Sveuilite u Rijeci

Fakultet za menadment u turizmu i ugostiteljstvu

PREGLED FORMULA
iz
STATISTIKE

Prof. dr. sc. SUZANA MARKOVI

 P R E G L E D F O R M U L A

GRAFIKO PRIKAZIVANJE

Strukturni krug

dio x0 isjeak (sektor kruga)

0
x = 360 0 dio parcijalna frekvencija pojave
cjelina
cjelina ukupna frekvencija

r polumjer kruga
P
r P ukupna frekvencija koja se prikazuje
grafiki
Ludolfov broj (3,14)

Strukturni polukrug

dio x0 isjeak (sektor kruga)

x
0
180 0 dio parcijalna frekvencija pojave
cjelina
cjelina ukupna frekvencija

r polumjer kruga
2P
r P ukupna frekvencija koja se prikazuje
grafiki
Ludolfov broj (3,14)

RELATIVNI BROJEVI

Postoci

dio P - postotak, relativna frekvencija

P 100 dio - parcijalna frekvencija pojve
cjelina
cjelina - ukupna frekvencija

Relativni brojevi koordinacije (RBK)

f1 f2 f1 - frekvencija jedne statistike pojave (mase)

RBK RBK f2 - frekvencija druge statistike pojave
f2 f1
(mase)

2
 Indeksi

f1 I - indeks
I 100 f1 - jedna frekvencija statistike pojave
f2
f2 - druga frekvencija iste statistike pojave
(baza usporedbe)

NUMERIKI NIZ

Srednje vrijednosti

Aritmetika sredina

Negrupirani podaci

x i
x - aritmetika sredina
x i 1
fi - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n
N
N - ukupan broj jedinica u nizu
Grupirani podaci
xi - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n
n

x i fi
x i 1
n

f
i 1
i

Harmonijska sredina

Negrupirani podaci

N
H N
1
xi 1
H - harmonijska sredina
i
fi - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n
Grupirani podaci N - ukupan broj jedinica u nizu
n
xi - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n
f i
H i 1
n
fi
xi 1 i

3
 Geometrijska sredina

Negrupirani podaci

1 N G - geometrijska sredina
log G log xi fi - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n
N i 1
N - ukupan broj jedinica u nizu
ili
xi - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n
G N x1 x2 ... x N log - Logaritam

Grupirani podaci

n
1
log G n
f i log xi
f
i 1
i
i 1

ili
f
G N x1f1 x2f 2 ... xk k

Mod

Grupirani podaci (razredi): Mo - mod

L1 - donja granica modalnog razreda
ba b - najvea frekvencija u nizu (najvea
Mo L1 i
b a b c korigirana frekvencija kod nejednakih
razreda)
a - frekvencija iznad b
c - frekvencija ispod b
i - veliina modalnog razreda

fi fc - korigirana frekvencija
fc fi - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n
i
i - veliina razreda ija se frekvencija
korigira

Medijan

Negrupirani podaci r - redni broj podatka, koji predouje

medijan u ureenom nizu s neparnim
N 1 brojem lanova (jedinica)
r r1, r2 - redni brojevi podataka u ureenom nizu s
2
N parnim brojem lanova (jedinica)
r1 N - ukupan broj lanova (jedinica) u nizu
2
Me - medijan
r2 r1 1 xr1, xr2 - podatak s rednim brojem r1 tj. r2
L1 - donja granica medijalnog razreda
x r1 x r 2 f1 - zbroj frekvencija do medijalnog razreda
Me
2 fmed - frekvencija medijalnog razreda
i - veliina medijalnog razreda
4
Grupirani podaci (razredi)

N
f1
Me L1 2 i
f med

Mjere disperzije

Raspon varijacije

R - raspon varijacije
R xmax xmin xmax - najvea vrijednost numerikog obiljeja
xmin - najmanja vrijednost numerikog obiljeja

Kvartili

Donji kvartil

Negrupirani podaci

N
r1 r1, r2 - redni brojevi podataka u ureenom nizu
4
r2 r1 1 kojima se odreuje donji kvartil
N - ukupan broj lanova (jedinica) u nizu
Q1 - donji kvartil
x r1 x r 2
Q1 xr1, xr2 - podatak s rednim brojem r1 tj. r2
2 L1 - donja granica kvartilnog razreda
f1 - zbroj frekvencija do kvartilnog razreda
Grupirani podaci (razredi) fQ1 - frekvencija kvartilnog razreda
N
f1 i - veliina kvartilnog razreda
Q1 L1 4 i
f Q1

Gornji kvartil

Negrupirani podaci r1, r2 - redni brojevi podataka u ureenom nizu

kojima se odreuje gornji kvartil
3N N - ukupan broj lanova (jedinica) u nizu
r1 Q3 - gornji kvartil
4
r2 r1 1 xr1, xr2 - podatak s rednim brojem r1 tj. r2
L1 - donja granica kvartilnog razreda
f1 - zbroj frekvencija do kvartilnog razreda
x r1 x r 2
Q3 fQ3 - frekvencija kvartilnog razreda
2 i - veliina kvartilnog razreda

5
Grupirani podaci (razredi)

3N
f1
Q3 L1 4 i
f Q3

Interkvartil

IQ - interkvartil
I Q Q3 Q1 Q1 - donji kvartil
Q3 - gornji kvartil

Koeficijent kvartilne devijacije

Q3 Q1 VQ - koeficijent kvartilne devijacije

VQ Q1 - donji kvartil
Q3 Q1
Q3 - gornji kvartil

Standardna devijacija

2 - standardna devijacija
2 - varijanca ili drugi moment oko sredine

Koeficijent varijacije

V - koeficijent varijacije
V 100 - standardna devijacija
x
x - aritmetika sredina

6
Momenti

Momenti oko nule

Negrupirani podaci

N mk - k-ti moment oko nule, k=0,1,...

x k
i xi - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n
mk i 1
, N - ukupan broj jedinica u nizu
N
fi - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n
N N

xi x 2
i
m1 i 1
, m2 i 1
,
N N
N N

x 3
i x 4
i
m3 i 1
, m4 i 1

N N

Grupirani podaci

fx i
k
i
mk i 1 n n
n
,
f i xi3 fx 4

f
i i
i m3 i 1
, m4 i 1
i 1 n n

f
i 1
i f
i 1
i
n n

fx i i fx i
2k
i
m1 i 1
n
, m2 i 1
n
,
f
i 1
i fi 1
i

Momenti oko sredine

Negrupirani podaci

x x
N k N 2

i x i x
k i 1
, 2 i 1
,
N N

x x
3 4
N N
k - k-ti moment oko sredine, k=0,1,...
x x
i i mk - k-ti moment oko nule, k=0,1,...
3 i 1
, 4 i 1
xi - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n
N N
N - ukupan broj jedinica u nizu
x - aritmetika sredina
fi - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n

7
Grupirani podaci

f x f x
n k n 2

i i x i i x
k i 1
n
, 2 i 1
n
,
f
i 1
i f i 1
i

f x f x
n 3 n 4

i i x i i x
3 i 1
n
, 4 i 1
n

f
i 1
i f
i 1
i

0 1, 1 0

Pomou momenata oko nule

2 m2 m12
3 m3 3m1m2 2m13
4 m4 4m1m3 6m12 m2 3m14

8
Mjere asimetrije i mjere zaobljenosti

Koeficijent asimetrije

3 3 - koeficijent asimetrije
3 3 - trei moment oko sredine
3
- standardna devijacija

Pearsonove mjere asimetrije

x Mo
S k1 Sk - Pearsonova mjera asimetrije

x - aritmetika sredina
Mo - mod
3 ( x Me)
Sk2 Me - medijan
- standardna devijacija

Bowleyjeva mjera asimetrije

SkQ - Bowleyjeva mjera asimetrije

Q Q3 2Me Q1 - donji kvartil
S kQ 1 Q3 - gornji kvartil
Q3 Q1
Me - medijan

Koeficijent zaobljenosti

4 4 - koeficijent zaobljenosti
4 4 - etvrti moment oko sredine
4
- standardna devijacija

9
KOMBINATORIKA

Permutacije

Bez ponavljanja
P n! P - permutacije bez ponavljanja
P - permutacije s ponavljanjem
S ponavljanjem n - broj elemenata
n! r - razred
P
r1!r2 !...rk !

Varijacije

Bez ponavljanja
n! V - varijacije bez ponavljanja
V - varijacije s ponavljanjem
(n r )! V
n - broj elemenata
S ponavljanjem r - razred
V nr

Kombinacije

Bez ponavljanja
n n! K - kombinacije bez ponavljanja
K - kombinacije s ponavljanjem
r r!(n r )! K
- broj elemenata
n
S ponavljanjem r - razred
n r 1
K
r

10
VJEROJATNOST

Matematika vjerojatnost ili vjerojatnost a priori

m P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P( A) m - broj povoljnih mogunosti
n
n - broj svih mogunosti

Statistika vjerojatnost ili vjerojatnost a posteriori

f ( A) P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P( A) f(A) - frekvencija dogaaja A
n
n - broj izvrenih pokusa

Suprotna vjerojatnost

Q( A) 1 P( A) Q(A) - suprotna vjerojatnost

P(A) - vjerojatnost dogaaja A
P( A) Q( A) 1

Zbrajanje vjerojatnosti vjerojatnost ili-ili u ekskluzivnom smislu

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P( A B) P( A) P( B) P(B) - vjerojatnost dogaaja B

Mnoenje vjerojatnosti vjerojatnost i-i

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P( A B) P( A) P( B) P(B) - vjerojatnost dogaaja B

Vjerojatnost barem jedan vjerojatnost ili u inkluzivnom smislu

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P 1 Q( A) Q( B) P(B) - vjerojatnost dogaaja B
P( A B) P( A) P( B) P( A) P( B) Q(A) - suprotna vjerojatnost dogaaja A
Q(B) - suprotna vjerojatnost dogaaja B

11
 Vjerojatnost samo jedan

P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P(B) - vjerojatnost dogaaja B
P P( A) Q( B) Q( A) P( B) Q(A) - suprotna vjerojatnost dogaaja A
Q(B) - suprotna vjerojatnost dogaaja B

Vjerojatnost dogaaja koji se ponavljaju

P1 - vjerojatnost da dogaaj nastupi n-puta

P1 p n Q - vjerojatnost da dogaaj n-puta ne nastupi
P2 - vjerojatnost da dogaaj u n pokusa nastupi
Q (1 p) n
barem jedanput
P2 1 (1 p) n p - vjerojatnost da e se dogoditi neki dogaaj
n - broj ponavljanja (pokusa)

Uvjetna vjerojatnost

P( A B) P(A/B) - vjerojatnost dogaaja A uz uvjet dogaaja

P( A / B) B
P( B)
P(B/A) - vjerojatnost dogaaja B uz uvjet dogaaja
A
P( A B)
P( B / A) P(A) - vjerojatnost dogaaja A
P( A) P(B) - vjerojatnost dogaaja B

Totalna vjerojatnost

P(A) - vjerojatnost dogaaja

P( A) P( B1 ) P( A / B1 ) P( B2 ) P( A / B2 ) ... P( Bi ) P( A / Bi ) A
P(Bi) - vjerojatnost dogaaja
Bi, i=1, 2,..

Bayesova formula

P( Bi ) P( A / Bi ) P(A) - vjerojatnost dogaaja A

P( Bi / A) P(Bi) - vjerojatnost dogaaja Bi, i=1, 2,..
P( Bi ) P( A / Bi )

12
TEORIJSKE DISTRIBUCIJE

Binomna distribucija

E ( x) X n p
V ( x) n p q
E(x) - matematiko oekivanje
q x - broj nastupanja dogaaja A u n pokusa
V 100
n p n - broj elemenata u uzorku ili broj pokusa
p - vjerojatnost ostvarenja dogaaja A
n pq q - vjerojatnost nenastupanja dogaaja A
V(x) - varijanca
q p
3 V - koeficijent varijacije
n pq - standardna devijacija
3 - koeficijent asimetrije
1 6 p q 4 - koeficijent zaobljenosti
4 3
n pq Mo - mod
P(x) - vjerojatnost da sluajna varijabla ima
n p q Mo n p p vrijednost x
n
P( x ) p x q n x
x

Poissonova distribucija

E ( x) X
V (x)

100
V
E(x)- matematiko oekivanje
- lamda
V(x)- varijanca
1 V - koeficijent varijacije
3 - standardna devijacija
3- koeficijent asimetrije
1 4- koeficijent zaobljenosti
4 3 Mo - mod

P(x)- vjerojatnost da sluajna varijabla ima
1 Mo vrijednost x
e - baza prirodnog logaritma, e= 2,7182...
x
P( x) e
x!
P(0) e

13
 Normalna ili Gaussova distribucija

( x x )2
1
f ( x) e 2 2
f(x) - funkcija vjerojatnosti tj. gustoa razdiobe
2 x - tekua vrijednost sluajne varijable
z2 x - aritmetika sredina osnovnog skupa
1 xx
f ( z) e 2
; z - standardna devijacija
2 e - baza prirodnog logaritma, e= 2,7182...
- Ludolfov broj (3,14)
3 0
3 - koeficijent asimetrije
4 3 4 - koeficijent zaobljenosti

METODA UZORAKA

Frakcija izbora

n f - frakcija izbora
f n - uzorak
N
N - populacija, osnovni skup

Metode procjene

Procjena aritmetike sredine osnovnog skupa

Interval: X - aritmetika sredina osnovnog skupa

x - aritmetika sredina uzorka
x t sx X x t sx t - koeficijent pouzdanosti
- standardna greka procjene aritmetike
sx
sredine

f>0,05
f<0,05

n>30 s x
s s N n
n>30 sx
n n N 1
s
n<30 sx s N n
n 1 n<30 sx
n 1 N 1

s - procijenjena standardna devijacija

n>50 s
osnovnog skupa
n - standardna devijacija
n<50 s
n 1

14
 Procjena totala osnovnog skupa

Interval: X - total osnovnog skupa

x' - procijenjeni total
x't s x'
X x't s
x'
t - koeficijent pouzdanosti
s x ' - standardna greka procjene totala

x' N x sx - standardna greka procjene aritmetike

sredine
s N sx
x'

Procjena proporcije osnovnog skupa

Interval: P - proporcija osnovnog skupa

p - proporcija uzorka
p t sp P p t sp t - koeficijent pouzdanosti
s p - standardna greka procjene proporcije

f>0,05
f<0,05

pq pq N n
sp sp
n 1 n 1 N 1

q 1 p

15
Testiranje hipoteze (z-test)

Testiranje hipoteze o nepoznatoj sredini osnovnog skupa

H0 : X X 0 H0 - nul-hipoteza
H1 - alternativna hipoteza
H1 : X X 0 X - aritmetika sredina osnovnog skupa
X0 - pretpostavljena aritmetika sredina
osnovnog skupa

z - z-vrijednost
X0 x
z x - aritmetika sredina uzorka
sx s x - standardna greka procjene aritmetike
sredine osnovnog skupa

Testiranje hipoteze o nepoznatoj proporciji osnovnog skupa

H 0 : P P0 H0 - nul-hipoteza
H1 - alternativna hipoteza
H 1 : P P0 P - proporcija osnovnog skupa
P0 - pretpostavljena proporcija osnovnog
skupa

z - z-vrijednost
P0 p p - proporcija uzorka
z
sp s p - standardna greka procjene proporcije
onovnog skupa

Testiranje hipoteze o jednakosti aritmetikih sredina dvaju osnovnih skupova

H0 : X 1 X 2 H0 - nul-hipoteza
H1 - alternativna hipoteza
H1 : X 1 X 2 X1 - aritmetika sredina prvog osnovnog skupa
- aritmetika sredina drugog osnovnog
X2
skupa

z - z-vrijednost
x1 x 2
z x 1 - aritmetika sredina uzorka iz prvog
s x 1 x 2 osnovnog skupa
- aritmetika sredina uzorka iz drugog
x2
osnovnog skupa
s x 1 x 2
- standardna greka razlike aritmetikih
sredina

16
n>30 n<30

s12 s 22
s x 1 x 2 1 1 n1 s12 n2 s 22
n1 n2 s x 1 x 2 s s
n1 n2 n1 n2 2

Testiranje hipoteza o jednakosti proporcija dvaju osnovnih skupova

H0 - nul-hipoteza
H 0 : P1 P2 H1 - alternativna hipoteza
P1 - proporcija prvog osnovnog skupa
H1 : P1 P2 - proporcija drugog osnovnog skupa
P2

z - z-vrijednost
p1 p 2 p1 - proporcija uzorka iz prvog osnovnog
z
s p1 p2 skupa
p2
- proporcija uzorka iz drugog osnovnog
s p1 p2
skupa
- standardna greka razlike proporcija

1 1 P - prosjena proporcija
s p1 p2 P Q
n1 n2 Q - prosjena suprotna proporcija
m1 - broj jedinica iz prvog uzorka s nekim
m1 m2 odabranim svojstvom
P m2 - broj jedinica iz drugog uzorka s nekim
n1 n2
odabranim svojstvom
Q 1 P

17
HI KVADRAT TEST

H 0 : F ( x) F0 ( x) H0 - nul-hipoteza
H1 - alternativna hipoteza
H1 : F ( x) F0 ( x) F(x) - zadana empirijska razdioba
F0(x) - pretpostavljena teorijska razdioba

2 - hi-kvadrat test
( f i fi' ) 2
n

2
fi - empirijske frekvencije, i=1,...,n
i 1 fi' fi ' - teorijske frekvencije, i=1,...,n

N - ukupan broj jedinica

P(x) - vjerojatnost odabrane teorijske distribucije
f i ' N P( x) i - veliina razreda (interval izmeu dviju
N i vrijednosti numerikog obiljeja
fi' Y ( z) - standardna devijacija
Y(z) - ordinate gustoe jedinine normalne
distribucije

k n 1 - uniformna distribucija
k - stupnjevi slobode
k n 2 - binomna i Poissonova
n - broj teorijskih frekvencija
k n 3 - normalna distribucija

18
KORELACIJSKA I REGRESIJSKA ANALIZA

Linearna korelacija

Jednadbe pravaca regresije

Jednadba prvog pravca regresije

Yc a b x
Yc - vrijednost prvog pravca regresije

b
XY X Y a, b
Xi
- parametri prvog pravca regresije
- frekvencije jedne pojave, i=1,...,n
X XX 2
Yi - frekvencije druge pojave, i=1,...,n
a Y b X

- aritmetika sredina (prosjena vrijednost)

X
X i
, Y
Y i
X
prve pojave
N N Y - aritmetika sredina (prosjena vrijednost)
druge pojave
N - broj frekvencija u pojavi X ili Y
Jednadba drugog pravca regresije
Xc a ' b ' y

XY Y X
Xc - vrijednost drugog pravca regresije
b '
a , b' - parametri drugog pravca regresije
'

Y Y Y
2

a' X b' Y

Pearsonov koeficijent korelacije

r
( X X ) (Y Y )
i i
r - koeficijent korelacije
Xi - frekvencije jedne pojave, i=1,...,n
( X X ) (Y Y )
i
2
i
2
Yi - frekvencije druge pojave, i=1,...,n

b - parametar u prvoom pravcu regresije

r b b' b' - parametar u drugom pravcu regresije

19
 Analiza varijance

Jednadba analize varijance

(Y i Y )2

(Y c Y )2

(Y
i Yc ) 2
N N N
2 p2 np
2

2

(Y i Y )2
N
a Y b XY Y Y 2 - ukupna varijanca
2
p p2 - protumaena varijanca
N np2 - neprotumaena varijanca

2

Y 2
a Y b XY
np
N

Korelacija ranga

Spearmanov koeficijent korelacije ranga

n
rs - koeficijent korelacije ranga
6 d i2 di - razlika rangova
rs 1 i 1
n - broj frekvencija u pojavi X ili Y
n n
3

rx - rang od pojve X
d i rx ry ry - rang od pojave Y

20
VREMENSKI NIZ

Individualni indeksi

Verini indeksi
Vt - verini indeks
Y Yt - vrijednost pojave (frekvencija) u tekuem
Vt t 100
Yt 1 Yt-1 razdoblju, t=2,3,...,n
- vrijednost pojave (frekvencija) u
prethodnom razdoblju
Bazni indeksi
It - bazni indeks
Yt - vrijednost pojave (frekvencija) u tekuem
Yt razdoblju, t=1,2,...,n
It 100 Yb - vrijednost pojave (frekvencija) u baznom
Yb
razdoblju

Linearni trend

Ishodite na poetku razdoblja

Yc a b x

b
XY X Y Yc - vrijednost trenda
a,b - parametri trenda
X XX 2

a Y b X

X
X i
, Y
Y i N - broj vremenskih jedinica
N N

Ishodite u sredini razdoblja

Yc a b x
Yc - vrijednost trenda

b
XY a,b - parametri trenda
X 2

a
Y
N

21
22