE TJERA QE PRMBAJN DETYRIM
ABSTRAKT
Prmes hulumtimeve n punim do t paraqes zhvillimet n vitet e fundit

t sistemit t prmbarimeve si dhe fillimin e privatizimit t shrbimeve t
prmbarimit n Kosove duke br krahasime me sistemet n vendet n rajon.
Reforma e sistemit t prmbarimit t vendimeve t gjykats dhe t dokumenteve

tjera t detyrueshme sht m e rndsishmja n kuadr t reforms s drejtsis.
Shteti yn ka br hapa t rndsishm n reformimin e sistemeve ligjore dhe
gjyqsore si rrjedhoj e procesit t antarsimit n BE duke parapar q legjislacioni,
procedurat dhe praktikat t harmonizohen me standardet ndrkombtarisht t
pranueshme, si jan rekomandimet e Kshillit t Evrops.
Raporti i progresit t Komisionit Evropian vren se sistemet prmbarimore

ekzistuese n Kosov dhe shtetet n rajon nuk prmbushin m krkesat e s
sotmes. Gjykatat kan numr t madhe t lndve t mbetura kryesisht lnd
t prmbarimit. Mundsia e teprt e prdorimit t mjeteve juridike, shkakton
procedura t gjata dhe t panevojshme npr gjykata.
Duhet t identifikohen disa shkaqe q lidhen me kornizn legjislative, ku ligjet kan

pasur shkall t lart t mbrojtjes s debitorit n lndt e prmbarimit. Performanca
dhe standardet e larta t llogaridhnies, vlersimit dhe performancs jan absolutisht
me rndsi kritike pr arritjen e nj sistemi t prmirsuar t prmbarimit.
Fjalt kyqe; Detyrueshme, performanca, standardet, prmbarimi, llogaridhnie
1. Hyrje
N shoqrit e organizuara n shtete, vetgjyqsia parimisht sht e ndaluar

dhe e dnuar. Shteti sht ai qe u jep mbrojtje juridike subjekteve t s drejts
pr t drejtat subjektive qe u jan shkelur nga t tjert. Shteti e bn kt me
an t organeve t cilat veprojn n baz t ligjeve.1 Mbrojta e t drejtave
* Autori i ktij shkrimi, Ma. Sc Isa Shala, sht gjyqtar n Gjykatn Themelore n Gjykatn Themelore
n Mitrovic, dega n Sknderaj
1
Brestovci, Faik E drejta Procedurale Civile II, Prishtine 1997 faqe 17.
109
subjektive t shkelura bhet n procedur q zhvillohet n gjykatat e rregullta,

n organet administrative apo prmes agjencioneve private t specializuara
t prmbarimit. Detyrimi i shtetit n mbrojtjen juridike t subjekteve nuk
prfundon vetm me marrjen e vendimit, apo konstatimin e shkeljeve t t
drejtave subjektive dhe detyrimin e pals s kundrt pr t kryer veprimin e
caktuar, apo pr tu prmbajtur n veprime t caktuara.
N qoft se pala e cila ka detyrim nuk e prmbush detyrimin n mnyr

vullnetare ather pala tjetr pr realizimin e ksaj t drejt duhet tu drejtohet
gjykatave kompetente apo prmbaruesve privat.
Prmbarimi efikas, i shpejt dhe efektiv i aktgjykimeve sht els pr besimin

publik n gjykata, prderisa prmbarimi i suksesshm i aktgjykimeve krijon
dhe ruan kredibilitetin e gjykatave. Sistemet efektive pr prmbarimin e
vendimeve gjyqsore paraqesin elementin jetsor pr rritje ekonomike,
krijimin e vendeve t puns, investime t huaja dhe rritjen e prosperitetit.
Viteve t fundit, shum shtete n rajon, po edhe m gjer, kane br prpjekje

dhe kan paraqitur zgjidhje m efektive lidhur me kto procese jo efektive t
prmbarimit, edhe vendi yn ka qene pjes e ktyre proceseve.
Vonesat e mdha n prmbarimin e vendimeve gjyqsore n Kosov dmtojn

rnd t drejtn pr gjykim korrekt brenda kohs s arsyeshme duke dmtuar
n prgjithsi sundimin e ligjit.
Rastet m problematike paraqiten kur kemi t bjm me prmbarimin

e vendimeve n baz t dokumenteve t besueshme si jan faturat e
kompensimeve publike pr shkak t numrit t madhe t lndve dhe rastet kur
debitor jan organet shtetrore si komunat apo ministrit.
Thomas Hammarberg, Komisionar pr t Drejtat e Njeriut pran Kshillit

t Evrops n vitin 2009 kishte thn: prmbarimi i mangt i vendimeve
prfundimtare gjyqsore duhet t shihet si refuzim pr t pranuar sundimin e
ligjit dhe sht nj problem serioz pr t drejtat e njeriut.2
Komisioni Evropian lidhur me Raportin e progresit pr Kosovn pr vitin 2010

thekson aktgjykimet e pa ekzekutuara kan shkelur besimin e publikut, n
2
Thomas Hammarberg, Komisionar pr t Drejtat e Njeriut pran Kshillit t Evrops Zbatimi me t meta i
vendimeve gjyqsore zbeh besimin ne drejtsin e shtetit 31 gusht 2009. Ne dispozicion ne internet prmes
faqes http://www.coe.int/t/commissiner/viewpoints//090831 en.asp. e qasur n internet me 27 shtator 2011.
110
aftsin, profesionalizmin dhe korrektsin e gjyqsorit duke kufizuar n ket

mnyr qasjen efektive n drejtsi .3
2. Zbatimi i akteve ndrkombtare n prmbarimin e vendimeve gjyqsore
Gjykata Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (GJEDNJ), e cila gjykon shtjet

ligjore q dalin nga rastet vendore dhe q prfshijn shtjet penale dhe civile,
ka gjetur se procedurat prmbarimore duhet t shihen si pjese integruese e
gjykimit pr qllime t nenit 6 t konvents.
Gjykata Evropiane pr t drejtat e njeriut sht shum e qart n interpretimin

e ksaj dispozite: Do t ishte e pa konceptueshme q neni 6 paragrafi 1
t prshkruaj n detaje garancit procedurale q i akordohen palve n
procedur q t jen t drejta, publike dhe ekspeditive, nse nuk mbrohet
zbatimi i aktvendimeve gjyqsore. Nse interpretohet neni 6 se ka t bj vetm
me qasjen n gjykat dhe kryerjen e procedurave, kjo do t oj n situat
t paprputhshme me parimin e sundimit t ligjit q sht marr prsipr
nga shtetet kontraktuese e q duhet respektuar gjat ratifikimit t konvents.
Prmbarimi i aktvendimit t nxjerr nga cilado gjykat duhet t shihet si pjes
integrale e gjykimit pr qllime t nenit 6, dhe gjykata tanim ka pranuar
kt parim n rastet n lidhje me kohzgjatjen e procedurs.4
Ne shtjen Delcourt kundr Belgjiks, gjykata deklaroi se: n nj shoqri
demokratike brenda kuptimit t konvents, e drejta pr nj ushtrim t drejt t
drejtsis n nj vend kaq t rndsishm sa nj interpretim i kufizuar i nenit
6(1) nuk do ti korrespondoj synimit dhe qllimit t asaj dispozite.5
Kushtetuta e Republiks s Kosovs n nenin 22 parasheh T drejtat dhe

lirit e njeriut t garantuara me marrveshjet dhe instrumentet ndrkombtare,
garantohen me kt Kushtetut, zbatohen drejtprdrejt n Republikn e
Kosovs dhe kane prioritet n rast konflikti, ndaj dispozitave e ligjeve dhe
akteve t tjera t institucioneve publike.6
N baz t ksaj, mund t prmendet n veanti neni 6, paragrafi 1 i Konvents
Evropiane pr t Drejtat e Njeriut i cili ka t bj edhe me shtjet civile.
3
Komisioni Evropian, Raporti i progresit pr Kosovn pr vitin 2010, Bruksel 9 nntor 2010.
4
Raporti i OSBE-s, Vonesat ne ekzekutimin e vendimeve prfundimtare gjyqsore paraqesin shkelje te ligjit
vendor dhe te drejtn pr nj gjykim korrekt, shtator 2007 faqe 3-4. E qasesh me ne internet prmes faqes
http://www.osce.org/sq/kosovo/ 28298 (e qasur 25 korrik 2011).
5
Nuola Mole dhe Catharina Harby, Manualet e t drejtave t njeriut, nr.3.
6
Neni 22 i Kushtetuts s Kosovs [Zbatimi i drejtprdrejt i Marrveshjeve dhe Instrumenteve
Ndrkombtare] T drejtat dhe lirit e njeriut t garantuara me marrveshjet dhe instrumentet ndrkombtare
n vijim, garantohen me kt Kushtetut, zbatohen drejtprdrejt n Republikn e Kosovs dhe kan prioritet,
111
Vendi yn gjat reformimit t sistemit t drejtsis ka br harmonizimin

e ligjeve me ato t BE-s dhe n kuadr t ksaj n Ligjin pr procedurn
prmbarimore nr.04/L-139 ka marr pr baz rekomandimet e Kshillit t
Evrops pr prmbarimin, duke parapare ndryshime organizative, duke ofruar
mekanizma me efikas t prmbarimit, zhvillim gradual t infrastrukturs
ligjore dhe logjistike, duke besuar se standardet e llogaridhns, vlersimit dhe
performances jan te nj rndsie jetike pr nj sistem efikas t prmbarimit.
M 17 dhjetor 2009, Komisioni Evropian pr efikasitet CEPEJ ka botuar nj

udhzues pr zbatim m t mir t rekomandimit t Kshillit t Evrops pr
prmbarimin.7
Rekomandimi (dhe udhzimet) bazohet n efikasitet, transparenc dhe kuptim

t leht t tij. Por ai nuk prshkruan sistemin ideal. Nuk ekziston sistemi ideal
pr prmbarim. Por ajo ka sht e mundshme, sht parashikimi i bazs dhe
parimeve t prmbarimit. Si t tilla, kto rekomandime dhe udhzime mund t
shfrytzohen pr t vlersuar procedurat dhe praktikat e prmbarimit. sht e
qart se rekomandimi REC(2003)17 dhe udhzimet nuk kan forc obliguese.
Megjithat ai mund t merret si pik referente pr prkufizimin e mtejm t
nj sistemi efektiv dhe efikas t prmbarimit. Rekomandimi dhe udhzimet
parashkruajn nj numr t parimeve udhzuese n lidhje me prmbarimin.
M veanrisht, ai parashkruan disa parime dhe standarde n lidhje me
prkufizimin, gamn ligjore t aplikimit t rekomandimit, procedurn e
prmbarimit dhe zyrtart prmbarimor.
Ndoshta rekomandimet dhe udhzimet mund t konsiderohen si Rregullore

apo udhzues. Sistemet kombtare jan aq te ndryshme sa qe sht shume
vshtire pr te krijuar nj sistem ideal prmbarimor apo zyrtar ideal prmbarimor.
n rast konflikti, ndaj dispozitave e ligjeve dhe akteve t tjera t institucioneve publike:
(1) Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut;
(2) Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut dhe Protokollet e saj;
(3) Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile e Politike dhe Protokollet e saj;
(4) Konventa Korniz e Kshillit t Evrops pr Mbrojtjen e Pakicave Kombtare;
(5) Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit Racor;
(6) Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit ndaj Gruas;
(7) Konventa pr t Drejtat e Fmijs;
(8) Konventa kundr Torturs dhe Trajtimeve e Ndshkimeve t tjera Mizore, Jonjerzore dhe Poshtruese.
7
Udhzimet pr zbatim m t mir t rekomandimit ekzistues t Kshillit t Evrops pr prmbarim,
Komisionit evropian pr efikasitet t drejtsis (CEPEJ), CEPEJ (2009) rishikimi i 11-t, n tekstin e mtejm
CEPEJ (2009) rishikimi i 11-t (shih shtojcn).
112
Por far sht sistemi adekuat i prmbarimit? Si funksionon ai? A kemi

sistemi ideal? A ekziston sistemi ideal pr prmbarim? Nuk ka ende prgjigje.
Kjo sht utopi. Megjithat, prmes rekomandimeve dhe udhzimeve, mund
t jet e mundshme q t zbatohen bazat dhe parimet e caktuara n nj sistem.8
N rezolutn nr. 3 t Konferencs s 24-t t Ministrave t drejtsis n Mosk
(4 dhe 5 tetor 2001) sht theksuar se prmbarimi i duhur, efektiv dhe efikas
i aktvendimeve t gjykats sht i rndsis kapitale pr shtetet me qllim
q t krijojn, zbatojn dhe zhvillojn nj sistem t fort dhe t respektuar
gjyqsor. N baz t ktij prfundimi, Komisioni i ministrave t Kshillit t
Evrops ka miratuar rekomandimin pr prmbarim.9
3. Prmbarimi i vendimeve gjyqsore nga organet gjyqsore
Ne praktiken gjyqsore sa i prket kompetencs ka pasur interpretime t

ndryshme, se me hyrjen n fuqi t Ligjit t ri pr procedur prmbarimore nr.
04/L-139 kreditoret a kane t drejt q pr t gjitha shtjet prape ti drejtohen
gjykats.
N nenin 5 parg.2 t ktij ligji citohet Gjykata kompetente ka kompetence

lndore pr t urdhruar dhe pr t kryer prmbarimin si dhe pr t vendosur
pr shtjet gjat procedurs n pajtim me dispozitat e ktij Ligji prve nse
gjykatat dhe autoritetet tjera prmbaruese kan juridiksionin pr t urdhruar
dhe pr t kryer prmbarimin si dhe pr t vendosur pr shtjet gjat procedurs.
Ndrsa n nenin 5, parag. 6, citohet Gjykata sht kompetente t vendos n

procedurn e prmbarimit dhe t zbatoj prmbarimin e vendimeve gjyqsore
lidhur me:
- t gjitha shtjet nga e drejta familjare

- kthimin e puntoreve dhe shrbyesve civil n pun dhe kompensimet
tjera
Kjo dispozite sht dispozit prjashtuese, q gjykata t vendos n shtje tjera

prve nse sht parapare q me ligj t vendose pr shtje si p.sh. pr t
8
Agjenti prmbarimor n Evrop: Utopi apo realitet, Kluwer 2004, faqe 313, n mars t vitit 2004 n Utrecht
t Holands u mbajt nj Konferenc ndrkombtare e titulluar: Agjenti prmbarimor n Evrop: Utopi apo
realitet?. Agjendi prmbarimor Douwe Striksma, nj nga folsit, kishte thne: Kur agjentt prmbarimor n
Evrop mund t punojn n baz t modelit t njjt t puns, mund t arrihet nj sistem adekuat prmbarimor
n mnyr ligjrisht t shndosh dhe pragmatike.
9
Rekomandimi 17/2003, i miratuar m 09 shtator 2003.
113
vendosur shtjet q kan t bjn me do prapsim, ankes, parregullsi n

procedurn prmbaruese sipas nenit 52 dhe 67 t ktij ligji, ose fardo lloj
procedure kundr veprimeve t ndrmarra nga Prmbaruesi privat, kompetenc
ka Gjykata kompetente n territorin e s cils debitori ka vendbanimin apo nse
nuk ka vendbanim n Kosov, ather n territorin n t cilin ka vendqndrimin
nse sht person fizik.
Nse debitori sht person juridik, kompetenc territoriale ka Gjykata

kompetente ku gjendet selia e debitorit. Nse debitori nuk ka vendbanim
t prkohshm ose seli n Kosov, kompetenc ka Gjykata kompetente n
territorin e se cils gjinden sendet e luajtshme dhe t paluajtshme e t cilat jan
objekt prmbarimi10.
Sa i prket shtjes se vendosjes ku ne procedurn e prmbarimit n shkall t

par e udhheq dhe pr t vendos prmbaruesi privat, ndrsa prjashtimisht
gjyqtari individual (i vetm) kur me kt Ligj sht caktuar se prmbarimin e
cakton dhe zbaton gjykata (organi i shkalls s par), sht prcaktuar edhe nj
afat ku organi prmbarues vendos pr propozimin e prmbarimit brenda afatit
prej 7 ditve pas pranimit t propozimit.11
Sipas dispozits se lartcekur n shkalln e dyt vendimet i nxjerr gjyqtari

individual, q nuk ka qen praktik e deri tashme kur dihet se n shkallen e
dyt vendos kolegji pr shqyrtimin e ankess.
4. Prmbarimi i vendimit pr kthimin ne vendin e puns dhe dorzimin e

fmiut
shtjet me te rndsishme dhe me te ndjeshme kane mbetur ne kompetenc

t gjykats. Gjykata ka kompetenca ekskluzive pr prmbarimin e vendimeve
lidhur me kthimin e puntorit dhe shrbyesve civil n pun.
Pr vendosje pr propozimin pr prmbarim n baz t dokumentit prmbarues,

me t cilin pundhnsi sht urdhruar q puntorin ta kthej n pun, apo
q ta sistemoj n vendin prkats t puns dhe pr zbatimin e prmbarimit,
e kompetencs territoriale sht Gjykata n territorin e s cils sht krijuar
marrdhnia e puns.12
Propozimi pr prmbarim n baz t dokumentit prmbarimor pr kthim n
10
Shih nenin 5 parg.5 i LPP-es nr.04/L-139
11
Shih nenin 3 parg.1 i LPP-s nr.04/L-139
12
Shih nenin 312 i LPP-s nr.04/L-139
114
vendin e puns, me t cilin pundhnsi sht urdhruar q puntorin ta kthej

n pun, mund t paraqitet brenda afatit prej nntdhjete (90) ditsh, nga dita
kur vendimi sht br i forms s prer.
Prmbarimi n baz t dokumentit prmbarues sipas t cilit pundhnsi sht

i detyruar q puntorin ta kthej n pun, apo q ta sistemoj n vendin prkats
t puns, zbatohet me an t caktimit t gjobave n t holla kundr pundhnsit
dhe personit prgjegjs n t.
Dnimi me t holla caktohet sipas dispozitave t nenit 15 dhe 16 t ktij ligji

dhe dispozitave pr prmbarimin me qllim t realizimit t kredis pr veprimin
t cilin mund ta kryej vetm debitori. 13
Sipas nenit 317 te LPP-es propozuesi i prmbarimit rezervon t drejtn e tij

pr pages ose kompensimin e pagave mujore ose pagesave tjera prderisa
ka qen i papunsuar pr shkak t nj vendimi t paligjshm t pundhnsit
pr largimin e tij nga puna dhe mund t krkoj q rasti i tij t trajtohet n
procedur kontestimore.
N qoft se Gjykata prmbarimore vetm pjesrisht e ka miratuar krkesn pr

pagimin e pagave mujore, ather ajo do ta udhzoj kreditorin e prmbarimit
q pjesn tjetr t krkess ta realizoj n procedurn gjyqsore kontestimore.14
Te instituti sa i prket dorzimit dhe marrjes s fmiut kto dispozita

pershtatshmerisht zbatohen edhe n rastet e kontaktit t femiut sepse n
praktik gjykata vepron sipas ktyre propozimeve.
Pr t vendosur pr propozimin pr prmbarimin e vendimit t Gjykats me

t cilin urdhrohet dorzimi i fmijs prindit, apo personit tjetr, respektivisht
institucionit t cilit i sht besuar fmija n ruajtje dhe edukim, sht kompetente
Gjykata e cila sht e kompetencs s prgjithshme territoriale pr paln q e
krkon prmbarimin, por edhe Gjykata n territorin e s cils ndodhet fmija.
Pr zbatimin e prmbarimit, kompetente n pikpamje territoriale sht Gjykata
n territorin e s cils ndodhet fmija n kohn e prmbarimit.15
Propozimin pr prmbarimin e vendimit mund ta paraqes prindi, apo personi

tjetr t cilit fmija i sht besuar n ruajtje dhe edukim, si dhe
13
14
Shih nenin 317 parg.2 i LPP-s nr.04/L-139
15
115
organi i kujdestaris. Rendsi e posame i sht kushtuar mnyrs se zbatimit

t prmbarimit ku gjykata kujdeset pr nevojn q t mbrohen interesat e
fmijs n masn m t madhe t mundshme.
5. Roli i Gjyqtarve dhe zyrtareve prmbarimor
Ne sistemin ton sht kompetence e gjyqtarit q ta lejoj prmbarimin por

kjo nuk do t thot se edhe n kt faz t procedurs t mos ket ndihmn e
zyrtarit prmbarues sidomos n rastet q nuk jan t ndrlikuara.
Gjyqtari ka prgjegjsi sipas ligjit pr kto veprime prmbarimore:
T bj verifikimin e propozimit pr prmbarim,

T vendos mbi kundrshtimin dhe ankesat dhe mbi kontestet q dalin
gjat procedurs prmbarimore,16
Si dhe pun tjera t prcaktuara me ligj q jan n kompetence t
gjyqtarit prmbarues p.sh. dorzimi i fmijs.
Zyrtari i prmbarimit prve q ka detyra administrative t cilat prfshin:
Mbajtjen e regjistrave t prmbarimit,

Procedimin e njoftimeve pr palt
Si dhe prpilimin e procesverbaleve sa i prket regjistrimit dhe
sekuestrimit t sendeve t luajtshme, sekuestrimin e pengut, zbrazjen
dhe dorzimin e palujtshmrise.
Obligimet t gjyqtarit dhe zyrtarit t prmbarimit jan:
Respektimi i dinjitetit t debitorit,

Procedimi me koh i propozimeve pr prmbarim dhe sipas radhs s
pranimit t tyre.
N procedurn e prmbarimit gjykata ka pr detyr t veproj me

ngutshmri.17Gjykata ka pr detyr q lndt ti marr n procedim sipas
radhs me t ciln i kan ardhur propozimet pr prmbarim, prpos kur natyra
e kredis ose rrethanat e posame krkojn q gjykata t veproj ndryshe.
Ligji nuk ka prcaktuar qarte se cilat jan kto rrethana te posaq por gjykata
do t veproj duke vlersuar secilin rast ve e ve, prve rasteve kur jan me
16
Neni 73 i Ligjit t Procedurs Prmbarimore Nr.04/L-139.
17
Neni 6 i Ligjit t Procedurs Prmbarimore Nr.04/L-139.
116
prioritet si n shtjet familjare apo te kthimi i puntorit n vendin e puns.
6. Detyrimet e personave tjer n proces
Roli i personave t tret n procedur sht veanrisht dhnia e informacioneve

t ndryshme p.sh. shrbimi kadastral, qendra e regjistrimit civil, qendra pr
regjistrimin e automjeteve, Shrbimi Policor i Kosovs.
Nj tjetr kategori e personave t tret n procedur jan debitort e debitorve

ku n raste praktike jan t shumta sidomos sa i prket procedurs prmbarimore
t sekuestrimit t kolateralit. Pal t treta mund t jen bankat komerciale ku
n shumtn e rasteve debitort kan llogari t hapura n banka ku marrin t
ardhura personale prmes ktyre llogarive bankare, apo veprimtari t ndryshme
t biznesit ku pagesat e ndryshme kryhen prmes llogarive bankare.
Rol t rndsishm pr zhvillimin e procedurs prmbarimore ka Shrbimi

Kadastral, do t ishte e pamundur t zhvillohet nj procedur prmbarimore
sa i prket palujtshmris pa ndihmn e ktyre shrbimeve n dhnien e
informacioneve t nevojshme. T njjtn vler pr identifikimin e personave,
adresave t ndryshme ka shrbimi i regjistrit civil. Pr sigurin e gjyqtarve
dhe personelit tjetr nse sht e nevojshme krkohet asistenc nga Policia e
Kosovs.18
7. Prmbarimi i vendimeve nga prmbaruesi privat
Sipas Ligjit t Procedurs Prmbarimore Nr.04/L-139 Kosova si edhe vendet

tjera t rajonit nga viti 2014 ka funksionalizuar sistemin privat t prmbarimit.
Ky sistem prmes agjentve privat t prmbarimit pritet t ofroj zgjidhje
pr t gjitha problemet tashm q ekzistojn n Kosov. Agjentt privat t
prmbarimit kan tendenc t jen tejet t motivuar dhe profesionist n punn
e tyre, dhe ofrojn nivel t lart t shrbimeve pr t siguruar suksesin e tyre
konkurrues. Ata kan kontroll t drejtprdrejt n menaxhimin e zyrave q
i udhheqin dhe prfitojn personalisht nga performanca e tyre, duke sjell
nj nivel t lart t prgjegjsis pr shtjet si jan: angazhimi dhe largimi,
buxhetimi, sistemet e teknologjis informative pr t mbshtetur punn e tyre
dhe menaxhimin e zyrs.19
18
Neni 53.3 i LPP-se citon Gjat procedurs s prmbarimit organet e policis kan pr detyr q personit
zyrtar t gjykats ti japin ndihmn e duhur pr kryerjen e veprimeve t prmbarimit. Personi zyrtar i gjykats,
n rast nevoje mund ta urdhroj marrjen e masave prkatse ndaj personit q e pengon kryerjen e veprimeve
t prmbarimit. 53.4 Me rastin e veprimit t organeve t policis sipas urdhrit t personit zyrtar t gjykats, n
mnyr t prshtatur aplikohen dispozitat e ligjit pr punt e brendshme respektivisht t policis gjyqsore.
19
Shih Programi sistemi i prmbarimit te marrveshjeve dhe vendimeve ne Kosove (SEAD), Shtimi i
efikasitetit te prmbarimit te kontratave, 30 prill 2010 faqe 34.
117
Prve ksaj, pr shkak se procesi i prmbarimit bhet biznes privat n vend

t funksionit publik, shpenzimet e furnizimit dhe mirmbajtjes s zyrave
t prmbarimit dhe t trajnimeve t agjentve dhe punonjsve t tyre jan
hequr krejtsisht nga buxheti i shtetit edhe pse shteti mban shumicn prej
shpenzimeve t monitorimit t agjentve t prmbarimit pr t siguruar
ligjshmrin e funksionimeve t tyre, dhe disponueshmrin e tyre ather
kur krkohet.20 Sistemi privat i prmbarimit ka gjithashtu prparsin e heqjes
se prgjegjsis s menaxhimit t procesit t prmbarimit nga gjyqtaret dhe
zyrtart prmbarues t gjykatave. Kto prgjegjsi i kalojn agjentve privat.
Roli i gjykatave mbetet mjaft i rndsishm sepse shtjet m t ndjeshme
si jan shtjet familjare mbesin kompetenc ekskluzive e gjykatave, po
ashtu mjetet juridike mbesin n vendosje t gjykatave si dhe funksion tjetr i
rndsishm sht mbikqyrja sepse palt t cilt mendojn se agjenti privat ka
shkelur ndonj t drejt t tyre mund ti drejtohen gjykats. 21
Megjithat prfshirja e prditshme e drejtprdrejt e gjyqtarve n procesin e

prmbarimit mbaron duke i ln gjyqtaret me prgjegjsi t tyre themelore t
gjykimit t konteksteve gjyqsore mes palve dhe duke ua hequr atyre barrn
e disa prgjegjsive menaxhuese q shpesh marrin nj pjes t rndsishme t
kohs s tyre.
Pr kto arsye sistemet e prmbarimit t bazuar rreth agjentve privat t
prmbarimit jan br standarde n pjesn m t madhe t Evrops Perndimore
dhe n shtetet ish socialiste dhe n Evropn Qendrore si dhe Evropn Lindore.
sht po ashtu e drejt t thuhet se edhe Shtetet e Bashkuara si dhe shum
shtete q zbatojn ligjin zakonor kan sistem t prmbarimit privat edhe pse
t paktn n SHBA sht i strukturuar shum m ndryshe se n sistemet e
Shteteve Ballkanike.22
Profesioni i agjentit privat nuk sht profesion i rehatshm por shum i

rndsishm. Se sa i rndsishm sht ky profesion tregon fakti se n disa
shtete si sht Bullgaria prmbaruesi i par privat sht emruar ish Ministri i
Drejtsis, ndrsa n Belgjik numri i prmbaruesve sht i kufizuar dhe pr
tu emruar n kt pozit duhet t pressh shum vite, ndrsa procedura sht
shum e veant sepse emrimet bhen nga mbreti.
20
21
Shih nenin 5, parag.5 I LPP-es, nr 04/L-139.
22
118
LPP i vitit 2012 ka parapar kritere t rrepta pr emrimin e prmbaruesve

privat q n dukje jan identike me kriteret q krkohen pr emrimet pr
gjyqtar duke i dhn nj rndsi dhe tretman t posam ktij profesioni.23
Vetm Kosova n rajon ka parapar n ligj q prmbaruesit privat t ken
t kryer edhe provimin e jurisprudencs. Prmbaruesi privat n Kosov nuk
guxon q t refuzoj krkesat pr prmbarim, vetm nse plotsohen kriteret
pr prjashtim e q zbatohen prshtatshmrisht dispozitat q vlejn edhe pr
prjashtimin e gjyqtarve. 24
Prmbaruesi privat n Kosov, nuk ka t drejt t kryej veprime tjera shtes gjat
ushtrimit t profesionit25 si n disa vende tjera, p.sh n Holand prmbaruesi
privat ka t drejt t kryej edhe rolin e avokatit pr kreditorin nse shuma e
cila duhet t realizohet nuk kalon 5000 euro e q sht duke u diskutuar qe ai
t kryej rolin e avokatit edhe pr rastet ku shuma sht deri n 25000 euro,
ndrsa n Belgjike prmbaruesit mund t bjn edhe vlersimin e objekteve
para se t behet shitblerja e tyre, apo vlersimi objekteve afr rrugve t cilat
do t ndrtohen.
Disa studiues besojn s nj treg konkurrues n shrbimet profesioniste si

sht prmbarimi, funksionon m mir se nj struktur qeveritare pr ofrimin
e atij qllimi, por me kujdes t mjaftueshm ai mund t funksionoi mjaft mir.
Ligji i Procedurs Prmbarimore ka pas pr qllim q prmbarimi t jet

m efikas, mirpo ende ekzistojn shum pengesa pr nj prmbarim m
efektiv. sht e domosdoshme pr t potencuar q nuk mund t arrihet deri te
23
Neni 326 i LPP 2012 parasheh kushtet pr emrimin e prmbaruesit privat
1. Prmbarues privat mund te emrohet personi i cili plotson kushtet si n vijim:
1.1. t jet shtetas i Republiks s Kosovs;
1.2. t ket zotsi t plot pr t veprua r, dhe duhet t jet i aft n aspektin shndetsor;
1.3. t jet jurist i diplomuar n fakultetin juridik, apo t ndonj fakulteti juridik t ndonj vendi tjetr, pas
nostrifikimit t diploms n Republikn e Kosovs;
1.4. t ket t kryer provimin e jurisprudencs;
1.5. t ket s paku tri (3) vjet prvoj pune juridike;
1.6. t ket dhn provimin pr prmbarues;
1.7. q kundr tij nuk zhvillohet procedur hetimore pr vepr penale, prkatsisht q nuk sht i dnuar pr
vepr penale me dnim me burg e cila vepr sht e dnueshme m s paku gjashte (6) muaj, apo pr vepr
penale e cila e bn t padenj n ushtrimin e puns s prmbaruesit;
1.8. t paraqes deklarat te noteri pr gjendjen e tij material, me t gjitha pasojat nga dhnia e deklarats s
rrejshme.
2. N qoft se kundr kandidatit q ka dorzuar krkes pr emrim pr prmbarues sht duke u zhvilluar
procedur penale, vendimi pr emrim shtyhet deri sa t arrihet vendimi n procedurn penale.
24
Neni 325 i LPP-s (2012) Dispozitat e ligjit t procedurs kontestimore pr prjashtimin e gjyqtarve vlejn
prshtatshmrisht edhe pr prjashtimin e prmbaruesve privat.
25
Shih nenin 341 t LPP-s nr.04/L-139
119
prmbarimi efikas vetm me ligjet e procedurs prmbarimore. Pas analizs s

br n fushn e prmbarimeve sht konstatuar se domosdosmrisht duhet t
merren parasysh edhe:
- ligji pr gjykatat nr.03/L-199

- ligji pr pronsin dhe t drejtat tjera sendore nr.03/L-154
- ligji mbi hipotekn 2002/4
- ligji pr marrdhniet e detyrimeve 04/L-077
- ligji mbi regjistrat e gjendjes civile nr.2004/46
- ligji pr procedurn kontestimore 2009/03-L-006
- ligji pr procedurn kontestimore ndryshimet dhe plotsimet 2012/04-
L-118
- ligji pr procedurn jokontestimore 2008/03-L-007
- ligji pr Bankn Qendrore te Republiks se Kosovs 2010/03-L-209
- ligji pr regjistrimin e pengut n regjistr pr sendet e luajtshme 2012/04-
L-083
- ligji pr arbitrazhin nr.02/L-75,26
- ligji pr ndrmjetsimin nr.03/L-057,27
- Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriu
8. Vendimet e organit prmbarues
Nga 1 janari 2014, vendimet n procedurn e prmbarimit organi prmbarues

i nxjerr n form t aktvendimit ose urdhrit pr prmbarim. Ligji ktu ka
br nj dallim n terminologjin e vendimeve duke prcaktuar se si titullohet
vendimi i gjykats dhe si ai i prmbaruesit privat, por n esence ka dhn
sqarime t mjaftueshme se ka kuptohet me kto vendime dhe ka duhet t
prmbajn kto vendime. Urdhri pr prmbarim sht vendimi i prmbaruesit
privat me t cilin pranohet plotsisht apo pjesrisht propozimi pr kryerjen e
prmbarimit.28
Aktvendimi pr prmbarim sht vendimi i Gjykats prmes s cilit propozimi

pr prmbarim pranohet plotsisht apo pjesrisht apo prmbarimi urdhrohet
sipas detyrs zyrtare.
26
neni 38 i ligjit te arbitrazhit Vendimi i arbitrazhit i cili sht nxjerr nga nj tribunal i arbitrazhit
brenda Kosovs ekzekutohet pasi q t shpallet i ekzekutueshm nga gjykata. Krkesa q vendimi i
arbitrazhit t shpallet i ekzekutueshm hidhet posht nse gjykata konstaton se ekzistojn nj ose m
shum arsye pr anulimin e vendimit sipas nenit 36. Krkess pr ekzekutimin e vendimit t arbitrazhit i
bashkngjitet vendimi i tribunalit t arbitrazhit ose nj kopje e vrtetuar e tij.
27
neni 14.4 i ligjit pr ndrmjetsimin lidhur me prmbarimin gjyqsor te vendimeve te ndrmjetsimit
parasheh pajtimi i arritur n procedurn e ndrmjetsimit kur sht aprovuar nga gjykata apo vrtetuar
nga organi kompetent .
28
Shih nenin 2, par.1 nenp.1.12 t Ligji Nr. 04/L-139 pr Procedurn Prmbarimore.
120
Prmbaruesi i Gjykats sht i punsuari n sistemin gjyqsor i cili drejtprdrejt

kryen veprime prmbaruese t caktuara, ndrsa Prmbaruesi privat sht
personi fizik i emruar nga Ministri i Drejtsis n pajtim me dispozitat e
ktij ligji, i cili n kryerjen e autorizimeve publike t besuara sipas ktij ligji,
vendos pr veprimet nga kompetenca e tij n zbatimin e prmbarimit t lejuar
dhe ndrmerr veprime pr prmbarim.29 Si urdhri pr prmbarim po ashtu edhe
aktvendimi duhet t ken prmbajtje t njjt.
9. Lndt e paprfunduara n gjykata
Nse n trsi, n Gjykatat n Kosov presin rreth 200,000 lnd pr tu zgjidhur

t t gjitha natyrave, ather gjysma prej tyre jan n procedurn prmbarimore.
Nga kjo rrjedh se gjykatat n Kosov ende nuk jan efikase, sepse sht
shqetsuese q vetm pr 3 muaj rritet numri i lndve t pazgjidhura mbi 500
lnd.
Gjykata Themelore n Prishtine n tremujorin e tret t vitit 2012 ka pranuar

457 lnd n baz t dokumentit prmbarimor, n fillim t ksaj periudhe
raportuese kishte 24861 lnd t pazgjidhura ndrsa n fund t periudhs
raportuese kishte 24895 lnd t pazgjidhura, ndrsa lnd n baz t
dokumentit t besueshm, n fillim t ksaj periudhe raportuese kishte 6915
lnd t pazgjidhura ndrsa n fund t periudhs raportuese kishte 6988 lnd
t pazgjidhura, kurse kishte pranuar 661 lnd. Nga kto t dhna rezulton se
numri i lndve t pazgjidhura sht n rritje. Kjo gjykat pr kt periudhe
kohore ka kryer 554 lnd t t gjitha natyrave.30
Ndrsa nse e shikojm raportin e ish Gjykats Ekonomike ather t dhnat

jan shum shqetsuese sepse gjat tremujorit t tret 2012 kjo gjykate ka
pranuar 211 lnd ndrsa ka zgjidhur 88 dhe kane mbetur 2603 lnd pa
zgjidhur.31
10. Sfidat n zgjidhjen e lndve t mbetura
Rritja e numrit t lndve t grumbulluara n baze t dokumenteve prmbarimore

dhe autentike mori hov nga mesi i viteve t dekads se fundit.32Por pavarsisht
rritjes se numrit t lndve t grumbulluara n ato vite, si dhe akumulimi i
vazhdueshm gjate ktyre viteve, sot sht e qart se ekzistojn disa faktor q
29
Shih nenin 2 par.1 nenp.1.10 dhe nenp.1.11 te Ligji Nr. 04/L-139 pr Procedurn Prmbarimore.
30
Sekretariati i Kshillit Gjyqsor t Kosovs, statistika e gjykatave t rregullta tremujori -III- 2012, fq. 34.
31
Sekretariati i Kshillit Gjyqsor t Kosovs, statistika e gjykatave te rregullta tremujori -III- 2012, fq 8.
32
Programi sistemi i prmbarimit te marrveshjeve dhe vendimeve n Kosov (SEAD), 30 prill 2010 fq 14.
121
vshtirsojn prfundimin e lndve t mbetura dhe zgjidhjen e rasteve t reja.
N vijim jan paraqitur pengesat qe kontribuan n ekzistimin e lndve t

grumbulluara t parashtruara n baz t dokumenteve prmbarimore dhe
autentike n Kosov.
11. Resurset e pamjaftueshme
Tani sht shum e qart se ka resurse t pa mjaftueshme n zyrat e

prmbarimit n Gjykatat Themelore n Kosove pr t br shqyrtimin e rasteve
t grumbulluara n baze t ktyre dokumenteve. Bazuar ne legjislacionin n
fuqi ka shum raste t tjera n zyrat e prmbarimit q jan caktuar si prioritete
m t rndsishme sesa rastet civile t prmbarimit, t cilat konsumojn nj
prqindje t madhe t kohs n dispozicion t zyrtarve t prmbarimit.33
Ne Gjykatn Themelore t Prishtins q sht gjykata me numrin m t

madhe t lndve n Kosov punojn dy gjyqtar prmbarues dhe shtate zyrtar
prmbarues. N zyrn e prmbarimit n vit arrijn prafrsisht 10.000 lnd t
reja, ndrsa as gjysma e tyre nuk mund t prmbarohen gjate vitit.
Si n kt gjykate po ashtu edhe n gjykatat tjera nga numri i lndve t reja,

nj numr i tyre jan lnd me prioritet dhe se duhet t procedohen menjher
si jan lndt lidhur me dorzimin e fmijve, kthimin e puntorit n pune,
alimentacion, pengim posedimi dhe n ket mnyr shum lnd t vjetra pr
shkak numrit t vogl t prmbaruesve nuk mund t procedohen e numri i tyre
vetm rritet.
Ligji pr ekzekutimin e sanksioneve penale ka parapar q pr ekzekutimin e

dnimit me gjob t zbatohen dispozitat e ligjit t procedurs prmbarimore.34
Dnimi me gjobe sht prioritet dhe se pr shkak t afatit t parashkrimit
gjykata duhet urgjentisht t merret me kto lende. Koha e puns s zyrtarve t
prmbarimit konsumohet plotsisht nga kto raste me prioritet dhe ata thjeshte
nuk kan koh q t merren me prmbarimet n shtje civile. N kt mnyr
lndt e reja civile i shtohen grumbullit t lndve tjera, duke prfshir t gjitha
lndt e reja nga dokumentet autentike.35
33
Programi sistemi i prmbarimit te marrveshjeve dhe vendimeve ne Kosov (SEAD), 30 prill 2010 fq 14.
34
N nenin 143 t Ligjit pr ekzekutimin e sanksioneve penale parashihet dispozitat e ligjit t procedurs
prmbaruese n fuqi zbatohen pr kompetencn dhe procedurn e ekzekutimit t dnimit me gjob, prve
nse me kt ligj parashihet ndryshe.
35
Programi sistemi i prmbarimit te marrveshjeve dhe vendimeve ne Kosove (SEAD), 30 prill 2010 fq. 15.
122
12. Problemet lidhur me sigurimin e adresave t debitorve
Njra ndr arsyet pr grumbullimin e lndve sht edhe sigurimi i adresave

t sakta pr debitort. Zyrtaret e prmbarimit gjat procedimit lidhur me kto
lnd, pr t drguar njoftimet pr prmbarim hasin ne adresa t pa sakta. Pr
shkak t numrit t madh t rasteve q paraqiten, ata procedojn pr njoftime
lidhur me rastet q jan paraqitur pr afrsisht para tri viteve, prandaj nuk sht
e uditshme nse adresat kan ndryshuar dhe natyrisht gjat ksaj dekade ka
pasur lvizje t mdha t popullsis n drejtim t zonave urbane dhe se palt n
procedur nuk banojn aty ku kane banuar n kohn kur jan paditur.36
Gjykata e as kreditori nuk kan ndonj metod t lehte pr ti gjetur ata.

Regjistri i gjendjes civile, t cilin gjykata mund t kontaktoj sht i vetmi
burim i informatave n dispozicion pr verifikimin e adresave t debitorve.
N fakt ky nuk prmban informacionet pr adresat aktuale t individve, edhe
pse krkesat pr kto t dhna shpesh i drgohen Regjistrit Civil, ku zyrtaret
vendor prgjegjs pr mbajtjen e regjistrit ka raste kur edhe nuk i pranojn
krkesat e gjykats pr dhnien e informacioneve, ose i pranojn por nuk
kthejn kurr prgjigjeje.37
Mund t konstatojm se Regjistri Civil n Kosov nuk ofron asnj ndihm
lidhur me kt problem. Regjistri Civil sht m sa duket duke br projekte
pr t rregulluar kt shtje dhe thuhet se ndoshta do t jen n gjendje q
t japin informacione rreth adresave n kt vit. N disa raste si justifikim i
shpesht pr munges t suksesit t zyrtarve t prmbarimit n prmbarimin
e rasteve nga dokumentet autentike sht se debitort kan lvizur dhe nuk
mund t gjenden.
13. Mungesa e sendeve q ligji lejon t sekuestrohen
Arsye tjetr q lndt e grumbulluara pr prmbarim nuk jan prmbaruar me

sukses sht mungesa e sendeve t debitort qe do t ishin objekt prmbarimi
ashtu si e krkon ligji.N shumicn e rasteve ku sht lejuar prmbarimi n
baz t dokumenteve t besueshme-faturave nuk ka asgj pr t sekuestruar
sepse te debitori nuk gjenden sende, nse prdorim shprehjen e SHBA-ve,
debitori sht rezistent ndaj aktvendimit.38
Ky problem sht evident n nj vend si Kosova q ka shkall t lart

t papunsis dhe varfris. Dispozitat e Ligjit aktual mbi Procedurn e
36
Programi sistemi i prmbarimit te marrveshjeve dhe vendimeve ne Kosove (SEAD), 30 prill 2010, fq.17.
37
Programi sistemi i prmbarimit te marrveshjeve dhe vendimeve ne Kosove (SEAD), 30 prill 2010 fq 17.
38
Programi sistemi i prmbarimit te marrveshjeve dhe vendimeve ne Kosove (SEAD), 30 prill 2010 fq 17.
123
Prmbarimit, nuk ndryshojn shum nga ligjet e mhershme t vitit 1978

dhe 2008, ku i kan dhn nj mbrojtje t tepruar debitorit duke parashikuar
shum sende q nuk mund t jen lnd t prmbarimit q n fakt vetm e kan
vshtirsuar prmbarimin.39
Mjetet e lvizshme si automobilat, leht mund t transferohen pr t shmangur

sekuestrimin dhe Kosova nuk ka mjete efektive pr t lehtsuar zbulimin dhe
sekuestrimin e tyre.40
14. Prfundim
Reforma e sistemit t prmbarimit t vendimeve t gjykats dhe t dokumenteve

t tjera t detyrueshme sht me e rndsishmja, n kuadr t reforms s
drejtsis. Gjykata Evropiane pr t Drejtat e Njeriut thekson t drejtat e
njohura pr nj proces gjyqsor jan iluzione nse sistemi juridik i vendit lejon
qe vendimi detyrues gjyqsor i forms s prer t mbetet jofunksional n dm
t pals.
Kosova si dhe shtetet tjera n rajon synojn q t bhen antare t Bashkimit

Evropian. Disa kan br hapa t rndsishm n reformimin e sistemeve
ligjore dhe gjyqsore si rrjedhoj e procesit t antarsimit n BE.
N baz t raporteve t progresit nga ana e Komisionit Evropian konstatohet

se sistemet prmbarimore gjyqsore n Kosove nuk prmbushin m krkesat
e s sotmes. Gjykatat kan numr t madhe t lndve t shumta t mbetura
kryesisht lnd t prmbarimit. Mundsia e teprt e prdorimit t mjeteve
juridike n procedurn e prmbarimit shkakton procedura t gjata dhe t
panevojshme npr gjykata.
N disa shtete mund t identifikohen disa shkaqe q kan sjell vonesa si ato q
lidhen me kornizn legjislative ku ligjet kan pasur shkall t lart t mbrojtjes
s debitorit n lndt e prmbarimit.
Privatizimi sht br tepr i suksesshm n disa vende prkundr alternativave

t shumta n sektorin publik. Ne rast se respektohen parimet e definimit
dhe prforcimit t nj korniz t qart ligjore, q prcakton kompetencat, t
drejtat dhe prgjegjsit e palve, palve tiu mundsohet qe t kuptojn n
39
Shih nenin 85 t Ligji pr Procedurn Prmbarimore i vitit 2012.
40
Programi sistemi i prmbarimit t marrveshjeve dhe vendimeve ne Kosove (SEAD), 30 prill 2010 fq 18.
124
mnyr m efektive rolet e tyre dhe tu prmbahen prgjegjsive t tyre q

t bashkpunojn si duhet n procesin prmbarimor ather do t ndalohej
keqprdorimi dhe abuzimi i procedurave prmbarimore nga palt, kjo sht
parapar me Rekomandimet e Kshillit t Evrops pr prmbarimin 17/2003.
Kur Kosova t bj prmirsime, ather do t jet e qart q sht e preferuar

q t ecet n hapin tjetr, dhe t prvetsohet nj sistem privat i prmbarimit si
pjes e ktij procesi t plot reformues.
Ndryshimet organizative n Kosov t planifikuara mir, prezantimi i

mekanizmave t rinj, efikas t prmbarimit dhe zhvillimi gradual i infrastrukturs
dhe ndrgjeshmris s nevojshme do t prodhojn prmirsime n sistemin e
prmbarimit.
Po ashtu rekomandohet q Banka Qendrore e Kosovs duhet t themeloj nj

Departament t veant pr prmbarimin e vendimeve gjyqsore, duke prfshir
nj baz t dhnash t llogarive bankare, n t ciln llogarit identifikohen
dhe jan t krkueshme nga numrat personal t identifikimit, ose pr personat
juridik n baz t numrit t regjistrimit t biznesit.
Legjislacioni yn duhet t prkufizoj qart titujt ekzekutiv si dhe mnyrn e
drgimit t dokumenteve.
sht parapar qe prmbaruesit privat duhet te posedoi standardet morale dhe

njohurit ligjore n t drejtn dhe procedur.
Legjislacioni ne prgjithsi duhet t ofroi sigurin dhe transparencn ligjore

t procesit duke vendosur balancimin e interesave t kreditorit, debitorit dhe
palve t treta.
Rekomandohet q gjykatat t krijojn nj mekanizm pr t krkuar

informacion drejtprdrejt prej administrats tatimore, Fondit pr Pensione dhe
agjencive tjera (duke prfshir qendrn pr regjistrimin e bizneseve, kadastrn
dhe departamentin pr regjistrimin e automjeteve dhe patent-shoferve) q
kan informacione t dobishme pr procedimin e rasteve.
Gjate procesit t prmbarimit duhet t respektohet edhe parimi mbrojtjes s

debitorit dhe prmbarimi duhet t arrihet vetm kur debitori i ka mjetet apo
mundsin pr t prmbushur detyrimin.
125
BIBLIOGRAFIA
I. Literatura
Brestovci, Faik - E drejta procedurale civile I, Prishtine, 2006 Brestovci, Faik

- E drejta procedurale civile II, 1997, Prishtine Uitdehaag, Jos-Standardet
ndrkombtare t prmbarimit civil
Autheman Violaine, Shah Angana, Henderson Keith, Ekzekutimi i vendimeve
civile ne Kosove, 2003.
II. Akte juridike dhe burime tjera
Doracaku pr Zbatimin n Praktike t Procedurs Prmbarimore, nntor 2007

Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave te Njeriut
Kushtetuta e Republiks s Kosovs
Ligji mbi Pronsin dhe t Drejtat tjera Sendore Ligji pr Bankn Qendrore t
Kosovs nr.03/L-209
Ligji i Procedurs Prmbarimore te Republiks se Kosovs nr.04/L-139, 20.12
2012 Ligji pr Procedurn Kontestimore
Ligji pr Procedurn Jokontestimore
Programi Sistemi i Prmbarimit te Marrveshjeve dhe vendimeve ne Kosove
(SEAD) 30 prill 2010
Rekomandimi i Kshillit te Evrops rec(2003)17 nga Kshilli i Ministrave
Shteteve antare pr prmbarimin, 09.09.2003
126
Mr. sc. Ramadan Gashi1
T QENIT I BARABART PARA LIGJIT DHE GARANCIT Q

OFRON GJYQSORI
ABSTRAKT
Barazia e individve para ligjit dhe garancia e realizimit t t drejtave dhe

t lirive t garantuara me akte t brendshme juridike t shtetit si dhe me
standarde ndrkombtare, prbn vlern m t lart demokratike t nj
vendi. Trajtimi i barabart dhe procedimet e barabarta, jo vetm q jan t
ndryshme n vetvete, por pasqyrojn metoda q shprehin divergjenca t thella
t cilat jan t ndrlidhura thellsisht me zbatimin e ligjit n praktik nga
institucionet prkatse. N kt drejtim, domosdoshmria e mirfunksionimit
t institucioneve, veanrisht gjyqsorit, prbn shtylln kryesore t shtetit
ligjor, q funksionon n form dhe mnyr t atill duke pasur pr objektiv
mbrojtjen e barabart t t drejtave dhe lirive t njeriut, si dhe prcaktimin e
prgjegjsis t t gjithve dhe t secilit. N kuadr t ktij punimi, do t bj
prpjekje q sadopak ti lvroj shtjet m t ndjeshme t sistemit gjyqsor,
duke analizuar shtjet m problematike me qllim q ti jap karakteristikat
fenomenologjike t problemit.
Fjalia els: Barazia para ligjit, trajtimi i barabart, gjyqsori.
Hyrje
Ky punim do t shqyrtoj n mnyr prmbajtsore shtjen e respektimit

t sundimit t ligjit dhe trajtimit t barabart t qytetarve para ligjit nga
institucionet shtetrore. Fillimisht, do ta analizoj shtjen e sundimit t ligjit
dhe s drejts, si dhe sigurin juridike si element i rndsishm i shtetit t s
drejts. sht n interes t shoqris q shteti i s drejts dhe sundimi i ligjit t
garantohet duke i zbatuar ligjet n mnyr t drejt dhe t arsyeshme pr t gjith
n barabarsi t plot, varsisht se n ciln situat faktike ndodhet individi.
Drejtsia krkon q do person t ket t drejtn e nj gjykimi t drejt dhe

objektiv nga nj gjykat kompetente, e pavarur dhe e paanshme, q do t
ushtroj funksionin e vet n prputhje me dispozitat ligjore n fuqi dhe n
baz t provave. Nuk mund t krijohen gjykata q nuk zbatojn procedurat
*
Autori i ktij shkrimi, Mr. sc. Ramdan Gashi sht trajnues i prhershm n IGJK ( n tekst e ka me fusnotn
1 por duhet unifikuar njejt si t tjerat)
127
e vendosura rregullisht n baz t ligjit dhe q kan pr qllim tua heqin

kompetencn gjykatave t zakonshme. Gjyqtart kan pr obligim q t
sigurohen n vazhdimsi, se drejtsia sht ajo q do t shrbehet m n fund
duke i marr n konsiderat t gjitha elementet komplekse t t gjitha shtjeve
pr t cilat do t vendos gjykata. Po t veprojn ndryshe, do ta rrezikojn
kualitetin e drejtsis q sht aq prioritet pr shoqrin dhe shtetin, saq do ta
bnte lirin dhe sigurin e qytetarve m t pasigurt dhe shtetin ligjor m pak
funksional.
1. shtja e sundimit t ligjit dhe s drejts si dhe siguria juridike si

element i rndsishm i shtetit t s drejts
shtja e sundimit t ligjit i ka rrnjt e saj qysh n Anglin mesjetare. Q n

vitin 1066, Uilliam Pushtuesi (William the Conqueror) kishte vendosur nj
pushtet qendror. Edhe pse mbreti e vuri n jet pushtetin qendror qeveritar,
legjislativ dhe gjyqsor, ai vetvetiu nuk qndroi mbi ligjin ishte ligji ai q e bri
at mbret. Nga kuptimi i till, gjykatat e s drejts zakonore dhe parlamenti s
bashku me feudalt, forcuan ndikimin e tyre n sistemin vendor, duke ndrtuar
kshtu monarkin e par parlamentare n Evrop. Bazat e zhvillimit t sundimit
t ligjit ishin, Magna Charta Libertatum (1215), e cila u ofronte feudalve
disa t drejta dhe Habeas CorpusAct (1679), i cili u jepte njerzve n arrest t
drejtn e pamohueshme pr tu njoftuar pr arsyet e kufizimit t liris s tyre.
N kontinentin e Evrops, parimi i sundimit t ligjit fitoi rndsin e tij gjat
shekullit XVII dhe XVIII. Siguria juridike nnkupton mos cenim i t drejtave t
fituara dhe i pritshmris t ligjshme q garantojn aktet juridike n fuqi brenda
nj shteti duke prshir kushtetutn dhe standardet ndrkombtare. Si standard
formal kryesor konsiderohet saktsia, qartsia, dhe qndrueshmria n trsi
e t gjith rendit juridik t nj shteti t caktuar. Jo vetm normat e veanta, por
i gjith rendi juridik krkohet t jet i kuptueshm, i parashikueshm, i leht i
zbatueshm dhe jo kontradiktor.
N kt mnyr, vlersohet se krijohet edhe besimi i qytetarve n

qndrueshmrin e ktij rendi si dhe bindja e tyre n nevojn e respektimit
dhe zbatimit t tij n jetn e prditshme. N t njjtn koh, mbi kt baz,
qytetart prcaktojn edhe hapsirn e liris apo mnyrn e sjelljes s tyre
n shtet dhe shoqri.2 Standardet q krkohet t respektohen nga t gjith
mekanizmat dhe institucionet shtetrore, veanrisht nga organet qendrore t
2
Bross S., Reflectionson the importance and the positionof a Constitutional Court in a modern democratic
state under the rule oflawTakingin to account the position of the Federal Constitutional Court of the Federal
Republic of Germany, Centeron Constitutional Jutice, Council of Europe.
128
tre degve kryesore t pushtetit shtetror. Siguria juridike ngrthen n veti,

besueshmrin e qytetarve tek shteti dhe pandryshueshmrin e ligjit pr
marrdhniet e rregulluara dhe zbatimi i tyre n mnyr t barabart pr t
gjith pa prjashtim pa marr parasysh dallimet. Besueshmria ka t bj me
faktin se qytetari nuk duhet t shqetsohet vazhdimisht pr ndryshueshmrin
dhe pasojat negative t akteve normative q cenojn dhe prkeqsojn nj
gjendje t vendosur me akte t mparshme. Ne kndvshtrim t interesave
t individit si dhe besimit t tij n rendin juridik, konsiderohet me rndsi
t veant edhe urdhrimi pr ndalimin e fuqis prapavepruese t normave
juridike. Padyshim q n kt rast bhet fjal pr normat juridike q parashikojn
dnime, vendosin detyrime apo rregulla t reja sjelljeje pr individin. Normat
me karakter lehtsues apo favorizues pr individin, sigurisht q n prputhje
me parimin e siguris juridike, rast pas rasti mund t shtrijn efektin e tyre
edhe pr nj periudh t mparshme.
Si elemente i siguris juridike mund t konsiderohen edhe detyrimi pr

ekzekutimin e vendimeve gjyqsore t forms s prer, arsyetimi i vendimeve
gjyqsore, e t tjer. Megjithat, edhe n rast t kundrt, vetkuptohet se n
kuptim t prgjithshm ai gjen hapsirn e duhur pr tu njohur e respektuar
n praktik edhe n kuadr t parimit t shtetit t s drejts. 1Standarde t
veanta t tij gjejn pasqyrim n mjaft dispozita t tjera t Kushtetuts si dhe
n Kodet apo legjislacionin e miratuar n baz dhe pr zbatim t saj. Kshtu
pr shembull, n Kushtetutn e Republiks s Kosovs theksohet se Askush
nuk mund t akuzohet ose t dnohet pr asnj vepr e cila, n momentin e
kryerjes, nuk ka qen e prcaktuar me ligj si vepr penale, me prjashtim t
veprave t cilat, n kohn e kryerjes s tyre, sipas s drejts ndrkombtare,
prbnin gjenocid, krime lufte ose krime kundr njerzimit.3
Pr t konsideruar se me t vrtet kemi siguri juridike, ligji n trsi apo

dispozita t veanta t tij, n prmbajtjen e tyre duhet t jen t qarta, t
prcaktuara dhe t kuptueshme dhe lehtsisht t zbatueshme n praktik.
Sigurisht q ato nuk mund t parashikojn do rast q mund dhe duhet t lind
nga njohja dhe zbatimi i tyre n praktik. Prandaj, n radh t par sht detyr
e gjykatave q mangsi t caktuara t nj ligji ti plotsojn natyrshm prmes
interpretimit dhe zbatimit t tij n praktik q do t jen n pajtim me t drejtn
ndrkombtare ( instrumentet ndrkombtare ). Por q t realizohet nj gj e
till, para s gjithash ligji duhet kuptuar sakt dhe drejt. Si n fushat e tjera t
s drejts, edhe n t drejtn penale, parim i prgjithshm sht ai i ndalimit
3
Neni 33 i Kushtetuts s Republiks s Kosovs, 2008
129
t fuqis prapavepruese t ligjit. Nj gj e till diktohet, para se gjithash,

pr shkak t domosdoshmris s garantimit t stabilitetit dhe t siguris se
marrdhnieve juridike q vendosen ndrmjet subjekteve t ndryshme t s
drejts.
N rastin e ligjit penal, i cili si rregull kufizon lirin individuale, sht shum
e nevojshme q do qytetar t dij paraprakisht kufijt e liris s tij si dhe
sanksionet q mund ti vijn pr shkak t kaprcimit t ktyre kufijve. Ai
nuk duhet t ndjej pr asnj ast rrezikun q nj ligj i ri penal q mund t
parashikoj si t dnueshm nj veprim apo mosveprim t caktuar ose q
mund t rndoj pozitn e tij si i pandehur, do t ket n t ardhmen fuqi
prapavepruese. Prjashtimi q bhet nga rregulli i prgjithshm, duke i dhn
fuqi prapavepruese vetm ligjit penal q favorizon pozitn e t pandehurit,
synon ti prgjigjet n mnyr sa m t shpejt, por duhet pasur parasysh se
ligji m i but duhet t zbatohet nga gjykatat si pr sa i prket prcaktimit t
veprs penale, ashtu edhe sanksioneve t parashikuara prej saj.
Mbi bazn e argumenteve t msiprme mund t konstatohet se fuqia

prapavepruese e ligjit penal favorizues duhet respektuar menjher nga t
gjitha gjykatat e juridiksionit t zakonshm, mjafton q fati i shtjes t mos
jet vendosur ende prfundimisht prej tyre. Siguria juridike presupozon, ve
t tjerash, besueshmrin e qytetarve tek shteti dhe pandryshueshmrin e
ligjit pr marrdhniet e rregulluara. Besueshmria ka t bj me bindjen e
individit se nuk duhet t shqetsohet vazhdimisht ose t jetoj me frik pr
ndryshueshmrin dhe pasojat negative t akteve juridike, t cilat mund
t cenojn jetn private ose profesionale dhe t prkeqsojn nj gjendje t
vendosur me akte t mparshme.
Rregullimet ligjore q kan t bjn me t drejtat e shtetasve duhet t ken

qndrueshmri t mjaftueshme q t sigurojn vijimsin e tyre. Si rregull
nuk mund t mohohen interesa dhe pritshmri t ligjshme t qytetarve
nga ndryshimet n legjislacion dhe shteti duhet t synoj t ndryshoj nj
situat t rregulluar m par vetm nse ndryshimi sjell pasoja pozitive.
Vlersimi dhe arsyetimi nga ana e gjykatave lidhur me vendimin gjyqsor
t paraqitur si prov nga ana e krkuesit ka rndsi edhe n kuadrin e
respektimit t parimit t siguris juridike, si nj nga aspektet themelore
t shtetit t s drejts. Siguria juridike nnkupton ndrmjet t tjerave,
garantimin e besueshmris s individit tek shteti, institucionet e tij dhe
aktet q ato nxjerrin n baz t kompetencave q kan.
130
Sot, parimi i sundimit t ligjit sht parim baz i institucioneve vendore,

regjionale dhe ndrkombtare n gjith botn. Sundimi i ligjit sht mnjanimi
i arbitraritetit t pushtetit i cilit do qoft ( legjislativ, ekzekutiv apo gjyqsor).
Me qllim q t arrihet respektimi dhe garantimi i dinjitetit njerzor, drejtsis
dhe siguris juridike pr t gjith njerzit pa marr parasysh dallimet q mund
ti ken n baz t racs, ngjyrs, gjinis, gjuhs, fes, mendimeve politike
ose t tjera, prejardhjes kombtare a shoqrore, lidhjes me ndonj komunitet,
prons, gjendjes ekonomike, sociale, orientimit seksual, lindjes, aftsis s
kufizuar ose ndonj statusi tjetr personal. Siguria e sundimit t ligjit nuk
mbshtetet vetm n nj hartim t sakt t ligjeve, apo vetm n faktin se
ligjet ekzistojn me shkrim por, n sigurin se sa do t jen t zbatueshme n
praktik dhe sa do ta ken jetgjatsin. N kuadr t ksaj, nj rend ligjor
sht ligjor pikrisht sepse lejon q njerzit tiu drejtohen normave ligjore pr
t planifikuar rrugt e jets dhe pr t gjetur nj paralajmrim se ku ndodhen
dritat jeshile dhe t kuqe.4
Ligji sht akt me t cilin shteti formulon nj norm t s drejts objektive.5

Andaj, sundimi i ligjit, n radh t par do t thot ekzistimi i ligjeve t njohura
pr qytetart. Pr nga prmbajtja kto jan ligje jo diskriminuese dhe n
prputhje me aktin m t lart politiko-juridik (kushtetutn).
Ligjet e qndrueshme i prkasin kushtetuts dhe kan baz n t dhe jan

leht t zbatueshme n praktik nga ana e institucioneve prkatse. Jemi t
vetdijshm se jeta e jon rregullohet tani ligjrisht. Ligji tani arrin n jetn e
secilit, duke prekur shtjet e natyrave t ndryshme, vetm e vetm q qytetari
t prfitoj garanci ligjore dhe t realizoj t drejtat e garantuara.
Ligji sht pikrisht ajo forc q bn t mundur lirin dhe progresin

n demokracin bashkkohore. sht pikrisht ligji q ua jep njerzve
sigurin juridike. Ligji, n t vrtet, rregullon nj marrdhnie shoqrore
t caktuar.6 Nisur nga kjo, ligjet nuk jan njsoj n t gjitha shoqrit edhe
pse rregullojn raporte t njjta shoqrore, ngase kushtet e jets jan t
ndryshme dhe raportet shoqrore diku jan m t zhvilluara, diku m pak t
zhvilluara. Ligjet pozitive q i ka vendosur shoqria duhet respektuar. Kto
kan pr qllim q t sigurojn mirqenien e qytetarit dhe ti begatojn
vlerat sublime t njeriut q do t vlejn pr t gjith njsoj.
4
Giovanni Sartori, Edhe nj her pr teorin e demokracis, Tiran, 1993, fq.341
5
Luan Omari, Parime dhe institucione t s drejts publike, Tiran, 1999, fq. 283
6
Akademik Esat Stavileci, Hyrja n shkencat administrative, Prishtin, 1997, fq.50
131
Dhe, me t drejt Ciceroni thoshte se qllimi i ligjeve sht q ti sigurojn

shtetasit, integritetin e shtetit dhe jetn e shtetasve ta bjn t lumtur dhe
paqsor. Vetm ekzistimi i thjesht i tyre nuk do t thot asgj, nse ato ligje
nuk zbatohen n mnyr t prpikt dhe t barabart pr t gjith njerzit duke
respektuar procedurat e prcaktuara ligjore. Nuk do t ket sundim t ligjit atje
ku dikush vihet mbi ligjin, t gjith duhet ti binden ligjeve dhe akteve tjera
juridike, askush nuk ka t drejt q t bishtnoj ato, e aq m pak t veproj n
emr t tyre pr qllime tjera.
Historia na ofron mjaft shembuj kur ligjet kan qen vetm dekor juridik. sht
e vrtet se, ka pak ligje jodemokratike, por ka mjaft praktik jodemokratike.7
Prandaj, nj vend (shtet) duhet t krijoj institucione q e mbikqyrin sistemin
ligjor, duke prfshir gjykata, prokurori, polici dhe institucione tjera relevante,
t cilat, si piksynim kan funksionimin sa m t prpikt dhe konsekuent t
tij. Sundimi i ligjit sht esencial pr mbajtjen e siguris s rregullit shoqror
dhe t lirive qytetare dhe t drejtave t njeriut. Respektimi i sundimit t ligjit
nuk obligon vetm individt e nj shteti por i obligon edhe organet shtetrore
dhe personat q ushtrojn funksione publike pran ktyre organeve. Edhe pse
sundimi i ligjit sht gur themel i shoqris demokratike, nuk ekziston nj
konsensus i plot mbi at se, cilat jan t gjitha elementet e tij prbrse.
Sidoqoft, mese kontrovers duket fakti se, njerzit mbrohen nga veprimet
arbitrare t autoriteteve publike, vetm ather kur t drejtat e tyre jan t
parapara me ligj. sht evidente, se ushtrimi i pushtetit shtetror duhet t
bazohet n ligje t cilat jan nxjerr n pajtim me kushtetutn dhe q kan pr
objektiv sigurimin e liris, drejtsis dhe siguris juridike t qytetarve.
Qytetart duhet t jen n gjendje t ken t dhna q jan t prshtatshme

pr rrethanat, pr normat juridike t zbatueshme n nj shtje t dhn. Kto
norma juridike nuk mund t konsiderohen si ligje nse vetm jan br t
plotfuqishme, por sht shum e rndsishme q kto ligje t zbatohen dhe
interpretohen n mnyr strikte pr t gjith. Ligji duhet t tregoj dhnien e
do kompetence t till autoriteteve prkatse si dhe mnyrn e ushtrimit t
saj me qartsi t mjaftueshme, me qllim q qytetarve tu sigurohen garancit
e duhura ligjore. qytetart duhet t trajtohen n mnyr t barabart dhe
legjislacioni duhet t ket kufizime kushtetuese.8 Shteti ligjor sht i sigurt,
vetm n qoft se i ka rrnjt te normat shoqrore. Vendimet juridike veprojn
plotsisht dhe pr nj koh t gjat, vetm n qoft se mbshteten mbi traditn
7
Ismet Salihu, E drejta penale ( pjesa e prgjithshme), Prishtin, 2008, fq.139.
8
Raino Malnes /Knut Midgaard, Filozofia Politike, Oslo, 2003, fq. 273.
132
politike. Njerzit i arrijn qllimet e tyre, n at shkall q, vendimet dhe

veprimet drejtohen nga rregulla q kan dal nga nj proces revolucionar,
prandaj mbshteten mbi prvojn e brezave.9 Ligjet nuk jan dhe nuk mund
t jen t hartuara pr t pasur parasysh personin, pra nuk kan dhe smund t
ken parasysh dallimet midis njerzve.
Andaj, sa m t prsosura t jen ligjet aq m e sigurt do t jet mirqenia dhe

lumturia e njeriut. Ligjet duhet t jen t thjeshta, t qarta dhe t arritshme. Kto
hartohen n prputhje me kushtet dhe gjendjen aktuale t shoqris, mirpo,
n momentin kur ndryshohen kto raporte, ather kto ligje do t shkaktojn
pasoja t dmshme juridike. Shteti ka pr detyr q t krijoj mekanizma t
nevojshm pr t mbrojtur individin ndaj sjelljes arbitrare t autoriteteve t
cilat ushtrojn funksionet e besuara shtetrore, dhe ti ndshkoj t gjith ata
q jan prfshir n shprdorimin e mundshm t pushtetit. T gjith njerzit
jan t barabart prpara ligjit dhe e gzojn njsoj t drejtn pr t qen t
mbrojtur prej tij.
Konferenca Botrore pr t Drejtat e Njeriut n Vjen, e vitit 1993, riafirmoi

lidhjen e pandashme mes parimit t sundimit t ligjit, mbrojtjes dhe promovimit
t t drejtave t njeriut. Gjat konferencs u pranua se mungesa e sundimit t
ligjit sht nj nga pengesat m t mdha pr implementimin e t drejtave t
njeriut. Sundimi i ligjit siguron bazn pr menaxhim t drejt mes popujve dhe,
n kt mnyr prkrah diversitetin, hap shtigjet e nj afirmimi t prgjithshm
dhe t siguris juridike t qytetarve.
Si ka deklaruar Roger Warren, kryetar i pensionuar i Qendrs Kombtare pr

Gjykatat Shtetrore sundimi i ligjit sht nj shpat me dy tehe sepse jo vetm
q siguron mbrojtjen e t drejtave, por, po ashtu edhe zbaton prgjegjsit.
Sundimi i ligjit i mban zyrtart nn prgjegjsi ndaj qytetarve pr t
parandaluar keqprdorimin apo neglizhencn gjat ushtrimit t funksioneve t
besuara publike.
Kta kan pr detyr morale, etike dhe ligjore q t mbshtetin dhe ti

prparojn parimet e sundimit t ligjit dhe t shtetit ligjor n sfern e veprimit
ose t ndikimit t tyre cilado qoft ajo. Kta duhet ta prmbushin kt detyrim
dhe kompetenc do her dhe n do shtje q duhet t vendoset prej tyre
qoft individualisht apo n grup. Prgjegjsia e tyre si qytetar dhe si zyrtar, q
ushtrojn njrn nga tri funksionet e pushtetit sht, q detyrat ti ushtojn n
t mirn e shoqris dhe t prosperitetit ligjor. Tek kta duhet t ekzistoj sensi
9
Friedrich A. Von Hayyek, Law, Legislation and Liberty, London: Routledge KeganPaul, 1982, fq.18.
133
i patundur i ndrgjegjsimit ndaj puns dhe gatishmria q t veprojn ndaj t

gjith personave pr ti mbrojtur interesat e tyre civile, private dhe publike.
Sdo mend se kta duhet t luajn rol aktiv n prpunimin dhe realizimin e nj
sistemi efikas dhe koherent t sundimit t ligjit.
Sundimi i ligjit sht nj koncept dinamik i ndrlidhur ngusht me shum

faktor, qofshin ata shoqror, ekonomik, juridik dhe politik. Me t bhet
kufizimi juridik i arbitraritetit t pushtetit prmes garancive ligjore, siguris
dhe t liris s njeriut. Sipas ktij parimi, organet shtetrore i nnshtrohen ligjit,
dhe me t drejt mund t konstatojm se ligji sht ai i cili qndron mbi t
gjith dhe pr t gjith. Zbatimi konsistent, i paanshm dhe i patundur i shtetit
t s drejts synon q t mbroj njerzit nga shkelja e t drejtave t njeriut,
n masn q ato njihen dhe respektohen nga shteti i s drejts q zbatohet n
vend t veant. do shoqri demokratike q synon nxitjen dhe promovimin e
t drejtave t njeriut, si parim fondamental, duhet ta njoh supremacin e ligjit
ndaj qytetarve dhe ndaj vet shtetit q qllim fondamental ka garantimin dhe
pacenueshmrin e lirive dhe t drejtave t njeriut, dhe t shtetasit n njrn
an, dhe n ann tjetr, kufizimin juridik t arbitraritetit t pushtetit nprmjet
garancive ligjore.
Mbizotrimi i s drejts nuk sht vetm nj mjet, me ndihmn e t cilit shteti

mund t prdor ose keqprdor fuqin e vet. Me t synohet q, t prcaktohen
parimet, t cilat kufizojn mundsin e shtetit dhe obligojn q t veproj n
pajtim me nj seri rregullash t parashikuara dhe prgjithsisht t njohura.10
Siguria juridike mund t ekzistoj vetm atje, ku qytetart jan plotsisht n
dijeni se ka guxon t bj shteti dhe far krkohet prej tij, far i ndalohet
t bj dhe si duhet t veproj pr respektimin rigoroz t ligjit apo normave t
tjera juridike, me nj fjal pr ka jan vet prgjegjs.
Sundimi i ligjit sht mbisundimi dhe mbizotrimi i shtetit dhe s drejts n

respektimin e vlerave, t cilat kan t bjn me demokracin dhe legalitetin, si
dhe n funksionalitetin e mekanizmave shtetror n t gjitha poret e jets. Ky
sht kusht i domosdoshm pr ekzistimin e nj shoqrie t lir dhe baz e fort
pr ekzistimin e shtetit ligjor dhe shtyll e procesit demokratik. Ktu bn pjes
parimi themelor i shtetit juridik, sipas s cilit askush nuk guxon t trajtohet apo
t jet i trajtuar pa baz ligjore. Me kt, prgjithsisht nnkuptohet respektimi
rigoroz nga ana e pushtetit t nj sr krkesave me karakter juridik, t cilat
n trsin e tyre i krijojn qytetarit siguri juridike. Qytetart kan t drejt
q, pr realizimin e t drejtave t veta, t krkojn mbrojtjen gjyqsore dhe ti
Neil J. Kritz, The Rule of Law in the Postconflict Phase: Building a Stable Peace, in Manging Global Chaos
10
Sources of and Responses to International Conflic, 1996, fq. 587-588.

134
prdorin mjetet juridike kundr vendimeve, kur vlersojn se u jan mohuar

apo kufizuar t drejtat, apo jan dmtuar interesat e tyre. Sundimi i ligjit siguron
prgjegjsin dhe kontrollin ligjor ndaj ushtruesve t funksioneve publike, e
po ashtu prek fusha t ndryshme t politikave duke prfshir shtje politike,
kushtetuese, ligjore, si dhe shtje t t drejtave t njeriut, sepse mirqenia dhe
lumturia e njeriut varet nga ligjet e prsosura dhe nga zbatimi i patundur dhe i
drejt i tyre.
Siguria juridike dhe pavarsia e gjykatave prbjn elementet baz, t cilat kan
ndikim t fuqishm n funksionimin e shtetit juridik. Ai bazohet n parimin e
prgjithshm, sipas t cilit i gjith aktiviteti shtetror sht i matshm, i pr
llogaritshm dhe i prgjegjshm pr dshtimet q mund t ndodhin qoft me
qllim apo edhe pa qllim. Nga pikpamja institucionale, prve organeve
t pushtetit legjislativ dhe ekzekutiv, edhe pushteti gjyqsor ka vend dhe
rol t veant n garantimin e siguris juridike t qytetarve. Respektimi i
procedurave dhe afateve ligjore, dhnia e vendimeve t plota e t bazuara n
ligj, zbatimi me koh dhe me korrektsi i vendimeve t dhna nga gjykatat etj,
ndikojn fuqishm n krijimin e siguris juridike t qytetarve n shtet dhe
shoqri.
N baz t ksaj, shteti duhet ti siguroj pushtetit gjyqsor zbatimin e prpikt

t vendimeve gjyqsore, por n ann tjetr, sht detyr e organeve gjyqsore t
ndjekin zbatimin dhe zhvillimin e rregullt t procedurave. Megjithse, nga nj
vend n tjetrin, ka ndryshime, mundsia pr tiu drejtuar drejtsis, e barabart
pr t gjith pa dallim, sht thelbsore pr respektimin e parimit t sundimit
t ligjit q fokusohet jo vetm n at se far bhet, por se si bhet.
Pr rrjedhoj, gjat ushtrimit t pushtetit gjyqsor nga gjykatat, sht e

domosdoshme q tu jepet nj ndihm juridike e prshtatshme t gjith atyre
q, duke pasur n rrezik jetn, lirin, pasurin ose reputacionin e tyre, nuk
jan n gjendje t prballojn shrbimet e nj avokati. Shteti ka detyrim q ti
prmbahet ktyre rregullave juridike n trsi, t cilat vet i ka nxjerr.
Aktualisht, pjesa drmuese e shteteve i ka siguruar m mir proceset penale

se sa proceset civile. Shteti dhe shoqria kan, nga ana e tyre, detyrim q t
ndihmojn profesionet juridike n prmbushjen e ksaj detyre.
Ne jetojm n nj epok prparimesh t mdha demokratike, dhe prkushtimi

yn duhet t jet ndrmarrja e nj sr iniciativash pr ta ngritur sa m lart
ndrgjegjsimin dhe prgjegjsin e t gjithve, pr respektimin dhe prparimin
e sundimit t ligjit, me ka do t hapen t gjitha shtigjet e prparimit t lirive
dhe t drejtave t njeriut duke respektuar paraprakisht dinjitetin njerzor.
135
Institucionet shtetrore duhet ti marrin t gjitha masat e duhura, qofshin ato t

prgjithshme apo t veanta, pr t siguruar prmbushjen e objektivave pr nj
sundim efikas t ligjit dhe s drejts, sipas s cils, t gjitha organet shtetrore
i nnshtrohen kushtetuts, ligjit dhe akteve ndrkombtare t adaptuara n nj
vend. Njkohsisht, me rndsi sht fakti se bindja ndaj ligjit sht tregues i
qart dhe frymzues se po respektohen vlerat m t larta shoqrore, sht nj
udhrrfyes se ushtrimi i pushteteve sht duke funksionuar n baz t ligjit,
me ka shihet qart se t gjitha lirit dhe t drejtat e qytetarit jan duke u
respektuar n shkalln m t lart t mundshme.
Sundimi i ligjit sht shtje kruciale pr demokracin dhe shtyll kryesore e

shoqris, sht nj fush q do prkushtim t madh pr t gjitha institucionet
dhe pr individt q jan pjes e atyre institucioneve. Sundimi i ligjit paraqet
gur themelin e do shoqrie q synon demokracin, pavarsisht nga statusi
politik q e gzon. Sundimi i ligjit nuk do t thot vetm rend, paqe dhe
rregull por gjithashtu edhe liri. Ne jemi t mendimit, se sundimi i ligjit, sht
n qendr t themeleve t demokracis, ky krkon fuqizimin e mekanizmave
ndrveprues n avancimin dhe respektimin e vlerave m t larta njerzore, t
cilat jan t garantuara nga shteti. Kto vlera do t minohen dhe dmtohen kur
statusi kryesor n kt politik kaq jetike vihet n pikpyetje, ose injorohet
rregullisht.
Mbizotrimi i sundimit t ligjit n nj shtet nuk do t thot vetm ligjshmri

formale, e cila siguron rregullimin dhe konsekuencn n arritjen dhe aplikimin
e rendit demokratik, por njkohsisht, sht element i drejtsis, i cili bazohet
n njohjen dhe pranimin e plot t vlerave sublime t personalitetit t njeriut,
t cilat garantohen nga ligji dhe i zbatojn institucionet prkatse, t cilat e
sigurojn kornizn e zbatimit konsekuent t normave dhe t vlerave t mirfillta.
Kushti i ekzistimit t shtetit modern demokratik, sht pikrisht mbrojta e t

drejtave t njeriut. Kt e konfirmojn edhe m shum standarde ndrkombtare
, kurse ekzistimi i t drejtave pa mekanizma pr mbrojtjen e tyre, do t jet nj
shtje e pavler. Sundimi i ligjit do t ishte absolutisht i dshtuar, nse n nj
shtet nuk funksionojn gjykatat e pavarura (neni 10 i Deklarats Universale
dhe neni 6 i Konvents Evropiane). Pushteti arbitrar dhe i pandrgjegjshm
i gjyqtarve, prokurorve, zyrtarve qeveritar, policis .etj, nuk mund t
ekzistoj n nj shtet juridik, prandaj, mund t themi se kta jan ndrgjegjja
e ligjshmris dhe e kushtetutshmris.11
11
Ralf Crawshaw, Barrz Devlin, Tom Williamson, Human Rightsand Policing Klouwer Law International,
1998, fq.44.
136
Sundimi i ligjit ka nj rol t rndsishm n fuqizimin e kohezionit shoqror,

duke garantuar nj nivel t mjaftueshm t funksionimit t efektshm t
drejtsis, duke ndikuar fuqishm n jetn e qytetarve pr t frymuar do gj
sipas rregullave ligjore, duke argumentuar se ligji sht ai i cili do t dominoj
pr t gjith pa marr parasysh prkatsin etnike, gjinin, racn, pikpamjen
politike, gjuhn, kulturn, pozitn shoqrore, etj. Shteti ka detyrim q t
promovoj, inkurajoj forcimin universal t t drejtave dhe lirive t njeriut dhe
t jet promotor n mbrojtjen dhe eliminimin e t gjitha pengesave q mund t
shfaqen n jetn e prditshme.
2. T qenit i barabart para ligjit dhe pushtetit gjyqsor
Me t kryesisht kuptojm barazin juridike t qytetarve dhe prjashtimin e

do diskriminimi t tyre para ligjit dhe n konsumimin e lirive dhe t drejtave
t garantuara me aktin m t lart juridik. Kjo e drejt duhet t sigurohet ndaj t
gjith qytetarve. N kushtetutat e shum shteteve t bots, kjo e drejt sht e
garantuar nprmjet normave kushtetuese, si p.sh. T gjith jan t barabart
para ligjit. dokush gzon t drejtn e mbrojtjes s barabart ligjore, pa
diskriminim.12 Apo, t gjith gzojn mbrojtjen e barabart para ligjit.13
M konkretisht, t gjith njerzit jan t barabart prpara ligjit dhe e gzojn
njsoj t drejtn pr t qen t mbrojtur prej tij. Andaj, ligji sht nj akt me
karakter t prgjithshm.14
shtja e barabarsis para ligjit sht normuar po ashtu me akte ndrkombtare

si sht Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut sipas s cils T gjith
jan t barabart para ligjit dhe gzojn pa asnj diskriminim t drejtn pr
tu mbrojtur n mnyr t barabart nga ligji. T gjith e gzojn t drejtn t
mbrohen njsoj ndaj do diskriminimi.15 Trajtimi i barabart dhe rrjedhimet
e barabarta, jo vetm q jan t ndryshme n vetvete, por edhe pasqyrojn
metoda q shprehin divergjenca t thella.
N konspiracion me t, qllimet dhe vizionet jan t njjta n parandalimin

dhe n luftimin e diskriminimit n njrn an dhe, n ann tjetr, n ngritjen e
shkalls s barazis efektive dhe realizimin e trajtimit t barabart t qytetarve
para ligjit. Barazia e qytetarve para ligjit dhe garancia e realizimit t t drejtave,
nuk do t ishin efektive nse qytetart nuk do ti njihnin mjaftueshm me ligjet
n fuqi. Pra, publikimi i ligjeve sht element thelbsor q do t vendos nj
12
Neni 24 i Kushtetuts s Republiks s Kosovs, 2008.
13
Luan Omari, Shteti i s drejts, Tiran, 2004, fq. 124.
14
Kurtesh Saliu, E drejta kushtetuese, Libri I, Prishtin, 1998, fq.151.
15
Neni 7 i Deklarats Universale pr t Drejtat e Njeriut, 1948.
137
lidhje t drejtprdrejt ndrmjet shtetit dhe qytetarve.
Nj shtet q nuk publikon ligjet, nuk mund t quhet vend i s drejts.

Transparenca e ligjeve i vendos qytetart n nj situat barazie para ligjit. Andaj,
vetm nprmjet transparencs s normave do t ndrtohet dhe forcohet nj
sistem i qndrueshm juridik, q paraqet nj nga themelet e demokracis. Kjo
transparenc lejon q ato t ekspozohen, dhe n kt mnyr do ti nnshtrohen
gjykimit t qytetarve dhe mundsis s shfrytzimit efikas t t drejtave t
garantuara po me kto ligje. Jan dy arsye t cilat e justifikojn ekzistimin e
nj ligji dhe ato jan:
S pari, qytetari duhet t ket t dhna q jan t prshtatshme pr rrethanat,

pr normat uridike t zbatueshme n nj shtje t dhn;
S dyti, nj norm nuk mund t konsiderohet si ligj, prvese kur ajo
sht formuluar me saktsi t mjaftueshme q ti jap mundsi qytetarit
t rregulloj sjelljen e vet. Prandaj, q nj veprim apo mas t konsiderohet
se sht i ligjshm, n prputhje me ligjin, duhet t jet n t njjtn koh
i aksesueshm dhe i parashikueshm;
E drejta pr barazi para ligjit nnkupton q ligji nuk duhet t jet diskriminues, si
dhe t gjith ata q ushtrojn funksione publike n kuadr t prgjegjsis, nuk
duhet t veprojn n mnyr diskriminuese gjat zbatimit t tij. Asnj privilegj
nuk mund ti ept nj individi, familje, grupi etnik apo klase gjat aplikimit
dhe zbatimit t ligjit. N t gjitha procedurat organet shtetrore, gjyqsori dhe
autoritetet administrative duhet t veprojn n prputhje me parimin e barazis
prpara ligjit. Barazia u jep n mnyr t vazhdueshme t gjith njerzve
shum gzime t vogla. Dhe me t drejt Rees thot se barazia apo t qenit
i barabart d.m.th. t trajtohet secili rigorozisht n t njjtn mnyr n do
aspekt.16 Andaj, ne mbajm prgjegjsi individuale pr t gjitha veprimet
dhe mosveprimet tona.T gjitha vendimet, veprimet dhe mosveprimet tona
trheqin pasoja pas veti. Ne duhet ti trajtojm t tjert, ashtu si dshirojm t
trajtohemi prej tyre. Ne jemi t detyruar t respektojm lirin, jetn, dinjitetin,
individualitetin dhe dallueshmrin e t gjithve, n mnyr q do njeri t
trajtohet n mnyr njerzore, pa prjashtime dhe pa paragjykime.
E drejta e barazis prpara ligjit, ose si thuhet shpesh, mbrojtja e njllojt

nga ligji, prbn themelin e nj shoqrie t drejt e demokratike. Thelbi i
administrimit t prditshm gjyqsor, konsiston n premtimin pr nj drejtsi
16
John Rees, Equality, NewYork Praeger, 1971, fq. 98.
138
t barabart prpara ligjit dhe n garancit kushtetuese t mbrojtjes pr proces

ligjor t rregullt. Barazia apo t qenit i barabart sht simbol dhe nxitje q
njerzit t trajtohen n mnyr t barabart, pa privilegje t kristalizuara. Me
t drejt Breneto Latini ka thn, duke qen i prkrahur edhe nga disa autor
t tjer se, ashtu si drejtsia q sht dika e barabart, po ashtu padrejtsia
sht dika e pabarabart. Pra ai q dshiron t vendos drejtsi prpiqet ti
barazoj gjrat q nuk jan t barabarta. Barazia dhe t qenit i barabart me t
tjert sht nj fenomen q varet dhe mund t vij vetm si rezultat i veprimit
t njeriut. Barazia qndron n faktin q ligji sht i barabart pr t gjith,
pavarsisht nse mbron apo ndshkon.
E drejta pr mbrojtje t barabart nga ligji ndalon diskriminimin n ligj apo
n praktik n do fush q rregullohet dhe mbrohet nga autoritetet publike.17
Andaj, duke marr parasysh se, diskriminimi sht i llojllojshm dhe prezent
jo vetm n strukturat shtetrore dhe publike, por gjithashtu edhe n shoqrin
civile, kjo sht forma m e shpesht e trajtimit t pabarabart, e cila mund t
prek njerz me prejardhje t ndryshme raciale, etnike, kombtare apo sociale.
E njjta po ashtu mund t jet drejtuar kundr njerzve t kulturs, gjuhs apo
prejardhjes s ndryshme religjioze, personave me aftsi t kufizuar, njerzve
n mosh, personave t cilt jan t infektuar me ndonj smundje po ashtu
mohimi i meritave dhe nnvlersimi i t arriturave profesionale duke prfshir
do form tjetr t trajtimit jo korrekt gjat vlersimit t ndonj shtjeje e cila
do qoft paraqet baz t mjaftueshme pr trajtim diskriminues.
Sidoqoft, kjo nuk i bn diskriminuese t gjitha diferencat e trajtimit

diskriminues, por vetm ato q nuk bazohen n kritere t arsyeshme dhe
objektive. Andaj, me t drejt mund t konstatojm se, nuk mund t nxirret
asnj ligj apo akt tjetr q ka pr qllim q t prish me prapa veprim nj
vendim gjyqsor t caktuar ose t ndryshoj prbrjen e gjykats pr t ndikuar
mbi vendimin.
T ndrlidhur ngusht me barazin para ligjit njkohsisht, sht trajtimi i

barabart para gjykats, q nnkupton q, pavarsisht prkatsia etnike, gjinia,
raca apo statusi financiar i dikujt, do person q paraqitet para nj gjykate
ka t drejt t mos diskriminohet as gjat procedurave, e as n mnyrn se
si zbatohet ligji ndaj personit n fjal. T drejtat duhet t sigurohen pr do
person n mnyr t barabart, si pr personat q dyshohen pr vepra t vogla
penale, e po ashtu edhe pr ata q dyshohen pr krime serioze, apo pr ndonj
shtje civile, administrative, komerciale, etj.
17
Broeksv.the Netherlands, (172-1984) Komenti i t Drejtave t Njeriut, 9 prill 1987, Sel.Dec 196.
139
Andaj n vazhdn e ksaj, administrimi gjyqsor i vrtet krkon mbrojtjen

e t drejtave private prmes administrimit t rregullt, q sht n prputhje
me format, proceset dhe rregullat e parashikuara. Ky sht procesi i rregullt.
Elementet e procesit t rregullt n t drejtn penale dhe civile prfshijn
njoftimin, zbulimin, t drejtn e liris me kusht, kshillimin, procesin e
rregullt dhe ligjor, ballafaqimin, pyetjen e dshmitarit, t drejtn pr t thirrur
dshmitar, privilegjin kundr vet inkriminimit dhe, midis t tjerave, vendimin
publik t dhn n kohn e duhur dhe t drejtn pr t apeluar at vendim
n shkalln m t lart. Gjithsecili duhet t gzoj t drejtn q t trajtohet
i barabart n gjykat dhe t mos e ndien vetn t diskriminuar, oft n nj
proces gjyqsor civil apo penal, dhe mos t ket perceptime se shtja nuk do
t vlersohet drejt, sepse pa pushtetin e gjykimit, shteti juridik nuk mund t
paramendohet.18 Autoritetet gjyqsore kan pr detyr q pa zvarritje dhe me
efikasitet t veprojn sipas procedurave t parapara ligjore, duke respektuar
dinjitetin e secils pal n procedur. Gjykata n ushtrimin e puns s vet,
do t tregohet e prsosur profesionalisht, e pavarur, e paanshme, si dhe e
prgjegjshme n respektimin e ligjit n shqyrtimin dhe vlersimin e drejt dhe
objektiv t provave duke vendosur n mnyrn m t drejt t mundshme.19
Dinjiteti i qytetarit ruhet dhe mbrohet nga gjykata. Asgj nuk mund t jet
baz pr cenimin e tij. Trajtimi i barabart para gjykatave, ofron garanci
gjat t gjitha fazave t gjykimit, n at mnyr q, secili person i dyshuar
apo i akuzuar t ket t drejt q t mos jet i diskriminuar prmes mnyrs
s hetimeve, gjykimeve apo prmes zbatimit t ligjit ndaj tyre. Paraprakisht,
barazia para gjykatave do t siguroj se do qenie njerzore duhet t ket qasje
t barabart n gjykat, me qllim q t krkoj t drejtat e saj/tij. Nj kujdes,
po ashtu t rndsishm, duhet ti kushtohet asaj se t gjith duhet t ken qasje
t barabart n gjykata, me qllim q t krkojn t drejtat e veta, pa marr
parasysh a sht burr, grua apo fmij.
Sundimi i ligjit, mbrojtja e barabart dhe nj proces i rregullt kan implikime

praktikisht t thella n shoqri. Kto implikime diktojn se qllimi i
administrimit gjyqsor nuk sht as autonomia, as pavarsia gjyqsore, por
liria, rendi shoqror, sundimi i ligjit, mbrojtja e barabart dhe procesi i rregullt
i ndershm gjyqsor. Rol qendror n kt aspekt ka funksionimi i drejtsis
dhe ligjit duke respektuar garancit e dhna pr qytetart, duke prfshir qasje
t barabart n drejtsi dhe promovimin e bashkpunimit ndrmjet autoriteteve
q zbatojn ligjin dhe rendin.
18
Basta Posavec, L., Pravna Derava i konstitucionalna demokratija, Anali Pravnog Fakulteta u Beogradu,
1993 Nr.1-2. fq. 26-31
19
Ramadan Gashi, E drejta pr gjykim publik dhe publiciteti i gjykimit, Prishtin, 2014 fq. 24.
140
Gjykata, prokuroria dhe avokatura duhet ta luajn rolin ky n rregullimin e

ktyre situatave dhe sigurimin q mosndshkimi i akteve diskriminuese t mos
tolerohet, q aktet e tilla t hetohen, t dnohen, po ashtu paraprakisht edhe
viktimat t ken n dispozicion mjete ligjore efektive pr ti realizuar t drejtat
e tyre dhe mbrojtjen adekuate.
N prputhje me at q u tha m lart, mund t konstatojm se barazia ka pr
qllim q:
Secilit ti njihen t drejtat e garantuara ligjore dhe, n ann tjetr, secili t

ket mundsi ligjore pr t kundrshtuar vendimet q jan nxjerr n baz
t ligjit;
T gjith qytetart t ken t njjtn rndsi shoqrore dhe publike dhe t
jan n gjendje t kundrshtojn diskriminimin;
Secilit ti jepen mundsi t barabarta pr tu ngritur dhe promovuar meritat;
3. Gjykimi i drejt dhe siguria qytetare
Siguria qytetare nuk mund t realizohet pa sundimin e ligjit dhe pa gjykimin e

drejt. Q n Virginia Bill of Rights t vitit 1776 ofrohen garanci pr gjykim
t drejt ku, n mes tjerash, theksohet se n t gjitha rastet e padive t rnda
apo kriminale, secili ka t drejt t njihet me arsyet dhe llojin e padis kundr
tij, t vihet ball pr ball me paditsit dhe dshmitart, t ftoj dshmitart e
tij dhe t krkoj hetimin e shpejt nga nj gjykat e pavarur, e prbr nga 12
burra nga rrethi i tij, pa miratimin unanim t s cils ai nuk mund t shpallet
fajtor; ai gjithashtu nuk mund t detyrohet t shprehet kundr vetvetes; askush
tjetr prve ligjeve t vendit apo vendimit t tyre nuk mund tia heq lirin.20
Parimi i sundimit t ligjit kontribuon n sigurin personale t njeriut. Ashtu

si garantojn se askush nuk do t persekutohet ose arrestohet n mnyr
arbitrare, gjithkush ka t drejt pr dgjim t drejt dhe gjykim t pavarur e t
paanshm. Prderisa kto t drejta njihen dhe respektohen, pushteti gjyqsor
mund t luaj nj rol t t rndsishm n ruajtjen e tyre, sa her q bhen
prpjekje t fuqishme pr ti cunguar ato n nj mnyr arbitrare ose ad hoc.
E drejta pr gjykim t drejt sht nj e drejt njerzore baz. Kjo e drejt
sht nj prej parimeve t zbatueshme botrisht q njihet edhe n Deklaratn
Universale t t Drejtave t Njeriut, miratuar nga qeverit bots, ku n mes
tjerash thuhet se, njohja e dinjitetit t qensishm dhe t drejtat e barabarta
dhe t patjetrsueshme t t gjith antarve t familjes njerzore, jan themeli
i liris i drejtsis dhe i paqes n bot .21
20
Neni 8 i Deklarats pr t Drejta t Virgjinis e 12 qershor 1776 (Virginia Bill of Rights).
21
Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut, 1948.
141
dokush q ka qasje n gjykat i nnshtrohet procedurave para saj, andaj nga

ana e saj krkohet q gjithsecili duhet t trajtohet me respektin m t lart, t
ruhet dinjiteti, jeta private dhe personaliteti i gjithsecilit. E njjta garantohet
edhe n Republikn e Kosovs ku ligji pr gjykatat garanton se do person
ka qasje t barabart n gjykata dhe askujt nuk i mohohet e drejta n gjykim t
drejt n prputhje me procedurn e rregullt ligjore ose t drejt n mbrojtje t
barabart me ligj. do person fizik apo juridik kat drejt n gjykim t drejt
dhe brenda afatit t arsyeshm kohor.22 M konkretisht, t gjith njerzit
duhet t jen t barabart prpara gjykatave dhe trupave gjykues.23 Ky parim i
prgjithshm i shtetit ligjor nnkupton q dokush duhet t ket njlloj mundsi
t barabart pr gjykat, si dhe trajtim t barabart nga ajo gjykat.
Proceset gjyqsore dhe zbatimi i ligjit mbi faktet n shtjet individuale duhet
t, jen t qndrueshme dhe t parashikueshme, apo m mir t themi q ndaj
secilit individ t veprohet me drejtsi n baz t rregullave dhe procedurave,
t ekzistoj kujdesi permanent q secili t merr dhe t jap at q i takon, ose
at q ai-ajo ka t drejt t marr. Procesi gjyqsor sht nj trsi normash
formale q prcaktojn mnyrn n t ciln sistemi gjyqsor duhet ti prodhoj
vendimet e veta dhe ti organizoj ndrveprimet midis aktorve t shumt
si jan: gjyqtari, palt, avokatt q prfaqsojn, dshmitart, ekspertt dhe
personeli tjetr q sipas ligjit prkats duhet t marrin pjes n procedur.
Pra, bhet fjal pr rregulla q, synojn t prcaktojn, jo aq prmbajtjet, sesa
modelin e veprimit, t prvijojn nj kuadr detyrimesh dhe mundsish, t
japin kompetenca pr nisma dhe zhvillim procedural.
Veoria kryesore e nj procesi gjyqsor sht se gjat procesit do t mbisundoj
fryma e nj dueli provash nga akteret q marrin pjes n procedur, me qllim
q ta bindin gjykatn prmes ktyre provave t cilat do ti vlersoj gjykata.
Gjykats i mbetet roli i drejtimit t procesit dhe i arbitrit. Nuk mjafton t ket
vetm proces gjyqsor, por e rndsishme sht q procesi t zhvillohet realisht
n mnyr efektive, dhe t dobishme dhe t jap pasqyrim t qart se procesi
do ti prmbahet rregullave t parapara ligjore. Me fjal t tjera, do person ka
t drejt q shtja e tij t dgjohet drejtsisht, publikisht dhe brenda nj afati
t arsyeshm nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme, e krijuar ligjrisht, e
cila do t vendos qoft pr mosmarrveshjet mbi t drejtat dhe detyrimet e
tij me karakter civil, qoft pr bazueshmrin e do akuze t natyrs penale
t drejtuar kundr tij.24 Pr t sqaruar kt shtje, sht e dobishme t kihet
parasysh fakti se procedura e caktuar on n vendim q nuk sht prcaktuar
n mnyr t rrept dhe nuk ndjek nj ecuri t njjt. Ecuria e procesit shpesh
parashikon alternativat dhe sht e hapur ndaj opsioneve t vendimeve
22
Neni 7.1 Ligji pr Gjykatat ( Ligji Nr. 03/L-199) 2010.
23
Neni 14 paragrafi 1 i Konvents pr Eliminimin e t gjitha formave t Diskriminimit t Gruas, 1979.
24
Neni 6(1) i Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut, 1950.
142
subjektive dhe strategjive t aktorve, q marrin pjes n t. Mirpo, n caqet e

detyrimeve t caktuara nga normat, rruga q ndiqet konkretisht varet edhe nga
zgjidhjet e kryera nga aktort procedural dhe natyrisht, nga fuqia q zotrojn
kta akter pr t kontrolluar zhvillimin e procesit .25
N radh t par duhet t shqyrtohet nyja vendimmarrse q i jep nismn

procesit, pra rregullat, t cilat prcaktojn se cilt akter mund t marrin pjes
n nj shtje konkrete. N pjesn drrmuese, t gjitha sistemeve t gjyqsis
ia njohin t ashtuquajturin legjitimim pr t vepruar subjekteve individuale
q kan nj interes t drejtprdrejt dhe personal. Fjala sht, pr nj filtr q
pritet tua mbyll grupeve rrugn e hyrjes n drejtsi dhe q artikulon krkesa
me t cilat synohet t nxiten apo t mbrohen interesat kolektive.26 Procesi
gjyqsor sht nj shtje thelbsore dhe nj shprehje e baraspeshs q duhet
t ekzistoj n mes palve n proces. Inferioriteti i ndonjrs pal nuk guxon
t ekzistoj por, njkohsisht, as palt n mes tyre nuk do ti lejoj n asnj
mnyr t dominojn njra ndaj tjetrs, prve forcs s provave pr t cilat
vendos gjykata. Procesi gjyqsor duhet t jet publik, prve atyre shtjeve t
cilave me ligj u sht garantuar q gjykimi t jet i mbyllur pr publikun.
N pjesn drrmuese t shteteve demokratike procesi gjyqsor sht i ndar n
dy faza. Faza paraprake, q ka funksionin ta prgatis shtjen, ti saktsoj
krkesat e palve dhe ti grumbulloj mjetet provuese, me qllim t hapjes
s rrugs n fazn e mtejshme. Gjate procesit gjyqsor palt kan t drejt
t paraqesin provat dhe ti kundrshtojn ato ndrmjet tyre. E rndsishme
sht nse ka kundrshtim t deklaratave, apo ndodh e kundrta, ti mbshtesin
deklaratat me prova dokumentare.
Sidomos n sistemet, ku gjykimi n apel apo shkall t dyt jan t shpeshta,

detyrimi i palve pr t respektuar vendimin, shpeshher parashikohet
vetm pas nj vendimi prfundimtar, d.m.th. kur jan shterur t gjitha mjetet
e ankimit. N sistemet e veanta, shprndarja e kompetencave q lejojn t
kontrollohet dhe zhvillohet shtja sht e ndryshme.
N pjesn drrmuese, n shtjet penale, nj hetim zyrtar kryhet dhe mbikqyret

nga nj ushtrues i nj funksioni publik (prokuror apo gjyqtar hetues), t cilit,
me dispozita ligjore, i sigurohet dhe i legjitimohet nj rol aktiv.
Nj faktor me rndsi sht shprndarja e ndryshme e kompetencave midis
gjykatsit dhe palve.
25
Damaska M.R, Structure of Authority and Comperative Criminal Procedure, in The Yale Law Jurnal,
LXXXIV, Bolgona, 1975, fq.480-545.
26
Komesar N.K, Imperfect Alternatives. Choosing Institutions in Law,Economics and Public Policy, The
University of Chicago Press, ChicagoLondon,1994, fq. 24.
143
a) Realizimi i t drejtave t individve n procesin gjyqsor civil
Zakonisht, n procesin gjyqsor civil marrin pjes dy pal kundrshtare pr

shkak t mosmarrveshjes q kan midis tyre. Njra pal (paditsi) pretendon
se i sht shkelur nj e drejt subjektive nga pala tjetr, ndrsa kjo e fundit (i
padituri) e mohon qenien e s drejts s pretenduar pr nj arsye ose tjetr.
Ky quhet procesi gjyqsor me pal kundrshtare juridictiocontentiosa. Padia
mund t ngrihet bashkrisht nga shum padits ose kundr shum t paditurve
(bashkndrgjyqesia). Procesi juridiko-civil lind midis dy ose m shum
personave t cilt vihen prball njri-tjetrit para nj subjekti t veant t
ngarkuar n zgjidhjen e nj shtje civile (gjykats). Gjykata si organ shtetror
n kt proces ka nj pozit t veant dhe ai sht i vetmi organ q shqyrton nj
shtje civile dhe jep vendimin prfundimtar. Gjyqtart caktohen pavarsisht
nga vullneti i palve. Gjykata sht n raport t ngusht me momentin e
drgimit t padis pals s paditur nga ana e saj, q emrtohet si gjyq varsia.
Kjo pr faktin, se pikrisht n momentin e drgimit t padis, pals s paditur
krijohet kontest varsia, kurse n momentin e drgimit t padis n gjykat
krijohet gjyq varsia. Krahas subjekteve t msiprme pa t cilt nuk ka proces
gjyqsor, n t mund t marrin pjes edhe subjekte t tjer (persona t tret) q
mund t vijn vet ose t thirren n proces pr t mbrojtur interesat e veta apo
t pals me t ciln bashkohet, apo interesat shtetrore ose shoqrore.
Gjith kta pjesmarrs, n kuptimin e gjer kryejn veprime procedurale.

Kto veprime prbjn prmbajtjen e procesit civil. Kta pjesmarrs kan
si qllim zgjidhjen e shtjes dhe realizimin e t drejtave t tyre, pr t cilat
pretendohet se jan shkelur. Palt dhe subjektet e tjera q marrin pjes pr t
mbrojtur interesat e tyre kryejn veprime procedurale me qllim q gjykata
ti zgjidh mosmarrveshjet midis tyre. Nga kryerja ose moskryerja e ktyre
veprimeve rrjedhin pasojat procedurale t caktuara si jan: lindja, ndryshimi
ose shuarja e marrdhnieve procedurale, p.sh. rrzimi i padis, pushimi i
gjykimit, sjellja e provave etj.
Subjektet nuk mund ti kryejn veprimet procedurale, sipas dshirs s tyre,
por jan t diktuara nga ligji, d.m.th. n marrdhniet e tyre procedurale n
procesin gjyqsor civil ato do t kryejn vetm ato veprime q parashikohen
dhe lejohen nga ligji i procedurs kontestimore, apo urdhrohen nga Gjykata,
pr zgjidhjen e shtjes. Ajo ka detyr zgjidhjen prfundimtare t shtjes s
ngritur dhe t kryej veprime procedurale t caktuara pr zgjidhjen e shtjes,
t cilat jan t detyrueshme pr pjesmarrsit n procesin gjyqsor.
144
b) Procesi gjyqsor penal dhe garancit q ofron gjykata pr t gjith

ata q prballen me ligjin
N shtjet penale shtja qndron m ndryshe, sepse ktu kemi t bjm me

interes shoqror shtetror edhe pse palt n procedur jan t barabarta, n kto
procese mbizotron interesi kolektiv (nga shkaku se element i veprs penale
paraqitet rrezikshmria shoqrore). Prandaj shtja mund t jet obligative, t
jet shtje shtetrore, pra t marr nj karakter q synon t vendos dhe t
rivendos nj rend juridik i cili sht cenuar nga dikush. T gjitha kto shtje
u jan besuar nj personi, gjyqtarit apo, trupit gjykues. N mbshtetje t ksaj,
vlerat q e orientojn veprimin e shtetit japin nj pasqyrim t dukshm se faktor
ky n procesin gjyqsor sht gjykatsi.
Andaj, do t jet mase e logjikshme q, n kt aspekt gjyqtari t ket detyrn

kryesore q t administroj nj proces t orientuar mir gjyqsor q n thelb
ka zgjidhjen e konflikteve q ndodhin n shoqri. Nse marrim si shembull
nj procedim penal n SHBA dhe n Angli vende q karakterizohen me sistem
anglosakson, procesi si i till i afrohet morfologjis kundrshtare, ndrsa sa
i prket procesit civil, i jep her-her gjykatsit t drejta n ndrhyrje mjaft
t theksuara n fazn prgatitore. Mirpo, ekzistojn edhe raste kur nj
shtje penale e natyrs s leht mund t zgjidhet pa proces gjyqsor por me
ndrmjetsim si nj form mjaft e suksesshme e zgjidhjes s mosmarrveshjeve.
Kur nj individ del n gjyq penal, ai prballohet me gjith mekanizmat e

shtetit. Mnyra se si trajtohet individi kur akuzohet pr nj krim, reflekton nj
tregues konkret se deri n shkall shteti respekton t drejtat individuale t
njeriut. Shtrohet pyetja: kur ekziston rreziku i shkeljes s t drejtave t njeriut?
Prgjigjja sht se rreziku ekziston q nga asti kur organet kompetente ngren
dyshimin ndaj nj personi nga momenti i arrestimit, ndalimit gjat fazave t
sigurimit e t pranis s t pandehurit, gjat gjykimit, ankimit, deri n fazn e
ekzekutimit t dnimit si dhe gjat tr fazs s ekzekutimit deri n integrimin
e plot n shoqri.
Dhe me t drejt mund t themi se, nuk mjafton vetm t ket procese gjyqsore,
por me rndsi sht q procesi t kaloj duke u respektuar denjsisht procedura
dhe pa vones t paarsyeshme t respektohet koha n t ciln duhet t
prfundoj dhe t shpallet gjykimi, me ka do t demonstrohet qart se gjykata
ka vepruar me efektivitet t lart dhe me alternim realisht t drejt, n mnyr
t dobishme dhe meritore.
E drejta pr gjykim t drejt e t paanshm sht riprodhuar dhe prpunuar n

mnyr koherente n do shoqri e cila ka piksynim respektimin e standardeve
145
t prcaktuara ndrkombtare. Kjo e drejt jo vetm q sht specifikuar dhe

kodifikuar n shum traktate ndrkombtare si dhe nga organizma rajonale dhe
ndrqeveritare, por kjo shtje fondamentale duhet t sigurohet edhe me akte t
brendshme juridike si sht kushtetuta dhe ligjet e nj vendi. Kto standarde
t t drejtave t njeriut jan t prpiluara pr ti zbatuar t gjitha sistemet
ligjore n bot dhe pr ta pasur parasysh ndryshueshmrin e larmishme t
procedurave ligjore, q prcaktojn garancit minimale q duhet t sigurohen
nga t gjitha sistemet. T drejtat tona jan garancia m e mir e liris dhe
siguris son. Prmes respektimit t tyre, edhe kur sht shum vshtir pr
t br nj gj t till, ne vet bhemi mbrojtsit m t mdhenj t liris dhe
shrbtor t idealeve tona m t larta pr drejtsi.27
Krkesat e trajtimit t barabart n gjykata n shtjet q jan objekt shqyrtimi,

ngrthejn n vete dy aspekte t rndsishme. N njrn an sht parimi baz
q mbrojtja dhe padia duhet t trajtohen n at mnyr q t garantohet se palt
n procedur kan mundsi t barabarta pr t prgatitur dhe pr t paraqitur
shtjen e tyre gjat zhvillimit t procedurave dhe aspekti tjetr sht q, do
person i akuzuar duhet t trajtohet i barabart me qytetart tjer t vn nn
akuz t ngjashme, pa diskriminim dhe pa degradim t personalitetit.
Jemi t vetdijshm se shkalla e liris s pushtetit t veprimit t gjykats

sht e nj niveli absolut q do t thot nuk i nnshtrohet asnj pushteti tjetr,
pushteti si i till duhet t ushtrohet brenda kufijve t ligjit dhe ti nnshtrohet
shqyrtimit t pavarur gjyqsor t provave. Kjo shpie deri te konstatimi se n
fushn e s drejts penale, sundimi i ligjit krkon q askush t mos ndshkohet,
prve rasteve t krimeve q jan t prcaktuara me ligj, t drejtat nuk duhet t
shkelen prmes legjislacionit t s kaluars dhe qasja n drejtsi nuk duhet t
jet tepr e ngadalshme ose tepr e shtrenjt. 28
Procesi gjyqsor duhet t zhvillohet jasht do ndrhyrjeje t jashtme dhe

t pajustifikueshme dhe, do tentim pr ndrhyrje nuk guxon t ndikoj n
proces. Sipas nenit 14 (1)KNDCP t gjith personat jan t barabart para
gjykats.29 Njkohsisht, po me nenin 2(1) t marrveshjes, interpretuar
lidhur me nenin 14 (1), garantojn t drejtat e do individi pr nj gjykim t
drejt, pa ndonj dallim fardo qoft, duke mos marr parasysh racn, ngjyrn,
gjuhn, fen, bindjen politike ose ndonj bindje tjetr, origjin kombtare ose
sociale, mnyra, pozita ose rrethana tjera. Nj garanci t till e ofron edhe
Konventa evropiane e t Drejtave t Njeriut e 4 nntorit 1950, e cila siguron
27
David J. Boden hamer, Our Richts, The Richt to a fair trial, Oxford University Press, 2006, fq. 106.
28
William Wade/ Christopher Forsyth: Administrative Law, Oxford, 2004, fq. 24.
29
Konventa Ndrkombtare pr t Drejta Civile dhe Politike, 1966.
146
minimumin e garancive t cilat, shtetet antare t Konvents, jan t detyruara

q ti sigurojn pr qytetart e tyre.
Sipas Konvents do person ka t drejt pr nj proces t drejt dhe t hapur

brenda nj afati t arsyeshm nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme, e
krijuar ligjrisht, e cila do t vendos qoft pr mosmarrveshjet mbi t drejtat
dhe detyrimet e tij me karakter civil, qoft pr bazueshmrin e do akuze t
natyrs penale t drejtuar kundr tij. Vendimi shpallet publikisht, por prania
n salln e gjyqit pr prfaqsuesit e mjeteve t informimit dhe pr publikun,
mund t ndalohet kur nj gj t till e krkon interesi i ruajtjes s moralit, rendit
publik ose sigurimit kombtar n nj shoqri demokratike, kur e krkojn
interesat e t miturve, mbrojtja e jets private t palve n gjykim, trsisht ose
n at mas kur gjykata mendon se sht plotsisht e nevojshme n rrethana t
veanta kur publiciteti do t paragjykonte interesat e drejtsis.30
N nj vshtrim t detajuar, respektimi i ktyre garancive q prbn neni 6

KEDNJ siguron kto t drejta pr t gjith personat, kur kemi t bjm si pr
rastet penale po ashtu dhe pr shtje civile, ka do t thot se secili person
gzon t drejtn pr t br do lloj pretendimi n lidhje me t drejtat e tij civile
dhe detyrimet prpara nj gjykate. N vshtrim t ksaj obligimet e nj gjykate
t nj shteti jan q t respektoj denjsisht kto t drejta pr t gjith personat
n barabarsi t plot.
T drejtat e t pandehurit n shtjen penale dhe realizimi i tyre n gjykat:
Gjykata do t respektoj n do faz t procedurs t drejtn pr barazi

para ligjit dhe trajtim t barabart i palve;
Gjykata n vazhdimsi do t respektoj me prkushtim t drejtn pr
tu trajtuar n mnyr njerzore, pa prjashtim, t gjitha palt, pa marr
parasysh prkatsin etnike, kulturore, racore, fetare, dhe do statusi tjetr
q gzon n shoqri;
Gjykata n vazhdimsi do t respektoj t drejtn e secilit person i cili
dyshohet ose q akuzohet pr vepr penale q t konsiderohet i pafajshm
derisa t vrtetohet fajsia e tij me aktgjykim t forms s prer t gjykats;31
Askush nuk mund t ndiqet dhe t dnohet pr vepr penale nse sht
liruar ose pr t ciln sht dnuar me vendim t forms s prer, prkatsisht
nse procedura penale kundr tij sht pushuar me vendim t forms s rer
t gjykats ose aktakuza sht refuzuar me vendim t forms s prer t
gjykats ( Ne Bis in Idem );
30
Neni 6 i Konvents Evropiane e t Drejtave t Njeriut, 1950.
31
Neni 3.1 Kodi Nr. 04/L-123 i Procedurs Penale, 2013.
147
Gjykata n vazhdimsi do t respektoj parimin e barazis s armve, pr

t gjitha palt, q nnkupton detyrimin pr ti ofruar secils pal mundsin
pr t paraqitur shtjen e saj n kushte q nuk e vn n disavantazh me
paln tjetr;
Gjykata me qllim t respektimit t t drejtave t palve, do ti kushtoj
rndsi q palt t informohen brenda nj afati sa m t shkurtr, n nj
gjuh q e kuptojn n mnyr t hollsishme, pr natyrn dhe pr shkakun
e akuzs q ngrihet ndaj tij;
T mbrohet vet ose t ndihmohet nga nj mbrojts i zgjedhur prej tij ose,
n qoft se ai nuk ka mjete t mjaftueshme pr t shprblyer mbrojtsin, ti
mundsohet ndihma ligjore falas kur kt e krkojn interesat e drejtsis.
Realizimi i s drejts s mbrojtjes smund t bhet vese nprmjet nj
procedure t till. N t njjtn koh, smund t kemi nj proces t drejt
dhe t paanshm nse e drejta e mbrojtjes nuk respektohet;
Gjykatat kan obligim pr secilin individ, pa dallim, t respektojn t
drejtn pr t qen prezent n gjykim;32
Askujt nuk mund ti shqiptohet sanksioni penal, ose masa e trajtimit t
detyrueshm pr nj vepr, nse para kryerjes s saj nuk sht prcaktuar
me ligj si vepr penale dhe nuk sht parapar sanksioni penal ose masa e
trajtimit t detyrueshm pr at vepr;33
T respektohet e drejta pr gjykim publik,34 me qllim t garantimit t s
drejts pr gjykim t drejt (prjashtimisht pr rastet e parapara me Kod kur
gjykimi duhet t mbahet i mbyllur);35
T respektohet e drejta pr t heshtur, 36 e drejta e t akuzuari pr t hesht
gjat gjykimit nuk mund t konsiderohet se i akuzuari po i pranon akuzat
q jan ngritur ndaj tij. Prkundrazi, kjo e drejt nuk guxon t nprkmbet
nga ana e gjykats. Sipas Gjykats Evropiane t t Drejtave t Njeriut, nj
gjykat mund t nxjerr prfundime negative nga fakti q i akuzuari nuk
shpjegon pranin e tij n vendndodhjen e krimit gjat marrjes n pyetje
n gjyq, pa shkelur prezumimin e pafajsis ose t drejts ose t drejts
koresponduese pr t mos u detyruar q t dshmoj n seanc gjyqsore.
Andaj, si rrjedhoj e ksaj, gjyqtari gzon liri veprimi pr t nxjerr
prfundime ose jo, t cilat duhet t mbshteten n logjikn e shndosh t
tij.
Gjykata do ti garantoj secilit person q ndaj tij zhvillohet procedura
penale, ta gzoj t drejta pr komunikim t privilegjuar me avokatin;
32
Eur. Court HR, Brozicek Cae , Italy, judgment of 19 December 1989 Series A, No 167, fq. 19 paragr.57.
33
Neni 2.2 Kodi Penal i Republiks s Kosovs (Kodi Nr. 04/L-082), 2013.
34
Eur. Court HR, Case of Weber v. Switzerland, judgment of 22 May 1990, Series A, No 177, fq. 20 paragr.30.
35
Eur. Court HR, Case of Prettoand OTHERS V. Italy, judgment of 8 December 1983, Series A, No 71,
paragr.27.
36
Eur. Court HR, Case Marry v. United Kingdom, 8 February 1996 paragr. 45.
148
Gjat zhvillimit t procesit penal, gjykata do ti kushtoj rndsi t drejts

s pandehurit q i pandehuri t pyes, ose t krkoj q t merren n pyetje
dshmitart e akuzs dhe t ket t drejtn e thirrjes dhe t pyetjes t
dshmitarve n favor t tij, n kushte t njjta me dshmitart e akuzs;
do proces i rregullt ligjor nnkupton edhe respektimin e nj afati kohor t
arsyeshm dhe t drejtn pr nj seanc gjyqsore t hapur dhe t shpalljes
publikisht t vendimit edhe n procesin penal;
T ndihmohet falas nga nj prkthyes, n qoft se nuk kupton ose nuk flet
gjuhn e prdorur n gjyq;
T drejtn pr t mos kontribuar n vet inkriminimin;
T drejtn pr tu konsideruar i pafajshm;
T drejtn pr nj gjykim n nj koh t arsyeshme;
T drejtn pr seanc gjyqsore me pal kundrshtare;
Gjyqtari ka prgjegjsin q t vrtetoj nse i pandehuri q duket i
keqtrajtuar, a sht keqtrajtuar derisa ishte n paraburgim;
Gjyqtari ka prgjegjsin pr t prcaktuar pranueshmrin e provave;
Kto standarde kan pr qllim q secila gjykat ti respektoj dhe n asnj

moment t mos i anashkaloj kto garanci. Kto garanci synojn dhe prcaktojn
se nse respektohen nga nj gjykat e nj shteti ather mund t vlersohet se
kemi t bjm me gjykim t drejt, ndrsa nse minohen njra nga kto garanci
ather shteti n kuadr t s cilit funksionon gjykata sht prgjegjse pr
shkelje dhe cenim t standardeve pr gjykim t drejt.
Neni 6 i mbulon edhe procedurat pas seancs gjyqsore, t tilla si sht

ekzekutimi i nj vendimi, pra, mbulon procedimet e marra si trsi. sht roli
i gjykatave te rregullta qe te interpretojn dhe t zbatojn rregullat prkatse
te se drejts procedurale dhe materiale.37 do gjyqtar, n fillim t nj seance,
duhet t ket parasysh prgjegjsin pr t siguruar garancit e m siprme
dhe n prfundim t do seance t kontrolloj nse ai-ajo e ka kryer detyrn
me prpikri.
Gjykimet duhen t behn publikisht t hapura, me prjashtime t kufizuara,

si jan rastet q prekin t rinjt, jeta private e t cilve duhet mbrojtur, ato t
mosmarrveshjeve martesore dhe rastet e ruajtjes s fmijve. Gjykimi sht
publik kur ai shqiptohet me goj n nj seanc gjyqsore e cila sht e hapur
pr publikun, ose kur vendimi botohet me shkrim.
E drejta pr gjykim publik shkelet kur gjykimet bhen vetm pr nj grup
t caktuar njerzish, ose kur vetm disa njerzve, q kan interesa specifike,
37
Eur. Court HR Case Garcia Ruiz , Spain , Nb. 30544/96.
149
u lejohet t inspektojn gjykimin. shtjes s gjykimit publik i ka kushtuar

kujdes dhe vmendje edhe Konventa Amerikane e cila krkon q, procedurat
penale t jen publike me prjashtim pr aq sa sht e domosdoshme pr t
ruajtur interesat e drejtsis.38
Qllimi kryesor i gjykimit publik sht q t sigurohet se administrimi i

drejtsis sht publik dhe i hapur pr mbikqyrje publike. Prandaj, gjykimi
publik sht imperativ dhe mund t krkohet nga cilido, prfshir edhe njerzit
q nuk jan pal n procedura. Ekskluzivisht, gjykata ka mundsi q, n disa
raste t arsyeshme, gjykimin ta mbaj n seanc t mbyllur, njkohsisht ta
prjashtoj publikun nga shqyrtimi dhe t shqiptoj sanksione ndaj atyre t
cilt nuk e respektojn rendin n gjykatore.
c) T drejtat e t dmtuarit q ka qen viktim e krimit
Me Kodin Penal n rend t par mbrohen lirit dhe t drejtat themelore t

njeriut. Kushdo q i cenon i dmton apo i rrezikon kto vlera, Kodi Penal ka
parapar sanksione penale. I dmtuar apo viktim e veprs penale sht do
person fizik apo juridik t cilit ndonj e mir apo e drejt i sht rrezikuar me
an t veprs penale, ose i sht shkelur apo dmtuar dhe asgjsuar39. Viktima e
krimit n procedurn penale edhe m tutje sht objekt. Viktimizimi s kndejmi
sht procesi i psimit apo i vuajtjes s viktims. Ajo sht e qllimshme dhe
e paqllimshme sikurse edhe e vetdijshme dhe e pavetdijshme. Viktimizimi
shpesh sht dukuri individuale, por mund t marr edhe prmasa t viktimizimit
kolektiv. 40
Sipas Deklarats s KB-s, viktimat nnkuptojn personat t cilt, individualisht

apo n mnyr kolektive, kan psuar lndime, duke prfshir ktu edhe
lndimet fizike apo mentale, psimet emocionale, humbjet ekonomike apo
keqsimin substancial t t drejtave t tyre themelore, nprmjet kryerjes s
veprimeve apo moskryerjes s tyre, t cilat paraqesin shkelje t ligjeve penale
duke prfshir edhe ligjet t cilat ndikojn n keqprdorimin e pushtetit.41 Sipas
Kodit t Procedurs Penale t Kosovs, i dmtuar ose viktim sht personi t
cilit fardo e drejte personale ose pasurore i sht shkelur ose i sht rrezikuar
me veprn penale. 42
38
Neni 8.5 i Konvents e Amerikane pr t Drejtat e Njeriut e vitit 1969.
39
Zvonimir eparovi, Viktimologjia studija o rtvama, Informator, Zagreb, 1998, fq.71.
40
Ramljak A. Alija, Halilovi Haris, Viktimologja, Fakultet kriminalistikih nauka u Sarajevu, 2004. fq.22.
41
Deklarata e Kombeve t Bashkuara mbi t Drejtat Themelore t Viktimave t Krimit dhe Keqprdorimit
t Pushtetit, e vitit 1985.
42
Neni 19 paragrafi 1.7 Kodi Nr. 04/L-123.
150
T drejtat e t dmtuarit t cilat gjykata sht e obliguar tia njeh:
E drejta pr t qen pjesmarrs aktiv n shqyrtim gjyqsor d.m.th ka

cilsin e pals n procedurn penale43 me q i dmtuari ka paraqitur
deklaratn e dmit44 pran gjykats;
E drejta pr tu thirr (njoftuar ) pr t marr pjes n shqyrtimin gjyqsor,45
dhe t ket prkthim nse nuk e kupton gjuhen n t ciln zhvillohet
procedura;
I dmtuari, mund t krkoj formalisht apo jo formalisht nga prokurori i
shtetit q t krkoj vazhdimin e paraburgimit pr t akuzuarin46;
I dmtuari, n cilsin e dshmitarit, ka t drejt q t trajtohet n mnyr
t barabart si palt tjera, ashtu si krkojn dispozitat ligjore pr pozitn e
tij si i dmtuar, pa marr parasysh prkatsin nacionale, fetare, racore apo
gjinore;
Gzon t drejt q t mos prgjigjet n pyetje konkrete kur ka gjasa se m
kt e v veten ose ndonj person t afrm t tij, para turpit t rnd, dmit
t konsiderueshm material ose ndjekjes penale dhe gjykata sht e detyruar
q pr ket t drejt ta njoftoj t dmtuarin si dshmitar;
E drejta pr tu trajtuar me respekt nga gjykata gjat gjith procedurs
penale;
I dmtuari ka t drejt t paraqes krkes pr mas mbrojtse apo
anonimitet; 47
E drejta t marr n pyetje dshmitarin prmes pyetjeve t drejtprdrejta,
t trthorta apo rimarrja n pyetje e dshmitarit; 48
Gzon t drejtn q t kundrshtoj kualifikimet apo paragjykimet e
ekspertit;
Pas prokurorit t shtetit, i dmtuari ka t drejta t barabarta n fjaln hyrse
n shqyrtimin gjyqsor;
I dmtuari ka t drejt q ti respektohet plotsisht dinjiteti i tij, n mnyr
q t mos ndihet si i ri viktimizuar gjat shqyrtimit gjyqsor;
I dmtuari mund t propozoj shqyrtimin e fakteve t reja, mbledhjen e
provave t reja dhe t prsrisin propozimet t cilat gjyqtari i vetm gjykues,
kryetari i trupit gjykues ose trupi gjykues m hert i ka refuzuar; 49
43
Neni 62 paragr.1. 1.3 Kodi Nr. 04/L-123.
44
Neni 218 Kodi Nr. 04/L-123.
45
Neni 287 paragr.1 Kodi Nr. 04/L-123.
46
47
48
49
Neni 329 paragr.3 Kodi Nr. 04/L-123 .
151
I dmtuari mund t merr n pyetje t akuzuarin (me qllim q t konfirmoj

ose t mohoj nj fakt, t shqyrtoj besueshmrin e dshmis s dshmitarit
apo paragjykimet lidhur me dshmin e tij);
I dmtuari ose prfaqsuesi i tij i autorizuar, n fjaln e tij prfundimtare
mund t shpjegoj krkesn e tij pasurore juridike dhe ti potencoj provat
q ndrlidhen me prgjegjsin penale t t akuzuarit; 50
I dmtuari gzon t drejtn pr tu kompensuar. I dmtuari mund t
prfaqsohet n procedur penale nga antari i Ods s Avokatve. Prve
antarit t Ods s Avokatve, i dmtuari mund t prfaqsohet edhe nga
mbrojtsi i viktimave dhe nga vet i dmtuari;
I dmtuari mund t paraqes nj deklarat t thjesht t dmit t shkaktuar
nga vepra penale. Mbrojtsi i viktimave mund t ndihmoj t dmtuarin n
paraqitjen e deklarats s dmit;
Nj rol i till m aktiv n procedur dukshm fuqizon t drejtat e viktimave dhe

sht krkes q rrjedh edhe nga vendimet korniz t BE-s. Roli i mbrojtsit
t viktimave sht zgjeruar. Sidoqoft, nse viktima nuk ka avokat t vetin
pr ta prfaqsuar at, mbrojtsi i viktimave mund ti prfaqsoj interesat e
viktims edhe n gjykat. Ky, n fakt, nuk sht ndonj rol i ri i mbrojtsit t
viktimave, pasi q ata kan br nj gj t till me vite n rastet e viktimave t
trafikimit dhe viktimave t dhuns n familje.
) Realizimi i t drejtave t qytetarve n gjykat n rastet kur kan

hapur proces gjyqsor kur organet administrative kan vendosur pr t
drejtat e tyre
Me an t ktij procesi gjyqsor, synohet krijimi i kushteve t prshtatshme

pr nj shqyrtim efektiv duke vn n vend t drejtat e cenuara nga veprimet
apo aktet administrative t nxjerra nga organet publike, t cilat kan zbatuar
procedurat prkatse. Shqyrtimi gjyqsor i vendimeve administrative n kt
proces gjyqsor sht nj veprim procedural i gjykats demokratik i pranuar
dhe i pranishm n praktikat kryesore evropiane pr t siguruar rendin,
veanrisht pr t mbrojtur t drejtat individuale prball vendimeve t cilat i
nxjerrin organet administrative.
Pr m tepr, vendimet administrative luajn nj rol vendimtar pr zhvillimin

ekonomik t nj vendi. Pothuajse t gjitha vendimet pr investime apo projekte
pr infrastrukturn, duhet t kalojn prmes nj procesi licencimi, i cili mund
t bhet subjekt i nj shqyrtimi ligjor nga gjykata n kuadr t departamentit
prkats. Funksionimi efikas i ktij departament rrit gjithashtu transparencn
50
Neni 354 Kodi Nr. 04/L-123.
152
e vendimeve administrative dhe mund t luajn nj rol t rndsishm n luftn

kundr korrupsionit. N ditt e sotme, nj shtet ligjor nuk mund t mendohet
pa akses pr t gjith qytetart tek nj gjykat e pavarur dhe e paanshme, e
themeluar n baz t ligjit dhe e aft pr t prmbushur krkesat e zhvillimit t
nj gjykimi t drejt.
Gjat ktij procesi gjyqsor do t vendoset pr ligjshmrin e akteve

administrative me t cilat sht vendosur pr t drejtat dhe obligimet e
personave t bazuara n ligj, pr t ciln ka vendosur nj organ administrativ.
Zakonisht, kto procese fillojn me konflikt administrativ51 n gjykat,
q n shum vende t bots emrohen si gjykata administrative ndrsa n
Kosov funksionon Departamenti pr shtje Administrative pran Gjykats
Themelore n Prishtin. Kto garanci vihen n mbrojtje t personave fizik
dhe juridik, sepse u mundson atyre q t drejtat, lirit dhe interesat q u jan
cenuar edhe n procedurat administrative apo edhe me vendimet administrative,
mund ti krkojn organit t administrats publike kompetent pr revokimin
ose shfuqizimin e vendimit ose aktit administrativ prkats, q t vendosin
pezullimin e zbatimit t aktit administrativ t kundrshtuar, n mnyr q t
mbrohen t drejtat dhe interesat e tyre.
d) E drejta n ankes kundr vendimit gjyqsor
Kushtetuta e Republiks s Kosovs garanton t drejtn pr mjete juridike,

duke parashikuar konkretisht se secili person ka t drejt t prdor mjetet
juridike kundr vendimeve gjyqsore dhe administrative t cilat cenojn t
drejtat ose interesat e saj/tij n mnyrn e prcaktuar me ligj.52 Kto garanci
vihen n mbrojtje t personave fizik dhe juridik, sepse ju mundson atyre
q t drejtat, lirit dhe interesat e t cilve u jan cenuar edhe n procedurat
administrative apo edhe me vendimet administrative, mund ti krkojn organit
t administrats publike kompetent pr revokimin ose shfuqizimin e vendimit
ose aktit administrativ prkats, q t vendosin pezullimin e zbatimit t aktit
administrativ t kundrshtuar n mnyr q t mbrohen t drejtat dhe interesat
e tyre.53 Prandaj, ankesa sht form institucionale e mbrojtjes s drejtave dhe
lirive themelore e parashikuar me dispozita kushtetuese dhe ligjore jo vetm n
procedurn gjyqsore, por edhe n procedur administrative.
Kundr do aktgjykimi apo aktvendimi, palt e paknaqura kan t drejt t

ushtrojn ankes brenda afatit ligjor. Qllimi kryesor i apelimit sht q palt t
51
Neni 13 Ligji Nr. 03/l-202 pr Konfliktet Administrative, 2010.
52
Neni 32 i Kushtetuts s Republiks s Kosovs, 2008.
53
Neni 126 Ligji Nr. 2/L-28, pr Procedurn Administrative.
153
krkojn rishikim t shtjes nga nj gjykat m e lart e cila duhet t shqyrtoj

jo vetm nse sht respektuar apo jo nj proces i drejt gjyqsor gjat gjith
seancave gjyqsore, por ato duhet ti shqyrtojn edhe shkaqet pr apel. E drejta
e apelit n shtjet penale sht e garantuar pr do person t shpallur fajtor
pr nj vepr penale nga nj gjykat dhe ka t drejt ta paraqes pr shqyrtim
prpara nj gjykate m t lart deklarimin e fajsis ose dnimin. Nga kjo
e drejt mund t ket prjashtime pr vepra t lehta penale, si prcaktohen
meligj, ose kur i interesuari ka qen gjykuar n shkall t par nga gjykata m
e lart, ose shpallur fajtor dhe dnuar n vijim t nj apeli kundr pafajsis s
tij.54
E drejta e ankimit sht garantuar n Kushtetutn e Republiks s Kosovs, si
nj e drejt procedurale q shrben pr t mbrojtur nj t drejt substanciale.
Kjo e drejt bazohet n parimin se nuk mund t ekzistoj nj e drejt pa t
drejtn e ankimit ose, nuk ka t drejt ankimi pa pasur nj t drejt . E drejta
e ankimit prbn nj nga t drejtat themelore t njeriut dhe ajo parashikohet
edhe n Konventn Evropiane pr t Drejtat e Njeriut dhe n Protokollet e saj
shtes. T njjtn siguri juridike e ofron edhe ligji pr gjykatat, ku thuhet se
do person ka t drejt t prdor mjetet juridike kundr nj vendimi gjyqsor
apo administrativ q cenon t drejtn apo interesat e tij n mnyrn e caktuar
me ligj.55
Kjo shnon nj standard m t lart n mbrojtjen e t drejtave dhe lirive

themelore t njeriut se sa ai i ankimit efektiv q prcaktohet n nenin 13 t
Konvents, nen q pranon si respektim t standardeve t Konvents lejimin e
ankimit efektiv n nj instanc m t lart pa e kushtzuar domosdoshmrisht
kt ankimin me ankimin n instancat e tjera gjyqsore. E drejta e ankimit duhet
kuptuar si mundsi e do individit pr t pasur mjete t caktuara procedurale
pr t kundrshtuar n nj gjykat m t lart vendimin e dhn ndaj tij nga
nj gjykat m e ult. Me fjal tjera, cenimi i ksaj t drejte parqet cenim t
gjykimit t drejt e t paanshm.
4. Prfundim
Jemi t vetdijshm se mes njerzve ekzistojn dallime si n pamjen e jashtme,

gjinis, racs, prkatsis etnike, statusit civil, ngritjes profesionale, apo n
aftsi tjera prandaj duhet ta kuptojm nj fakt se do njeri sht i veant dhe
i paprsritshm. Ky sht fakt i rndsishm, sepse pikrisht veantia ose
dallueshmria sht esenca e shoqris njerzore dhe ekzistencs s saj. Barazia
54
Protokolli Nr. 7 i Konvents pr Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut dhe Lirive Themelore, Amenduar me
Protokollin Nr.11, Strasburg, 22. XI. 1984.
55
Neni 7.3 Ligji nr. 03/l-199.
154
nuk do t thot se jemi identikisht t njjt, por trajtimi t jet i barabart

prball institucioneve shtetror t cilit do nivel qoft ( legjislativ, ekzekutiv,
gjyqsor).
Sundimi i ligjit ka pr qllim mnjanimin e arbitraritetit t pushtetit t besuar
me piksynim q t arrihet respektimi dhe garantimi i dinjitetit njerzor,
drejtsis dhe siguris juridike pr t gjith personat, pa dallime. Siguria
juridike, prfshin qartsin, kuptueshmrin dhe qndrueshmrin e sistemit
normativ.
sht fakt i pamohueshm se gjyqsori kontribuon n avancimin dhe realizimin

e t drejtave t qytetarve, duke e pasur parasysh se ky ka vepruar n mnyr
t pavarur dhe t paanshme. N ushtrimin e prgjegjsive t tyre gjyqsore,
gjyqtart duhet ta shmangin do anshmri apo diskriminim n lidhje me ndonj
shtje t parndsishme dhe duhet ti trajtojn t gjitha palt me respekt, me
mirsjellje dhe n mnyr t barabart.
Gjyqtaret duhet t ushtrojn t gjitha prgjegjsit n mnyr t paanshme dhe

duhet t sigurohen q kjo paanshmri t vrehet n t gjitha veprimet. Gjyqtari
duhet t veproj n mnyr t paanshme dhe t pavarur n t gjitha rastet i lir
nga fardo ndikimi nga jasht, dhe kryen detyra gjyqsore n baz t fakteve
dhe ligjit t aplikueshm n secilin rast, pa asnj kufizim, ndikim t pavend,
nxitje, presion, krcnime pr ndrhyrje, qofshin ato t drejtprdrejta apo t
trthorta, nga fardo qarqesh. Gjyqtart kan pr obligim q t sigurohen n
vazhdimsi, se drejtsia sht ajo q do t shrbehet m n fund duke i marr
n konsiderat t gjitha elementet komplekse t t gjitha shtjeve pr t cilat
do t vendos gjykata. Po t veprojn ndryshe, do ta rrezikojn kredibilitetin e
drejtsis q sht aq prioritar pr shoqrin dhe shtetin, saq do ta bnte lirin
dhe sigurin e qytetarve m t pasigurt dhe shtetin ligjor m pak funksional.
Gjat ushtrimit t funksionit gjyqsor, gjyqtari ka pr obligim q t kujdeset

q ligji dhe standardet ndrkombtare jan duke u zbatuar n prpikri dhe, se
shtja n gjykat do t trajtohet me drejtsi t plot duke evituar do form
t diskriminimit ndaj palve, d.m.th. q trajtimi do t jet i barabart pa marr
parasysh, gjinin, fen, racn, moshn, orientimin politik, gjuhn, kombin,
statusin pronsor, nivelin edukativ, apo ndonj status tjetr.
Aktiviteti i gjyqtarit konsiston n faktin se ky sht aktori i vetm dhe kryesor

i cili do ta bj, vrtetimin e gjendjes faktike, q shrben si baz pr gjykimin,
sht pra nj detyr m e ndrlikuar m e rnd dhe m me prgjegjsi.
Provat dhe ligji do t jen shtytja e vetme q do t ndikojn tek gjyqtari me

rastin e zgjidhjes s shtjes s caktuar duke qen i obliguar t respektoj
155
dinjitetin, individualitetin dhe privatsin e njeriut, njkohsisht do t ruaj

dinjitetin e gjykats si dhe do t jet nj interpretues i drejt i norms juridike,
duke e materializuar at me vendim gjyqsor t drejt. Asnj gjyqtar nuk
mund t marr urdhra a udhzime pr mnyrn e gjykimit dhe veanrisht pr
vendimin q duhet t jap n nj shtje t caktuar.
Gjyqsori n nj vend sht nj prej shtyllave kryesore t shtetit t s drejts
dhe garantuesi kryesor i respektimit t t drejtave dhe lirive t njeriut. T drejtat
e njeriut shtrojn krkesn pr drejtsi si ideal. Ato jan t domosdoshme n
jetn e prditshme edhe pr ata q nuk e respektojn ose q e injorojn barazin
ndrmjet njerzve dhe mohojn lirin e t tjerve. T drejtat e njeriut jan
universale. Ato u prkasin t gjith individve dhe duhet t gzohen n mnyr
t barabart nga t gjith.
Kto institucione shtetrore, t pavarura nga institucionet tjera, karakterizohen

n at, q procesi dhe veprimet t imponojn n zgjerimin, fuqizimin dhe
garantimin e t drejtave njerzore, t cilat do dit e m shum zgjerohen
si jan: liria e fjals, liria e fes, mbrojtja nga diskriminimi, e drejta e jets
private, e drejta pr proces t drejt, trajtim t barabart. etj.
Trajtimi i barabart n gjykim nuk do t thot edhe trajtim identik. Kjo do t
thot se, kur faktet objektive jan t ngjashme, edhe sistemi gjyqsor sht i
ngjashm. Procedurat e rregullta gjyqsore e sjellin drejtsin dhe besimin e
qytetarve brenda nj juridiksioni t caktuar.
Gjykatat do ta garantojn barazin e qytetarve para ligjit dhe mos diskriminimin,

t drejtn e jets, lirin e shprehjes, t drejtn e liris dhe mbrojtjen nga arresti
arbitrar, mbrojtjen nga ndshkimi, trajtimi poshtrues dhe degradues, t drejtn
pr proces t rregullt gjyqsor, dhe garantimin e nj gjykimi t drejt publik
brenda nj afati t arsyeshm.
Gjykatat duhet t jen t ndrgjegjshme pr prgjegjsin q kan n baz t

Kushtetuts, por po ashtu edhe gjyqtart, n radh t par si qytetar e pastaj n
funksionin q e ushtrojn, duhet ti mendojn edhe pasojat q mund t sjellin
vendimet e tyre. Natyrisht, sht detyrim i gjyqtarve q ta shmangin do lloj
subjektivizmi, me qllim q vendimet ti japim mbi kritere t mirfillta juridike
dhe n baz t fakteve t vrtetuara sipas bindjes s lir dhe t drejt. Atmosfera
q rrethon gjykatat dhe ngjarjet q ndodhin n to, jan formale dhe t pazakonta
pr shkak se gjykatat jan unike. Ato zgjidhin konflikte duke zbatuar ligjin
mbi faktet e shtjeve t veanta, n mnyr t pavarur dhe t paanshme. N
veprimtarin e vet gjykatat jan plotsisht t pavarura dhe vetm gjykatat e
larta kan kompetenc t ndikojn n punn e gjykatave t ulta, n rastet kur
palt jan t paknaqura me vendimet e shkalls s par. Andaj, veprimtaria e
tyre sht shum e rndsishme dhe realisht e pazvendsueshme n luftimin
156
e kriminalitetit. Gjykata sht i vetmi organ i autorizuar n baz t ligjit q t

vendos pr zbatimin e dhuns ndaj t gjith qytetarve, e sidomos, nse sht
n pyetje jeta, lirit, cenimi i personalitetit t njeriut, rendit shtetror, pasuris,
etj.
Gjykata sht institucioni i vetm publik, i cili do t vlersoj dhe do ti peshoj

gjrat, duke vendosur pr themelsin e shtjes me vendim gjyqsor t
arsyetuar thellsisht, pr t gjitha ato shtje q hyjn n kuadr t kompetencs
s saj.
Andaj, funksioni gjyqsor nnkupton shkall krijimtarie, e cila e materializon

ligjin dhe i vendos shtjet n binar normal dhe t qndrueshm, duke i
mbyllur t gjitha dyert pr vetgjyqsi.
Si rezultat i saj, prvese gjykata q duhet t jet e pavarur, profesionale,

efecient, kredibil dhe me integritet, gjykata duhet t jet edhe e besueshme
pr qytetaret. Andaj, gjykatat duhet t jen t orientuara n ushtrimin e
veprimtaris s tyre me transparenc t plot kundrejt publikut, n mnyr
q t shrbej si model i ushtrimit t autoritetit dhe kontribues n forcimin e
shtetit ligjor pr t ciln ka aq nevoj shoqria e jon.
BIBLIOGRAFIA
I. Literatura:
Brever Carrias, Allan R., Constituional Courts as Positive Legistalators

A Comparative Law Study, 2006.
Constitutional Courts interfereance with the Legislator or existing legislation,
Boston, 2008. Esat Stavileci, Hyrja n shkencat administrative, Prishtin, 1997.
Eser A. Hundert Jare deuscher Strafgestzgebung: in AA.VV Criminal Low in
Action . An Overview of Current Issues in Western Societis, Kluwer, Deventer,
1988.
Finer S.E. Bogdanor V., Ruddren B.: Cmaparing Constitutions, Clarendon
Press, Oxford 1995.
Feely M.M e Rubin E.L. Judicial Policy Making and the Modern State,
Cambridge University Press,Cambridge, 1998.
Damaska M.R, Structure of Authority and Comperative Criminal Procedure, in
The Yale Law Jurnal, LXXXIV, Bolgona, 1975.
157
D.Krapac, Kazneno procesno pravo, Institucije, knjiga I, Narodne novine, II.

izdanje, Zagreb, viti 2003.
Friedrich A. Hayek, The Constitution of Liberty, The University of Chicago,
1960. Komesar N.K, Imperfect Alternatives. Choosing Institutions in Law,
Economics and Public Policy, The University of Chicago Press, Chicago
London, 1994.
Luigi de Ruggiero, Linidente probatorio, Roma, 2006. Luan Omari, Shteti i
s Drejts, Tiran, 2004.
Kurtesh Saliu, E drejta kushtetuese, Libri I, Prishtin, 1998. Kristaq Traja,
Drejtsia Kushtetuese, Tiran, 2000.
Milan Milutinoviq, Politika Kriminale, Beograd, 1984.
Neil J. Kritz, The Rule of Law in the Postconflict Phase: Building a Stable
Peace, in Manging Global Chaos Sources of and Responses to International
Conflic, 1996.
Hashim Qollaku, Prokurori Publik n Procedurn Penale, viti 2010.
Heather Strang dhe Lawrence W.Sherman, Restorative Juctice to Reduce
Victimiyacion, in Brandon C.Welsh dhe Divid P.Farrington, Preventing Crime:
What for children , Offenders , Viktims and Places, New Zork, 2007.
Gerrard.Lopez, S. Bornestein, Victomologie Clinikque, Paris, 1995.
Manfred Nowak, U.N. Covenant on Civil and Political Rights. CCPR,
Commentary, NP Engel, 1993.
Momilo Gruba, Krivio procesno pravo: Tok krivinog postupka, Novi Sad,
1996. Mihajlo Aimovi, Psihologija zloina i suenja, Beograd, 1988.
Ismet Salihu, E drejta penale( pjesa e prgjithshme), Prishtin, 2008.
Ramadan Gashi, E drejta pr gjykim publik dhe publiciteti i gjykimit, Prishtin,
2014. Ragip Halili, Viktimologjia, Prishtin, 2007.
Ragip Halili, Kriminologjia, Prishtin, 2005.
Radolovi Aldo, Zashtita prava na suenje u razumnom roku, Zbornik pravnog
fakulteta Sveuilishte u Rijeci, br.1 2008.
R.B.Lillich, Civil Richt n T.Meron, ed. Human Richts in International Law,
1984. Stven M.cox, Jennifer M.Allen, Robert D.Hanser dhe John J. Conrad,
Juvenile Justice, A Guide to Theory, Policy, and Praktice , Los Angeles/ Sage
Publications, 2008.
Stven M.cox, Jennifer M.Allen, Robert D.Hanser dhe John J. Conrad,
Juvenile Justice, A Guide to Theory , Policy, and Praktice, Los Angeles/ Sage
Publications, 2008.
Sheryl Riechmann-Hruska, Deffeences in Learning, Boston, 2003. Vesel Latifi,
Teknika Kriminalistike, Prishtin, 2001.
Vesana Rakiq - Vodineliq, Pravosudno organizaciono pravo, Beograd, 1994.
William Wade/ Christopher Forsyth: Administrative Law, Oxford, 2004.
158
II. Akte juridike t brendshme dhe ndrkombtare:
Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut, 1948.

Deklarata e Pekinit pr Parimet e Pavarsis s Gjyqsorit e vitit 1995.
Kushtetuta e Republiks s Kosovs,2008.
Kodi Penal, 2013, Kodi Nr. 04/L-082.
Kodi i Procedurs Penale, 2013, Kodi Nr. 04/L-123.
Konventa Ndrkombtare pr t Drejta Civile dhe Politike, 1946 . Konventa
Evropiane e t Drejtave t Njeriut e 4 nntorit 1950.
Konventa e Amerikane pr t Drejtat e Njeriut,1969.
Parimi i Primeve Themelore t Pavarsis s Gjyqtarve, viti 1985.
Rregullat e Pekinit, Miratuar nga rezoluta e Asambles s Prgjithshme 40/33
e dats 29 nntor 1985.
Kodi i Drejtsis pr t Mitur, Kodi Nr. 03/L-193, 2010. Ligji pr Gjykatat,
Ligji Nr. 03/L-199/2013.
Indexi i Reforms Gjyqsore, Kosov, vllimi III, Gusht 2007,
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja Le Compte, Van
Leuven e De Meyere kundr Belgjiks, viti 1981.
Vendimit pr solemnitetin e gjykimit dhe veshjen e posame t gjyqtarit nxjerr
nga Kshilli i lart i drejtsis n Republikn e Shqipris i dats 01.01. 2009.
Communication No. 215/1986, G.A. van Meurs v. The Netherlands (Viewes
adopted on 13 July 1990), n UN doc GAOR, A/45 /40 (vol. II), fq. 60, parag.
6.2).
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja Le Compte ,
Van Leuven e De Meyere kundr Belgjiks, viti 1981.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja Van Meurs
kundr Holands (215/1986), 13 korrik 1990 Raporti i Komitetit t Drejtave
t njeriut (A/95/40)190 parg.6.2.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja ,Knig kundr
Republiks Federale t Gjermanis, Gjykata evropiane pr t drejtat e njeriut,
28 qershor 1978 .
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja Zimmerman
dhe Steiner kundr Zvicrs, GjEDNj, 13 korrik 1983.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja Guincho kundr
Portugalis, GjEDNj, 10 korrik 1984.
Case of John Murray v. the United Kingdom, judgment of 8 February 1996.
Court HR, Kotovski Case v, the Netherlands, judgment of 20 November 1989.
Rasti Garcia Ruiz kundr Spanjs nr. 30544/96.
Court HR, Brozicek Cae , Italy, judgment of 19 December 1989 Series A, No
167.
Eur. Court HR, Case of Weber v. Switzerland, judgment of 22 May 1990, Series
A, No 177. Eur. Court HR, Case of Pretto and OTHERS V. Italy, judgment of
159
8 December 1983.
Eur. Court HR, Case Marry v. United Kingdom, 8 February 1996.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja Melin kundr
Francs, GJEDNJ, 22 qershor 1993.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja Hadjanastassiou
kundr Greqis, 16 dhjetor 1992.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja, Albina kundr
Romanis, 25 prill 2005.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja, Van der Hurk
kundr Holands, 19 prill 1994.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja Maanell dhe
Moris kundr Mbretris s Bashkuar, 2 mars 1987.
Court HR, Kotovski Case v, the Netherlands, judgment of 20 November 1989,
Series A, No. 166.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja Gjonboari
kundr Shqipris, 31 mars 2005 dhe 31.3.2008.
Court HR, Case of Pretto and OTHERS V. Italy, judgment of 8 December
1983, Series A, No 71, paragr.27.
Eur. Court HR, Case Marry v. United Kingdom, 8 February 1996 paragr. 45
Komisioni Evropian pr Efektshmrin e Drejtsis, viti 2006.
Raporti i Komisionit Evropian pr t Drejtat e Njeriut, 10 korrik 1991.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja, Ludi, kundr
Zvicrs, dat 15.06.1992.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja, Unterpertinger,
kundr Italis, dat 24.11.1986.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja, Serves kundr
Francs dat 20.10.1997.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja, Suparescu
kundr Gjermanis, dat 01.09.2006
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja, Hadjanastassiou
kundr Greqis, 16 dhjetor 1992,
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja, Albina kundr
Romanis, 25 prill 2005.
Vendimi i Gjykats Evropiane e t Drejtave t Njeriut, shtja, Van der Hurk
kundr Holands, 19 prill 1994.
160

Revist Shkencore Juridik.

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Revist Shkencore Juridik.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Opinio Juris

Revist shkencore juridike

Revist shkencore juridike

Dr. Fejzullah Hasani Kryetar i Gjykats Supreme t Kosovs

Publikuar nga Instituti Gjyqsor i Kosovs

Instituti Gjyqsor i Kosovs, 2015

Prmbajtja e ktij materiali nuk mund t rishtypet, shumzohet ose prcjellt

Pikpamjet e autorve nuk pasqyrojn medoemos pikpamjet e Institutit

Mr. Sc .Afrim Shala* 5

Mr.sc. Agim Maliqi* 19

Besnik Berisha jur. i dip. 77

Mr.sc. Hajrullah Mustafa 85

Mr.sc. Isuf Sadiku* 97

Ma Sc. Isa Shala 109

Mr. sc. Ramadan Gashi 127

Me knaqsi po u drejtohem prmes ksaj reviste juridike, publikimi i t cils,

Qllimi i ksaj reviste sht ofrimi i mbshtetjes profesionale pr gjyqtart,

Nga leximi i punimeve n kt revist, vrehet se autort kan trajtuar shtje

Temat e trajtuara n kt numr t revists Opinio Juris shpresojm q do

Mr.Sc. Lavdim Krasniqi

Mr. Sc .Afrim Shala*

VEPRAT PENALE KUNDR T DREJTAVE T VOTIMIT

Veprat penale kundr t drejtave t votimit jan parashikuar n nj kapitull

Fjalt kye: e drejta e votimit; zgjedhjet; procesi i votimit; veprimi i kryerjes;

Veprat penale kundr t drejtave t votimit jan parashikuar n Kapitullin e

Pr shkak t pasojave dhe rrezikshmris s tyre, veprat penale kundr

Shumica e veprave penale t ktij Kapitulli kan karakter blanket, sepse pr t

me ligjet prkatse t zgjedhjeve.

Kryes i shumics s veprave penale kundr t drejtave t votimit mund t jet

2. Cnimi i s drejts pr t kandiduar5

Vepra penale cenimi i s drejts pr t kandiduar sht nj vepr e re penale q

Sipas paragrafit 1 t nenit 210 t KPRK, formn themelore t ksaj vepre

Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale konsiston n ndrmarrjen e veprimeve

Objekt mbrojts i ksaj vepre penale sht e drejta pr tu kandiduar n zgjedhje.

Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me gjob ose me

Form e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t nenit

Kryes i ksaj vepre penale mund t jet do person.

Nj vepr tjetr e re penale q sht parashikuar n kt Kapitull t KPRK sht

Veprimi i kryerjes s ksaj forme t veprs penale konsiston n ndrmarrjen

Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me gjob ose me

Ndrsa, form e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 3

Pr kt form t rnd t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me

4. Parandalimi i ushtrimit t s drejts pr t votuar 13

Formn themelore t veprs penale parandalimi i ushtrimit t s drejts pr t

Veprimet e kryerjes s ksaj forme t veprs penale jan t prcaktuara n

Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim prej

Form tjetr e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 2 t ktij

Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim deri

Ndrsa, forma e rnd e ksaj vepre penale, e parashikuar n paragrafin 3 t

Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim prej

Duke u bazuar n kto dispozita ligjore, n nenin 213 t KPRK, sht

ksaj dispozite ligjore, kt vepr penale e kryen kushdo q me prdorim t

Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale konsistojn n ndikimin mbi vullnetin

Mjete t kryerjes s ksaj vepre penale jan prdorimi i forcs, kanosjes

Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me burgim prej nj deri n pes

6. Keqprdorimi i detyrs zyrtare gjat zgjedhjeve14

Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me gjob dhe me burgim prej

7. Dhnia ose marrja e ryshfetit n lidhje me votimin15

Kjo form e ksaj vepre penale konsiderohet se sht n momentin e dhnies

Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim prej

Veprimet e kryerjes s ksaj forme t veprs penale konsistojn n krkimin ose

Kjo form e ksaj vepre penale konsiderohet se kryhet n momentin e krkimit

Pr kt form t ksaj vepre penale sht parashikuar dnimi me burgim prej

Form e veant e ksaj vepre penale sht parashikuar n paragrafin 3 t nenit