Professional Documents
Culture Documents
2011giaotrinhkythuatchieusang Iiir Vuhungcuong PDF
2011giaotrinhkythuatchieusang Iiir Vuhungcuong PDF
GIO TRNH
K THUT
CHIU SNG
(n bn ln th ba)
G iao trnh nay c soan trong boi canh hoc vien cac khoa cua Lp chuyen e THIET KE IEN
HP CHUAN, tai Trung Tam ien T May tnh, Trng ai hoc Khoa hoc T nhien TPHCM, can mot
giao trnh he thong e tham khao va on tap de dang phan Thiet ke chieu sang.
Chng 1 noi ve ly thuyet c s ky thuat chieu sang nham nhac lai cac ai lng va n v quang trac,
cung vi khai niem cac yeu cau trong ky thuat chieu sang.
Cac chng 2,3 va 4 co tnh hng oi tng, nham vao ky thuat va phng phap tnh toan khac nhau
cho 3 oi tng thiet ke chieu sang: chieu sang ben trong (indoor lighting), chieu sang ben ngoai
(outdoor lighting) va chieu sang ng giao thong (road lighting).
Chng 5 nham trnh bay ve en va choa en va cac van e lien quan, la phan kien thc thc te thay oi
rat nhanh theo cac thi ky, thng thieu tai lieu tham khao bang tieng Viet.
Giao trnh co tham khao va vien dan nhieu yeu cau trong cac tieu chuan chieu sang hien hanh cua Viet
Nam va cua Uy ban Quoc te ve Chieu sang CIE (Commission Internaltionale DEclairage).
ay khong phai la mot giao trnh toan tap cho moi ngi, do o tac gia khong co tham vong trnh bay
tat ca cac van e ve ky thuat chieu sang. Mat khac, co mot so noi dung trnh bay trc quan hay v du
tnh toan dai dong, a co trong bai giang cua lp hoc, th cung khong can lap lai trong giao trnh, e
tiet kiem giay in, gop phan bao ve moi trng.
Trong giao trnh co s dung lai mot so cac hnh ve, d lieu, va hnh anh cua mot so ong nghiep, nha
san xuat, va chuyen gia khac, ma tac gia cha co ieu kien xin phep. V ly do giao duc, mong quy v
lng tnh dung th.
Tac gia ac biet gi li cam ta en PGS TS Nguyen Hu Phng, Nha giao u tu, ngi Thay knh men,
luon khuyen khch, cham soc cho Lp Chuyen e THIET KE IEN HP CHUAN. Cung gi li cam n
en tat ca hoc vien cac khoa cua lp chuyen e, a ong vien tac gia rat nhieu e hoan tat giao trnh
nay. ong thi tac gia gi li cam n en cac giang vien ong nghiep, va cac nhan vien cua Trung tam
ien t - May tnh, Trng ai hoc Khoa hoc T nhien TP.Ho Ch Minh, a giup rat nhieu e lp
chuyen e i c chang ng en thanh cong nh ngay hom nay.
Tac gia cungxin bay to cam n chan thanh en cac ong nghiep, chuyen gia, bang hu trong Hoi Chieu
sang o th Viet Nam va Cong ty Co phan Giai phap C ien MES, a giup ieu kien, tai lieu, ong
thi gop y cho giao trnh nay.
Trong an ban lan th ba, co nhng thay oi, chu yeu e cap nhat cong ngh, tieu chuan va thong nhat
thuat ng. Du sao, giao trnh van co the con nhieu thieu sot. Tac gia cam n trc tat ca cac oc gia
nao giup phat hien cac sai sot e a vao sa cha cho an ban lan sau./-
Vu Hung Cng
MUC LUC
a- Khai niem goc khoi. b- Cng o sang. c- ng cong phan bo cng o sang IDC (Intensity
Distribution Curve).
3. o roi (illuminance) .4
a- nh ngha. b-Cac tr so o roi trong thc te. c- Quan he gia o roi va cng o sang. d- o roi
trung bnh.
4. o choi (luminance)6
a- nh ngha . b-Cac tr so o choi thc te. c-Ban chat cua be mat nhan anh sang. d-Be mat phan xa
khuyet tan hoan toan. e-nh luat Lambert. f-He so phan xa cua mot so be mat vat lieu.
a-Mot so v du ve nhiet o mau. b-Thang nhiet o mau theo CIE va bong en huynh quang tieu bieu .
c-Bieu o Kruithoff.
a-nh ngha. b-Nhom the hien mau. c- Nguon sang va ch so the hien mau.
II. KHAI NIEM CAC YEU CAU CUA KY THUAT CHIEU SANG ..11
a-Chieu sang cac cong trnh o th. b-Chieu sang cong vien, vn hoa. c-Chieu sang cac cong trnh
kien truc, my thuat. d-Chieu sang cac cong trnh The duc the thao ngoai tri.
i
CHNG 2 : CHIEU SANG BEN TRONG
I. AI CNG 15
3. Cac tieu chuan cua thiet ke chieu sang ben trong .16
3. o roi cua xung quanh lan can vung lam viec (immediate surrounding) ..17
4. He so ong eu .17
a- o roi tren mat phang ngang. b- o roi tren mat phang ng.c- o roi tren mat phang nghieng.
d- Cong thc cua nguon mat (luminous surface). e- o roi (ban) tru (semi cylindrical illuminance).
1. Choi loa giam kha nang quan sat (Disability Glare) .25
a- o choi mang m. b-He so choi loa S va ch so choi loa P c- Choi loa phan xa d- Goc che chan
cua en,
a-nh ngha . b-Cach tnh. c-V tr xac nh d- anh gia. e-Ap dung Bieu o Bodman-Sollner e
anh gia choi loa.
ii
V. CHIEU SANG S CO CHO CAC TOA NHA .34
a-Yeu cau gii han o roi. b-Yeu cau gii han o choi giam kha nang quan sat. c-Yeu cau thi gian
ap ng va thi gian ton tai.
VI. CAC KIEU CHIEU SANG PHAN CAP CHOA EN THEO CIE ..36
8. Ty so bo tr en 41
VII. CAC YEU TO KHAC TRONG THIET KE CHIEU SANG BEN TRONG CAC CONG
TRNH XAY DNG.42
a- Nhiet o mau cua en. b-Ch so th hin mau CRI (colour rendering index).
VIII. KINH NGHIEM CHUYEN GIA TRONG CAC KIEU CHIEU SANG BEN
TRONG45
4- Chieu sang trc tiep va gian tiep (direct and indirect) .48
a- Chieu sang quet oi xng (symmetrical washlighting). b-Chieu sang quet bat oi xng (asymmetrical
washlighting)
iii
6- Chieu sang iem nhan (accent lighting).54
IX. MOT SO KY HIEU LOAI CHOA EN TREN BAN VE MAT BANG CHIEU SANG
..57
I. AI CNG ..58
a- Cong thc nh ngha. b- Cach tnh toan. c-anh gia he so choi loa GR
a- Cong thc. b-Cach tnh SLI. c-anh gia ch so han che choi loa G.
IV. YEU CAU O ROI CHO KHU VC, CONG VIEC VA HOAT ONG
BEN NGOAI 62
a- Bac thang o roi theo tieu chuan TCXDVN 333:2005. b-Bac thang o roi theo tieu chuan CIE S
015/E:2005.
a- Theo tieu chuan TCXDVN 333:2005. b-Theo tieu chuan TCVN 7114-3:2008. c- Theo tieu chun
CIE S 015/E:2005
iv
2. Chieu sang tng ai 65
2. Tom tat cac yeu cau chieu sang cac san the thao 66
a- Cao o at en cho san bong a va san van ong a chc nang . b-Cao o at en chieu sang cho
san quan vt. c-Cao o at en chieu sang cho san bong chuyen, bong ro, cau long. d-Cao o at en
chieu sang cho be bi ngoai tri.
a- Chieu sang san bong a. b- Chieu sang san quan vt. c-Chieu sang ho bi
VII. CAC YEU CAU KHAC CHO CHIEU SANG NGOAI TRI 72
1- o roi duy tr vung can xung quanh vung lam viec .72
2- Li o kiem .72
a- Li o kiem cho chieu sang cac khu vc lam viec ngoai nha.. b-Li o kiem cho cac san the
thao
3- Van e o nhiem anh sang hay anh sang can tr (obstrusive light) 73
I. AI CNG .78
v
2. Phng phap o choi trung bnh .80
a- Cong thc. b- Cach tnh. c- anh gia Mc tang ngng tng oi TI.
a-Cong thc. b-Cach tnh SLI. c-anh gia ch so han che choi loa G
3. en ng at chuan ..90
CHNG 5 : EN VA CHOA EN
1. en si ot (Incandescent lamps) .. 92
a-en si ot thong dng (GSL). b-en si ot a nang (en A). c-en R va PAR. d-en
tungsten halogen.
a-en huynh quang thong dung (General Fluorescent lamps). b-en huynh quang compact.
vi
c-en Sodium cao ap HPS (High pressure sodium lamps). d-en Metal Halide (MH). e-en
sodium thap ap (Low pressure sodium lamps). f-en cao ap hi thuy ngan HP-MV (High pressure
- Mercury Vapour Lamps). g-en thuy ngan trc tiep (hon hp) (Blended lamps).
3. en LED (LED lamps) ..99
4. D lieu chi tiet ve cac en thong dung 103
5. ng dung thch hp cho cac nguon sang thong dung .103
1- Ma en ILCOS 104
2- Ma en LBS.104
a-Mach en metal halide va sodium cao ap. b-Mach en sodium thap ap. c- Mach en huynh
quang. d-Mach en khan cap (emergency light).
vii
11- en dan hng (oriention luminaires) .144
PHU LUC A: CAC YEU CAU T CHUN CHO CHIEU SANG BEN TRONG THEO TIEU
CHUAN QUOC GIA TCVN 7114-1 :2008 ....149
PHU LUC B1: CAC YEU CAU T CHUN CHO CHIEU SANG BEN NGOAI THEO TCXDVN
333 :2005 :....162
PHU LUC B2: CAC YEU CAU T CHUN CHO CHIEU SANG AN TOAN VA BAO VE NGOAI
NHA THEO TCVN 7114-3 :2008..165
PHU LUC B3: CAC YEU CAU T CHUN CHO CHIEU SANG BEN NGOAI THEO ISO 8995-
2 :2005...167
PHU LUC C: CAC YEU CAU T CHUN CHO CHIEU SANG THE THAO THEO
EN 12193 :1999..175
PHU LUC F: THONG SO KY THUAT CUA MOT SO BONG EN THONG DUNG 193
PHU LUC G: CAC BANG THA SO MF E TNH HE SO DUY TR CUA HE THONG CHIEU
SANG THEO CIE 97 :2006 VA CIE 154 :2003 ..194
PHU LUC H : BANG PHAN XA CHO CAC LOI MT NG R1, R2, R3, R4 ...199
-----oOo-----
viii
CHNG 1 : LY THUYET C S
Quang hieu, hay hieu suat phat quang, la quang thong (lm) phat ra tnh theo moi n v cong
suat (watt) cua bong en, n v cua quang hieu la lumen/watt (lm/W).
V du : Theo V du tren kia, bong en si ot 40W co quang hieu bang: 430/40 = 10,75 lm/W;
bong en huynh quang 36Wco quang hieu bang: 3.100/36 = 86,1 lm/W.
Quang hieu moi loai bong en co tr so khac nhau tuy nguyen ly phat quang va cong nghe che
tao. en huynh quang co quang hieu cao hn en si ot, en sodium cao ap co quang hieu
cao hn en thuy ngan cao ap, en sodium thap ap co quang hieu cao hn n sodium cao p,
n LED cho quang hiu cao nht.
Ta co the xem quang thong cua mot bong en co cong suat P, va quang hieu cua no bang
cach xem d liu cua cac hang san xuat , nh trong Phn III, Chng 4; hoac xem tr so tieu
bieu trong Bang 33, Phu Luc 9, TCXDVN 333, c trch trong Phu luc F giao trnh nay.
Goc phang: tren mot ng tron tam O, ban knh R, xem mot
cung tron AB chan bi mot goc tam O.
1
AB
(1)
R
Nh vay, t tam O nhn ca ng tron, ta co goc cua ca mat phang bang 2R/R = 2 radiant.
Tng t gc ca na mt phng l .
Goc khoi: tng t nh vay, tren mot mat cau tam O, ban knh R, xem mot dien tch chom
cau A. T tam O ke cac ng sinh ta vao mat A, ta co mot goc khoi
(o-me-ga) nhn mat A t tam O.
A
Goc khoi, o bang n v steradiant (sr), co tr so: (2)
R2
Nh vay t tam O nhn ca mat cau, ta co goc khoi cua ca khong gian
bang 4R2/R2 = 4 sr. Tng t, goc khoi cua na khong gian la 2 sr.
Goc khoi nhn mot chom cau t tam O cua hnh cau
V du: goc khoi nhn mot phan mat cau t tam cua no,
Xem mot mat phang (A) bat ky, co dien tch A, co tam
M, phap tuyen vi A tai M lam mot goc vi tia OM.
Goc khoi nhn (A) t mot iem O ngoai (A) c nh
A.cos
ngha theo cong thc: (4)
R2
V du: Mot mat phang (A), dien tch 4 m2, c quan sat t
iem O, cach xa 20m, goc nhn t O en (A) tao vi phap tuyen
cua (A) mot goc 60o. Goc khoi nhn (A) t O la: = 4 x cos600 /
202 = 0,005 sr.
b- Cng o sang:
Cong thc nh ngha cua cng o sang: I (5)
Nguon sang ang hng la nguon sang co cng o sang ong eu theo moi phng.
V du : Mot en si ot cong suat 60W, quang thong = 710lm, khong choa, c xem nh
mot nguon sang co cng o sang ang hng: I = 710 / 4 = 56,5 cd.
Do choa en nen cng o sang thng khong ong eu theo moi phng, v du:
Cng o sang 0,8 theo moi 35 theo moi 1.500 tam chum 250.000 tam
(cd) phng phng tia chum tia
c- ng cong trac quang (ng cong phan bo cng o sang) IDC (Intensity Distribution
Curve):
e bieu dien cng o sang theo cac phng cua mot bo en (choa en), ngi ta dung ng
cong phan bo cng o sang IDC, con goi la ng cong trac quang. o chnh la ng cong
ac trng cua bo en.
Neu bo en co oi
xng 2 truc (v du hop en ong huynh quang), ngi ta phai
dung 2 ng IDC tren 2 mat phang kinh tuyen, 0-180o (mat
C0) va 90-270o (mat C90), cung ve tren mot bieu o IDC, e
bieu dien ac tnh cua bo en.
Khi lap ng cong IDC cua mot bo en, ngi ta chuan hoa quang thong cua bong en bang
1klm = 1.000lm. Gia tr cng o sang theo mot phng, theo bien o cua ng cong IDC, la
I
gia tr tng oi: I' (6)
L
3
Trong o: I (cd/klm): cng o sang tng oi theo phng ca b n vi bong en 1klm;
I(cd): cng o sang thc s cua bo en theo phng ; L(klm): quang thong cua bong en.
V du : Mot bo en chieu sang ng pho at chuan TCVN 5828 IDC dang ban rong. goc
= 60o, trong mat phang kinh tuyen 0 -180o, co cng o sang tng oi la 300 cd/klm.
Vay neu lap bo en vi bong en metal halide 250w co quang thong 30,5 klm, th theo
phng 60o, en co cng o sang la: I = 300 x 30,5 = 9.150 cd.
3. o roi (illuminance):
a- nh ngha:
o roi tai mot iem tren mot mat phang la quang thong
ri tren mot n v dien tch tai iem o. Ky hieu o roi
la E, n v la lux (lx): E (8)
A
o roi thng noi en la o roi ngang, ngha la o roi tren mat phang ngang. Tr so yeu cau
trong tieu chuan thng la o roi trung bnh, ngha la o roi trung bnh tren mat phang khao
sat. o roi co c trong thc te con tuy thuoc he so s dung cua bo en, va he so duy tr cua
he thong lap at chieu sang, se khao sat cac chng sau.
1 tm ng thoat nan ra khoi nha 300-750 Cong viec bang mat, kho trung bnh
20 Nhan ro mat ngi 500-1000 Cong viec bang mat, mc o kho cao
20-50 Loi i va khu vc lam viec ngoai tri 1000 Tri nhieu may
50-100 nh hng ni khong lau 2000 o roi toi a tai ni lam viec
100-200 Phong lam viec khong lien tuc 5.000 o roi tieu iem tren ban mo
200 o roi toi thieu cho cong viec lien tuc 100.000 Nang gia tra nhiet i
4
c- Quan he gia o roi va cng o sang:
I .cos I .cos3
E (9), hoac: E (10)
r2 h2
Nhan xet: cng o sang I phu thuoc phng, khong phu thuoc khoang cach, o roi E va phu
thuoc phng, va phu thuoc khoang cach.
V du : Hai cot en ng cao 8m, cach nhau 30m, dung bo en co IDC nh trong tieu chuan
TCVN 5828, vi bong en cao ap sodium 150W / 15klm. Hoi o roi tai iem gia 2 cot en ?
Suy ra : = arctan
(15/8) = 62o.
E = 2 x I. cos3 / h2
n. L .U F .M F
Eav (11)
A
5
chieu sang;UF (Utilization factor): he so s dung quang thong cua bo en (theo catalog en,
thng co tr so t 0,35 en 0,7); MF(Maintenance factor): he so duy tr cua he thong chieu sang,
(tham khao tieu chuan thiet ke, thng co tr so t 0,67 en 0,80).
CIE khuyen ngh nen thiet ke sao cho MF t nhat bang 0,7 (e tiet kiem nang lng). oi khi
ngi ta nh ngha he so d tr la nghch ao cua MF :
1
k (12)
MF
V du : Mot hoi trng dien tch 100m2, c thiet ke chieu sang vi o roi 400lx, dung en
huynh quang choa tan xa 2x18w/2400lm. Cho biet he so s dung 0,52 va he so duy tr bang 0,8.
Hoi phai dung bao nhieu bo en cho thiet ke nay?
4. o choi (luminance):
a- nh ngha:
: goc gia tia nhn (phng quan sat) va phap tuyen mat phat sang;
L (cd/m2): o choi theo phng quan sat; I (cd): cng o sang
ca ngun mt theo phng ; A(m2): dien tch mat phat sang;
Cng o sang cua bo en theo phng 65o : I = I.L= 85 x 4,8 = 408 cd.
6
Suy ra o choi theo phng 65o cua bo en: L = I / (A.cos65o) = 408/(0,2x1,3x0,4226)= 3.713
cd/m2.
1,5 x 109 Mat tri gia tra 5 x 106 Mat tri mi moc
0,06 Mat giay trang di trang <0,01 Ch co te bao hnh que lam viec
Be mat vat chat He so hap thu (%) He so phan xa (%) He so xuyen sang (%)
7
d- Be mat phan xa khuyech tan toan phan:
Khao sat cac be mat vat chat khac nhau, ta thay chung co cac ac tnh phan xa khac nhau, khi so
sanh cng o sang mot tia ti vi cng o sang cac tia phan xa:
Mot mat c goi la co ac tnh phan xa khuyech tan toan phan, khi cng o phan xa co phan
bo cosin: I I 0 .cos (18)
Io (cd/m2): cng o sang theo phng phap tuyen vi mat phang; I (cd/m2): cng o sang
phan xa theo phng .
Ta chng minh c, khi mat phang nhan anh sang co ac tnh phan xa khuyech tan toan phan,
th o choi phan xa theo cac phng nhn eu bang nhau, khong phu thuoc : L1 = L2 = Lo
L L0 (19)
e- nh luat Lambert:
L. .E (20)
L (cd/m2): o choi phan xa tren mat phang; E (lx): o roi tren mat phang; : he so phan xa cua
mat phang.
8
f- He so phan xa cua mot so be mat vat lieu:
Thach cao 0,90 a tang, gach bong am 0,30 Gach lat ng 0,17
Gng soi 0,85 Cat trang 0,25 B.tong nha mau t.bnh 0,16
Bot mau trang 0,80 San go ep, pa-ke 0,25 Moc ong, gang 0,15
Mau sang nhat 0,70 Be-tong nha mau sang 0,22 San be tong, vai, go sn 0,13
B.tong xam va sang nhat 0,60 at sach 0,20 San go van 0,10
Gra-nt, gach bong xam 0,45 Co nhan tao 0,20 Co xanh 0,08
Be mat sang: > 0,4; Be mat phan xa trung bnh: 0,2 < < 0,4; Be mat toi: < 0,2.
V du : Mot mat tien kien truc bang gra-nt co hspx 0,45, muon co mot o choi bang 10 cd/m2, th
phai c chieu sang vi o roi bang bao nhieu? E = L. / = 10 x 3,14 / 0,45 = 70 lx.
Mot vat en tuyet oi, c nung nong len t 2.000oK en 10.000 oK, ngi ta co pho mau cua no
e so sanh vi mau cua cac nguon sang.
Nguon sang Nhiet o mau (oK) Nguon sang Nhiet o mau (oK)
en huynh quang 2.800 7.500 Bau tri xanh trong 10.000 26.000
b- Thang nhiet o mau theo CIE va bong en huynh quang tieu bieu:
o
Ten goi thang nhiet o mau Viet tat K Anh sang Ma en h/q tieu bieu (Phillips)
Trung hoa (intermediate) nw 3.300 5.300 Vang 84, 9420, 21, 22, 25
Lanh (cool) dw > 5.300 Xanh 25, 76, 86, 9610, 11, 12, 72
9
c- Bieu o Kruithoff:
Thc nghiem
cho thay
nguon sang co
nhiet o mau
thap (mau am)
ch phu hp
cho viec chieu
sang vi o
roi thap. Vi
nhng ni co
yeu cau chieu sang vi o roi cao, ngi ta phai dung cac nguon sang co nhiet o mau cao (mau
lanh).
V du thiet ke chieu sang vi o roi 300 lx, ngi ta nen dung en co nhiet o mau > 3.000 o K.
a- nh ngha:
Ch so the hien mau, thng ky hieu Ra (hoac CRI), la so o cua nguon sang, cho biet
mc o trung thc mau cua cac vat c chieu sang, khi so sanh vi nguon sang chuan
(anh sang mat tri).
10
c- Nguon sang va ch so the hien mau:
Do ban chat nguon sang va trnh o cong nghe: en LED, en si ot va en huynh quang
compact co Ra tot nhat, en huynh quang va sodium cao ap co nhieu loai, en metal halide t
va en tot, en thuy ngan cao ap thng kem, en sodium thap ap kem nhat (Ra = 0).
Cap truyen at mau Rat tot Tot Va Khong tot lam Kem Rat kem
1A 1B 2A 2B 3 4
en si ot, halogen x x
en h/q compact x x
en huynh quang x x x x x
en Metal halide x x x x
en cao ap Sodium x x x
en LED x x
Mot moi trng chieu sang c thiet ke tot cho phep con ngi:
- Thc hien cac cong viec bang mat mot cach hieu qua, chnh xac, an toan;
11
- Han che choi loa giam kha nang quan sat (disability glare) va choi loa mat tien nghi
(discomfort glare), co nhng ai lng ch tieu thc nghiem khac nhau cho chieu sang
trong nha va ngoai tri;
- Ch so the hien mau va mot so cac yeu cau khac, tuy theo loai chieu sang.
Cac tieu chuan thiet ke chieu sang hien hanh yeu cau cac thiet ke phai phu hp:
(TCXD 16:1986, Chieu sang nhan tao trong cac cong trnh xay dng);
(TCVN 7114:2002, Ecgonomi Nguyen ly Ecgonomi th giac, Chieu sang cho He thong Lam
viec trong nha);
TCVN 7114-3:2008, Ecgonomi- Chieu sang ni lam viec- Phan 3: Yeu cau chieu sang an toan va
bao ve nhng ni lam viec ngoai nha;
TCXDVN 333:2005, Chieu sang nhan tao ben ngoai cac cong trnh cong cong va ky thuat ha tang
o th;
TCXDVN 259:2001, Chieu sang nhan tao ng pho quang trng o th; .
ISO 8995-2: 2005(E) / CIE S 015/E:2005, Lighting of work places Part 2: Outdoor;
Cac tieu chuan cua Uy ban Chieu sang Quoc te CIE (Commission International de LEclairage)
co van phong at tai Vien, Ao, la cac tieu chuan ac biet quan trong, c to chc tieu chuan the
gii ISO cong nhan. Do o cac ky s va kien truc s Viet Nam thng tham khao cac tieu chuan
nay, e bo sung cho tieu chuan Viet Nam, khi lam cong tac thiet ke.
Cac tieu chuan chieu sang ch quy nh cho chieu sang lam viec.
Chieu sang my thuat la mot pham tru khac nham tao s de chu, tao phong cach cho khong gian,
nhan manh cac tieu iem gay chu y, hoac tao cac hieu ng ac biet trong quang cao,v.v.
12
Chieu sang my thuat ph thuc nghe thuat cua cac ky s va kien truc s tao nen, tuy bien do sang
tao cua ngi thiet ke, khong co quy nh tieu chuan, nhng oi khi cung co truyen thong hoac
tap quan.
- Chieu sang nha , cac cong trnh dan dung ( gom ca sieu th, benh vien, trng hoc, khach
san, nha hang an, dch vu, van phong ,.)
- Chieu sang cac nha cong nghiep: nha san xuat, nha kho;
- Chieu sang cac iem o giao thong cong cong ngoai tri;
- Chieu sang ben ngoai cac khu trng hoc, benh vien, trung tam thng mai, hoi ch trien
lam, cac tru s;
13
- Chieu sang tng ai;
d- Chieu sang cac cong trnh The duc the thao ngoai tri:
----oooOOOooo----
14
CHNG 2 : CHIEU SANG BEN TRONG
I. AI CNG:
Chieu sang ben trong (indoor lighting) cac cong trnh xay dng, con goi la chieu sang trong nha
(chieu sang noi that), bao gom ky thuat thiet ke chieu sang cho cac cong trnh:
- Nha va cong trnh cong cong nh trng hoc, benh vien, c quan, van phong ,
- Cong trnh thng mai: ca hang thng mai, sieu th, ca hang dch vu, .......
Theo chc nang, chieu sang trong nha c phan loai: chieu sang lam viec, chieu sang s co,
chieu sang phan tan ngi, chieu sang bao ve, chieu sang my thuat.
Chieu sang lam viec con c chia ra cac loai: chieu sang chung (general lighting) va chieu sang
tai cho (local lighting). Chieu sang chung co the la chieu sang chung eu hoac chieu sang chung
khu vc (localized general lighting).
Chieu sang trong nha c thc hien vi cac bo en (luminaires) rat nhieu loai. en (lamp) lap
trong cac bo en gom cac loai thong dung theo cong nghe hien nay: en si ot va halogen, en
huynh quang thong dung va huynh quang compact, en thuy ngan cao ap, en sodium cao ap,
en sodium thap ap, en metal halide, en LED, en cam ng (khong ien cc).
Thiet ke chieu sang noi that phai bao am cac yeu cau: Nang suat th giac (Visual Performance),
An toan th giac (Visual Safety), va Tien nghi th giac ( Visual Comfort).
Do o cac ch tieu ky thuat cua moi trng chieu sang phai at la:
* o roi (illuminance): o roi ngang, o roi ng, o roi tru, He so ong eu.
* Phan bo o choi (luminance distribution): o choi thch nghi, o choi cua boi canh, o tng
phan, o nhn ro.
* Han che choi loa: Choi loa mat tien nghi (discomfort glare), Choi loa giam kha nang quan sat
(disability glare).
15
* nh hng anh sang (directionality of light): cac kieu chieu sang, cac cap bo en theo CIE.
* Yeu to mau ( colour aspects): nhiet o mau cua en, ch so the hien mau (colour rendering
index).
Ngoai chieu sang my thuat ra, tat ca cac loai chieu sang eu phai tuan theo cac quy nh chat che
cua cac tieu chuan quoc gia hay quoc te.
(TCXD 16:1986 Chieu sang nhan tao trong cac cong trnh dan dung );
(TCVN 7114:2002, Ecgonomi Nguyen ly Ecgonomi th giac, Chieu sang cho He thong Lam
viec trong nha);
TCXDVN 253:2001 Lap at chieu sang cho cac cong trnh cong nghiep yeu cau chung.
* Theo cac tieu chuan TCVN 7114-1:2008, ISO 8995:2002 - CIE S 008/E:2001, ta co 15 bac trong
bac thang o roi:
20 30 50 75 100 150 200 300 500 750 1.000 1.500 2.000 3.000 5.000 lx.
20 lx la o roi nhn ro mat ngi, 5.000 lx la o roi yeu cau tren ban mo trong benh vien.
Cac bac o roi cach nhau 1,5 lan ; o la mc phan biet c cua mat ngi.
16
2. o roi lam viec yeu cau theo tieu chuan:
o roi lam viec theo yeu cau cua tieu chuan thng la o roi ngang trung bnh Etb (Eav). Ngi ta
thng goi tr so quy nh nay la o roi duy tr (maintained illuminance), ngha la o roi trung bnh
nho nhat cho phep tren be mat quy nh, co ke en he so d tr. Xem Phu luc A, ta co cac yeu
cau o roi cho cac khu vc lam viec theo Tieu chuan Quoc gia TCVN 7114-1:2008.
3. o roi xung quanh lan can vung lam viec (immediate surrounding):
Theo TCVN 7114-1:2008, vung tiep giap vi vung lam viec, con goi la xung quanh lan can vung
lam viec, la vung trong khoang 0,5 m xung quanh vunglam viec. Neu o roi trong vung nay giam
nhanh, se lam se mat tien nghi, cang thang th giac.
o roi tai cong viec (lx) o roi tai vung can xung quanh (lx) 4. o ong eu:
Io I .cos I .cos3
EhP (2) EhP (3)
h2 d2 h2
17
EhP (lx): o roi ngang tai iem P; Io(cd): cng o sang cua nguon theo phng truc quang ; I(cd):
cng o sang cua nguon theo phng ; h (m): khoang cach vuong goc t nguon O en mat
phang ngang; d (m): khoang cach t nguon O en P; : goc tao bi tia chieu OP, va truc quang
OH.
I .cos 2.sin
E vP = (4)
h2
L. A
Eh cos 4 (6) Eh L.sin 2 (7)
h2
18
e. o roi (ban) tru (semi cylindrical illuminance):
Tat ca cac o roi noi tren eu la o roi phang (plan illuminance). o roi tru la mot tham so e
anh gia o bao hoa cua mot moi trng chieu sang.
I p (1 cos )sin
Esc (8)
d2
I p (1 cos ) cos3
hay: Esc (9)
h2
Trong mot khong gian chieu sang quan trong nh rap hat, ai giang ng, trung tam hoi ngh,
rap xiec ,...., o roi tru khong c thap hn tieu chuan (tham khao cach tnh o roi tru cho cac
cong trnh cong cong trong Phu luc 4, tieu chuan TCXD 16:1986). Khi ty so o roi tru vi o roi
ngang bang 0,3 en 0,7 th ta co bao hoa anh sang.
e xac nh o roi tru cua mot phong, ngi ta xac nh tren truc doc qua tam cua phong, tai v tr
cach tng 1m, o cao 1,5 m.
ay la bai toan n gian va thong dung nhat e tnh o roi ngang trung bnh hoac so bo en can
thiet cho mot thiet ke chieu sang.
n. L .U F .M F Eav . A
Eav (10) n (11)
A L .U F .M F
Eav (lx): o roi ngang trung bnh; n: so bo en can dung; L (lm): quang thong cua mot bo en
(tong quang thong cac bong en trong bo en o);
MF : he so duy tr cua he thong chieu sang. Theo tieu chuan TCXD 16, he so duy tr c xac
nh nh nghch ao cua he so d tr k:
1
MF (12)
k
Theo TCXD16, khi dung en si ot (nung sang), k = 1,3, suy ra MF = 0,77; khi dung en phong
ien, k =1,5, suy ra MF = 0,67.
19
Tuy nhien theo cac tieu chuan mi cua CIE, cac nha thiet ke c khuyen ngh s dung M F min la
0,7. e co the chon gia tr MF co li, tham khao cach tnh MF trong Muc VII, Chng 5 giao trnh
nay, theo hng dan cua CIE 97-2006.
UF ( B ): he so s dung quang thong (utilization factor) cua bo en. Xem muc VI-6 ve cach tnh he
so s dung quang thong cua mot bo en.
a- Cach tnh:
a.b
i (13)
htt (a b)
- Xac nh loi en, bng cach so sanh IDC ca bo en vi cac ng cong IDC theo Hnh 4,
TCXD16:
20
- Can c vao ch so phong I a tnh, he so phan xa cua tng va san, tra cac o th trong
Hnh 6,7,8, va 9, e tm ty so m gia o roi ngang trung bnh Etb, va o roi tru Etr:
Tren o th, ta dung : ng cong 1, khi hspx tng san la: 0,3 0,1; ng cong 2, khi hspx
tng san la: 0,3 0,3; ng cong 3, khi hspx tng san la: 0,5 0,1; ng cong 4, khi hspx
tng san la: 0,5 0,3.
21
Etb
Sau o tnh c o roi tru cua thiet ke la: Etr (14)
m
b- anh gia:
e anh gia cong trnh cong cong co thiet ke chieu sang at bao hoa anh sanh, ta xem Bang 6,
TCXD16:
.Eav
Theo Cong thc Lambert, ta co o choi trung bnh tnh theo o roi trung bnh: Lav , do
o he so phan xa quyet nh s can bang o choi. Theo TCVN 7114-1, he so phan xa hu ch cua
cac be mat chu yeu trong phong co cac gia tr nh sau :
22
Theo kinh nghiem, trong cac moi trng chieu sang trong nha nh nha , van phong, vi he so
phan xa thong dung cho tran tng san la 0,7 0,5 0,3 ( ky hieu 7 :5 :3), th at phan bo o choi
thch nghi, va tao ra cam giac de chu.
Khi tnh toan tng phan o choi, hay tnh toan choi loa mat tien nghi (discomfort glare) trong
thiet ke chieu sang trong nha , ngi ta thng dung mot tham so trung bnh goi la o choi cua
Eind
nen quan sat, hay o choi cua boi canh (background luminance) : Lb (15)
Lb (cd/m2): o choi cua boi canh; Eind (lx): o roi gian tiep (do cac mat phang phan xa tao nen,
T .av
khong do trc tiep cac en) : Eind (16)
AT (1 av )
T (lm): tong quang thong cac bong en trong phong; AT (m2): dien tch toan phan (dien tch
tong cac mat tran, tng, san) cua can phong; av : he so phan xa trung bnh cua phong, lay theo
c . Ac w . Aw . f . Af
gia trong dien tch : av (17)
AT
c, w, f : hspx cua tran, tng, san; Ac, Aw, Af: dien tch cua tran, tng, san. AT (m2): dien tch
toan phan: AT 2[ LW
. (L W )H ] (18)
V du: mot phong hoi trng 6mx15mx3,2m, vi cac he so phan xa cua tran tng san la 7:5:3,
c chieu sang vi cac bo en co tong quang thong la 80.400 lm, he so s dung quang thong la
0,72 he so duy tr la 0,76. Hoi o roi ngang trung bnh va o choi boi canh cua phong bang bao
nhieu?
o roi ngang trung bnh cua phong: E = 80.400 x 0,72 x 0,76 / (6x15) = 488 lx.
He so phan xa trung bnh cua phong: av = (0,7 x 90 + 0,5 x 134,4 + 0,3 x 90) / 314,4 = 0,5.
o roi gian tiep cua phong: Eind = (80.400 x 0,5) / [314,4 x (1-0,5)] = 256 lx.
23
3. o tng phan va o nhn ro:
o tng phan (contrast), con goi la tng phan o choi (luminance contrast), la ch tieu can thiet
cho kha nang quan sat trong mot moi trng chieu sang, nhat la khi can thiet phan biet oi tng,
trong san xuat, trng bay, hoac khi can thiet lam noi ro oi tng trong chieu sang trang tr, chieu
sang kien truc.
Lv Ln
a- o tng phan: K (19)
Ln
Co the cho Ln la o choi cua mat phang lam viec, tng, ke trng bay, hay o choi boi canh Lb,
tuy theo trng hp.
anh gia K Theo tieu chuan DIN EN cua Chau Au, ngi ta con
nh ngha He so the hien tng phan CRF (Contrast
Ln > 0,5
Rendering Factor), va anh gia theo cac hang nh
Trung bnh 0,2 en 0,5 sau:
Cong viec bang mat Mc o tng phan CRF hang CRF CRF min
V du: o choi cua nen la 30 cd/m2, tren o at mot mau vat co he so phan xa 0,6. Muon co mot
o tng phan bang 0,7, th phai chieu sang vat vi o roi bao nhieu?
Lv Ln
K = 0,7 ; suy ra: Lv = 1,7 Ln = 1,7 x 30 = 51 cd/m2.
Ln
Vay can phai chieu sang mau vat vi o roi: E = (51 x 3,14) / 0,6 = 267 lx.
24
b- o nhn ro:
Khi hieu o choi cua vat va nen (Lv - Ln) tang len th ngi ta thay o tng phan tang, va ngc
lai, khi giam hieu so xuong mot mc nao o ngi ta khong con nhn thay ro vat c na. Suy ra
o nhn ro phu thuoc vao mot o tng phan nho nhat, goi la ngng tng phan (contrast
threshold) Kth.
Nghch ao cua ngng tng phan Kng c CIE nh ngha la o nhay tng phan tng oi
RCS (Relative Contrast Sensibility).
Ngng tng phan Kth phu thuoc vao o choi cua nen. Thc nghiem cho thay khi tang o choi
nen th o nhay tng phan tng oi RCS cung tang, ngha la ngng tng phan Kth giam
(nhng ch tang giam cham, theo log cua Ln ).Khi tang Ln len en gii han 10.000 cd/m2 th RCS
khong tang na ma lai giam, do mat b kch qua ngng.
K
o nhn ro c nh ngha: V K .RCS (21)
Kth
V du: Mot nen c chieu sang 100 cd/m2, neu o tng phan cua mot vat tren nen la 0,9, th o
nhn ro la: V = 0,9 x 62,2 = 56;
Neu nen c chieu sang 1000 cd/m2, o tng phan cua vat tren nen van la 0,9, th o nhn ro la:
Choi loa giam kha nang quan sat (disability glare): lam anh hng en nang suat nhn,
khong nhn ro.
Choi loa mat tien nghi (discomfort glare): lam anh hng en tien nghi th giac, mat cam
giac de chu.
Thc nghiem cho thay, o choi nen bnh thng, ang co o tng phan tot, ma co mot vai
nguon sang nao o gay nen choi loa nam trong trng nhn cua ngi quan sat, th o nhn ro
25
cung giam. Ngi ta goi o la hien tng choi loa giam kha nang quan sat (disability glare), c
khao sat nh lng bang cach so sanh o nhn ro.
o choi mang m (vieling luminance) la mot tham so ch nhieu loan gay loa gay ra do moi trng
chieu sang thiet ke khong tot. Theo nh ngha, khi co n bo en gay loa trong trng nhn, th o
choi mang m tong cong, gay nen bi cac en la:
Eeyei
Lvl 10 i (22)
i2
Eeyei (lx): o roi tai mat ngi quan sat tren mat
phang vuong goc vi tuyen nhn (goc 2o di ng
nam ngang), gay nen bi en th i; i (o) : goc tao bi tuyen nhn va tia nhn en th i.
Trong o : h = h 1,5: o cao t en en mat ngi quan sat ; cos 2o = 0,9994 0,99.
Ch tnh Lvl cho cac en co goc i t 15o en 60o, cac en khac khong tnh.
o choi mang m tong cong Lvl cua cac en gay choi loa la mot tham so quan trong e tnh
nhieu ch tieu han che choi loa trong chieu sang.
V du: mot en cao ap thuy ngan 125W, quang thong 6,2 klm co cng o sang tng oi I tai
goc i = 50o la 250 cd/klm, treo o cao cach nen 6m. Hoi theo hng o ( i = 90 50+2 = 42o),
bo en gay nen mot o choi mang m bang bao nhieu?
Cng o sang cua en theo hng 50 o: I50o = I50o x L = 250 x 6,2 = 1550 cd.
sin i = sin 50o = 0,766; cos i = cos 50o = 0,643; h = 6-1,5 = 4,5m
o roi ng tai mat ngi quan sat: Eeye ( 0,99 x 1.550 x 0,6432 x 0,766) / 4,52 = 23,99 lx.
o choi mang m gay ra bi bo en: Lvl = (10 x 23,99) / 422 = 0,136 cd/m2
K1 ( Lv Ln )
* o nhn ro khi khong co nguon gay choi loa: V1 RCS1 (24)
Kth Ln
26
K1: tng phan o choi khi khong co nguon gay choi loa; Kth: ngng tng phan; Lv (cd/m2): o
choi cua vat; Ln(cd/m2): o choi cua nen.
K 2 ( Lv Ln )
* o nhn ro khi co cac nguon gay choi loa: V2 RCS2 (25)
Kth Ln Lvl
K2: tng phan o choi khi co hien dien nguon gay choi loa; Kth: ngng tng phan; Lv (cd/m2):
o choi cua vat; Ln(cd/m2): o choi cua nen; Lvl(cd/m2): o choi mang m tao bi nguon gay choi
loa.
V1
He so choi loa theo nh ngha: S (26)
V2
Xem RCS1 ~ RCS2, ngi ta chng minh c cong thc gan ung:
Ln Lvl
S (27)
Ln
He so choi loa S ln hn 1 mot lng rat be, nen ngi ta nh ngha Ch so choi loa (giam kha
nang quan sat) P:
P 1000( S 1) (28)
Theo TCXD 16, e chieu sang nha thi au the thao trong nha, phai thiet ke sao cho P 60.
V du: mot san thi au the thao trong nha co o choi boi canh bang 30 cd/m2. Hoi o choi mang
m tong cong max cua cac nguon gay loa c phep bang bao nhieu e ch so choi loa P <60
Ln Lvl
P = 1.000(S-1) <60; Suy ra he so choi loa: S < 1 + 60/1.000 = 1,06; S < 1,06 ;
Ln
Suy ra o choimang m tong cong cua cac nguon gay loa: Lvl < 0,06 Ln = 0,06 x 30 = 0,18 cd/m2
27
Theo TCVN 7114-1:2008, khi phong lam viec co man hnh VDT (video display terminal), thng
la at thang ng hoac nghieng goc 15o, th cac bo en thiet ke chieu sang lam viec phai co o
choi cua choa en goc 65o nho hn tr so quy nh sau ay, e tranh choi loa phan xa :
Theo CIE, khi ngi lam viec cng o cao vi VDT, co the phai giam quy nh goc 65o con 55o.
Ngoai ra con co nhiu nhng cong viec ac trng co yeu cau tranh choi loa phan xa. Theo Phu luc
3 trong tieu chuan TCXD 16, ta co the tham khao v tr at en chieu sang tai cho cho phu hp vi
tng loai cong viec.
e khong phai tnh toan phc tap, ngi ta co the han che choi loa bang cach chon goc che
chan, con goi la goc bao ve cua en. Goc che chan la goc che cua choa en sao cho mat khong b
choi loa trc tiep t choa en, co the xac nh theo cac v du hnh ve:
28
Neu mot bo en nam trong trng nhn cua ngi lam viec, va co gay choi loa mat kha nang quan
sat ang ke, th no phai co choa en vi goc che chan min:
a- nh ngha :
Theo TCVN 7114-1:2008, e nh lng Choi loa mat tien nghi, ngi ta dung He so choi loa
ong nhat UGR (Unified Glare Rating):
0, 25 Lv 2
UGR 8log{
Lb
i p2 } (29)
Lv (cd/m2): o choi phan sang cua en theo phng cua mat ngi quan sat;
(sr): goc khoi phan sang cua en nhn t mat ngi quan sat;
Ch so v tr Guth :
o choi phan sang cua en theo phng cua mat ngi quan sat :
I
Lv (30)
A.cos
o choi cua boi canh: Lb (cd/m2): tnh theo phan III-2 trong chng nay.
c- V tr xac nh UGR:
Heso choi loa ong nhat UGR thng c xac nh tren truc doc qua tam cua phong, ben canh
tng (0,5m), au truc doc o, o cao 1,5m so vi san nha. Vi nhng phong co chieu dai khong
qua 2 lan o cao treo en, th khong can phai tnh UGR.
30
d- anh gia UGR:
Theo cac tieu chuan TCVN 7114-1:2008; ISO8995 (CIE 008/E:2002), ta co cac bac thang anh
gia UGR tng ng vi mc o choi loa mat tien nghi cua moi trng chieu sang nh sau:
UGR <13 16 19 22 25 28
V du Xng ve Van phong Lap rap Lap rap Lap rap cong
cong nghiep: cong nghiep: nghiep: chi
chi tiet nho chi tiet tiet ln
tr.bnh
V du: mot xng ve co o choi cua boi canh bang 60 cd/m2, can thiet ke chieu sang sao cho phai
Lv 2
at UGR khong ln hn 16. Hoi tong i 2 cua cac en c cho phep nho hn bao nhieu ?
p
0, 25 Lv 2 0, 25 Lv 2
UGR 8log{
Lb
i p2 } < 16; Suy ra: log{
Lb
i p 2 } < 16/8 = 2
Lv 2
Vay ta phai co: i p 2 < (102 x 60) / 0,25 = 24.000
e- Ap dung Bieu o Bodman-Sollner e anh gia choi loa:
Khi tnh toan bang tay, khong dung may tnh vi phan mem, e cho n gian, ngi ta co the
dung bieu o Bodman-Sollner e anh gia bo en co thch hp vi mot thiet ke chieu sang hay
khong, ve mat khong gay choi loa mat tien nghi.
Bieu o Bodman-Sollner co 2 bieu o khac nhau: Bieu o 1 dung cho cac bo en khong phat sang
tren mat ben nhn thay, hoac co nhn thay nhng song song vi phng quan sat. Bieu o 2 dung
cho cac bo en co phat sang tren mat ben t phng quan sat. Cac cap cht lng chieu sang
trong bieu o Bodman-Sollner co y ngha nh sau:
A : Yeu cau rat cao: lap rap ien t, kim hoan, cham cho ; B : Yeu cau ac biet: Van phong, lap
rap may moc nho ; C : Yeu cau trung bnh: lap rap cac chi tiet trung bnh ; D : Yeu cau bnh
thng: lap rap chi tiet ln: o-to ; E : Khong yeu cau han che choi loa: cong viec khong co nh,
khong lien tuc
31
Ty so o choi r trong bieu o Sollner la ty so gia o choi goc = 70o va o choi Lb cua boi
canh
Bieu o 1 : ng han che o choi cho tat ca cac en khong co mat ben phat sang va cac
en dai co mat ben phat sang khi nhn t cuoi en (theo chieu doc)
32
Bieu o 2 : ng han che o choi cho tat ca cac en co mat ben phat sang ngoai tr cac
en dai co mat ben phat sang khi nhn t cuoi n (theo chieu doc)
Theo ng cong phan bo cng o sang IDC, ta tnh toan va em cac o choi cua en theo cac
phng goc chieu t 45o en 85o vao bieu o Sollner, ve mot ng cong. Neu ng cong
nay vt qua ng gii han trong bieu o Sollner ng vi cap chieu sang va o roi thiet ke, th
bo en khong thch hp, chac chan gay choi loa mat tien nghi.
33
V. CHIEU SANG S CO CHO CAC TOA NHA:
1. Cac yeu cau theo tieu chuan TCXD 16:1986 (trch ieu 2, TCXD 16)
2.1. Phi co chiu sang s c trong cac phong va nhng ni lam vic sau ay:
- Nhng ni khi chiu sang lam vic ot nhien b mt s lam gian oan quy trnh lam vic hoc
trnh t tin hanh cong vic trong mt thi gian dai;
- Nhng cong trnh au mi quan trng nu ngng hot ong s gay nh hng khong tt v chnh
tr, kinh t v d nh cac trm bm cp thoat nc cho nha va cong trnh cong cng, h thng
thong hi, thong gio trong cac phong v. v...
- Nhng ni co lien quan en tnh mng con ngi nh: Phong m, phong cp cu hi sc, phong
e, phong kham bnh v.v...
- Trong cac phong ca cong trnh cong cng co tren 100 ngi.
2.5. Tr s o ri nh nht do cac en chiu sang s c va chiu sang phan tan ngi to ra tren
mt san (hoc nn) cac li i, bc cu thang v.v... khong c nh hn 0,5 lux trong nha va 2 lux
ngoai nha.
2.6. Phi s dng en nung sang (si ot) e chiu sang s c va chiu sang phan tan ngi.
Cm s dng en hunh quang, en thy ngan cao ap en halogen v.v... e chiu sang s c va
chiu sang phan tan ngi.
2.7. Mng ien ca h thng chiu sang s c, h thng chiu sang e phan tan ngi phi mc
vao ngun ien rieng, khong c mt ien trong bt k tnh hung nao.
2.8. en chiu sang s c trong cac phong co th dung e chiu sang phan tan ngi.
34
2.9. Trong cac cong trnh cong cng, nhng ca ra ca cac phong co tren 100 ngi phi co en
bao hiu ch dn li thoat khi xy ra s c. Nhng en ch dn nay phi mc vao mng ien chiu
sang s c.
2.10. en chiu sang s c va chiu sang phan tan ngi cn khac vi en chiu sang lam vic v
kch thc, chng loi hoc co du hiu rieng tren en.
ng thoat nan (escape route) Doc theo ng trung tam 1,0lx 1:40
Khoang rong (Open area) Xuyen qua khoang rong 0,5lx 1:40
Khu vc cong viec co rui ro cao 10% mc duy tr, nhng khong 1:10
(high risk task area) nho hn 15,0lx
b- Yeu cau gii han o choi giam kha nang quan sat:
o cao lap at so vi san Cng o sang toi a cua chieu Cng o sang toi a cua chieu
sang tren ng thoat nan va sang khu vc cong viec co rui
H (m)
khoang rong (chong nao loan) ro cao
Vi nhng ng thoat nan va nhng khoang rong, thi gian ap ng va thi gian ton tai
cua he thong chieu sang khan cap la:
- Thi gian ap ng: he thong chieu sang khan cap phai at 50% o roi yeu cau trong vong
20 giay, va 100% o roi yeu cau trong vong 60 giay (neu cong viec bang mat, hoac rui ro
35
cho con ngi oi hoi thi gian ap ng ngan hn th phai at ngay 50% o roi yeu cau
trong vong 5 giay).
- Thi gian ton tai: ngan nhat la 1 gi (neu cong viec bang mat, hoac rui ro cho con ngi
oi hoi thi gian ton tai dai hn th thi gian ton tai ngan nhat phai la 3 gi).
Vi nhng khu vc cong viec co nhieu rui ro, thi gian ap ng va thi gian ton tai cua he
thong chieu sang khan cap la:
- Thi gian ap ng: he thong chieu sang khan cap phai at ngay tc th 100% o roi yeu
cau, hoac phai at trong vong 0,5 giay.
- Thi gian ton tai: tuy theo trng hp, nhng khong thap hn 1 gi.
Anh sang t cac bong trong bo en, sau khi ra khoi choa en, phan bo trong khong gian theo cac
mat o quang thong (cng o sang) khac nhau theo cac phng, do o ngi ta co the phan loai
cac kieu chieu sang:
36
- Chieu sang trc tiep (direct lighting): 90-100% quang thong i xuong, phu hp vi Nha
van phong, ca hang ln, nha xng.
- Chieu sang na trc tiep (semi-direct lighting): 60-90% quang thong i xuong, phu hp
vi nha van phong, nha , phong tra, phong an.
- Chieu sang hon hp (mixed lighting), gom chieu sang hon hp thng (mixed normal
lighting) hay chieu sang trc tiep/gian tiep (direct/indirect lighting) va chieu sang hon hp
khuyech tan (mixed diffuse lighting): 40-60% quang thong i xuong, phu hp vi cac
khong gian co hspx tran tng ln, chieu sang kinh te.
- Chieu sang na gian tiep (semi-indirect lighting): 60-90% quang thong i len, phu hp vi
tien nghi chieu sang cao: phong khan gia, nha hang an.
- Chieu sang gian tiep (indirect lighting): 90-100% quang thong i len, phu hp vi tien
nghi rat cao, moi trng chieu sang bao hoa: ai sanh, phong hoanhac, trung tam hoi ngh.
Theo cac kieu chieu sang, CIE phan cap tat ca cac bo en (choa en) thanh 20 cap, e thuan tien
quy chuan, va xac nh cach tnh he so s dung cho mot bo en, theo tnh nang phan bo quang
thong trong khong gian:
Xem hnh cau bieu dien khong gian , 5 goc khoi nh ngha t F1 en F5 va cac quang thong
tng ng phat ra cua bo en trong goc khoi o:
Goc d v (na goc tam) c tnh theo goc khoi theo cong thc:
Arc cos(1 ) (31)
2
Cac loai en theo phan loai cua CIE co phan bo quang thong trong cac phan goc khoi khong gian
nh trong Phu luc D giao trnh nay.
37
3. Cach xac nh hieu suat mot choa en:
Hieu suat cua mot choa en, con goi la ty suat quang thong ngo ra (light output ratio), ky hieu
U LB , laty so quang thong ra khoi bo en so vi tong quang thong cac bong lap trong bo en, co
gia tr t 0,50 en 0,75 do hang san xuat cho, hoac co the tnh toan theo ng cong IDC, theo
cach nh sau:
29 I2
37,6 I3
51,3 I5
57,2 I6
68 I8
73 I9
82,8 I11
87,6 I12
99,6 136,2 ..
106,1 146,4 ..
112,9 160,8 ..
120 I21
(i) Tren o th toa o cc cua ng cong IDC, trong moi vung khong gian goc khoi /2 (F1=F1;
F2 = F2 F1; F3 = F3 F2; F4 = F4-F3) cua vung khong gian 2 ben di, chia lam 3 phan
/6, roi ke cac ban knh tia chieu vi goc d vy i sao cho ban knh i nam gia vung khong gian i,
roi xac nh cng o sang Ii cua en theo phng o.
(ii) Xac nh quang thong tong trong cac vung khong gian:
38
F1=F1; F2 = F2 F1; F3 = F3 F2; F4 = F4-F3.
(iii) Lam tng t cac bc (i) va (ii) cho vung khong gian 2 ben tren, e tnh F5.
Vi cach tnh tren ay, ta co the tnh hieu chieu sang trc tiep, hieu suat chieu sang gian tiep, va
hieu suat tong cua bo en.
- Tnh quang thong tch luy trong cac hnh non: Fa1=F1/ U LB ; Fa2 = (F1+F2)/ U LB ;
Fa3=(F1+F2+F3)/ U LB ,...
- Cuoi cung dung phep so sanh ta co the xac nh cap cua bo en.
U F U LB .U R (32)
V du:
Mot bo en loai A (theo phan loai cua CIE) co ty suat quang thong ngo ra U LB bang 0,7 c
dung e thiet ke chieu sang cho mot phong co ch so phong bang 2,5; hspx cua tran tng san la
7:5:3, en treo sat tran. Hoi he so s dung cua en bang bao nhieu?
Theo bang tra he so li dung quang thong U R cua CIE, loai en A, ty so treo en J = 0 (en treo
sat tran), ch so phong i = 2,5; hspx tran tng san 7:5:3, ta co U R bang 111%.
39
6. Thong so mot so bo en cong nghiep:
en pha tang cng bang ton phu e-mai 125 P400 D 0,76 20
Hop en kn C 0,32 65
e chon cap bo en phu hp vi yeu cau chieu sang phai xet nhieu yeu to. e khong b choi loa,
ta co the theo khuyen ngh cua Hoi Chieu sang o th Viet Nam:
40
o roi vi en huynh quang Phan xng Van phong
(lx)
40W 65W 80W 110W 40W 65W 110W
< 200 G G
< 400 F F
< 600 E E E E
< 800 D D C C D D
< 1.000 D D C C C C C
< 1.200 C C C C C C C
8. Ty so bo tr en:
a- Ch so treo en:
HL
J (33)
HL H
cach san 0,8m). Ngi ta thng treo en sao cho H 2 HL, suy ra: 0 J 1/3
41
Khoang cach t en giap vi tng nen cho bang 1/3 S en 1/2 S.
Nen chon SHR max nh sau e bao am he so ong eu cho o roi:
Nhiet o mau co anh hng en tien nghi th giac, o la cam quan de chu, kho nh lng, nhng
cac chuyen gia a anh gia qua thc nghiem va uc ket t cac khao sat thc te.
Rieng vi cac loai en huynh quang co nhiet o mau khac nhau, ngi ta co bang uc ket cac loai
en hp ly cho cac thiet ke chieu sang khac nhau nh sau :
Tap hoa o o *
Quay tht o o *
Hieu banh o o *
Quan ao * *
Day dep * *
o go o *
Hieu sach o *
My pham o * *
Hoa ti * o o * *
42
Khach san / Trung tam hoi ngh
Hanh lang o o *
Phong an * *
Phong ngu o *
Hoi trng o *
Trng hoc
Phong hoc o *
Hanh lang * o o *
Tiem an * *
Benh vien
Phong benh * *
Khu chung * o o
Van phong o * *
Cong nghiep
Nha xng o * o o
Nha kho * o o o
Det, In * o * o
Nha, Hoa o * *
O-to * o * o
Bao che * * *
Kiem pham * o o
Nha
Phong khach o *
Cay canh o o o *
43
b. Ch so the hien mau CRI (colour rendering index):
en huynh quang tuyp, tuy theo loai (xem catalogue cac hang en), co nhieu cap CRI, t rat tot
(cap 1A) cho en kem (cap 3). V du, cung co anh sang trang, en huynh quang tuyp loai 3-dai
(three band) cho CRI cap 1B, trong khi en huynh quang tuyp loai De luxe cho CRI cap 1A. Trong
nha sang trong ch nen dung en huynh quang tuyp cho nhng phong can anh sang cho cong
viec, v du nh nha bep, phong an, phong oc sach, phong giat, nha xe; khong nen dung en
huynh quang tuyp cho cac phong ngu, phong khach.
Chieu sang cong suat cao, the thao trong nha, chieu sang phuc vu truyen hnh, ngi ta hay dung
en metal halide, co CRI t 1A en 2B, tuy loai.
en cao ap sodium loai en chuan, co CRI rat kem (cap 4), danh cho nhng ni ch can thay
ng khong can phan biet mau sac s vat. en cao ap sodium loai sa mau (color crrected) co
CRI khong tot lam (cap 2B). en cao ap sodium loai sa mau manh (strongly color corrected) co
CRI tot (cap 1B), nen co the pha tron vi en metal halide cho chieu sang the thao, va cac ng
dung can chieu sang cong suat cao. Noi chung s dung en cao ap sodium can co chon la gia
gia ca, ng dung va CRI can thiet.
en thuy ngan cao ap co CRI t khong tot lam (cap 2B) cho en rat kem (cap 4), nen ch dung
cho chieu sang chung trong xng cong nghiep, hoac cac khu kho.
en sodium thap ap co CRI thap nhat (kem hn cap 4), nen ch dung chieu sang bai o xe. ac
biet loai en nay cam s dung cho cac gian phong co kh quyen de chay no.
e han che nhap nhay, va hieu ng hoat nghiem ( cam giac ong c ng yen hay quay cham,
trong khi no ang quay vi van toc rat cao), ngi ta thiet ke chieu sang vi he thong en 3 pha,
thay v ch dung 1 pha cho chieu sang. en si ot va halogen khong co hien tng nhap nhay,
nen ac biet c s dung cho nhng ng dung quan trong, tranh hien tng nhap nhay.
Ket hp vi anh sang ban ngay trong thiet ke chieu sang la nghe thuat va ky thuat cao, neu co
ieu kien kinh ph, nen ap dung e tiet kiem nang lng ien. Tuy nhien cac ky thuat nay khong
n gian, va la cong viec cua kien truc s nhieu hn, nen khong c e cap trong giao trnh nay.
Tuy nhien ta co the hieu mot vai nguyen tac n gian, v du e tat bt en vao nhng thi iem
khac nhau trong ngay, ngi ta thiet ke nhieu mach en xen ke, tat m vi nhieu cong tac, thay v
ch dung mot mach en.
44
VIII. KINH NGHIEM CHUYEN GIA TRONG CAC KIEU CHIEU
SANG BEN TRONG:
Mot so chuyen gia cho rang chieu sang trc tiep cho vung tran va phan tng tren toi, mang tnh
trnh dien nhng tao ra kho chu do tng phan cao. Chieu sang trc tiep thng c ap dung cho
cac sanh toa nha, van phong ieu hanh, nha hang, va nhng khong gian khac, khi ngi thiet ke
muon tao mot cam giac chu y. Theo quan iem nay, cac chuyen gia cho rang chieu sang trc tiep
tao ra met moi, khong nen dung chieu sang nhng khong gian lam viec.
Cong trnh tieu bieu ap dung chieu sang chung trc tiep, nh hng : SAN BAY QUOC TE
DUBAI (anh cua ERCO).
45
2. Chieu sang trc tiep, khuech tan (direct, diffuse lighting):
Chieu sang chung trc tiep, khuech tan (direct, diffuse general lighting) cho o roi ngang eu tren
mplv, ngoai ra con cho anh sang du vi t bong o va t phan xa. Chieu sang trc tiep, khuyech
tan cho kha nang tao hnh yeu, cac hnh dang va cau tao be mat khong c nhan manh. Ngi ta
ng dung en huynh quang e chieu sang trc tiep, khuyech tan, do o hieu qua nang lng rat
cao.
Chieu sang chung trc tiep, khuech tan c ap dung cho : khu vc lam viec, phong a chc nang,
nha bao tang, trien lam, khu vc i bo.
* Nhom choa en dung cho chieu sang trc tiep, khuyech tan :
Ket cau sang (light structures) en chieu xuong, khuyech tan (downlights, diffuse)
Downlight gan tng, kh.tan (wall-mounted downlights, diffuse) Tran sang (luminous ceiling).
46
Cong trnh tieu bieu ap dung chieu sang chung trc tiep, khuyech tan : TRUNG TAM HOI
NGH, VALENCIA PRADA, MILAN (anh cua ERCO).
Chieu sang gian tiep s dung mot hoac nhieu tam tran, tng, hoac mat phang khac nh la mot
vat phan xa th cap. S chieu sang cua cac be mat nh vay lam rang r can phong hoac khu vc
len, cho ta mot an tng khong gian rong m. Anh sang khuyech tan cho t bong o, va yeu ve
mat tao hnh. Ch dung chieu sang gian tiep se gay nen giam sut s phan biet khong gian. So sanh
vi chieu sang trc tiep, ngi ta can phai dung mot lng quang thong cao hn ang ke, e co
c cung mc o roi tren mat phang lam viec, khi dung chieu sang gian tiep. Vat phan xa th
cap phai co he so phan xa cao. Chieu sang gian tiep tranh c hoan toan choi loa trc tiep va
choi loa phan xa. ieu kien tien quyet e co anh sang eu la phong phai u cao. Cac nguon sang
gian tiep phai at cao hn tam mat. Khoang cach en tran cua cac nguon sang tuy theo mc eu
can thiet cua anh sang, nhng t nhat phai la 0,8m. Chieu sang gian tiep thch hp vi: khu vc
lam viec, phong a chc nang, khu vc i bo. Cac nhom choa en a dung cho chieu sang gian
tiep:
47
Cong trnh tieu bieu ap dung chieu sang chung gian tiep: VIEN BAO TANG ANH, LONDON-
SAN BAY EZEIZA, BUENOS AIRES - EREMITAGE, ST. PETERSBURG VILLA,
SALZBURG (anh cua ERCO).
Mot so chuyen gia cho rang chieu sang gian tiep tao ra tien nghi th giac do anh sang du, t tng
phan lam cho tam ly ngi ta thay khong gian rong hn. Hau het cac kieu chieu sang gian tiep
dung tran lam vat phan xa, tuy nhien neu khong cho them chut t anh sang trc tiep, th anh sang
gian tiep se cam thay khong gian qua on hoa nh mot ngay nhieu may. Chieu sang gian tiep c
xem nh thch hp cho nhng khong gian trong o ngi ta phai lam viec lau, dau vay nen them
vao mot t chieu sang tai cho hay chieu sang nh hng e cho khong gian bt te nhat th chat
lng chieu sang se tot hn.
Chieu sang chung trc tiep va gian tiep (direct/indirect general lighting) c xem nh mot ket
hp gia chieu sang trc tiep va chieu sang gian tiep nham vao mat phang ngang lam viec. Tran
48
va tng c s dung nh nhng mat phang phan xa. S chieu sang cua cac be mat nh vay lam
rang r can phong hoac khu vc len, cho ta mot an tng khong gian rong m. o ong eu cua
mplv cung gia tang va cam giac chieu cao phong cung gia tang, cho cam giac tien nghi, thoai mai.
Anh sang trc tiep giup nhan ro cac hnh dang va cau truc be mat, va tang tnh hap dan cua khong
gian. Vat phan xa th cap can co he so phan xa cao. o ong eu cua tran tang len khi en c
at cang xa tran. Nen ng dung en huynh quang e co hieu suat nang lng. Chieu sang chung
trc tiep/ gian tiep thch hp cho nhng khu vc lam viec, phong a chc nang, khu vc i bo.
Nhng nhom choa en a dung cho chieu sang trc tiep/ gian tiep:
Cong trnh tieu bieu ap dung chieu sang chung trc tiep/ gian tiep : TRUNG TAM GIAO DUC
NGI LN, BERLIN - REICHSTAG, BERLIN - PALACIO DE LA ALJAFERIA, ZARAGOZA
- FIBANC, BARCELONA (anh cua ERCO).
49
5. Chieu sang quet (washlighting):
Chieu sang quet (washlighting) la mot kieu chieu sang hng-oi tng, va lien quan en kien
truc, muc ch chnh la e noi ro ty le va cac bien cua phong. Ngi ta dung cac en pha oi xng
e chieu sang quet cac mat phang ngang, hay chieu sang chung trong khu vc trnh dien. Mot ac
tnh cua cac en pha khong oi xng la phan bo cng o sang ong eu tren cac be mat.
Chieu sang quet oi xng cho o roi eu tren oi tng hoac be mat. ac trng cua chieu sang
quet la ong eu o roi cao, va t thay oi phan bo cng o sang. Nhng vung can c chieu
sang cua phong c nhan manh vi chieu sang quet.
Anh sang trc tiep cho kha nang tao hnh tot,
nhan biet hnh dang va cau truc be mat tot.
Trong kien truc, chieu sang quet c lam nen
cho chieu sang iem nhan (accent lighting).
en pha (floodlights)
50
Cong trnh tieu bieu ap dung chieu sang quet oi xng: Nha th Santa Ana, Las Palmas
- Passeig de Gracia, Barcelona Bao tang Royal Armouries, Leeds - Museo Fournier del Naipe,
Chieu sang quet bat oi xng (asymmetrical washlighting) c dung chu yeu e chieu sang cac
be mat. Chieu sang quet cac bc tng la cong cu chnh cua chieu sang kien truc. o roi ng
nhan manh cac bc tng, hoac cac bien khac cua can phong, lam tang ve trang tr. Nhng bc
tng sang choi lam cho kien truc to ln hn.
51
en chieu iem quet tng (wallwasher spotlights) en quet (washlights)
Nhng choa en dang iem lam cho tng sang hn, trong khi nhng choa en dang dai se cho o
ong eu cao hn. Vi chieu sang quet bat oi xng, cac khu vc cua phong c xac nh, lam
52
tang s chu y cua ngi quan sat. Chieu sang quet bat oi xng cung c dung lam nen cho
chieu sang iem nhan, hay c dung e tao o sang moi trng cho ni lam viec. e at c
phan bo cng o sang ong eu, viec nh v cac bo en la toi quan trong.
Chieu sang quet bat oi xng c ap dung cho: trien lam, bao tang, khu vc thng mai va trnh
dien, phong a chc nang. Nhng nhom choa en thng dung la: en chieu iem quet tng,
en quet, en quet tng, en chieu len, en chieu bien.
Cong trnh tieu bieu ap dung chieu sang quet bat oi xng: Bao tang Anh, London - Reichstag,
Berlin - Palacio de la Aljaferia, Saragoza Bao tang nghe thuat hien ai,Frankfurt (anh cua
ERCO)
53
6. Chieu sang iem nhan (accent lighting):
54
7. Chieu sang vi en chieu hnh (projection lighting):
Cong trnh tieu bieu ap dung chieu sang vi en chieu: Aragon Pavillon, Sevilla - Hannover
Messe - Teattri Ravintola, Finland (anh ERCO)
55
8. Chieu sang dan hng (orientation lighting):
Cac bo choa en a dung: : en quet nen (floor washlights), downlight lap tng (wall-mounted
downlights), choa en am nen (recessed floor luminaires), choa en dan hng (orientation
luminaires).
56
IX. MOT SO KY HIEU LOAI CHOA EN TREN BAN VE MAT
BANG CHIEU SANG:
Tren ban ve thiet ke chieu sang, can the hien ro loai en va tnh nang cua no. Sau ay la mot so
ky hieu thng dung:
----oooOOOooo----
57
CHNG 3 : CHIEU SANG BEN NGOAI
I. AI CNG:
Chieu sang ben ngoai (outdoor lighting) hay chieu sang khu vc (area lighting) nghien cu thiet
ke chieu sang cho cac oi tng:
Cac iem o giao thong cong cong ngoai tri; ng, cau, ham dung cho ngi i bo;
Ben ngoai cac khu trng hoc, benh vien, trung tam thng mai, hoi ch trien lam, va cac tru s;
Cac cong vien vn hoa; Chieu sang mat tien kien truc, tng ai, ai phun nc;
Cac cong trnh the duc the thao ngoai tri.
o roi ngang va o roi ng; He so ong eu; Han che choi loa; Kieu chieu sang va bong o;
Nhiet o mau va ch so the hien mau.
TCXDVN 333: 2005 Chieu sang nhan tao ben ngoai cac CT cong cong va ky thuat ha tang o th
TCVN 7114-3:2008, Ecgonomi Chieu sang ni lam viec Phan 3: Yeu cau chieu sang an toan va
bao ve tai nhng ni lam viec ngoai nha.
ISO 8995-3, CIE S 016/E:2006, Lighting of workplaces Part 3: Lighting requirements for safety
and security of outdoor work places.
: goc ma truc en c nham vao; : goc BLP; : goc ALB; I (cd/m2): cng o sang cua
en theo phng chieu ; Ep (lx): o roi ngang tai iem P; h(m): o cao cua en.
58
2. Phng phap quang thong:
Tong quang thong can thiet va so bo en can dung e chieu sang dien tch A:
A.Eav T
T (2) n (3)
U F .M F L
FT(lm): quang thong tong, la quang thong mot bo en, nhan cho so bo en;
A(m2): dien tch can chieu sang, trong chieu sang the thao, ch can theo dien tch san chnh, phan
bien ngoai c xac nh la dien tch lien ke;
Eav(lx): o roi bnh quan cua thiet ke, thng la o roi ngang;
n: so bo en.
UF: he so s dung quang thong cua bo en, vi chieu sang ngoai tri, UF co tr so t 0,35 en 0,5,
do nha san suat cung cap d lieu, va con phu thuoc phng an bo tr en (o cao at en, hng
roi va o nghieng (turn and tilt).
MF: he so duy tr, xac nh theo cap bao ve IP cua bo en, o o nhiem cua moi trng, va chu ky
bao dng lau en, co the tnh theo Bang 2 trong TCXDVN 333:
Cap bao ve IP toi thieu cua bo en c quy nh theo Bang 3 trong TCXDVN 333:
59
TT c Im - phn loi mi trng lm vic Cp bo v ti thiu
Cc phn khc : IP 44
4 n t d-i cao 3m IP 44
6 V tr lp t n c kh nng xy ra ng ngp IP 67
He so choi loa GR la ch so choi loa giam kha nang quan sat (disability glare), c nh ngha
Lvl
theo cong thc: GR 27 24 log (4)
L0,9
ve
Lvl (cd/m2): o choi mang m tong cong gay ra bi cac en; Lve(cd/m2): o choi mang m tng
ng cua moi trng.
* o choi mang m:
Eeyei (lx): o roi tai mat ngi quan sat tren mat phang vuong goc vi tuyen nhn (goc 2 o di
ng nam ngang), gay nen bi en th i; i (o) : goc tao bi tuyen nhn va tia nhn en th i.
60
h = h 1,5: o cao t en en mat ngi quan sat.
Ch tnh Lvl cho cac en co goc i t 15o en 60o, cac en khac khong tnh.
o choi gay loa cua moi trng la mot ch tieu tnh toan da tren o choi trung bnh cua thiet ke:
.Eav
Lav(cd/m2) la o choi trung bnh cua khu vc c chieu sang: Lav (8)
Trong o: Eav(lx): o roi ngang trung bnh; : he so phan xa cua san. San co nhan tao co: =
0,15 en 0,25.
80 40
60 20
Khong ang ke 10
Ch so han che choi loa G la mot ch tieu choi loa mat tien nghi (discomfort glare).
a- Cong thc:
SLI (Specific Lamp Index): ch so ac trng cua bo en; Lav (cd/m2): o choi trung bnh mat
ng cua thiet ke; h (m): o cao en tnh t o cao mat ngi quan sat ( h-1,5); p: so en lap at
thang hang tren 1 km.
I80 0,5 I
SLI 13,84 3,31log I80 1,3[log( )] 0, 08log( 80 ) 1, 29log F c (10)
I88 I88
61
I80, I88 (cd): cng o sang cua en mi theo cac goc bang 80 va 88 o, theo ng cong phan bo
cng o sang (IDC), trong mat phang C0, cua bo en; F (m2): dien tch phat sang cua choa en; c:
he so sa mau: vi en sodium thap ap: c = 0,4; vi cac en phong ien khac: c = 0.
CHU Y: ch tnh G khi: 0,3 < Lav < 7; 5 < h < 20; 20 < p < 100; SLI > 0.
Cac gii han khi tnh SLI: 50 < I80 < 7000; 1 < I80/I88 < 50; 0,007 < F < 0,4
<3 Kem
5 Va phai
7 Tot
Thc nghiem cho thay khi mot thiet ke at khong gay choi loa mat tien nghi, th cung at khong
gay choi loa mat kha nang quan sat. Do o, neu mot thiet ke chieu sang co Ch so han che choi
loa G at, th co the khong can tnh nh mc choi loa GR na.
IV. YEU CAU O ROI CHO KHU VC, CONG VIEC VA HOAT
ONG NGOAI TRI:
Gom 25 bac thang t Bac I: 0,5 lx, cho en Bac XXV: 3000lx.
Bc thang
ri (lx)
0,5 1 2 3 5 7 10 20 30 50 75 100
XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX XXI XXII XXIII XXIV XXV
150 200 300 400 500 600 750 1000 1250 1500 2000 2500 3000
62
b- Bac thang o roi theo tieu chuan CIE S 015/E:2005:
Chieu sang khu vc, cong viec, va hoat ong ngoai tri c thiet ke theo bac thang o roi (lx):
Ty so 1,5 lan tren 16 bac o roi ke tiep la khac biet nho nhat ma th giac con ngi co the phan
biet c.
Xem cac Bang 4,5,6,8,9, c trch trong Phu luc B1 giao trnh nay:
Bang 4: Tieu chuan chieu sang cac iem o giao thong cong cong ngoai tri;
Bang 5: Tieu chuan chieu sang cac khu vc danh cho ngi i bo;
Bang 6: Tieu chuan chieu sang cau va ng ham danh cho ngi i bo;
Bang 8: Tieu chuan chieu sang ben ngoai cac khu trng hoc, benh vien, trung tam thng mai,
hoi ch trien lam va cac tru s;
Yeu cau chieu sang an toan va bao ve nhng ni lam viec ngoai nha, xem Bang 1, c trch
trong Phu luc B2 gao trnh nay.
Xem cac Bang 5.1, 5,2, 5.3, 5.4, 5.5, 5.6, 5.7, 5.8, 5.9, 5.10, 5.11, 5.12, 5.13, 5.14, 5.15 trong ieu
5, co trch trong Phu luc B giao trnh nay.
63
I .sin 2 .cos
o roi cua en pha tai iem khao sat: Ei (11)
h2
Chia mat phang ra m hnh vuong nho, xem nh cac iem trong moi hnh vuong co o roi bang
nhau. Bo en pha nham vao m cac tam iem cua cac thanh phan hnh vuong khac nhau o cua
mat phang, vi cac goc khac nhau, va cng o sang I khac nhau, tao ra cac o roi Ei khac
nhau. Do o roi trung bnh do mot en tao ra tren mat phang la:
1 m
Etb Ei
m 1
(12)
E
Va so lng en pha can e quet sang mat tien toa nha la: n (13)
Etb .M F
Trong o: E(lx) la o roi thiet ke, xac nh theo Bang 12, TCXDVN 333:
64
Chu y: Chon o choi cua nen Ln trong Bang 12 nh sau:
Khi boi canh la ngoai vi o th, nen la cay xanh, chon Ln = 1cd/m2. Khi boi canh trung tam o
th, hoac gan toa nha ln co mat phang sang ln, th chon Ln = 5 cd/m2.
o choi cua mat tien c tnh theo cong thc: L E (14)
: he so phan xa cua mat tien; E(lx): o roi can thiet e chieu sang mat tien.
Tng t nh chieu sang mat tien kien truc, khi chieu sang tng ai, ngi ta can mot o
tng phan gia o
choi tren tng ai
va mat nen boi
canh. Do o thiet
ke se phu thuoc he
so phan xa cua
tng ai, theo vat
lieu va mau sac be
mat cua no.
nh chuan cho chieu sang tng ai theo Bang 13, TCXDVN 333:
65
CHU Y: khi tng ai c quan sat t xa tren 300m, th gia tr yeu cau trong Bang 13 co the phai
nhan vi he so ieu chnh 1,5. Ngc lai, neu tng ai trong cong vien hoac ngoai vi thanh
pho, co nen la cay xanh, th cac gia tr yeu cau trong Bang 13 co the nhan vi he so hieu chnh
0,5.
Cap I: Thi au chnh thc; Cap II: Thi au thong thng; Cap III: Thi au giai tr va luyen tap.
2. Tom tat cac yeu cau chieu sang cac san the thao:
Loai hnh the thao Ehav / Evav o ong eu Uo Ch so the hien He so choi loa GR
mau Ra (CRI)
Cap I Cap II Cap Cap Cap Cap Cap Cap Cap Cap Cap Cap
III I II III I II III I II III
66
3. Cac yeu cau ve cao o at en:
(Bang 16,TCXDVN333)
Cao o at
en chieu
sang san
van ong
trng hp
bo tr chieu
sang hai
ben san
67
Cao o at en
chieu sang san
van ong
trng hp bo
tr chieu sang
bon goc san
68
c- Cao o at en chieu sang cho san bong chuyen, bong ro, cau long:
69
4. Cac thiet ke ien hnh ve chieu sang the thao:
Phng an 6 cot:
Thiet ke chieu sang san bong a theo mc o tranh tai Cap III (luyen tap, giai tr), dung phng an
6 cot, hai ben san, khong co khan ai:
A.E
T (110x70x100) / (0,45x0,9) = 1.901.234 lm = 1.900 klm. S dung en Metal Halide
.M F
T
1000W co quang thong 81klm, ta can dung: n 1.900 / 81 = 24 en. Nh vay moi cot bo tr
L
mot gian (headframe) treo 4 en. o cao cot t nhat la 15m; cac chan cot cach xa bien san t 5 en
10m. Chu y khu vc tranh choi 100 hai ben bien ngang tai cau mon, khong c at cot en.
Phng an 8 cot:
Thiet ke chieu sang Cap II cho mot san bong a phuc vu thi au thong thng, co khan ai, dung
phng an 8 cot at hai ben san, sau cac khan ai:
A.E
T (110x70x200) / (0,45x0,9) = 3.802.468 lm = 3.802 klm. S dung en Metal Halide
.M F
T
1000W / 81klm, ta can dung: n 3.802 / 81 = 48 en. Nh vay moi cot bo tr mot gian
L
(headframe) treo 6 en. o cao cot t nhat la 18m; cac chan cot cach xa sau bien doc san t 10 en
15m. Chu y khu vc tranh choi 100 hai ben bien ngang tai cau mon, khong c at cot en.
70
Phng an 4 cot:
Thiet ke chieu sang Cap I cho mot san bong a phuc vu thi au chnh thc, co khan ai, dung
phng an 4 cot at bon goc san, sau cac khan ai:
A.E
T (110x70x500) / (0,45x0,92) = 9.299.951 lm = 9.300 klm. S dung en Metal Halide
.M F
T
2.000W / 310klm, ta can dung: n 9.300 / 310 = 38,75~40 en. Nh vay moi cot bo tr mot
L
gian (headframe) treo 10 en. o cao cot t 30 en 42m; cac chan cot cach xa goc san, xac nh v
tr theo Phu luc 7 TCXDVN 333.
Thiet ke chieu sang Cap II (thi au thong thng) cho mot san quan vt vi phng an 4 cot, s
dung en Meta Halide 400W co quang thong 30,5klm:
A.E
T (11x24x500)/ (0,4x0,9)= 366.666lm = 366 klm
.M F
T
n 366 / 30,5 = 12 en. Nh vay moi cot bo tr mot gian
L
(headframe) treo 3 en. o cao cot min 11m; cac chan cot co the
xac nh v tr theo hnh tren.
Thiet ke chieu sang ho bi ngi ln 50x22m, chn nc h = 0,1m, vi phng an 6 cot en, moi
cot 6 s dung 6 en Metal halide 400w/42klm, he so s dung 0,4; he so duy tr 0,9.
o roi trung bnh: Eav = (42.000 x 36 x 0,4 x 0,9) / (50 x 22) = 495 lx ~ 500lx.
o cao at en:
d (m) 26 30 38
w (m) 24 26 30
71
VII. CAC YEU CAU KHAC CHO CHIEU SANG NGOAI TRI:
e phan bo o choi can bang, phai bao am xung quanh lan can vung lam viec mot o roi ty le
vi o roi tai chnh vung lam viec, theo tieu chuan cua CIE:
o roi vung lam viec (lx) o roi xung quanh lan can vung lan viec (lx)
500 100
300 75
200 50
150 30
50 Em 100 20
2. Li o kiem:
Ngi ta ve ra mot he thong li o ch nhat cho vung lam viec va cac vung can, e xac nh cac
iem can tnh toan va kiem tra.
a- Li o kiem cho chieu sang cac khu vc lam viec ngoai nha :
Theo CIE S 015/E, ty le gia 2 chieu cua moi mat li la t 0,5 en 2. Kch thc li toi a cua
72
mat li khong vt qua: p 0, 2(5log d ) (15)
Trong o: p 10; d (m): chieu dai cua khu vc neu ty le gia chieu dai va chieu rong nho hn 2,
trng hp khac th d la chieu rong (chieu ngan hn) cua khu vc tnh toan; p(m): kch thc ln
nhat cua li o kiem.
Vi cac san the thao, kch thc li o kiem cho cac bo mon phu thuoc cac quy nh rieng cua
cac lien oan the thao quoc te.
3- Van e o nhiem anh sang hay anh sang can tr (obstrusive light):
Trong mot o th loai ln, anh sang ve em thng b lam dung thai qua, co nhieu anh sang tha
chieu len ben tren bau tri, va chieu ra khoi pham vi can chieu sang, gay can tr hang khong, lu
thong ng bo, met moi th dan, hao ph nang lng ien, qua tai mang li ien cua thanh pho,
ton hao nhan lc kinh ph bao dng khong can thiet,v.v, tom lai co the goi la o nhiem anh
sang (light polution) hay anh sang can tr (obtrusive light).
CIE co quy nh han che anh sang can tr cho phep vi chieu sang ben ngoai, theo cac Bang 2 va
3, tieu chuan CIE S 015/E:2005.
e tranh cac van e cho con ngi, thao moc va cac sinh vat khac, anh sang can tr c
gii han theo Bang 2, CIE S 015/E:2005:
73
Vung moi Anh sang tren cac toa Cng o sang cua Anh sang o choi
trng nha choa en chieu len
Trc gii Sau gii Trc gii Sau gii Mat tien Bang hieu
a)
nghiem nghiem nghiem nghiem toa nha
E1 2 0(b) 2,5 0 0 0 50
b) Neu choa en phuc vu chieu sang cong cong (ng pho), th tr so nay co the cong them 1 lx.
E1: la nhng khu vc von kha toi nh cong vien quoc gia, cac cong trng co bao ve;
E2: la nhng khu vc co o sang kha thap, nh la khu cong nghiep hay khu nha nong thon;
E3: la nhng khu vc co o sang trung bnh, nh khu cong nghiep hay khu nha ngoai o;
E4: la nhng khu vc co o sang cao, nh khu trung tam th xa hay trung tam thng mai.
I (kcd): cng o sang cua moi nguon sang theo hng anh sang can tr;
ULR : ty so quang thong cua choa en phat ra len pha tren mat phang ngang, khi choa en c
lap v tr va o cao lap at cua no;
Lb (cd/m2): o choi trung bnh max cho phep tren mat tien cua toa nha;
e tranh cac van e cho ngi lai xe, anh sang can tr c gii han theo Bang 3, CIE S
015/E:2005:
74
Tham so ky thuat Phan loai ng a)
cua anh sang
Khong co chieu M5 M4/M3 M2/M1
sang ng
o tang ngng 15% can c tren o 15% can c tren o 15% can c tren o 15% can c tren o
(TI)b)c)d) choi thch nghi 0,1 choi thch nghi 1 choi thch nghi 2 choi thch nghi 5
cd/m2 cd/m2 cd/m2 cd/m2
c) Gii han ap dung khi ngi lai xe hay he thong giao thong b giam kha nang quan sat .
Cac gia tr cho v tr lien quan, va hng nhn theo ng xe chay;
d) Bang 5.2 trong CIE 150:2003 cho nhng gia tr tng ng cua o choi gay loa Lv.
Van e o nhiem anh sang gii thieu ay ch nham muc ch tham khao, Viet Nam cha co tieu
chuan quy nh ve van e nay. Tuy nhien giam cong suat chieu sang vao gia em ve sang la
bien phap hu hieu giup tiet kiem nang lng cho cac o th, va ang c khuyen khch.
en pha ien hnh loai nay la en FOCAL cua hang Schredere. en nh, gn, s dng nhiu loi
cha, bng v ph tng khc nhau. kn ca n: IP 66; trng lng 4 kg.
75
Tuy theo muc ch s dung, co the ieu chnh anh sang tap trung: 32.000 cd/klm; ban tap trung:
3.500 en 10.500 cd/klm; hoac chieu sang rong: 420 en 3.300 cd/klm. Co the dung bong Metal
Halide hoac Sodium cao ap t 70 en 150w.
e thiet ke chieu
sang cho nhng
san thi au ngoai
tri, va nhng khu
76
en co trong lng 17kg; o kn bo phan quang hoc la IP65; dien tch can gio 0,21m2; co the lap
bong metal halide tru trong t 400w en 2000w.
----oooOOOooo----
77
CHNG 4 : CHIEU SANG NG GIAO THONG
I. AI CNG:
a- ng, ng pho:
- Cap o th: ng cao toc, ng pho chnh cap I, ng pho chnh cap II;
b- Quang trng:
- Quang trng giao thong, quang trng trc cau, quang trng trc ga;
- Quang trng trc cac cong trnh cong cong va cac a iem tap trung cong cong.
Khi thiet ke chieu sang giao thong, ngi ta phai xet at chuan cho cac ch tieu c s sau ay:
- Mc o han che choi loa (degree of glare limitation): mc tang ngng tng oi TI, ch
so han che choi loa G
- Tnh hieu qua dan ng (effective guidance): tranh nham lan cho lai xe.
TCXDVN 259:2001- Tieu chuan thiet ke Chieu sang nhan tao ng, ng pho, Quang
trng o th.
TCVN 5828- en ien chieu sang thanh pho, yeu cau ky thuat chung.
78
b- Tieu chuan quoc te tham khao: CIE 115:1995 Recommendations for the lighting of Roads
for Motor and Pedestrian Traffic ; CIE 140:2000 Roads Lighting Calculations; EN 13201-
1/4: 2004- Road lighting practice.
He so o choi q la ty so gia o choi phan xa cua mat ng va o roi thc hien tren mat ng:
L q.I .cos3
q (1) L q.E (2) L q.E (3)
E h2
Khoang ng quan trong cua ngi lai xe la t 60m en 160m pha trc. Xem nh mat ngi lai
o cao 1,5m, do o goc t 0,5o en 1,5o, vay co the xem nh goc la hang so 1o. Nh vay
he so o choi q co the xem la mot ham theo cac goc va .
e thuan tien tnh toan CIE nh ngha mot he so o choi rut gon (reduced luminance
coefficient): r q.cos3 (4)
r.I
Co the viet lai: L (5)
h2
L (cd/m2): o choi mat ng tai iem P; r: hsc rut gon, la mot ham theo , ; I (cd/m2):
cng o sang cua bo en theo phng SP; h (m): o cao cua en.
79
Nh he so r, ngi ta co the tnh c o choi mat ng tai bat ky iem P nao tren mat dng.
He so o choi rut gon r, la mot ham theo va , c cho theo bang (co the theo va tan ) cho
cac loai ng. Trong cac bang, v r <<1, nen thng c nhan cho 10.000.
Xem cac Bang phan xa ng (Road reflection tables) e tm he so o choi rut gon r cho cac mat
ng R1, R2, R3, R4 theo phan loai R cua CIE trong Phu luc E cuoi giao trnh nay.
Phan loai mat ng kho rao, da theo cac tham so Qo va S1, c xac nh nh sau:
0
1 r (0, 2)
Qo
0 q.d
0
(6) S1
r (0, 0)
(7)
Trong o: Qo : he so o choi trung bnh (average luminance coefficient); q : he so o choi (ham cua
va ); 0 : goc khoi cha tat ca cac phng chieu tnh t en, en tat ca cac iem khao sat tren
mat ng, trong qua trnh tnh trung bnh o choi; S1 : he so phan chieu (specularity factor); r(0,0):
he so o choi rut gon (reduced luminance coefficient) tai iem =0, tan =0; r(0,2): he so o choi
rut gon (reduced luminance coefficient) tai iem =0, tan =2.
a. Cong thc:
80
.Q0 . L
o choi trung bnh c tnh theo cong thc: Lav (8)
k .l.e
l (m): o rong cua ng; e (m): khoang cach cac cot en; Lav (cd/m2): o choi trung bnh; : he
so s dung cua en, xac nh theo loai bong en va ty so l/h ; Qo : he so o choi trung bnh; L
(lm): quang thong cua bong en; k: he so d tr, phu thuoc vao moi trng, loai ng, so lan lau
en.
Lav
Qo (9)
Eav
Ltb (cd/m2): o choi trung bnh cua mat ng; E (lx): o roi trung bnh cua mat ng.
Trong tieu chuan TCXFVN 259:2001, ngi ta nh ngha he so R cua mat ng nh sau:
Eav
R (10)
Lav
De dang thay rang R chnh la lng nghch ao cua he so o choi trung bnh Qo:
1
R (11)
Q0
Eav . L
Cong thc (6) co the viet lai: Lav (12)
R R.k .l.e
1
k (13)
MF
Theo TCXDVN 259, k ch co 2 gia tr 1,3 va 1,5 tuy theo en la en nung sang (si ot) hoac en
phong ien, tng ng vi so lan lau en la 4 lan trong nam.
- He so s dung cua bo en :
Theo d lieu trac quang cua bo en do nha san xuat cung cap, ta co o th theo khoang cach l
t v tr ngi quan sat (truc quan sat) en day en.
81
Tuy theo phng phap at en, ta co the tnh theo o th:
He so s dung cua bo en cua bo en con co the tnh tng oi chnh xac theo Bang 7
TCXDVN 259:
en phong ien khac (loai bong bau uc) 0,20 0,25 0,40
en phong ien khac (loai bong tru trong) 0,25 0,40 0,45
82
V du: en tru trong, khi l/h = 1,5 th = 0,45.
- Quang thong cua bong en L : tuy theo loai bong en va cong suat en, co the tham
khao Phu luc 9 cua tieu chuan TCXDVN 333:2005, hoac theo catalog cac hang en.
V du: Mot ng pho co o rong ng la 20m, mat ng la be tong nha mau trung bnh
co R =20, c thiet ke chieu sang vi cac bo en ng sodium cao ap, choa en co IDC nh
tieu chuan TCVN 5828, cong suat 250W, quang thong 28.000lm. Chon o cao cot la 10m,
khoang cach cot la 30m. Hoi o choi trung bnh tren mat ng bang bao nhieu? Cho biet he
so d tr la 1,5 va he so s dung cua en la 0,45.
Eav . L
Lav = (0,45x28.000) / (20x1,5x20x30) = 0,7 cd/m2.
R R.k .l.e
Lmin
Uo (16)
Lav
Lmin (cd/m2): o choi nho nhat cua mat ng; Ltb (cd/m2): o choi trung bnh cua mat ng.
Lmin
Ul (17)
Lmax
Lmin (cd/m2): o choi nho nhat cua mat ng; Lmax (cd/m2): o choi ln nhat cua mat ng.
Ca Lmin va Lmax o tren cung mot tuyen doc vi truc cua ng.
Ul la ham cua o choi trung bnh Ltb va khoang cach cot en e. Ul anh hng en tien nghi nhn.
83
Trong moi trng hp nen thiet ke sao cho Ul 0,7. Muon at, can phai bao am ty so e/h max
nh trong Bang 6 TCXDVN 259:
0 - 75o (IDC rong) Mot ben hoac hai ben oi xng 3,5
0 - 65o (IDC ban rong) Mot ben hoac hai ben oi xng 3,0
b. Cach tnh:
Eeyei
Lvl k (19)
i i2
Eeyei (lx): o roi ng tai mat cua ngi quan sat, do en th i gay nen; i (o): goc tao bi hng
nhn (ngang) va hng t en en mat.
I i .sin 2 i .cos i
Eeyei (20)
h '2
h = h 1,5 (1,5m: o cao cua mat ngi); Ii (cd): cng o sang cua en th I theo phng den
mat ngi quan sat; i (o): goc tao bi hng nhn va phng t en en mat ngi quan sat.
84
Chu y: ch tnh Lvl cho cac en co goc i t 15o en 60o.
- Goc ma ngi quan sat (la ngi lai xe o-to), nhan thay TI ln nhat, la khi en va vao
goc bao ve cua mai che xe o-to (20o);
Ch so han che choi loa G la mot ch tieu choi loa mat tien
nghi (discomfort glare).
a. Cong thc:
Trong o: I80, I88 (cd): cng o sang cua en mi Ch so han che anh gia
theo cac goc bang 80 va 88 o, theo ng cong choi loa G
phan bo cng o sang (IDC), trong mat phang
<3 Kem
C0, cua bo en; F (m2): dien tch phat sang cua
choa en; c: he so sa mau: vi en sodium thap 5 Va phai
ap, c = 0,4; vi cac en phong ien khac, c = 0.
7 Tot
CHU Y: ch tnh G khi: 0,3 < Lav < 7; 5 < h <
20; 20 < p < 100; SLI > 0.
Cac gii han khi tnh SLI: 50 < I80 < 7000; 1 < I80/I88 < 50; 0,007 < F < 0,4
85
c. anh gia ch so han che choi loa G:
Thc nghiem cho thay khi mot thiet ke at khong gay choi loa mat tien nghi, th cung at khong
gay choi loa mat kha nang quan sat. Do o, neu mot thiet ke chieu sang co Ch so han che choi
loa G at, th co the khong can tnh o tang ngng tng oi TI cho thiet ke nay.
- o net th giac cao hn: vi en HPMV, mat ng phai c chieu sang vi o choi hn
1,5 lan so vi khi dung en LPS e co cung mot o net th giac cho ngi lai xe;
en cao ap sodium (HPS) cung tot hn en HPMV nhng khong ro net bang en LPS.
Mot ben Hai ben so le Hai ben oi xng Tren giai phan cach
khi l<h khi h<l<1,5h khi l>1,5h khi giai ph.cach 1,5- 6m
86
Bo tr tren day treo
Khi giai phan cach < 1m, ngi ta cung bo tr en theo hai ben.
He thong day treo en cho: he so ong eu cao, t choi loa, o nhn ro cao hn
(nhat la trong nhng ieu lien thi tiet xau).
Trong cac cach bo tr en, hieu qua dan ng tot nhat vi bo tr day treo, khi
cho cac en sat nhau, va kem nhat vi bo tr hai ben so le.
Khi ban knh cong > 1000m, bo tr nh ng thang. Khi ban knh cong < 1000m, cot en at
pha ngoai oan cong, vi khoang cot thu nho 0,7e.
87
ng re cho xe gan may Bo tr cot cao tai giao lo
a- en au tru:
b- en tru sang:
* Va chiu sng
va trang tr cnh
quan. To n
tng c bit cho khu vc c lp t.
Thch hp cho pho i bo, cong vien, canh quan trc dinh th.
Choa en tieu bieu: en NEMO cua hang Schedere. Leuven, B (anh Schredere )
88
c- en treo:
* en co ket cau
vng chac. Bo
phan quang hoc
kn nc, bong chu c va ap.
* kn b quang hc IP
66, ki u dng nh gn. S dng
vi nhiu loi bng t 50 n
150w.
* S dung nhieu bo phan xa khac nhau, co the ieu chnh bong, thay bong de dang. Choa en tieu
bieu: Z1 / Z2 / Z2-SUPER cua hang Schedere.
* Kt cu
vng chc, tit
kim chi ph
u t, lp t,
bo dng.
3- en ng at chuan:
90
- Dung en phong ien trong chat kh (HID), ien ap 220V, tan so 50Hz;
Goc (o) Cng o sang I (cd) - Cap bao ve toi thieu IP23;
- Co ghi nhan ay u: ten c s san xuat, kieu en, cong suat va ien ap danh nh.
---oooOOOooo---
91
CHNG 5 : EN VA CHOA EN
en phong ien: gom en phong ien thap ap: en huynh quang thong dung, en huynh
quang compact, en sodium thap ap; va en phong ien cao ap: en thuy ngan cao ap,
en metal halide, en sodium cao ap.
en LED: diod phat quang ng dung trong chieu sang la nguon sang cong nghe mi, ang
phat trien manh va co nhieu u iem.
1. en si ot (Incandescent lamps):
en si ot thong dng General Service Lamp (GSL) la nguon iem nen co o choi cao (o
choi tim en: 1x106 cd)/m2). Day tim cua en si ot la mot phan t bc xa nhiet, no toa sang khi
c dong ien nung nong len u nhiet o. Tuy theo loai en va cong suat, nhiet o cua tim en
co the len en 3.000 oK, hoac hn. Tim en c at trong bong en chan khong hoac ay kh
tr, giup chong oxt hoa. Dau vay, tim en con b boc hi, do o en si ot mau t tim.
Pho anh sang phat xacua GSL ch co 20% trong vung thay c, rat t tia t ngoai, con hau het la
tia nhiet (hong ngoai), do o quang hieu cua en si ot rat thap. Tuy nhien quang pho cua en
si ot lien tuc, nen cho ch so truyen at mau cao.
92
b- en si ot a nang (en A):
Ngay nay, en a nang All-purpose lamp (en A) la loai en si ot co nhieu hnh dang va
nhieu kch thc theo cong suat, co ca loai chong no va chong rung. Tim en si ot lam bang
tungsten (co nhiet nong chay en 3.653oK), at trong mot bong chan khong hoac c bm ay
kh tr (nitrogen hoac hon hp). Bong en co the la thuy tinh trong suot hoac m, khong mau
hoac co mau. Vi bong thuy tinh m, o choi bong en de chu hn (20.000 cd/m2). Mot phan
bong en co the c ma bac e phan quang. Nhng en si ot the he sau co hieu suat cao hn
do ben trong bong co phu lp ac biet, phan xa tia hong ngoai tr lai tim en, giup tang nhiet o
tim en, va han che phat tia nhiet ra ngoai..
Mac du quang hieu thap, en si ot van con c dung do nhng li iem cua no: khi ong tc
th, khong nhap nhay, de dung vi bo dimmer, khong tat khi ien ap b giam, va do ly do an toan,
no ac biet dc khuyen dung cho cac he thong chieu sang khan cap va phan tan ngi.
c- en R va PAR:
d- en tungsten halogen:
Va co nhiet o mau sang trang, va co ch so truyen at mau cao, do ban chat en si ot, kch
thc nho gon, lai de dung dimmer, en halogen chiem u iem trong trang tr san khau, trien
lam.
93
Mot cai tien cua en halogen la loai en halogen ien ap thap, co quang thong cao so vi kch
thc, c che tao di nhieu dang va kch thc, la nguon sang iem ly tng cho thiet ke
chieu sang.
Nhc iem cua en halogen la ton ien, tieu tu nhiet cao, can phai quan tam van e phong chay
khi dung loai en nay. ui en thch hp la mot giai phap quan trong ve van e phong chay.
en halogen vi cong nghe ap suat thap co quang thong khong giam trong suot thi gian tuoi tho
cua no. No con co the dung vi moi loai choa en. en halogen khong co cong nghe ap suat thap
phai dung loai choa en co chup bao ve.
en huynh quang, anh sang c phat ra t be mat kha rong, va hau het la anh sang tan xa vi
o choi thap. Nhiet o mau cua en huynh quang gom ca cac loai anh sang trang am (warm
white), trang trung hoa (neatral white), va anh sang ban ngay (daylight). u diem cua en huynh
quang la quang hieu cao, va tuoi tho dai.
Ngoai bong en, bo en huynh quang con phai co con moi (starter) va ba-lat (ballast), e tao
xung ap moi en. en huynh quang khi ong nhanh va co ngay quang thong max. Neu mat
nguon, en cung khi ong lai nhanh khi nguon co lai. en huynh quang khong de dang ieu
khien vi dimmer, ma phai co phu tung ac biet.
Nguyen ly en huynh quang : ien cc (1) phat xa cac electron (2), tan xa vao cac nguyen t
thuy ngan (3). Cac electron cua nguyen t thuy ngan (4) b kch thch, phat xa tia cc tm (5). Tren
lp phu huynh quang (6) ben trong bong en, tia UV b bien oi thanh anh sang nhn thay (7).
en huynh quang la mot en phong ien thap ap (ap suat thap). Kh tr ien ay trong bong lam
viec moi en de dang va kiem soat qua trnh phong ien. Pho khong lien tuc cua en huynh
quang cho ch so truyen at mau thap hn so vi en si ot. en huynh quang c san xuat
nhieu loai khac nhau, tuy thuoc vao lp huynh quang cho quang pho khac nhau. Tuy nhien loai
en huynh quang nao co ch so truyen at mau tot hn th quang hieu thap hn, va ngc lai.
en huynh quang thng c che tao cac c ong T12 (ng knh ong 12/8 = 38mm) va T10
(32mm). Cac en T8 (26mm) va T5 (16m) co hieu suat cao hn 5% so vi T12 va T10.
95
c. en Sodium cao ap HPS (High pressure sodium lamps):
* Quang hieu: 50 - 90 lm/W (CRI cao, quang hieu thap) * Ch so truyen at mau : 1 2 .
* Nhiet o mau: trang am . * Tuoi tho: 24.000 gi, quang thong duy tr cc tot.
* Thi gian khi ong: 10 phut, loai tai khi nong (hot re-strike): 60 giay.
Ong phong ien la trung tam cua en sodium cao ap, ben trong
co cha 1 6mg sodium va 20 mg thuy ngan. No c at trong mot bong bao ve ngoai, dang tru
trong hoac dang bau uc (hnh elliptic). Dang bong bau uc co trang ben trong mot lp phu, ch co
tac dung giam choi, khong co chat huynh quang. Kh ien ay ben trong ong phong ien la xenon.
Tang lng kh cho phep giam lng thuy ngan, nhng lam en kho khi ong.
en HPS co ap suat cang cao th quang pho cua en cang rong, ch so truyen at mau CRI cang
cao, nhng quang hieu giam. Quang hieu cua en HPS ch thua en sodium thap ap. Loai en
sa mau (color corrected) va sa mau manh (strongly colour corrected) cho ch so truyen at
mau CRI rat tot (2B va 1B). en HPS co tuoi tho dai.
en HPS lam viec vi mot ba-lat va mot bo moi. en oi hoi mot thi gian khi ong vai phut,
va mot pha nguoi xuong trc khi tai khi ong. Mot vai dang en HPS ac biet cho phep tai
khi ong nhanh, dung bo moi ac biet va ba-lat ien t.
HPS con co loai en thang co ui hai au, cho phep khi ong tc thi, ac iem la rat nho gon.
96
d. en Metal Halide (MH):
Ong phong ien
Quang ph tng i nhit
ca n
Metal Halide (MH) la cai tien t hai loai en phong ien: thuy ngan cao ap, va sodium cao ap, va
cho quang hieu cao hn. Vi MH, cho phep chon la a dang mau, kch thc va cong suat hn
tat ca cac loai en phong ien khac. MH co CRI tot, tuoi tho cao, en nho gon ma cong suat cao,
de nh hng anh sang trong nhng ng dung en pha, nh trong the thao.
MH co cung nguyen ly vi thuy ngan cao ap, vi hon hp halide kim loai c them vao, lam
tang quang hieu va cai thien CRI, quang pho cua no a vach, va gan nh lien tuc. en MH co ong
97
phong ien lam bang ceramic, co the so sanh vi cong nghe thach anh, cho phep nhiet o van
hanh cao hn, giup tang them quang hieu va cai thien CRI.
Bang cach them kim loai khac vao vi thuy ngan, quang pho se oi khac. Nhiet o mau cua MH
co ca trang am (warm white), trang trung hoa (neutral white), va anh sang ban ngay (daylight).
en MH khong dung dimmer c. MH can bo
moi va ba-lat dang cuon chan (choke) e van
hanh. Thi gian khi ong vai phut, va thi gian
nguoi xuong lau hn. Mot vai dang en vi bo
moi ac biet va ba-lat ien tcho phep tai moi
tc thi.
Mat dau en Sodium thap ap (LPS) tng t vi cac en huynh quang (co ap suat thap), chung
thng c xep vao ho cac en phong ien cng do cao HID (high intensity discharge lamps).
Mac dau en LPS co quang hieu cao nhat, ch so truyen at mau CRI cua no lai kem nhat. V la
nguon sang n sac, nen tat ca cac mau cua cac vat the c chieu sang tr nen en, trang hoac
xam, di anh sang cua LPS.
LPS co cac cong suat t 18 den 180W. LPS co rat t cong dung nh: chieu sang bao ve, chieu
sang ng giao thong, va chieu sang trong nha cong suat thap, nhng ni ma thiet ke chieu
sang khong can chat lng mau (nh loi cau thang). Tuy nhien v ch so truyen at mau thap,
nhieu a phng khong cho phep dung en LPS e chieu sang ng pho.
f. en cao ap hi thuy ngan HP-MV (High pressure - Mercury Vapour Lamps):
en hon hp, con goi la en thuy ngan loai trc tiep, la loai en
2 trong 1. No ket hp hai nguon sang trong cung mot bong. Mot
nguon la ong phong ien thuy ngan thach anh, nguon con lai la
tim en tungsten noi tiep vi no, vua la si ot, va la ba-lat cho
ong phong ien.
en hon hp ch can bong en va ui en, ngoai ra khong can
phu tung g, do o ngi ta goi no la en thuy ngan trc tiep.
Luc mi khi ong, ch co tim en sang, sau 3 phut bong phong
ien mi cho ay u quang thong.
Loai en nay thch hp cho nhng ni co yeu cau phong chong chay no.
3. en LED:
en LED c xem la cong nghe chieu sang mi cua thi ai ien t va phu hp vi thi ky bien
oi kh hau.
a- Tnh nang:
Diod phat quang, LED, co tuoi tho cc ky dai, chong va ap, va tieu thu cong suat t. Khi ieu
chnh giam o sang (dimming), mau anh sang (nhiet o mau) cua LED van gi nguyen.
LED s dung ien nguon DC (t 1,6 en 3,2V). Muon dung LED vi ien li AC, can phai co bo
ieu khien e bao am dong ien van hanh.
LED la nguon sang kch thc nho, co ac tnh nguon sang iem giup ieu khien chieu sang chnh
xac. Nang bao nha cua LED va lam bao ve va lam thau knh.
Khi nhiet o tang th quang thong ngo ra cua LED b suy giam, do o can phai co bo phan tan
nhiet. Nen tranh lap at LED ni co bc xa mat tri trc tiep hoac gan nguon nhiet.
99
Tuoi tho trung bnh cua LED la 50.000 gi, nen no thch hp vi thi gian van hanh dai.
Khi ong tc thi va tac ong trc tiep vi ieu khien, LED thch hp vi viec chieu sang trang
tr canh quan.
LED hien nay ang phat trien theo hng nho gon hn, quang thong va hieu suat phat quang cao
hn, va quy trnh san xuat kinh te hn (re hn). Muc ch xa hn na la giam c o lech mau
trong san xuat. Cac nha san xuat phan loai LED theo quang thong va bc song troi.
LED la nhng diod ban dan thuoc nhom nguon quang ien. Anh sang c phat sinh do s ket
hp cua cac cap thanh phan mang ien (ien t va lo trong) tai moi noi PN ban dan phan cc
thuan.
LED tao ra bc xa bang hep. Nhiet o mau gi nguyen hang so khi cng o sang giam. Nhng
LED dung e chieu sang khong phat sinh tia cc tm va tia hong ngoai.
o dai song cua anh sang (mau sang cua LED) phat ra tuy thuoc vao loai chat ban dan che tao
LED.
Trong ng dung chieu sang, ngi ta cap ien cho mot to hp nhieu LED chip noi hon hp (va
noi tiep, va song song) qua mot Khoi nguon.
Khoi nguon chuyen ien li AC 220V thanh ien DC 24V, la mot mach nguon dong co ieu
khien vi IC.
LED mau:
LED cho mot dai pho hep. o dai song troi xac nh quy tch mau cua LED. So sanh vi cac en
huynh quang mau, LED co mat o mau cao hn. S ket hp cua chat ban dan tao nen pho mau
cua LED.
Nhng LED co mau khac nhau ket noi trong cung mot mach tai ien se cho quang thong khac
nhau.
LED trang:
Anh sang trang khong the tao ra t cac vat lieu ban dan. Do o anh sang LED trang hien nay
c tao ra bang 2 cach:
100
- Chuyen oi phat quang: pho sang cua LED mau co
the b chuyen oi bang cach dung phosphore nh mot
lp phat quang. Ngi ta nghien cu san xuat c
cac LED xanh l (Blue LED) phu cac lp phospore
vang e tao anh sang trang. Mot cong nghe khac kho
hn, ngi ta dung LED cc tm vi cac lp phosphore
RGB.
- LED loai T:
LED loai T, con goi la LED xuyen lo THT-LED (Thru Hole Type
LED) la LED chuan c ong goi bang nha, kch thc 3
5mm. Hnh dang cua vo nha, nh la mot thau knh, se xac nh
goc chieu. LED loai nay co cong suat nho (<200mW) quang thong thap (1-3lm), quang hieu thap
(<50lm/W), thng c ng dung e chieu sang tn hieu va chieu sang nh hng.
- SMD LED:
LED dan be mat
(Surface
Mounted Device)
co linh kien ban
dan c dan
trc tiep vao
mach in, va cac
moi noi c han.
- COB LED:
Cong nghe COB
(Chip on
Board)at chip trc tiep len mot mach in, khong can vo boc. Nhng
moi noi anod va cathode dung nhng day manh. Chip c dan e
bao ve.
d- Cac bong en LED thay the cho cac bong en co ien khac :
101
Vi cac li iem cua LED, cac nha san xuat ang phat trien nhanh cong nghe ong goi LED
thanh cac bong en co kch thc va chan en tng t e thay the lap thang vao ui en cua cac
bong en co ien,ma van dung lai choa en ca bo en cu. Sau ay la mot vai v du:
V du: LEDspot
AR111, 10W, thay
the cho cac Spot
light gan ray 50W,
socket G53, goc chieu 24 hoac 40o, cng o tia chieu t 1.150 en 3.370cd, tuoi tho 45.000 gi,
khong dimming, CRI>80, nhiet o mau 2.700 va 3.000oK, khong bc xa IR va UV, anh sang trang am,
thch hp ca hang, sieu th, thay the n gian (khong can thao bien ap ien t hoac ien t cua en
halo cu).
Thay the cac bong tron si ot vi LEDbulb:
(dung MASTER LEDbulb cua Philips)
V du: LEDbulb D 12-60W E27(B22) 2700K AS60, 12W, thay the
cac bong tron si ot 60W, socket E27 (B22), dang bong A60,
quang thong 806lm, cng o tia chieu > 300 cd, tuoi tho 25.000
gi, co the dimming, CRI >80, anh sang trang am,nhiet o mau
2.700oK, nhiet o van hanh -20 en 45oC, khong bc xa IR va UV,
102
thch hp vi khach san, tiem an, cua hang van phong, tiet kiem ien nang 80% (so vi bong A si
ot)
1. Ma en ILCOS:
e ho tr viec nhan biet cac loai en tng thch, IEC a cho ra tieu chuan IEC TS 61231:1993,
ve he thong ma en pho bien, goi la ILCOS (International Lamp Coding System). He thong ma
ten goi nay c lien he trc tiep en cac tieu chuan khac cua IEC cho cac loai en. Tieu chuan
cua en co nhng bang d lieu c ch nh bang ma ILCOS.
ILCOS cung cap mot ma ngan ILCOS L, co the m rong e bao trum cac tnh nang cua en.
Ma chuan ILCOS D cho mot ch nh ay u vi moi en. Tat ca cac nha san xuat en lien he
ma nhan hieu rieng cua ho vi ma ILCOS. Trach nhiem bao dng he thong ma ILCOS la cua
Hoi ong Ky thuat en cua IEC.
2. Ma en LBS:
Lien oan cong nghiep c ZVEI (Zentralverband Elektrotechnik und Elecktronik Industrie), vao
nam 1994, cho ra mot he thong ma en goi la LBS (Lampen Bezeichnungs System). Ma en nay
c s dung rong rai bi cac nha san xuat choa en Chau Au. He thong ma LBS ngan gon,
nhng khong c ho tr bi tat ca cac nha san xuat va bi cac tieu chuan quoc te.
I en si ot (Incandescent lamp)
Ch th hai ch vat lieu lam bong en si ot, hay chat kh cha trong en phong ien:
104
G Thuy tinh (Glass)
I Metal halide
S Sodium
Ch th ba hoac nhom ch con lai: ch hnh dang bong en, co hay khong co lp phan xa:
E Ellip (Ellipsoidal)
R Phan xa (Reflector)
- Sau ma chnh, noi tiep bang dau gach ngang (-), ma LBS con mot phan uoi noi ve kieu
en hay i en
DSE 4 U, co ballast ien t nam trong (with 4 discharge tubes, with intergal EB)
DEL 4 U, khong co stater cho ballast ien t (with 4 discharge tubes, without starter for EB)
LBS ILCOS Mo ta
(ZVEI)
A IA en si ot thong dung
105
R IRR en phan xa
QT HSG en si ot halogen
QR-CBC HRG en halogen, ien ap thap, co phan xa lng sac va vo thuy tinh.
HSE-I SE/I en sodium cao ap, bong bau 1 au uoi, bo moi ben trong
106
HSE-MF SE en sodium cao ap, bong bau 1 au uoi
HSE-CRI SEM en sodium cao ap, bong bau 1 au uoi, tang cng quang thong
HST-CRI STH en sodium cao ap, bong tru 1 au uoi, tang cng quang thong
HST STH Sodium c.ap, bong bau 1 au uoi, cai thien CRI, (Philips SON Comfort Protype)
HST STH Sodium c.ap, bong tru 1 au uoi, cai thien CRI, (Philips SON-T Comfort Protype)
HST-DE SD Sodium c.ap, bong tru 2 au uoi, CRI cao (Philips SDW-T, Iwasaki NHT-SDX)
QR-CBC HRG Low volt. halogen incand. lamp with dichroic reflector and glass cover
TC-SEL FSDH Compact fluorescent lamps (1 tube) for electronic ballast up to 80W
TC-TEL FSMH Compact fluorescent lamps (3 tubes) for electronic ballast up to 120W
107
TC-DD FSS Compact fluorescent lamps (double D)
HIT-DE-CE MT Double ended tubular metal halide lamp with ceramic burner
HIE-CE ME Single ended elliptical metal halide lamp with ceramic burner
HSE-I SE/I Single ended elliptical high pressure sodium lamp with internal ignitor
HSE-MF SE Single ended elliptical high pressure sodium lamp, increased light output
HST-MF ST Single ended tubular high pressure sodium lamp, increased light output
HSE-CRI SEM Single ended elliptical high pressure sodium lamp improved CRI
HST-CRI STH Single ended tubular high pressure sodium lamp improved CRI
HST STH Single ended tubular high pressure sodium lamp with high CRI
108
III. AC TNH CAC EN THONG DUNG:
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
IV. CAC MACH IEU KHIEN EN:
Nang lng ien tieu thu trong mot bo en la do bong en va bo ieu khien (control gear). Neu
choa en c cai thien ieu kien nhiet o, th nang lng ien tieu thu co the giam mot phan.
Ngi ta con thay neu cai tien ballast cua bo en th nang lng hao ph tiet kiem c kha nhieu.
Ch so hieu qua nang lng EEI (energy efficient index) phan loai cac ballast en huynh quang
thanh 7 hang va c cac nha san xuat ghi nhan cho cac ballast:
Hang Ballast
A3 Ballast ien t
C Ballast t, ton hao ang ke (ballast quy c), cam ban t 21/11/2005
D Ballast t, ton hao rat cao (ballast quy c), cam ban t 21/5/2002.
a. Ballast:
Ballast la bo phan chnh cua bo ieu khien trong mot bo en phong ien hay en huynh quang.
Trong ballast co to hp cac cuon cam, tu ien, va ien tr, nham han dong qua bong en. Ballast
con lam cac nhiem vu: tao ien ap khi ong, dong ien nung en, giam hieu ng hoat nghiem,
cai thien he so cong suat, triet nhieu vo tuyen, cai thien khi ong nguoi.
b. Bo moi:
Bo moi la kh cu khi ong, tao cac xung ien ap e khi ong en phong ien. Mot bo moi quy
c (i cu) khong co c cau bao ve. Ngha la neu bong en hay mach co van e, khong khi
ong c, th bo moi se c moi mai cho en khi nao co ngi tat en hoac ballast b hong. Bo
moi i mi co mot c cau bao ve la mot bo kiem soat chu ky (anti-cycling control), giup ngat bo
moi neu en khong khi ong c. Vi en metal halide, thi gian nay c 15 phut, vi en
sodium cao ap c 5 phut.
122
c. Tac-te (starter): con goi la con moi, dung trong en huynh quang thong dung, giup khi
tao mot xung ien ap qua bong en.
Bo moi c mac
song song vi bong
en.
Mach ballast t:
123
Mach ballast ien t:
Xem mach ien mot bo en chieu sang khan cap, thuoc loai duy tr (maintained). Mach en co
them hai thanh phan: mot bo oi ien (inverter) va mot bo pin th cap (co the nap c). Khi van
hanh bnh thng, en c van hanh vi nguon chnh, cung cap xuyen qua bo oi ien. Khi
nguon chnh b mat, en c van hanh t bo oi ien, nhan nang lng t bo pin. Trong mot bo
en nhieu bong en, co the ch co mot bong lam nhiem vu khan cap c noi day qua bo oi
ien, cac bong khac noi day bnh thng.
124
Khong gian, hoat ong o roi min khuyen ngh Nguon sang
E(lx)
Hanh lang 50 TC
125
The duc, tranh tai 400 T,HME,HIE,HIT
126
VI. CHOA EN DUNG CHO CHIEU SANG BEN TRONG:
127
en chieu iem (spotlights) co tia chieu t rat hep (khoang 10o) en hep (khoang 30o), oi xng
tron xoay, dung e chieu sang iem nhan (accent lighting).
en chieu vien (contour spotlights) co thau knh vi goc tia chieu thay oi, e chieu sang phong
anh (projection lighting) len tng hoac man anh.
128
3. en pha (floodlights):
en pha co ac tnh tia chieu t hep en rong, thng c che tao vi IDC oi xng. Tieu ch e
chon en pha la: mau, o sang, tuoi tho, hieu suat, o ong eu cng o sang: . Co the toi u bo
phan xa e co o roi eu, lam du ng bien, hoac tang ty suat quang thong ngo ra.
en pha c ng dung cho: the thao, bao tang, trien lam, hoi ch thng mai, khu vc ban hang,
khu vc trnh dien. Nen chon hnh thc cac bo en va cach bo tr sao cho hai hoa vi kien truc.
129
en chieu iem quet tng (wallwashers spotlights) co phan bo cng o sang bat oi xng
nham muc ch cho o roi eu tren tng. Cac bo en quet tng lap ray cho phep ieu chnh
khoang cach cac en theo y muon.
en chieu iem quet tng, nghieng c (spotlight wallwashers, tiltable) en chieu iem nay
c gan them bo quet tng e co phan bo bat oi xng.
en quet (washlights) en nay co phan bo bat oi xng nhan tao ra o roi eu tren tng. Co
the gan them cho no mot phu kien downlight e chieu nen cho o roi eu.
130
en quet tng lng tieu (double-focus wallwashers) en nay co phan bo bat oi xng, cho
o roi tren tng vi he so ong eu tang cng. Nap che cua no tang goc bao ve cua en va
ngan tia choi.
en quet tng co thau knh (lens wallwashers) en nay co phan bo bat oi xng. Thau knh
dung e m rong goc tia chieu.
131
en chieu bien (perimeter luminaires) en nay co bo phan xa cho cho IDC bat oi xng, vi
bng n di nen cho o roi rat eu tren tng.
Quet tng la mot thanh phan quan trong cua chieu sang
kien truc, e them s nhan manh vao cac khu vc cua
phong, va giup o roi ng cao hn tai cac be mat ng va
tng cua nha bao tang, trien lam, quay hoi ch, thnh
phong, sanh dinh th, sanh ca hang bach hoa, khu thng
mai, khu trnh dien. Nhng choa en lap tren be mat co tac
dung neu ac iem khong gian, co hnh dang va cach xap
at phu hp vi kien truc.
Cong trnh ap dung en quet tng: Bao tang Anh,London Nha li liem, Wiltshire -
Mediathek, Trng Cao ang Am nhac Sendai- Weimar (anh cua ERCO).
Ket cau sang la nhng choa en ac biet cho phep kha nang gan them vao cac choa en di ong,
bang cach dung ray hay o cam. Ket cau sang thng gom nhng thanh phan hnh tru hoac dang
132
pa-nen treo di tran. Thong dung nhat la cac ket cau sang gan san cac en dai chieu sang trc
tiep va gian tiep phan xa vi tran. Cac thanh phan ket cau sang co the gan san nhng en chieu
iem (spotlight) hay choa en nh hng (directional luminaires) e chieu sang iem nhan
(accent lighting).
Ket cau sang vi choa en trc tiep (Luminaires Direct Light structures) cho anh sang chieu
xuong oi xng truc.
Ket cau sang vi choa en gian tiep (Luminaires Indirect Light structures) cho anh sang
chieu len oi xng truc.
Ket cau sang vi choa en trc tiep / gian tiep (Luminaires Direct / Indirect Light
structures) cho anh sang chieu len va chieu xuong oi xng truc.
133
Ket cau sang vi choa en quet tng (Luminaires Wallwashing Light structures) e chieu
sang quet tng, co IDC bat oi xng tao nen o roi eu tren mat tng.
134
7. en chieu xuong (downlights):
en chieu xuong cho mot chum tia chieu xuong theo mot
goc thang goc hoac mot goc chnh theo yeu cau. en chieu
xuong co cac loai tia hep, tia rong, phan bo oi xng va bat
oi xng. Cac tieu ch e chon en chieu xuong: mau, tuoi
tho, hieu suat, cng o sang, goc chieu, goc bao ve, ty suat
quang thong ngo ra.
en chieu xuong lng tieu (double-focus downlights) co mot chum tia chieu oi xng tron
xoay, chieu thang xuong di. No co mot bo phan xa hnh dang ac biet, cho phep phat ra mot
quang thong cao, du la lo tran khoet nho.
135
en chieu xuong thong dung (general downlights) cho tia chieu xuong oi xng tron xoay,
chieu thang xuong mplv.
en chieu quet (washlights) cho chum tia bat oi xng, chieu xuong va chieu vao tng. Loai
ac biet goi la en quet kep (double washlights) quet mot luc hai tng oi dien va en quet goc
(corner washlights) e chieu quet goc phong.
en quet tng lng tieu (double-focus wallwashers) cho chum tia bat oi xng va trc tiep
vao mat ng cua tng, cho o roi eu tren mat tng. Loai en nay, c gan mot phu tung
ac biet, goi la oan quet tng ben trong (internal wallwasher segment), la mot cong nghe phan
xa, lam cho bong en c dau khuat, khong gay choi cho ngi quan sat moi goc nhn.
136
en quet tng co thau knh (lens wallwashers) cho chum tia sang bat oi xng chieu vao mat
ng cua tng, giup cho o roi eu tren tng. en co he thong phan xa vi thau knh ac biet,
bo phan xa Darklight, nen ngi co the nhn thang vao en t ben di ma khong b choi loa.
en quet tng (wallwashers) co IDC bat oi xng, chieu vao mat phang ng, cho o roi ng
ong eu.
en chieu xuong nh hng (directional downlights) c dung e neu bat nhng oi tng
hay nhng vung rieng biet vi mot chum tia hep hoac trung bnh. No ket hp li iem cua mot
en chieu xuong vi s linh ong cua mot en chieu iem nh hng. en co the xoay 360o va
nghieng 20o. Nh co bo phan xa Darklight, goc bao ve cua choa en khong oi theo moi hng.
137
Choa en nh hng (directional luminaires) dung e lam noi bat nhng oi tng hay nhng
vung rieng biet vi chum tia chieu hep hoac trung bnh.
Khoang offset t tng t nhat phai bang 1/3 o cao cua phong,
tng ng vi goc chng 20o theo hnh ve.
138
en chieu xuong la cong cu pho bien e thc hien chieu sang chc nang, chieu sang kien truc, va
chieu sang iem nhan. en chieu xuong am tran (recessed downlights) la mot chi tiet kien truc
dau kn, trong khi en chieu xuong lap noi (surface-mounted downlights) va en chieu xuong loai
treo (pendant
downlights) lai tac
dung nh mot phong
cach cua can phong.
Hnh dang va cach xep
at cac en chieu
xuong cung nen phu
hp vi kien truc.
en ban (task lights) phat anh sang xuong di, len mplv.
Co loai tia chieu hep va tia chieu rong. Tieu ch quan trong
e chon en: co the xoay va nghieng, t choi, tuoi tho, hieu
suat, cng o sang. en ban dung thch hp cho tram lam
viec (may vi tnh).
139
9. Choa en lap tng (wallmounted luminaire):
en quet tran (ceiling washlights) co IDC bat oi xng, chieu chum sang len mat phang ngang
cua tran, cho o roi tran ong eu tren dien tch ln. Nh bo phan che goc cat (cut-off shield) tren
choa en, dien tch phan tran can chieu sang c ieu chnh xen doc theo truc cua day en. Chu
y en chieu len khac vi en quet tran do cau tao hnh hoc cua bo phan xa, IDC khac, va ty suat
quang thong ngo ra cao hn.
en quet nen (floor washlights) co IDC bat oi xng, chieu chum sang xuong mat ngang nen.
140
en quet tran phai lap cao hn tam mat.Khoang cach
en tran phu thuoc vao o ong eu can thiet, t nhat
la 0,8m.
141
10. en chieu bien (perimeter luminaires) :
en chieu bien la
choa en dai vi tia
chieu rong, dung e
chieu o roi eu tren
cac mat phang ng.
No c ap dung
nhng ni en huynh
quang tuyp c cay thang vao trong gioang tran. Co choa en chieu bien khong co ca bo phan
xa. Tuy nhien, e cho o roi cao va eu, choa en can co bo phan xa, va en phai lap vi mot
khoang offset t tng. o sang cua en thap. Tieu ch e chon en chieu bien la o ong eu,
phu thuoc vao bo phan xa.
en khung thang la en
chieu bien lap thang vao au
tng. o roi tren tng
giam nhanh vi khoang cach
en en. en ap dung cho:
bao tang, trien lam, khu vc bieu dien, nhan manh mat hong cua cac bo phan kien truc.
142
11. en am nen (recessed floor luminaires):
en am nen phong chum tia len tren, thng co cac loai tia chieu hep, tia chieu rong, IDC oi
xng va bat oi xng.
Choa en nh hng
(directional luminaires) : dung
chieu sang noi bat cac vung
hoac oi tng rieng biet, IDC
t trung bnh en hep, chum tia
co the chnh nghieng (tiltable).
143
12. en dan hng (oriention luminaires) :
en dan hng co the la nguon quang thong, nhng o ch la nhiem vu phu. Nhiem vu chnh cua
no la en tn hieu, tao chu y va hng dan phng hng. Tieu ch e chon en : noi bat so vi
canh quan xung quanh.
144
cap, khu vc y te, khu ve sinh. en ch dan phai c tiep tuc sang trong trng hp mat ien
nguon chnh, va nguon d phong cha kp thay the, nen en ch dan thng co them nguon pin.
Chu y : cac en ch dan phai tuan theo cac quy nh cua a phng.
1. Vn bo dng chi u s n :
Khi mt h thng lp t chiu sng c nghim thu ban u, cc trng thi k thut ang ti u,
ngha l cha n, bng n, cc b mt phn x trong khng gian chiu sng u mi v sch. Qua
thi gian s dng, cc trng thi ny s suy gim do lo ha v bm bi. Khi chiu sng khng
cn hiu qu nh lc u.
Do , khi thit k mt h thng lp t chiu sng, ngi ta thng thit k mt tr s duy tr :
ri duy tr Em, hay chi duy tr Lm. Mc chiu sng duy tr ny l mc chiu sng s c c
ti thi i m h thng c nng sut thp nht, ngay trc lc bo dng nh k.
145
Bo dng nh k mt h thng chiu sng gm c 3 cng vic chnh:
- Lm sch v bo dng cha n;
- Lm sch v bo dng n (bng n v b iu khi n n);
- Lm sch v bo dng cc b mt phn x trong khng gian chiu sng. i vi chiu
sng bn ngoi, cc vic ny c th b qua. Tuy nhin nhng ni nh hm giao thng, ng
ngm, mt tin kin trc, vic lm sch thng xuyn cc b mt nh trn, vch, trong khng
gian chiu sng c th tng cng hiu sut ca h thng chiu sng.
Xem mt v d, mt h thng lp t chiu sng c bo dng theo nh k : lau sch cha n 2
nm mt ln; thay bng v lm sch cc b mt mi su thng. Trong v d ny, h s duy tr l 67%,
ngha l khi h thng t nht trong thi gian vn hnh th mc chiu sng ban u cng cn c
67%.
Ch rng, trong qu trnh vn hnh v bo dng, mc chiu sng khng bao gi tr li c mc
ban u ca h thng.
Trong nhng mi trng nhiu bi, s dng cha n loi h s cho php bi ng bn trong cha
n, rt kh lm sch. Nn dng nhng b phn gn kn, khng cho bi vo bn trong n, nh vy
ch c phn bn ngoi n cn lm sch. Vic lm sch do rt d dng, thm ch c th lm theo
cch mnh bo nh xt nc, nu cha n c ch s bo v IP ph hp.
* Cn n n:
Cc loi n khc nhau c nhng c tnh khc nhau lin quan n tnh duy tr quang thng v
tui th ca n. Khi no phi thay bng n s ph thuc vo s kt hp hai yu t ny.
Chn mt n vi h s duy tr quang thng tt trong sut tui i ca n, s lm bt suy gim
quang thng do n b lo ha.
Tuy nhin , nng sut ca h thng lp t cng cn ph thuc vo ton th (hoc t nht l a s) vn
hnh ca cc n trong h thng. Do vic thay cc bng n phi c thc hin khi quang thng
b suy gim n mt mc ti thi u c th chp nhn c, hoc khi s lng n hng trong h thng
lp t ti mt s ti a c th chp nhn c.
T nhng kt qu phn tch trn, h s duy tr MF ca mt h thng chiu sng l tch s nhiu tha
s MF ca cc yu t gp phn vo suy gim quang thng.
Ta c cng thc:
Vi:
146
MF ca cha n: h s suy gim chiu sng do cha n tri qua thi gian v bm bi.
MF quang thng n: h s suy gim chiu sng do suy gim quang thng ca n khi n
tri qua thi gian.
MF tui th n: h s suy gim chiu sng do n trong h thng b hng v cha c
thay ngay.
MF cc b mt phn x: h s suy gim chiu sng do suy gim h s phn x ca cc b
mt phn x (trn, tng, sn) trong h thng lp t.
D liu v cc h s ny c th tham kho t nh sn xut. Tuy nhin khi dng cc d liu
ny phi hi u rng b n cn c vn hnh trong nhng iu kin ch nh bi nh sn
xut. Vn hnh ngoi cc iu kin ny c th lm thay i tnh nng ca cc b n. V d
vn hnh mt n trong mi trng nng c th lm tng quang thng ng ra ca n,
nhng tui th ca n s b gim.
Nhiu phn mm thit k chiu sng cho php xc nh chu k bo dng, v dng n
tnh h s duy tr ca h thng chiu sng. Tuy nhin c th tm thy cc ch dn su hn v
cch tnh ton v p dng cc h s MF trong cc tiu chun :
- CIE 97:2006, Bo dng h thng Chiu sng in Bn trong;
- CIE 154:2003, Bo dng H thng Chiu sng Bn ngoi.
Mun dng cc bng ny, trc tin ta phi phn loi mi trng chiu sng thnh cc loi:
rt sch, sch, bnh thng, v nhiu bi. ng thi phi phn loi cha n theo c tnh
chng bi ( t loi A n G):
*Trong nhng khu vc iu tr ca bnh vin, c th cn chu k ki m tra thng xuyn hn.
147
M t loi n:
Hop en h pha tren (loai t Choa en Trc tiep/Gian tiep khong che boc; choa en Trc tiep/Gian tiep vi bo phan
B thong gio va t lam sach)- quang gian tiep va bo quang hoc c che boc; choa en que t tng (h theo chieu doc),
Open top housing (natural choa en lap tng h tren va ay, en dowlight h nh -- Direct-indirect luminaires
ventilated and self cleaning without cover, direct-indirect luminaires with indirect reflector and closed optical device,
types). wallwashing luminaires (vertical opening), wall mounted luminaires open top and base,
downlights with open top.
D Che kn IP2X -- Enclosed IP2X Cho a en thon g du ng co vo boc va pha n quang che kn - General purpose luminaires
with closed covers and optics
E Chong bui PX - Dust proof IP5X Chong bui PX (choa en phong sach, co bao ve) - Dust proof IP5X (protected, clean room
luminaires)
en gian tiep va en chieu len -
F Chan en di ong, en treo, en chieu len gan tng co ay kn, en vom - Free standing,
Indirect lighting and uplight pendant, wall mounted uplighters with closed base, cove lights
Sau khi xac nh loai moi trng va choa en, ta co the tra bang e xac nh MF cua choa en va
MF cua be mat phong trong Phu luc G.
MF cua be mat phong phu thuoc vao ty le quang thong chieu xuong DFF (Downward Flux
Fraction) cua choa en .
V du: bo en kn mat tren lap am tran co canh tan xa, co ty le quang thong chieu len bang 0,
dung cac en T16/14W (Osram FH), c lap trong mot van phong vi cac he so phan xa cua tran
tng san la 70%, 50%, va 20%. Chu ky bao dng choa en va phong la 3 nam, va cac bong en
c thay moi 8.000 gi. Do o:
MF cua be mat phong RSMF (Room surface maintenance factor) : RSMF = 0.94.
MF quang thong bong en LLMF (Lamp lumen maintenance factor): LLMF = 0,92
---oooOOOooo---
148
PHU LUC A: CAC YEU CAU AT CHUAN CHO CHIEU SANG BEN
TRONG THEO TIEU CHUAN QUOC GIA TCVN 7114-1:2008
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
Em (lx): o roi duy tr (gia tr trung bnh); UGR L :gii han h s choi loa ng nhat; Ra : ch so
the hien mau.
161
PHU LUC B1:
162
163
164
PHU LUC B2:
165
TCVN 7114-3:2008 Bang 1 (ket thuc)
166
PHU LUC B3:
Bang 5.1 Khu vc van chuyen nhng ni lam viec ngoai tri
So Loai khu vc, cong viec hay hoat Em Uo GRL Ra Ghi chu
Tham ong
(lx)
chieu
5.1.3 Khu vc giao thong eu eu (40km/h) 20 0,40 45 20 Tai ben tau thuyen.
GR co the bang 50.
167
Bang 5.3. Cong trng xay dng
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi
tham chu
(lx)
chieu
5.3.2 Khu vc xay dng, lap at ong thoat, nhng cong viec 50 0,40 50 20
van chuyen, bo tr va nhap kho
5.3.3 Lap at cac bo phan khung sn, cong viec gia co nhe, 100 0,40 45 40
lap at khuon go va khung sn, lap at ong va day cap
5.3.4 Ket noi cac bo phan, lap at dien, may va ng ong 200 0,50 45 40
theo yeu cau
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
168
Bang 5.5. Nong trai
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
5.6.4 iem kiem tra ap suat k.kh va nc, nhng 150 0,40 45 20
khu vc dch vu khac
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
5.7.4 Lap at va kiem tra ien, may, ng ong 200 0,50 45 60 Ch. sang tai cho.
169
Bang 5.8. Ket cau dau kh ngoai khi
So Loai khu vc, cong viec hay hoat Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham ong
(lx)
chieu
5.8.4 Boong au trc thang 100 0,40 45 20 Tranh anh sang trc tiep
vao bai ap, han che anh
sang en pha chieu len.
170
Bang 5.9. Bai o xe
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
5.9.3 Mat o giao thong cao, v du bai o xe cua trng hoc, 20 0,25 50 20
nha th, trung tam mua sam ln, chuoi phc hp ln
cac toa nha the thao va a chc nang
Bang 5.10. Cong nghe hoa dau va nhng cong nghe nguy hiem khac
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
171
Bang 5.11. Nha may nang lng, ien, gas, va nhiet
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
So Loai khu vc, cong viec hay hoat Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham ong
(lx)
chieu
5.12.2 Bai xe, don toa, lu toa, phan loai 10 0,40 50 20 Ud 1/5
5.12.4 Loi i hang hoa, van hanh ngan han 10 0,25 50 20 Ud 1/8
5.12.8 San ga lo thien, xe la ngoai o va khu 20 0,40 45 20 Chu y bien san ga.
vc vi ong hanh khach, hoac dch vu Ud1/5
noi th vi t hanh khach
172
5.12.9 Loi i hang hoa, van hanh lien tuc 20 0,40 50 20 Ud 1/5
5.12.15 San ga lo thien, dch vu noi th 50 0,40 45 20 Chu y bien san ga.
Ud1/5
5.12.16 San ga co mai che, tau a phng va 50 0,40 45 40 Chu y bien san ga.
khu vc, hoac dch vu noi th t hanh Ud1/5
khach
5.12.18 San ga co mai che, dch vu noi th 100 0,50 45 40 Chu y bien san ga.
Ud1/3
5.12.20 San ga co mai che khu vc hang hoa, 100 0,50 45 40 Ud 1/5
van hanh lien tuc
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
5.13.1 Thao tac cay go tren mat at va trong nc, bang tai 20 0,25 55 20
mun ca va dam bao
5.13.2 Phan loai cay go tren mat at va trong nc, iem 50 0,40 50 20
d cay go va cay go to, nang vao bang tai, chat
ong
173
5.13.3 oc nhan va dau ghi tren cay go to 100 0,40 45 40
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
5.14.1 Chieu sang tong quat cho khu vc ong sa tau, khu 20 0,25 55 40
kho cho nhng hang hoa tien che
So Loai khu vc, cong viec hay hoat ong Em Uo GRL Ra Ghi chu
tham
(lx)
chieu
5.15.1 Thao tac nhng cong cu bao dng, s dung nhng 50 0,40 45 20
van van hanh bang tay, khi ong va dng cac ong
c, nha may cap nc, thu nc
5.15.2 Thao tac hoa chat, kiem tra ro r, thay bm, sa cha 100 0,40 45 40
tong quat, oc dung cu o
174
PHU LUC C: CAC YEU CAU CHO CHIEU SANG
THE THAO THEO EN 12193:1999
Loai hnh van ong Cap tranh tai o roi yeu Ch so o ong nh
cau toi thieu truyen eu chung mc
Em at Uo choi loa
mau GR
Ra
175
Cau may (trong nha) Cap I 300 60 0.7
176
Bong tuyet (ch/vung chi) 300/200 0.7 0.7 50
Cap II Eh100/Ev500 60
177
Cap III 200 20 0.5
178
Cap III 200 20 0.5
179
Squash Cap I 700 60 0.7
---oooOOOooo---
180
PHU LUC D: PHN B QUANG THNG CA CC LOI CHA N
Loai Kieu Quang thong phan bo trong cac goc khoi cua khong gian
en chieu
sang F1 F2 F3 F4
181
H S LI DNG QUANG THNG CA CC CP
PHU LUC E:
B N (THEO PHN CP B N CA CIE)
LOI N A
s max 0,9h
H s Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
phn x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 88 81 87 81 78 74 70 67 74 70 67 70 67 66
s s
treo phng 0,80 95 87 94 86 85 80 76 73 79 75 72 75 72 71
n
1,00 101 91 99 90 91 85 81 78 84 81 78 80 78 76
J=0
1,25 107 95 104 94 96 89 86 83 88 85 82 84 82 80
4,00 125 106 121 105 118 104 103 102 102 101 100 100 99 97
5,00 126 107 122 106 120 105 104 103 103 102 102 101 100 98
T
s 0,60 85 79 84 79 76 73 69 67 73 69 67 69 67 66
treo
n 0,80 91 85 90 84 82 78 76 72 78 75 72 74 72 71
J=1/3
1,00 97 89 96 89 88 84 80 78 83 80 77 80 77 76
4,00 122 105 119 104 115 103 102 101 101 100 99 99 98 97
5,00 124 106 121 105 117 104 103 102 103 102 101 101 100 98
182
LOI N B
S max 1,1h
H s Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
phn x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 80 74 78 73 68 65 60 56 64 59 56 59 56 54
s s
treo phng 0,80 89 81 87 80 76 72 67 63 71 66 63 66 63 61
n
1,00 96 86 93 86 84 78 73 70 77 73 69 72 69 67
J=0
1,25 102 90 99 89 90 83 79 75 82 78 75 77 74 73
5,00 125 105 121 104 117 103 102 101 101 100 99 98 98 95
T
s 0,60 76 71 75 71 66 63 59 56 63 59 56 59 56 54
treo
n 0,80 84 78 83 78 73 70 66 63 70 66 62 65 62 61
J=1/3
1,00 91 84 90 83 80 77 72 69 76 72 69 72 69 67
1,25 98 88 96 88 87 82 78 75 81 77 74 77 74 73
5,00 123 105 119 104 115 102 101 100 101 99 98 98 97 95
183
LOI N C
S max 1,3h
H s Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
phn x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 71 66 70 65 58 55 49 44 54 48 44 48 44 42
s s
treo phng 0,80 82 74 80 73 68 64 58 53 63 57 53 57 54 51
n
1,00 90 81 87 79 76 71 65 61 70 64 60 64 60 58
J=0
1,25 97 86 94 85 84 77 72 68 76 71 67 70 67 65
1,50 102 90 99 88 89 82 77 73 80 76 72 75 72 70
T
s 0,60 67 63 66 62 55 53 48 44 53 48 44 48 44 42
treo
n 0,80 77 71 76 71 65 62 58 53 62 56 52 56 52 51
J=1/3
1,00 85 78 84 77 73 69 64 60 69 64 60 63 60 58
1,25 92 84 90 83 80 76 71 67 75 70 67 70 66 65
1,50 98 88 95 87 86 80 75 72 79 75 71 74 71 70
184
LOI N D
S max 1,6h
H s phn Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 66 61 64 60 51 49 42 37 48 42 37 41 37 35
s s
treo phng 0,80 77 70 75 68 62 58 51 46 57 51 46 50 46 44
n
1,00 85 76 82 75 70 66 59 54 64 58 53 57 53 51
J=0
1,25 93 82 90 81 78 72 66 61 71 65 61 64 60 58
1,50 98 86 95 85 84 77 72 67 76 70 66 69 66 63
T
s 0,60 62 58 61 57 49 47 41 37 47 41 37 41 37 35
treo
n 0,80 72 67 71 66 59 56 50 45 56 50 45 49 45 44
J=1/3
1,00 80 74 79 73 67 64 58 53 63 57 53 57 53 51
1,25 88 80 86 79 75 71 65 60 70 64 60 64 60 58
1,50 94 84 91 83 81 76 70 66 74 69 66 69 65 63
2,00 102 90 99 89 90 83 78 74 82 77 74 77 73 72
185
LOI N E
S max 1,9h
H s phn Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 61 56 59 55 45 43 35 30 42 35 30 34 30 28
s s
treo phng 0,80 72 65 70 64 56 52 45 39 51 44 39 43 38 36
n
1,00 80 72 78 71 64 60 53 47 58 52 46 51 46 44
J=0
1,25 88 79 85 77 73 67 60 55 66 59 54 58 54 51
1,50 94 83 91 81 80 73 66 61 71 65 60 64 60 57
2,00 103 89 99 88 89 81 75 70 79 74 70 73 69 66
T
s 0,60 56 52 55 52 43 41 34 30 41 34 30 34 30 28
treo
n 0,80 67 62 66 61 53 50 43 38 50 43 38 43 38 36
J=1/3
1,00 75 69 74 68 61 58 51 46 57 51 46 50 46 44
1,25 84 76 82 75 70 65 59 54 64 58 54 58 53 51
1,50 90 81 88 80 76 71 65 60 70 64 60 64 60 57
2,00 99 88 96 86 86 79 74 69 78 73 69 72 68 66
186
LOI N F
S max 1,9h
H s phn Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 57 52 55 51 40 38 30 24 37 30 24 29 24 22
s s
treo phng 0,80 70 64 68 62 53 50 42 36 49 42 36 41 36 34
n
1,00 80 72 77 70 64 60 52 46 58 51 46 50 45 43
J=0
1,25 89 79 86 77 74 68 61 56 66 60 55 59 55 52
1,50 96 84 92 83 81 74 68 63 72 67 62 66 62 59
T
s 0,60 52 48 51 48 37 36 29 24 36 29 24 29 24 22
treo
n 0,80 65 60 64 59 50 48 41 36 48 41 36 41 36 34
J=1/3
1,00 75 69 73 68 60 58 51 45 57 50 45 50 45 43
1,25 84 76 82 75 70 66 60 55 65 59 55 59 54 52
1,50 91 82 89 81 77 73 67 62 71 66 62 65 61 59
2,00 100 89 96 88 88 81 76 72 80 75 72 74 71 69
187
LOI N G
S max 2,0h
H s phn Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 58 53 56 52 42 40 32 26 39 31 26 31 26 24
s s
treo phng 0,80 68 62 66 60 51 48 40 34 47 39 34 39 33 31
n
1,00 76 69 74 67 59 56 47 41 54 46 41 45 40 38
J=0
1,25 84 75 81 73 68 62 54 48 61 53 48 52 47 45
1,50 90 79 87 78 74 68 60 54 66 59 54 58 53 50
2,00 99 86 95 84 84 76 69 63 74 68 63 66 62 59
T
s 0,60 53 50 52 49 39 38 31 26 37 30 26 30 26 24
treo
n 0,80 63 58 62 58 48 46 39 33 45 38 33 38 33 31
J=1/3
1,00 71 65 70 64 56 53 46 40 52 45 40 45 40 37
1,25 79 72 77 71 64 60 53 47 59 52 47 52 47 45
1,50 85 77 83 75 70 65 59 53 64 58 53 57 53 50
2,00 95 84 92 82 80 74 68 63 73 67 62 66 62 59
2,50 101 88 98 87 87 80 74 69 78 73 68 72 68 66
188
LOI N H
S max 1,9h
H s phn Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 56 52 55 51 40 38 30 24 37 29 24 29 24 22
s s
treo phng 0,80 66 60 64 59 49 46 37 31 45 37 31 36 31 28
n
1,00 74 67 71 65 56 53 44 37 51 43 37 42 37 34
J=0
1,25 82 73 78 71 64 59 51 44 57 50 44 49 43 41
1,50 87 77 84 75 70 64 56 49 62 55 49 54 48 46
2,00 96 83 92 81 80 72 65 58 70 63 58 62 57 54
2,50 101 87 97 85 86 77 71 65 75 69 64 68 63 60
T
s 0,60 51 48 51 48 37 36 29 24 36 29 24 28 24 22
treo
n 0,80 61 57 60 56 46 44 36 31 43 36 30 36 30 28
J=1/3
1,00 69 63 67 62 53 50 43 37 50 42 37 42 36 34
1,25 77 69 74 68 61 57 49 43 56 49 43 48 43 41
1,50 83 74 80 73 67 62 55 49 61 54 48 53 48 46
2,00 91 81 89 80 76 70 63 57 69 62 57 61 57 54
2,50 98 86 94 84 83 76 69 64 74 68 63 67 63 60
3,00 102 89 99 87 88 80 74 69 78 73 68 71 67 65
189
LOI N I
S max 2,3h
H s phn Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 51 47 50 46 34 32 24 17 31 23 17 22 17 15
s s
treo phng 0,80 63 58 61 56 45 43 33 27 41 33 27 32 26 24
n
1,00 73 65 70 63 54 51 42 35 49 41 35 40 34 32
J=0
1,25 81 72 78 70 64 59 50 44 58 50 43 48 43 40
1,50 88 77 85 76 71 65 57 51 63 56 50 55 50 47
2,00 97 85 94 83 82 74 67 61 72 66 61 64 60 57
2,50 104 89 99 87 89 80 74 69 78 72 68 71 67 64
T
s 0,60 46 43 45 43 31 30 22 17 30 22 17 22 17 15
treo
n 0,80 58 54 57 53 42 40 32 26 40 32 26 32 26 24
J=1/3
1,00 67 62 65 60 51 48 40 34 48 40 34 39 34 32
1,25 76 69 74 68 60 57 49 43 56 48 43 48 42 40
1,50 83 75 81 73 67 63 56 50 62 55 49 54 49 47
2,00 93 83 90 81 78 72 66 60 71 65 60 64 59 57
2,50 100 88 97 86 86 79 73 68 77 72 67 71 66 64
190
LOI N J
S max 2,3h
H s phn Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 51 47 49 45 33 32 23 17 30 22 16 22 16 14
s s
treo phng 0,80 61 55 58 54 42 40 30 23 38 29 23 29 23 20
n
1,00 69 62 66 60 50 46 37 29 44 36 29 35 29 26
J=0
1,25 76 68 73 66 57 53 43 35 51 42 35 41 35 32
1,50 82 72 78 70 63 58 48 41 55 47 40 46 40 37
2,00 90 78 86 76 72 66 57 49 63 55 49 54 48 45
2,50 96 83 92 80 79 71 63 55 68 61 55 59 54 51
3,00 100 86 96 84 85 75 67 60 72 65 60 64 58 55
T
s 0,60 46 43 45 42 31 30 22 16 29 21 16 21 16 14
treo
n 0,80 55 51 54 50 39 37 29 23 37 29 23 28 23 20
J=1/3
1,00 63 58 61 57 46 44 35 29 43 35 28 34 28 26
1,25 71 64 69 63 53 50 41 35 49 41 35 40 34 32
1,50 77 69 74 67 59 56 47 40 54 46 40 45 39 37
2,00 86 76 83 74 68 63 55 48 62 54 48 53 47 45
2,50 92 81 89 79 75 69 61 55 67 60 54 59 53 51
3,00 97 84 93 82 81 73 66 59 71 64 59 63 58 55
4,00 103 89 99 87 88 79 72 66 77 71 66 69 65 62
191
LOI N T
S max 6h
H s phn Trn 8 8 7 7 7 7 7 7 5 5 5 3 3 0
x Tng 7 7 7 7 5 5 3 1 5 3 1 3 1 0
Sn 3 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0
T Ch 0,60 47 43 40 37 30 29 23 19 20 16 14 10 08 00
s s
treo phng 0,80 56 51 48 44 38 35 30 26 25 21 18 12 11 00
n
1,00 63 57 53 48 44 41 35 32 28 25 22 15 13 00
J=0
1,25 69 62 59 53 50 46 41 36 32 28 26 17 15 00
1,50 74 65 63 56 54 50 45 41 34 31 29 18 17 00
2,00 81 70 68 60 61 55 51 47 38 35 33 21 20 00
2,50 85 73 72 63 65 58 55 51 41 38 36 22 21 00
3,00 88 75 74 65 68 61 57 54 42 40 38 24 23 00
4,00 92 78 77 67 73 64 61 59 45 44 41 25 24 00
5,00 94 80 79 69 76 66 64 62 46 45 43 26 26 00
T
s 0,60 28 26 25 23 14 14 09 06 11 06 04 04 02 00
treo
n 0,80 37 34 33 30 20 20 13 09 15 10 06 06 04 00
J=1/3
1,00 45 41 39 36 26 25 18 13 18 14 09 08 06 00
1,25 52 47 45 41 32 30 23 18 22 17 12 11 07 00
1,50 58 52 50 45 37 35 28 22 25 20 15 12 09 00
2,00 67 59 57 51 45 42 35 29 30 25 20 15 12 00
2,50 73 64 62 55 51 47 40 35 33 28 24 17 14 00
3,00 77 67 66 58 56 51 44 39 36 31 27 19 16 00
4,00 83 72 71 62 62 56 50 46 39 35 32 21 19 00
5,00 87 75 74 64 67 59 54 50 42 38 35 23 21 00
192
PHU LUC F: (PHU LUC 9, TCXDVN 333:2005)
193
PHU LUC G:
194
195
196
197
198
PHU LUC H:
BANG PHAN XA NG
(ROAD REFLECTION TABLES)
CHO CAC LOI MT NG R1, R2,
R3, R4 THEO PHAN LOAI CUA CIE
199
200
201
202
203
PHU LUC I : BANG CAC CHAN EN
204
205
PHU LUCJ: CAC THUAT NG CAN BAN VE CHIEU SANG
AN TOAN TH GIAC : visibility safety. CH SO AC TRNG CUA EN : speccific
lamp index (SLI).
ANH SANG BAN NGAY : daylight.
CH SO HAN CHE CHOI LOA G : glare control
ANH SANG CAN TR : obstructive light. mark G.
BO IEU KHIEN EN : lamp control gear. CHIEU SANG DAN HNG : orrientation
lighting.
BO OI IEN : invertor.
CHIEU SANG D PHONG : standby lighting.
BO KIEM SOAT CHU KY : anti-cycling control
CHIEU SANG IEM NHAN : accent lighting.
BO MOI : ignitor.
CHIEU SANG GIAN TIEP : indirect lighting.
BO PHAN XA : reflector.
CHIEU HNH (CHIEU PHONG ANH) :
BO PHAN XA DARKLIGHT : darklight projection.
reflector.
CHIEU SANG HON HP : mixed lighting.
CAP BAO VE IEN : electrical safety class.
CHIEU SANG KHU VC : area lighting.
CAP BAO VE IP : ingress protection class.
CHIEU SANG KIEN TRUC: architecture
CAP CHIEU SANG : lighting class
lighting.
CAP TRANH TAI : level of competition. CHIEU SANG NA GIAN TIEP : semi-indirect
lighting.
CHAN EN, UOI EN : lamp base, lamp cap.
206
CHIEU SANG NA TRC TIEP : semi-direct CONG VIEC TH GIAC : visual task.
lighting.
CUON CHAN : choke.
CHIEU SANG QUET : washlighting.
CNG O NH : peak intensity.
CHIEU SANG QUET OI XNG : symmetrical
CNG O SANG : luminous intensity.
washlighting.
207
EN KHAN CAP : emergency light. EN TREO : pendant light.
EN KHUNG THANG : linear glazing light. IEN AP NGUON CHNH : mains voltage.
209
KCH THC LI O KIEM O ROI: PHAN XA HON HP KHUYECH TAN : mixed
illuminance grid size. diffuse reflection.
MAT PHANG LAM VIEC: working plane PHNG PHAP HE SO CHOI LOA CUA CIE :
CIE glare rating method.
MC O CHOI : luminance level.
PHNG PHAP O CHOI TRUNG BNH :
MC TANG NGNG TNG OI TI: average luminance method.
relative threshold increment.
PHNG PHAP O ROI TRUNG BNH :
NANG SUAT TH GIAC: visual performance. average illuminance method.
(IEU CHNH) NGHIENG C : tiltable. PHNG PHAP QUANG THONG luminous flux
method.
NGNG TNG PHAN : contrast threshold.
QUANG HIEU, HIEU SUAT PHAT QUANG :
NHAP NHAY : flickering.
luminous efficacy.
210
THANG O ROI : scale of illuminance. TUOI THO : rated life hours.
TIEN NGHI TH GIAC : visual comfort. VUNG CHIEU SANG CUA MOI TRNG:
environmental lighting zones.
TM NG : wayfinding, navigation.
VUNG (KHU VC) LAM VIEC : task area.
TNH TAO HNH : modelling.
VUNG TIEP GIAP, XUNG QUANH LAN CAN
TREO : pendant. VUNG LAM VIEC: surrounding area.
---oooOOOooo---
211
CAC TAI LIEU THAM KHAO:
Bao cao Khoa hoc Hoi thao Chieu sang Toan quoc Nam 2010, 2008, 2005, Hoi Chieu sang o th Viet Nam.
So tay Ky thuat Chieu sang, Hoi Chieu sang o th Viet Nam, 2005.
Ky thuat chieu sang, nhng khai niem c s thiet ke chieu sang, Patrica Van Deplanque, ngi dch: Le Van
Doanh, ang van ao, NXB Khoa hoc va ky thuat, 1996.
Chieu sang t nhien va nhan tao, PGS TS Pham c Nguyen, NXB Khoa hoc va ky thuat, 1997.
Bai giang Ky thuat chieu sang o th, Nguyen Manh Ha, Trng ai hoc kien truc a Nang, 2009.
Tieu chuan Quoc gia TCVN 7114-1:2008, Ecgonomi Chieu sang ni lam viec Phan 1: Trong nha.
Tieu chuan Quoc gia TCVN 7114-3:2008, Ecgonomi Chieu sang ni lam viec Phan 3: Yeu cau chieu sang
an toan va bao ve tai nhng ni lam viec ngoai nha.
Tieu chuan Xay dng TCXD 16:1986, Chieu sang nhan tao trong cac cong trnh dan dung, Bo Xay dng, 1986.
Tieu chuan xay dng Viet Nam TCXDVN 333:2005, Chieu sang nhan tao ben ngoai cac cong trnh cong cong
va ky thuat ha tang o th-Tieu chuan thiet ke, Bo Xay dng, 2005.
Tieu chuan xay dng Viet Nam TCXDVN 259:2001, Tieu chuan thiet ke chieu sang nhan tao ng, ng pho,
quang trng o th, Bo Xay dng, 2001.
Tieu chuan Viet Nam TCVN 5828:1994, en ien chieu sang thanh pho, yeu cau ky thuat chung, Bo Xay dng,
1994.
Tieu chuan Viet Nam TCVN 3743:1983, Chieu sang nhan tao cac nha cong nghiep va cong trnh cong nghiep,
Bo Xay dng, 1983.
ISO 8995: 2002 , CIE S 008/E: 2002, Lighting of indoor workplaces.
ISO 8995-2:2002(E), CIE S 015/E:2001, Lighting of workplaces- Part 2: Outdoor.
ISO 8995-3, CIE S 016/E:2006, Lighting of workplaces Part 3: Lighting requirements for safety and security
of outdoor work places.
Lighting manual, Philips Lighting Design and Application Centres (LiDAC), 1993.
Handbook of lighting design, Rudiger Ganslandt, Harald Hofmann, ERCO,1992.
Lighting guide of ERCO, 2007.
Sylvania lighting guide, Lumiance, 2006.
Lighting Design Basic, Mark Karlen, Lames Benya, John Wiley and Sons, 2004.
Calculux area lighting user manual, Ver.6.6, LiDAC, 2008.
Calculux road lighting user manual, Ver.6.6, LiDAC, 2008.
Advanced Lighting Guidelines, New Buildings Institute, 2003.
THORN lighting handbook, 2008.
Energy Efficiency Guide for Industry in Asia, UNEP, 2006.
-----ooOOOoo-----
212