Ozan Dadabilge

ozan@geoconltd.com
Geocon Zemin Ltd. ti.

Ankrajl ksa Sistemlerinin

Tasarm Esaslar ve Proje
Uygulamalarndan rnekler

zet
Yaplamann youn olduu alanlarda alan derin kaz ukurlarnn geici veya kalc iksa sistemleriyle
desteklenmesi gerekmektedir. Yapnn bulunduu arazi ve zemin koullarna en uygun iksa sisteminin
emniyet/maliyet/uygulanabilirlik dengesine sadk kalnarak tasarlanabilmesinin ncelikli art yeterli
geoteknik bilgisine ve saha deneyimine sahip olmaktr. Ancak tasarland ekilde imalat tamamla-
namayan birok uygulama gstermitir ki proje srecinin doru yrtlmesi ve uygulamann perfor-
mansnn proje mellifince yakndan takip edilmesi de en az teorik bilgi ve deneyim kadar nemlidir.
Zira hibir proje alan bir dieriyle bire bir ayn zellikleri tamamakta, dolaysyla iksa-zemin ilikisi de
ayn davran gstermemektedir. Bu almada ncelikle geoteknik proje sreci ve taraflarn rolleri an-
latlacak, daha sonra ise bu sreteki aksamalarn yol aabilecei problemler baz uygulama rnekleri
zerinden sunulacaktr.
Anahtar kelimeler: Geoteknik proje, aletsel gzlem, iksa.

1. Giri
lkemizde son yllarda zellikle byk ehirlerde yaanan deiim ve geliim ehir merkezlerin-
deki arazilerin deerlerini bir hayli arttrm, bunun sonucu olarak da hem arsa snrlarn sonuna
kadar kullanan, hem de projenin fizibilitesi dahilinde mmkn olduunca fazla bodrum kat ihtiva
eden yaplar ina edilmeye balanmtr. Artan nfusla birlikte yaplar da bym ve mimari fonk-
siyonlar asndan zellikli binalar yaplmaya balanmtr.
zellikle yaplamann en youn olduu ehir merkezlerinde, yaplarn evli kazya imkan verme-
yecek ekilde arazi snrlarna dayanmas sebebiyle, bodrum katlarn ve temelin ina edilebilmesi
iin alan kaz ukurlarnn geici veya kalc iksa sistemleriyle desteklenmesi gerekmektedir. ksa
sistemleri ile ilgili stabilite analizleri inaat mhendislii disiplini ierisinde geoteknik anabilim
dal kapsamna girmekte olup bu sistemlerinin tasarmnn geoteknik alannda uzmanlam in-
aat mhendislerince yaplmas gerekmektedir.

2. Tanm ve Kavramlar
ksa sistemleri, derin temeller ve zemin iyiletirme sistemleri uzun yllar styap mhendislii kap-
sam iinde grlm ve bu sistemlerin tasarmlarnn styap proje mellifleri tarafndan yaplma-

30 TMH - 485 - 2015/2

s beklenmitir. Geoteknik Proje kavram ise Trk inaat sektrnde ancak son birka yldr telaf-
fuz edilmeye balanmtr. Bu alma iinde kullanlan en nemli kavramlarn tanmlar aada
verilmitir:
ksa Sistemi: Herhangi bir yapnn toprak altndaki ksmnn yeterli gvenlik marjlarna sahip ola-
rak ina edilebilmesi iin, gerek evre yaplar ve nc ahslar, gerekse inaatta alan ekipleri
koruma amacyla yaplan, ounlukla geici fonksiyonlu toprak tutma yaplar.
ksa Sistem Elemanlar: Toprak itkilerini karlamak iin imal edilen dey ve yatay elemanlar ile
bunlarn arasndaki birletirme elemanlar.
Dey Elemanlar: Fore kazk, mini kazk, elik boru kazk, palplan ve diyafram duvar gibi, kaz
balamadan nce zemin iinde dey olarak imal edilen, genellikle eilme ve kesmeye altrlan
iksa sistem elemanlar.
Yatay Elemanlar: ngerilmeli ankraj, pasif ankraj, zemin ivisi ve boru destek gibi kaz kademeleri
ilerledike yatay veya yataya yakn eimde imal edilen, genellikle normal kuvvete altrlan iksa
sistem elemanlar.
Birletirme Elemanlar: Balk kirii, kuak kirii, veya bazen de betonarme perde gibi, iksa sistemi
dey ve yatay elemanlar arasndaki yk paylamn salayan, genellikle kesme kuvveti alan iksa
sistem elemanlar.
Sisteme etkiyen yanal toprak itkileri dey ve yatay elemanlar tarafndan birlikte tanmaktadr.
Bunlarn birbirleriyle balants ise birletirme elemanlar ile salanmaktadr.

3. Geoteknik Proje ve Uygulamalarda Yer Alan Taraflar

Bir iksa sisteminin tasarlanmas ve uygulanmas aamalarnda proje mellifi ve yklenicinin dn-
da projede etkisi olan birok baka taraf da vardr. Salkl bir proje tasarm ve uygulamas iin
tm taraflarn projeye yeterli dzeyde katk vermesi gereklidir. Bu taraflarn projeye hangi dzeyde
katk yaptklar aada ksaca aklanmaya allmtr.
Yatrmc / Mal Sahibi : Basiretli i adamdr. Tm yatrm o finanse ettii iin her aamada
fizibilite kontrol yapar ve maliyete dayal baz kararlarn alnmasn-
da belirleyici olur.
Mimar : Projenin yaratcsdr.
Zemin Etd Raporu Mellifi : Geoteknik almalarn ilk ayadr. Zemin verilerinin doru toplan-
mas onun sorumluluundadr.
Tasarmc : Geoteknik proje mellifidir.
Dier Proje Disiplinleri : Statik, mekanik, elektrik, altyap, peyzaj gibi projeleri hazrlayan m-
elliflerdir.
Oda : Proje melliflerinin yeterliliini teyid eder ve adil rekabeti salar.
Ana Mteahhit : Tm kaba ve ince inaat ilerini stlenen yklenici firmadr.
ksa Mteahhidi : Geoteknik uygulamay yapan uzman firmadr.
Proje Ynetimi : Projenin i programna ve kefe uygun olarak yrtlmesi iin alr.
Yap Denetim : Projelerin ve uygulamann kontroln yapar ve belediye ile resmi
ilikileri yrtr.
Geoteknik Danman : ksa projesinin ve uygulamann kontroln yapar, aletsel gzlem ve
lmleri yapar ve/veya sonularn yorumlar, uygulama srasnda
sahadan toplanan verilere gre proje revizyon kriterlerini belirler,
sahada kan problemlere en uygun zmleri gelitirir.

4. Tasarmcnn Projedeki Rol

Genel olarak geoteknik proje tasarmn yapan inaat mhendisinin projedeki rol aadaki ekil-
de zetlenebilir:

TMH - 485 - 2015/2 31

 in haiz olduu nemi projenin tm taraflarna yeterli aklkta anlatmak,
Geoteknik problemi tehis etmek, ve Emniyet / Maliyet / Uygulanabilirlik artlarnn denge-
lendii zmleri retmek,
Uygulama esaslarn belirlemek,
Kontrol esaslarn belirlemek,
Performans deerlendirme kriterlerini ortaya koymak,
Hedeflenen performansn salanamad durumlarda B planlar oluturmak ve uygulanmas-
n salamak.

5. Ankrajl ksa Sistemi Tasarm Aamalar

Geoteknik proje sreci dier bir ok proje disiplininden farkl olarak masa banda deil arazide
balar ve yine arazide biter. Bir ankrajl iksa sisteminin doru bir ekilde tasarmnn yaplabilmesi
iin geilmesi gereken aamalar aada verilmitir.
a) Verilerin Toplanmas:
Tasarmn ilk aamasnda proje sahasna ait geoteknik, jeolojik ve toporafik veriler toplanmaldr.
Bunun yannda evre koullarnn iyi etd edilmesi ve ina edilecek yapyla ilgili bilgilerin statik ve
mimari proje melliflerinden temin edilmesi gerekir. Gerekli tm veriler tamamlanmadan projeye
balanmamaldr.

ekil 1 - Muayene kuyusunda Vane Deneyi ekil 2 - Sondaj

b) Geometrik Modelin Oluturulmas:

Veriler toplandktan sonra sra iksa sisteminin geometrik modelinin oluturulmasna gelir. ksa sis-
temi gabarisi, kaz derinlii, iksa arkasndaki yaplama farkl kesitlerde incelenerek modele ilenir.
c) Geoteknik Parametrelerin Belirlenmesi:
ksa sistemi analizlerinde kullanlacak olan geoteknik parametreler tasarmc tarafndan belirlen-
melidir. Bu aamada zemin etd raporu detayl olarak incelenir ve gerek sondaj loglarndaki ze-
min tanmlamalar, gerekse arazi ve laboratuvar deney sonular birlikte deerlendirilerek geotek-
nik parametreler seilir. Eer mevcut veriler arasnda herhangi bir eliki veya uyumsuzluk tesbit
edilirse doru parametreleri seebilmek iin mutlaka ilave etdler yaptrlmaldr.
d) dealize Zemin Profilinin Oluturulmas:
Geoteknik parametrelerin belirlenmesinin ardndan iksa sisteminin her kesiti veya cephesi iin ide-
alize zemin profili oluturulur. Yeterli byklkteki proje sahalarnda bu aamada sahann orta bl-
gesinde bir pilot kaz yaptrlmas hem zemin profilini belirlemek hem de zeminin kendini tutma
sresini grebilmek asndan ok yararl bilgiler salar.

32 TMH - 485 - 2015/2

 ekil 3 - dealize Zemin Profili

e) Analizi Yaplacak Kesitlerin Belirlenmesi:

Bu aamada iksa sistemi tasarm iin analizi yaplacak kesitler belirlenir. Bunun iin, farkl zemin
profili, farkl geometri ve farkl ykleme durumu ieren her bir kesit iin ayr model kurulmaldr.
f) n Analizler ve Avan Proje:
Her kesit iin ayr ayr analizler yaplarak yatay deplasmanlar ve iksa sistem elemanlarna etkiyen
en byk kuvvetler belirlenerek sistemin n tasarm yaplr. Bu aamada ncelikli hedef mimari
projede verilen gabari iinde iksa sisteminin zlp zlemeyeceinin belirlenmesidir.
g) Mimari Onay:
Yaplan n tasarm gerek mimari proje, gerekse dier disiplinlerce (statik, mekanik, elektrik ve pey-
zaj) hazrlanm olan projelerle uyumunun denetlenmesi iin mimari proje mellifine sunulur ve
onay alnr. Mkerrer almalar yapmamak iin mimari onay alnmadan, yani tm dier proje di-
siplinleriyle tam uyum salanmadan detay hesaplarna geilmemelidir.

ekil 4 - Tipik ksa Sistem Kesiti ve Yatay Deplasman Grafii

h) Detayl Analizler ve Uygulama Projesi:

Mimari onayn alnmasnn ardndan detayl analizlere geilir ve uygulama projesi hazrlanr. Analiz
sonular irdelenirken aada belirtilen tm kontroller yaplmaldr:
Sistemde oluan yatay deplasmanlar,
ksa elemanlar kesit tesirleri,
Ankraj ykleri,

TMH - 485 - 2015/2 33

 Ankraj kk blgesi deplasman,
Kaz taban kabarmas,
ksa arkasndaki yaplarn oturmalar,
Sistemin toptan gmeye kar emniyeti.
Bu kontroller gerek nihai kaz durumu gerekse ara kaz kademeleri iin yaplmaldr. Nihai kaz du-
rumu iin ayrca hem pozitif hem de negatif ynde deprem yk altnda elde edilen sonular da
incelenmeli ve gerekli katsaylar uygulanmak suretiyle boyutlandrma hesaplarnda gz nne
alnmaldr.
i) Teknik artname:
Projenin tamamlanmasnn ardndan teknik uygulama artnamesi de geoteknik proje mellifi tara-
fndan hazrlanmaldr. Teknik artnamede aadaki hususlara mutlaka yer verilmelidir:
ksa elemanlarnn tanm,
Malzeme seimi,
Makina-Ekipman seimi,
Uygulama esaslar,
Kalite/Kontrol esaslar,
Performans lm deneyleri,
Konuyla ilgili ulusal ve uluslararas norm ve standartlar (TS, ASTM, DIN, BS vb.)
Teknik artname pojeyle birlikte ihale dkmanlar iinde yer almaldr.
j) Proje Revizyonlar:
Yklenici firmann sahada uygulamaya balamasnn ardndan tasarmn son aamas olan kont-
rollk sreci balar. Uygulama srasnda sahadan alnan yeni veriler dorultusunda projede gerekli
revizyonlar yaplr ve i sonunda as-built (yapld gibi) projeler hazrlanr. Sahada yaplan perfor-
mans lm deneylerinin sonular da bu aamada deerlendirilir.

ekil 5 - nklinometre ekil 6 - Loadcell

34 TMH - 485 - 2015/2

6. Tasarm Sreciyle lgili nemli Noktalar
Geoteknik projeler hazrlanrken baz nemli noktalar gzden karmamak gereklidir. Bu noktalar
gvenli bir tasarm yapabilmek iin byk nem arzetmekte olup sralama gzetmeksizin aada
maddeler halinde belirtilmitir.
ncelikle tasarm yaplan konuyla ilgili ulusal ve uluslararas Norm ve Standartlarn gerekleri
mutlaka dikkate alnmaldr. Normlarda verilen artlar geoteknik alannda uzun yllar boyunca
almak suretiyle nemli bir bilgi ve tecrbe edinmi olan uzman mhendislerin ve akade-
misyelerin ortak almalarnn birer rn olarak tasarmc mhendise yol gsterici nitelikte-
dir. Ancak bu artlara tamamen uyulmas mhendisi tasarm sorumluluundan kurtarmad
gibi sistemde hi bir olumsuz durumunun yaanmayacann bir garantisi de deildir.
ksa sistemi geoteknik analizlerinde dikkate alnan zemin etdleri genellikle aratrma saha-
snn iinde yaplmaktadr. Halbuki iksa sistemine itki veren zemin tabakalar iksa hattnn ar-
kasndadr ve her zaman saha iindeki zemin koullarn temsil etmeyebilir. Buna gre ankraj
kklerinin tutunduu zemin de sahann dnda kalmaktadr.
Tasarmcnn kontrol dnda olan ok faktr vardr ve bunlar stabiliteyi olumsuz ynde etki-
leyecek ekilde tezahr edebilirler.
Tasarm iin yeterli zaman ayrlmal, tm analiz ve kontroller gerei gibi yaplmadan tasarm
tamamlanmamaldr.
Zemin deerleri ne kadar iyi bilinirse bilinsin parametrik alma yaplmal, en iyi ve en kt
durumlarda sistemin nasl davranaca kestirilmeye allmaldr.
Tasarm yapan mhendisin mertebe hissi yeterince gelimi olmal, bilgisayar analizlerinin
sonular mhendis tarafndan yorumlanmadan proje sonlandrlmamaldr.
Mimari proje hazrlanrken iksa iin yer braklm olmaldr.
Sahann mevcut durumu iyi bilinmeli, tasarma balamadan nce detayl bir saha incelemesi
yaplarak arazi ve evre koullar hakknda yeterli bilgi toplanmaldr.
Dier disiplinlerle uyum iin mimarn liderliinde proje koordinasyon toplantlar dzenlen-
meli, varsa uyumsuzluklar tasarm aamasnda dzeltilmelidir.
Tm inaat aamalar (kaz ve dolgu) dikkate alnmaldr.
Enstrumentasyona nem verilmeli ve apraz lmler yaptrlarak bir lm ynteminin ba-
ka bir yntemle kontrol salanmaldr. Altesel lm dnda grsel incelemelere de nem
verilmelidir. lmler yeterli say ve sklkta olmal ve lm sonular dzenli olarak yorumla-
narak tasarm srasnda ngrlen deerlerle karlatrlmaldr.
ksa gvenliiyle ilgili taleplerde srarc olunmaldr. zellikle kazk imalatlarnn geri dn,
telafisi ok zor olduu unutulmamaldr.
Projenin mutlaka uygulanaca ve iyi bir performans gstermek zorunda olduu unutulma-
mal, her trl olumsuz etken dikkate alnmaldr.
hale srecinde mteahhit seilirken firmalarn teknik yeterlilikleri ve benzer zemin koulla-
rndaki uygulama referanslar n planda tutulmaldr.
Zemine uygun olmayan tasarmn kt iilikle birletii takdirde sistemi gmeye kadar g-
trebilecei hibir zaman akldan karlmamaldr.
Tasarm revizyona msait olacak ekilde yaplmaldr.

7. Proje Uygulama rnekleri

Geoteknik proje srecindeki baz aksamalarn yol at problemler ve bunlarn projeye etkileri
aada iki uygulama rnei zerinden aklanacaktr.

7.1. Alveri Merkezi Projesi

ksa plan uzunluu: 750m
Kaz derinlii: 12 21,70 m

TMH - 485 - 2015/2 35

 Zemin Profili: 0 3 m Dolgu
5 10 m Kireta (Bakrky Fm)
9 - >17m ok Kat Kil
zlen sistem: BA Fore kazk, ngermeli ankraj (geici ve kalc), BA kuak kirii
Vurgu: Yatrmc, proje ynetim tekilat ve yap denetim firmasnn iin nemini kavramama-
snn projeye etkisi.
Projeye balanmadan nce bina oturum alannda yaplm olan mevcut sondajlara ilave olarak
iksa hatt boyunca 5 adet ilave sondaj yaptrlm ve mevcut sondajlarla da korele edilerek idealize
zemin profili oluturulmutur. ksa sisteminin byk blmnde uygulanan kesit ekil 7de veril-
mitir.
Hazrlanan proje iveren, yap denetim firmas ve bamsz kontrol tekilatna tm taraflarn katld-
antiye proje koordinasyon toplantlarnda anlatlmtr. ksa uygulamalarn yapan yklenici fir-
mann sahaya mobilize olup ie balamasnn ardndan 2 ay sreyle danmanlk hizmeti verilmitir.
Sadece fore kazk imalatlarnn bir ksmn kapsayan bu srete sahada imal edilecek tm ankrajlar-
da kabul testlerinin yaplmasnn gereklilii tm taraflara anlatlmtr. 2 ay sonunda iverence artk
danmanlk hizmetine ihtiya olmad ifade edilmi ve verilen hizmet sona ermitir.
Yaklak 1 yl sonra sistemde ok fazla deplasman olduu ifade edilerek iverenin daveti zerine
saha incelemesi yaplmtr. Yaplan incelemede hem projeye hem de teknik artname ve fen ve

ekil 7 - Tipik sistem kesiti.

Toprak itkilerinin ereve tekil eden ift sra fore kazklar ve ankrajlarla beraberce tanmas
planlanmtr. Binann iksaya yaslanan betonarme tayc sistemli en alt 3 kat hizasndaki ankrajlar
geicidir. Daha yukardaki elik tayc sistemli katlar ise toprak itkilerini tayamayacandan bu
kotlara denk gelen ankrajlar kalcdr. ereve sistemi ek bir yatay kapasite salamaktadr.

36 TMH - 485 - 2015/2

 Tablo 1 - As-built durum ile projedeki ankraj saysnn karlatrlmas

21.09.2006 tarihli
As-Built malat Sonu
Geocon Projesinde
Cephe
Cephe Ad Alan Toplam 1 Ankrajda Toplam 1 Ankrajda Ankraj
Yl Alan
(m2) Ankraj Gelen Ortalama Ankraj Gelen Ortalama Says
Art
Says Yk Alan Says Yk Alan Azalma
Oran
(adet) (m2/ankraj) (adet) (m2/ankraj) Oran
A-B 1827 350 5,22 288 6,34 % 18 % 22
B-C 3427 704 4,87 569 6,02 % 19 % 24
C-D 530 92 5,76 75 7,07 % 18 % 23
D-E 129 25 5,16 20 6,45 % 20 % 25
E-F 338 67 5,04 55 6,15 % 18 % 22
F-G (n sra) 1569 281 5,58 224 7,00 % 20 % 25
F-G (Arka sra) 887 209 4,24 195 4,55 %7 %7
G-H 348 78 4,46 49 7,10 % 37 % 59
H-I 588 134 4,39 118 4,98 % 12 % 14
I-J 339 69 4,91 28 12,11 % 59 % 146
Projedeki ankraj says: 2009 adet Ortalama % 23 % 37
As-built says: 1621 adet
Eksik ankraj says: 388 adet

Tablo 2 - Eksik ve kusurl imalatlarn cephelere gre dalm

Cephe Ad
Eksik/Kusur Tr F-G F-G
A-B B-C C-D D-E E-F (n (Arka G-H H-I I-J
sra) sra)
6.1. Ankraj Says Eksiklii ve Yerleim
X X X X X X X X X X
Fark
6.2. Deplasman lm Noktalar Say
X X X X X X X X X X
ve Okuma Peroyodu Yetersizlii
6.3. Deplasman lm Sonularndali
X X
Anormallikler
6.4. Kazk Gvde Betonunda
X X X
Boluklar
6.5. Hasarl Ankrajlar X X X X X X X X X
6.6. Norm ve Standartlara Uygunsuz
X X X X X X X X X X
Ankraj malat ve Testleri
6.7. Kopan Ankraj Blgesindeki Eksik
X
malatlar
6.8. Kalc Yerine Geici Yaplan
X X
Ankrajlar
6.9. Perde Yzey Bozukluklar ve
X X X X X
Kalnl
6.10. Perde Anolar Arasndaki
X X X X X
Balant Eksiklii
6.11. Balk Kirii ile Perde Arasndaki
X X X X X
Balant Eksiklii
6.12. Fore Kazklarla Perde Arasndaki
X X X X X
Balant Eksiklii

TMH - 485 - 2015/2 37

 sanat kaidelerine aykr birok imalat yapld tesbit edilmitir. Yaplan tesbitlerden en arpc olan
ise projede gsterilen ankrajlarn yaklak drtte birinin yaplmam olmasdr. Eksik ankrajla-
rn cephelere gre dalm aada Tablo-1de verilmitir.
Bunun dnda karlalan dier eksiklik ve kusurlar Tablo 2de, bunlarla ilgili fotoraflar ise ekil 8,
ekil 9 ve ekil 10da verilmitir.
Varlan Sonular:
ksa sisteminin tmnde projesine ve imalat tekniine aykr yaplm imalatlar bulunmakta-
dr. Gelinen aamada bunlarn tamirinin yaplmas artk mmkn deildir.
llen deplasmanlar zellikle B-C cephesinde kritik seviyeye yaklamtr. Ancak deplasman
grafiklerinde anormallikler bulunmaktadr. Ayrca lmler gerekli sayda noktada ve yeterli
sklkta yaplmamtr. Bu durum iksa sisteminin performans deerlendirmesini gletirmek-
tedir.

ekil 8 - Gvde betonunda byk boluk (tam sreksizlik) bulunan kazklar

ekil 9 - Projede kalc gzkmesine ramen geici ankraj detayyla imal edilmi ankrajlar.

38 TMH - 485 - 2015/2

 ekil 10 - Hatal perde imalat - barbakan eksiklii

ksa sisteminin mevcut durumuyla toprak yklerini kalc olarak tamas mmkn deildir.
Geici durum iin de ciddi riskler mevcut olup ilave lm noktalar tesis edilmeli ve gnlk
olarak deplasman lm yaplmaldr.
Kalc olarak projelendirilen iksa sistemi elemanlar geici olarak kabul edilmeli ve yatay top-
rak itkileri sahann tamamnda binaya aktarlmaldr. Bunun iin binayla iksa sistemi arasnda
boluk kalan blgelerde toprak yklerini binaya aktaracak rijit ereve elemanlar oluturul-
mal, mimari proje de buna gre revize edilmelidir.
Sonularn Projeye Yansmas:
Statik proje revize edilmitir,
Mimari proje revize edilmitir,
lave perde ve ereveler nedeniyle mahallerin kullanm kstlanmtr,
Projenin sat deeri dmtr.

ekil 11 - nklinometre kuyular yerleim plan ve yatay deplasman okumalar (krmz izgi,
abartl gsterim)

TMH - 485 - 2015/2 39

 7.2. Alveri Merkezi Projesi
ksa plan uzunluu: 280 m
Kaz derinlii: 3,0 - 8,50 m
Zemin Profili: 1-7m Dolgu
2-5m Kat Kil
4 - >15m ok Kat Kil (Gngren Fm)
zlen sistem: BA Fore kazk, ngermeli ankraj (geici ve kalc), BA kuak kirii, jetgrout
Vurgu: nemsiz grlen blgede karlalan sorunlar ve aletsel gzlemin nemi
Sistemin bir ksm geici bir ksm ise kalc olarak tasarlanmtr. Geici olan blgelerde fore kazk,
ankraj ve kuak kirileri tasarlanm, kalc olan blgede ise yine ift sra kazkl ereve sistemli ve
yer yer kalc ankrajl bir sistem tercih edilmitir.
Sistemdeki yatay deplasmanlar 5 noktada tesis edilen inklinometre kuyularna ilave olarak 18 nok-
tada optik yntemle llmektedir. nklinometre kuyularnn yerleimi ve kaz tabana indikten bir
sre sonra alnan yatay deplasman lm grafii ekil 11de, optik okuma noktalarnn yerleimi
ve kaz tabana indikten bir sre sonra alnan yatay deplasman lm grafii ekil 12de verilmitir.
nklinometre kuyular kaz derinliinin en fazla olduu blgeler ile sistemin kalc olduu blgelere
yerletirilmitir. Optik lm noktalar ise sistemin tmne yaylmtr.
ekil 12de grld gibi O17 ve O18 noktalarnda llen deplasmanlar sistemin dier blge-
lerine gre olduka fazladr. Bu blgedeki sistem kesiti bir sra ngermeli geici ankraj ile yatayda

ekil 12 - Optik okuma noktalar yerleim plan ve yatay deplasman okumalar (krmz izgi,
abartl gsterim)

ekil 13 - En byk deplasmanlarn lld blgedeki sistem kesiti

40 TMH - 485 - 2015/2

120 cm arayla yerletirilmi 80 cm apl kazklardan olumaktadr. Ankrajlar kazk balk kiriinden
yaplmtr. Toplam kaz derinlii 4,0 m, ankraj boyu ise 13,0 mdir. Balk kiriinin arkasnda 4,0 m
geniliinde bir dzlk bulunaca, 4,0 mden itibaren ise arazi kotunun evli olarak ykseldii dik-
kate alnmtr. Fore kazklar kat kil tabakasna 2,0 m soketlenmitir. Bu blgeye ait iksa sistemi
tipkesiti ekil 13te verilmitir.
Beklenenin ok zerinde deplasman grlmesi zerine hemen iksa nne topuk dolgusu yap-
trlarak ncelikle hareketin durdurulmas salanmtr. Bu aamada yaplan saha incelemesinde
balk kiriinin hemen arkasnda proje kabullerine aykr bir ekilde ar srarj yklemesi yapld
grlmtr (ekil 14).
O17 ve O18 noktalarnda deplasmanlarn zaman iindeki deiimi ise ekil 15te grlmektedir.
Deplasmanlarn art seyri ise ve inaat faaliyetleri ise Tablo 3te verilmitir.

ekil 14 - ksa arkasndaki ar srarj yklemesi

Tablo 3 - ksa Sistemi K5 Kesiti O18 Noktas Deplasman Art Seyri

O18 Noktasndaki
Tarih Blgedeki naat Faaliyetleri
Deplasman Miktar
10 Ocak 2008 0 (okuma balangc) Optik okuma noktalar tesis edildi.
ksa imalat tamamlanm durumda; hafriyat balk kirii alt kotu
17 Mart 2008 10 mm
seviyesinde.
ksa imalat tamamlanm durumda; hafriyat balk kirii alt kotu
2 Nisan 2008 24 mm
seviyesinde.
9 Nisan 2008 104 mm Nihai hafriyat kotuna kadar kaz yaplm durumda.
12 Nisan 2008 113 mm Topuk dolgusuna baland, ertesi gn tamamland.
14 Nisan 2008 150 mm Topuk dolgusu yaplm durumda.
Topuk dolgusu yaplm durumda. lave iksa kazklar imalatna
5 Mays 2008 153 mm
baland.
lave iksa kazklar imalat devam ediyor, baz ankrajlar fore kazk
9 Mays 2008 195 mm
imalat srasnda koptu.
14 Mays 2008 226 mm lave iksa kazklar yaplm durumda.
16 Haziran 2008 234 mm lave iksa kazklar yaplm durumda.
Aradaki 9 gn zarfnda balk pla imalat yapldndan
okuma alnamam ve okuma noktalar beton altnda kalmtr.
25 Haziran 2008 Bilinmiyor
25 Haziranda yeni noktalar tesis edilmi ve yeniden okuma
alnmaya balanmtr.
25 Haziranda yaplan
11 Temmuz 2008 Balk pla imalat tamamlanm durumda.
lmle ayn.

TMH - 485 - 2015/2 41

 ekil 15 - O17 ve O18 noktalarndaki zaman - deplasman grafii

ekil 16 - Hasarl kazklara ait sreklilik deneyi grafikleri

42 TMH - 485 - 2015/2

llen ar yksek deplasman de-
erleri kazk gvdelerinde bir hasar
olup olmad sorusunu gndeme
getirmi ve K5 kesitindeki tm ka-
zklarda sreklilik deneyi (Sonic In-
tegrity Test) yaptrlmtr. Deneyler
sonucunda 7 adet kazkta kesit da-
ralmas veya atlak olarak yorum-
lanan anomaliler bulunduu tesibit
edilmitir. Bu kazklara ait deney so-
nu grafikleri ekil 16da verilmitir.
Varlan Sonular:
Projeye aykr ar srarj yk-
lemesi ve kazk imalatndaki
kalitesiz/yetersiz iilik nede-
niyle en problemsiz gzken
blmde ar miktarda yatay
deplasman meydana gelmitir.
Kurulan deplasman lm
sistemi sayesinde ar deplas-
manlar iksa sistemi gme du- ekil 17 - Takviye sistem kesiti.
rumuna ulamadan nce tesbit
ncelikle mevcut kazklarn 6,0 m arkasnda mevcutlarla ayn apta
edilebilmi ve acil mdahele ile
ancak daha derin fore kazklar tasarlanarak sistemin takviye edilmesi
gerekli ksa ve uzun vadeli ted-
dnlmtr. Ancak baz kazklarda hasar tesbit edilmesinin ardndan
birler alnmtr.
hasarl kazklarn hemen arkasndan da yeni kazklar imal edilmitir.
Kazk sreklilik deneyleri sa-
yesinde meydana gelen ar
deplasmanlarn sebebi belirle-
nebilmi ve nemli bir tecrbe edinilmitir.
Sonularn Projeye Yansmas:
Yaplan ilave imalatlar nedeniyle projede herhangi bir mimari deiiklie gidilmemi ancak
ciddi bir ilave maliyet kmtr.

8. Sonu ve neriler
Geoteknik proje sreci sahada veri toplamayla balayan ve yine sahada imalatn tamamlanmasyla
sona eren uzun bir yolculuktur. zellikle iksa sistemi projelerinde uygulama srasnda karlalan
ve ofisteki tasarm aamasnda ngrlemeyen olumsuzluklarn etkisiyle projenin ksmen de olsa
revize edilmesi ihtiyac domaktadr. Bu revizyonlarn salkl bir ekilde yaplabilmesi iin sahadan
dzenli olarak ve kaliteli bilgi gelmesi byk nem tamaktadr. Kaliteli bilginin kayna ise imalat
srasnda tutulan detayl notlar ve sahada yaplan gzlemler kadar, hatta daha da nemli olan alet-
sel gzlem ve lm sonulardr. Sahada yaplan geoteknik imalatlarn gerek performanslarnn
tek ltnn bu aletsel gzlem ve lm sonularyla deerlendirilebildii unutulmamal, tasa-
rm srasnda burada bahsedilen tm hususlar minimum gereklilikler olarak dikkate alnmaldr.
Ancak her proje evre koullar ve zemin durumuyla kendine zel artlar iermekte olup burada
bahsedilmeyen baka hususlarn da stabiliteye nemli etki yapabilecei de gzden uzak tutulma-
maldr.

Kaynaklar
FHWA-IF-99-015, Geoteknik Mhendislii Sirkleri No:4 - Zemin Ankrajlar ve Ankrajl Sistemler, Haziran
1999,
TS EN 1537, zel Geoteknik Uygulamalar- Zemin Ankrajlar, Kasm 2001
DIN 4125, Zemin Ankrajlar Tasarm, malat ve Testler, Kasm 1990

TMH - 485 - 2015/2 43