Elementi turistike destinacije

Autor: Mr Vuk Garaa

Razliiti autori imaju razliita tumaenja i stavove o tome koji su to neophodni sastavni elementi
koji su potrebni za jednu destinaciju, kako bi mogla regularno da funkcionie. Treba formirati
integralni proizvod koji treba da zadovlji potrebe turista. Veina autora se slae da se radi o
kombinaciji razliitih materijalnih i nematerijalnih elemenata, odnosno prirodnih i drutvenih
elemenata, od kojih su neki fiksni, a n neki varijabilni.

Fiksni elementi su oni koji se uopte ne mogu mijenjati ili se dugorono mijenjaju. Kao primjer za
to mogu se uzeti slike pejzaa, znamenitosti, atraktivnosti i slino. Meu iste elemente ubrajaju
se i oni proizvode koji se mogu poistovijetiti sa turistikom infrastrukturom, suprastrukturom
(hoteli, objekti za sport, zabavu, restorani, bazeni, turistiki biroi). Ovi elementi daju korisnicima
odreene mogunosti djelovanja, koje se mogu odrediti i kao prostor za turistike aktivnosti,
odnosno one prilike i opcije koje su dodatno sadrane u konkretnim proizvodima, uslugama i
pravima koja se nude. Za to se moe koristiti pojam lokalna mogunost turistikog djelovanja,
pod kojim se podrazumijevaju sve aktivnosti, utisci, i doivljaji koje moe da prui turistika
destinacija (Jovii, 2002).

Varijabilni elementi turistike destinacije su turistike robe i ulaganja rada potrebnog za

odgovarajue povezivanje tih roba i njihovo plasiranje na trite, koji se mogu mijenjati, a to
omoguuje da upotrebne turistike vrijednosti destinacije dobijaju prometnu vijednost i valorizuju
se na tritu.

Kripendorf razlikuje izvorne i izvedene elemente ponude turistikih destinacija.

Izvorni elementi su:

proizvodini elementi koji podrazumijevaju geografski poloaj, vegetaciju, klimu

opti elementi i inioci ljudskog ponaanja i egzistencije (jezik, mentalitet, gostoljubivost,
folklor, kultura, privreda, politika)
opta infrastruktura (saobraajni poloaj i povezanost, struktura naselja, komunalna
opremljenost)
turistika opremljenost destinacije (turistiki kapaciteti i specifini infrastrukturni sadraji za
potrebe razvoja turizma, organizacije aktivnosti, informisanje snadbjevanje, zabavni i sportsko-
rekreativni sadraji).

Izvorni elementi se ne mogu mijenjati niti u kratkom niti u dugom roku. Oni su fiksni. Za
promjenu izvedenih elemenata potreban je krai vremenski period (izgradnja i ureenje
infrastrukturnih sadraja).

Jovii navodi sljedee konstitutivne elemente turistikih destinacija:

atraktivni
funkcionalni
materijalni
organizacioni

Atraktivni elementi su objekti i dijelovi prostora (prirodni i antropogeni turistiki motivi) koji imaju
upotrebnu vrijednost, jer svcojim osobinama mogu da zadovoljavaju turistike potrebe. Koritenje
prirodnih motiva (klima, biljni i ivotinjski svijet, feljef, hjidrografski objekti) neposredno je
uslovljeno njihovim promarnim svojstvima, na osnovu kojih se odreuje i mogui obim turistikog
prometa.
Funkcionalni elementi su razvojni oblici i forme turistikog prometa (rekreativni, kulturni,
planinski, primorski, manifestacioni, ekskurzioni turizam). Ova grupa elemenata destinacije
odraava oblike i stepen atraktivnosti prostora i objekata, ali i tendencije i mogunosti poveanja
prometa.

Materijalni elementi obuhvataju razliite vrste usluga u turistikom prometu, oblikujui materijalnu
bazu prometa na kojoj se zasniva turistiko privreivanje u destinaciji. Planiranje materijalnih
kapaciteta direktno je vezano za funkcionalne elemente destinacije. Znai, da se vrsta i kvalitet
uslunih objekata, kao i struktura i kvalitet razliitih usluga moraju uskladiti sa planiranim
okvirima prometa.
Organizacioni elementi predstavljaju sistem mjera za optimalan razvoj i usklaivanje heterogenih
ciljeva razvoja turizma u destinacija (regulativa, kadrovi, informativna i vodika sluba,
promotivne aktivnosti).

Lavs (1995) slino Kripendorfu (1982) razlikuje izvorne i izvedene elemente, ali ih neziva
primarnim i sekundarnim elementima destinacije. Primarni elementi ukljuuju klimu, reljef, pejza,
ekoloke osobenosti, kulturnu batinu, tradicionalnu arhitekturu. Sekundarni elementi destinacije
se odnose na kapacitete i sadraje koji su specijalno namijenjeni turistima, kaoi to su hoteli,
restorani i drugi smjetajno-ugostiteljski objekti, saobraaj, zabavno-rekreativni sadraji,
ukljuujui i aktivnosti koje su na raspolaganju turistima. Razlika izmeu primarnih i sekundarnih
elemenata je karakteristina za veinu turistikih destinacija. Turisti najee imaju mogunost
da uivaju i razgledaju tprimarne elemente destinacije (plae, katedrale, ugodne ambijentalne
cjeline) bez neposrednih linih trokova. Nasuprot tome, razvoj turistike privrede u odreenoj
oblasti zavisi od sekundarnih elemenata kojima raspolae dati prostor, za ije koritenje turisti
moraju da plate odreeni novani iznos, jer sadraje ovakvog tipa obezbjeuje komercijalne
organizacije.

Bez obzira na razliite stavove i tumaenja pojedinih autora o podjeli sastavnih dijelova turistike
destinacije, uoava se da su oni jednaki komponentama kompleksne, integralne ponude
tureistike destinacije i ine konstitutivne elemente integralnog proizvoda u turizmu. Tako se
moe koristiti Midltonov izraz opti ili ukupni turistiki proizvod date destinacije, koji ukljuuje
prirodne i antorpogene atrakcije odreene oblasti, njene kapacitete, usluge, pristupanost,
stvoreni imid i na kraju cijenu. Zato, proizvod u turizmu ne treba posmatrati nezavisno od
turistike destinacije i obrnuto. Razlog tome je jednostavna injenica da je turistiki proizvod,
naroito u smislu koncepta totalnog proizvoda, neodvojiv od turistike destinacije na koju se
odnosi i obrnuto, za turistiku destinaciju. On je takoe, njen sastavni dio u formiranju kvazi-
proizvoda. Naime, turistika destinacija konkretno predstavlja lokaciju, tj. prostor u kojem se
turistiki proizvod i potroai ciljne trine grupe spajaju, odnosno susreu.

Literatura

1. Kripendorf, J. (1982), Tonjards nenj tourism policies, Tourism management, No. 3.

2. Laws, E. (1995), Tourism destination management, Routledge, London
3. Jovii, D. (2003). Osnove turizma. Beograd: Nauna knjiga.
4. Jovii, . (1980). Osnovi turizma. Beograd: Nauna knjiga.
5. Jovii, D., (2002). Menadment turistike destinacije. Beograd: elnid
6. omi, . (2005). Turistika geografija. Beograd: Via hotelijerska kola