ARTYKU 4 1. Nikt nie moe by trzymany w niewoli lub w poddastwie. 2. Nikt nie moe by zmuszony do wiadczenia pracy przymusowej lub obowizkowej. 3. W rozumieniu tego artykuu pojcie Pracy przymusowej lub obowizkowej nie obejmuje: a) adnej pracy, jakiej wymaga si zwykle w ramach wykonywania kary pozbawienia wolnoci orzeczonej zgodnie z postanowieniami artykuu 5 niniejszej Konwencji lub w okresie warunkowego zwolnienia; b) adnej suby o charakterze wojskowym, bd suby wymaganej zamiast obowizkowej suby wojskowej w tych krajach, ktre uznaj odmow suby wojskowej ze wzgldu na przekonania; c) adnych wiadcze wymaganych w stanach nadzwyczajnych lub klsk zagraajcych yciu lub dobru spoeczestwa; d) adnej pracy ani wiadcze stanowicych cz zwykych obowizkw obywatelskich. TRE Zakaz niewolnictwa Zakaz poddastwa Zakaz pracy przymusowej (obowizkowej)
Szczeglnie drastyczne przypadki
podporzdkowania i eksploatacji Zakaz niewolnictwa i poddastwa art. 4 ust. 1
Charakter absolutny zakazu brak klauzul
limitujcych Charakter niederogowalny art.15 ust. 2 Konwencji Zakaz pracy przymusowej bd obowizkowej art. 4 ust. 2 i 3
Z jednej strony absolutny charakter zakazu
Z drugiej strony pewne sytuacje wyczono z zakresu pojcia pracy przymusowej (obowizkowej) poprzez tzw. technik enumeracji negatywnej wspczesne niewolnictwo
Handel ludmi, eksploatacja dzieci, kobiet
oraz nielegalnych imigrantw
Konwencja Rady Europy w sprawie dziaa
przeciwko handlowi ludmi, sporzdzona w Warszawie dnia 16 maja 2005 r. Dz.U. 2009 nr 20 poz. 107 Siliadin przeciwko Francji (skarga nr 73316/01) Wyrok ETPCz z 26 lipca 2005 roku
Pani Siliadin, obywatelka Togo, przybya do Francji w
1994 roku z zamiarem studiowania, jednak zamiast tego musiaa pracowa jako pomoc domowa w prywatnym domu w Paryu. Jej paszport skonfiskowano, przez kilka lat pracowaa bez wynagrodzenia 15 godzin na dob, bez dnia wolnego. Pani Siliadin zarzucia, e staa si niewolnikiem w domu. Europejski Trybuna Praw Czowieka uzna, e pani Siliadin nie zostaa zniewolona, poniewa jej pracodawcy, mimo e sprawowali nad ni kontrol, nie mieli "rzeczywistego prawa wasnoci wobec niej umniejszajcego j do rangi przedmiotu. Stwierdzi jednak, e prawo karne obowizujce w danym czasie nie chronio jej wystarczajco i cho zostao zmienione w pniejszym terminie, nie znajdowao zastosowania do jej sytuacji. Trybuna stwierdzi, e Pani Siliadin bya przetrzymywana w poddastwie, z naruszeniem Artykuu 4 (zakaz niewolnictwa, poddastwa, pracy przymusowej lub obowizkowej) Europejskiej Konwencji Praw Czowieka. Niewolnictwo i poddastwo Sytuacja, w ktrej jednostka znajduje si w stanie cakowitego i permanentnego jej uzalenienia Niewolnictwo jest stanem czy pooeniem jednostki wzgldem ktrej stosowane jest postpowanie w caoci lub czci wynikajce z prawa wasnoci Prawo midzynarodowe praktyki zblione do niewolnictwa: Niewola za dugi Paszczyzna Przyrzeczenie za on bez prawa sprzeciwu, wydanie za m za wynagrodzeniem, przekazanie kobiety innej osobie w zamian za wynagrodzenie lub w ramach spadku Oddanie dziecka za wynagrodzeniem bd bezpatnie w celu wyzyskiwania takiego dziecka lub jego pracy Poddastwo Sytuacja totalnego uzalenienia osoby bez moliwoci zmiany swego statusu sytuacja prawna lub sytuacja faktycznego podporzdkowania Rnica midzy niewolnictwem a poddastwem Nieostra Intensywno podporzdkowania Dobro chronione i zakres podmiotowy Art. 4 ujty w formie zakazujcej ustanawia prawo podmiotowe zapewniajce ochron przeciwko wymienionym w nim formom eksploatacji Podmiot uprawniony osoba fizyczna Podmiot zobowizany pastwo czonkowskie, ktre ponosi odpowiedzialno za wszelkie dziaania lub zaniechania swoich organw, funkcjonariuszy czy przedstawicieli Obowizki pozytywne w zakresie dziaa podmiotw prywatnych wyjanianie, ujawnianie i ukaranie sprawcw Obowizki pozytywne pastw Stworzenie odpowiednich ram prawnych o charakterze prewencyjnym: Prawno-karne regulacje ustanawiajce sankcje za tego rodzaju dziaania Administracyjno-socjalne regulacje dotyczce tych form dziaalnoci gospodarczej, dla ktrych tego rodzaju praktyki s najbardziej typowe Regulacje imigracyjne przeciwdziaajce sprowadzaniu ofiar z zagranicy Podejmowanie dziaa operacyjnych dla ochrony ofiar lub potencjalnych ofiar handlu ludmi i innych niedozwolonych praktyk Przeprowadzenie dochodzenia we wszystkich sprawach, w ktrych takie praktyki wystpiy Praca przymusowa lub obowizkowa Brak definicji Odwoanie do prawa midzynarodowego: Konwencja nr 29 MOP wszelka praca lub usugi wymagane od jakiej osoby pod grob jakiejkolwiek kary i do ktrych dana osoba nie zgosia si dobrowolnie Konwencja nr 105 MOP zobowizanie do zniesienia pracy przymusowej lub obowizkowej, zakaz korzystania z niej pod jakkolwiek postaci: jako rodka nacisku lub wychowania politycznego, jako sankcji za pogldy, metody mobilizowania czy wykorzystywania siy roboczej dla celw rozwoju gospodarczego, jako rodka dyscypliny pracy, kary za udzia w strajkach, rodka dyskryminacji rasowej, spoecznej, narodowej albo religijnej Orzecznictwo ETPCz Praca wykonywana pod przymusem fizycznym lub moralnym, pod grob jakiejkolwiek kary i wbrew woli osoby zainteresowanej, ktra nie wyrazia na ni zgody szerokie rozumienie pojcia pracy fizyczna, umysowa, wypenianie wiadcze (usugi) Zgoda zainteresowanego Praca wykonywana dobrowolnie nie moe by uznana za prac przymusow lub obowizkow Dobrowolno ? (podjcie, przerwanie) Dodatkowy wymg: danie wiadczenia pracy ma niesprawiedliwy i opresyjny charakter bd wykonywanie pracy nakada ciar, ktrego mona byo unikn Nie stanowi pracy przymusowej Wprowadzenie 2 letniego nakazu pracy dla modych dentystw Naoenie na adwokatw i aplikantw obowizku wiadczenia pomocy prawnej z urzdu osobom ubogim Naoenie na notariuszy obowizku redukowania opat pobieranych od niektrych typw klientw Ograniczenie wysokoci zasiku dla bezrobotnych w razie odmowy podjcia pracy wskazanej przez wadze Uzalenienie transferu pikarza od uiszczenia wysokiej kompensaty dla jego poprzedniego klubu Praca bez wynagrodzenia -wolontariat Prezentacja zostaa przygotowana w oparciu o publikacj:
L. Garlicki (red.) Konwencja o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych
Wolnoci, Tom I, komentarz do art. 1-18. Wyd. C. H. Beck, Warszawa 2010.