H e z k u n t z a .

Un ib e r tsita te e ta lke r ke ta Sa il ak onetsi a: 1995-V l l l -13

E L K . { R LA\F A\ S.L . - Do n o stia

J . A . L E T AM ENDIA

A z a l a r e nd i se in u a KAIOA
: ( De b a )

ISBN:978-84-833
1-002-I
L.C.SS106212008
ELKAR Argitaletxea
Portuetxekalea, 88 bis
2 0 0I 8 D o n o stia
Tel.943 3 I 02 67 I Fax 943 31 02 16

elkarlanean(4elkarlanean.com
wrvu".elkarlanean.com

Iragotzita daro. Icgcak ezanitako salbuespenetan izan czik.

obra honcn cdozcin benegintza.komunikazio puhliko edo
moldkcta. aurez jabetza inlelektualarcntitulafien bimena
cskuratzenez bad. Eskubiclehoricn uraketa jabella
intelektualarenaurkako dclitutzathar daiteke(Kode Penalcko
270 eta hunengo ailikuluak). (lEl)RO crakundeak(Ccntro
Fspaolde DerechosReprogrticos \\w\r.cedro.ors ) babeslcn
ditu ripatueskubidehorick.

inprimrtzailcr: Leizar:rnGrafikak, S.L., lVfrrin l,lgaltle KrLltrLrPerkc. ,\ndoain ((iiprrzkoa)

g'fffi# xpll#ffidglfi y3$U$t
t

$ $
J.A. Letamendia

Erd
 A URKI BIDEA
I N DICE

Hitzaurrea
Pr e se n tacin
.............. . . . . . . . . .I. .

f . ikasgaia
Hotsaketa letrak
Sonidosy letras 15

2. ikasgaia
Zer da hau?
H au ,ho r i,hura ......... ..........25
N aiz,za ra,da ............. . . . . . . .2
. .5
N or ,zer ,z ein .......... .............25
N orda h au?......... ................26
El sin tagma nominal ............28
Ze r m o d uz?............... ..........32

3. ikasgaia
Haueketxeakdira
H au e k,horiek,haiek ..........37
Ga r a ,za rele,dira .......... .....37
El d e ter minante plural:-ak ........... .........37
N ola ko (a)? ........38
La pa r tcula al .............. . . . . . . .3. 8
Posicide n loscardinales .....................41
Oso ,b e ste ........42
Par ise n ..............47
lr a ku r g aia . . . . . . . . .4. .8

4. ikasgaia
Nork du liburua?
Presente de izan (nork):dut, duzu ......53
El ca sonork ......... . . . . . . . . . . . .5. 3..
El m o r fema afirmativo ba- ........... . . . . . . . .5. .8
El p a r ti tivo
-k ............. . . . . . . . .5. .8
Ze r n a h iduzu? . . . . . . . . . . . . . . . .6. .1. . .
lr a ku r g aia ...........62

5. ikasgaia
Zenbaturte dituzu?
Ob je top lural:ditut,dituzu ............ . . . . . . . .6 9
Lo sn meros............... 70
Nahi izan,beharizan,balio izan .......... 74
Zenbat urte dituzu? 76
l r aku r gaia ...........72

6. ikasgaia
Non bizi zara?
El casonon . . . . . 8. 3
Biziizan . . . . . . . . . .8. 4
.
Ezerez, inor ez, inon ez ....Bg
Lu p ehemenbizida? . . . . . . . . .9. .1
l r aku r gaia ...........92

7. ikasgaia
Nik ikusi dut
Funcinauxiliarde izan 97
Gizon orratza 9B
lrakurgaia (l) 100
(ll) .. . ....
lr a ku r gaia 102
El subordinante -(e)la 108
Nork hartu du makina? 109
lrakurgaia 110
La partculabait-

B. ikasgaia
Norenada giltza?
El g e n itivo
noren ...............117
Posicin en el sintagma............ . . . . . . . . .1. '.lB
El i psisdel ncleo . . . . . . . . . . . .1.i. .B
Nir e abezalakoa! . . . . . . . . . . . . .1. 2. .3
lr a ku r gaia . . . . . . . .1. 2 4
Ha r a......... ........126
Bezala,bezalako 126

f. ikasgaia
Nongoazarazu?
El genitivolocativonongo 131
Po sicinen el sintagma............ 134
Po sp o siciones:
aurre,atze,erdi,go . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Hormakoirudiak 140
lrakurgaia 141
La partcula omen 143
Lo sor dinales............. 143
Zergatik?, -elako 143
Nahiko.samar 143
1 0 .ika sgaia
Noladago haurra?
Lo sver b ossintticos .........149
N ag o ,na bil ........ . . . . . . . . . . . .1. .4. 9
N ola ? . . . . . . . . . . . .1. .5. 0
Ho n e la horrela,
, hala ......... . . . . . . . . . . . . .1. 5. .0
Ne ka tua/nekatuta . . . . . . . . . . .1.5. 0
Ga ixo /gaixorik .......... . . . . . . .1. 5 1
El casoinstrumental: -z ........... . . . . . . . . . .1. .5 1
Nola zaude orain? 156
lrakurgaia 157
Interrogativasindirectas: -(e)n 158

11. ikasgaia
Zertara zalozte?
Noa, nator 165
El casonora ......... 165
Elca sonondik 166
Zerlara dator? 167
Laguntzaederra 173
lrakurgaia 174
imperativas:
Su b o r d inacin -t(z)eko. . . . . . . . . . . . . . .......176
Te m p o r ales:
-(e)nean ........176

12 .i kasgaia
Eguneroetortzen naiz
Presentehabitual:t(z)enduUnaiz 181
Dago/egotenda 183
L o sd asde la semana............ 183
Las horas(l) . .. . 184
Adverbios y frmulastemporales 184
Itziarreneguna 185
Ari izan 188
jaiak...............
H er r iko . . . . . . .1. 9 2

13.ikasgaia
Norieman diozu giltza?
El casonori .......... . . . . . . . . . . .1.9. 9
La fo r m anor-nori-nork.............. .......2 . .0 0
La sho r as(ll) .. . . . .......2 . .0 5
lakiren oparia
lr a ku r g aia .......2
. .0 9
Baietz,ezetz ...211
L a pa r tcula ere ........... ......212
14.ikasgaia
Norekinetorriko zara?
El casonorekin .................219
For m acin delfuturo ..........223
Zertarako?-t(z)eko ..........225
Norekinjoangozara? ........226
l r aku r gaia .........227
Jatekogogoa ...................228
El con dicionalba- .............228
Txanogorritxo ..229

Morfosintaxizko
laburpena
Resumende morfosintaxis

Erantzunak
Solucionario .....239

Hiztegia
Diccionario
euskara-erdara 261
erdara-euskara

Gaienaurkibidea
lndicede materias .............275
 H ITZAURREA
PRESENTACION

L a s unidadesde B A K A RK A -1g u a rd a nu n a e s t ru c t u ram s o me n o s

homogneaa lo largode todo el curso.Salvoel primertema, que es una
introduccin a los sonidosde la lenguay parael cual habrsde contarcon la
ayudadel profesoro personaidneos,cada unidadse divideen cincopartes:
a) una teoraelemental,b) estructuras,c) ejercicios,d) un dilogoy e) una
lectura.

a) LA TEORIA
Cada unidadcomienzasiemprecon una introduccin tericamuy escueta
y elemental.No se trata por lo tanto de una leccinde gramtica;son ms
mnima s ,c a s i t e le g r f ic a sp, a ra e l a lu mn oq u e
bie n u n as orientaciones
estudiasolo.Algunasde las afirmaciones, un tantodogmticasy rotundaspor
la brevedadde su forma,sernmatizadaso completadasms tarde.

b) LAS ESTRUCTURAS
Seguidamente viene una pginaque recogealgunasde las estructuras
derivadasde la teora expuestaen el apartadoanterior.Su presentacin
grficaobedecea un intentode facilitarsu memorizacin por mediode la
que
se present au n v o c a b u la rioE. s imp re s c in d ib le
im a g e n.P reviamente
aprendasbien este vocabularioy estas estructuraspues tanto los ejercicios
que vienena continuacin comolos temassiguientes van a suponerque has
. d a p a s o p o s t e rio rp re s u meq u e
a sim iladobien estos conocimien t o sCa
dominassuficientemente los anteriores.

El vocabularioque va apare c ie n d oa lo la rg o d e t o d o e l c u rs o e s t
recogidoen el diccionario final pero en realidadno deberasrecurrira este
apndicesalvoen contadasocasiones:lo normales que vayasmemorizando
e l l xicoy las estructurasa med id aq u e v a n s a lie n d od e f o rma q u e n o
necesitesdel diccionario en ningnmomento,ni en los ejerciciosni en las
lecturas.

c) LOSEJERCICIOS
Los ejercicios(ariketak)son una aplicacinde las reglasy estructuras
pr e se n tadasanteriormente. E n es t o s e je rc ic io ss e p ro c u rac o mb in a rlo s
nuevosconocimientos con el repasode los adquiridosen temasprecedentes.
Al finaldel librovienela solucinde los ejercicios paraque puedascorregirlos
y autoevaluarte. Perono te engaesa ti mismo:los ejerciciosdebeshacerlos
t. No se tratade que "aciertes" en los ejercicios comosifueraunaquiniela, ni
siquierade que los "entiendas"y los resuelvascomo si de un teoremase
tratara;lo que se busca,ms bien, es que vayas adquiriendounos nuevos
hbitoslingusticospor mediodel ejerciciorepetido.Por lo tanto, no tengas
 prisapor recurriral solucionario:la asimilacin se daren la medidaen que t
personalmente trabajesy te esfuerces.si ves que son muchaslas faltas
pu e d e s repetirms tarde el ejerc ic ioh a s t a q u e o b t e n g a su n re s u lt a d o
sati sfactorio. E n algunosejercic io se, s p e c ia lme n t de e t ra d u c c i np, u e d e
ocu r r irque el orden de tu respue s t an o c o in c id ae x a c t a me n t econ el del
solucionario y que sin embargotambinsea correcto. si hayargunacosaque
te resultaoscuratoma notade ella parapreguntrsela a tu profesor.

d) EL DTALOGO
Despusde los ejercicios vieneun dilogode unas ocho o diez vietas
que tambinhabrsde memorizar. Los recursosprincipales de este dilogo
pe r ten ecena la materia de la u n id a d q u e e s t s e s t u d ia n d o .T a mb i n
a p a r e cer alguna frmula o exp re s i n q u e d e mo me n t o t e re s u lt a r
desconocida y cuyouso no sabrsexplicar.No importa:limtatea memorizarla
conociendo su significado.
Hay una traduccin que acompaaal dilogo,pero
una vez hayasaclaradotus dudas procuraolvidartede ella. Tmpocohace
faltaque lleguesa esta pginadel tema para que empiecesa memorizarel
di lo g o;puedeshacerlodesdeel c o mie n z od e la u n id a dy s imu lt a n e asru
repasocon el estudiode la teorao con los ejercicios. lgualmente, a medida
que vayasavanzandoen el estudiode unidadesposteriorespuedesvolvera
repasarestos guionesa fin de que conservesfrescosen tu memorialos
modeloslingusticos que te ofrecen.

e) LA LECTURA
Cadaguinllevauna lecturaparalela(irakurgaia)dondese desarrolla en
forma narrativala circunstancia que rodeaal dilogo.Esta lecrurano es para
que te la aprendasde memoria.Es unaglobalizacin de lascosasque hasido
estudiandohastael momentopresentndolas en un trozode una extensin
relativa.Leelo ms de una vez en altavoz hasta que consigashacerlocon
naturalidad y sentido,con solturay sin atascos.

A continuacin del textoviene una seriede preguntasa las que debes

contestar.Cuantoms largay completasea la respuestatanto mejor.Nunca
te l i m i tesa la mera afirmacino n e g a c i n p: ro c u raq u e e n la re s p u e s t a ,
cuandomenos,se incluyanlos elementos de la pregunta.Esteprocedimiento
resultaraabsurdoy superfluoen una conversacin ordinariapero aqu se
tratade un ejercicioespecialpara que aprendasa ordenarla frase entera.
Cuandose tratade respuestas afirmativas pon una atencinespecialen el
elementoque vieneinmediatamente antesdel verbo.por lo dems,puedeser
que el restode los elementos no los hayasordenadocomoen el solucionario,
y que sin embargotambinguardenun ordencorrecto.

Las palabraso girosque no conocesvienentraducidos

al pie de pgina.
son trminoso frmulasde uso comny frecuenteque prontohabrsde
aprender;los adelantamos paraque cuandollegueel momentode estudiarlos
te resulten
ya familiares.

l0
 A menudovienenunas "observaciones gramaticales" (oharrak)que no
son sino aclaraciones sobrealgunacuestindel dilogoo la lectura.Estas
a n o taciones a veces S on mero s c o me n t a rio s , p e ro e n o c a s io n e s ,
especialmente cuandose trata de cuestionessntcticas, vienenseguidosde
unosejercicios a los que debersdedicarunaatencinespecial.

Fi na lmente queremos rec o rd a rt e q u e u n a le n g u a v iv a e s

fundamentalmente un hechode hablay no de textosescritos.Estetipo de
enseanza no es el normale idealparallegara la comunicacin oral.A fin de
Superaresta limitacinte recomendamos vivamente que escuches euskera
todolo que puedasentrelos amigos,en la calle, en la radioy en la televisin.
El secretopara dominarcualquierlenguaes trabajarlacon pacienciay sin
pnsas,perocon constancia. Haceya variosaosque salila primeraedicin
de BARKARKA y hoy da son muchoslos que,euskaldunes ya, agradecen la
ayudaprestadapor este mtodoen sus primeros pasos.
 IKASGAIA

ETATETRAK
HOTSAK
 HOTSAK ETA LETRAK
Y LXYre&S
${SNXpSS

Lo normal en la enseanzade lenguasvivas es partir de la fase audio-oral

para pasar posteriormente al aprendizaede la lecturay escritura:aprenderinicial-
mentea pronunciar,luegoa leer,y posteriormente a escribir.Es ms naturaldecir
"esto se escribeas" que "esto se lee as". Sin embargo,teniendoen cuenta las
limitacionesque nos imponeeste curso,vamos a emprenderel caminoinverso
hacindonoscargo de una serie de dificultadesque procuraremossoslayaren la
medidade lo oosible.
por tanto,hablandode letras.
Comencemos,
El alfabetovasco constade los siguientesgrafemas(letras)y digramas(letras
dobles):

A a N ee
D be o o
D de 7 ?e
DD de bikoitza. K erre
E e KK erce bikoitza
F efe I eee
o qe T te
I TE tee
n halxe Tf f,e bikoilza
J of,a fX lxe
K ka TZ lze
L ele U
eIe X txa
M erne Z zela
N ene

Las letrasC, Q, CH, Q V, Y y W tambinhan sido incluidaspor Euskaltzaindia

(Academiade la LenguaVasca) en el alfabetopara la escriturade palabrasaje-
nas a la lengua.

.bikoitza:doble.

l5
 Los sonidosque correspondena estas grafasson en su mayorasimilaresa
los del espaol,salvo los casosque comentamosa continuacin:

representasiempreun sonidosonoro,suave,inclusodelantede e e i. Ge y gi
correspondena las grafasespaolasgue y gui.
gerra suenacomo el castellanoguerra
gitarra suena lo mismoque guitarra
gela (habitacin)
se distinguede jeta (hieto)

tl
suenaaspiradaen los dialectosdel nofie,en el restoes muda.

I suena como la y espaola,aunque,especialmenteen Guipzcoa,se realiza

\) tambincomo la jota espaola.

La serie de fonemassibilantesrequiereuna atencinespecialy su aprendiza-

je y correccinhay que hacerlosde viva voz. Tenemosdos seriesque presentan
la siguienteestructura:

fricativos 5 Z X
africados TS TZ TX

." realizacomo
la s espaola.
9

pronunciacon la punta de la lenguatras los dientes inferioresde forma

7 se
L que el aire salga entre el dorso de la lengua y los alvolosde los dientes
superiores.Normalmentesuenacomo la ss francesa.

A se realizacomo la ch francesao la sh inglesa.

TC, se producecon la punta de la lenguasobre los alvolossuperiores,como

I v't para pronunciarla s pero precedindolela oclusinde t. Interesadistin-
guirloclaramentedel fonematz.

T7 se realizacolocandola lenguacomo para la z, pero de forma africada,es

I /- decirapretandoal comienzoel dorsode la lenguacontralos alvolossupe-
nores.

srenacomola ch espaola.
ff,

t6
 Insistimosen que estos sonidosdebes diferenciarlosbien, pues al ser fone-
mas distintossuponendiferenciade significado,como puedes comprobaren los
siguientesejemplos:

3/Z
su (fuego) zu (t, usted)
sor (embotado) zor (deuda)
soro (campo,heredad) zoro (loco)
sail (grupo) zail (difcil)
hesi (seto,valla) hezi (domar,educar)
hasi (comenzar) hazi (crecer,criarlsemilla)
esker (gracia(s)) ezker (izquierda)

t3t tL
atso (anciana) atzo (ayer)
hots (ruido) hotz (fro)
hits (ajado) hitz (palabra)
etsi (desanimarse) etzi (pasadomaana)
iritsi (alcanzar,llegar) iritzi (opinin)

X es a menudouna palatalizacin
de s o z con un matiz diminutivode cario
o desprecio.
xagu (ratoncillo) es un diminutivode sagu (ratn)
muxu (besito) musu (beso)
extu (estrechito) estu (estrecho)
kaxkar (birria) kaskar (pequeo)
koxkor (pequeito) koskor (pequeo)

gixon (hombrecillo) gizon (hombre)

xahar (viejecillo) zahar (viejo)
goxo (confite) gozo (dulce)
exkerti ezkerti (zurdo)

La vocal i tambinsuele palatalizar,especialmenteen la parte occidentaldel

pas, las consonantesl, n y s sonandoll, y x, sin que sean precisamentedmi-
nutivos.Por ejemplo:
ile (pelo) suele pronunciarse ille
ilun (oscuro) illun
oilo (gallina) ollo
bilatu (buscar) billatu

inor (alguien) ior

baina (pero) baa
soinu (sonido) sou
erregina (reina) erregia

17
 gaiso (enfermo) suele pronunciarse gaixo
isuri (derramar) ixuri
maisu (maestro) maixu
pisu (peso) pixu

Los digramasdd y tt representanuna palatalizacin

con carcterdiminutivo
de los fonemasd y t. dd suena como una y espaolay tt es su correspondiente
sorda,una t "mojada".
Maddalenes un diminutivo de Madalen(Magdalena)
aittona es una formacariosade aitona (abuelo)
ttantta es un diminutivode tanta (gota)
kuttun, de kutun (querido)

Tal como hemos indicado,las letrasC, Q, CH, Q V, W e y se empleanpara

escribirnombres,generalmentepropios,extraosa la lengua.
C: Descartes,Caracas,Armagnac(pero Korea, Afrika)
Q: Barga,Curagao,Alengon,Saint-Pourgain
CH: Liechtenstein,
Chagall,Munchen(peroTxina)
Q: Quito,Quebec,Quevedo,quorum
V: TelAviv,Valois,Vladimir,
Venezuela
W: Walonia,New York,Taiwan,wolframio
Y: Trotsky,Paraguay,Yukatan,Tokyo

AZENTUA ETA DoINUERA

Aq? ELAcmNYffi
Y L& ffiwx#N&#p-$

El acentoy la entonacinson dos aspectosque interesamimaren el aprendi-

zaje de toda lenguamoderna.En euskeracontamoscon la ventajade que no
existeun acentogrfico,lo cual facilitasu escritura,pero esto no quieredecir que
tal acentono existaen la lenguahablada,inclusocon valor fonolgico.El proble-
ma estribaen que ste vara segn las zonas y hoy por hoy no existeuna norma
dictadapor la Academia.Otro tanto puededecirsede la entonacin.
A falta de un materialgrabadoidneopara este cursote recomendamos viva-
menteque escucheseuskeratodo lo que puedas.Aunqueen tu entornono tienes
vascoparlantes cuentashoy con la valiosaayuda de la radioy la televisin.Esc-
chalas,aunquede momentono entiendasnada. se trata de que vayas haciendo
el odo paulatinamentey casi sin dafie cuenta.

l8
 FO NETIKAARI KETAK
KKx{ffi$PK #0f\#KY*,l&,
ffi$

He aqu una seriede palabraspara que puedashacerejerciciosde pronuncia-

cin. Por ahora nos limitamosa palabrassueltasque te ayudena conocerlos
sonidosde la lenguay dejamospara ms tarde otrosfenmenossimilaresque se
producenen la cadenahablada.Los iremoscomentandoa medidaque aparecen.

E4E Este primergrupo no ofrecemayordificultad,se trata simplementede que te

vayas familiarizandocon las grafasque hemoscomentadoen la parteteri-
ca. No impofta que ignoressu significado,se trata de un mero ejerciciofon-
tico.

GE GI IL IN
ageri egin mila baina
agiri ongi maila baino
igeri ogl pila laino
gerri begi bila inor
gerra segi bilera inoiz
gela sorgin ile inon
geldi grro hilabete inola
rege argi ibiti doinu
errege haragi ilun soinu
gero egia oilo soineko
geraru alegia iloba makina
gertatu agran makila grina
agenu gizen jostailu oinarri
suge gizon ispilu oinaze
geu aurpegl langile seinale

Jaun jarri
Joan jakin
Jan jantzi
jai jaso
jaio jo
jabe josi
joko jaiki
jolas larrai
jator jario
jatorri jende

t9
pl A Ejercicio
de sonidossibilantes.
S z X TX TZ TS
oso zer txo itxi itzal eutsi
sasi ez ixuri etxe itzul hautsi
erosl eztn axola hantxe utzi erantsi
gisa |zan axal gutxi alze etsai
baso izar xato lxar MOIZ isats
SUS M O azKar xamur txano a(rolz sits
sei zaKa( xarmant txalo izolz amets
aste naiz xede kutxa gorputz akats
beste noiz xixa txori ontzi mahats
uste zazpi prxu itxura zorlzi arraIS
aslo azpi koxka itxaron zehalz aberats
soka izpi nauxe txiki haitz erakutsi
asko zozo horixe txit batzuk atsegin
esku zuzen holaxe txukun balzar mantso
saski ZAKU xerra txapel anlz beftso
noski zuKu xume txepel lalz kutsu
arras zikin M UXU txepetx dantza sutsu
babes zezen xomorro tximist zentzu lotsa

E Procuradistinguirbien la pronunciacin
de estosparesde palabras.
SE TS/TZ
SU ZU huts ulz
sail zail hots hotz
hasi hazi hats hatz
hesi hezi hits hitz
esker ezker etsi etzi
soro zoro iritsi iritzi
oStU hoztu atso alzo

El tr depalatalizacin
Ejercicios expresiva.
zlx sD( znx
gozo goxo eseri exeri zuri txuri
azal axal musu muxu zerri txerri
zomorro xomorro estu extu zakur txakur
grzon grxon sagu xagu zinlzo txintxo
zabal xabal samur xamur zoro txoro
kizkur kixkur samar xamar zulo txulo
zimel ximel koskor koxkor zoko txoko
ztmur ximur justu juxtu zolz txotx
DD TT
Maddi ttentte
Maddalen Antton
onddo ttantta
pottoka
triki
kuttun
ttunttun

20
.+ Te gustala poesa?Aqu tienesdos poemasde Joxe AntonioAr\ze,"Harza-
bal",en los que la fonticaprivasobreel significado.

ur urtzi
euri igurtzi
e lu r . . . . . . . .lu . .r ehortzi
urre eutsi
burdin etsi
............... . . g a rb i. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . uhertsi
iz ...................gordin rd in
izolz zul etzi
izor ori ertz
izo gorri hortz
gizon ......horri hotz
gizen urrl hurr motz
izen irri egur zolz
izan zirri hezur......2ur lotsa
izar ziri .....zuhur lot
zori ilargi sudur hots
izar txori bil zulr hats
bizar zori hil gezur atx
lizar zerri ......zorri ile zinlzur hatz
izara gerri zorra iltze zintz huts
berri orro giltz irrintz utx
izu abherri zoro biltzar ihintz utz
izurde atzherri zazo balzar mintz putz
izurdi zoko bakar hitz patz
izurrite zokor zakar haitz pitz
mozkor zalar haritz pix
izurri zalor ari hitz
izuri zador ahari hits
izai zabor hari
izatz zabar harri
izlar zapar har
iztarbegi apaf a
izpegi zapal sar
izpazler zabal sare
apal ..........epel sari
izerdi ahal beltz sarri
izkira beldur larri
izoki horbel lahar
izeba harbel larru
izpi ergel marru
izil igel arro
izaize arre
ar

2l
 OTX! ATX! UTX!

HorzAren
HATSA
ote da HtrzA

ala HUTSA
'ren aurka altxatako HOTSA

edo HlrsA
haustearren
urZlr"Lo
HATZA

22
IKASGAIA

ZERDAHAU?
 ZER DA HAU?

En esta leccincomenzamosa estudiarlos demostrativos y el

verboizan (ser, estar). Nos a
limitaremos las formasdel singular.

son tres:
Los demostrativos

ste, sta, esto

se, sa, eso
aqu\,aqulla,aquello

O Hau normalmente indicaalgo

cercanoal que habla,
hori al que escucha,y
hura algo dstantede ambos.

formas:
Elverboizan tienelas siguientes

NI NAIZ yo soy
ZU ZARA t eres"
DA l es
L"t"i
O gn euskerano existenlos pronombresl y ella.
En su lugarse emplean-losdemostrativos.

tambinlos siguientesinterrogativos:
Utilizaremos

N OR quin
ZER qu
ZEIN cul

.Zu puede significar tanto t como usled. En euskera existe adems el tratamiento de hi (t), utilizado en rela-
ciones de qran camatadera.Aqu no lo estudiaremos.

25
 Con estoselementospodemosorganizarunasestructurasele-
mentalesde preguntay respuesta.

L EE Y ME M O R IZ AL A S E ST R U C TU R A QU
S E V IE N E NE N LA P A GIN A
SIGU IEN T E.
P AR AR E PA SA R LAU S TILIZALA S IMA GE N E SD E LA P A GI-
NA 33.

Versque en la respuestaelorden de los elementosno coinci-

de en euskeray en espaol:el sintagma (palabrao grupo)clave
de la respuestaviene inmediatamenteantes del verbo. Esta
observacin sintcticaes fundamental
y se refiereexclusivamente
a las oracionesafirmativas.

Porejemplo:

-Nor da hau?
-Hau, Antton da. (o bien,"Antton da hau")

-Zer da hori?
-Hori, etxeada. (o bien,"etxea da hori")

O FONETIKA:El empleode la partculaez (no) seguidade algunasconso-

nantesimplicaciertoscambiosfonticosa los que debeshabituartedesdeun
comienzo.
Porejemplo, ez da se pronuncia
ezta.

Hauez da neska se pronuncia hau ezta neska

Horiez da gizona horieztagizona
Huraez da etxea nuraezta etxea

Aprendetambinel siguientevocabulario:

gizon: hombre liburu: libro

emakume: mujer herri: pueblo
mutil: chico bide: camino
neska: chica mendi: monte
buru: cabeza auto: coche
begi: ojo etxe: casa
esku:

26
 KOLDO IZ A S K U N MIKEL BEGONA

- N or da hau? - N o rd a h a u ? - Nor da hau? - N or da hau?

- H au,K oldoda - H a u ,l z a s k u nd a . - H au,Mi kelda. - Hau, Begoada.

- Zer da Koldo? - Zer da lzaskun? - Zer da Mikel? - Zer da Begoa?

- Koldo,gizonada. - lzaskun,emakumeada. - Mi kel ,muti l ada - Begoa,neskada.

- Zer dahori? -Zer dahori? - Zer dahori? - Zer dahori?

- H or i,bur uada. - Hori,begiada. - Hori,eskuada. - H ori ,l i buruada.

- Zer dahura? -Zer dahau? - Zer dahura? - Zer dahori?

- Hur a,her r iada. - Hau, bideada - Hura,mendiada - Hori,autoada.

- Hau, neskada? - Hau,gizonada?

- Hau, Koldoda? - Hau,emakumeada? - Ez, hau ez da neska; - Ez, hau ez da gizona;
- Bai, hau Koldoda. - Bai, hau emakumeada. hau mutilada. hau neskada.

Hau,autoada? - H au,mendi ada? - Huraetxeada?

- Hura herriada? Ez, hau ez da autoa; - Ez, hau ez da mendia; - Ez, hura ez da etxea;
- Bai, hura herriada. hau etxeada. hau bideada. hura mendiada.
 IZEN 5l NTAG/V\A
f L 5! NTA^,{A hAAtNAL

Habrsobservadoque los nombrescomunestoman una -a

final.Es el artculo.
Koldo gizonA da
hori begiA da
hura mendiA da

si la palabramismaterminaen -a al aadirleel artculoqueda

una nicaa:
Begoa neskA da

Estedeterminante se utilizamuchoms en euskeraque en

castellano
y sueleveniral finaldel sintagmanominal.
Un sintagmanominalelementalguardael siguienteorden:

nornbre - adjetivo- determinante

Los determinantesson el artculo(-a) y los demostrativos

(hau,
hori, hura).

O El cardinalbat (un, uno)tambinva al final,pero se utiliza

menosque en castellano; generalmentecuandose quiereprecisar
la cantidad.

Ejemplos:
emakumea (la) mujer,una mujer
gizon hau estehombre
berria (el) nuevo
neska txikia (la) chicapequea
etxe handi hura aquellacasa grande
mutil gazte bat un chicojoven

-a
NOMBRE ADJETIVO hau,hori,hura
bat
emakume -a
gizon hau
berri -a
neska txiki -a
etxe handi hura
mutil gazte bat

28
 ARI KETAK
g JgKelcl5

La solucinde estos ejerciciosviene al final del libro.Antes de hacerlos

aprendeestaspalabras:

gazte:oven handi:grande zein:cual

zahar:viejo txiki: pequeo baina:pero
berri: nuevo luze: largo ere:tambin
polit: bonito gauza:cosa
itsusi: feo beste: otro

E pon en euskeralos siguientessintagmas:

Estelibropequeno.
1. El libro.El libropequeo.
2. La chica.Esachica. Esachicajoven.
3. El chico.Estechico.Estechicofeo.
4. El hombre.El hombreviejo.Aquelhombreviejo'
5. La casa.Estacasa.Estacasanueva.
6. Un pueblo.Bonitopueblo.Esepueblobonito.
7. Unacosa.Unacosagrande.Aquellacosagrande.
B. Un camino.Un largocamino.Estecaminolargo.
9. Un auto.Un auto nuevo.Eseauto nuevo.

Recuerdaque en la frase hay un elementoclaveque debecolo-

carseinmediatamente antesdel verbo,tantoen la preguntacomoen
la respuesta,si sta es afirmativa.El elementoclaveen una pregun-
ta puedeser un interrogativo (nor, zet, zein...)o un sintagmacual-
quiera(neska,mutil, handi, neska hau, mutiltxiki hori, etc.)'En la
respuestael elementoclavees la palabra o sintagmaque correspon-
de a tal preguntay deber,por tanto,ir delantedel verbo.si la res-
puestaes negativael elementonegadova mejordespusdel verbo.
El restode los elementospuedeir tantoantescomodespus'

Fjateen el ordenque guardanlas preguntasy respuestasque

hacemossobrelas siguientesfrases.

29
t\-71
r---dl l
ir-:l Emakume hau ltziar da. ltziar gaztea da. Bestea, Begoa da.
Gizon hori Joxe da. Joxe gizon zahar eta txikia da.

O GALDERAK

1 . - Nor da emakumehau? - Emakumehau,ltziarda.

2. - Zein da ltziar?
3. - Zer da ltziar?
4. - llziar, zaharra da?
5. - Nor dagaztea?
6. - Nor da bestea?
7. - Zein da Begoa?
B. - Nor da gizonhori?
9. - Zer da Joxe?
10- Nor da zahareta txikia?
- ltziar,emakume hau da.
- llziar,gaztea da.
- Ez, ltziar ez da zaharrai
llziar, gazlea da.
- ltziar da gaztea.
- Bestea,Begoada.
- Begoa,besteada.
- Gizonhori,Joxe da.
- Joxe,gizon zahareta txikia da.
- Joxe da zahareta txikia.

A Contestat ahoraa las preguntasdel siguientetexto:

.,, 7)

r :-=l
E Herri hau lrun da. lrun handia da. Herri txiki hori Hondarribia da.
Hondarribiaherri txiki baina polita da. Beste herri hura Hendaia da.
Hendaia ere oso polita da. Ez da itsusia. Mendi hura Jaizkibel da.
Jaizkibel ez da mendi handia. Neska hau Begoa da eta mutit hori
Mikel da. Begoaneskagaztea da baina Miketmutittxikia.

O GALDERAK

1. Zeinda herrihau? 10.Jaizkibel, mendihandiada?

2. lruntxikiada?
3. Zer da handia?
4. Zeinda herritxikihori?
5. Zer da Hondarribia?
6. Zeinda besteherrihura?
7. Zeinda Hendaia?
B. Hendaia, itsusiada?
9. Zeinda mendihura?
11. Zeinda menditxikia?
1 2 .No rd a n e s k ah a u ?
1 3 .No rd a mu t ilh o ri?
1 4 . Z e ind a B e g o a ?
15.Zeinda Mikel?
16.Zer da Begoa?
1 7 .Mik e l,mu t ilh a n d iad a ?
18.Norda mutiltxikia?

30
 Memorizaeste dlogoy repsaloen la pgina34'
E

@ @@

ffiffi
Hola,E du rn e ! Perdone,seor,
peroyo no soy Edurne
Kff
- Por lo tanto,
t no eres E durne...
- No, yo soy Aitor.

O FONETIKA:EZ

eznaaz se Pronuncia enaiz

ezzafa etzara
ezda ezta

"Nien a izE d u rn e "

"Zu elzaraEdurne"
"HaueztaEdurne"

O ORTOGRAFIA
van slo al final de la
y admiracin
En euskeralos signosde interrogacin
frase.
Zer dahau?
Kaixo.Edurne!

El ttzutoena
Pon en euskera las siguientesfrases:

u) Ques esto?
_Esto?Un pueblo.
Estepuebloes grande?
peromuybonito.
No,es un pueblopequeo,

b) - Quinerest? Ereslzaskn?
Yosoy Begoa.lzaskunes aquella.
- No.No soy lzaskun.

EL GUIONDE LA PAGINA
MEMORIZA EN LA 34.
32 Y REPASALO
 2

- Egunon!Zer moduz? - Ondo esan beharko..

3 4

- Eta zu? - Nahikoondo ni ere.

- Nor da hau?

- Mutilhandiazara.Martin! Eta zu oso gizontxikia!

1. -iB ue n ods a s ! Q u t a l ? 2.- Ha b q u e d e cirq u e b ie n . 3 .- Yu sted? 4.-B astante

bi entambi n.5.-Qui nes ste? 6.- l vl artn.
E l hi i o. 7.- E resun
c hc ogra n d e ,M a r t n .8 . - Y uste du n h o m b r em u y p e q u e o !
 IZASKUN MIKEL BEGONA

- N o rd a h a u ? - N or da hau? - N or da hau?

- Zer da Koldo? - Zer da lzaskun? - Zer da Mikel? - Zer da Begoa?

>\
-^.

- Zer dahori? - Zer dahori? - Zer dahori? -Zer dahori?

-; - __f f i.
- Zer dahura? - Zer dahori?

- Hau, Koldoda? - Hau, neskada? - Hau,gizonada?

- Hau,autoada? - Huraetxeada?
 GOGORAEZAZU
ffiKp-&$&

O KAIXO, E D U R N E ! . ZER MODUZ?

o
trffi ,='-'l r-h->
t

ffiffiffi t
utr
fA
I) 7
lrllrtr | ll I
(n'e
l+l

f?
ffiSs
oe trWwffiffi+
ffiffi
-t+
 IKASGAIA

HAUEK
ETXEAK
DIRA
 DI RA
H A U E KE T X E AK
@

Continuamoscon los demostrativosy elverbo izan (sernestar).

las formasdel plural.
Estudiaremos

O Pluraldelos demostrativos:

stos,stas
sos,sas
aqullos,aqullas

O Elverboizan:

nosotrossomos
vosotrassois
ellosson

PLURAL:.AK
O EL DETERMINANTE
Hemosvistoque el determinante
singulares -4.
plurales -ak.
Eldeterminante

ejemplos:
Comparalos siguientes

singular plural

Hau etxeada. Haueketxeakdira.

Horiemakumeada. Horiekemakumeakdira.
Huramendiada. Haiekmendiakdira.
Neskahau gazteada. Neskahauekgazteakdira.
Gizonhorizaharrada. Gizonhoriekzaharrakdira.
Autohau berriada. Auto hauekberriakdira.
Hau,mutiltxikiada. Hauek,mutiltxikiakdira.
politada.
Horirliburu iburupolitakdira.
Horielgl
Hurarherrihandiada. handiakdira.
Haiekrherri

)t
16 o NoLAKO(A)?
El adjetivosuelevenirdetrsdel nombre:etxehandia,emakume
gaztea.Sin embargo,en la pregunta,el interrogativocorrespon-
diente,nolako (cmo,qu clasede, qu tal...),se colocadelante
del nombre.

- Nolakobidea da hori? Qutalcaminoes ese?

- Hori,bide luzeada.

- Nolakoemakumeada Koro?
- Koro,emakume gaztea da.

Cuandose suprimeel nombre,los determinantes

-a, -ak se unen
directamente
a nolako:

- Nolakoada hori?
- Hori,ona da.

- Nolakoada Koro?
- Koro,gaztea da.

- Nolakoakdiraetxehoriek?
- Etxehoriek,itsusiakdira.

O LA PARTICULAINTERROGATIVAO'AU'
La partculaal se utilizaen preguntascuya respuestadebe ser
bai o ez. No es necesaria.Su uso se limitaa zonasde Guipz-
coa. Sin embargo.en ocasionespuedeayudara marcarel carc-
ter interrogativo
de la frase.Hau mahaia da? significalo mtsmo
que hau mahaia al da?; vara la entonacin,que en el segundo
casotendrauna cadenciadescendente.

O FONE TIK A

Recuerdaque ez da se pronunciaezta. Por idnticaraznfonticaez

dira se pronuncia
eztira.

Hauekez dira ateak se pronuncia hauekezliraateak

Neskakez dira txikiak neskakeztiratxikiak

38
 MEMORIZA
LAS ESTRUCTURAS DE LA PAGINASIGUIENTE.
UTILIZALASIMAGENES
PARAREPASARLAS 49.
DE LA PAGINA

vocabulario:
Aprendeel siguiente

langile: trabajador
lantegi: taller,fbrica
ikasle: estudiante
eskola: escuela
baserritar: casero
baserri: casero
kale: calle
argi: tuz
mahai: mesa
ate: puena
aurpegi: cara,rostro
zikin: sucio
garbi: limp io
baizik: s in o
eder: nermoso
ardo: vtno
on: bueno
gurasoak: (los)padres
haur: n i o ,n i a
pezeta: peseta
iturri: fuente
ontzi: recipiente
harri: piedra
bat: u n ,u n o
bi: dos
hiru: tres
lau: cuatro

39
 - Zer dira hauek? Zer dira haiek? - Zer dira hauek? - Zer dirahaiek?
- H aueklangileak dira . Haieklantegiakdira. - Hauekikasleakdira. - H ai ekeskol akdi ra.

Hauekbaserritarrak
dira? - Haiekbaserriakdira?
@ a
- Horiekkaleakdira?
%
- Hauekargiakdira?
Bai,hauekbaserritarrakl, r - Bai, haiekbaserriak - Bai, horiekkaleakdira - Bai, hauekargiakdira.

- Horiekmahaiakdira? - Horiekateakdira? - Aurpegihauekgarbiakdira?

- Ez, h o r iekez dir a m ah a i a k , - Ez, horiekez dira ateak, - Ez, aurpegihauekez dira garbiak,
horiekateakdira. mahaiakbaizik. zi ki nakbai zi k.

ffff."
Nolakoada Donostia?
Donostiaederrada.

- Zein dira gurasoak?

- Hauekdira gurasoak.
- Zein dira haurrak?
Er
- Nolakoada ardo hau?
- Haiekdira haurrak. - Ardo ona da hau.

Hau oezetabat da. Hauekbi iturridira. Hauekhiruontzidira.

 IZE N
'INTAGMA

1 . Z E N B A KIAK
t&9 cAllp NAr-ts

Los nombresacompaadosde cardinalesvan generalmenteen

es decir,sin artculoni marcade plural:
formaindeterminada,

biemakume dos muieres

hiru etxe tres casas
lau harri handi cuatropiedrasgrandes

bi emakumeak sera las dos muieres

hiru etxeak las tres casas
lau harriak las cuatroPiedras

va al finaldel sintagma:
O BAT (un,uno),comoya indicamos,

herribat
herrioolitbat

El pluralde bat es batzuk (unos,algunos,varios).

gizon bat un hombre

gizonbatzuk varios hombres

O Bl (dos),puedeir antesdel nombreo alfinaldel sintagma:

bi haur = haur bi
bi haur txiki = haur txiki bi

va antesdel nombre:
O El restode los cardinales

hiru etxe
lau harri handi
mila pezeta
 2 . O 5 0 GT Z ONT Xt KtA

La partculaoso (muy),aunqueva precisamente

con adjetivos,
se
colocaantesdel nombre.

oso txikia muy pequeo

oso gauzatxikia una cosa muy pequea
oso ona muy bueno
oso gizonona un hombre muy bueno

3 . B E 9 TEET XEHURA

Beste (otro,otra)va tambindelantedel nombre.

O Tieneunaformadeterminada
por los morfemas-a, -ak y los
demostrativos.

bestea el otro, la otra

beste etxea la otra casa
beste etxe hura aquellaotra casa
besteak los otros,las otras
beste etxeak las otras casas
beste etxe haiek

O La formaindeterminada
se construyecon bat, batzuk,al final
delsintaqma:

beste bat otro, otra

beste etxe bat otra casa
beste batzuk otros, otras
beste etxe batzuk otras casas

1a
 ARI KETAK
ffi$Ked,
*{ ff3s

ll preguntas:
n"rpondea las siguientes

Zer dira hauek? Zer dira horiek?

mr-r-
Zer dirahaiek?

W>-/-
Esku hauekqarbiakdira? Mutilhorieklaounakdira? H ai ek,mendihandi akdi ra?

7 9

Hauek.beqitxikiakdira? Neska-mutilhoriekzaharrakdira? H ai ek,bi muti ldi ra?

11 12

Nolakoakdira etxe hauek? Nolakoakdira bestehaiek? Nolakoliburuada hau?

13 14 15

Nolakoada bestehau? Zein da emakumezaharra? Zei ndi rahaurrak?

E pon en plurallas siguientes
frases:

1.-Haueskolada.
2.- Horilantegia
da.
3.- Hurabaserriada.
4.- Haueskugarbiada.
5.- Horietxeederrada.
6.- Huragizonhandiada.
7.- Besteagizontxikiada.
B.-Hau baserritarra
da bainabestehoriikasleada.
9.- Liburuhau itsusiada.
10.-Mutilhorigazteada.
11.-lturrihorizikinada .
12.-Ontzihau garbiada.
13.-Herrihauederrada.
14.-Bestehoriere oolitada.
15.-Jendehauosoonada.
16.-Bidehoriluzeada.
17.-Emakumehurazaharrada.

El ponen euskera
lassiouientes
frases:

1.-Estascasasson hermosas.
2.- Estees el padre.
3.- Eseotroes el hijoy aquellala madre.
4.- Aquellaschicassoneibarresas.
5.- Estospadresson buenos.
6.- Esospueblosno son feos.
7.- Estaschicasson estudiantes.
8.- Aquelloshombresson baserritarras.
9.- Esascallesson muysucias.
10.-E sosniossonli mp io s .
11.-Jony Edurneson muytrabajadores.
12.-Koroy Albertoson grandesamigos.
13.-Esaspiedrasno son grandessinopequeas.
14.-Unafuente.
15.- Dosfbricas.
Anaiak 16.-Trescaseros.
al zarete? 17.-Cuatropuertasy dos mesas.

% Exffifli'*ilfl*
%
ffi Hg' !;;;;*l*""".
44
O FONETIKA

ez zarete se oronuncia etzarete

ez dira eztira

zu al zara? zu altzara?
zuek af zarete? zuek altzarete?

"Zueketzareteanaiak"
"Hauekeztiraanaiak"

"Zu Mikelallzara?"
"Zuekanaiakaltzare|e?"

se pronuncie"oiek":
Es corrienteque horiek pierdala r intervoclicay

Horieklagunakdira "Hoieklagunaktira"

E ltzulpena

Pon en euskera las siguientesfrases:

1.- Nosotrossomoschicos.
2.- Vosotrassoischicas.
3.- Nosotrosno somosviejos.
4.- Vosotrossoisjvenes.
5.- Nosotrosno somosguipuzcoanos sinonavarros.
y
6.- Vosotrassoistres chicas nosotrostreschicos.
7.- Somosgrandesamigos.
8.- T y Andonisoishermanos.
9.- -Vosotros soisestudiantes?
-S. Somosestudiantes y trabajadores.

45
 RESUMIEND O

. Presentedel verboizan.

Ni naiz ez naiz se pronuncia enaiz

zu zara ez zara elzara
hura da ezoa e z la
gu gara
zueK zarete ez zarele etzarete
haiek dira ez dira ezilra

. Los demostrativos:

nau hori hura

hauek horiek haiek

*****

ME MORIZA E L GUIONDE L A P A G I NAS I G UI E NT Y

E RE P A S A -
LO EN LA 50.
._| o PARISEN

/m
- Parisengaraazkenean,

x
- Aizu!Horiekeuskarazari dira. Ez da egia izango!

- Arratsaldeon, al zarele?
neskak!Euskaldunak - Bai. Ni tolosarranaiz ela hau eibartarra.

- Gu. berriz.donostiarrak. - Munduhau benetantxikiada.

.&
-&b
- Etorrigure etxeraeta elkarrekinafaldukodugu

l .- Po r f ines t am osen P a rs !.2 .-Qu a l e g ra3! .- Oy e !E sasestnhabl ando N oserverdadl5.-B uenas

en euskera.4.-
tardes,chicas.Soisvascas?6.- S. Yo soy tolosanay staeibarresa.7.-Nosotros,en cambio,donostiarras. B.- Este
mundoes francamente pequeo! 9.- Venida nuestracasay cenaremos juntos.
 I RAKURGAIA

Bi gazte hauek Koro eta Albertodira. Langileakdira: Koro

delineanteada eta Albertomekanikoa.parisajoan dira. Bidea
luzeaizanda bainaorain Parisendira.
Hura Eiffeldorreada. Eiffeldorreaoso luzeada. paris hiri
handieta ederrada.
-Parisen garaazkenean!-esaten du Albertok.
Bi neskadira kaleaneta euskarazar dira.
-Neska horiekeuskaldunak dira-esaten du mutilak.
-Ez da egiaizango!-esaten du Korok.
-Kaixo, neskaklEuskaldunak al zarete?-galdetzen du
Albertok.
Euskaldunakdira, bai. Bat tolosarraeta besteaeibartarra.
Koro ela Alberto,berriz,donostiarrakdira. Denak gipuzkoarrak,
beraz.
Suerte handiaizan da: Parisajoan eta euskaldunakikusi.
Benetantxikiada mundua!Elkarrekin afaldukodutegaur.

O GALDERAK

1.- Zeindirabi gaztehauek? 14.- Zer da handiaeta ederra?

2.- Koroeta Albertozaharrakal dira?
3.- Zer dira Koroeta Alberto?
4.- Zer da Koro?
5.- Zer da Alberto?
6.- Norajoandira?
7.- Nolakoaizanda bidea?
8.- Nondiraorain?
9.- Zer da hura?
1O.-Zeinda Eiffeldorrea?
'11.-Nolakoada Eiffeldorrea?
12.- Zer da oso luzea?
15.- Norda kalean?
16.- Nondirabi neskak?
17.- Nolaari diraneskak?
18.- Zer dira neskak?
19.- Zer da neskabat?
2O.-Zer da bestea?
21.- Zer dira Koroeta Alberto?
22.- Zer diradenak?
23.- Nolakosuerteaizan da?
24.- Nolakoada mundua?
25.- Zer da benetantxikia?

48
 :iil 'i..'

- Zer dira hauek? - Zer dirahaiek? - Zer dira hauek? Zer dirahaiek?

@ a
- Hauekbaserritarrak
dira? - Haiekbaserriakdira? - Horiekkaleakdira - H auekaroi akdi ra?

- Horiekmahaiakdira? - Horiekateakdira? - Aurpegihauekgarbiakdira?

-rrfln
C.

- Zein dira gurasoak?

- Zein dirahaurrak? - Nolakoada ardo hau?
GOGORAEZAZU

O P A R IS E N

3ffififf
6

T "*.
 IKASGAIA

NORKDULIBURUA?

Tq? N OR KD U L IBURUA?

Elverboizan lo hemosestudiadocomocopulativo, significando

ser o estar.Peroizan tieneademsuna funcintransitiva.
Como
verbotransitivosignificatener. Ms tardelo estudiaremos como
auxiliar.
El presentede izan transitivoes as:

NIK DUT Yotengo

ZUK DUZU t tienes
HA RK DU ltiene
GUK DUGU nosotrostenemos
ZUEK DUZUE vosotrostenis
HAIEK DUTE ellos tienen

O EL SUJETO"NORK''
llevasiempreel morfema-k. Es
El sujetode los verbostransitivos
el casoergativo. Esto es muy importante y debesasimilarlobien.
En euskeratenemos,por lo tanto,dos clasesde sujeto:NORpara
y NORKpara los transitivos.
los verbosintransitivos

Comparalas siguientesoraciones:

Sujeto NOR Suieto NORK

Ni gizonanaiz. Nik liburuadut.
Zu emakumeazata. Zuk autoaduzu.
Hura mutilada. Hark diruadu.
Gu zaharrakgara. Guk etxeadugu.
Zuek gazteakzarete. Zuek motoaduzue.
Haiekbaserritarrak
dira. Haiekbaserriadute.

O LOS DEMOSTRATIVOS
es comosigue:
Elcaso ergativode los demostrativos

NOR NORK
hau -----> honek
hori ----> horrek
hura -----> hark

pluralescoincidenen amboscasos(NORy
Los demostrativos
NORK):hauek,horiek,haiek.

53
 O LOS NOMBRES

1. Los nombrespropiosterminadosen consonanteintercalanuna

e antesde la -k:

Loli: Lolikegunkaria
du.
Fernando: Fernandoketxeadu.
pero:
lzaskun: lzaskunek liburuadu.
Aitor: Aitorrekautoadu.

2. Los nombrescomunesen singulartomanla k despusdel

a, por lo que la terminacin
determinante es ak:

Gizonakliburuadu. El hombretieneun libro.

Emakumeakgona du. La mujertienefalda.

3. El ergativopluralllevael morfema-ek. Aunqueen muchas

zonastal distincinse ha perdidodebemosmantenerla en la len-
gua escrita.

Gizonekliburuadute. Loshombrestienenun libro.

Emakumeekgonadute. Lasmujerestienenfalda.

4. Si la palabraterminaen -a, stadesaparece

asimiladapor la e:
-a + -ek -- -ek.

Neskakpoltsadu. La chicatieneuna bolsa.

neskek poltsadute. Laschicastienenuna bolsa.

O FONETIKA

ez dute se pronuncia eztute

lrakasleekez dute jairik "irakasleek

eztutejairik',

54
 LASESTRUCTURAS
MEMORIZA DE LA PAGINASIGUIENTE.
UTILIZALAS IMAGENES
PARAREPASARLAS DE LA PAGINA64.

vocabulario:
Aprendeel siguiente

ile: pelo
gutxi: poco
indar: luerza
jenio: g e n ro
txar: malo
andre: seora
telebista: televisin
alaba: hija
aita: padre
og pan
ama: maore
itsaso: mar
ur: agua
lur: tierra
belar: hierba
aberats: rico
diru: d in e ro
asko: mu c n o
paper: papel
ikasle: estudiante, alumno
jai: f iesta
irakasle: profesor
bilera: re u n i n
i rrati: radio
egunkari: peridico
toki: sitio
zuretzat: parati

55
- Alfontsokile gutxidu? - F e l i p e ki ndarhandi adu? - lmanolekjeniotxarradu?
- Bai,Alfontsokile qutxidu. - B a i ,F e l i peki ndarhandi adu. - B ai ,l manol eki eni otxarradu.

r l t l t t rrrr'
- Zer du andreak? Nork du alaba?
- Andreak,telebistadu.

- Zer du itsasoak? - Zer du lurrak? - Zer duteaberatsek?

- ltsasoak,ura du. - Lurrak,belarradu. - Aberatsekdiru asko dute.
r!
1
rt
-
I
tl
.I
a
-
ll
I
ll
I
It
I
II
ll
- lrakasleekere iai dute?
tl
- Nork du papera? - lkasleekiai dute? - Ez, irakasleekbz dutejairik;
- Neskekdute papera. - Bai, ikasieekiai dute. lrakasleekbileradute.

Bai,
tokiabadugu.
uu,Xll.**|" Baina
zwelzal ez.

- Zeinekdu irratia?
- Honekdu irratia.
- Zeinekdu egunkaria?
- Harkdu egunkaria.
 ARI KETAK
e{ $ffi$
K$&eq,

preguntas:
E n".pondea lassiguientes

z-\

(u, 1. Alfontsokile asko du?

.r- -'\ \ 16. Ur gutxial du itsasoak?
17. Nolakoada itsasoa?
2. Norkdu ile gutxi?
-*t'1'
/^l l \\ ffi 18.Zerkdu ura?

3. Zer du Felipek?
4. Norkdu indarhandia?
5. Nolakoindarradu FeliPek?
WW 19.Zerkdu belarra?
20. Lunakura du?

6. Zer du lmanolek? ?rf 21.Zenbatdiru dute aberatsek?
7. Norkdu jeniotxarra?
8. Nolakojenioadu lmanolek? ffi 22. Pobreekdute diru askoe
23. Zet dule pobreek?

rh B
F\
9. Andreakba al du telebistarik?
10. Norkdu telebista?
tuw
I]\N/
j
24. Ze( dute neskek?
25. Liburuadute neskek?
4ETtt,
r.# l

P* 11.Zer du ailak?
12.Amakal du alaba? ffi%.x l s r '
26. Zer dule ikasleek?
27. Norkdu jai?

ffi 13.Aitaksemeadu?

14. Zer du amak?
15. Amak,ardoadu?
8re6 28. Zer dule irakasleek?
29. Bilera,ikasleekdute?

30. Zer du mutilhonek?

ffK
31. Mutilhonektelebistadu?
32. Zer du neska hark?
33. Egunkarra,mutilhonekdu?

O FONETIKA
Recuerdaque z + d + zt (ezda + ezt).
(nork)sufrela srguiente
la formanegaiivade izantransitivo
lgualmente, fontica:
transformacin
ez dut eztut
ezduzu ---> ezluzu
ez du ezlu
ez ougu eztugu
ez duzue ---> ezluzue
ez dute eztute
5l
 O EL MORFEMAAFIRMATIVO
''BA-''

El morfemaba- precedeal verboy tieneun carcterafirmati-

vo. Se podratraducirpor el ya espaol,aunquestese utiliza
muchomenos.

- Ba (al)duzu dirurik? - Tienesdinero?

- Bai. badut. - S, (ya) tengo.

Recuerdalo indicadoen la pgina 26: el elementoclavede la

oracindebe ir inmediatamenteantes del verbo.como el prefiio
ba- asumetal funcinde elementoclave,el verboque lo tiene
puedeapareceral comienzode la oracin:

Bada ordua! Yaes hora!

Baduguliburua. Yatenemosel libro.

O EL PARTITVO.'K

El sufijo-ik cumplevariasfunciones.De momentosealare-

mos su empleoen las oracionesinterrogativas
y en las negativas.

- Ba al da urik? - Hay agua?

- Ez,ez da urik. No,no hay agua.

Si la palabraterminaen vocal,se intercaiauna -r-.

Ba al duzu zigarrorik? Ez dutdirurik.

Ba al duzuetokirik? Ez duguogirik.

Estepartitivotieneun significado
indeterminado:

Ezdutliburua notengoellibro(unlibroconcreto)
slgnllrca
Ezdutlibururik n0tengolibroso notengoningnlibro.

58
El pon al sujetola terminacin
(nor o nork)queconvenga:

1.-Gizon... txikiada;giz o n . .e. g u n k a ria du.

2.- Emakume... haurra du; emakume... oso gazteada.
3.- ltsaso...handiada; itsaso... ur asko du.
4.- Ni...gizonanaiz;ni . . .e t x et x ik iad u t .
5.-2u...aurpegigarbi ad u z u ;2 u . . .n e s k az a ra .
6.-Gu...bileradugu;9u . . .la g u n a kg a ra .
7.-K ale...luzeakdira;k a le . .e. z d u t ea rg irik .
B .-Mendi... handiakdira ;me n d i. .b. e la rra dute.
9.- Gazte...indarradute;gazte...langileak dira.
10.-ldoia...irratia
du; ldo ia . .a. n a iat x ik iad u .
11.-Mikel... onada; Mik e l. .lib . u ru ad u .

que convengaal sujeto:

El f mpleael demostrativo

'1.HAU/HONEK Ardo...txarrada;ardo... uradu.

. HORI/HORRE K Neska...aurpegipolitadu; neska...gazteada.
3. HURA/HARK Haur.. .t x ik iad a ; h a u r. . .p a p e rad u .

!l ltzutpena

1.-E l chicotieneun lib ro .

2.- La mujertieneun peridico.
3.- ldoiatieneun hijopequeo.
4.- La fuenteno tieneagua.
5.- Estetieneun pangrande.
6.- Esetieneuna radio.
7.- Aoultieneunacasahermosa.
B.-Estehombretieneel tallerah.
9.- Esejoventienemalacara.
10.-Aquelmontetienepocahierba.
11.-E stacalleno tienelu z .
12.-Esacasano tienetelevisin.
13.-Esosseoresttenenmuchodinero.
14.-Aquellospueblosno tienencamino.

59
 1.-Lostrabajadores tienenuna reunin.
2.- Los nioshoyno tienenescuela.
3.- Nuestros amigostienenbuenvino.
4.- Yotengoun papel.
5.-T tienesmalgenio.
6.-Tenemosla mesasucia.
7.- Vosotrostenisfiesta.
8.- Ahtienesun buensitio.
9.-Tenisun caminolargoperobonito.

1. - Tienesdinero?
- No,no tengodinero.
2. - Tienesun cigarro?
- S,tengo.
pan?
3. - Tenis
- Nosotrosno,perososs.
4. - Quintieneun bolgrafo?
- Yo.
5. - Quintieneel peridico?
- Este.
o. - Qutienesah?
- Aqu?Un papel.

R E ' U M E N D O
r I

- -
T T x nx ||x||fn&nnf:I
-.|
l I
II suj-3tO
Sujeto \,lO
NOR NO RK
ri I
rl srng.g . -A -AK
Gizonatxikiada;
gizonakliburuadu. I
rl N .co)mI
I Lcr m In n

I
I
p tur.
prur. -Af
-AK -EK Gizonaktxikiakdira;
l gizonekliburuadute.
I
rl
I

Koldogazteada;

IL
vo(
rl N. 'opif,
l.ppropio
;al
vocal @ -K
Koldokautoadu. I
rl
I

co1ts.
cons. a lzaskungazteada;
-e K
lzaskunekautoadu. I
Ir I
L -
:
-
I T :
-
:x :nnntInI: J

MEMORIZA
EL GUIONDE LA PAGINASIGUIENTE
Y REPASALO
EN
LA 65.

60
 . Z . RN A H I D U Z U ?

- Ba al duzutabakorik?
mi
- Ez. Bainahor badute.Joan eta erosi.

3 4

- B ai,bain ad i ru ri ke re e z d u t... - Zenbatbaliodu zigarropaketeak?

- Hamarduro nahikoaizanqoda. - Tori,bada,eta ez agertugehago!

- Hon e kd u a u rp e g i a ! - Berrizhemen?

9 10

- Zer nahiduzu orain?

1.-Tienes tabaco?2.- No. Peroah ya tienen.Vete y compra.3.- Ya, perotampocotengodinero.4.-Cuntovale el paquetede ciga-
rros?5.- Diezdurosser(n)suficiente(s).6.-Toma,pues,iy no aparezcasms!7.- Estes que tienecara!8.- Otravezaqu79.- Qu
quieresaho ra?10 .-Fu eg o. . .
 IRAKURGA I A

[1:]

I:_ Pelloeta Paskuallagunzaharrakdira.Lagunakdira,bai,

baina nahikodiferenteak. Pellohandiada eta indarradu,
Paskual,ordea,txikiada eta indargutxidu. Pellokez du ile-
rik buruan;Paskualek, berriz,ile luzeadu. pellogizonserioa
da; Paskual,ordea,nahikolotsagabea.Elkarrekindira orain
ere.
Paskualek erre nahidu bainaez du tabakorik.
-Kaixo, laguna!Ba al duzu zigarrorik?-galdetzen dio
Pellori.
Pellokereez du zigarrorik:
-Barkatu, Paskual-esaten dio- bainanik ere ez dut.
Hor badute.Joaneta erosi.
Paskualek ez du dirurik:
-Ezin dut erosi-esalen du-, dirurikere ez dut...
-Zenbat nahiduzu?-galdetzen dio lagunaknahiko
haserre.
-Hamar duro bakarrik .Na h ik o aiz a n g o d a . Z ig a rro
paketeakez du gehiagobalio-erantzuten dio besteak.
Pellokdiruaematendio Paskuali, bainajeniotxarradu
eta honelaesatendio:
-Tori, bada,dirua.Zigarroakerosieta ez agertuhemen
gehiago!
Paskualestankora joan da.
-Honek du aurpegia!-esaten du Pellok.
Bi minutupasadiraeta hor da berrizguregizona.
-Zer nahiduzu orain?-galdetzen dio Pellokoso hase-
rre.
-Sua... -erantzuten dio Paskualek.
Benetanaurpegigogorradu Paskualek!

ordea: en cambio;lotsagabe:sinvergenza; erre: fumar;galdetzendio: le pregunta;

Pellori:a Pello;ezin dut: no puedo;haserre:enfadado;ematendio: le da; paskuali:a
Pascual;honela:as; bada: pues;pasa dira: han pasado;gogor: duro

62
O GALDERAK
1.-Zeindiralagunzaharrak?
2.- Zer diraPelloeta Paskual?
3.- Nolakoada Pello?
4.- Paskualere handiada?
5.- lle askodu Pellokburuan?
6.- Nolakoileadu Paskualek?
7.- Gizonserioada Paskual?
B.-Zer nahidu Paskualek?
9.- Paskualek, ba al du tabakorik?
10.-Nondutetabakoa?
11.-Norkdu dirua?
12.-Norkematendio diruaPaskuali?
13.-Zer ematendio PellokPaskuali?
14.-Nolakojenioadu Pellok?
15.-Norajoanda Paskual?
16.-Zenbatminutupasadira?
17.-Norda horberriz ?
18.-Zer nahidu Paskualek orain?
19.-Nolakoaurpegiadu Paskualek?

o-)
- Alfontsokile gutxidu? - F e l i p eki ndarhandi adu? l manol ekj eni otxarradu?

EE
7:r
- Zer du andreak? - Norkdu alaba? - Norkdu ogia?

- Zer du itsasoak? - Zer dute aberatsek?

- Norkdu papera? - lrakasleekere jai dute?

Bai,
tokiabadugu
uu,lnl**f" Baina
zutelzalez.

- Zeinekdu irratia?
- Honekdu irratia.
 - -\ GOGORAEZAZU
-,1 \_-/

. ZERNAHI DU Z U ?

m
fie r'1L
V,r f\
/ \ v.
,v\t'l fl tr
,, \
-,
t'"o
asrrg^-z
tN
f r lt \ -7 -,/rrr\ ( -t--,
I lI I \

\ *n l(\]rY I
t\-:,at - Y I I
Y-"zll I

F 10
.G.

A4\
\"W
 IKASGAIA

TENBAT DITUZU?
UNTE
 ZE NBATURTEDITUZU?

t
I
En la unidadanteriorhemosvistoque en euskerahay dos clases

i
l

de sujeto:nor y nork. Tal distincindependade si el verboera

(naiz)o transitivo(dut).
intransitivo

Dentrode los verbostransitivosexisteotra distincinfundamental:

verbode objeto singular y verbode objeto plural. i
El verbo izan con objetopluraltoma el infijo-it-. La terceraperso-
na del pluraltomaademsuna z: dituzte.

NIK DITUT
ZUK DITUZU
HA RK DITU
GUK DI T UG U
ZUE K DITUZUE
HA IE K DITUZTE

Comparalas siguientesoraciones:

O Objeto singular O Objeto plural

Nik liburuadut. Nik liburuakditut.

Zuk zigarroaduzu. Zuk zigarroakdituzu.
Kaleakargiadu. Kaleakargiakditu.
Guk etxeadugu. Guk eeak ditugu.
Zuekmotoaduzue, Zuekmotoakdituzue.
Hauekdiruadute. Hauekpezetabatzuk dituzte.

69
 ZE NB A K I A K
LOs NUAAEROS
0 zero,hutsa
1 bat 21 hogeitabat
2 bi 22 hogeitabi
3 hiru 30 hogeitahamar
4 lau 40 berrogei
5 bost 50 berrogeitahamar
6 sei 60 hirurogei
7 zazpi 70 hirurogeitahamar
B zortzi B0 laurogei
I bederatzi 90 laurogeitahamar
10 hamar 100 ehun
11 hamaika 200 berrehun
12 hamabi 300 hirurehun
13 hamahiru 400 laurehun
14 hamalau 500 bostehun
15 hamabost 600 seiehun
16 hamasei 7OOzazpiehun
17 hamazazpi 800 zortziehun
18 hemezortzi(hamazortzi) 900 bederatziehun
19 hemeretzi 1 . 0 0 0mila
20 hogei 1.000.000milioibat

r-
OHARRAK
CI85ERVACION'
1. Repasalo dichoen la pgina41 sobrelos cardinales.
2. Observaque la numeracin en euskeraes vigesimal,
va de vein-
le en veinte:20, hogei;30, hogeitahamar(veintey diez);4O,
berrogei(dos vecesveinte);50, berrogeitahamar (dos veces
veintey diez);etc...
3. La conjuncin efa.
La conjuncineta tras las decenasse reducea -ta y va en
formaencltica:
31 hogeitahamaika
55 berrogeitahamabost
Trasehun se escribeenteray separada:
'101ehuneta bat
420 laurehuneta hogei
1.995milabederatziehun eta laurogeitahamabost

70
 LAS ESTRUCTURAS
MEMORIZA DE LA PAGINA
SIGUIENTE.
LAS
UTILIZA
PARAREPASARLAS IMAGENESDE 78.
LA PAGINA

vocabulario:
Aprendeel siguiente

aldizkari: revista
irudi: imagen,figura
gela: habitacin
leiho: venlana
estu: estrecho
zabal: ancho
gazta: queso
zulo: aguJero
betaurrekoak: lentes,gafas
beltz: negro
aho: DOCa
ezpain: labio
hortz: diente
asto: burro
belarri: oreja
hanka: p re rn a
beso: brazo
motz: corlo
zeru: c ie lo
izar: estrella
zenbat: cunto(s)
egun: da
aste: semana
ordu: nora
erloju: reloj
gurasoak: padres(el padrey la madre)
seme-alabak: hijos(hijose hijas)
zapata:. zapalo
gehiegi: demasiado
nahi izan: querer,desear
beharizan: necesitar
balio izan: valer

1l
 -'t

Gelakleihoestuakditu?
- Zer du aldizkariak? Ez, gelakez ditu leihoestuak; - Zer du gaztak?
- Aldizkariak,irudiakditr,. gelakleihozabalakditu. - Gaztakzuloakditu.

- Nolakobetaurrekoakditu Arantxak? - Zer du ahoak? - Nolakobelarriakditu astoak?

- Arantxak,betaurrekobeltzakditu. - Ahoak,ezpainaketa hortzakditu. - Astoakbelarrihandiakditu.

- Nolakohankakditu gizonhonek? - Nolakobesoakditu bestehonek? - Zer du zeruak?
- Gizonhonekhankaluzeakditu. - Bestehonek,beso motzakditu. - Zeruakizarrakditu.

- ZenbaI egun ditu asteak? - Zenbatorduditu erlojuak?

&
- Zer dute gurasoek?
- Asteakzazpiegun ditu. - Erlojuakhamabiordu ditu. - Gurasoek,seme-alabakdituzte.

n
@
l.J

a zapataberriak

9 )

ffi
ffi
[L@
 ARI KETAK
E'ERC!CI(}5

E pon en pluralel sintagma

en negritay ten en cuentasu concordancia,
comosujetoo comoobjeto,con el verbo.

1.- Neskakegunkariadu.2.- Neskakegunkariadu. 3.- Neskakegunka-

ria du. 4.- Honek etxeadu. 5.- Honeketxea du. 6.- Honeketxea du. 7.-
Horrekanaiadu. B.-Horrekanaiadu. 9.- Horrekanaiadu. 10.-Hark libu-
rua du. 11.-Hark liburua du. 12.-Hark liburuadu. 13.- Nik paperadut.
14.-Zuk zapatazikina duzu. 15.- Guk boligrafoadugu. 16.- Baserriak
leihotxikia du. 17.-Etxehorrekate zabaladu.

E ltzuloena

2.- Ese tienelibros.3.- Aqultieneveintepesetas.

1.- Estetienerevistas.
4.- Estaseoratienedos hijos.5.- Esa casatienecincohabitaciones. 6.-
Aquellamesatiene tres patas.7.-Yotengo orejaspequeas.B.-Ttienes
zapatosnegros.9.-Nosotrostenemosgafas.10.- Vosotrostenisbuenos
amigos.11.-El caminotienepiedras.12.-Esteviejotienepocosdientes.
13.-Mirentienelabiosgrandes.14.-El profesor tienetreintay cincoalum-
nos.1S.-Esa mujertienesesentaaos.

E Erantzun
preguntas:
a las siguientes
Contesta
1. Nor zarazu? 2. Zer zara zu? 3. Zenbaturte dituzu?4. ZenbaIbehatz
(dedos)ditueskubatek?5. Zenbatminutudituorduak?6. Zenbalorduditu
egunak?7. Zenbategun ditu hilabeteak(mes\?8. Zenbathilabeteditu
urteak?9. Zenbategunditu urteak?

E fscrOeen euskeralas siguientescantidades:

a) 14 b) 27 c) 3 1 d) 42 e) 51
f) 57 s) 63 h) 72 i) 88 i) ee
k) 103 r) 222 il) 306 m) 413 n) 535
) 6e3 o) 742 p) 8 5 1 q) e04 0 1.ee6

E fscrOelos resultados
de las siguientes
sumas:

l.Zenbat dira bi eta bi? 2:Zazpi eta hiru?3.-Hamareta bederatzi?4.

Hemezortzieta bost? 5.-Hogeitabost eta zortzi?6.-Hogeitahamar eta
hamabost?7.-Hirurogeieta berrogei?B.-Hirurogeitahamareta berrogeita
hamar?9.-Berrehun eta hirurehun?10.-Seiehuneta laurehun?

t)
 ,/
1A
//l['.,'\\ |
o\9/
|
I
j o NAHIIZAN O BEHARZAN O BALIOIZAN

Estostresverbosllevancomoauxiliarizan transitivo.
Su sujeto,por lo tanto,es nork.
Balio izan se utilizageneralmente
con verbode objetosingular.

nahi izan qLterer,desear

behar izan significa necesitar
balio izan valer

Nik zigarroanahi dut.

Zukbi ogi behar dituzu.
Egunkariakberrogeipezetabalio du.

significa

Yoquiero un cigarro.
T necesitasdos panes.
El peridico vale cuarentapesetas.

O Si la frasees negativase invierteel ordende estoscomponen-

tes y convieneque el elementonegadoquedeen mediode am-
bos.

Ez dut nahi.
Ez dut behar.
Horrekez du balio.

Nikez dut zigarrorik nahi.

II Zuk ez dituzu bi ogi behar.

Erlojuhorrekez du askobalio.

I
/ '\ , 2 , E E r u n,rrn
t 99l.+/
\/'"
1.-Zer nahiduz u ?
2.-Zer beharduz u e ?
3.- Zenbatbaliodu boligrafoak?
4.- Zenbatbaliodu zigarropaketeak?
5.- Uranahial duzu?(ez).

Itzulpenak

I L Yo quieroun autopequeo2. . -f q u ie re se s a s re v is t a s . 3 .E- l b u rro

quierehierba.4.- Nosotros queremoscigarros. 5.- Vosotros no querisese
libro,querisaqu|.6.- Losalumnosquierenvacaciones.

E l.- Yo necesitoqafas.2.- T no necesitasdinero.3.- La tierranecesita

agua. 4.- Nosotrosnecesitamosuna casa nueva.5.- Vosotrosnecesitis
ancha.6.- Los niosnecesitan
una habitacin papel.

El l. Estarevistavalecienpesetas.2.- lJnrelojvalecincomil pesetas.3.- El

pan vale treintapesetas.4.- Estelibrono vale demasiado. 5.- Estacasa
valemuchoy aquellavalems.6.- Esevinovale poco.

lEl or",.rukzuzen
un error.Corrgelo.
Casitodaslasfrases,no todas,contienen
1.- Hau mutila,txikiada. 2.- ldoianeskaoso gazteada. 3.- Ni diru gutxi
du t. 4.- Zuek neska-mutilgazt e a kz a re le .5 . - Z u k lib u rup o lit a kd u z u .
6.- Andreakaldizkariakdituzte.7.- Nik oporraknahidut.8.- Guk ura behar
gara.9.- Etxehauaskobaliodu. 10.-Jaunhorrekoso aberatsa da.

LAS ESTRUCTURAS
MEMORIZA Y
DE LA PAGINASIGUIENTE
EN LA 79
REPASALAS

15
!- -a
'. . ZENBATURTEDITUZU?

- Esan mutiko!Nola duzu izena? - Eneko

6re?

- Zenbal urte dituzu?

- Eskolaraioalen zara? - Pai. Bainaorainoporrakditugu.

- Noizarte? - Erregeakpasaarte.

10

- Luzeakdituzueorduan! - Berehalabukatzendira.ordea..
' - Dimechaval,cmote llamas?(cmo tienesel nombre?).2.- Eneko.
3.- cuntosaostienes?4.- siete.5. Vasla escue-
ar 6.- S, pero ahoratenemosvacaciones...
7.-Hastacundo?B.- HastapasarReyes.9.-Entonces,las tenislargas.1o.-pero
se acabanenseouida...
 I RAKURGAIA

Doloreskaleandabil. Doloresez da gazlea,andre zaha-

rra da. Abrigobeltzadu eta poltsatxiki bat besoan.Aurpe-
gianbetaurrekoak ditu.Mutilbat ikustendu kaleaneta izena
galdetzendio.MutikoakEnekodu izena.
Mutikoa,gaztea da. Ez du urte asko oraindik.Praka
motzakditu.
-Zenbat urtedituzu?-galdetzen dio Doloresek.
*Zazpi -erantzuten du mutikoak.
Mutikoakgoxokibat du ahoan.Oporrakdira eta gaur ez
du eskolarik.
-Eskolara joatenal zara?-galdetzen dio emakumeak.
-Bai -erantzuten dio mutikoak-, bainaorainoporrak
ditugu.
*Zein ederki!-esaten du andreak-. Eta noiz arte
dituzueoporrak?
-Errege egunapasaarte-erantzuten dio mutikoak.
-Opor luzeakdituzueorduan!-esaten du andreak*.
Hamabostegun!!Bi aste!
Mutilatristejartzenda eta honelaerantzutendu:
-Berehala bukatzendira,ordea!

O GALDERAK

1.- Nordabilkalean? 12.-Nolakoorakakditumutikoak?

2.- NondabilDolores? 13.-Norkgaldetzen dituurteak?
3.- Nolakoandreada Dolores? 14.-Zenbalurteditu mutikoak?
4.- Nolakoabrigoadu? 15.-Zer du mutikoakahoan?
5.- Zer du besoan? 16.-Mutikoak,eskuandu goxokia?
6.- Nolakoada ooltsa? 17.-Norkdu goxokia?
7.- Zer du aurpegian? 18.-Mutikoakba al du gaureskolarik?
B.-Norikustendu kalean? 19.-Noizartedituoporrak?
9.- Zer galdetzen
dio? 20.-Nolajartzenda mutikoa?
10.-Noladu izenamutikoak? 21.-Noizbukatzen diraooorrak?

kale an : en ( por ) la c alle; dabil: anda ; i k u s t e n d u : v e ; o r a i n d i k : t o d a v a ; p r a k a ( k ) :

pantaln(es); goxoki: dulce,caramelo;gaur: hoy; orain: ahora;Zein ederki!: Qubien!;iar-
tzen da: se oone:honela:as
 - Zer du aldizkariak? - Zer du gaztak?

- Nolakobetaurrekoak
dituArantxak? - Zer du ahoak? - Nolakobelarriakditu astoak?

s
- Nolakohankakditu gizonhonek? - Nolakobesoakditu bestehonek? - Zer du zeruak?

r.x^-

SM R R. .
tN trtttu
- ZenbaIegun ditu asteak? - Zenbalordu ditu erlojuak? - Zer dute gurasoek?

p
ffi
e. ..-,\
19 GoGoRAEzAzu
. ZENBAT U RTEDITUZU?

Ftr Fr
M qtA

ff@
_
:-

I\ lF-l
ilo
.

ofPs
vA
tr

' Do j ..--*
r' fW
U
gry
10

fu
ff.y
 IKASGAIA

NONBINZARA?

t(fr/ NoN Btzt ZARA?
En castellanola relacinentre los elementosde una oracinse
expresapor mediode las preposiciones. En euskeraesta relacin
se indicapor mediode los casos.Este curso estudiaremos la
formay funcinde los casosms importantes, en singular.

O EL CASO"NON"(inesivo)
Al interrogativonon (dnde)le correspondeel caso inesivo,cuyo
sufijoes -n. Su formapuedevariarsegnel lexemao temaal que
se le aplique.

1. Nombrescomunes y adjetivos
El sufijo-n en los nombrescomunesy adjetivosse colocatras
el determinante -a:

etxean en casa, en la casa

eskolan en la escuela
leihoestuan en la ventanaestrecha
mahaitxikian en la mesapequea

Si la palabraterminaen consonantela desinenciase transforma

en -ean:

lurrean en tierra,en el suelo

autobusean en el autabs
itsasozabalean en elanchomar
toki ederrean en un lugarhermaso

2. Nombrespropios
Si se tratade nombrespropiosde lugarel sufijo-n se aplicasin el
artculo,salvocasosespeciales, y si el nombreterminaen conso-
nantese intercalauna -e- entreambasconsonanles:

Propiosen vocal Propiosen consonante

Bilbon Gasteizen
Donostian Eibarren
Basaurin Andoainen
Bartzelonan Parisen

3. Demostrativosy adverbios
El casoinesivode los demostrativos,
en singuiar,es as:

hau + honetan (enste...,en este)

hori ----> horretan (ense...,en ese))
hura + hartan (enaqu\".,enaquel))

83
 Paralelamente
tenemoslos siguientesadverbiosde lugar:
hemen aqu
hor ah
han all

a RESUMIENDO:
NON?

N.comunes N.propios Demostrativos Adverbios

Vocal mendiAN honetan hemen

BilboN
Conson. lurrEAN GasteizEN horretan hor
hartan han

o BtzttzAN
Bizi izan significavivir.
El auxiliarizan aques intransitivo,
luegosu sujetoes nor.
Ni Lekeitionbizi naiz. Yo vivo en Lekeitio.
Zuek Etxalarrenbizi zarete. Vosotrosvivs en Echalar.
Si la frasees negativa,se invierteel ordende la perfrasis
y el ele-
mentonegadoquedaentreamboscomponentes:

-Zu Zumarraganbizi zara?

-Ez, ni eznaizZumarraganbizi, ni Beasainenbizinaiz.

LE E Y ME MORIZA LA S E S T RUCT URA S DE L A P A G I NA

SIGUIE NTEP. A RARE P A SA RL AUT
S I L I Z AL A S I MA G E NE SDE
LA PAGINA93.

Lxico:
no n: dnde txapel: boina
dago: est,hay a mo n a : abuela
zu bi: puente s u d u r: naflz
Bilbo: Bilbao betaurrekoak: gafas,lentes
plaza:. ptaza arrain: pez
Gasteiz: Vitoria dabil: anoa
Donostia: San Sebastin txori: pjaro
hondartza: praya aire: atre
Baiona: Bayona udaletxe: ayuntamiento
Nafarroa: Navarra eliza: iglesia
Lapurdi: Labort ezer ez= nada
poltsa: bolsa auzol barrio
aitona: abuelo inor ez: nadie
nir e: m(o)

84
 110"*-:g
J l' . . r? h , .::
dago?
Baiona,Nafarroan
- Nondagozubihori? - Nondagoplazahau? Zer dagoDonostian? Ez,Baionaez dagoNafarroan;
- Zubihori,Bilbondago. - Plazahau,Gasteizen
dago. hondartza
Donostian, dago Baiona,Lapurdin
dago.

- Norkdu ooltsaeskuan?
- Poltsaeskuan.emakumeak
du
- Zerdu amonaksudurrean?
- Zerdu honekahoan? - Non du aitonaktxapela? - Amonaksudurrean,
- Honekahoan,zigarroa
d-. - Atonakburuandu txaoela betaurrekoak
ditu.

kaleanbizidira?
Baserritarrak,
- Arrainakitsasoanbizidira? ez dia kaleanbizi;
Ez, baserritarrak - Nondabiltxoria?
- Bai,arrainakitsasoanbizidira baserrianbizidira.
baserritarrak - Txoriaaireandabil.

- Zer dagohemen? - Zerdagohan?

- Hemen,udaletxea
dago. - Hanelizadago.

Ni auzohonetanbizinaiz. nirelagunabizida.
Etxehorretan, Etxezaharhartanez da inorbizi.
 ARI KETAK
ffi$ffi$qffie$3s

preguntas
E Contestaa lassiguientes poniendo
en el casoinesivola palabra
quevieneentreparntesis:

1.- Nondagotelebista? (gela)

2.- Nondagobaserria? (me n d i)
3.- Nondagopapera? (lu r)
4.- Nondabilautohori? (bide)
5.- Nondiraarrainasko? (itsaso)
6.- Nonda haurtxikia? (eskola)
7.- Nonda anaia? (etxe)
8.- Nondu neskakgoxokia? (aho)
9.- Nondu aitaktxaoela? (b u ru )
10.- Nonda amona? (eliza)
11.- Nonda aitona? (taberna)
12.- Nondiraseme-alabak? (g e lah a n d i)
13.- Nonda alkatea? (udaletxe)
14.- Nondu Maribelekzigarroa? (esku)

E nu.lo mismocon estosnombresseguidos

de demostrativo:

1.- Nondagoontzia? (ma h ahi a u )

2.- Nondagoura? (it u rrih o ri)
3.- Nondiragurasoak? (leihohura)
4.- Nondutehaurrekeskola? (kalehori)
5.- Nondutelantegianeskahoriek? (auzohau)
6.- Nonbizidiralaounak? (herripolithura)

E Hu, lo propiocon lossiguientes

adverbios
de lugar:

1.- Nondagolantegia? (att)

2.- Nondagozubiberria? (ah)
3.- Nondagoelizazaharra? (aqu)

E n"rponde a la preguntaponiendoen el caso inesivoestosnombrespro-

piosde lugar:

1.- Nondiraneska-mutilak? (Ondarroa)

2.- NondagoEiffeldorrea? (Paris)
3.- NondagoParis? (Frantzia)
4.- NondagoLondres? (lngalaterra)
5.- NondagoLisboa? (Portugal)
6.- NondiraSan Ferminak? (lru e a )

136
 preguntas:
E n"rpondea las siguientes

1.- Nonbizidirabilbotarrak?
2.- Nonbizidiragasteiztarrak?
3.- Nonbizidiradonostiarrak?
4.- Nonbizidirairuindarrak? (lru e a )
5.- Nonbizidiraoatiarrak? (Oati)
6.- Nonbizidiraondarrutarrak? (Ondarroa)
7.- Nonbizigaraeuskald u n a k ? (EuskalHerria)
B.- Nonbizidiraandaluzak? (Andaluzia)
9.- Nonbizidiramadrildarrak? (Ma d ril)
10.- Nonbizidiramexikanoak? (Mexiko)
11.- Nonbizidiratxinoak ? (Txina)
12.- TxinoakAfrikanbizidia?
13.- Bizkaitarrak
Nafarroanbizidira? (Bizkaia)
14.- K atalanakGalizian
biz id ira ? (Katalunia)
15.- Bermeotarrak Durangon bizidira?
16.- ltaliarrak
Espainian
bizidira?

E n"rpondelibremente:

1 .- Nor bizida etxeederhartan?

2.- Zer dagomahaitxikihorretan?
3.- Zer du gizonhorrekburuan?
4.- Zer du andreakgelan?
5.- Zer duteneska-mutilek hor?

las personas,
E n".pondecambiando comosi fueraun dilogo:

1.- Nondituzubetaurrekoak?
2.- Zer duzupoltsahorretan?
3.- Zenbatbehatzdituzueskuan?
4.- Zenbatliburudituzuetxean?
5.- Non bizizara?
6.- Zu, Santanderrenbizizara?
7.- Nonduzueautoa?
B.- Zer beharduzueetxean?
9.- Non bizizarete?
1O.-Zuek,Baionanbizizarele?

87
E ltzutpena
Traducelas siguientes
frases:

1.- El nioesten la calle.

2.- Los padresestnen casa.
3.- La genteesten la plaza.
4.- El peridicoesten la mesa.
5.- Tengouna piedraen el zapato.
6.- T tienesquinientaspesetasen la cartera.
7.- Estachicatieneun papelen la boca.
8.- Esosjvenestienenamigosen el pueblo.
9.- Aquellamujertienedos hijasen estaescuela.
10.- Nosotros tenemosel autoen esacalle.
11.- Vosotros tenisun hermanoen Lekeitio.
12.- En esacasahaypocaluz.
13.- Nuestros padrestienenun caseroen Ormaiztegi.
14.- En estaplazaandamuchagente.
15.- Aqutengoun libroperoen casatengoms.
16.- T tienesdemasiadas cosasen la cabeza.
17.- En el estancotienentabaco.
18.- En esecaminolargono hay(ninguna) fuente.
19.- En mi barriono hayluz.
20.- En aquelpueblono hayayuntamiento.
21.- En esta revistano hayimgenes.

1.- - T vivesen Elizondo?

- No,no vivoen Elizondo,
vivoen lrn.
2.- Albertoviveen la calleSan Martn.
3.- En casanecesitamos una mesagrande.
4.- Nosotros no vivimosen estebarriosinoen aqu|.
5.- En estamanotengoel peridicoy en la otratengolas gafas.

88
 . EZEREZ O INOREZ O INON EZ

Las formasezer, inor e inon, derivadasde los interrogativos

ya conocidoszer, nor y non, significanrespectivamente algo,
alguien y en alguna parte. Perounidasa la partculaez toman
un sentidonegativo.

ezer e:z significa nada

inorez nadie
inonez en ningunaparte

Amboselementosno siempreaparecenunidos:si la oracin

tiene verbo normalmentevan separadosy en orden inverso.
Observaen los siguientesejernplosla diferenciade respueslas
segnaparezcael verboo no:

-Zer duzueskuan? -Qu tienesen la mano?

a) -Ez dut ezer. a) -Na tengo nada.
b) -Ezer ez. b) *Nada.

-Zenbat baliodu horrek? -Cunto valeeso?

a) -Horrek ez du ezer balio. a) -Eso no vale nada.
b) *Ezer ez. b) -Nada.

-Nor bizida hemen? -Quin vive aqu?

a) -Hemen ez da inor bizi. a) -Aqu no vive nadie.
b) -lnor ez. b) *Nadie.

*Nork du egunkaria? - Quin tiene el peridico?

a) -lnork ez du. a) -Nadie lo tiene.
b) -lnork ez. b) -Nadie.

-Non da Mikel? *Dnde est Mikel?

a) -Mikelez da inon. a) -Mikel no est en ningunaparte.
b) -lnon ez. b) -En ningunaparte.

ADVERTENCIA:La particulaez debe aparecerslo una vez

en fa frase. Las construcciones"hemenez da inor ez bizi", "ez dut
ezer ez", "horrek ez du ezer ez balia",etc. son incorrectas.

89
 IEI Traduce
tassiguientes
frases:
1. -Qu quieres?
2. -Qu necesitas?
3. -Qu tieneel nio?
4. -Cunto valeaquello?
5. -T no eresnadie.
6. -Eso no es nada.
7. -En estepueblono vivenadie.
B. -Qu quiereel abuelo?
9. -Quin esten casa?
10. -Quin tieneun cigarro?
11. -Donde estel auto ?
12. -Cunto valeestelibro?
-No quieronada.
-No necesitonada.
-El niono tienenada.
-Aquello no valenada.
-Nada.
-Nadie.
-Nadie.
-En ningunaparte.
-Nada.

MEMORIZAEL GUIONDE LA PAGINASIGUIENTE

Y REPASALO
EN
LA 94.

90
F_ _/
T-ol O tU PE H E /v \E NB l Zl D A ?
lr

ffi$f
*M
- Lupe Ugarlehemenbizida?

- lkustenduzu dendatxikihura?

- Ba. hantxebertan.

W,ffi
- Argiapiztuadago.

"& tffi --p

llllr\r't[l\ll l-.!.1
- Eta norbait izanoo da etxean.

1.- Buenasnoches,etxekoandre (seorade casa).2.- LupeUgarlevrveaqu?3.- No, perono vive lejos.4.-Veaquellatiendapeque-

a? 5.- S, la veo.6.- Puesall mismo.7.- A la izquierda.En la primerapuerta.B.-La luz estencendida.
9.- Y alguienhabren casa.
 IRAKURGAIA
_. -,1
: 6) l
:
r Ferminnalarrada eta lrueanbizi da. Hogeitahamaika
urte ditu, berazez da gizonzaharra.Lupe bere lagunada.
Lupe ere nafarrada, baztandarra,Elizondokoa,baina bera eta
bere gurasoakaspalditikbizi dira lruean.Fermineklantegi
bateanegitendu lan eta Lupekeskolabatean,irakasleabaita.
Ferminlanetikaterada orain eta Luperenetxeaaurkitu
nahi du. Kaleanez dabil inor eta ate bateantinbreajo du.
Emakumebat aterada. Gazteada emakumea.
-Gabon, etxekoandre -esaten dio Ferminek.
-Gabon -erantzuten dio andreak-. Zer nahiduzu?
-Lupe Ugarteetxe honetanbizi da? -galdetzen du Fer-
minek.
-E4 ez da etxe honetanbizi-erantzuten dio emakume-
ak-, baina auzo honetanbizi da... lkustenduzu dendatxiki
hura?
-lkusten dut,bai-erantzuten du Ferminek.
-Bada, berlan bizi dira Lupe eta bere gurasoak.Goian.
lkustenduzu ate bat ezkerrean?Handiksartu beharduzu.
Begira,argia piztuadago, beraz norbaitdago etxean,edo
Lupeedo beregurasoak.
-Mila esker-esaten dio Ferminek emakumeari-,eta bar-
katu.
-Lasai, gizona.Ezdaezer---erantzutendio emakumeak.

O G AL DE RA K
1 . Zerda Fermin?
2 . N onbizidaFermin?
3. ZenbaturtedituFerminek?
4. NonbizidiraLupeeta
beregurasoak?
5. Noiztikbizidiralruean?
6. Nonegitendu lan Ferminek?
7. Lupekere lantegibatean
egitendu lana?
B. Zer da Lupe?
9. Nondikaterada Fermin?
10. Zer aurkitunahidu Ferminek?
11. Norenetxeaaurkitunahidu?
12. Jendeaskodabilkalean?
13. Zerjo du Ferminek?
1 4 . No njo d u t in b re a ?
15. Noraterada?
16. Emakumea,zaharraal da?
17. Lupeetxehorretanbizi da?
1 8 . Urru tbi iz id a ?
19. Nolakoada dendahura?
20. Non dagoatea?
21. Nondiksartubehardu Ferminek?
22. Noladagoargia?
23. Norkesatendu "milaesker"?

bere: su(yo);baztandarra:baztanesa;Elizondokoa:de Elizondo;bera: ella; aspalditik: desde

hace tiempo;egiten du lan: trabaja;baita (bait + da): pues es (profesora);lanetik: del trabajo;
atera da: ha salido;Luperen:de Lupe;aurkitu: encontrar; jo du: ha tocado;goian: arriba;handik:
por all;sartu: entrar;begira: mire Ud.;edo: o; mila esker: muchas(mil)gracias;lasai:tranquilo

92
 - Nondagozubihori? - Non dago plazahau? dago?
- Baiona,Nafarroan

- Norkdu ooltsaeskuan? - Zerdu honekahoan? - Nondu aitonak

txapela? -Zer du amonaksudurrean?

w->
- Arrainak
itsasoan
bizidua? - Baserritarrak,
kaleanbizidira? - Nondabiltxoria?

- Zet dago hemen? - Zerdagohan?

 GOGORAEZAZU

O LU PE H EM EN B IZI D A ?

r,1-
v
.$*
 IKASGAIA

NIKIKU'I DUT
 NIK IKU'I DUT

O El verbo izan ademsde significarser, estar y tener sirve de

auxiliarde otrosverbos:

ikusi dut significa he visto

horrekerosi du se lo ha comprado
lagunaketorri dira han venido los amigos
kaleanibili naiz he andado en la calle

lkusi, erosi, etorri e ibili son participiosque significanvista,com-

prado, venido y andado respectivamente.Los dos primeros
expresanaccionestransitivas y llevancomo auxiliarla forma dut
(sujetonork), los otros dos son verbosintransitivos y llevancomo
auxiliarla formanaiz (sujetonor).

El empleode uno u otro auxiliarpuedehacervariarel sentidode

algunosverbos:

van natz significa he sido, he estado

izan dut he tenido
sartu naiz he entrado
sartudut he metido
ateranaiz he salido
ateradut he sacado

O Si la frase es negativase invierteel orden de la perfrasisver-

bal: ikusi dut + ez dut ikusi. Cuandoqueremosnegarexpresa-
mentealgntrminocolocamosa steentreamboscomponentes
verbales:

Kaleanibilinaiz -+ kaleanibilinaiz ) ez naizkaleanibili

-Etorri al da aitona? -Ha venidoel abuelo?

-Ez, ez da etorriaitona; *No, no ha venidoelabuelo;
etxeangeldituda. se ha quedadoen casa.

-Aitona etorrida? -Ha venidoel abuefo?

-Ez, ez da aitona etorri; -No, no ha venidoel abuelo;
amonaetorrida. es la abuela quien ha venido.

En el primercasonegamosla accin de venir,en el segundoms

bienel objeto visto.

97
 ME MORIZA
E S TEGUIONY RE P A S A L O
E N L A P A G I NA
112.

= o GrzoNoRRATZA

ga
?*4
IJf
goizean
Kepak lanegindu. janaribatzuk
Eguerdian erosiditu prestalu
etabazkaria du. Bitartean
irratia
entzun
du.

o
jan.
Ezdugehiegi Arratsaldean
d
laneaniarraitudu. etabuelta
batemandu
10

i-

Taberna batean
edaribateskatudu. Lagun
batikusidu etaharenondoaniarrida. Hizketan
hasidira
13 14 15

ofi
etaberandu
arteegondira. Gauean joanda. Oheansartuda etalo gelditu
da.
 1.- Kepapor la maanaha trabajado.
2.- Al mediodaha comprado algunosalimentos
3.- y ha preparadola comida.
4.- Mientras,ha escuchado la radio.
5.- No ha comidodemasiado.
6.- Porla tardeha continuado trabajando.
7.- Luegoha salidofuera
B.- y ha dadounavuelta.
9.- En un bar ha pedidounabebida.
10.- Ha vistoa un amig o
11.- y se ha puesto(se n t a d oju) n t oa 1 .
12.- Hancomenzado a hablar
13.- y hanestadohastatarde.
14.- Porla nochese ha ido a casa.
15.- Se ha metidoen la cama
16.- y se ha quedadodormido.

99
 I RAKURGAIA

-71
-:: ol
I a6
r
KepaBasterretxea ondarrutarra da baina Bilbonbizi da
aspalditik.Berrogeiurte ditu eta idazleada. Liburubatzuk
idatziditu. Liburuguztiaknobelakizan dira. Orain beste
nobelabat idaztenari da eta, horregatik,lan handiadu.
Kepabakarrikbizida bereetxean.
Gaurere goizosoa pasadu lanean,idatzieta idatzigel-
ditu gabe,hamabiakarte. Eguerdianlana utzi du eta kalera
aterada.
Kaleanegunkariaerosidu eta gero dendabateansartu
da. Dendanemakumebat dago.
-Egunon. Zer nahiduzu?-galdetu dio emakumeak.
-Janari batzukbeharditut-esan dio Kepak-. Lehe-
nengo,ogiaeta esnea,mesedez.
-Nolako ogia nahi duzu,handiaala txikia?-galdetu
dio andreak.
-Txikia -erantzun dio Kepak.
-Eta esneanolanahiduzu,poltsan,kaxanala botilan?
-Botilan nahidut.
Emakumeakogia eta esnea hartu eta poltsabatean
sartuditu.GeroKepariemandio poltsa.
Kepakharagiaikusidu eta honelagaldetudu:
-Nolakoa da haragihori?
-Ona, oso ona -erantzun dio emakumeak.
-Orduan, jarritxuletabat.
Emakumeaktxuletaeder bat hartudu eta paperbatean
bildudu, gerobestepoltsabateansartudu.
-Patatak ere beharditut.Kilo bat, mesedez-esan du
Kepak.
-Beste zerbait nahi duzu? Gazla? Fruta pixka bat?
-galdetu dio emakumeak.
-Ez, mila esker.Nahikoadut -erantzun dio Kepak-.
Zenbatda dena?
Emakumeak paperbat hartueta kontuaegindu.
-Bostehun eta hogeitahamarpezeta-esan dio Kepari.
Kepakbi poltsakhartuditueta etxerajoan da.

aspalditik:desde hace tiempo;idazle: escritor;idatzi: escribir;guzti: todo; idazten ari da:

est escribiendo;horregatik:por eso; bakarrik:solo;oso: todo,entero;pasa: pasar;gelditu
gabe: sin parar;utzi: dejar; lehenengo: primero;esne: leche;mesedez: por favor;ala: o;
botila: botella;haragi: carne; beste zerbait: algunaotra cosa; dena: todo; kontu: cuenta;
bildu: envolver.recooer

100
O G AL D E R A K

1.- Nonbizida Keoa?

2.- Noiztikbizida Bilbon?
3.- Zenbaturteditu?
4.- Zer da Keoa?
5.- Zer idatzidu Kepak?
6.- Zer izandiraliburuguztiak?
7.- Orain,zer ari da idazten?
B.- Nolakolanadu Kepak?
9.- Jendeaskobizida bereetxean?
10.- Zenbatdenboraoasadu lanean?
11.- Noizarteegindu la n a ?
12.- Noizutzidu lana?
13.- Noraaterada eguerdian?
14.- Zer erosidu kalean?
15.- Nordagodendan?
16.- Zer behardu Kepak?
17.- Zer erosidu lehenengo?
18.- Nolakoogiaerosidu?
19.- Esnea,kaxanerosidu?
20.- Andreaknonsartudituogiaetaesnea?
21.- Noriemandio po lt s a ?
22.- Haragia,txarraal da?
23.- Andreaknonbildudu txuleta?
24.- Gaztarik nahialdu Keoak?
25.- Andreaknonegindu kontua?
26.- Zenbatpoltsabete ditu Kepak?

t0l
 IRA KURGAIA(II)

Kepaklan egindu goizeaneta gero,eguerdian, janariak

erosiditu dendabatean.Bi poltsabete ditu eta geroetxera
ekarri ditu. Sukaldeansartu da eta bazkariaorestatudu.
Bitarteanirratiaentzundu. lrratianmusikaeta berriakeman
dituzte.Kepaklan egin nahi du arratsaldean ere eta horre-
gatikez du gehiegijan.Bazkaldu eta geroegunkaria irakurri
du.
Arratsaldean laneanjarraitudu seiakarte eta gero kan-
pora aterada. Bueltatxiki bat eman du kaleaneta taberna
bateansartuda. Tabernanedaribat eskatudu, zerbezabat.
Botilahartudu eta basoabetedu.
Mahaibateangizonbat ikusidu eta lasterezagutudu:
gizonalmanolArtolada, lagun zaharbat. Basoaeskuan
hartueta harenondoanjarrida.
-Kaixo, lmanol-esan dio-. Zer moduzbizizara?
-Ondo, ondo bizi naiz.Aste honetanbehintzatlanikez
dut eta.
-Zer, bada?
-Oporrak ditutasteosoan...
Horrela,bada, hizketanhasi dira eta denboraluzean
jarraitudute, beranduarte, hamarrakarte. Gaueanetxera
joan dira. EtxeanKepaktelebistaikusi du pixka bat. Gero
oheansartuda eta lo oeldituda laster.

O G ALDE RA K

1. Norkegindulangoizean? 15. Tabernan,ogitartekoaeskatudu?

2. NoizerosidituKepakjanariak? 16. Zerbetedu Keoak?
3. Zererosidudendabatean? 17. Norikusidumahaibatean?
4. Zerbetedu Keoak? 18. Noizezagutu du lmanolArtola?
5. Kepak,noraekarriditupoltsak? 19. NonjarridaKepa?
6. Nonsartuda Keoa? 20. Zermoduz bizida lmanol?
7. Zerprestatudusukaldean? 21. lmanoleklanegindugaur?
B. Zeregindubitartean? 22. Zerdu lmanolek asteosoan?
L Zeremanduteirratian? 23. Zertanhasidirabi lagunak?
10. Kepakzereginnahiduarratsaldean? 24. Denbora motzapasadutehizketan?
11. Zeregindubazkaldu etagero? 25. Noizjoandiraetxera?
12. Kepak,goizean bakarrik
egindulan? 26. Kepakzerikusidu etxean?
13. Arratsaldean,
noizarteegindu lan? 27. Nonsartudagero?
14. Noraateradaseietan? 28. Nolageldituda laster?

bete: llenar;ekarri: traer;sukalde: cocina;berriak: notcras(nuevas);eman: dar; horregatk:por

eso; bazkaldu:comer (al medioda);edari: bebida;baso: vaso; ogitarteko: bocadillo,laster: en
seguida;ezagutu:conocer;behintzat:al menos;denbora:tiempo;pixka bat: un poco

102
 ARI KETAK
ffi$ffiffi,*${ *#$

E n"puru el guinde la pgina98, "Gizonorralza",

en la pgina112,pero
variandolaspersonas gramaticales:

en la primerapersonadel singular:
a) Cuntalo

"Nik goizeanlan egin dut, eguerdianianari batzukerosiditut..."

en segundapersonadel singular:
b) Cuntalo

"Zukgoizeanlan egin duzu..."

c) Puedeshacerlocon las personas

del plural:

gu(k),zuek,haiek.

y soltura.
hastaqueconsigashacerlocon seguridad
Reptelo

(sujetonor).
O Estosverbosson intransitivos
bien,puesse utilizan
Aprndetelos a menudo.

IZAN:ser,estar SARTU:entrar,meter(se)
EGON:estar(inmvil) ATERA:salir
gaixoegon: estarenfermo JARRI:poner(se), sentarse
zutik egon: estarde pie HASI:comenzar, empezar
lo egon: estardormido HIL: morir(se)
GE LDITU:detenerse,que d a rs eA G E RT U: a p a re c e r
lBlll: andar GERTATU: suceder, ocurrir
JOAN:ir SORTU:brotar,surqir
ETORRI:venir

103
E U"nu los huecosponiendo
el auxiliarconveniente:

1.--Zu gaurDonostian izan. . .

2.- - Zuekez ...osoonakizan.
3.- - lrakaslea zutikegon... klasean.
4.- - lkasleaklo egon... klasean.
5.- - Ni gaixoegon...astehonetan.
6.- - Autoasemaforoan gelditu...
7.- - Mutilhorieklo gelditu...pelikulabitartean.
B.-- Gu gaurgoizeanmendia nib ili. . .
9.- - Zuekarratsaldean kaleanibili...
10.-- Haurrakeskolara joan ...
1 1.-- Gu ez ...etxerajoan.
12.-- Zuekberanduetorri...
13.-- Neska-mutilak autobusean etorri...
1 4.-- Nonsartu...aitona?
15.-- E makume haiekdenda ns a rt u. . .
16.-- Ni kanpora atera...
17.-- Zu goizeanez ... kanporaatera.
18.-- Mutilakhemenbertanjarri...
19.-- Nonjarri...zuek?
20.-- Martineta Mirenlaneanhasi...
21.- - Zu ez ...oraindiklaneanhasi.
22.-- Gureastozaharramendianhil ...
23.-- Gaurez ... inorhil herrian.
24.-- Jendeaplazan agertu...
25.-- Gureetxeanez ... inoragertugaurarratsaldean.
26.-- Zer gertatu... hemen?
27.-- Herrihorretangauzahandiakgertatu... hilabetehonetan.
28.-- Gurelantegian problema batzuksortu...
29.-- Mendihartanurasortu...
30.-- Nireherrianpintoreonaksortu...

l04
E t,rrp"nu
Ponen euskeralasfrasessiguientes:

1.-- Misamigoshanestadoaqu.
2.- - Vosotrosno habisestadoen Bilbao.
3.- - Losjveneshanestadode pie.
4.- - Mi hermanoha estadodormidoen el suelo.
5.- - Yotambinme he quedadodormido.
6.- - El padreno ha venidoy la niase ha quedadotriste.
7.- - El autose ha detenidoen el camino.
B.-- Hemosandadopor (en)la calle.
9.- - Quinha andadoaqu?
10.-- Loschicosy laschicashanandadoen el monte.
11.-- Martnse ha idoa casa(etxera).
12.-- Nosotros hemosidoen auto.
13.-- Hoyhasvenidotarde.
14.-- Yo he venidopronto(laster).
15.-- Vosotros no habisvenidopor la maana.
16.-- Losobreroshanentradoen la fbrica.
17.-- El abuelose ha metidoen la cama.
18.-- El niono ha entradoen casa.
19.-- Nosostros hemossalidopor la noche.
20.--f te hasouestoaou.
21.-- Mi madreha estadoenfermaperose ha puestobien.
22.-- El niopequeoha empezadoa hablar(hizketan).
23.-- El partidoha comenzadotarde.
24.-- Vosotroshabisempezadoa trabajar(lanean).
25.-- La claseno ha comenzadotodava(oraindili.
26.-- Se ha muertomi pjaroy me he puestotriste.
27.-- En estaguerra(gerra)ha muertomuchagente.
28.-- Ha aparecidoun nuevoperidico.
29.-- Ha aparecidoel profesory los alumnosse han quedado
callando(isilik).
30.-- Ha aparecidola madrey los niosse han ido a la cama(ohera).
31.-- Quha ocurridoen esacalle?
32.-- No ha ocurridonada.
33.-- Ha ocurridoun accidente perono ha muertonadie.
(istripu)
34.-- En estepueblohanocurridovariascosas.
35.-- En estatierraha brotadohierba.
36.-- En mi pueblohansurgidovariosescritores.

105
 O Estosotrosverbosempleanauxiliartransitivo
(sujetonork).
Aprndetelos
tambin.

IZAN:tener SARTU:meter
EGIN:hacer ATERA:sacar
lan egin: trabajar ESAN:decir
hitz egin: hablar GALDETU:preguntar
ERABILI:usar,emplear ERANTZUN: responder
HARTU:coger,tomar EKARRI:traer
UTZI:dejar ERAMAN:llevar
BILDU:recoger, plegar GALDU:perder
EROSI:comprar AURKITU:encontrar
PRESTATU: preparar EZAGUTU:conocer
JAN: comer JARRI:poner,colocar
IDATZI:escribir BETE:llenar
IRAKURRI:leer IKASI:aprender, estudiar
IRE K I:abrir J A RRA I T U:
c o n t in u a r
lTXl:cerrar ESKATU:pedir
IKUSI:ver EMAN:dar
ENTZUN:or,escuchar

E U"nu los huecosponiendo

el auxiliar
transitivo
corresoondiente:

1.-lrakasleek bilerabat izan...eskolan.

2.- Langilehauekbi etxeegin... herrihonetan.
3.- Emakumehonektelebistan hitzegin...
4.- Gazleekautobusahartu...
5.- Gizonhorrekpaperzaharrak bildu... kalean
6.- Nikmahaianutzi.. . lib u ru a .
7.-Zuekez ...ezererosi.
B .-Neskakharagia jan . . .
9.- Guk etxean prestatu ... bazkaria.
10.-Lolikpaperbateanidatzi...
11.-Gukez ...paperhoriira k u rri.
12.-Inesekleihoakirek i. . .
13.-Zuk iturriaitxi...
14.-Norikusi...zuk kale a n ?
15.-Musikaederraentzu n. . .g u kp la z a n .
16.-Nikpoltsansartu... kartera.
17.-Gurasoekkanporaatera... haurrak.
18.-Nirelagunaktxisteberriakesan...
19.-Neskaharknireurt e a kg a ld e t u. . .
20.-Zuekosoondoerantzun...
21.-Zer ekarri...zuk poltsahorretan?
22.-Zueknirelagunakeraman...autoan.
23.-Nikdenboraaskogaldu...gaur.

I0 6
 frases:
El lraducelassiguientes

1.-[/iren
hatenido unni0. 32- Hasmetido lapata.
2.-Yonohehecho nada. Jonhasacado
33,- uncigano.
3.-La piedra
hahecho unagulero. 34.-Hassacado losalimentos y loshasdejado
ah.
4.-T hashablado demasiado. 35- Qu hasdicho?
5.-Vosotrashabis hablado muy poco. 36.-Nohedicho nada.
6.-ldoiahausado micoche. 37.-Esonolohadicho nadie
7 - Hastrabajado porlamaana? 38.-lnshapreguntado lahora.
8 - Losnioshan cogido piedras. - Preguntis
39. demasiado.
9.-Lamadre hadejado elpanenlamesa. 40.-Elalumno haconlestado bien.
10.- Heenvueltolacomida enesle papel, 41.-0u talherespondido?
11- Laschicas hanrecogido y Iospapeles.42.-Cuntos
lasrevistas panes habis trado?
12.-T hascomprado variascosas enaquellatienda. 43.-Hetrado una cosa paratr.
'13- Vosolros
habis comprado queso. hallevado
44.-ldoia asuamrga enlamoto,
14- Laabuela hapreparado lacomida. 45.-(Te)
hasllevado mispapeles.
15.-Hoy hemos comido patatas. 46.-Hemos perdido eltiempo.
16.-Los nioshan comido pescado. 47.-Andrs ha perdido lacartera.
17.- Hascomido muy poco 48-Amaia lahaencontrado.
18.- Estehombre haescrito doslibros. 49.- Habisconocido a mimadre.
19.- Loschicoshanledo losperidicos. 50.-Hevisto pero
a laki noleheconocldo.
20.-Elpezhaabierto laboca 51.-Lachica (sehapuesto gafas negras.
21.-Han abiertoelgrifo(lafuente). 52.-Hemos puesto laradio.
22.-Has cerrado losojos. 53.-Lamujer hallenado labolsa.
23.-Hecerrado lapuerta peroheabierto
lasventanas.54.-Hemos llenado dosbotellas.
24.- Hemos vistolatelevisin 55.-Estosalumnos hanaprendido mucho.
25.-Eso nolohavisto nadie. 56,-Vosotros habisaprendido poco.
26.-T nohasvisto nada. 57.-T nohasaprendido nada,
27.-Hevisto a Koldo. 58.-Hemos continuado trabajando (lanean).
28.-Vosotroshabis vistomipueblo. 59.-Ha continuado hablando sinparar.
(hizketan)
29,-He escuchado laradio. 60.-Elnio hapedido uncaramelo,
30.- Noheodo nada 61.-Has dado poco dinero,
31.- Habismetido lospanes enlabolsa. 62.-Hemos dado una vuella encoche.

t01
 E Compteta estasfrasesponiendoun auxiliartransitivo
(dut...)o intransitivo
(naiz...)segnconvenga.

1. -Zu kaleanibili...etan irela g u n aik u s i. . .

2. - Mutikoak baloiagaldu... bainaneskakaurkitu...
3. - Zuk liburuhauirakurri
...
4. - Anaiakpaperbat idatzi...
5. - Zueklangutxiegin.. .
6. - Baserritarramendianibili...
7. - ltziarrekezpainaketa begiakpintatu...
B.- Haurrakbegiakitxi...eta lo gelditu...
9. - Jonekkarteragaldu...eta niregelanagertu...
10.- Kaleanistripubatgertatu...eta mutilhonekikusi...
11.- Ama kaleraatera...eta haragiaerosi...
12.- lmanolkanporaatera...eta niregurasoak ikusi...
13.- Andreakdendaireki...etazuk gauzabatzukerosi...
14.- Mutilaetxeansartu...bainaamake2... enlzun.

-^
/i!t"i\\
'\g/ -(E)LA
El sufijo-ela sirve para subordinaroracionessustantivas;
en
talfuncinequivale al que espaol.

O Ejemplos:

Neskak:"etxepolitada".
> Neskak,etxepolitadela esandu.
La chica ha dicho que es una casa bonita.

Mutilak:"egunkaria dut".
> Mutilak,egunkariaduelaesandu.
El chico ha dicho que tiene el peridico.

Lurdesek:"hordagoGarbie".
-t Lurdesekhor dagoelaGarbieustedu.
I Lurdescree que Garbieest ah.

MEMORIZAEL DIALOGODE LA PAGINASIGUIENTE

Y REPASA-
LO EN LA PAGINA113

r08
 O NORK H A R TU D U MA K IN A ?

- Nork hartudu idazmakina?

- Lehennik erabilidut

tu#
ffitrqftl
- BeharbadaGarbiekeraman - Hor dagoelaustedut.

*
rr
1.- Quinha cogidola mquinade escribir?2.- No lo s. 3.- Antesla he utilizadoyo 4.- pero luegola he dejadoen su sitio.5- Tengo
que escribirunascartas6.- y sin la mquinano puedohacernada.7.- Quiz(se)la ha llevadoGarbie.B.-Creoque estah. 9.- Pre-
gntaseloa ella.
 IRAKURGAI A

-i!. 1
-
! Anak bulegobateanegitendu lan. BulegohorretanLurdes
eta Garbiekere egitendute lan.
Gaurarratsaldean eskutitzbatzukidatzibeharditu Anak eta
goizjoan da bulegora.Berakirekidu atea.Beregelansartuda,
paperbatzukhartuditu,aulkianjarrida eta...idazmakina faltada!
Haserretu eginda Ana.Lurdesekedo Garbiekhartudute,noski.
Ana Lurdesengelanagertuda. Lurdesere laneanari da
mahaibatean.Aurpegiserioajarridu Anaketahonelagaldetudio:
-Nork hartudu idazmakina?
Lurdesekez dakielaerantzundio. Beraklehen,goizean,
erabiliduelabainageroberetokianutziduelaberriz.
-Eskutitz batzukidatzibehar ditut, bada,eta makinarik
gabeezindut ezeregin-jarraitu du Anak-. Eta eskutitzhoriek
presahandiadute,biharbertanBartzelonan egonbeharbaitute.
Lurdesek,makinaGarbiekhartuduelaustedu eta horrela
esandio Anari:
-BeharbadaGarbiek eramandu, lehenhemenibilida eta.
Paperbatzukekarriditu eskuaneta kalkoakeskatuditu. Fitxe-
roa irekidu, fitxa batzukbegiratuditu eta berrizjoanda. Nik ez
dut ikusi, momentuhorretankanpoanizan naiz eta, baina
beharbadamakinaere eramandu.
Ateko kristaleanitzal bat agertuda eta LurdesekGarbie
delapentsatu du:
-Hor dabilelaustedut-esan dioAnari-. Berarigaldegiozu.

O GALDERAK
1. Anaknonegitendulan? 10. Noizegonbehar
duteeskutitzek
Bartzelonan?
2. Zereginbehar
duAnak anatsaldean? 11.Noribilidalehen gelan?
Lurdesen
3. Arratsaldean,
berandu joanaldabulegora?
12.ZereskatuduGarbiek?
4. Norkireki
duatea? 13.Zerireki
duGarbiek?
daberegelan?
5. Zerfalta 14.Lerbegiratu
du?
gelan
6. Noren sartu daAna? 15.Nonizan daLurdes
momentu batean?
7. Nolako jarriduAnak?
aurpegia 16.Zeragertudaateko
kristalean?
B. Lurdeseknorz
erabili
dumakina? 17.Nordelapentsatu
duLurdesek?
9. Nonutzidugeromakina?

bulego: oficina;goiz: temprano;bera: ella misma:aulki: asiento;falta izan: faltar:haserretu:

enfadarse;noski: claro,sin duda; presa: prisa;bihar bertan: maanamismo;uste izan: creer,
pensar;begiratu: mirar;berriz: otra vez; momentu: momento;egon behar baitute: pues han de
estar;ateko kristal:cristalde la puerta;itzal: sombra;pentsatu:pensar

lt0
 OHARRAK

EZ DUTIKUSI,KANPOANIZANBAINAIZ
EZ DUT IKUSI. KANPOANIZAN NAIZ ETA

Bait- es una partculaexplicativa a ya que, pues,

equivalente
puesto que, que, etc.

Va unidaal verboy su formapuedevariarsegnel sonidoque le

siga. E n las formas aprend id a sh a s t a a h o ra t e n d r a mo slo s
siguientes cambiosl:

bait + n- ; bain-: bainaiz(baitnaiz)

bait + d- + bat-: baita(baitda),baitu(baitdu),
bait + g- r baik-: baikara(baitgara)
bait + z- ) baatz-i baitzara(baitzara),baitzarete(baitzarete)

Ez dut ikusi.kanooanizan bainaiz.

No lo he visto,pues he estado fuera.

Ezindu erosi,dirurikez baitu.

No puede comprarlo,pues no tiene dinero.

Azkaribili,berandubaita!
Anda rpido,que es tarde!

Ez dagotokirik,gehiegibaitzarete.
No hay sitio,pues sois demasiados.

Unafuncinanlogacumplela conjuncin
eta colocadaalfinalde
la segundaoracin:

Ez dut ikusi,kanpoanizannaizeta.
Ezindu erosi,dirurikez du eta.
Presahandiadut, beranduda eta.
Ez dagotokirik,gehiegizareteeta.

1 Vers esta partculaescritatambinseparadadel verbo. Pero la Academiarecomien-

da (1992)escribirlauniday con los cambiosindicados.
 GOGORAEZAZU

O GIZON ORRATZA

g*l I
/l\
I I
f\
I ll
R

-at:H
,[,'';':=-

H
A.t tt-,/// '
t I I a I tl

rl l t l L ' P
ITft flu\

oa
rd rA?ffi
10 12

Ox,r'
'lIj h t ufftM L#ft
14

o efl
W rf L-lll
t

fi2
O NOR K HA RTU D U M A K I N A ?

a
( Rl
/( (a/\r

%m 4J
rln
Il l f
.
\
-E--\rr-
. Z,X 7r

ffi /.fl/ 1\
/ :"rt
-'-11

. ,XfiI

R,,,F

*
m *

il3
 IKASGAIA

DAGITTZA}
NORENA

lqil DAGrrrzA?
NoRENA

O El genitivoposesivo:NOREN
La idea de posesinse expresaen euskerapor mediodel sufijo
-en. El interrogativo tratndosede personas,es noren
correspondiente,
(de quin);tambinse empleanzeinen (de cul) y zeren (de qu).
1.-Nombrescomunes
Estesufijoen los nombrescomunes,al llevardeterminante, se con-
vierteen -aren.
mutilarengela la habitacin del chico
neskarenizena elnombre de la chica
gizonarenerlojua el relojdel hombre
itsasoarenkolorea elcolor del mar
2.-Nombrespropios
Los nombrespropiosterminadosen consonante recibendirectamenle
el morfema-en.
lxabelenanaia el hermanode lsabel
Mikelengurasoak los padres de Mikel
Itziarrenbulegoa la oficina de ltziar
Aitor Gonzalezenetxea la casa de Aitor Gonzlez
Si el nombreterminaen vocal,se intercalauna -r-.
Pilireneskola la escuela de Pili
Albertorenirakaslea el profesorde Alberto
ldoiarendirua eldinero de ldoia
JoxeAgirrerenalaba la hija de Jos Aguirre
3.-Pronombres personales
Los pronombrespersonalestomanen generalel sufijo-re.
ntre mL mo
zure tu, tuyo; su, suyo (de Vd.)
gure nuestro
zuen vuestro; de ustedes
hau nirea da esto es mo
zure ama gazteada tu madre es joven
gure herriatxikiada nuestropueblo es pequeo
zuen etxeaederrada vuestracasa es hermosa
4.-Los demostrativos
Losdemostrativos en singulartienenla siguienteforma:
hau + honen de ste
hori i horren de se
hura-+ haren de aqul
El genitivode bera (aqulmismo,el mismo,l mismoles bere.
Mirenek bere ahizpa ikusi du. Mirenha vistoa su hermana.
 ^ rzENsTNTAGMA
a\y ffits;$\$Y&&&ee
$w-$#eesFddetu

del genitivo(modificador
La utilizacin indirecto)nos permite
ampliarel sintagmanominal.Recuerdalo vistoen las pginas2g
v 41.

Estemodificador
se colocaantesdel ncleo,a la izquierdadel
nombre.

haurrarenjanaria el alimentodel nio

neskarenliburu berriak los libros nuevos de la chica
lxabelenseme txiki hori ese hijo pequeo de lsabel

nire begiak mis ojos

zure lagun batzuk algunosamigos tuyos
gizon horren etxea la casa de ese hombre
mutil gazte haren gurasoak los padres de aquel chicojoven

O Elipsisdel ncleo

Cuandose suprimeel ncleo(el nombre)el determinante

(-a,-ak)
pasadirectamente
al sintagmanoren.

neskarenliburua --+ neskaren(liburu)a-r neskarena

el librode la chica + el (libro)de la chica -+ el de la chica

De la mismamanera

haurrarenjanaria + haurrarena la del nio

Itziarrensemea ----f Itziarrena elde ltziar
nire lagunaJ + nireak los mos
zure begiak -) zureak los tuyos
horren etxea -+ horrena la de se
bere gurasoak -+ bereak Iossuyos
I

ll8
 Segnestotenemosdos tiposde pregunta:

a) Norena?
b) Noren ...a?

Porejemplo:

a) Norena? b) Noren...a?

-Norena da liburua? -Noren liburuada hori?

-Liburua, nireada.
-Norenak dira betaurrekoak?
-Betaurrekoak,Mikelenakdira.
-Zeinena da erlojua?
-Horrena da erlojua.
-Hori, nire liburuada.
-Noren betaurrekoak
dira hauek?
-Hauek, Mikelen
betaurrekoakdira.
-Zeinen erlojuada hori?
-Hori, horren erlojua da.

LAS ESTRUCTURAS
MEMORIZA DE LA PAGINA
SIGUIENTE.
UTILIZALASIMAGENES
PARAREPASARLAS DE LA PAGINA127

vocabulario:
Aprendeel siguiente

arreba: hermana(dehombre)
ahizpa: hermana(demujer)
anaia: nermano
jostailu: juguete
mutiko: muchacho,chaval
lore: flor
neskatxa: muchacha
hezur: hueso
zakurl. perro
giltza: llave
alkandora: camisa
gorri: rojo
urdin: azul
ilun: oscuro
urdinilun: azuloscuro
jantzi: ropa,prendade vestir
beltz: negro
zuri: blanco
pilota: pelota
bakoitz: cadauno,cadacual

ll9
 IZASKUN LU P E MIK E L N E K A N E K ORO
MARTIN

Norenalabada ldoia? Norensemeada Martin? - Norenarrebada Lupe? - Norenahizpada Nekane?

ldoia,Koldoren
alabada. Martin,lzaskunen
semeada - Lupe,Mikelenarrebada. - Nekane,Kororenahizpada.
Norenaitada Koldo? Norenamada lzaskun? - Norenanaiada Mikel? - Norenahizpada Koro?
Koldo.ldoiaren
aitada. lzaskun,Martinen
amada. - Mikel,Luperen
anaiada. - Koro,Nekanerenahizpada.

A N D ER

- Norenada jostailua? - Norenak diraloreak? - Zei nenadahezurra? - Zeinenak diragiltzak?

- Jostailua,
mutikoarena da. - Loreak,neskatxarenakdlra. - Hezurra,
zakurrarena
da. - Giltzak,
Anderrenak dira.

Nirealkandora Zurea, Honenjantzia eta horrena,

gornaoa. u rd i ni l u n a beltzada zuria.

fa{
fltp t
NIF \
&J

bakoitzakbere etxea du

Ez .
ez oa gurea,
harenada
\o"-\u Ka
 ARI KETAK
K-rgxxsx#$
debesincluirla palabraquevieneentreparntesis.
E f n las respuestas

1.- Norenautoada hau? (neska)

2.- Norenirratiada hori? (andre)
3.- Norenamada hura? (ikasle)
4.- Norenjostailuada hau? (haur)
5.- Norenarrebada hori? (mutit)
6.- Norendiruada hura? (aberats)
7.- Norenlurrakdirahoriek? (baserritar)
B.- Norenetxeada hau? (Arantxa)
9.- Norenliburuada hori? (Matilde)
10.- Norengelada hura? (tbon)
11.- Noreneskutitzakdirah a u e k ? (Fermin)
12.- Norenprakakdirahoriek? (Ana)
13.- Norenbetaurrekoak dirahaiek? (Maribel)
14.- Norenanaiaetorrida? (hau)
15.- Norenamonahilda? (hori)
16.- Norenaitaagertuda? (hura)
17.- Norenlantegiaitxidute? (gizonhau)
1B.- Norenahizpada ltziar? (neskahori)
19.- Norensemeada Aitor? (andrehura)

laspersonas
E R".pondecambiando comosifueraun dilogo.
gramaticales,

1.- Norenautoanetorrizara?
2.- Norenmahaianutziduzupapera?
3.- Norengurasoakikusidituzu?
4.- Norenetxeanizanzarete?
5.- Norenliburuahartuduzue?
6.- Norenherrianibilizarete?
7.- Norenanaiaezagutuduzue?

quevieneentreparntesis.
E lnctuyeel elemento

1.- Norenada diruai (neska)

2.- Norenada txapela? (baserritar)
3.- Norenada poltsa? (ikasle)
4.- Norenada soinekourdina? (Lupe)
5.- Norenada alkandorazuria? (Aito0
6.- Norenada autoberrihori? (Mertxe)
7.- Zeinenada boligrafogorrihau? (hau)
8.- Zeinenada erlojua? (hori)
9.- Zeinenada zigarropaketea? (hura)

t21
 10.- Norenada irratia? (gaztehau)
11.-Norenada dendatxikihori? (emakume hori)
12.-Zeinenada egunkaria? (mutilhura)
13.-Norenakdiralorepolithoriek? (ni)
14.-Norenakdirapaperhauek? (zu)
15.- Zeinenakdira aldizkariak? (gu)
16.-Zeinenak diraedariak? (zuek)

E ttzulpena

1.- Esaes la mesadel profesor.

2.- Estees el librodel alumno.
3.- Aqules el hijode la seora.
4.- El padredel chicoes viejo.
5.- La camadel nioes pequea.
6.- El cochede la chicaes blanco.
7.- El nombrede la hijaes Jaione.
B.- Estaes la casade Begoa.
9 .- E sees el oueblode Jon.
10.- Aquellaes la hermanade ltziar.
1 '1 .-A ndonies mi hermano.
12.- fu dineroestah.
13.- Nuestrobarrioes bonito.
14.- Vuestramadrees joven.
15 .- E l relojes de la chica.
16.- El perropequeoes de la mujer.
17 .- E l grande, del hombre.
18 .- E stamouina es de lsabel.
19.- Eselibroes de Fernando.
20.- Aquellaes la bolsade Ins.
21.- Estahabitacin es ma.
22.- Esacamisaes tuya.
23.- Estoslibrosson nuestros y esosvuestros.
24.- El bolgrafo rojoes de stey el azulde aqu|.
25.- He dejadomis llavesen tu coche.
26.- Hemoshechonuestrotrabajo.
27.- Hoyhemosconocidoa vuestros amigos.
28.- El perrode estachicaes negro.
29.- Nuestroprofesor no ha dichonada.
30.- Hemoscomprado tu relojen la tiendade esaseora.
3 1 .- Mi padrees amigode aquelh o mb re .
32.- Aitorno ha vistoa su amigoen la calle.
33.- Tu hermanono ha tradoa mispadresen el coche.
34.- El alumnoha cogidosus libros.
35.- He perdidomi relojy Koldolo ha encontrado en su habitacin.

122
 O NI REA B E Z A T A K O A I

- Hara!Zure soinekoanireabezalakoada!

gurealabaeta Marisarena
- Bai.Badakizu... adiskideak
dira, eta harajoatennaiz gehienetan.

- Besteasko bezala. - Prezioakere egokiakizatenbaitituzte..

.F W @
- Bai, bainamodeloguztiak,berdinak!

1.-Caramba! Tu vestidoes como el mo. 2.- Sin duda,lo has compradoen la tiendade Marisa.3.- Si. Ya sabes...nuestrahilay la
de Marisason amigas,4.- y generalmente sueloir all.5.- Como otrasmuchas.6.-Puestambinlos preciosson buenos(adecua-
dos).7.- Ya, perotodoslos modelos(son)iguales.
 I RAKURGAIA

\71
ao--o)
!.=:=rl
GaurgoizeanMartinakgauzabatzukerosibeharditueta
kaleraaterada. Lehenengojanariakerosiditu:ogia,esnea,
haragiaeta berdurapixka bat. Etxeraeramanditu. Ogia
mahaianutzi du eta beste gauzakhozkailuansartu du.
Gero berrizaterada kalera.Soinekoberribat behardu eta
jantzidenda bateansartu da. Denda Marisarenada eta
momentuhonetanez dagojendeasko.
-Egunon! Zer nahiduzuerosi?-galdetu dio Marisak.
-Soineko batzukikusinahiditut...
-Oso ondo.Hortxedituzu,eskuinean. Zuk aukeratu.
Martinaksoinekoakikusiditu eta azkeneanbat aukeratu
du. Urdinada eta loregorriakditu.
--Zenbalbaliodu? -galdetu dio Marisari.
-Ez da garestia,ez du gehiegibalio:zazpimila pezeta
bakarrik.
-Probatu nahidut...
-Ederki. Sar zaitezgela txiki horretan.Argiaezkerrean
duzu.
Martinagelan sartu da eta soinekoajantzi du. lspiluan
begiratueta ondoduelaikusidu. Gelatikaterada.
-Zer? Nola duzu? -galdetu dio Marisak_. Zuretzat
egokiadelaustedut, benetanegokia.Oso ondoduzu.
Martinakberesoinekozaharrapaperbateanbildudu eta
kaleraaterada. Aurpegialaiadu eta pozikdoa etxera.Bide-
an, ordea,Karmele,berelaguna,aurkitudu eta...harensoi-
nekoabereabezalakoadelaikusidu.
-Hara, Karmele!Zure soinekoanirea bezalakoada _
esandio.
-Egia dal Arrazoiduzu:berdin-berdinak dira-erantzun
dio Karmelek.
Martinak,Karmelekere Marisarendendanerosiduela
pentsatudu berehalaeta horrelaesandio:
-Zuk ere, nik bezala,Marisarendendanerosi duzu.
noski.
Karmelekbaietzerantzundio, berakere hantxeerosi
duela.Eta arrazoiaere esan dio: berealabaeta Marisarena
adiskideakdirela eta horregatikjoaten dela hara; beti ez,
bainagehienetanbai. Bestejende asko bezala.Jantzipoli-
tak izatenbaitituzteeta gaineraez diraoso garestiakizaten;
nahikomerkeakizatendiragehienetan.
Martinakezer esan gabe entzunditu Karmelerenhitzak;
azkenean, halaere,aurpegiilunajarridu eta honelaesandio:
-Bai, bai, prezioakegokiakdira, bainasoinekoguztiak
berdinakdituzte!

t24
O GALDERAK

1.- Martinagaurgoizeanetxeangeldituda?
2.- Zer erosidu lehenengo?
3.- Nonutziditujanariak?
4.- ZenbatjendedagoMarisarendendan?
5.- Norkaukeratu du Martinarensoinekoa?
6.- Nolakokoloreak dituMartinaren soinekoak?
7.- Nonprobatudu soinekoa?
8.- Nonikusidu soinekoa ondoduela?
9.- Karmele, betijoatenda Marisaren dendara?
10.- Marisaren soinekoek askobaliodute?
11.- Martinak aurpegialaiajarridu azkenean?
12.- Zer esandio azkeneanMartinakKarmeleri?(subordinado)

E sueonDrNAcroN

Recuerdalo dichoen la pgina108sobreel sufijo-ela.

Subordinalas siguientesoraciones.

1.-MARTINAK: "Soinekobatzukikusinahiditut".
Zer esandu Martinak?

2. MARISAK:"Soinekoa ez da garestia,
ez du askobalio".
Zer esandu Marisak?

3-MARISAK:"Martina, osoondoduzusoinekoa".
Zer ustedu Marisak?

4.-KARMELEK:"Egiada!Arrazoiduzu,Martina:soinekoak dira".
berdinak
Zer eranlzundu Karmelek?

125
 O HARRAK

I
I
I . HARA

- Hara!es una partculaexclamativa

que indicasorpresa.
Puedetraducirsepor Caramba!,Vaya!,ihuy!, etc.

Hara!Oso polita da!

Caramba!Esmuy bonito!

Haraadverbiode lugarsignifica(a) all :

Zakurra hara joan da.

El perro ha ido all.

O BEZALA,BEZALAKO

Bezalay bezalakoson partculascomparativasque equivalenal

castellanocomo.Correspondena los interrogativos
nola y
nolako.

Bezalatieneun significado
modaly comparaaccioneso situacio-
nesverbales.Bezalakotieneun aspectocualitativo.

EnekoJulen bezaladabil.
Eneko anda como Julen.

EnekoJulen bezalakoada.
Eneko es como Julen.

Ni, zu bezala,Donostian bizi naiz.

Yo,como t, vivo en San Sebastin.

Nire etxea zurea belazakoada.

Mi casa es como la tuva.

t26
 LU P E MIK E L N E K A N E K C _-

gA ?|3 tr{,
E- S- ,
H 7if,\v
rJt 4il
ECU
- Norenalabada ldoia? - Norensemeada Martin? - Norenarrebada Lupe? - Norenahrzpada Neka^e
- Norenaita da Koldo? - Norenamada lzaskun? - Norenanaiada Mikel? - Norenahizpada Koro?

A N D ::

q^ffi
HIfiI
- Norenada jostailua? - Norenak
diraloreak? - Zeinenada hezurra? diragiltzak?
- Zeinenak

ffiffiffihffim ffiff$

\o-bKa
 GOGORAEZAZU

O NIR EA BEZATA K OA !

lwe'-,E?

* *
 IKASGAIA

NONGOA
ZARAZU?
 NONGOA ZARA ZU?

O El genitivolocativo:NONGO
i
i
El sufijo-ko expresafundamentalmente una ideade lugar.Le
correspondeel interrogativo nongo (de dnde).Tmbinpuede 1
expresartiempo,en cuyo caso la preguntaes noizko (de cundo,
para cundo).Lo mismoque en los casosanteriores,nos limitare-
mos al estudiodel singular.

1'Nombres comunes

Si el lexematerminaen vocalrecibedirectamente el sufijo-ko;

a pesarde ser nombresdeterminados, el artculono aparece.

etxeko zakurra el perro de casa

mendikobidea elcaminodel monte
feihoko loreak las flores de la ventana
eguerdiko bazkaria la comida del medioda
arratsaldekobilera la reuninde la tarde

Si la palabraterminaen consonante
se intercalauna-e- entre
ambasconsonantes. Lo mismoocurrecon la palabragau.

lurreko harriak las piedrasdelsuelo

zuhaitzeko hostoak lashojas del rbol
autobuseko jendea la gente del autobs
goizeko eguzkia el sol de la maana
gaueko izarrak las estrellasde la noche

2.-Nombrespropios de lugar

Tratndose de nombrespropiosde lugartanto los terminados

en consonantecomo los de vocalrecibennormalmenteel sufijo-ko
sin ningunaalteracin,
salvolosterminadosen I o n.

N. en vocal
Bilbokoportua el puerto de Bilbao
Elorriokokooperatibak las cooperativasde Elorrio
Lekeitiokoarrantzaleak los pescadoresde Lekeitio

N. en consonante
Eibarkolantegiak los talleres de Eibar
Gasteizkojaiak las fiestas de Vitoria
Pariskozubiak lospuentes de Paris

r3l
 el ayuntamientode lrn
Usurbilgosagardoa la sidra de Usrbil
ldiazabalgogazta elqueso de ldiazbal
Baztangodantzak las danzasdel Baztn

O Nombresde lugar con artculo

Hay algunosnombresde lugarque llevanuna -a finalque es

artculo:Bizkaia,lruea,Hondarribia, Azkoitia,Ermua,etc...Esta
a desaparece al aadirleel sufijo-ko.

Bizkaikomendiak Iosmontes de Vizcaya

Hondarribiko
aireportua el aeropuertode Fuenterraba
lruekoharresiak las murallasde Pamplona

Si la a finalno es artculosinoque perteneceal nombre,per-

manece:

Donosliakohondartzak lasplayas de San Sebastin

Gipuzkoako Aldundia la Diputacinde Guipzcoa
Errenteriako
aulobusa elautobs de Rentera
Hendaiako dendak Ias tiendasde Hendaya

3.-Los demostrativos

Los demostrativos
ofrecenlas siguientes
formasen singular:

hau -> honetako

hori horretako
hura > hartako

kalehonetakoargiak las luces de esta calle

gelahorretakoaulkiak los asientosde esa habitacin
mendihartakobaserriak los caserosde aquel monte

t32
 .-Adverbiosde lugar y de tiempo

formas:
O Los adverbiosde lugar tienenlas siguientes

hemen + hemengo
hor + horko
han -t hango

hemengomahaia la mesa de aqu

horko paperhori esepapel de ah
hango etxehura aquellacasa de all

O Adverbiosde tiempo:

atzo (ayer) atzoko

gaur (hoy) + gaurko
lehen (antes) -> lehengo
orain (ahora) -t oraingo
gero (luego) + geroko
bihar (maana) + biharko

atzoko ogia el pan de ayer

gaurko egunkaria el peridicode hoy
lehengoaldia la vez anterior
oraingo gazteak losjvenes de ahora
geroko lana eltrabajo de luego
biharko eguna elda de maana

R E S U MIE N D O: N ON GO? (NOIZKO?)

nr xn f m-
r- --- -* T

N. comunes N. propios DemostrativosAdv lugar Adv.tiempo

vocal: -KO -(e)Ko honetako hemengo atzoko

co n s.:-eK O l , -n : -GO horretako horko gaurKo
hartako nango lehengo
orarngo
geroKo
biharko

L- rn--J
-nnnnnn-r

133
 IZE N SINTAGMA
KL $$h$Y&ffiee&
trhd*ee**w&tu

Comohabrsobservadoen todosestosejemplos,el genitivolocati-

vo, lo mismoque el posesivo,se colocaantesdel ncleo,a su izquier-
d a . S uprimidoel ncleo,el no mb re ,lo s d e t e rmin a n t e s(a rt c u loo
demostrativos) o la marcade caso pasandirectamente al genitivo.

hau etxekozakurrada > hau etxekoada

Bilbokoekipoaondodabil > Bilbokoaondodabil
horkoliburuhori nireada + horkohori nireada
gaurkoogiajan dugu > gaurkoajan dugu
lehengoetxeanbizi gara --> lehengoanbizi gara

MEMORIZA
LASESTRUCTURAS DE LA PAGINASIGUIENTE.
PARAREPASARLAS
UTILIZALAS IMAGENES DE LA PAGINA144.

Aprendeel siguiente
vocabulario:

udaletxe: ayuntamiento
plaza:. plaza
hondartza: playa
katedral: catedral
arbola: rbol
aireportu: aeropueno
talde: grupo
jende: genre
osaba: to
atzo: ayer
gaur: hoy
partidu: partido
igande: d o min g o
noizko: de cundo
alde: lado,parte
harrizko: de piedra
egurrezko: de madera

l3, t
- Nongoudaletxeada hau? - Nongoplazada hori? -Zer dahura?
- Hau,lrungoudaletxea
da. plazada
- HoriGasteizko - Hura,Baionako
katedrala
da.

- N ongoa daJ unk al? - Nongoada Pruden? - Nongoada Arantxa? - NongoakdiraMaddietaBeat?

- Ju n k al,
lr ungoa
da. - Pruden,
Gasteizkoa
da. - Arantxa,
Donostiakoa
da. - MaddietaBeatBaionakoak
dira

- Zer dahau? - Zer dahau? jendea?

- Nongoada taldehorretako
- Hau,Gernikako
Arbolada. - Hau,Forondako da.
aireportua - Taldehorretako
iendea.Bilbokoa
da.

- Noizkoegunkaria
da hau? - Noizkoogiada hori? - Noizkoa padidua?
da telebistako
- Hau.atzokoegunkaria
da. - Hori,gaurkoogiada. partidua,
- Telebistako igandekoa
da.
 ARI KETAK
E JERCICIOS

E en la respuestadebesincluirla palabraentreparntesis.

1 . 1.- Nongoekipoada Athletic?(Bitbo). 2.- Nongoekipoada Reata?

(Donostia).3.-Nongoekipoada Osasuna?(true-a)4.- Nongoekipoa
da Barga?(Bartzelona). 5.- Nongobelodromoada hau (Anoeta).6.-
Nongoaireportuada hori? (Sondika).7.-Nongo plazada hura?(Attsa-
su). 8.- Nongoalkateakhitz egin du? (Oiartzun).9.- Nongolantegiak
itxi dituzte?(Beasain).10.- Nongojaiak hasi dira gaur? (usurbil).11.-
Nongoautobusahartu behar duzu? (Bergara).12.- Nongoerregea
agertuda telebistan?(Belgikal 13.- Nongoorkestaentzunduzueirra-
rian?(Filadelfia).14.-Nongotelebistakemandu berri hori? (Frantzid.

2. 1.- Nongogiltzakgaldudituzu?(etxe).2.-Nongoamonahil da? (base-

rri).3.-Nongoleihoakirekidituzue(gela).4.-Nongopaperakhartunahi
dituzue?(mahai).5.-Nongoatea itxi dute(denda)?.6 - Nongogazteak
etorridira? (herri).7.-Nongojendea ezagutuduzu? (familiahau).B.-
Nongodendanerosidituzujanariak(kalehori).9.-Nongo haurrakegin
du hori? (etxehura).10.- Nongoneskakdira horiek?(hemen).11.-
Nongogauzakbildu beharditut? (hor).12.- Nongoetxeakegin ditu
Xabierrek? (han).13.-Noizkoegunkaria erosiduzu?(gau\.14.-Noizko
pelikulaikusi du neskak?(g a u ).1 5 . - No iz k ob a z k a riap re s t a t ud u
amak?(bihar).16.-Noizkobileranizan zarete?(goiz).17.-Noizkolagu-
na ikusiduzu?(igande).

3. 1.-Nongoada laki?(Tolosa).2.-
Nongoada osaba?(lrun).3.-Nongo-
ak dira zure gurasoak?(Nafarroa).4.-Nongoada futbolaribeltz hori?
(Brasil).5.-Nongoanaiz ni? (Donostia).6.-Nongoazarazu? (...).7.-
Nongoakgaragu? (Gipuzkoa|B.- Nongoakzaretezuek?(...).9.- Non-
goa da zakur hori? (etxe).10.- Nongoa da ur garbi hau? (iturri). 11.-
Nongoada andre hori? (herrihau). 12.- Nongoada aulkitxiki hau?
(gelahori).13.-Nongoakdira kortinahauek?(eiho hura).14.- Nongoa
da neska gazlea?(hemen).15.- Nongoakdira lore gorri hauek? (ho).
16.-Nongoada nireadiskidea? (han).

r36
E ttzutoena

1.- lsabeles de lturen.

2.- Estoschicosson de Vitoria.
3.- Mi madrees del Baztn.
4.- Esteoan es de casero.
5.- Yono soyde aqu.
6.- Estelibroes de ah.
7.- Aqules de all.
8.- El vinode estabotellatieneagua.
9.- Los alumnosde estaescuelason muytrabajadores.
10.- Lasventanas de aquellacasason azules.
11.- Loscigarrosde estepaqueteson viejosy malos.

E 1.- Lascallesde San Sebastin son limpias.

2.- El autobsde Tolosase ha paradoen Lasarte.
3.- El amigode tu puebloha venidotarde.
4.- Hanencendido las lucesde la calle.
5.- Ana ha cerradola puertade la tienda.
6.- La torrede la iglesiaes de piedra.
7.- La mesade mi habitacin es de madera.
B.- Losdasde la semanasonsiete.
9.- ltziary Koldoson compaeros de trabajo.
10.- Hemosledolos oeridicos de Madrid.
11.- La comidadel mediod h a a s id ob u e n a .
12.- La reuninde la tardeha sidomuylarga.
13.- El partidode hoyno ha comenzado todava.
14.- Vosotros habisabiertola ouertade casa.
15.- Handichoque ha venidoel to de Bilbao.
16.- Se ha muertoel pjarode casa.
17.- Lasfloresde aqulas hemospuestoall.
18.- Hemosrecogidolascosasdel suelo.
19.- No hasconocidoa la gentede tu pueblo.
20.- Las noticias(berriak)delperidicoy las de la radioson iguales.
21.- He perdidolas llavesdel coche.

t31
o He aquunaseriede trminosmuyutilizados
paraexpresarideasde lugar
o situacin.
Aprndetelos.

AURRE: partedelantera,delante BARRU:parteinterior, dentro

NIZE: partetrasera,detrs KANPO:parteexterior, fuera
ERDI: medio ONDO:(al)lado,juntoa
GOI: partesuperior,arriba INGURU:alrededor
BEHE: parteinferior,
abajo E Z K E R:iz q u ie rd a
GA IN: (en)cima ESKUIN:derecha
AZPI: debajo

ATZE

* j,'*-:''
,ror,u,",,",,,,,,,AURRE

O En estadescripcin
los utilizamos
con el sufijo-an (casoinesivo).

[}5l lrudiarenerdianetxeadago.
LL-l Etxeak,mendiadu atzeanetaaurreanbidea.
Etxeinguruanzelaiadago.Zelaianbelarraeta loreakdaude.
Etxeondoanzakurradago.
Zakurraez dagotxabolabarruan,kanpoanbaizik.
Beheanatariadagoetagoianbalkoia.Erdianbi leihodaude.
Teilatugaineantximiniadago.
Teilatuazoiantxoriakdaude.
Etxekoandrea barruandago,etxekoatarian.
Gizonakanpoandabil.
Ezkerreanzuhaitzadagoeta eskuineaniturria.

zelai: prado;zuhaitz:rbol;atari: portal,umbral;balkoi: balcn;teilatu:teiado:txmina:chime-

nea:daude: estn.hav

138
o Contestaa las siguientespreguntasy comparatus respuestascon las fra-
ses de la pginaanterior.
1. Zer dago irudiarenerdian?
2. Non dago etxea?
3. Etxeak,zer du alzean?
4. Zer du aurrean?
5. Zer dago etxe inguruan?
6. Zer dago zelaiane
7. Non dago zakurra?
8. Zakurra,barruandago?
9. Non dago ataria?
10. Non dago balkoia?
11. Non daudeleihoak?
12. Zer dago teilatugainean?
13. Zer dago teilatuazpian?
14. Non dago etxekoandrea?
15. Nor dago atarian?
16. Non dabilgizona?
17. Zer dago ezkerrean?
18. Non daoo iturria?

O Estosmismoselementosaadindoles el morfema-ko puedenhacerde

modificador El equivalente
indirecto. es a menudouna oracin
castellano
de relativo.
goiko balkoia el balcn de arilba.
atzekomendiak los montes de atrs
aurrekoetxea la casa de enfrente
ezkerreko zuhailza el rbol de la izquierda
eskuinekoiturria la fuente de la derecha
erdikoleihoak las ventanas del medio
ingurukozelaia el prado de alrededor
teilatuazpikotxoriak los pjaros que estn bajo el tejado
teilatugainekotximinia la chimenea que est sobre eltejado

E lraducelossiguientes
sintagmas:
1. Lospueblos de alrededor. 14. Elagujero deenmedio.
2. Elcamino deatrs. 15. Lashabitaciones (dedentro).
interiores
3. Latiendade enfrente. 16. Elrbolqueestjuntoa la casa.
4. Laventana de arriba 17. Laouertadefuera.
5. El puente
de abajo. 18. Eldearriba.
6. Lacallede en medio 19. Ladeabajo.
7. Larevistaqueestsobrela mesa. 20. Lodedentro.
8. Loszapatos queestnbajola cama. 21. Losdefuera.
9. Laseora dearriba. 22. Eldeal lado.
10. Lafuentede la izouierda. 23. Losde la izquierda.
11. Laluzde laderecha. 24. Losde la derecha.
12. Lagentedealrededor. 25. Losdelcentro(medio).
13. Lasfloresqueestnjuntoa la ventana.

Y RE P A S A L O
M EMORIZAE L DI LOGODE L A P G I NAS I G UI E NT E
EN LA 145.

139
lEl o HoRMAKoTRUD|AK
trl

Etxehauhamazazpigarren
mendekoa
da. - Herriko
zaharrena
omenda.

tr
'.-
L =\

L:r,illr"l , ;Y YYfi::;::.r
Hormakoirudiakeregaraihartakoak
dira. Hemengo hauetxeko
nagusia
omenda.

F'
) ,'':"
t-t$

- Etahorkoa,etxekoandrea Goikoaldean,
eskuinean,
itsasontzibalagerida.

c=A:e
I i -..,'{{)

Etabeheanerezerbaitdagoidatzia.
M,ffi
Bainanikezindutulertu.

f3t lv.
onorbv;,
10
4?

1.- Estacasa es del sigloXVll. 2.- Debede ser la ms antiguadel pueblo.3.- Tambnlas pinturasde la paredson de aquellapoca.
4.- Este de aqu debe de ser el seorde la casa.5.-Y la de ah, la seora.6.- En la partesuperior,a la derecha,apareceun barco.
7 - Y tambinabajo hay algo escrito.8.- Pero yo no puedeentenderlo.9.- Por qu? Porqueest en latn?10.- No. porquesov
analfabeto ...
 I RAKURGAA

HerrihonenizenaAzpilikueta da. Azpilikuetalruekobidean

dago eta txiki samarrada. Ez du gauzahandirikikusteko:baserri
batzuk mendi aldean eta behean kalea eta plaza bat. Plaza,
erdiandagoeta bere inguruanudaletxea,elizaeta tabernadaude.
Udaletxearen azpianpilota-lekua dago eta elizarenondoan,atze-
an, herrikoeskola.Plazareninguruhau ez da oso berria:udale-
txea hemeretzigarren mendekoada eta eliza hemezortzigarrene-
koa.
Azken urteetan,ordea,lantegibat egin dute Azpilikuetan eta
kanpokojendea ere etorrida lanera.Lantegiarenondoanetxe
berriakegindituzteeta herriakbesteitxurabat hartudu orain.
Kalean,hala ere, antzinakojauregibat geldituda. Etxe doto-
rea da baina orain itxia dago eta ez da inor bizi. Oraingojabea
udaletxea da.
GaurBilbokogizonbat agertuda Udaletxean eta jauregiaikusi
nahi duelaesan du. Unibertsitateko irakasleaomen da. Anbrosio
udaletxekolangileada eta berakizatendilu jauregikogiltzak.Gil-
tzak hartueta elkarrekinjoan diraetxeaikustera.
Atea ireki eta gela zabal bateansartu dira. Gelakohormak
harrizkoak dira.Anbrosiooso seriohasida hizketan:
-Jauregi hau oso zaharrada. Hamazazpigarren mendekoa
gutxienez.Bertakogauzaguztiakere, mahaiak,aulkiak,ontziak
eta irudiakere ordukoakomendiraeta baliohandiadute..,
Gelakohormanbi irudi daude zintziliketa irakasleaaurrean
geldituda begira.
-Hormako irudiakere garaihartakoakomendira-jarraitu du
Anbrosiok-. Ezkerrekoaetxekonagusiada eta eskuinekoabere
andrea.Gizonarenirudian,goian,eskuinean,itsasontzibat ageri
da. Eta beheanzerbaitdago idatzia,bainanik ezindut ulertu...
-Zergatik? Latinezdagoelako?-galdetu dio Bilbokoirakas-
leak.
Anbrosiokezetz erantzundio, ez dela horregatik.Eta
egiaaitortudio:analfabetoa omenda...

t4t
O GALDERAK

1.-Zerenizenada "Azoilikueta"?
2.- NondagoAzpilikueta?
3.-NondaudeAzpilikuetako baserriak?
4.-Zerdu plazakinguruan?
5.- Nondagopilota-lekua?
6.-Nondagoherrikoeskola?
7.- Noizkoakdira udaletxeaeta eliza?
B.-Nonegindituzteetxeberriak?
9.- Norbizida orainAzpilikuetako jauregian?
10.-Norenada jauregiaorain?
11.-Zeresandu Udaletxean Bilbokogizonak?
12.-Nongoirakasleada Bilbokogizona?
13.-Nolakoak diragelakohormak?
14.-lrakaslea hasial da hizketan?
15.-Noizkoada jauregia?
16.-Nondaudeirudiakzintzilik?
17.-Noizkoak omendirairudiak?
18.-Etxekonagusiaeskuinekoa al da?
19.-Nonagerida itsasontzia?
20.-Zer aitortudu Anbrosiok?(subord.)

samar: bastante;ikusteko: para ver; pilota-leku:frontn;azken urteetan: los ltimosaos:

itxura: aspecto;hala ere: sin embargo;antzinako:antiguo;jauregi: palaco,dotore: elegante;
iabe: dueo; unibertsitate:universidad;izaten ditu: suele tenerlas;ikustera: a ver; hzketan
hasi: comenzarahablar;gutxienez:por lo menos;bertako:de aqu (mismo);aulki: asiento;zin-
tzilik: colgados;begira: mirando;horregatik:por eso;egia: verdad;atortu:confesar

t12
 O HARRAK
O O ME N
La partculaomen acompaaal verbodndolea su significado un
matizequivalentea "dicenque, segnparece,por lo visto,debe de..."
etc.Dadoque el uso reiterativo de talesfrmulasresultarapesado,a
menudopuedeprescindirse de ellasen la traduccin.
Osoona omen da. Dicen que es muy bueno.
Beranduetorriomen zara. Pareceser que has venidotarde.
Andonikesanomen du. Lo ha debido de decir Andoni.
En los verbosperifrsticos(compuestos) omen precedeal auxiliar;
tambinen la inversinde las formasnegativas:
Etorriomen da. .> Ez omen da etorri.
Andonikesanomen du. t Ez omen du Andonikesan.

O LOS ORDINA LE S
En euskeralos ordinalesse formanaadiendo-garrena los cardi-
nales:bigarren(segundo),hirugarren(tercero),hamargarren(dcimo),
hamazazpigarren (decimosptimo)...
Los equivalentesde "primero"son Iehen(engo)y lehenbizi(ko).
"Ultimo"es azken.
lehen urtea el primer ao
bigarrenetxea la segundacasa
hogeigarrenmendea el siglo veinte
azkenorduan a ltimahora

O ZERGATIK?
zergatiksignificapor qu.En las respuestas
El interrogante la
culacausalcorrespondientees -elako (porque...).

-Zergatik itxidutedenda? -Por qu han cerradola tienda?

-Berandu delako. -Porque es tarde.
-Zergatik ez du autoaerosi? -Por qu no ha compradoel auto?
-Dirurik ez duelako Porqueno tienedinero.
Mstardelo estudiaremos
con mayordetenimiento.

O NAHIKO / SAMAR
Amboselementossignificanbastante,pero
1. Nahiko puedeir solo y tambindelantede sustantivos, adjetivos
y adverbios.
Nahikoada!
Nahikodiruadu. Tienedinero suficiente.
Nahikohandiada. Es bastantegrande.
Nahikoberanduetorrida. Ha venidobastantetarde.
detrs de adjetivoso adverbios.
2. Samarva exclusivamente
Handisamarrada. = Nahikohandia da.
Berandusamar etorri da. = Nahikoberanduetorri da.

113
- Nonqoudaletxea
da hau? - Nonqoplazada hori?

- Nonooa
da Junkal? - Nonqoada Arantxa? - Nongoak
diraMaddietaBeat?

- Zer dahau? - Zer dahau? - Nonqoa

da taldehonetako
iendea?

- Noizkoeounkaria
da hau? - Noizkooqiada hori? Noizkoada telebistako
oaftidua?
 GOGORAEZAZU
a HO R / VI A K O I R U D IA K

F
t-:rr.

10
 IKASGAIA

NOTADA6OHAURRA?
 NOLA DAGO HAURRA?

O LOSVERBOSSINTETICOS
Los verbosen euskerase dividenen sintticosy perifrsticos.
Los verbossintticostienenciertasformasque se conjugansin
auxiliar,y los perifrsticos
o compuestosconstande dos elemen-
tos, uno de los cualeses el auxiliarizan.
Comparalas siguientes formasde presente.
FoRussrrurrcs FoRrs PERIFRASTTcAS
dago est gertatzen da ocurre
dabil anda hasten da comienza
daukat tengo jartzen dut pongo
dakizu sabes ikusten duzu ves
El nmerode verbossintticosempleadoshoyda es muy reducido,
perose utilizanmuy a menudo.En estetemavamosa estudiarlos pre-
egon (esfarle ibili (andar).
sentessintticosde los intransitivos

O Presentede EGON O Presentede IBILI

NI NAGO y0esl0y NI NABIL yoando
ZU ZUADE tests ZU ZABILTZA tandas
HURA DAGO lest HURA DABIL landa
GU GAUDE nosolrosestamos G U GABILTZA nosotrosandamos
ZUEK ZAUDETEvosotros
estis vosotros
ZUEK ZABILTZATE andis
HAIEK DAUDE ellosestn HAIEKDABILTZA ellos
andan

O Ejemplos:
Ni isiliknago.
Zu eseritazaude.
Zakurra lotua dago.
Gu nekatuakgaude.
Zuek aspeftutazaudete.
Haurraklo daude.
Ni presakanabil.
Zu poliki zabiltza.
Nire erlojuaondo dabil.
Gu kalean gabiltza.
Zuek beranduzabiltzate.
Gazteak mendiandabiltza.
Yo estoy callando.
T estssentado.
EI perroestatado.
Nosotrosestamascansados.
Vosotrosestisaburridos.
Losniosestndormidos.
Yo ando de prisa.
T andas despacio.
Mi relojandabien.
Nosotrosandamosen la calle.
Vosotrosandistarde.
Losjvenesandanen el monte.

Debemosdistinguirel uso de izan y egon. Si bien ambospueden

significar"estar",egon supone un estar esttico,sin movimiento:Lon-
dresen izan naiz (he estadoen Londres).pero gaixorik egon naiz (he
estado enfermo).

t49
I

O NOLA DAGO HAURRA?

l

1.-A la preguntanola? (cmo?)podemosresponderde diversas

maneras:por mediode adverbios,adjetivos,participios,
sustantivos
perfrasis
adverbiales,
etc.He aqualgunosejemplos:

-Nola dago haurra? *Cmo est el nio?

*Haurra, ondodago *El nio, est bien
gaisodago est enfermo
bakarrikdago est solo
zutikdago est de pie
lo dago est dormido
pozikdago est contento
haserredago est enfadado
etc. etc.
*Nola egin duzu hori? -Cmo has hecho eso?
*Gaizkiegin dut -Lo he hechomal
azkar rpidamente
lasai tranquilamente
eskuz a mano
harriz de piedra
eserita sentado
gogorikgabe singanas
honela as
etc.

2.-Honela,horrela,hala
El adverbioas se puedetraducirpor honela (de estamanera),
horrefa (de esa manera)o hala (de aquellamanera).
Ni honela nabil. Yoando as (de esta manera).
Zu horrela zabiltza. T andas as(de esa manera).
Jon haladabil. Jon anda as (de aquella manera).

3Nekatua / nekatuta
Respectoal usode los participiosexisieun dobleuso en la prctica
habladay escritaque interesadistinguir.
"Esl cansado"sueledecirsenekatuadago y nekatutadago; pri-
mera forma (nekatua)puedetomar el determinante plural(nekatuak),
la segunda(nekatuta:nekatu+ eta) es invariable.

neskanekatuadago pero neskanekatutadago

neskaknekatuakdaude neskaknekatutadaude

Neskaknekatutak daude es incorrecto.

150
4.- Gaixo/ gaixorik

Hay casosen que el empleodel sufijo'ik resultaopcional,sin que

steaadaningnmatizal significado:

Elenagaixodago. = Elenagaixorikdago. Elenaestenferma.

Botilak,hutsakdaude. = estnvacias.
botilak,hutsikdaude. Lasbotellas

"El nioestaburrido"
puededecirsede lassiguientes
maneras:

Haurraaspertuadago.
Haurraaspedutadago.
Haurraasperturikdago.

5.- EL CASOINSTRUMENTAL:
-Z

El sufijo-z es muy empleadopara expresarideasde instrumento

o
mediocon que se realizaunaaccin.

Porejemplo:

o rn e z I T a p ie
autoz I I en auto
motoz I ibili andar I en moto
autobusez I | autobs
trenez J L "n
en tren
makinaz --l a mquina
"':'""*- I idatzi escribir T
CSKUZ J L a mano
urez I f- de agua
ard.oz I de vino
I n"," llenar
ogtz I I de pan
diruz J L de dinero
harriz l- de piedra
egurrez I I I d" madera
burdinaz I egin I d" hierro
zementoz I I d" cemento
ladrilaz J L de ladrillo
euskaraz I T en euskera
erdaraz I hitzegin hablar | ", erdera
telefonoz J L por telfono

Si la palabraterminaen consonanteel sufijotoma una e (-ez):

oin + oinez,tren + trenez,ur t urez,egur ) egurrez,etc.

l5l
 MEMORIZA
LAS ESTRUCTURAS DE LA PAGINASIGUIENTE.
PARAREPASARLAS
UTILIZALASIMAGENES DE LA PAGINA160.

Aprendeel siguiente
vocabulario:

zutik: de pie
eseri: senlado
gaixo: enfermo
larri: grave,apurado
bizkor: vigoroso,con vitalidad
nagusi: jefe
haserre: enfadado
triste: triste
pozik: contento
bakarrik: solo
ongi: bien
gaizki: torcido,mal
kontu: cuenta
itsu: ciego
io: tocar (instrumento)
lotu: atado
askatu: suelto
burdina: hierro
zuzen: derecho,recto
oker: torcido,mal
okertu: torcer,-cido
kafesne: caf con leche
ala: o
hotz: fro
bero: caliente
bigun: blando
gogor: duro
baizik stno
esnebotila: botellade leche
ardo botila: botellade vino
bete: lleno
huts: vaco
ireki: abierto
itxi: cerrado
goiz: temprano
berandu: tarde
azkar= rpido
poliki: despacio
lapur: ladrn
isilik: callando
oinez: a pre
pareta: pared
ladrilo: ladrillo
ari da: est (juga)ndo
pilotari: pelotari
hitz egitendute: hablan
erdaldun: que ignorael euskera
erdara: idiomadistintodel euskera
(normalmenteel castellano)

152
 ffi
Nola dago Rupefio? - NoladagoOlentzero? - Nola dago gaixoa? - Nola dago aitonat
Ruperto,zutikdago. - Olentzeroeseritadaqo. - Gaixoa,lani dago. - Aitona,bizkordag:

1-
+2
' 2-
T
- ldoia,tristedago? - Ongial dagokontuar
- Noladagonagusia? - Ez,ldoiaez dagotriste; - NoladagoRobinson - Ez,kontuaez dagoo';
- Nagusia,
haserre
dago. ldoia,pozikdago. - Robinson,
bakarrik
dago. gaizkidagokontua.

tb, (:
7ll
&.-.',
- Zakurra,lotuadago? - Burdinazuzendago? - Noladagokafesnea
- Zer moduzjodu itsuak? - Ez, zakurraez dagolotua; - Ez,burdinaez dagozuzen; hotzaala beroa?
- Ederkijo du itsuak. zakurraaskatuadaqo. burdina,okertuadaqo. - Kafesnea,beroadag:

- Atzokoogiabigunadago? - Noladagoatea,
- Ez,alzokoogiaez dagobiguna, - Noladagoesnebotila? - Nola dago ardo botila? irekiaalaitxia?
gogorrabaizik. - Esnebotila,beteadago. - Ardo botila hutsa dago - Atea,irekiadago.

IL
- NoladabilAntton, - Noladabilkarakola,
goizalaberandu? azkaralapoliki? - Noladabiltzalaourrak? - NoladabilJosune?
- Antton,berandudabil polikidabil.
- Karakola, - Laourrak.
isilikdabiltza. - Josuneoinezdabil.

- Nolaegindutepareta?
- Nolaari da pilotaria,
palazalaeskuz?
- Nolahitzegitendute
erdaldunek?
- Erdaldunek erdaraz hilz
ffi'
- Nolahitzegitendute
euskaldunek?
- Euskaldunekeuskaraz
- Pareta.
adreiluz
eondute. - Pilotaria,
eskuzarida egitendute. hitzegitendute.
 ARI KETAK
m$K$qx&#$

E n".pondea lassiguientes
preguntas el elementoentreparnte-
utilizando
SIS.

1.- Noladagoanaia?(ongi).2.-Noladagoaitona?(gaizki).3.-Notadago
zapata?(askatua).4.-Nola dago baserrikoastoa?(lotua).5.-Nola dago
gelakoargia?(piztua).6.- Nola dago sukaldekoiturria?(irekia).7.-Nota
dago Andonirenedaria?(hotza).B.- Nola dago iturrikoura? (beroa).9.-
Nola dago eskolakoneska?(zutik).10.- Nola dago Pilirenosaba?(eseri-
ta). 11.- Nola dago andrearenboltsa?(hutsa).12.- Nola dago gaurko
ogia?(biguna).13.- Noladaudehaurtxikiak?(isilik).14.-
Notadaudegura-
soak? (pozik).15.- Nola daude goiko leihoak?(itxita).16.- Nola daude
herrikomutilak?(haserre).17.- Nola dabil Anarenerlojua?(gaizki).lB.-
Nola dabil Martarenahizpa?(bizkor).19.- Nola dabiltzabidekomotoak?
(azkar).20.- Nolabizidiraaberatsak?
(ederki).21.-
Nolabizidirapobreak?
(larri).22.- Nolaerantzundu ikasleak?(zuzen).23.-Nolajarri dituztelibu-
ruak?(oker).

El Uu.lo mismoen esteejercicio.

Al traducirla respuestaempleael sufijo
instrumental
-2.

1.- Nola dabilhaurra?(a pie).2.- Nola ibilidira gazteak?(en moto).3.-

Nola etorrida laguna?(en auto).4.- Nolajoan da lzaskunenahizpa?(en
tren).5.- Nolaari dira pilotariak?(a pala).6.-Martinek,nolaidatzidu esku-
titza? (a mquina).7.- Nola bete dituztebotilak?(de vino).B.- Nola hitz
egin du lokutoreak?(en euskera).9.-Nola egin dute horma?(de piedra)
10.-Nolaegindutezubia?(dehierro).11.- Nolaegindutehaurraren jostai-
lua? (de madera).12.-Nolaegindutebideberria?(de cemento).

preguntas
E n"rpondea lassiguientes las personas
cambiando comosi
fueraun dilogo:

1.- Nola zaudezu? (bien).2.- Nola zaudetezuek? (sentados). 3.- Nola

gaude gu? (contentos).4.- Nola nago ni? (aburrido).5.- Nola zabiltzazu?
(a pie). 6.- Nola zabiltzalezuek? (tarde).7.- Nola nabil ni? (rpido).B.-
Nolagabiltzagu? (mal).9.-Nolabizizarazu?(muybien).10.-Nolagetditu
zara etxean?(solo).'11.-Nola sartu zareteetxean?(callando).12.- Nola
idatziduzu eskutitza?(a mano).13.- Nola egin duzueetxea?(de cemen-
to). 14.- Nola hitz egin dute irratian?(en castellano).
15,-Nola utzi duzue
argia?(encendida). 16.-Zer moduzegin dut hori?(torcido).17.-Nolaireki
duzueatea?(conla llave).18.-Nola ekarriduzuboltsa?(vaca).

154
E pon en plurallas frasessiguientes.Recuerdaque si el participiollevaal
final-ta la formaquedainvariable.

1.-Argiapiztuadago.2.- Emakumea nekatuadabil.3.- Gizonzaharraese-

ritadago.4.- Ateaitxitadago.5.- Botilahoribeteadago.6.- Leihohura.ire-
kitadago.7.- Ogiaboltsansartuadago.B.-Txoriahiladago.9.- Lan hau
eginadago.10.-Haurraaspertuta dago.11.-Astoalotuadago.12.-Zaku-
rra askatutadabil. 13.- Gazteanekatutadago. 14.- ltsasontziagaldua
dabil.15.-Mahaiagaizkijarritadago.

El ttzutpena

1.- Yo estoycallado.2.- T estscontenta.3.- La mesaest torcida.4.-

Nosotrosestamosenfadados.5.- Vosotrosestisde pie. 6.- Las cuentas
estnmal. 7.- Yo ando derecho.B.- T andasa pie. 9.- Ese chicoanda
apurado.10.- Nosotrosandamostemprano.11.-Vosotrosandisdespa-
cio.12.-Los trenesandanbien.13.-Tu hermanoesttriste.14.-La her-
manade Garbieestaburrida. 15.-El balcnde casaesttorcido.16.-El
to de Aitorestgrave.17.-La madrede stevivesola.1B.-Vuestroamigo
hablamuy rpido.'19.-Estetrabajolo hemoshechoa mano.20.-La puer-
ta de abajoestabierta.21.-Estoycansadoperocontenlo.22.- La habita-
cin se ha ouedadovaca.23.- Los ladroneshan entradocallando.24.-
Habisllenadola botellade agua.25.-No hemosvenidoen cochesinoa
p ie . 26.- E stoshablanen eus k e ray c a s t e lla n o . 2 T .- C moq u ie re sla
leche,frao caliente?

M EMORIZAE L GUIONDE LA P A G I NAS I G UI E NT E

Y RE P A S A L O
EN LA PCINRI OI.

155
'--
E_E O NO L A Z A U D EO R A I N ?
a

- lmanol,badakitgaixorik
egonzarela..

- Nekatusamarra...
Nahikoondo.halaere. - Etagusaroak,
zermoduzdaude?

( vt
I f
\-lLl'l-fl
1,mw(
)
lltr .)
tt-za
+=r

- Ni baino hobeto. Marbella

aldeandabiltza
oDorretan.

Bakarrik
naqoetxean... - Ba,zerbaitbeharbaduzu,

10

r\

.1
nonbiziqaren...
badakizu
ff
Etorrinahiduzunean.

.-lmanol,ya s que has estadoenfermo.2.-Cmoests ahora?3.-Algocansado,pero bastantebien sin embargo.4.-y los

padres,qutal estn?5.-Mejorque yo. 6.-Andande vacacionespor Marbella.7.-Estoysoloen casa.8.-pues,si necesitasalgo g.-
ya sabesdndevivimos.10.-Vencuandoquieras.
 I RAKURGAIA

Alizia lmanolenizebada. Aitarenarreba gaztea,DenakGas-

teizenbizi dira. Aliziakbulegobateanegitendu lan eta lmanol
magisterioeskolandabil.Hirugarrenurteanomen dago,karrerako
azKenurtean.
Aurrekohileangaixorikegon da lmanoleta ez da kanpora
atera.Orainhobetodago eta berrizhasi da eskolan.Ondojantzia
dabil bada-ezpadaere'.zamarralodia du eta bufandabat lepoaren
inguruan,eguraldihotza dago eta. Autobusikez dago eta oinez
dabil.Aliziakbere iloba ikusi du eta poz handiahartu du hobeto
dagoelako. Bideerdiangelditueta hizketanhasidira:
-Kaixo, lmanol!Badakitgaixorikegon zarela.Nola zaude
orain?Bizkoral zaude?Aurpegizuriaduzuoraindik...
lmanoleknekatusamarradagoelaerantzundio.Antibiotikoasko
hartudu eta indarrikgabegeldituomenda. Ondodago,halaere.
lmanolengurasoakkanpoandira. Aitak hirurogeitabost urte
ditu eta jubilatuadago.Ama lanerajoatenda oraindikbainaaste
honetanoporrakhartu ditu eta kanporajoan dira biak. Aliziakzer
moduzdaudengurasoakgaldetudio lmanoli.
-Oso ongi!-erantzun dio mutilak-. Ederkibizidirahaiek!Ni
bainohobeto.Nik eskolarajoan behardut eta haiekbitarteanMar-
bellaaldeandabiltzaoporretan.
lmanolekez du inor etxeaneta bakarrikdagoelaesan dio ize-
bari.
-Eta zer moduzmoldatzenzara?-galdetu dio izebak.
Ederkimoldatzenomen da lmanol.Etxe ondoantabernabat
dago eta hantxebazkaltzenomen du. Tabernakonagusiaamaren
lagunhandiada eta semebezalatratatzenomendu.
-Bada, zerbaitbeharbaduzu,badakizunon bizigaren:lradier
kalean,bigarrenatarian,lehenengobizitzan.Etorrinahiduzunean.
Badakizugureetxeazureadela.

O GALDERAK

1 Zer diralmanoletaAlizia?
2.- Alizia,amaren ahizpa da?
3.- lmanolen aitaAliziarenanaiada?
4- Nonbizidiradenak?
5. Zenbaturteditu magisteriokarrerak?
6.-Nolaegonda lmanolaurrekohilean?
7.-Zerjantzidu gaurlmanolek?

157
 8.- NolakoeguraldiadagoGasteizen?
9.-Aliziak,
zergatikhartudu poz handia?
10.-Koloreonaal du lmanolek?
11.-Norkesandu nekatuadagoela?
12.-Gazteaal da lmanolenaita?
13.-Amajubilatua dago?
14.-Nondabiltzalagurasoak esandu lmanolek?
15.-Nordu lmanoleketxean?
16.-Zermoduzmoldatzen da lmanolbakarrik?
17.-Norda amarenlagunhandia?
18.-Nolatratatzendu lmanoltabernakonagusiak?

O "BADAKIZUNON BIZIGAREN"

En la pgina108 hicimosuna alusinal sufijo-ela utilizadoen

las subordinadassustantivas.

Cuandola oracinsubordinada es una interrogativa

(interro-
gativaindirecta),
el sufijosubordinante
es -en.

O Ejemplos:

Neskak: "Zer dahori?"

Neskak,horizer den galdetudu.
La chica ha preguntadoqu es eso.

Nagusiak:"Nondagoegunkaria?"
Nagusiaknon dagoenegunkariagaldetudu.
Eljefe h preguntadodnde est el peridico.

Albertok Lurdesi:"Ze( duzueskuan?"

Albertok,zer dueneskuangaldetudio Lurdesi.
Alberto [e ha preguntadoa Lurdes qu tiene en la mana.

Aliziak:-Badakizu non bizigaren?

lmanolek:-Bai, badakitnon bizizareten.

1513
 preguntas:
El R".pondea lassiguientes

1. Joxek:"Norda hori?"
Zer galdetudu Joxek?

2. Lupek:"Liburuhaupolitada?"
Zer galdetudu Lupek?

3. Bittorrek:"Nolakoada kotxea?"
Zer galdetudu Bittorrek?

4. Osabak:"NoladagoMartin?"
Zer galdetudu osabak?

5. Aitorrek:"Noizetorridiralagunak?"
Zer galdetudu Aitorrek?

6. lrakasleak:"Norkhartudu nireboligrafoa?"
Zer galdetudu irakasleak?

7. Martinek:"Norenada liburuhau?"
Zer galdetudu Martinek?

B. fzaskunek:"Nongoada neskahori?"
Zer galdetudu lzaskunek?

9. Emakumebatek:"Zenbalbaliodu haragiak?"
Zer galdetudu emakumebatek?

fl purutraducir frasesten en cuentasi la subordinada

las siguientes es una
interrogativaindirectao no (en el primercaso normalmente llevaruna
partculainterrogativa
acentuada'.qu,dnde,quin,etc...).

1.-Elorofesor ha dichooue estoestmal.

2.-Losnioshandichoqueestnaburridos.
3.-Creoque handejadola radioencendida.
4.-Thas preguntadoqu horaes.
5.-lakiha preguntadodnde vive Matilde.
6.-Yas quin ha venido.
7.-Misamigosdicenque hanvenidoen coche.
le ha preguntado
B.-Alicia a lmanolqu tal estnsus padres.
9.-lmanol que estnbien.
le ha respondido
1O.-Laabuelaha dichoque el abueloestmejor.

159
 - NoladagoRuperto? - NoladagoOlentzero? - Nola dago gaixoa? - Nola dago aitona?

?-
1 +L
t] ' 2-
T
- Noladagonagusia? - ldoia,tristedago? - NoladagoRobinson - Ongial dagokontua?

tb,
Ts
,.P=
- Nola dago kafesnea,
- Zer moduzjodu itsuak? - Zakurra.lotuadaqo? - Burdinazuzendaoo? hotza ala beroa?

- Nola dago atea,

-Atzokoogiabigunadagor - Noladagoesnebotila? irekiaala itxia?

ikoA

- Nola dabilAntton, - Nola dabil karakola,

goiz ala berandu? - Noladabiltza
laourrak? - NoladabilJosune?
azkar ala poliki?

- Nola ari da pilotaria, Nolahitzegitendute

ffi'
- Nolahitzegitendute
- Nolaegindutepareta? palaz ala eskuz? erdaldunek? euskaldunek?
 GOGORAEZAZU

O NOIA Z A UDEO R A N ?

f
('Vt
rl

|vLlt-2
ilpi#
vt

/t u-zt
\\

l( t t, ) \+,<

S-5:
L- , . ' . ,'<
:- r' r '
-.. _. 10
F- llFrrl --

il@=
!----:--L ,
? z -:l

ffi
 IKASGAIA

ZERTARA
ZATOZTE?
 ZERTARA ZATOZTE?

Los presentessintticosde joan (ir) y etorri (veniQse conjugan

comosigue:

O Presentede JOAN O Presentede ETORRI

Nl NOA yovoy Nl NATOR yovengo
ZU ZOAZ tvas ZU ZATOZ tvienes
HURA DOA lva HURA DATOR lviene
GU GOAZ nosotros
vamos GU GATOZ nosotros
venimos
ZUEK ZOAZTE vosotros
vais ZUEK ZATOfiE vens
vosotros
HAIEK DOAZ van
ellos HAIEK DATOZ vienen
ellos

Con estos verbos combinaremosel aprendizajede los casos nora

(a dnde)y nondik (de dnde).

O El caso adlativo:NORA
El sufijoque correspondea la preguntanora (a dnde)es -ra.
*Nora zoaz? -A dnde vas?
-Mendira noa. -Voy almonte.

Si el nombreterminaen consonante
tomauna e: -era.
Laneragoaz, Vamosal trabajo,

Tratndosede nombrespropiosde lugarterminadosen consonante,

el sufijo es simplemente-a, sin embargo,puede emplearsetambin
-era:

Bilboranoa. pero Gasteiza (o Gasteizera)noa.

Baionaranoa. Parisa(o Parisera)noa.

Los demostralivos y adverbios tienenlas siguientesformas:

Dertrosrnnrryos Aovennlos
hau + honetara aeste, hemen t hona aqu
hori I horretara aese hor + horra ah
hura+ haara aaquel han t hara all

Nietxe honetara noa eta zuharlarazoaz.

Yovoy a estacasa y t vas a aqulla,

Ekarri paperak hona eta eraman liburuak hara.

Trae lospapeles aqu y lleva los libros all.

165
 O El caso ablativo:NONDIK
El sufijocorrespondiente a la preguntanondik (de dnde,desde
dnde)es -tik; -etik si el lexematerminaen consonante.
Ni eskolatik nator. Yovengode la escuela.
Zuek lanetikzatozte. Vosotrosvensdeltrabajo.
Los nombrespropiosde lugar,tanto los terminadosen vocalcomo
los terminadosen consonante, toman-tik,pero con los segundostam-
binpuedeemplearse-etik:
Bilbotiknator.
Gasteiztik(o Gasteizetik)nator.

.Si el nombrepropioterminaen -l o -n, -tik se transformaen -dik,

pudiendo emplearse
iambin-etik
Usurbildik(o Usurbiletik)nator.
lrundik (o lrunetik)nator.
Los demostrativos y adverbios tienenlas siguientesformas:
Demostrativos Adverbios
hau -) honetatik de este hemen r hemendik de aqu
hori + horretatik de ese hor + hortik de ah
hura hartatik de aqul han + handik de att

Iturri honetatik ur hotza dator; horretatik, beroa.

De esta fuente viene agua fra; de sa, caliente.
lendeahandik eta hemendikdator
La gente viene de all y de aqu.

El sufijotambinpuede aplicarsea adverbiosde tiempo,en cuyo

caso la preguntasera noiztik (desde cundo):atzotik (desde ayer),
gaurtik (desdehoy),bthartik(desdemaana),lehendik(de anfes),etc.

Resumiendo:
Nombres DemostrativosAdverbios

comunes vocal etxeRA

cons^ lanERA
honetara hona
NORA horretara horra
propros vocal BilboRA hartara hara
cons. ParisA

comunes vocal etxeTlK

cons. lanETlK
honetatik I hemendik
NONDIK honetatik I hortik
propios voc,con. ParisTlK hartatik
-1,-n lrunDlK I handik

166
 O ZERTARADATORKARMELE?

Aadiendoa los verbos la terminacin-tera o -tzera se obtienen

unasformasque expresanideasde finalidad:

garbilu ) garbitzera a limpiar

egin ) egitera a hacer
erosi ) erostera a camprar
elc.

es zerlara (a qu).
La preguntacorrespondiente

Por ejenrplo:

-Zertara dator Karmele? -A qu vieneKarmele?

-Karmele,lan egiteradator. -Karmele,viene a trabajar.

-Zertarajoanzara iiurrira? -A qu has ido a la fuente?

-Eskuakgarbitzerajoan naiz. -He ido a lavarme las manos.

La forma-tera se utilizacon participios

terminadosen -n, -si, -zi, -
tsi, -tzi, -txi, comopodrsver en los siguientes
ejemplos:

.TZERA .TERA

ATERA ) ateratzera (a sacar) EMAN + emalera (adar)

)
BAZKALDUbazkaltzera (acomer) + (a
EDAN edatera beber)
BETE+ betetzera (allenar) JANt jatera(acomer)
t
EKARRIekartzera (atraer) EGIN+ egitera (ahacer)
ESKATU + eskatzera (apedi) ENTZUN ) entzulera
(aor)
GALDETU t galdetzera (apregunta) + (a
EROSI erostera comprar)
GARBITU + garbitzera (alimpiar) IKASI ) ikastera(aaprender)
HARTU + hartzera (acoger) i
IKUSI ikustera la ver)
HlL, hiltzera (amatar) ERAKUTSI (amostrar)
t erakustera
lBlLl) ibiltzera(aandar) )
IRABAZI irabaztera (aganar)
JO) jotzera (apegar) UTZI+ uztera(adejar)
LAGUNDU a laguntzera (aayudar) lTXl.) ixtera(acerra}

to/
 MEMORIZA
LAS ESTRUCTURAS DE LA PAGINASIGUIENTE.
PARAREPASARLAS
UTILIZALASIMAGENES DE LA PAGINA177.

Aprendetambinel siguientevocabulario:

erori: caer
jaiki: levantarse
ohe: cama
sagu: ratn
zulo: aguJero
igo: subir
aulki: asiento
jaitsi: bajar
eskailera: escalera
haize: viento
autobus: autobs
iritsi: llegar
ibiltzendira: suelenandar
hegazkin: avin
euri: lluvia
euriaari du: llueve
goitik behera: de arribaabajo
batetik bestera: de una (parte)a otra
zine: cine
behi: vaca
edan: beber
hartu: coger
harategi: carnicera
haragi: carne
hitz egin: hablar
familia: familia
bazkaldu: comer(al medioda)

r68
 Noradoazhaurrak? - Noradoazlangileak? - Noraerorida gizona? - Nondikjaikida Eneko?
Haurrak
eskolara
doaz. - Langileak,
laneradoaz. - Gizona,
lurreraerorrda. - Eneko,ohetikjaikida.

*-

- Nondikafierada sagua? - Noraigoda Martina? - N ondijkai tsi dal aki ? - Nondiksartuda haizea?
- Sagua,zulotikaterada. - Madina,aulkigainera
igoda. - laki,eskaileratik jaitsida - Haizea,leihotik
sartuda.

- Nondiknoraibiltzen
dira
Sondikakohegazkinak?
- Sondikakohegazkinak,
BilbotikLondresa
O etaLondrestik
ibiltzen
dira.
Bilbora

- Noradoaautobusa? Nondikiritsida trena?

- Autobusa,
Tolosaradoa. Trena,lrundikiritsida.

/ / l ,,r
r,,t,
/,//t,tr,,
//t"'t'

- Nolaaridu euria? - Nondiknoradabiljendea? - Zenbaldagohemendik hara?

- Euria,goitikbeheraaridu. - Jendea.batetikbesteradabil. - Hemendikhara,bi kilometro
daude

Zerlaradoalneszinera? - Zerlaradoabehia? - Zerlaradoaemakumea?

Ines.oelikula
batikustera
doa. - Behia,uraedaleradoa. - Emakumea, autobusahartzeradoa,
qF
a A"l'
J,t'fiSq^
tw
-'-
- Zerlarajoa garaharategira? - Zerlaradoa mutila? -Zerlaradatorfamiliihau?
haragiaerosterajoatengara.
- Harategira, - Mutila,
telefonozhitzegitera
doa. - Familia hau,bazkalzeradator
 ARIKETAK

el presente
E tl"nu los huecosutilizando de joan.
sinttico

E l^tlo mismoconel presente

de etorri.

1.- Ni etxetik...2.- Zu lanetik...3.- Baserritarrak menditik...4.- ZuekParis-

tik...5.-Gu B easaindik...6.- h a iz eg o g o rra . . . 7 .Ni
lt s a s o t ik - h a n d ik . . . 8 . -
Txoriazuhailzhonetara...9.-Guurru t it ik . .1.0 . -A u t o abkid eh a rt a t ik . .1. 1 . -
Zu hona... 12.-Mikelenanaiahortik... 13.-Zuekkalehorretatik...

E preguntas
R".pondea las siguientes el elementoentreparn-
incluyendo
tesis.

1.- Noraeramandutegaixoa?(klinika). 2.- Norajoanda amona?(etxe).3.-

Noraigodiraneskak?(mendi). 4.- Noraerorida papera?(lur).5.- Norajai-
tsi da ama?(behe).6.- Norasartuda jendea?(barru).7.-Noraateradute
zakurra?(kanpo).B.-Noradoa trena?(Altsasu). 9.- Noradoa hegazkina?
(Argentina).10.- Norajoan da Zurie?(Gasteiz).11.-Noradatozzahar
ho r iek?(hemen).12.-Noradoa z g a z t eh a u e k ?(h o r).1 3 . - No ra e ra ma n
(han).14.-Noraerorida giltza?(zulohau).15.-Norajaitsi
dituzteliburuak?
da helikopteroa? (plazahori).16.- Nora igo dira gizonak?(mendihura).
17.- Norajoan da aita?(dendahori).18.- Noraeramandituzteontziak?
(mahaihura).

El uutlo mismoconel siguiente

ejercicio.
1.- Nondikigoda Joxe?(eskailera). 2.- Nondikerorida mutila?(balkoi). 3.-
Nondikdatorandrea?(eliza).4.-Nondikjaikida haurra?(lur).5.- Nondik
itxiduteatea?(barru).6.- Nondiksartuda zakurra?(kanpo). 7.- Nondikigo
d a karakola?(horma).B .- Nond ikd a t o ra rg ia ?(g o i).9 . - No n d ike s k a t u
dituzteedariak?(taberna). 10.-Nondikdatortrena?(Miranda). 11.-Nondik
iritsida eskutitza?(Paris).12.- Nondikaterada hegazkina? (Forondako
aireportua).13.-Nondiketorrida Martin?(Beasain). 14.-Nondik ekarridute
sag ardoa?(Usurbil). 15.-Nond ika t e rad a ma n if e s t a z io a(h?e me n ).1 6 . -
Nondikpiztuduteargia?(hor).17.-Nondikdatorhaizea?(han).18.-Non-
dik hartuduteegunkaria? (hor).19.-Nondikedandu gazteak? (botilahau).
20.-Nondikdatozikasleak? (eskolahori).21.- Nondikekarridituzteburdi-
nak?(lantegihura).22.-Nondiksartudiralapurrak? (leihohau).23.-Non-
(herrihura).24.-Nondikateradiralangileak
dik datozbaserritarrak? (bilera
h o r i).

t 10
 preguntas
El R"rpondea las siguientes el elementoentreparn-
incluyendo
tesis.

1. Zerlaradatorosaba? (bazkaldu)
2. Zerlaradatozikasleak? (fisikaikasi)
3. Zertaradoaz gurasoak? (taxibat hartu)
4. Zerlarajoatengaratabernara? (zerbaitedan)
5. Zerlaraetorridirahaurrak? (goxokiak jan)
6. Zerlaradatozneska gazleak? (musikaentzun)
7. Zerlarajoandiralagunak? (partidua ikusi)
B. Zerlaraetorridira langileak? (hitzegin)
9. Zerlarajoanda semea? (diruaeskatu)
10. Zerlaraigo da alabaetxera? (amaikusi)
11. Zertaraetorrida auzokolaguna? (telefonoz hitzegin)
12. Zertarajoatengaraohera? (loegin)
13. Zerlaradoa andrea? (arraina erosi)
14. Zertarajoanda ligogarajera? (kotxeaatera)
15. Zerlarajoanda lxabelenahizpaiturrira? (botilabete)
da Koldokalera?
16. ZerLarajaitsi (bueltabat eman)

E ttzutpena
frases.
Traducelas siguientes

1.- Voy a casa. 2.- l vas al trabajo.3.- Gorkava a su habitacin.4.-

Nosotiosvamosall.5.- Vosotrosvis a comprar pescado.6.- Los chicos
van a la playa.7.-Yovengodel trabajo.B.-Tvienesde casade ltziar.9.-
De allvienemuchagente.10.-Venimosa pie. 11.-Vosotros vensde mi
pueblo.12.-Losniosvienena ver la televisin.

fl L-Te hascadoal suelo.2.- Esegrupoha salidode la reunin. 3.- Hemos

llevadola mesa a la 4.-
habitacin. El profesor
ha ido a la escuela. 5.- De
mi puebloa la playahayserskilmetros. 6.-Habisllegado tardeal trabajo.
7.- Hemossubidodespacioal montey hemosbajadopor ese camino.B.-
Porla maanahas ido a Bilbaoy por la tardea Vitoria.9.- He sacadolas
cosasde esa bolsa.10.-Los nioshan vistoel partidode aquelbalcn.
11.-Tu hermanoha bajadode aqueltreny ha subidoa ese autobs.12.-
Te has levantado tempranode la cama. 13.- El autobsha tradoa los
alumnosde la escuelaa casa.14.-ldoia ha dichoqueAlbertoha venidode
all. 15.-creo que los ladroneshan entrado por ah. 16.-Tomsha pre-
ountadode dndeha venidoesacarta.17.-Yas a dndehabisido'

tll
E U"nu los huecosde estasfrasesponiendolos sufijos-en, -ko o -tik segn
convenga.

1.- Errenteria... autobusean Mik e l. .a. n a iaik u s id u t . 2 . - A n d re . .b. o lt s a . . .

. t x e . . .ja it s i g a ra k a le ra .4 . - A mo n a . . .
d ir ua erori da. 3.- Gu A ndoni. . e
herri...etxeakoso zaharrakdira.5.- lkasleakirakasle... gela...ateradira.
6.- Zurelagun...zakurraetxe...atariansartuda.

E u preposicincastellanade puedetraducirsepor esos mismossufijos.

Tmaloen cuentaa la horade traducirestasfrases.

1.-Hemosvenidode Lasarteen el autobsde Tolosa.

2.- El amigode Koldoes de Durango.
3.- La hermanade Piliha salidodelcochede Ins.
4.- Tusrevistasestnen la mesade la habitacin.
5.- lsabelha vistoa su hijode la ventanade casa.

MEMORIZAEL DIALOGODE LA PAGINASIGUIENTE

Y REPASALO
EN
LA 178.

172
O L AGU N T Z A E D E R R A

- Zerlara zaloz hona? -Zuri laguntzera nator!

-Ongi da. Arraultzahauektxokohartaraeramanbeharditugu -Heldu hortik.

I
(J

-Eta goazenpoliki-poliki...

1:

-Nork arraiobotadu azal hau lurrera? -Baldarra!Orain,dena garbituarle ez zara hemendikaterakol

10

-Eta ondoren, zoaz zuzen-zuzenetxeradutxabat haftzera -Laguntzaederraeman didazu!

1.- A qu vienesaqu?2.- Vengoa ayudarte.3.- Estbien.Tenemosque llevarestoshuevosal rincn.4.- Agarrade ah...5.-

Y vamosdespacito. 7.- Quinrayosha ehadoestapeladuraal suelo?8.- Torpe!Ahora,no saldrsde aqu hastaque limpies
todo!9.- Y desousvetederechoa casaa tomaruna ducha.10.-Menudaavudame has dado!
 I RA KURGAIA

Xabierrekbederatziurte ditu. Mutiko azkarrada baina

bihurrisamarraere bai.Batzuetanbehintzat.Gaurlarunbata
da eta ez du eskolarik.Berandusamarjaikida ohetik,presa-
rik gabe gosaldudu eta kanporaaterada bueltabat emate-
ra. Eguraldiona dago kanpoan:ez du euria ari eta eguzki
ederradago.Xabierbatetikbesteraibilida kaleanbainaez
du lagunikaurkitueta azkeneanaspertuegin da bakarrik
ibiltzen.Orduanaitarendendarajoateaerabakidu.
Xabierrenaitakjanaridendatxiki bat du Kale Nagusian
eta denetiksaltzendu han: ogia, esnea, arraulzak,frula,
kontserbaketa abar.Gehienetanez du lan handirikizaten
bainagaur bai eta ezin du denborarikgaldu.Xabierrekden-
dakoatea irekidu eta barrurasartuda. platanobat hartudu
eta jaten hasida. Aitak,ikusiduenean,zerlaradatorrengal-
detudio:
-Zerlara zaloz hona?Lan handiadut orain...
Xabierrek,laguntzeradatorrelaerantzundio. Orduan
aitakarrautzakaxabat eramanbehardutelaesandio:
-Laguntzera zaloz? Benetan?Begira,bada: arrautza
hauektxoko hartaraeramanbeharditugu.Zuk helduhortik
eta nik hemendik. Goazenpoliki-poliki.
Horrelaegin dute.Xabierrekalde batetikhartudu kaxa,
aitak bestetiketa eramatenhasi dira. Halakobatean,aita
irristatuegin da eta lurreraerorida. Arrautzakere lurrera
eroridiraeta, noski,denakpuskatudira.
Zer gertatu da? Zergatikerori da aita?
Hauxegertatuda: Xabierrek,platanoabukatuduenean
Iurrerabota du azala,aitakez du ikusi,zapaldudu, irristatu
da eta lurreraerorida.
Aitak-semeak lurreaneseritadaude.Xabierrekburugai-
neandu kaxaeta zikin-zikina dago.Goitikbeherazikinduda.
Aitak eskuanhartu du platanoazalaela honelagaldetudu
haserre:
-Nork arraiobotadu azalhau lurrera?
-Nik... -erantzun du Xabierrek.
Mutikobaldarradela esan dio aitak Xabierrieta dena
ondo garbituarte ez dela handikaterako.Ondorenetxera
joatekoeta dutxaon bat hartzeko.
Laguntzaederraemandio Xabierrekaitari!!

t 74
O GALDERAK

1. ZenbaturtedituXabierrek?
2. Nolakoada Xabier?
3. Noizjaikida gaur?
4. Nolagosaldudu?
5. Zerlaraaterada kanoora?
6. Eguralditxarraal dagogaur?
7. Nondiknoraibilida Xabierkalean?
8. Norajoateaerabakidu?
9. Nondu dendaXabierren aitak?
10. Zer saltzendu aitak?
11. Nongoateairekidu Xabierrek?
12. Zer hasida jaten?
13. Zer galdetudio aitakdendansartudenean?(subord.)
14. Zer erantzun dio Xabierrek?
15. Nolahartudute kaxa?
16. Xabierirristatual da?
17. Noizbotadu Xabierrekazalalurrera?
18. Noladaudeaita-semeak lurrean?
19. Zer galdetudu aitakhaserre?(subord.)
20. Nolakomutikoadelaesandio aitakXabierri?
21. Zerlaraioanbehardu Xabierreketxera?

azkar: espabilado;bihurri: travieso;batzuetanbehintzat:algunasveces al menos;larunbat:

sbado;presarik gabe: sin prisa;gosaldu: desayunar;eguraldi: tiempo(atmosfrico);eguzki:
sol;joatea erabakidu: ha decididoir; Kale Nagusia:CalleMayor;denetik saltzendu: vendede
todo;eta abar: etctera,ezin du: no puede;denbora:tiempo;-ten hasi: empezara, ikusi due-
nean: cuandoha visto;benetan: en serio;halako batean: en una de estas;bukatu duenean:
cuandoha terminado;zapaldu: pisar;irrstatu: resbalar;puskatu: romper;zikindu: ensucar;
joateko: que vaya; hartzeko: que tome

t15
 . .,ETORTZEKO
ESANDU''
En temasanterioreshemosindicadoque las oracionescompletivas
se subordinanpor mediodel sufijo-(e)la(p9.108),y si son interrogati-
por mediodel sufijo-(e)n(p9.158).
vas indirectas
cuando se tratade oracionesimperativas
la subordinacin
se reali-
za por mediode la terminacin-t(z)eko.
Ejemplos:
Amak alabari:"Etorri!"
+ Amak,etortzeko esan dio alabari.
(La madre le ha dicho a la hija que venga)
Aitak semeari: "Joanetxera!"
+ Aitak,etxerajoateko esan dio semeari.
(El padre le ha dicho al hijo que vaya a casa)
Koldok lagunari:"Erosiegunkaria!"
-> Koldok,egunkariaerostekoesandio lagunari.
(Koldo le ha dcho alamigo que compre el peridico)

IE R"rpondea lassiguientes
preguntas:
1. Neskak:"Ekarriliburua!"
Zer esandu neskak?
2. Martinek:"Garbitu eskuak!"
Zer esandu Martinek?
3. Mutilak:"lrekiatea!"
Zer esandu mutilak?
4. Anaiak:"Sartubarrura!"
Zer esandu anaiak?
5. Nagusiak:"Hasilanean!"
Zer esandu nagusiak?
6. Felipek:"Ez etorriberandu!"
Zer esandu Felioek?

O "ETORRINAHIDUZUNEAN"
La terminacin-(e)neansirveparasubordinaroracionestemporales.
Sus equivalentes en castellanollevanel adverbiocuando.
Ejemplos:
Anaiairitsidenean bazkaldudugu.
Hemos comidocuando ha ttegado elermano.
Lanabukatu duenean aterada.
Ha salido cuando ha terminado eltrabajo.
Etxeansartuda ata ikusi duenean.
Ha entradoen casa cuando ha visto al padre.
Azalazapaldudueneanerorida.
Se ha caido cuando ha pisada la peladura.
Etorrinahiduzunean!
iVencuando quieras!
 Noradoazhaurrak? Noradoazlangileak? - Noraerorida gizona? Nondikiaikida Eneko?

- Nondikarterada saoua? - Noraigoda Martina? jaitsida laki?

Nondik Nondiksartuda haizea?

- Nondiknoraibiltzen
dira
Sondikakohegazkinak?

Noradoaautobusa? - Nondikiritsida trena?

- Nolaaridu euria? - Nondiknoradabiljendea? - Zenba|dagohemendik

hara?

- ZerlaradoaIneszinera? - Zerlaradoabehia? - Zertara

doaemakumea?
w a A-l-
0rl0544,.
*"1-^
-r--i
tw
- Zerlarajoatengaraharategira? - Zerl,ara
doamutila? -Zelara datorfa ri l i ahau?
 GOGORAEZAZU

O LA G U N TZAED E R R A

t
o 4l.

ffi&
---',tf, ("
ffi

##fr
---,-_,t

^.IWR
&m-
10

r^ fnPe /^\
,<l\=J
-

M/rff* I :f\--\ .4
Kl:t
--'g /$'q^^)
\?-^
I
ill hr\ LJW
 IKASGAIA

EGUNERO
NAIZ
ETORTZEN
 EGUNEROETORTZENNAIZ

O En el tema7 hemoshabladode los verbosperifrsiicos.Unien-

do a un participiola forma auxiliarformbamosuna perfrasis
equivalenteal pretritopedectoespaol(accinterminada):egin
du (ha hecho),hartu duzu (has cogido),hasi da (ha empezado),
igo naiz (he subido),etc.

Aadiendoal primerelemento,al nominal,las terminaciones

-ten o -tzen obtenemosun presentehabitual(accininacabada):

egiten du = hace habitualmente,suele hacer

hartzen duzu = coges habitualmente,suelescoger

hastenda = empieza, suele empezar

igotzennaiz : subo, suela subir

Recuerdalo dichoen la p9. 169:la mayorade los verbosfor-

man el nombreverbalcon la terminacin-tze, pero los terminados
en -n, sibilante+ i {-sr,-zi, 4si, 4zi, 4xi) o -ztu lo hacencon -te.

He aqu una listade verbosque en su mayoradebesconocer

ya. Repsalos con su correspondienteformahabitual.

. NOMBREVERBALEN .TZE
askatu t askatzen soltar
eskatu + eskatzen pedir
nekatu -t nekatzen cansar
bukatu -+ bukatzen acabar
gertatu -t gertatzen ocurrir,suceder
prestatu + prestatzen preparar
aurkitu aurkitzen encontrar
garbitu garbitzen limpiar
gelditu gelditzen detener,quedarse
jarraitu jarraitzen continuar
galdetu -t galdetzen preguntar
ezagutu -a> ezagutzen conocer
lotu .> lotzen atar
agertu ..> agertzen aparecer
aspertu aspertzen aburrr
ulertu .>
- ulertzen comprender
hartu -+ hartzen coger,tomar
sartu + sartzen entrar,meter
gosaldu + gosaltzen desayunar
bazkaldu + bazkaltzen comeral medioda
afaldu .> afaltzen cenar

181
 galdu + galtzen perder
heldu + heltzen agarrar
bildu + biltzen recoger
lagundu -> laguntzen ayudar,acompaar
ekarri + ekartzen traer
jarri -> jartzen poner
irakurri -> irakurtzen leer
etorri etortzen venir
erori + erortzen caer
eseri + esertzen sentar
ibiti -> ibiltzen andar
erabili + erabiltzen usar
erabaki + erabakitzen decidir
ireki -t irekitzen abrir
jaiki + jaikitzen levantarse
atera ..> aleralzen salir,sacar
bete -t betetzen llenar
bota + botatzen echar
igo -t igotzen subir
jo + jotzen pegar,sonar
hil t hiltzen morir,matar

. NOMBREVERBALEN .TE
piztu + pizten encender
edan t edaten beber
eman ematen dar
eraman eramaten llevar
esan + esaten decir
izan -> izaten ser,estar,tener
jan + jaten comer
joan + joaten ir
egin -t egiten hacer
egon + egoten estar
entzun + entzuten or, escuchar
erantzun + erantzuten responder
hasi t hasten empezar,comenzar
ikasi t ikasten aprender,estudiar
ikusi ikusten ver
erosi + erosten camprar
idatzi + idazten escribir
jantzi .> jazten vestir
iritsi iristen llegar
jaitsi + jaisten bajar
itxi ixten cerrar
utzi + uzten dejar

r82
. OHA RRA K

1.-Recuerda que los verbosegon, ibili,joan y etorrtienenun pre-

(simple)
sentesinttico que hayque distinguirlodel habitual.
dago = est pero egoten da = suele estar
nabil = ando ibiltzen naiz = sueloandar
doaz = vn joaten dira = suelenr
zaloz = venes etortzen zara = sueles venir

Lo mismoocurrecon elverboizan.
ona da = es bueno pero ona izaten da = sueleser bueno
dirua du = tienedinero dirua izaten du= suele tenerdinero

2.'Otro grupo especiales el de los verboscompuestosde izan:

balio izan (vale), behar izan (necesitar,deber), nahi izan (querer,
desear), bizi izan (vivir), uste izan (creer, esperar), ari izan (estar
haciendoalgo). Estos verbos incluyena izan e izaten en la formacin
del pretritoperfectoy del presentehabitual.
Porejemplo:
behardu = cesit? nahi du - quiere
behar izan du = ha necesitado nahi izan du = ha querido
behar izatendu = suelenecesitar nahi izatendu = suelequerer

. A S TE K OE GU N A K
ffig&spg L& $&&&N&
tutl::es

astelehen lunes ostiral viernes

astearte martes larunbat sbado
asteazken miercoles igande domingo
ostegun jueves

Respondiendo a la preguntanoiz (cuando)los dasde la semana

van en el casoinesivo:-(e)an:
-Noiz da afaria? -Cundo es la cena?
-Ostiralean. -Elviernes.
-Noiz joaten zarelemendira? -Cundo solisir al monte?
-lgandean Eldomingo.

183
 O ORDUAK
rd\s H0RAS
Zer ordu da? significa Quhora es?
Zer ordutan? A qu hora?
O ZER ORDUDA? O ZERORDUTAN?
1 ordu bata la una ordu batean a la una
2 ordu biak lasdos ordu bietan a lasdos
3 hirurak las tres hiruretan a las tres
4 laurak las cuatro fauretan a lascuatro
5 bostak las cinco bostetan a lascinco
6 seiak /as seis seietan a las seis
7 zazpiak las siete zazpietan a las siete
8 zortziak lasocho zortzietan a las ocho
9 bederatziak las nueve bederatzietan a lasnueve
10 hamarrak lasdiez hamarretan a lasdiez
11 hamaikak lasonce hamaiketan a lasonce
'f2 hamabiak lasdoce hamabietan a lasdoce
Eiemplo:
-Zer ordv da? -Quhoraes?
-Orain,hamabiakdira. -Ahorason lasdoce.
-Zer ordutanateratzenzara lanetik? -A qu hora salesde trahajar?
-Ordubatean. -A la una.
-Eta noiz bazkaltzenduzu? -Y cundosuelescomer?
-Ordubietan.Lauretanberriz -A las dos. A las cuatro vuelvo
joatennaiz laneraetazazpiak otra vez al trabajo y estoy all
arte egotennaizhan. hasta las siete.

Aprendetambin los siguientesadverbiosy frmulastemporales.

lehen: antes goizean: por la maana
orain: ahora eguerdian: al medioda
gero: luego arratsaldean: por la tarde
gaur: hoy arratsean: al anochecer
beti: siempre iluntzean: alanochecer
berriz: otra vez gauean: por la noche
arte: hasta
ondoren: despus inoiz + ez: nunca
behin ere + ez: nunca
batzuetan: algunasveces
beste batzuetan: otrasveces
gutxitan: pocasveces
askotan: muchasveces
gehienetan: generalmente

MEMORIZAEL GUION DE LA PAG. SIGUIENTE,"ITZIARRENEGUNA".

PARAREPASARLOUTILIZALAS IMAGENESDE LA PAGINA194.

184
 O ITZIA R R E N E GU N A

- ltziar,egunero,
zazpietanjaikitzenda. Dutxahartzendu Jaztenda, gosaltzen
du

6 7

o o
tf
etaetxetikateratzenda. Bideanequnkaria hastenda lanean etaordubateanbukatzen
erostendu. Bederatzietan du.

9 10 11 12

e @
tl #n f,
Arratsaldean eta gero
du
Ordubietanbazkaltzen seiakarteegotenda bulegoan. Ondoren batiatendu
bokadilo ikastera
inglesa joatenda,

13 14 15 16

etaarratsaldean Arratsean
Larunbatean
ez du lanikegiten. Goizeanetxeagarbitzendu lagunekinibiltzen
da. edozinerajoatenda.
dantzara

1.- ltziarse levantatodoslos das a las siete.2.- Toma una ducha,3.- se viste,4.- desayuna5.- y sale de casa.6.- En el caminocom-
pra el peridico. 7 .- Empiezaa trabajara las nueve B.- y terminaa la una. 9.- Come a las dos. 10.- Por la tarde est en la oficinahasta
.1
las seis. 11.- Despuscome un bocadillo 2.- y luegosueleir a aprenderingls.13.- El sbadono trabaja.14.-Por la maanalimpiala
casa 15.-y por la tardeandacon los amigos.| 6.-Alanochecerva al baileo al cine.
 ARI KETAK
ffiJ
KreX$&S
que hemosestudiado
E Oirtingrelasformasverbales hastaahora.

1.- a) Estherahoravienede casa.b) Mikelha venidoantes.c) Muchas

vecessuelenvenirjuntos.
2.- a) Mertxeva a Hernani.b) Amaiaha ido por la maana,pero otras
vecessueleir por la tarde.
3.- a) Ese chicoestde pie.b) Antesha estadosentado.c) Yo a la noche
sueloestarcansado.
4.- a) Mi relojno andabien.b) Beatrizha andadopor la calle.c) Estehom-
bresiemoresueleandarsolo.

El empteael presentehabitual
paratraducirlassiguientes
frases:

1.- Yo suelovenira pie.2.- Vosotrossolisveniren auto.3.- Estechico

sueletraerel peridico.4.-fsuelesllevarmuchascosas.5.- Esoocurre
muchasveces.6.- Estetrensiemprellegatarde.7.- No entiendonada.B.-
Mi hermanapor la tardeno sueletomarcafcon leche.9.- Ese hombre
bebedemasiado. 10.-Comesmuy poco.11 .- Tu amigosueleandarrpi-
do. 12.-ldoianuncacomprael peridico. 13.-Sueleleerel mo.14.-Las
vacaciones se acabanenseouida.

E l.- lmanolsueletenermalgenio.2.- Enesatiendasuelentenertabaco.3.-

Mi hermanova a aquellaescuelatodoslos das.4.- Algunasvecessole-
mos comerfuera.5.- La comidala sueleprepararNstor.6.- Por la tarde
solemossalira dar una vuelta.7.-Pocasvecessolemosver la televisin.
B.- T pidesdemasiado.9.-El a b u e lon o v e b ie n .1 0 . - L a g e n t es u e le
entrarpor ah. 11.- Los cochesse paranen el semforo.12.-Vosotros
cogissiempreel autobsde Rentera. 13.-T trabajaspoco.14.-Hablas
mucho.15.-Koldono ayudanada.16.-Elvientosueleabrirla ventana.

E l.- Vesaquellacasapequea?-S, la veo.2.- Quocurreaqu?-No

ocurrenada.3.- Dndesuelescomer?-Suelo comeren casade Marti-
na.4.- Qudices?-Yo no digonada.5.- Quhoraes?-Son lastres.
6.- A qu horaabrenlas tiendas?-Las abrena las cuatro.7.- Hasta
cundosuelesestaren casa?-Hasta las siete.

El nprendete tos dasde la semanaantesde haceresteejercicio.

1.-Ellunesme levantotemprano. 2.-El martest suelesvenira nuestra

casa.3.- El mircoles solisir al cine.4.- Eljuevessuelollevara tu herma-
no en el coche.5.- El viernestus padressuelencenarfuera.6.- El sbado
solemosir al monte.7.- El domingogeneralmente nos solemosquedaren
casa.

1 86
Gl a"rporde a las siguientespreguntascambiandolas personas,como si
fuera un ditogo.En la respuestaincluyela hora que viene entre parnte-
sis;

1.- Noizjaikitzenzara?(8).2.- No iza t e ra t z e zn a ra k a le ra ?(9 ). 3 . - No iz

(11). 4 - Noizjoaten zareleeuskarazikastera?
jaten dut nik ogitartekoa?
(1 0 ). 6 . -No iza rt e e n t z u t e nd u z u
( 6) .5.- Noizhartzenduzueaut o b u s a ?
irratia?(12).

l pon tas siguientesfrasesen formanegativa:

1.- Zaharrakbakarrikegoten dira.2.- Gorkaberanduiristenda lantegira.

3.- Zuek azkaribiltzenzarele.4.-Doloresekongiezagutzendu berealaba.
5.- Joneknirekotxeaerabiltzen du. 6.- Jokinekongi hitzegitendu euska-
raz.7.-Zuk aurpegiagarbituduzu.B.-Haurhauekberehalanekatzen dira.
9.- Nik esne hotzaedatendut. 10.-Guk paperaklurrerabotatzenditugu.
11.-Zu pozikegotenzaraetxean.12.-ltsuhorrekgaizkijotzendu pianoa'

E n "p ".u el guinde la pgina1 8 5 ," lt z ia rre e , n la p g in a1 9 4 ,

nguna"e
perovariandolas personasgramaticales:

a) Diloen primerapersonadel singular:

"Ni egunerozazpietanjaikitzen naiz", elc.

b) Diloen segundapersonadel singular:

"Zu egunerozazpietanjaikitzen zara", elc.

del plural:
c) Puedeshacerlo mismocon las personas
grJ,zuek, haiek.

187
 O ARI IZAN
Ari izan significa"estarhaciendoalgo".La preguntacorrespondien-
te es Zer ari da o zertan ari da (qu est haciendo).El verbo que le
antecedelleva la terminacin-t(z)en y en esle caso equivalea un
gerundioespaol.

ikasten ari da = est estudiando

irakurtzenari dira = estn leyendo
sua pizten ari zara = ests encendiendoelfuego
jaten ari naiz = estoy comiendo

No es necesarioque ari izan vengaprecedidopor un verbo,puede

ser cualquierelementogramatical o inclusopuedeir solo.

lanean ari da = est trabajando

jolaseanaridira = estn jugando
hizketanari zarete = estishablando
barrez ari zara = estsrindote
horrela ari da beti = siempreacta as
ari naiz = (ya lo) estoy haciendo

En la formanegativase invierteel ordende los elementos:

Haurraikastenari da + Haurraez da ikastenari

Emakumeagarbitzenari da -+ Emakumeaez da garbitzenari
Zu barrez ari zara + Zu ez zarabarrezari

El sujetoes normalmente nor e izan intransitivo.

un caso especial
es el de los verbos que expresanfenmenosmetereolgicos:estilo-
viendo,por ejemplo,se diceeuria ari du.

MEMORIZA
LASESTRUCTURAS DE LA PAGINA189.
PARAREPASARLAS
UTILIZALASIMAGENES DE LA PAGINA195.

Lxico:

io: golpear,pegar
arropa: ropa
prakak: pantalones
jofasean ari izan= estarjugando
barrez an izan: estarrindose
negarrez art izan= estarllorando
ume: n i o

t88
. ZERTAN ARI DI RA?

'-t ! le ,o
/itF
I tf ATJ
- Zertanari da Fermin? Andrea J OSU N E, Mutilhandia,
- Fermin,ikastenarida. telebista
ikusten
arida. musikaentzuten
arida. txikiajotzenari da

w
/T*.^ it"^^"--'\ I
( zu. edatenarizara.
)

l j ))
\ '
Maribel t m anol
I
eskutitzaidaztenari da. aldizkariairakurtzenari da

Emakumea,
A'
Martinafaltzen
arida. arropagarbitzenari da Mikelprakakjaztenarida

J4 "h\
Mutikoa,barrezari da.
Neskatxaez da barrezan.
Gizonalaneanari da. Lagunak
hizketan
aridira Umeakjolasean
aridra negarrez an 0a.
 preguntas
E n".pondea lassiguientes empleando entreparn-
el elemento
tesis:

ZERTANARI DA 1.- etxekoandrea? (bazkariaprestatu)

2.- osaba? (ohetikjaiki)
3.-alaba? (atea ireki)
4.-ama? (leihoa itxi)
5.-aitona? (aulkianeseri)
6.- ahizpa? (soinekoaerosi)
7.- anaia? (mahaiagarbitu)
B.-itsua? (irratiaentzun)
9.- neskatxa? (zapatalotu)
10.-baserrilarra? (zakurraaskatu)
11.-jen d e a ? (bileratikatera)
12.-mu t ilh o ri? (gauzakeraman)
.13.-gureekipoa? (partiduagaldu)
14.-behia? (ura edan)
15.-astoa? (belarrajan)
16.-ema k u me a ? (eskutitzaidatzi)
17.-umea? (paperakbildu)

ZERTANARI DIRA 18.-gurasoak? (bazkaldu)

19.-ikasleak? (apunteakhartu)
2O.-gazteak? (bizikletan ibili)
21.-mutikoak? (harriakbota)
22.- langileak? (zubia egin)
23.-saguak? (gaztajan)
24.- lapurrak? (leihotiksartu)
25.-lagunak? (ardoaedan)
26.-turistak? (herriaikusi)

lO Contesta
comosifueraun dilogo, laspersonas:
cambiando

1.-Zerlanarizarazu? (argiapiztu)
2,Zerlan ari naizni? (alkandorajantzi)
3.-ZerIanari zarelezuek? (liburuakirakurri)
4,ZerIanari garagu? (eskailerakigo)

III ponlassiguientes
frasesenformanegativa:

1.- lkasleakikastenari dira.2.- Aitor idaztenari da. 3.- Gizonaharriak

eramatenari da. 4.- Ni pelikulabat ikustenari naiz.5.- Zu mendiraigotzen
ari zara.6.- Zuek afaltzenari zarele.7.-Haurradiruaeskatzenari da.
B.- Jendeaelizansartzenari da.9.- Gu zigarroakerostenari gara.10.-
Jaionegelagarbitzen ari da.

190
IE ttzutpena
'1.-Mirenestlimpiando el vestido.
2.-Losniosse estnaburriendo.
3.-Esamujerestcomprando carne.
4.-Aquella chicaestllenando la bolsa.
5.-Misamigosestncomiendo.
6.- Nosotrosestamosescuchando msica.
7.-El trenestllegando a Bilbao.
B.-Yome estoylevantando del asiento.
9.-La madreestvistiendo a los nios.
10.-El orofesoresthablando.
11.- Losalumnosno estntrabajando, estnjugando.
12.-Yono estoycomiendo,estoybebiendo.
13.-Vosotrosestisleyendorevistas.
14.-Felipe estdiciendoque estepuebloes sucio.
15.-Korodiceque la gasolinaestsubiendo.
16.-Martnestpreguntando dndeestnlos zapatos.
17:Tu hermanoestaprendiendo ingls.
18.-Losertzainasestnparandolos coches.
19.-La genteestsaliendode casaa la calle.
20.-Aquestocurriendo algo.

l9l
 I RA KURGAIA

HERRIKO
JAIAK
Aste honetanjaiak ditugu herrian.Jaiak, ostegunarratsean
hasieta igandegaueanbukatzendira.Gaurostiralada: San Migel
eguna.Egun honetanizatenda jai nagusia.Herrikolantegiaketa
dendakitxitadaude,janaridendabatzuk,hala ere, irekitaikusten
diragoizaldean.Urtebatzuetaneuriaegindu, gaur,ordea,egural-
di ederradago.
Hamarrakdira elizakoerlojuaneta jende asko dabil plazan
hara eta hona.Autoakezin dira barrurasartu eta inguruangeldi-
tzen dira.Kanpokojendeaskoere etortzenbaita,larunbatean era
igandeanbatezere.
Kale Nagusitiktxarangabat agertuda musikajotzen.Txaran-
garen atzetik umeak datoz saltokaeta dantzan.plazakotxoko
batean zahar batzuk daude eserita.Hizketanari dira eta aurpegi
alaia dute. Gazte taldeakere batetikbesteradabiltza.Batzuk
tabernansartzendira eta zerbaitedan ondorenkanporaateratzen
diraberriz.
Eguerdikohamabietan bertsolariakazaldudira udaletxeko
bal-
koian. Mikrofonoadute aurreaneta bertsoakkantatzenari dira.
Jendeugariabilduda bertsoakentzutera.Bertsolaribatekbertsoa
botatzendueneantxaloberoakjotzenditujendeak.
Ordu bietanbazkallzerajoan dira denak. Bazkariluze eta
bereziaizatenda San Migelegunekoa.Bazkaldubitarteanez da
inorkaleanikusten.
Arratsaldekobostetanpilotapartiduadagofrontoian.Tokirikez
dago barruan.Aulki guztiakbeteakdaude eta askok zutik egon
behar dute. Bi pilotariherrikoakdira eta beste biak kanpokoak.
Partiduaamaitzenari da eta herrikoakgaltzenari dira,bainadife-
rentziaez da handia:hemeretzieta hogei.Jendea larri dago.
Azkenean,ordea, herrikomutilekirabazidute eta jendea pozik
aterada pilota-lekutik.
Zazpietanmusika hasi da. Orkestinarenizena ,,Tximistak,'
da
eta ederkijotzendute.TaldeaDurangokoa da. Bostlagundira eta
oso gazteak.Hamarrakarte jo dute eta ondorenzerbait afaltzera
joan dira.Gerohamaiketan jarraituduteeta azkeneanordubatean
bukatuda dantzaldia.Jendeanekatusamarradago eta etxera
joanda lo egitera.
Jaiak,noski,ez diraoraindikamaitueta biharere gauzagehia-
go izangodira.

192
O GALDERAK

1.- Noizdira herrikojaiak?

2.-Noizhastendirajaiak?
3.-Noizbukatzen dira?
4.- Noladaudelantegiak San Migelegunean?
5.-Zerorduda elizakoerlojuan?
6.-Autoaskodiraplazabarruan?
7.- Noretortzenda larunbatean eta igandean?
B.-Nondikdatortxaranga?
9.- Noladatozhaurrak?
1O.-Zaharrak nondaudeeserita?
11.-ZerIanari dira zaharrak?
12.-Nolakoaurpegiadutezaharrek?
13.-Nondiknoradabiltzagaztetaldeak?
14.-Noizateratzendiragazteaktabernatik?
15.-Noizagertudirabertsolariak?
16.-Zertan ari dirabertsolariak?
17.-Zertara bilduda jendeugaria?
18.-Noizjotzendituztetxaloak?
19.-Noizjoan da jendeabazkaltzera?
20.- Nolakoaizatenda egun honetakobazkaria?
2'1.-Jende askodabilkaleanordubietan?
22.-Zerordutanhasida pilotapartidua?
23.-Zenbatjende joan da partiduaikustera?
24.-Jende guztia dagoeserita?
25. Nongoakdiraorkestinako mutilak?
26.- Noizjoan dira afaltzera?
27: Danlzaldia bukatudenean,norajoan da jendea?

nagusi: principal,mayor;saltoka:saltando,a saltos;alai: alegre;azaldu:aparecer;ugari: abun-

dante; txaloak jo: aplaudir;berezi: especial;frontoi: frontn;amatu: terminar;larri: apurado;
irabazi: ganar;pilota-leku: frontn;dantzaldi: baile;lo egin: dormir

r93
 GOGORAEZAZU

O IT Z IAR R EN EGU N A

o.-
m
- ltziar,egunero,
zazpielanjaikitzenda

lla
lla-.
tfl^ oo
t'' Tff'
10 11 12

o? 1 I
rr }n fn A I School
frlr-r
/r
. ZERTANARI DIRA?

'a f-l
lffi &H , E /lT;.
le ,o

- Zerlanari da Fermin? JOS U ne, Mutilhandia,

tm N
Maribel lmanol

1,
-t4i+ Effi ,,ft,
Emakumea, Mikel

<

rtr
Jl J[
pt
[Tr -re.\ 5%
Mutikoa,
Neskalxaez
Gizona, Lagunak U meak
 IKASGAIA

NORIE,IIANDIOZU
6rrrz|l
 NOR| E/V\AN DIOZV GILTZA?

O Elcaso dativo: NORI

El caso dativoen euskerallevael sufijo-i. Los interrogalivos

correspondientesson: nori (a quin),zeini (a cul) o zeri (a qu).

1. Nombrespropios

Los nombrespropiostermin a d o se n c o n s o n a n t ere c ib e n

directamente
el sufijo-i, pero los terminadosen vocalintercalan
una-r-:

Mikelia Mikel lzaskunia lzaskun

ldoiaria ldoia, Albertoria Alberto

2. Nombrescomunes

Los nombrescomunes,en singular,al llevarel determinante

-a, toman la terminacin-ari: gizonari(al hombre),emakumeari
(a la mujer),neskari (a la chica).

3. Los demostrativos

Losdemostrativos,
en singular,
tienenlas siguientes
formas:

hau honi a esto, este, esta

hori + horri a eso,ese,esa
hura -> hari a aquello,aquel, aquella

Resumiendo:

NORI?
nombres demostrativos

comunes gizonARl honi

vocal Luperl horri

propros
cons. Mirenl hari

t99
 O El verbo. La forma NOR-NORI-NORK

La marcadelobjetoindirecto(nori)de tercerapersonasingu-
fares el morfema-io- (a l).

lossiguientes
Compara ejempios:
Liburuaerosidut. He comprado un libro.
Mikeliliburuaerosidiot. Le he compradoun libro a Mikel.

Zerbaitesanduzu. Has dicho algo-

Zerbaitesandiozulagunari. Le has dicho algo alamigo.

El presentedelauxiliarcon indirectode tercerapersonaes as:

NIK HARI liburua

eman DIOT Yolehe{dado unlibro)
ZUK HARI DIOZU tlehas
HARK HARI Dt0 lleha
GUK HARI DIOGU nosotroslehemos
ZUEK HARI DIOZUE vosotroslehabis
HAIEK HARI DIOTE elloslehan

Ejemplos:

Nik Mireni egunkaria ekarri diot.

Yoa Miren le he trado etperidico.

Zuk zerbait eman diozu Joni.

T le has dada algo a Jon.

Semeakdirua eskatu dio aitari.

Et hjo le ha pedido dinero al padre.

Guk egia esan diogu neska horri.

Nosolros a esa chica le hemos dicho la verdad.

Zuek ordua galdetudiozue lagunari.

Vosotroele habspreguntadola hora atamigo.

lkasleek ongi ulertu diote irakasleari.

Los alumnos le han entendido bien al prafesor.

200
 O Si el objetodirecto{la cosa dada,comprada,llevada,etc.)es
plural,el verbollevael infijo-zki-:

DIZKIOT
DIZKIOZU
DIZKIOT
DIZKIOGU
DIZKIOZUE
DIZKIOTE

Ejemplos:

NikKepari
liburua
utzidiot. t NikKepari utzidizkiot.
liburuak
Zukgauza
bateskatudiozu honi. i Zukgauza
batzukeskalu honi.
did<iozu
Amak gonautzidio.
alabari ) Amak prakak
alabari erosidizkio.

MEMORIZA
LAS ESTRUCTURAS DE LA PAGINA
SIGUIENTE.
UTILIZALASIMAGENES
PARAREPASARLAS DE LA PAGINA
215.

O Lxico:

gona: falda
izeba: ta
iloba: sobrino
goxoki: dulce,caramelo
kendu: quitar
baloi: baln
puskatu: romper
katu: gato
lore-ontzi: florero
konpondu: arreglar
gurpil: rueda
mekaniko: mecnico
erakutsi: mostrar,ensear
argazki: fotografa
irabazi: ganar
agure: anciano
begiratu: mtrar
saldu: venoer
sagar: manzana

20r
. Z ER - N O R I - NOR K

- Zererosidioamakalabari? Zer emandioizebakilobarir Zerkendudiomutikoak haurrari?

- Amakalabari,gonabaterosidio. goxokia
lzebakilobari, emandio. Mutikoakhaurrari,
baloiakendudio.
- Norkerosidiogonaalabari? Norkemandiogoxokia ilobari? Norkkendudiobaloiahaurrari?
- Gonaalabari,amakerosioo. Goxokia ilobari,
izebakemandio. Baloiahaurrari,
mutikoak kendudio.
- Norierosidiogonaamak? Noriemandiogoxokiaizebak? Norikendudiobaloiamutikoak?
-Gonaamak,alabari erosidio. Goxokia izebak, ilobari
emandio. Baloiamutikoak,
haunarikendudio.

- Zerpuskatu
diokatuakandreari? - NorkkonpondudiogurpilaAnttoni? Norierakusten dioargazkia
Patxik?
- Katuakandreari, puskatu
lore-ontzia dio. - Gurpila
Anttoni,
mekanikoak konpondudio. Patxik,
Pilirierakuslen
dioargazkia,

- Gazteakirabazidio zaharran?
- Ez,ez dio gazteakzaharrariirabazi
zaharrak irabazidiogazteari.
- Mutilak
- Ez
agurehonibegiratzen
mutilak
neskaharibeoiratzendio.
dio?
ffi
- Zersaldudiobasenitanak
- Basenitarrak

- Sagarrak
Lurdesi,

Lurdesi,
ez dioagurehonibegiratzen;- Noriordaindu
- Lurdesek,
Lurdesi?
saganaksaldudizkic
- NorksaldudizkiosaganakLurdesi?
baserritarrak
dioLurdesek?
baserritarrari
saldudizkc

ordaindudio.
 ARI KETAK
F'EFft*FS&#
> * * tff *# Hs H%
L..,FLES *q.; d'd#

Il n"rpondea las preguntas enunciado:

de acuerdoconel siguiente

BURUAGARBITUDIOHAURRARI
ARRATSALDEAN
O BEGONAK
SUKALDEAN.
1. Norkgarbitudio haurrari burua?
2. Begoak,norigarbitu dio burua?
3.Zer garbitu
dio B e g o a h
k a u rra ri?
4. Begoak,noiz garbitu dio haurrari burua?
5. Nongarbitudio Begoak haurrari burua?

El nu.lo mismoconestaotrafrase:

AITAKETXEKOATEAIREKIDIOLAGUNARI.
O MUTILAREN
1. Norkirekidio etxekoatealagunari?
2. Norenaitakirekidio atealagunari?
aitaklagunari?
3. Zer irekidio mutilaren
4. Nongoateairekidio aitaklagunari?
5. Noriirekidioateamutilaren aitak?

El rormulacuatropreguntas
y respuestas
sobreesteenunciado:

O ARANTXAK ATERADU ANAIARENZAKURRA

ETXETIK
NORK NONDIK NOREN
ZER

en estafrase:
El lu.lo mismocon los cincosintagmassubrayados

LUP E RIE RA M A NDI O TE G UNK A RILAA NT E G I RA

O NIKGOIZE A N
1 2345

E el auxiliary el sufijocorres-
tl"nu los huecosde estasfrasesincluyendo
oondientes:
- e le kb o lig ra f oeas k a t z e n. . . b e t i
1 .- Nik paperbat eman... Mar t in . . . 2 .Mik
Ar antxa...3.- Zuk egiaesan .. . L u p e . .4. . - G u k e z . . . e z e re s a n lx a b e l. . .
5.- Pellokizenagaldetu... nire arreba...6.- Zure ahizpakkotxezaharra
saldu... berelagun...7.- Nagu s ia h k a s e rreh it ze g in . . . la n g ile . B . . . -G u k
botilabete ... osaba...9.- Zuek lan handiaegin ... izeba...1O.-Lapurrak
dir uakendu... itsu...11.-Zuk a u rp e gtiris t e aik u s i. . . g a ix o . .1. 2 . -Ne s k e k
op ariederraegin... aita...13. - lk a s le a ko n g i e ra n t z u n. . . ira k a s le . 1 . .4 . -
Edurnekkotxekogiltzagaldu... bereanaia...15.-Zuk mutilhorribegira-
tze n...16.- lmanolekurteakg a ld e t u. . . a n d rez a h a r. . .' 1 7 . -A t h le t ic -e k
Reala...irabazi...18.-Mutikoekhezurrakbotatzen... zakur...19.-Amak
egunerogarbitzen ...belarriak
haur...

203
E pon en pluralla palabrasubrayada
y haz que el verboconcuerdecon ella:

1.- Aitakzapatalotudio semeari.2.- zuk argia piztudiozujendeari.3.-

Guk atea irekitzendiogugizonhorri.4.- Zuek eskutitza idalzidiozuenire
anaiari.5.- Nikbatzuetangoxokiaematendiothaurhoni.6.- Mutilekaldiz-
karia erakutsidiotegizonhari.7.- Nik argazkiaateradiot lzaskuni.

E ttzutpena

1.- La madrele ha preguntado algoal hijo.

2.- T le hastradotabacoa Koldo.
3.- Yo le he dadoun libroa Josune.
4.- Loschicosle hanechadounapiedraal perro.
5.- Le hemosdichounacosaa Lurdes.
6.- Le he habladoa tu padre.
7.- ldoiale ha dadoun juguetea estenio.
B.- Mertxele ha rotolas gafasa esa chica.
9.- Yole suelocomprarmanzanas a aquellaseora.
10.- T le haspreguntado la horaa eseseor.
11.- Mirenle ha limpiadolasmanosa estenio.

204
O ORDUAK

Lashorasparciales
seformulan
deacuerdo esquema:
conel siguiente

ZERORDUDA? ZERORDUTAN?

o YctNc o,Y D | E Z...

eta bost,etahamar... O eta bostean,eta hamarrean...
1.05 ordubataetabost. ordubataetabostean
2,10 ordubiaketahamar ordubiaketahamarrean
3,20 hiruraketahogei hiruraketahogeian
10,25hamarrak etahogeitabost hamarrak etahogeitabostean
O Y CUARTO
etalaurden t etalaurdenetan
1,15 ordubataetalaurden ordubataetalaurdenetan
2,15 ordubiaketalaurden ordubiaketalaurdenetan
4,15 lauraketalaurden laurakelalaurdenetan
7,15 zazpiaketalaurden zazpiaketa laurdenelan
O Y MEDIA
eta erdiak O etaerdietan
1,30ordubatetaerdiak ordubatetaerdietan
2,30 ordubi etaerdiak ordubietaerdietan
5,30 bostetaerdiak bostetaerdietan
8,30 zorlzietaerdiak zortzielaerdietan

O MENOS CINCO,MENOS DIEZ

bostgutxi(ago),hamargutxi(ago)
12,55ordubatabostgutxi(ago)
1,50ordubiakhamargutxi(ago)
2,40 hirurakhogeigutxi{ago)
7,35 zorlziakhogeitabostgutxi(ago)
I MENOSCUARTO
laurdengutxi(ago)
12,45ordubatalaurden gutxi(ago)
1,45 ordubiaklaurdengutxi(ago)
gutxi(ago)
3,45 lauraklaurden
11,45hamabiak gulxi(ago)
laurden
hamargutxi(ago)tan
O bostgutxi(ago)hn,
ordubatabostgutxi(ago)tan
ordubiakhamargutxi(ago)tan
hirurakhogeigutxi(ago)tan
zarlziakhogeitabostgutxi(ago)tan
O laurdengutxi{ago)tan
ordubatalaurdengutxi(ago)tan
ordubiaklaurdengutxi(ago)tan
gutxi(ago)tan
lauraklaurden
hamabiak gutxi(ago)tan
laurden

Observaque en las mediasla horano va en singular(-a) ni en plural(-ak)

sinoen formaindeterminada+ eta erdiak.
En las de "menos"se empleagutxi(tan)y gutxiago(tan).
E zen oRDUDA?
Escribeen euskeralas horasdel siquiente
cuadro:

8## S
s##s
# s s ####
E Contesta preguntas
a lassiguientes indicando
la hora:

1.-Zerordutanjaikizaragaur?(7'05)
2.-Zerordutangosalduduzu?(7'25)
3.-Zerordutanalerazaraetxetik?(B''10)
4.-Noizerosidituzuesneaetaarrautzak? (9'45)
5.-Zerordutanhartuduzutrena?(10'6)
6.-NoiziritsizaraBilbora?(10'35)
7.-Zerordutanbazkaldu duzu?(2'15\
B.-Zerordutanjoanzarapartiduaikustera?(5'30)
9.-Noizbukatuda partidua? (7'10)
10.- Noizelorrizaraetxera?(10'30)

lEl suooroinacin
Recuerdaque las oracionesque hacende objetodirecto
. Si sonenunciativasse subordinancon-(e)la(pg.108).
. Si son interrogativas
se subordinan
con-(e)n(p9.158).
. Si son imperativasse subordinan
con-t(z)eko(p9.176).

Traducelas siguientes
oraciones:
1.-T le hasdichoa Elenaquetienela carasucia.
2.- La madrele ha dichoal hijoquees tarde.
3.- Kepale ha dichoa Matildeque estenfadado.
4.- Le hemosdichoa Martnqueel partidoempiezaa lascinco.
5.- Insle ha preguntado a Karmeledndevive.
6.- El profesorle ha preguntado
al alumnoqutieneen la mano.
7.- Vosotrosle habispreguntado a Garbieporqu ha dichoeso.
B.-Aquellamujerle ha preguntado a Josude dndevienela gente.

206
 9.- El padrele ha dichoa la hijaquetraigael peridico.
10.- Elisale ha dichoa su hermanaquecomprepan.
11.- Le hemosdichoal mecnico quearregleel coche.
12.- Le hasdichoal nioque estah.

13.- Yodigoque la cuentaestbien.

14.- Esegrupopregunta cundoha empezadola pelcula.
15.- Le he preguntado a esechicocmoestsu padre.
16.- La ta ha dichoqueentremoscallando.

MEMORIZA EL DIALOGODE LA PAGINA

SIGUIENTE EN
Y REPASALO
L A P GINA216.

201
 O I N AK IR E N OP A R IA

- Oparibat erosidiot Maiteri.

ffi
- Eazer ekarridiozun...

- Ezetz igarrizer den!

@:

Jertse bat!
ry- Ez duzuasmatu.

- Burukozaoi bat...

10
W - Eztaere!!

W$#N-ifl,,i
v't .t
- Benetanorijinala!Guk ere-tgauzaberaerregalatudiogu.

1.- Le he compradoun regaloa Maite.2-- Aver qu le has trado...3.- A que no adivinisqu esl 4.- A que sl S.-
Unjerseyl6.- No
has acertado.7.-Un pauelode cabeza...B.- Tampoco!! 9.- Unparaguas!!10.-Francamente original!Lo mismoque le hemos
regaladonosotros(Tambinnosotrosle hemos regaladola mismacosa).
 I RAKURGAIA

Badakizunon den Arrasate?ArrasateGipuzkoandago, baina

Arabaeta Bizkaiaere ez ditu urruti,ondoandaude.Ingurukoherriak
Aretxabaleta, Oatieta Bergaradira. BizkaialdeanElorrioda lehenen-
go herriaeta Araba aldeanAramaio.Lantegiasko dago Arrasaleneta
kanpokojendeaere ugarietorrida bertanbiztzera,
laki,Aloa, Koldo eta MaitekArrasatekobulegobateanegiten
dute lan. Kooperatibabatekobulegoada. Lantegihorretanlabadorak
eta hozkailuakegitendituztebatezere.
Koldoeta AloaOatinbizi dira eta elkarrekinjoatendira egunero.
Koldorenautoanjoaten dira. laki Bergaranbizi da eta MaiteArrasa-
len bertan.Oso ondo konpontzendira bost lagunaketa baten urtebe-
tetzeadeneanopariakegitendizkioteelkarri.Ohiturahoridute.
Gaur,Maiterenurtebetetzeada: apirilarenhamaseia.Hogeitabost
urte betetzenditu.Goizekozortziakhamargutxidira eta oraindikez da
lantokianagertu.Laster iritsikoda, ordea, zortzietanhastenbaitira
lanean.Aloaeta Koldozortziaklaurdengutxitanazaldudira. laki ere
goiz etorri da gaur eta paketetxiki bat dakar eskuan.Bulegoansartu
da eta bestebi lagunakikusidituenean hizketanhasida:
-Egunon, lagunak!Badakizuezer den gaur? Noren urtebetetzea
den?
Baietzerantzundiotebesteek:Maiterenurtebetetzeadela.
-Opari txiki bat erosidiot -esaten du lakik.
-Bai? -esaten dio Aloak-. Erakutsi,erakutsi...zer den jakin
na hidugu...
*Ezetz igarri zer den! -esaten du lakik,eta atzean gordetzen
du paketea.
-Baietz! -esaten dio Aloak pixka bat pentsatuondoren-: Jer-
tse bat!
lakik,ez duela asmatu esaten dio Aloari,ez dela jertse bat.
OrduanKoldokburukozapi bat dela esatendio.
-Ezta ere!-erantzuten dio lakikpaketeaaskatubitartean.
Pozikdago laki igarriez diotelako.
Paketeairekieta euritakobat ateratzendu harro-harro.
-lkusi, ikusizer den:euritakobat!
Koldoketa Aloakelkarribegiratzendioteeta barrezhastendira.
-Oso opari orijinalaegin diozu-esaten dio Aloak-. Guk ere
gauzabera erregalatudiogul
Jota geldituda laki hori entzunduenean.Orain besteopari bat
erosibeharkodio Maiteri...

209
O GALDERAK

1.- ArrasateBizkaianal dago?

2.-Zerlaraetorrida kanpokojendeaArrasatera?
3.-Zeregitendutekooperatiba horretan?
4.- NolajoatendiraKoldoeta Aloalanera?
5.- Koldoeta Aloa,oinezjoatendiralanera?
6.-Zermoduzkonpontzen dirabulegokolagunak?
7.-Noizegitendizkioteopariakelkarri?
B.-Norkbetetzenditugaururteak?
9.-Zerorduda orain?
10.-Zerordutanhastendiralanean?
11.-NoizetorridiragaurAloaeta Koldo?
12.-laki,beranduetorrial da gaur?
13.-Zerdakarlakikeskuan?
14.-Noizhasida lakihizketan?
15.-Nongordedu lakikpaketea?
16.-Asmatual duteAloaketa Koldokzererosiduenlakik.
17.-Zergatikdagopoziklaki?
18.-Zerekarridio lakikMaiteri?
19.-NolahasidiraKoldoetaAloaeuritakoa ikusidutenean?
20.-ZerekarridioteAloaketa KoldokMaiteri?
21.-Zererosibeharkodio lakikMaiteri?

Arrasate: Mondragn;Araba: Alava, Aramaio: Aramayona;ugari: abundante;konpondu: arre-

gla(se); urtebetetze:cumpleaos; elkarri: mutuamente;ohitura: costumbre;apiril: abril;bete:
cumplir;goiz: 1 maana(la). 2 temprano;oraindik: todava;lantoki: sitio de trabajo;laster:
pronto;azaldu: aparecer;dakar: trae; badakizue: (ya) sabis; baietz: que s, a que s; ezetz:
que no, a que no; jakin: saber;gorde: esconder;pixka bat: un poco;pentsatu:pensar;harro:
orgulloso;jota gelditu: quedarseperplejo(pegado)

2t 0
 OHARRAK

O BAIETZ,EZETZ

1. Parasubordinarbai y ez se empleanbaietz (que s) y ezetz

(que no):

-Zer esandu Gorkak? -Qu ha dichoGorka?

-Baietz. -Que s.

-Zer erantzutenduzu? -Qu respondes?

-Ezetz. -Que no.

-Eguraldi ona al dago? -Hace buentiempo?

-Baietz ustedut. -Creo que s.

Ezetzerantzundu, ez duelanahi.
A contestadoque no, que no lo quiere.

Baietz esan diot, lasaietortzeko.

Le he dicho que s, que vengatranquilo.

tambina que s y a que no, en cuyocasola

2. Puedensignificar
formaverbales un participio.

-Baietz erori! -A que (s) se cae!

-Ezetz! *A que no!

-Ezetz igarri(zerden)! -A que no adivinas(qu es)l

*Baietz! -iA que s!

211
 O La partculaERE
1.-La partculaere significatambin. Se colocasiempredetrs
delelementoafirmado.

Josune ere goizeanetorrida.

Tambn Josune ha venidopor la maana.
Josunegoizeanere etorrida.
Josune ha venido tambin por la maana.
Ere en frasenegativasignificatampoco.
Josune ere ez da etorri.
Tampoco ha venidoJosune.
Goizeanere ez da etorri.
Tampoco ha venidopar la maana.

2.-EREBAI,EREEZ
En oracionescoordinadasal suprimirseel elementorepetido
se empleanere bai y ere ez.
Mikeletorrida. eta Mirenere bai.
Mikelha venido,y Miren tambin.
Mikelez da etorri,eta Miren ere ez.
Mikelno ha venido,y Miren tampoco.

3BAITA(...)ERE,EZTA(...)ERE
En tales oracionesbai o ez y eta puedenaparecerfundidos
en una sola palabra:baita, ezta. El elementoafirmadoo negado
se colocaentreamboscomponentes:
Andonietorrida; baita Mirenere.
Andoniez da etorri;ezta Mirenere.
Si en una respuestase omiteeste elemento(el afirmadoo
negado),se utilizasimplementebaita ere o ezta ere.
- Mikeletorri da? - Ha venidoMikel?
- Bai. - Si.
- Eta Miren? - Y Miren?
- Baita ere. - Tambin.
- Mikeletorrida? - Ha venidoMikel?
-Ez. - No.
-E taMiren? - Y Mire n ?
- Ezta ere. - Tampoco.

212
 4.- Otrosvaloresde ERE
Estapartculase utilizatambinen otrasmuchasexpresiones:
batez ere (sobre todo),hala ere (sin embargo),izan ere (efectiva-
mente),inola ere ez (de ningunamanera),elc.

lE tr aOucelas siguientesfrases u t iliz a n d olo s e le me n t o sin d ic a d o sa l

comienzode cadaejercicio.

a) ERE(EZ)

1.- Yo tambinsoy joven.2.- T tambineres pequeo.3.- Hoy tam-

bin hemos ido a trabajar.4.- Tambinlaki ha estadoen Tolosa.
5.- laki,ha estadotambi ne n T o lo s a .6 . - T a mb i ne l n i o q u ie re
agua.7.-El nio,tampocoquiereagua.

b) EREBAr/ EREEZ

1.-Yosoy de Vitoria,y mi amigotambin.2.-Aitores feo,y t tambin.

3.- Aitortienecochey t tambin.4.- Ha subidoel pan,y tambinla
gasolina. 5.- He ledoestelibro,y se tambin.6.-Arantxa
se ha ido,y
Koldotambin.7.-Yosuelo fumar (erre)tabaco negro,y tu hermana
tambin.B.- Hemosido a la playa,y tambinal monte.9.- He perdido
el dineroy tambinlas llaves.10.-Tienesla cara suciay las manos
tambin.

11.- Yo no soy de Vitoriay mi amigotampoco.12.-Aitorno es feo y t

tampoco.13.-Aitorno tienecochey t tampoco.14.-No ha subidoel
pan;la gasolina tampoco.15.-No he ledoestelibro;tampocose.16.-
Arantxano se ha ido y Koldotampoco.17.-Yo no fumo (erre) y tu her-
manatampoco.18.-Nohemosido a la playay tampocoal monte.19.-
No he perdidoel dineroni las llaves.20.-No te has limpiadola carani
las manos.

c) BAITA...
ERE/ EZTA...
ERE

1.- Josuviveaqu;tambinligo.2.- Han estadoen mi casa;tambin

en la tuya.3.- He compradopan;tambinleche.4.- Eso lo han dicho
los chicos;y las chicastambin.5.- Yo suelolevantarme temprano; t
tambin.6.-Yoleo poco;t tambin.7.-Elto estenfadado;la ta tam-
bin.B .-Lehe habladoa tu c o mp a e rot;a mb i na t u h e rma n o9. . -
Hemosvenidopor la tarde;a la maanatambin.

213
 10.-Josuno viveaqu;ligotampoco.11.-No han estadoen mi casa;
en la tuyatampoco.12.-Nohe compradopan;tampocoleche.13.-Eso
no lo han dicho los chicos;tampocolas chicas.14.-yono me levanto
temprano; t tampoco.15.-Yono leo nada;t tampoco.16.-El to no
est enfadado;la ta tampoco.17.- No le he habladoa tu compaero;
ni a tu hermano.18.-No hemosvenidopor la tarde;tampocopor la
maana.

d) BA|TAERE/ EZTAERE

1.- Tienestabaco?-S.-Yfuego?-Tambin.
2.- Habiscomprado el pescado?
-S.-Y los huevos?
-Tambin.
3.- Selo hasdichoa ste?-S.-Ya se?-Tambin.
4.- Estoes de Edurne?-S.-Yaquello?-Tambin.
5.- Aquno haynadie.Ah?-Tampoco.
6.- Hastradotus cosas?-No.-Y lasde Mikel?-Tampoco.
7.- Estoes vuestro?-No.-Y eso?-Tampoco.

2t4
. Z ER . N O R I - NOR K

Zererosidioamakalabari? Zer emandio izebakilobari? Zerkendudio mutikoak

haurrari?
Norkerosidiogonaalabari? Norkemandiogoxokia ilobari? Norkkendudiobaloiahaunari?
Norierosidiogonaamak? Noriemandiogoxokiaizebak? Norikendudiobaloiamutikoak?

- Zerpuskatudiokatuakandreari? diogurpila
- Norkkonpondu Anttoni? - Norierakusten
dioargazkiaPatxik?

Zersaldudiobaserrilarrak
Lurdesi?
NorksaldudizkiosaganakLurdesi?
- Gazteakirabazidio zaharrari? - Mutilak
agurehonibegiratzen
dio? Noriordaindu
dioLurdesek?
 GOGORAEZAZU

O I AK I R E N O PA R IA

uff;
w
,dq
ffifn tT \
'+ e" 'rCil ,*
|
,\\w f7", )t'':'\

ffi dW ll H{t , })
Yffi,

&ffifi
M
10

.ft
s $
$
*
*'
 IKASGAIA

ETORRI
NOREKIN KO
ZARA?
 NOREKINETORRIKO ZARA?

O El caso sociativo: NOREKIN

Al caso sociativole correspondeel sufijo-ekin. Expresauna

idea de compaay en ese sentidoequivalea la preposicin
espaolacon. Los interrogativos son norekin (con quin),zeine-
kin (con cul) yzerekin (con qu).

Su forma vara segnel lexemaal que se aplique.Como el

restode los casosvistoshastaahoralo estudiaremosslo en sin-
gular.

1. Nombrespropios
Si el nombrepropioterminaen consonante
se aadesimple-
mente-ekin:

Mikelekinibilinaiz. He andadocon Mikel.

lzaskunekinbazkaltzendut. Suelocomercon lzaskun.

Si el nombrepropioterminaen vocal,se intercalauna -r-:

-rekin.

Koldorekinsartu da. Ha entradocon Koldo.

ldoiarekinikusidugu. Le hemosvistocon ldoia.

2. Nombres comunes
Aplicadoa nombrescomunes,al llevardeterminante,
se con-
vierteen -arekin.

Emakumearekinetorrida. Ha venidocon la mujer.

Agurearekinhitz egindu. Ha habladocon elanciano.
Lagunarekinjoan da. Se ha marchadocon el amigo.
Alabarekinagertuda. Ha aparecidocon la hija.

3. Demostrativos
Lostres demostrativos
ofrecenlas siguientesformas:
hau -t honekin con esto,este,esta
hori + horrekin coneso, ese,esa
hura + harekin con aquello,aquel,aquella

Ejemplos:
Nahikoadut honekin. Con esto tengosuficiente.
Aspertuanago horrekin. Estoyaburridode eso.
Gizonharekingeldituda. Se ha quedadocon aquelhombre.

219
 4. Pronombrespersonales

Los pronombrespersonalesse transformanas:

ni -t nirekin conmigo
zu t zurekin contigo
gu + gurekin con nosotros
zuek -> zuekin con vosotros

Ejemplos:

lzebanirekin jailsi da. La ta ha bajadoconmigo.

Zurekin hitz egin behardut. Tengoque hablarcontigo.
Ez du gurekin ezerjakin nahi, No quieresabernadacon nosotros.
Pozikibili naizzuekin. He andadocontentocan vosotros.

Resumiendo:

NOREKIN?

Nombres DemostrativosP.personales
cons,: .ekin honekin nirekin
Propios vocal -rekin zurekin
horrekin
gurekin
Comunes -arekin harekin zuekin

220
 ARI KETAK
E 'TRCIS5

E preguntas
R"rpondea lassiguientes en tu respuesta
incluyendo el ele-
mentoentreparntesis:
1.- Norekinetorrida lmanol?(Koldo)2.- Norekinjoan da Lupe?(lzaskun).
3.- Norekinafaldudu Anttonek?(Marisa/ 4.- Norekinhitz egin du Josu-
nek?(Aitor/ 5.- Norekinibiltzenda Ines?(berelaguna).6.-Norekingeldi-
tu da gizona?(andrea).7.- Norekinsartuda ama?(semea).B.- Norekinari
da alabahizketan(aita).9.-Norekindago ikaslea?(irakasleal.10.- Nore-
kin bizida Kepa?(osaba).

E laspersonas,
n".pondecambiando comosifueraun dilogo:
1.- Norekinzabiltza?(hau).2.-Norekinzoazhondartzara? (hori).3.-Nore-
kin zaude haserre? (hura).4.- Norekinzaloz bazkaltzera?(lagunhau).5.-
Norekinarizaralanean?(neskahorf. 6.-Norekin egonnahiduzue?(andre
hura).7.-Norekinzoazle partidua ikustera? gaztehori).B.- Norekin
(mutil
ikusiduzue Alizia?(hango gizon hura).

El ttzutpena
1.- Esachicaha venidoconmigo. 2.- Ese hombrequierehablarcon voso-
tros.3.- Aquelchicosueleandarcon nosotros.4.- Ese joven ha entrado
contigo.5.- No estoycontentocon vosotros.6.- El jefe estenfadadocon-
migo.7.- Conquinhas comidohoy?8.- He comidocon esa mujer.9.-
Conquinhas andadoel sbado.10.-He andadocon ese chicode ah.
11.-Esaseoraha salidode la tiendaconsu hijo.

O OHARRA

El empleodel casosociativono siemprecoincidecon la preposicin

castellanacon.Cuandose tratade un nstrumento o mediocon que se
realizauna accinen euskeraresultams correctoel uso del caso ins-
trumental(p9.153).
Le ha pegadocon un palo. Makilazjo du.
Le ha cantestadocon genio. Jeniozerantzundio.
Le ha pagadocon dinero. Diruzordaindudio.
Lo ha echadocan fuerza. Indarrezbotadu.
Lo ha atadocon cuerdas. Sokazlotu du.
Trabajacon ganas. Gogozlan egitendu.
Escribe con boligrafo. Boligrafozidaztendu.

221
 . EL PARTICIPIO
Y EL NOMBREVERBAL
La formaperifrsticade los verbosconstade dos elementos:
a) un elementonominal,y
b) un auxiliar.

El primerelemento,el nominal,puedeser un participioo un nom-

bre verbal.

En el tema 7 decamosque para formar el pretritoperfecto

(accinacabada)se utilizael participio.En la perfrasisetorri da,
egon da y egin du el primerelemento(etorri,egon, egin) es un
participio.

En el tema 12 indicbamos que paraformarel presentehabitual

(accininacabadao reiterada)se utilizael nombreverbal +
-n. En las perfrasisetortzen da, egoten da o egiten du el primer
componente(etortze-, egote-, egite-) implicaun nombreverbal.
Recuerdaque el nombreverbalse obtienepor mediodel mortema
-te o -tze.

Comparaambasformasen los siguientes

ejemplos:

O Participios O N. verbales

etorri etortze
atera ateratze
jo jotze
igo igotze
bete betetze
lotu lotze
egin egite
edan edate
jan jate
lzan izate
eman emate
utzi uzte
hasi haste
hil hiltze
etc.

Esta distincinentre el participioy el nombreverbalte ayudara

comprenderla teora que vamos exponiendoa lo largo de estos
temas.

222
 . LA FORMACION
DEL FUTURO

El futurode los verbosse forma aadiendoel sufijo-ko a los

participios:etorri + etorriko, atera ) aterako,jo + joko, etc. Si
el participioterminaen *n estesufijose convierteen -go: egin'>
egingo, izan + izango, jan + jango, etc.

Eiemplos:

Geroetorrikonaiz. Vendrluego.
Arratsaldeaneguzkiaaterakoda. Porla tardesaldrel sol.
Etxeraeramangodute gaixoa. Llevarnal enfermoa casa.
Biharhitz egingodugu. Hablaremasmaana.

Aprndetetambinlos siguientesadverbiosy perfrasistem-

porales:

gero: luego berehala: enseguida

bihar: maana datorren astean: la semanaque viene
etzi: pasado maana datorren hilean: el mes que viene
faster:pronto datorren urtean: elao que viene

E pon en futurolas frasessiguientes.

No te limitesa unatransformacin
mecnica;
si no entiendes algunaspalabrasrepasaelvocabulario.

1.- Mikeletorrida. 2.- Autobusaaurrekokaleangeldituda. 3.- Amaiadan-

lzarajoan da adiskidebatekin.4.- Haurrazutikegonda. 5.- Zerbaitgertatu
da horrenetxean.6.- Gizonabideanibilida. 7.- Albertoberanduiritsida.
8.- Haizeagoitiksartzenda. 9.- Orainhasida pelikula.
10.-Bilerahonetara
ez da inoragertu.11.-Zueketxeraigo zarete.12.-Ni gutxitan joatennaiz
tabernahorretara.13.- Lurreraerorizara. 14.- Oraindikez gara lanean
hasi.15.-Goizjaikitzen naizohetik.

E Hut lo mismoen esteeiercicio.

1.- Osabaktrena galdu du. 2. - A it a k s u k a ld e k oo n t z ia kg a rb it ud it u .

3.- Semeakdiruaeskatudu. 4.- Realakpartiduairabazidu. 5.- Amaiak
argiapiztudu. 6.- Lan handiaegitendu honek.7.- ltsu horrekez du ezer
ikusten.8.- Ahizpazaharrenak txikiajaztendu. 9.- Zuk berehalaasmatu
duzu hori.10.-Andonirenmahaianutzi ditutpaperak.11.-Zuek ateajo
duzue.12.-Nik euritakoberriaerosidut. 13.-Zukiturrikoura edanduzu.
14.-Guk irratiaentzundugu.15.-Zureanaiakikusiditugu.16.-Osabaren
eskutitzairakurri
dut.17.-Arratsaldean laneanjarraitzen duzu.

zz-)
 El pontambin
enfuturoestasfrases.
1.- Ni poziknagozurekin.2.- Zu itsasorazoaz.3.- Gu bakarrikgaude.4.-
Zuek mendianzabiltzate.5.- Zu etxekobalkoianzaude.6.- Mkanikoak
autoakonpondudio Joxeri.7.- Agureakume honibegiratudio.g.- llobak
aldizkariakekarridizkio izebari.g.- Jostailuederraerosi diozu Maiteren
ala bari.10.- Haurrakbetaurre k o apku s k a t ud iz k ioira k a s le a ri.
1 1 . -z u k
etxeasaldu diozu gizon hari. 12.- Argazkipolitaatera diogu talde horri.
13.- Ertzainekbideaerakutsidiote Patxiri.14.-Katuakesneaedan dio
andrezaharhoni.15.-Nikez diot neskahorriezereman.

E ltzuloena
Traducelas frasessiguientes:
1.-Esamujersaldrde casa.
2.-La gentevendral medioda.
3.-Tuhermanoaparecerel sbado.
4.- Bajaremos a la playa.
5.-Vendrpronto.
6.- Maanasertarde.
7.- Subiremos temprano.
8.- La reunindel ayuntamiento acabara las ocho.
9.-El mesquevieneiremosa Pamplona.
10.-Los niospor la tardeestarncansados.
11.-Estaremoshastalas siete.
12.- Cundo comenzarla pelculade la tele?
13.-A dndeirisel domingo?
14.-Luegoestudiar geografa.
15.-Pasadomaanacenaremos iuntos.
16.-El mesquevienetendremos vacaciones.
17.-Al anochecercerrarnlas tiendas.
18.-Dndecompraremos loszapatos?
19.-Dejaremos los librosen tu mesa.
20.-Xabierllevarla lechepor la maana.
21.-La semanaque vieneGorkacomprarcochenuevo.
22.-Nosotroshablaremos pocoen esa reunin.
23.-Hoycomeremos temprano.
24: El to le llevarun regaloal sobrino.
25, T le traersel bocadilloa Ricardo.
26.-Quinle abrirla puertaa Ander?
27: El ao que vienetrabajarcon tu hermano.

El puru traducir estas frasestendrs queemptearet pretritoperfecto,el pre-

sentehabitualy elfuturo.
1.- Josebaha venidocon Miren.2.- Garbievendrcon su amigo.3.- T
trabajascon Ana. 4.- El luneshablarcon Arrate.5.- Hoy hemossalido
tarde.6.- Maanaentraremos a las ocho y media.7.- Estechicosuele
andaren moto.8.- El ao quevieneFidelvivircon nosotros.g.-Tle has
subidoel pescadoa esa seora.10.-Mi amigoquierehablarcontigo.'11.-
Estenioconmigosueleestarcallandoy contigohablamucho.12.-pasa-
do maanaestaremos fuera.

1a
 DA HORI?
. ZERTARAKO
Unaformade haceroracionesfinaleses aadir-ko al nombre
verbal: etorri + etortzeko (para venir), io + iotzeko (para
pegar),egin + egiteko (para hacef, ikusi a ikusteko (para ver),
etc.

es zertarako (paraqu).
La preguntacorrespondiente

Ejemplos:

-Zertarakoda ogia? -Paraqu es et pan?

-Ogia,jateko da. -Etpan es para comer(lo).
-Zeftarakoda dirua? -Paraqu es eldnero?
-Dirua,gauzakerosteko da. -Etdineroes para comprar cosas.
-Zertarakodira belarriak? -Paraqu son lasoreias?
-Belarriak,entzuteko dira. -Lasoreiassan para or.

elverboentreparntesis:
preguntasutilizando
E Contestaa las siguientes

1.- Zerlarakoda ardoa? (edan).2.- Zertarakoda boligrafoa?(datzi).3.-

Zerlarakoda eskola?(ikasi).4.- Zerlarakoda egunkaria?(irakurri).5.-Zer-
tarakoda aulkia?(eseri).6.- Zerlarakoda haragia?(ian).7.- Zertarakoda
ura? (garbitu).B.- Zertarakoda alkandora?(iantzi).9.- Zertarakoda telefo-
noa? (hitzegin).1O.-Zerlarakoda lantegia?(lan egin).
11.-Zertarakodira begiak?(ikusi).12.-Zerlarakodira eskailerak(igo).13.-
Zerlarakodira giltzak?(atea ireki).14.- Zertarakodira hankak?(ibili).15.-
Zertarakodira eskuak?(gauzakhartu). 16.- Zertarakodira betaurrekoak?
(hobetoikusi). 17.- Zertarakodira etxeak?(bizi). 18.- Zertarakodira eda-
riak? (edan). 19.-Zerlarakodira janariak?(1an).2O.-Zerlarakodira arro-
pak? (jantzi).21.-Zerlarakodira aldizkariak?(irakurri).22.-Zerlarakodira
diskoak?(musikaentzun).

IElttzutpena
1.- Esta bolsaes para llevarel pan. 2.- Los librosson para leer.3.- Este
quesoes para comerloal medioda.4.- Esas piedrasson para hacerun
puente.5.- Aquellasescalerasson parabajara la calle.6.- Anttonha cogi-
do la llavepara cerrarla puerta.7.- Ese regaloes para llevar(selo) a la
abuela.B.- He compradoestospapelesparaescribiruna carta.9.- Para
qu has encendido la televisin?10.-Paraver el partido.11.-Esterincn
es parasentarse.12.-Aqueltrenes parair a Lisboa.13.-Esa habitacin
es para escucharmsica.14.- Estoszapatosson muy malospara andar
en el monte.15.-Esedineroes demasiado paracomprarun camisa.16.-
Estaluz es paraleeren la cama.

225
 O N O R E K IN ZARA ?
'OA N G O

m
' .oa?

P,_ ,JO
th
o..*,\
\)N I
fr'L f, --
I \Vl
Eu V)

Y
a joateko.

9FJ

eta eguzkiahartzekogogoadut.
flEI
- Bakarrikjoangozara ala beste norbaitekin?

- Flosirekin
sequraski.

10

- Bestebateanjoangonaiz.

1.- Me dejas(dejars)la moto?2.- Paraqu? 3.- Parair a la playa.4.-Hace un tiempoexcelenteS.-y tengoganasde toma el
sol. 6.- lrssola o con algnotro?7.- Seguramente
con Rosi.8.- Tena intencinde ir a Bilbao.9.- pero es iqual...10.- lr en
otraocasin.
 I RAKURGAIA

Lutxieta Bernardoanai-arrebak dira.Bernardoda zaharrena:

hogeitahiru urte ditu eta Lutxikhemezortzi.Oso maitedute elkar
eta ongi konpontzendira. Batekzerbaitbehar dueneanpozik
uztendio besteak.
Uztailada eta oporretandaude.Gaurastearleada eta egural-
di bikainadago.Zerua urdin-urdin agertuda goizetik;oraindik
hamarrakez dira eta nahikoaberotzendu eguzkiak.Lutxikhon-
dartzarajoateko gogoa du. Askotanjoaten da hondarlzara;
batzuetanHondarribiraeta bestebatzuetanZarautza.Berakez du
motoriketa anaiarieskatzendio beti.Gaurere Bernardoren gela-
ra joanda eta honelahitzegindio:
-Egunon, Bernardo. Motoautzikoaldidazu?
-Motoa? Zertarakanahiduzu,bada?
-Hondartzarajoateko-erantzun dio Lutxik-. Eguraldizora-
garriadagoeta eguzkiahartzekogogoadut.
Bernardoknorekinjoangodenjakinnahidu:
-Bakarrik joango zara ala beste norbaitekin?*galdetzen
dio.
-Rosirekin, seguraski-erantzuten dio Lutxik-. Librebada-
go, behintzat,eta gogoabaldinbadu...
Rosi Lutxirenadiskideada, lnstitutukolaguna,eta elkarrekin
ibiltzendiraaskotan.
Bernardokbaietzerantzundio, lasai hartzekomotoa.Berak
Bilborajoatekoasmoa zuen baina beste egun bateanjoango
omenda.

O GALDERAK
1.-ZerdiraLutxieta Bernardo?
2.-ZenbaIurte ditu zaharrenak?
3.-Zermoduzkonpontzen diraanai-arrebak?
4.- Gaurasteazkena al da?
5.-Nolakoeguraldia dagogaur?
6.-Zeorduda orain?
7.- Norajoatekogogoadu Lutxik?
B.-Lutxik,ba al du motorik?
9.-Norieskatzen dio motoa?
1].-Zerlarakonahidu Lutxikmotoa?
11.-Zerjakinnahidu Bernardok?
12.-Lutxi,bakarrikjoangoal da hondarlzara?
13.-Norda Rosi?
14.-Zererantzun dio BernardokLutxiri?
15.-NorajoatekoasmoazuenBernardok?
16.-Noizjoangoda Bernardo Bilbora?

anai-arrebak:hermanos(hermanoy hermana);oso maite dute elkar: se quierenmucho;

uztaif: julio;berotzendu: calienta;zoragarri:maravilloso;
jakin nahi du: quieresaber;libre
badago:si estlibre;gogoa baldin badu: si tieneganas;lasai: tranquilamente;
asmoa zuen:
teniaintencin

221
 . JATEKOGOGOA
La terminacin-t(z)eko ademsde subordinaroraciones
imperativas (pg. 176)y haceroracionesfinales(p9.226),sirve
para dar al verbo una funcinde modificadorindirecto,en cuyo
casovienecolocadoantesdel ncleo,a su izquierda.

Ejemplos:
Jateko gogoa
Eguzkiahartzekogogoa
Bilborajoateko asmoa
ldazteko makina
Argazkiakateratzeko makina
Bazkaltzekoordua
ganas de comer
ganas de tomarel sol
intencin de ir a Bilbao
maquina de escribir
mquina de sacar fotos
(la) hora de comer

O NAHIBADU,EGINGODU
Hemosdichoque el morfemaba- (p9.58) tiene un carcter
afirmativosimilaral delya espaol:
Banoa! i(Ya)voy!
Badatorautobusa! Ya vieneel autobs!
Nik ez dut, bainahorrekbadu. Yono tengopero se s tiene.

como podrsver en los

Otro valor del ba- es el condicional,
siguientesejemplos:
Nahi badu,egingodu. Si quiere,lo har.
Librebadago,agertukoda. Si est libre,aparecer.
Gogoabadu,jango du. Si tieneganas,comer.
Diruabadul,erosikodut. Si tengodiner,lo comprar.
Zerbaitbeharbaduzu,eskatuezazu. Si necesitasalgo,pidelo.

Estecarctercondicionalde la partculaba- resultams evi-

dentesiva precedidopor baldin,sin que el sentidocambieen
absoluto.
Nahibaldinbadu,egingodu.
Librebaldin badago,agertukoda.
Gogoabaldin badu,jangodu.
Diruabaldin badut,erosikodut.
Zerbaitbeharbaldin baduzu,eskatuezazu.

SUPONEMOS QUECONOCESEL CUENTODE "CAPERUCITA ROJA".

AHORALO TIENESQUEAPRENDER A CONTAREN EUSKERA.
LOT IE NE SE N LA P A GINA
S IG UI E NT E .

228
 I RAKURGAIA

TXANOGORRITXO

EtxebateanTxanoGorritxoeta bereama bizidira.Egun

bateanhonelaesatendio amakTxanoGorritxori:
-Txano Gorritxo,gaur amonarenurtebetetzeada eta
opari batzukeramanbehardizkiozu.Otarrehonetanarrau-
tzak, sagarrakela pastel gozo bat sartu ditut. Zuzen-zuzen
joan beharduzu,bideangelditugabe.
-Ongi da, ama. Horrelaegingodut -erantzuten dio
TxanoGorritxok.Eta etxetikateratzenda
Bideanlore batzukikustenditu eta honelapentsatzen
du: "Lorehauekoso oolitakdira. Hartukodituteta amonari
eramangodizkiot.Pozhandiahartukodu".Eta loreakbiltzen
hastenda.
Loreakbiltzenari deneanotsoaagertzenda. Otsoaoso
gaiztoada eta honelagaldetzendio TxanoGorritxori:
-Nora zaaz,TxanoGorritxo?
-Amonaren etxera-erantzuten dio honek.
-Bai? Eta non bizida amona?
-Hantxe. Etxetxikihartan.
-Oso ondo-esaten du oisoak.Eta basoansartzenda.
Otsoa korrikahasienda eta amonarenetxerairistenda.
Amona ohean dago. Otsoakatea jotzen du eta amonak
honelagaldetzendu barrutik:
-Nor da?
-Txano Gorritxonaiz-erantzulen du otsoak.
-lreki atea eta sartu-esaten dio amonak.
Otsoakatea irekitzendu, barrurasartzenda eta amona
gaixoajaten du. Ondorenamonarenarropakjaztenditu eta
oheansartzenda.
GeroTxanoGorritxoiristenda eta ateajotzendu.
-Nor da?-galdetzen du otsoakohetik.
-Txano Gorritxonaiz.
*lreki atea ela sartu-esaten dio otsoak.
TxanoGorritxobarrurasartzenda. Otsoaikustendu eta
amonadelaustedu. Orduanhonelahitzegitendio:
-Amona, oso begihandiakdituzu!
*Zu hobetoikusteko!-esaten dio otsoak.
-Amona, oso belarrihandiakdituzu!
-Zuri hobetoentzuteko!
*Amona oso hortzhandiakdituzu!
-Zu hobetojateko!!!*esalen dio olsoak.

229
 Orduansaltobateanohetikjaikitzenda eta TxanoGorri-
txo jatendu.
Otsoa amonarenetxetikateratzenda eta basoradoa
berriz.
Basoanehiztaribat dabil eta otsoa ikustenduenean
pum! pum! bi tiro botatzendizkio.Otsoalurreraerortzenda
hila.
Ehiztariakotsoarentripa irekitzendu labanazeta Txano
Gorritxoela amonakanporaateratzendirabiziriketa pozik.

otarre: cesto,gozo: rico,dulce;otso: lobo;gaizto: malo,malvado;baso: bosque;korrika has-

ten da: empiezaa correr;gaixoa: pobre(cilla);
salto batean:de un salto;ehiztari:cazador;laba-
na: cuchillo

230
O N O REKIN JO A N GO ZA R A ?

{r WJ il
t\ ffi
ffi H f,,tr

E1

10
,V\O INTAX
RFO' IZKOtABURPE
NA
REU,!\EN
DEM0RF05INTAXI
t
 =
E
c=c
C((g

a
9
dl
. (g=
u.l
o

=
E

EEE
( l ) oc .)
c-c-c

uj -o -o-
a
d:

:- c C(E
S@ = or ' - 9 ( ( (
=( ( ( g( c
(t -c -c -c c -c. -c -c-cc
o
F dY

-c ( ( C

. YYYX
. o9. ( D' = 9
(l )(I )(D

f U'
o
oooooo
-c -c -c -c -c -c

v =
o
J
t.|
cr
YY:=
c (C(6
I

o
( Do) < Do) (D(D(D
==c= cc
( ( 0( 00 -
ccc- c- c.- c -c -c -c
lr
la

o
c
{ .g
c d- :<
YYY.- i:
( ( ( g<D( ( <D (l) <l)
(.t)
tlJ Cj fff=== ==l
z-
f
c
=
YYY'-Y CdY
( ( 9 ( so ) ( (
(t, < DO) ( D< D( DC ) (D o)<D
u.l xx> < xxx ><xx
ft o ) c) c) ( D( D( D oG)o
dr
=
o c
z, r=
( D:o) E .g=
o) ( l) ( I) q)
c-> ==== S s
LU LU LU :
n=
6
o_
o
.
z o- =
c

o ( Do ) o ) < D - Y=9
o- o- o- o-
d -:<

v ==l =
JJJ
NNN
( D <D o)
JJJ

z z.
= :<
v :< LU
t . . . . z. . z.
A oooo ooo
z. z. z. z. zz.z.
o
 z.
o
-

g <D
cc
E 5 55H55 N
-ooooo
======
(')N.Y

LU ==EEKE NNNNNN
E:cJE.l JEE

I\ I\NN
r - LU

-J
co dddddd
zN ( 5 NIO
- Lr
FR
QOgOoO
ooooo
d R-t

z.
o
(5
LU
gRE3R= -
CEEEEO
t\ o)N N

-LU
z.
N isst* F R
f=ffff
oooooo
d R* '

o
A
:<

===5#
l E cc

o
o
z. = R $ a 5 + o
z.

236
 A) SINTAXI'

1.- EL SINTA GMA NOMINA L

bi lagun
laguna
lagunh u ra
lagunzaharbat
herrikolagunzaharbat
anaiarenlaounzaharbat

2.-LA ORACION SIMPLE

O Concordancia
hauda
honekdu
gizonatxikiada
gizonaktxikiakdira
gizonakliburuadu
gizonakliburuakditu
gizonekliburuadute
gizonekliburuakdituzte
gizonakneskariliburuaemandio
gizonakneskariliburuakemandizkio
gizonekneskariliburuaemandiote
gizonekneskariliburuakemandizkiote

O El elementoclave
KOLDOKLUPERIOGIAEMANDIO
a) -Norkemandio ogiaLuperi?
-OgiaLuperi,Koldokemandio.
b) -Zereman dio KoldokLuperi?
-KoldokLuperi,ogia emandio.
c) -Koldok,
nori emandio ogia?
-Koldok,
Luperiemandio ogia.
d) -KoldokLuperiemandio ogia?
-Bai,KoldokLuperiemandio ogia.
e) -OgiaLuperi,lakikemandio?
-Ez,ogiaLuperiez dio lakikeman;Koldokemandio.
f) -KoldokLuperi,arrainaeman dio?
-Ez,KoldokLuperiez dio arrainikeman;ogiaemandio.
g) -Koldok,
Piliriemandio ogia?
-Ez,Koldokogiaez dio Pilirieman;Luperiemandio.

/Jt
3..1A ORACION COMPUESTA

a) Eguraldionadagoeta kanporajoangogara.
b) Gu kanporajoangogaraeta zu ere bai.
c) Gu kanporajoangogara;baitazu ere.
d) Gu ez garakanporajoangoela zu ere ez.
e) Gu ez garakanporajoango;eztazu ere.

f) Eguraldi
txarradagobainagu kanporajoangogara.
g) Eguraldi
txarradago;gu, halaere, kanporajoangogara.
h) Eguraldi
txarradago;gu, ordea,kanporajoangogara.

i) Nik baietzesandut eta zuk ezelz.

j) Eguraldiona dagoelaustedut.
k) Nolakoeguraldiadagoengaldetudu amak.
l) Kanporajoatekoesandu aitak.

ll)Autobusahartzeranoa,Donostiara joateko.
joateko bidea da.
m) Hori,Donostiara

n) Kanporajoangogara,eguraldiona dagoeta.
) Kanporajoangogara,eguraldiona baitago.
o) Kanpora,eguraldionadagoelakojoangara.

p) Eguraldiona dagoeneankanporajoatengara.
q) Eguraldi
onaegiten(baldin)badukanporajoangogara.

238
ERANTZUNAK

'OTUCIONARIO
 2

1 1.- Liburua.Liburutxikia.Liburutxiki hau.

2.- Neska.Neskahori.Neskagaztehori.
3.- Mutila.Mutilhau. Mutilitsusihau.
4.- Gizona.Gizonzaharra.Gizon zahar hura.
5.- Etxea.Etxehau. Etxe berrihau.
6.- Herribat. Herripolita.Herripolithori.
7.- Gauza bat. Gauza handi bat. Gauza handi nura.
8.- Bide bat. Bideluzebat. Bide luze hau.
9.- Auto bat. Auto berri bat. Auto berri hori.

2 1 .- Her r ihau,lr unda.

2.- Ez, lrun ez da txikia;lrun handiada.
3.- lrun da handia.
4.- Herritxikihori Hondarribia da.
5.- Hondarribia, herrtxikibainapolitada.
6.- Besteherrihura Hendaiada.
7.- Hendaia,besteherrihurada.
B.- Ez Hendaiaez da itsusia;Hendaiaere oso poltada
9.- Mendihura,Jaizkibelda.
10.-Ez, Jaizkibelez da mendihandia.
11.-Jaizkibelda menditxikia.
12.-Neskahau Begoada.
13.-Mutilhori Mikelda.
14.-Neskahau Begoada.
15.-Mutilhorida Mikel.
16.- Begoa neska gaztea da.
17.- Ez, Mikelez da mutilhandia;Mikelmutiltxikiada.
'18.-Mikelda mutiltxika.

ITZULPENA

a) - Zer da hau?
- Hau? Herribat.
- Herrihau handiada?
- Ez, herri txikia da, baina oso polita.

b) - Nor zarazu? lzaskunzara?

- Ez, Ez naiz lzaskun-Ni Begoanaiz.lzaskunhura da.

3
1 1.- Hauekemakumeakdira.2.- Horiekgizonakdira. 3.- Haieketxeak dira.4.- Bai, esku hauek
garbiakdira.5.- Bai, mutilhorieklagunakdira. 6.- Bai, haiekmendi handiakda.7.- Ez, hauek
ez dira begitxikiak;hauek begi handiakdira (Ez, hauek ez dira begi txikiak,begi handiakbai-
zik). B.- Ez, neska-mutilhoriekez dira zaharrak;neska mutil horiekgazteakdira. 9.- Ez, haiek

241
 ez dira bi mutil;haiek hiru neska dira. 10.- Etxe hauek handiakdira. 1.1.- Beste haiek txikiak
dira. 12.- Hau,liburuzaharrada. 13.- Bestehau berriada. 14.-Hura da emakumezaharra.15.-
Hauekdira haurrak.

1.- Hauekeskolakda.2.- Horieklantegiakdira.3.- Haiekbaserriakdira.

4.- Hauekesku garbiakdira.5.- Horieketxe ederrakdira.6.- Haiekgizon handiakdira.7.- Bes-

dira bainabestehoriekikasleakdira.
teak gzontxikiakdira.B.- Hauekbaserritarrak

9.- Liburuhauekitsusiakdira. 10.- Mutlhoriekgazteakdira. 11.- lturri horiekzikinakdira. 12.-

Ontzi hauek garbakdira. 13.- Herri hauek ederrakdira. 14.- Bestehoriekere politakdira. 15.-
Jende hauekoso onak dira.16.-Bide horiekluzeakdira. 17.-Emakumehaiekzaharrakdira.

1.- Etxe hauekederrakdia.2.- Hau aita da.3.- Bestehori semeada eta hura ama.4.- Neska
haiek eibartarrakdira. 5.- Gurasohauek onak dira. 6.- Herri horiekez dira ltsusiak.7.- Neska
hauek ikasleakdira. B.- Gizon haiek baserrtarrak dira.9.- Kale horiek oso zikinakdira. 10.-
Haur horiekgarbiakdira. 11.- Jon eta Edurneoso langileakda. 12.- Koro eta Albertolagun
handiakdira. 13.- Harrihoriekez dira handiak,txikiakbaizik.14.- lturri bat. 15.- Bi lantegi.16.-
Hirubaserri.17.-Lau ate eta bi mahai.

ITZULPENA

1.- Gu mutilakgara.2.-Zuek neskakzarele.3.- Gu ez gara zaharrak.4.- Zuek gazteakzarete.

nafarrakbaizik.6.- Zuek hiru neska zarete eta gu hiru mutil.7.-
5.- Gu ez gara gipuzkoarrak,
Lagunhandiakgara.8.- Zu eta Andonianaiakzarete.9.- Zuek ikasleak(al)zarete?-Bai,ikasle-
ak eta langileakgara.

IRAKURG AI A

1.- Bi gazte hauek Koro eta Alberto dta.2.- Ez, Koro ela Albertoez diazaharrak; Koro eta
Albertogazteakdira. 3.- Koro eta Albertolangileakdira. 4.- Koro delineanteada. 5.- Alberto
mekanikoada.6.- Parisajoan dira. 7.-Luzeaizanda bidea.8.-0rain Parisendira. 9.- Hura Eif-
fel dorrea da. 10.- Eiffeldorrea hura da. 11.- Eiffeldorreaoso luzea da. 12.- Eiffeldorrea da
oso luzea. 13.- Paris hiri handi eta ederra da. 14.- Paris da handiaeta ederra.15.- Bi neska
dira kalean.16.-Bi neskak,kalean d'ra. 17.- Euskarazari dira neskak.18.- Neskak,euskaldu-
nak dira. 19.-Neskabat tolosarrada. 20.- Bestea,ebartarrada.21.- Koro eta Albertodonosta-
rrakdira.22.- Gipuzkoatrak dira denak.23.- Suertehandiaizan da.24.- Benetantxikiada mun-
dua. 25.- Munduada benetantxtkla.

1.- Ez, Alfontsokez du ile asko;Alfontsokile gutxidu. 2.- Alfontsokdu ile gutxi.3.- Indarhandia
du Felipek.4.- Felipekdu indarhandia.5.- Indarhandiadu Felipek.6.- Jeniotxarradu lmano-
lek. 7.- lmanolekdu jenio txarra.8.- Jenio txarradu lmanolek.9.- Bai, andreakbadu telebsta.
du t elebis t a.11. -Alaba d u a i t a k .1 2 . - E z , e z d u a m a k a l a b a ;a i t a kd u a l a b a .1 3 . -
1 o. - Andr eak
Ez, aitak ez du semea;aitakalaba du. 14.- Amak, ogia du. 15.- Ez, amak ez du ardorik;amak
ogia du. 16.-Ez, itsasoakez du ur gutxi;tsasoakur asko du. 17.- Handiada tsasoa.18.- ltsa-
soak du ura. 19.- Lurrakdu belarra.20.- Ez, lurrakez du urik;lurrakbelarradu. 21.- Diru asko
dute aberatsek.22.-Ez, ez dute pobreekdiru asko; aberatsekdute diru asko. 23.- Diru gutxi
dute probeek.24.- Neskek,paperadute. 25.- Ez, neskekez dute liburua,neskekpaperadute.
26.- Jai dute ikasleek.27.- lkasleekdute jai. 28.- lrakasleek,bileradute. 29.- Ez, brleraez dute
ikas leekbiler
; a,ir ak as leekdut e. 30. -M u t i lh o n e ki r r a t i ad u . 3 1 . - E z , m u t i lh o n e ke z d u t e l e b i s t a ;
mutil honek irratiadu. 32.- Neska hark egunkariadu. 33.- Ez, egunkariaez du mutil honek;
egunkarianeskahark du.

1/t 1
 1.- Gizonatxikiada; gizonakegunkariadu.2.- Emakumeakhaurradu; emakumeaoso gaztea
da. 3.- ltsasoahandiada; itsasoakur asko du. 4.- Ni gizona naiz; nik etxe txikiadut. 5.- Zuk
au r pegigar biaduz u; z u nes k az aa. 6. - G u k b i l e r ad u g u ; g u l a g u n a kg a @ . 7 . - K a l e a kl u z e a k
dira;kaleekez dute argirik.B.- Mendiakhandiakdira;mendrekbelarradute.9.- Gazteekindarra
dute; gazteaklangileakdira. 10.- ldoiak irratiadu; ldoiak anaia txikia du. 11.- Mikel ona da;
Mikeleklibur uadu.

1.- Ardo hau txarrada; ardo honek ura du. 2.- Neskahorrekaurpegipolitadu; neska hori gaz-
tea da. 3.- Haur huratxikiada; haur hark paperadu.

ITZULPENA

(Puede ser que el orden de tu respuesta no sea precisamente el msmo y que, sin embargo,
tambin est bien. Fjate especalmenteen Ia mortobga).

1 .- M ut ilaklibur uadu. 2. - Em ak um eake g u n k a r i ad u . 3 . - l d o i a ks e m e t x i k i ad u . 4 . - l t u r r i a ke z d u

u rik .5. - Honekogi handiadu. 6. - Hor r e ki r r a t i ad u . 7 . - H a r k e t x e e d e r r ad u . 8 . - G i z o nh o n e kh o r
du lantega.9.- Gaztehorrekaurpegitxarradu. 10.- Mendihark belargutxidu. 11.- Kale honek
ez du argirik.12.- Etxe horrekez du telebistarik.13.- Jaun horiekdiru asko dute. 14.- Herri
haiekez dute biderik.

1.- Langileekbileradute.2.- Haurrekgaw ez dute eskolarik.3.- Gure lagunekardo ona dute.

4.- Nik paper adut . 5. - Zuk jeniot x ar r ad u z u . 6 . -M a h a i az i k i n ad u g u .7 . - Z u e k j a i d u z u e . 8 . -H o r
duzutoki ona. 9.- Bide luze(a)bainapolitaduzue.

1 .- Ba ( al) duz u dir ur ik ?- Ez , ez dut d i r u r i k .2 . - B a a l d u z u z i g a r r o r i k ?- B a i , b a d u t .3 . - B a a l

duzueogirik?-Guk ez, bainahoriekbai. 4.- Nork du boligrafobat? -Nik.5.- Nork du egunkaria?
-Honek.6.- Zer duzu hor? -Hemen?Paoerbat.

IRAKURGAIA

1.- Pelloeta Paskualdira lagun zaharrak.2.- Pelloeta Paskual,lagun zaharrakdira. 3.- Pello
handiada (eta indarradu). 4.- Ez, Paskualez da handia;Paskualtxikada. 5.- Ez, Pellokez du
ile asko buruan;ile gutxi du. 6-- lle luzea du Paskualek.7.- Ez, Paskualez da gizon serioa,
nahikolotsagabeada.8.- Erre nahi du Paskualek.9.-Ez, Paskualekez du tabakorik.10.- Hor
dute tabakoa.11.- Pellokdu dirua. 12.-Pellokematendro dirua Paskuali.13.- PellokPaskuali,
druaematendio. 14.-Jenio txarradu Pellok.15.- Paskual,estankorajoan da. 16.- Bi minutu
pasa dira. 17.- Gure gizona (Paskual)da hor berriz.18.- Sua nahi du Paskualekorain. 19.-
(Benetan)aurpegigogorradu Paskualek.

5
1 .- Nes k ek egunk ar iadut e. 2. - Nes ka k e g u n k a r i a kd i t u . 3 . - N e s k e k e g u n k a r i a kd t u z t e .4 . -
Haueketxea dute. 5.- Honek etxeakditu. 6.- Hauek etxeakdituzte.7.- Horiekanaia dute. B.-
Ho r r ekanaiakdit u. 9. - Hor iekanaiakd i t u z t e .1 0 . - H a i e k l i b u r u ad u t e . 1 1 . - H a r k l i b u r u a kd i t u .
1 2.-Haieklibur uakdit uz t e.13. -Nik pap e r a kd i t u t .1 4 . -Z u k z a p a l az i k i n a kd i t u z u .. 1 5 . G
-
ukboli-
grafoakditugu.16.-Baserriakleihotxikiakditu.17.-Etxe horrekate zabalakditu.

1.- Honekaldizkariak ditu. 2.- Horrekliburuakditu. 3.- Hark hogeipezetaditu.4.- Andre honek
bi seme (bi seme-alaba)ditu.5.- Etxe horrekbost gela ditu.6.- Mahahark hruhankaditu. 7.-
Nik belarritxkiakditut.B.- Zuk zapata beltzakdituzu.9.- Guk betaurrekoakditugu.10.- Zuek
lag un onak dit uz ue.11. - Bideakhar r i a kd i t u . 1 2 . - Z a h a r h o n e k h o r t z g u t x i d i t u . 1 3 . - M i r e n e k
ezpainhandiakditu. 14.- lrakasleakhogeitahamabostikasleditu. 15.- Emakumehorrekhiruro-
gei urtedtu.
1 .- N i . . . naiz . 2. - Ni nes k a( m ut ila,em a k u m e a i,k a s l e a . . .n) a i z . 3 . - . . . u r t e d t u t .4 . - E s k u b a t e k
bost behatzditu.5.- Orduakhirurogeiminutuditu.6.- Egunakhogeitalau ordu ditu.7.- Hilabe-
teak hogeitahamaregun ditu.B.- Urteakhamabihilabeteditu. 9.- Urteakhirurehunela hiruro-
geitabostegundtu.

z+ -l
 a) hamalau.b) hogeitazazpi.c) hogeitahamaika.d) berrogeitabi. e) berrogeitahamaika.f)
berrogeitazazpi. g) hirurogeitahiru. h) hirurogeitahamabi. i) laurogeitazortzi.j) laurogeita
hemeretzi.k) ehun eta hiru. l) benehun eta hogeitabi. ll) hirurehuneta sei. m) laurehuneta
hamairu.n) bostehuneta hogeitahamabost.) seiehuneta laurogeitahamahiru.o) zazpiehun
eta berrogeitabi. p) zortziehuneta berrogeitahamaika.q) bederatziehuneta lau. r) mila bede-
ratziehuneta laurogeitahamasei.

1.- Bi eta bi lau dira.2.- Zazpieta hiru hamar dira. 3.- Hamar eta bederatzihemeretzidira.4.-
Hemezortzieta bost hogeitahiru dira. 5.- Hogeitabost eta zortz,hogetahamahirudira. 6.-
Hogeita hamar eta hamabost,berrogeitabost dira. 7.- Hirurogeieta berrogeiehun dira. B.-
Hirurogeitahamareta berrogeitahamar,ehun eta hogedira. 9.- Berrehuneta hirurehun,bos-
tehundira. 10.-Seiehuneta laurehun,miladira.

1.- Nik . . . nahi d( it ) ut . 2. -G uk . . . beha rd ( i t ) u g u . 3 . -B o l i g r a f o a k. . . p e z e t ab a l i od u . 4 . - Z i g a r r o

paketeak... pezetabaliodu. 5.- Ez, nik ez dut urik nahi,nik ardoa(kafea...)nahidut.

1- Nik auto txikianahi dut.2.- Zuk aldizkarihorieknahi dituzu.3.- Astoak belarranahi du. 4.-
Guk zigarroaknahi ditugu.5.- Zuek ez duzue liburuhori nahi, hura nahi duzue. 6.- lkasleek
oporraknahi dituzte.

1.- Nik betaurrekoak

beharditut.2.- Zuk ez duzu dirurikbehar.3.- Lurrakura behardu. 4.- Guk
etxe berriabehardugu.5.- Zuek gelazabalabeharduzue.6.- Haurrekpaperabehardute.

1.- Aldizkarihonekehun pezetabaliodu. 2.- Erlojubatek bost mila pezetabalio du.3.- Ogiak
hogeitahamarpezetabaliodu. 4.- Liburuhonek ez du gehiegibalio.5.- Etxe honekasko balio
du eta hark gehiagobaliodu. 6.- Ardo honek gutxibaliodu.

10 1.- Mutil hau txikada. 2.- ldoia oso neska gaztea da. 3.- Nik diru gutxi dut. 4.- Ondo dago
(est bien). 5.- Zuk liburu politakdituzu (liburupolita duzu). 6.- Andreek aldizkariakdituzte
(andreakaldizkariakditu).7.- Nik oporraknahi ditut. B.- Guk ura behar dugu. 9.- Etxe honek
asko baliodu. 10.-Jaun hori oso aberatsada.

IRAKURGAIA

1.- KaleanDoloresdabil.2.- Doloreskaleandabil.3.- Doloresandrezaharrada. 4.- Abrigobel-

tza du. 5.- Besoan,poltsotxiki bat du. 6.- Poltsoa,beltzada. 7.- Aurpegian,betaurrekoak ditu.
8 .- Kaleanm ut il bat ik us t endu. 9. - lz e n a g a l d e t z e nd i o . '1 0 . -M u l t i k o a kE
, n e k o d u i z e n a .1 1 . -
Mutikoa,gazlea da. 12.- Mutikoak,praka motzak ditu. 13.- Doloresekgaldetzenditu urteak.
14.- Mutikoakzazpi urte ditu. 15.- Mutikoakgoxoki bat du ahoan. 16.- Ez, mutikoakez du
eskuangoxoka,mutikoakahoan du goxokia.17.- Mutikoakdu goxokia.18.- Ez, mutikoakez
du eskolarikgaur.19.- Erregeegunapasa arte ditu oporrak.20.-Tristejartzenda mutikoa.2l.-
Berehalabukatzendira oporrak.

6
1.- Telebistagelan dago. 2.- Baserriamendiandago. 3.- Papera lurreandago. 4.- Auto hori
bideandabil.5.- ltsasoandira arrainasko. 6.- Haur txikiaeskolanda. 7.- Anaia etxeanda. 8.-
Neskakahoandu goxokia.9.- Aitakburuandu txapela.10.- Elizanda amona. 11.- Tabernanda
a itona. 12. - Sem e- alabakgela hand i a n d i r a . 1 3 . - A l k a t e a , u d a l e t x e a nd a . 1 4 . - M a r i b e l e k ,
eskuandu zigarroa.

1.- Mahai honetandago ontzia.2.- lturrihorretandago ura. 3.- Leiho hartandira gurasoak.4.-
Haurrek,kale horretandute eskola.5.- Neskahoriek,auzo honetandute lantegia.6.- Herripolit
hartanbizidira lagunak.

1.- Han dago lantegia.2.- Hor dagozubi berria.3.- Hemendago eliza zaharra.

1.- Ondarroandira neska-mutilak.2.- Eiffeldorrea Parisendago. 3.- Paris,Frantziandago. 4.-

Londres,Ingalaterrandago.5.- Lisboa,Portugalendago.6.- San Ferminaklrueandira.

244
 1.- Bilbotarrak,Bilbonbizi dira.2.- Gasteztarrak,Gasteizenbizi dira. 3.- Donostiarrak,
Donos-
tian bizidua.4.- lruindarrak,lrueanbizidira.5.- Oatiarrak,
Oatinbizi dira.6.- Ondarrutarrak,
Ondarroanbizi dira. 7.- Euskaldunak, EuskalHerrianbizi gara. B.- Andaluzak,Andaluzianbizi
dira. 9.- Madrildarrak,
Madrilenbizi dira. 10.- Mexikanoak,Mexikonbizi dira.11.- Txinoak,Txi-
nan bizidira.

12 .- Ez ,t x inoak ez dir aAf r ik anbiz i;

t x in o a k T x i n a n b i zdi i r a . 1 3 . - E z , b i z k a i l a r r a k e z d i r a N a f a -
rroan bizi; bizkaitarrakBzkaianbizi dira. 14.- Ez, katalanakez dira Galizianbizi; katalanak
Katalunianbizi dka. 15.- Ez, bermeotarrak ez dira Durangonbizi; bermeotarrakBermeonbizi
dira. 16.-Ez, italiarrak ez dira Espainianbizi;italiarrakltalianbizidira.

1.- Etxe eder hartan... bizi da (ni bizi naiz, gu bizi gara...).2.-Mahai txiki horretanegunkaria
(telebista...)
dago. 3.- Gizon horrektxapela(ilea...)du buruan.4.- Andreak... d(it)ugelan.5.-
Neska-mutilek ... d(it)u(z)te
hor.

1 .- B et aur r ek oak . . . - an
( hem en,hor . . . ) d i t u t . 2 . - P o l t s ah o n e t a n . . .d ( i t ) u t . 3 . - B o sbt e h a t zd i t u t
eskuan.4.- ... liburuditut etxean.5.- ...-n(hemen,etxe horretan...) bizi naiz.6.- Ez, ni ez naiz
Santanderrenbizi; ni ...-n bizi naiz.7.- ...-(a)n(hemen ...) dugu autoa. B.- Etxean,... behar
d(it) ugu. 9. - . . . - (nhem en. . . )biz igar a.10 . -E z , g u e z g a r a B a i o n a nb i z i ;g u . . . - nb i z i g a r a .

1 .- H aur r ak aleanda( go) . 2. -G ur as oa ke t x e a nd i r a . 3 . - J e n d e a p l a z a nd a ( g o ) . 4 . - E g u n k a r i a

mahaiandago.5.- Harria(harribat) dut zapatan.6.-Zuk bostehunpezetadituzukar|eran.7.-
Neskahonek paperbat du ahoan.8.- Gazte horieklagunakdituzteherrian.9.- Emakumehark
bi alaba ditu eskolahonetan.10.- Guk kale horretandugu autoa. 11.- Zuek anaia (anaiabat)
duzue Lekeition.12.- Etxe horretanargi gutxidago. 13.-Guregurasoekbaserriadute Ormaizte-
gin. 14.- Plazahonetanjende asko dabil.15.- Hemen liburubat dut, bainaetxeangehiagodut
(d itut ) .16. - Zuk gauz a gehiegidit uz u b u r u a n .1 7 . - E s t a n k o a nt a b a k o a d u t e . 1 8 . - B i d e l u z e
horretanez dago iturririk.19.- Nire auzoanez dago argirik.20.-Herrihartanez dago udaletxe-
rik.21.- Aldizkarihonetanez daoo irudirik.

1.- Zu Elzondonbizi zara?-Ez, ez naiz Elizondonbizi, lrunenbizi naiz.2.- AlbertoSan Martin

kaleanbizi da. 3.- Etxeanmahaihandibat behardugu.4.- Gu ez gara auzo honelanbizi,har-
tan baizik.5.- Eskuhonetaneounkariadut eta besteanbetaurrekoak ditut.

10 1.- Zer nahi duzu? -Ez dut ezer nahi.2.- Zer behar duzu? -Ez dut ezer behar.3.- Zer du hau-
rrak? -Haurrakez du ezer. 4.-Zenbalbalio du hark? -Hark ez du ezer balio. 5.- Zu ez zara inor.
6.- Hor iez daez er . 7. - Her r ihonet anez d a i n o r b i z i .

B.- Zer nahi du aitonak?-Ezere2.9.- Nor da(go)etxean?-Ez da(go)inor. 10.- Nork du zigarro
bat? -lnorkez. 11.- Non dagoautoa?-lnonez. 12.-Zenbatbaliodu liburuhonek?-Ezerez.

RAKURGAIA

1.- Ferminnafarrada. 2.- Ferminlrueanbizi da. 3.- Ferminekhogetahamaikaurte ditu.4.-

Lupe eta bere gurasoaklrueanbizi dira. 5.- Aspalditikbizi dira lruean.6.- Fermineklantegi
batean egiten du lan(a). 7.- Ez, Lupek ez du lantegi batean lan egiten, Lupek eskola batean
eg iten du lan( a) . 8. - Lupe ir ak as leada . 9 . - F e r m i n l a n e t i ka t e r a d a . 1 0 . - F e r m i n e kL u p e r e n
etxea aurkitunahi du. 11.- Luperenetxeaaurkitunahi du. 12.- Ez, ez dabiljende asko kalean,
ez dabil inor. 13.-Tinbreajo du Ferminek.14.- Ate bateanjo du tinbrea. 15.- Emakumebat
atera da. 16.- Ez, emakumeaez da zaharra,gaztea da. 17.- Ez, Lupe ez da etxe horretanbizr
(baina auzo horretanbizi da). 18.- Ez, ez da urruti bizi (auzo horretanbizi da). 19.- Denda hura
txikia da. 20.- Atea ezkerreandago. 21.- Handik sartu behar du Ferminek.22.- Piztua dago
argia.23.- Ferminekesatendu "milaeskei'.

TRAKURGATA (t)
.1
.- Kepa Bilbonbizida. 2.- Aspalditikbizi da Bilbon.3.- Berrogeiurte ditu.4.- Kepa idazleada.
5.- Kepak,liburubatzukidatziditu.6.- Liburuguztiaknobelakizan dira.7.- Orain bestenobela
bat ari da idazten.B.- Lan handiadu Kepak.9.- Ez, bere etxeanez da jende asko bizi,bakarrik
bizi da. 10.-Goiz osoa pasadu lanean.11.-Hamabiakarte egin du lana.12.- Eguerdianutzi du

245
 lana. 13.- Kaleraaterada eguerdian.14.- Egunkariaerosdu kalean.15.- Emakumebat dago
dendan.16.- Janari batzukbehar ditu Kepak. 17.- Lehenengoogia eta esnea erosi ditu. 18.-
Ogi txikiaerosdu. 19.-Ez, esneaez du kajanerosi;botilanerosidu. 20.- Andreakpoltsabate-
an sartu ditu ogia eta esnea.21.- Keparieman do pollsa.22.- Ez, haragiaez da txarra;oso
ona da. 23.- Andreakpaper bateanbildu du txuleta.24.- Ez, Kepak ez du gaztariknahi.25.-
Andreakpaperbateanegindu kontua.26.- Bi poltsabeteditu Kepak.

(2)
THAKURGATA

1.- Kepakegin du lana goizean.2.- Eguerdianerosi ditu Kepakjanariak.3.- Janariakerosiditu

denda batean.4.- Bi poltsabete ditu Kepak.5.- Kepaketxeraekarriditu bolsak.6.- Sukaldean
sartu da Kepa.7.- Bazkariaprestatudu sukaldean.B.- lrratiaentzundu bitartean.9.- lrratian
musikaeta berriakeman dituzte.10.- Kepak lan egin nahdu arratsaldean. .1
1.- Bazkaldueta
gero egunkariairakurridu. 12.- Ez, Kepak ez du goizeanbakarriklan egin, arratsaldeanere
egin du. 13.- Arratsaldeanseiak arte egin du lana. 14.- Seietankanporaatera da. 15.- Ez,
tabernanez du ogitartekorik eskatu,tabernanedari bat eskatu du, zerbezabat. 16.- Kepak,
basoabete du. 17.-Gizonbat ikusidu mahaibatean.18.- Lasterezagutudu lmanolArtola.19.-
Kepa harenondoanjarrda. 20.- lmanolondo bizi da.21.- Ez, lmanolekgaur ez du lanikegin.
22.- lmanolekoporrakditu aste osoan.23.- Hizketanhasi dira bi lagunak.24.- Ez, denbora
luzea pasa dute hizketan.25.- Gaueanjoan dira etxera.26.- Kepak telebistaikusi du etxean.
27.- Oheansartu da gero. 28.- Lo geldituda laster.

a) NIK goizeanlan egindut. Eguerdianjanaribatzukerosidituteta bazkariaprestatudut. Bitar-

tean irratiaentzundut. Ez dut gehiegijan. Arratsaldeanlaneanjarraitudut. Gero kanpora
alera naiz eta buelta bat eman dut. Taberna batean edari bat eskatu dut. Lagun bat ikusi
dut eta haren ondoan jarri naiz. Hizketan hasi gara eta berandu arte egon gara. Gauean
elxerajoan naiz.Oheansartunazeta lo gelditunaiz.
b) ZUK goizeanlan egin duzu.Eguerdianjanaribatzukerosidituzueta bazkariaprestatuduzu.
Bitarteanirrataentzunduzu. Ez duzu gehiegijan. Arratsaldeanlaneanjarraituduzu. Gero
kanporaaletazaraeta bueltabat eman duzu.Tabernabateanedaribat eskatuduzu.Lagun
bat ikusi duzu eta haren ondoan jarri zara. Hizketanhasi zarete eta beranduarte egon zare-
te. Gaueanetxerajoan zara.Oheansartuzara eta lo qeldtuzara.

1.- zara2.- zarete3.- da 4.-dira 5.- naiz 6.- Ou Z.- lr" B.- gara 9.- zarete .10.- dira 11.-
gara 12.- zarete .13.-dira 14.- da '15.-dira 16.- naiz 17.- zara 18.- dira 19.- zarele 20.-
d ir a 21. - z ar a 22. - da 23. - da 24. - da 2 5 . - d a 2 6 . - d a 2 7 . - d i r a 2 8 . - d u a 2 9 . -d a 3 0 . - d i r a

1.- Nire lagunakhemen izan dira.2.- Zuek ez zareteBilbontzan.3.- Gazteakzutik egon dira.
4.- Nire anaialo egon da lurrean.5.- Ni ere gelditunaiz lo. 6.- Aita ez da etorrieta neskatriste
geldituda.7.- Autoabideangeldituda. B.- Kaleanibiligara.9.- Nor ibilida hemen?10.-Neska-
-m ut ilakm endianibili dir a. 11. - M ar ti ne t x e r aj o a n d a . 1 2 . - G u a u t o a nj o a n g a r a . . 13 . - G a u r
beranduetorrizara. 14.-Ni lasteretorrinaiz. 15.-Zuekezzarele goizeanetorr.16.- Langileak
lantegansartudira. 17.-Aitonaoheansartuda. 18.- Haurraez da etxeansartu.19.- Gu gaue-
an atera gara. 20.- Zu horjarrizara e|a ni hemen jarri naiz.21.- Nire ama gaixo egon da baina
orain ondo arrida. 22.- Haurtxikiahizketanhasi da. 23.- Parliduaberanduhasi da. 24.- Zuek
laneanhasi zarele.25.- Klaseaez da oraindikhasi. 26.- Nire txoria hil da eta tristejarrnaz.
27.- Gerrahonetanjendeasko hil da. 28.- Egunkariberribat agertuda. 29.- lrakasleaagertuda
eta ikasleakisilikgelditudira.30.- Ama agertuda eta haurrakoherajoan dira. 31.- Zer gertatu
da kale horretan?.32.- Ez da ezer gertatu.33.- lxtripubat gertatuda bainaez da inor hil. 34.-
Herri honetangauza batzukgertatudira. 35.- Lur honetanbelarrasortu da. 36.- Nire herrian
idazlebatzuksortudira.

'1.- dut e 2. - dit uz t e 3. - du 4. - dut e 5 . - d i t u 6 . - d u t 7 . - d u z u e 8 . - d u 9 . - d u g u 1 0 . - d u 1 1 . -

d ugu 12. -dit u 13. - duz u 14. -duz u 1 5 . - d u g u 1 6 . - d u t 1 7 . - d i t u z t e 1 8 . -d i t u . 19 . - d i t u 2 0 . -
duzue 21.- duzu 22.- dituzue 23.- dut 24.- du 25.- dituzue 26.- dituzu 27.- dituou 28.- du
2 9. - dut e.30. -du. 31. -dit uz u.

1 .- M ir enekhaur r aiz andu. 2. - N kez d u l e z e r e g i n .3 . - H a r r i a kz u l o a( z u l ob a t )e g i n d u . 4 . - Z u k

gehiegihitz egin duzu.5.- Zuek oso gutxi hitz egin duzue.6.- ldoiaknire kotxeaerabilidu. 7.-
Goizeanlan egin al duzu? B.- Haurrekharriakhartu dituzte.9.- Amak mahaianutzi du ogia.

246
10.-Bazkaria(janaria)paperhonetanbildudut. 11.- Neskekaldizkariak eta paperakbildudituz-
te. 12.- Zuk gauza balzuk erosi dituzu denda hartan. 13.- Zuek gazta erosi duzue. 14.- Amonak
bazkariaprestatudu. 15.-Gaur patatakjan ditugu.16.- Haurrekarrainajan dute. 17.-Oso gutxi
ja n d uz u. 18. - G iz on honek bi l bur uid a t z id i t u . 1 9 . - M u t i l e ke g u n k a r i a ki r a k u r r id i t u z t e . 2 0 . -
Arrainakahoa ireki du. 21.- lturriaireki duIe.22.- Begiak itxi dituzu.23.- Atea itxi dut baina
leihoakirekiditut.24.- Telebistaikusi dugu. 25.- Hori ez du inork ikusi.26.- Zuk ez duzu ezer
ikusi.27.- Koldoikusidut. 28.- Zuek nire herriaikusiduzue.29.- lrrataentzundut. 30.- Ez dut
ezer entzun.31.- Ogiak poltsansartu dituzue.32.- Hanka sartu duzu. 33.- Jonek zigarrobat
ateradu. 34.- Janariakatera (dituzu)eta hor utzi dituzu.35.-Zer esan duzu?.36.- Ez dut ezer
esan. 37.- Hori ez du inorkesan.38.- Inesekordua galdetudu. 39.- Gehiegigaldetzenduzue.
40.- lkasleakondo erantzundu.41.- Zer moduzerantzundul? 42.- Zenbatogi ekarridituzue?.
43.- Gauzabat ekarridut zuretzat.44.-ldoiakmotoaneramandu bere laguna.45.-Nire pape-
rak eramandituzu.46.- Denboragaldudugu.47.- Andresekkarteragaldudu. 48.- Amaiakaur-
kitu du. 49. - Nir e am a ez agut uduz ue.5 0 . - l a k i i k u s i d u t b a i n a e z d u t e z a g u t u . 5 1 . -N e s k a k
betaurrekobeltzakjarri ditu.52.- lrratiajarri dugu.53.- Emakumeakpoltsabete du. 54.- Bi boti-
la bete ditugu.55.- lkaslehauekasko ikasidute. 56.- Zuek gutxi ikasiduzue.57.- Zuk ez duzu
ezer ikasi.58.- Laneanjarraitudugu.59.- Hizketangelditugabejarraitudu. 60.- Haurrakgoxo-
kia eskatudu. 61.- Dirugutxieman duzu.62.- Bueltabat eman dugu kotxean.

1 .-z ar aduz u 2. - dudu 3. - duz u 4. - du 5 . - d u z u e 6 . - d a 7 . - d i t u B . - d t u d a g . - d u d a 1 0 . - d a

du 11. - da du 12. - da d t u 13. - du dit u z u 1 4 . -d a d u

IRAKURGAIA

1.- Anak bulegobateanegitendu lan(a).2.- Anak eskutitzbatzukidatzibeharditu arratsaldean.

3.- Ez, arratsaldeanez da berandujoan bulegora;arratsaldean,goiz joan da bulegora.4.-
Berak irekidu atea. 5.- ldazmakinafalta da bere gelan. 6.- Lurdesengelan sartu da Ana. 7.-
Aurpegiserioajarri du Anak.B.- Lurdesekgoizeanerabilidu makina.9.- Gero bere tokanutz
du berriz.10.- Eskutitzekbiharbertanegon behardute Bartzelonan. 11.-Garbieibilida lehen
Lurdesengelan. 12.-Garbiekkalkoakeskatuditu. 13.- Fitxeroairekidu Garbiek.14.- Fitxa
batzukbegiratuditu. 15.- Kanpoanizan da momentubatean.16.- ltzalbat agertuda atekokris-
talean.17.-LurdesekGarbiedela pentsatudu.

I
'1.- Hau, neskarenautoada. 2.-Hori,andrearenirratiada.3.- Hura,kaslearen ama da. 4.-Hau,
haurrarenjostailuada. 5.- Hori,mutilarenarrebada. 6.- Hura,aberatsarendiruada. 7.- Horiek,
baserritarrarenlurrak dira. B.- Hau Arantxarenetxea da.9.- Hori Matilderenliburuada. 10.-
Hura lbonengela da. 11.-HauekFermineneskutitzakdia. 12.-HoriekAnarenprakakdira..13.-
Haiek Maribelenbetaurrekoak dira. 14.- Honenanaia etorrida. 15.- Horrenamona hil da. 16.-
Haren aita agertuda. 17.- Gizonhonen lantegiaitx dute. 18.- ltziar neska horrenahizpada.
19.-Aitor.andreharensemeada.

1.- -re(n)autoanetorri naiz.2.- Papera-re(n)mahaianulzi dut. 3.- -re(n)gurasoakikusiditut.

4.- -re(n)etxeanizan gara. 5.- -re(n)liburuahadu dugu. 6.- -re(n)herrianibiligara. 7.- -re(n)
anaiaezagutudugu.

1.- Dirua,neskarenada. 2.- Txapela,baserritarrarena da. 3.- Poltsa,ikaslearena

da. 4.- Soine-
ko urdina,Luperenada. 5.- Alkandorazuria, Aitorrenada. 6.- Auto berrihori,Mertxerenada. 7.-
Boligrafogorrihau (hori)honenada.8.- Erlojuahorrenada.9.-Zigarropaketeaharenada. 10.-
lrratia,gazte honena da. 11.- Denda txrki hori, emakume horrena da. 12.- Egunkaria,mutl
harena da. 13.- Lore polt horiek nireak dira. 14.- Paper hauek zureak dira. 15.-Aldizkariak
gureakdira.16.-Edariakzuenakdira.

1.- Hori,irakaslearen mahaiada.2.- Hau ikaslearenliburuada.3.- Hura andrearensemea da.

4.- Mutilarenaita zaharrada. 5.- Haurrarenohea txikia da. 6.- Neskarenkotxeazuria da. 7.-
Ala bar eniz ena J aioneda. 8. - Hau Be o o a r e ne t x e a d a . 9 . - H o r i J o n e n h e r r i ad a . 1 0 . - H u r a

241
 ltziarrenahizpada. 11.-Andoninire anaia da. 12.-Zure diruahor dago. 13.-Gure auzoa polita
da. 14.-Zuen ama gazteada. 15.- Erloiua,neskarenada. 16.-Zakur (txakur)txikiaemakumea-
renada. 17.-Handia,gizonarena.18.-Makinahau lsabelenada. 19.- Liburuhori Fernandorena
da. 20.- Hura,Inesenpoltsada. 21.- Gelahau nireada. 22.- Alkandorahorizureada. 23.- Libu-
ru hauek gureak dira eta horiekzuenak.24.- Boligrafogorria honenada eta urdina harena.25.-
Zure kotxeanutzi ditut nire giltzak.26.- Gure lana egin dugu.27.- Gaur zuen lagunakezagutu
ditugu.28.- Neska honen zakurrabeltzada. 29.- Gure irakasleakez du ezer esan. 30.- Zure
erlojuaemakumehorrendendanerosidugu.31.- Nire aita gizon harenlagunada. 32.- Aitorrek
ez du bere lagunakalean ikusi.33.- Zure anaiakez ditu nire gurasoakkotxeanekarri.34.- lkas-
leak bere liburuakhartuditu.35.- Nireerlojuagaldudut eta Koldokbere gelanaurkitudu.

IRAKURGAIA
.1
.- Ez, Martina gaur goizean ez da etxean gelditu; gauza batzuk erosi behar ditu eta kalera
aterada. 2.- Lehenengojanariakerosiditu:ogia,esnea,haragiaeta berdurapiskabat. 3.- ogia
mahaanutzi du eta beste gauzak hozkailuansartu ditu. 4.- Jende gutxi dago, ez dago jende
asko. 5.- Martinarensoinekoa,berak aukeratudu. 6.- Soinekoaurdina da eta loreak goniak
(eta lore goniakditu).7.- Soinekoa,gela txikibateanprobatudu. 8.- lspiluanikusidu soinekoa
ondo duela.9.- Ez, Karmeleez da beti Marisarendendarajoaten,gehienetanjoaten da. 10.-
Ez, Marisarensoinekoekez dute asko balio,nahikomerkeakizatendira gehienetan.11.- Ez,
Martinakazkeneanez du aurpegi alaia jarri, aurpegi iluna jani du. 12.- Marinak Karmeleri,
baietzesan dio, prezioakegokiakdirelabainasoinekoguztiakberdinakdituztela.

SUBORDINACION

1.- Martinak,soinekobatzukikusinahidituelaesan du.

2.- Marisak,soinekoaez delagarestia,ez duelaasko balioesandu.
3.- Marisak,Martnakondo duelasoinekoaustedu.
4.- Karmelek,egiadela,arrazoiduelaMartinak,soinekoakberdinakdirelaerantzundu.

9
1.- Athletic,Bilbokoekipoada. 2.- Reala,Donostiakoekipoada. 3.- osasuna, lruekoekipoa
da. 4.- Barga,Bartzelonako ekipoada. 5.- Hau, Anoetakobelodromoada. 6.- Hori,sondikako
aireportuada. 7.- Hura,Altsasukoplazada. B.- oiartzungoalkateakhitz egin du. 9.- Beasaingo
lantegiakitxi dituzte.10.- Gaur Usurbilgojaiak hasi dira. 11.- Bergarakoautobusahartu behar
dut. 12.- Belgikakoerregeaagertuda telebistan.13.- Filadelfiako orkestaentzundugu irratian.
14.- Franlziakotelebistakeman du berri hori.

1.- Et x ek ogilt z akgaldu dit ut . 2. - Ba s e r r i k oa m o n a h i l d a . 3 . - G e l a k ol e i h o a ki r e k i d i t u g u . 4 . -

Mahaikopaperakhartu nahi ditugu.5.- Dendakoatea itxi dute.6.- Herrikogazteaketorridira.
7.- Familiahonetakojendea ezagutudut. B.- Kale horretakodendan erosi ditut janariak.9.-
Etxe hartakohaurrakegin du hori. 10.- Horiekhemengoneskakdira. 11.- Horko gauzak bildu
behardituzu.12.-Xabierrekhangoetxeakegin ditu. 13.- Gaurkoegunkariaerosidut. 14.- Nes-
kak, gauekopelikulaikusi du. 15.- Amak, biharkobazkariaprestatudu. 16.- Goizekobileran
izangara. 17.-lgandekolagunaikusidut.

1.- laki,Tolosakoada. 2.- Osaba,lrungoada. 3.- Nire gurasoakNafarroakoak dira.4.- Futbo-

lari beltzhori,Brasilgoada.5.- zu, Donostiakoazara.6.- Ni ...-koanaiz.7.-Zuek, Gipuzkoako-
ak zarete.B.- Gu ...-koakgara.9.- Zakur hori,etxekoada. 10.- Ur garbi hori (hau) iturrikoada.
11.-Andre hori,herrihonetakoada. 12.-Aulkitxikihori,gela horretakoada. 13.- Kortinahoriek
leihohartakoakdira.14.-Neskagaztea,hemengoada. 15.- Lore gorrihoriekhorkoakdira. 16.-
Zure adiskideahangoada.

1.- lsabellturengoada. 2.- Mutilhauek Gasteizkoakdira. 3.- Nire ama Baztangoada. 4.- Ogi
hau baserrikoada. 5.- Ni ez naizhemengoa.6.- Liburuhau, horkoada. 7.- Hura,hangoada. g.-
Botilahonetakoardoak ura du.9.- Denda horretakoemakumeanire herrikoada. 10.- Eskola

248
honetakoikasleakoso langileakdira. 11.- Etxe hartakoleihoakurdinakdira.12.- Paketehone-
tako zigarroakzaharraketa txarrak dira.

1.- Donostiakokaleakgarbiakdira.2.-TolosakoautobusaLasartengeldituda. 3.- Zure herriko

lagunaberanduetorrida. 4.- Kalekoargrakpiztudituzte.5.- Anak dendakoatea itxi du. 6.- Eli-
zako dorreaharrizkoada. 7.- Nire gelakomahaiaegurrezkoada. 8.- Astekoegunakzazpi d'fa,
9.- ltziareta Koldolanekolagunakdira. 10.- Madrilgoegunkariakirakurriditugu.11 .- Eguerdiko
bazkariaona izan da. 12.- Arratsaldekobilera oso luzeaizan da. 13.- Gaurko partidua ez da
oraindikhasi. 14.-Zuek etxekoatea irekiduzue.15.- Bilbokoosaba etorridela esan dute. 16.-
Etxekotxoria hil da. 17.- Hemengoloreakhan jarri ditugu.18.- Lurrekogauzak bildu ditugu.
19.- Ez duzu zure herrikojendeaezagutu.20.- Egunkarikoberriaketa irratikoakberdinakdira.
21.- Kotxekogiltzakgalduditut.

1.- lngurukoherriak.2.- Alzekobidea.3.- Aurrekodenda.4.- Goiko leihoa.5.- Behekozubia.

6.- Erdikokalea.7.- Mahaigainekoaldizkaria. B.- Ohe azpikozapatak.9.- Goiko andrea. 10.-
Ezkerrekoiturria.11.- Eskuinekoargia.12.- Ingurukojendea. 13.- Leiho ondoko loreak.14.-
Erdikozuloa. 15.- Barrukogelak. 16.- Etxe ondoko zuhailza(arbola).17.- Kanpokoatea. 18.-
Goikoa.19.- Behekoa.20.- Barrukoa.21.- Kanpokoak.22.- Ondokoa.23.- Ezkerrekoak.24.-
Eskuinekoak. 25.- Erdikoak.

IRAKURGAIA

1.- "Azpilikueta"herri honen izena da.2.- Azpilikuetalruekobideandago.3.- Azpilikuetako

baserriak,mendialdeandaude.4.- Plazak,udaletxea,elizaeta tabernaditu inguruan.5.- Pilota
lekua,Udaletxearen azpiandago.6-- Herrikoeskola,elizarenondoan,alzean,dago.7.- Udale-
txea,hemeretzigarren mendekoada eta elizahemezortzigarrenekoa. 8.- Etxe berriak,lantegia-
ren ondoanegin dituzte.9.- Azpilikuetako jauregianorain ez da inor bizi. 10.- Jauregiaorain
Udaletxearena da. 11.- Bilbokogizonakjauregiaikusinahi duela esan du Udaletxean.l2.-Bn-
boko gizonaUniberlsitateko irakasleaomen da. 13.- Gelako hormak,hanizkoakdira. 14.- Ez,
ez da irakasleahizketanhasi, Anbrosiohasi da. 15.-Jauregia,hamazazpiganenmendekoada.
16.- lrudiak,gelakohormandaudezintzilik.17.- lrudiakere garaihartakoakomen dira. 18.-Ez,
etxekonagusiaez da eskuinekoa,etxekonagusiaezkerrekoada. 19.- ltsasontziagizonaren
irudianagerida, goian,eskuinean.20.-Anbrosiok,analfabetoadela aitortudu.

10
1.- Anaia, ongi dago. 2.- Aitona,gaizkidago. 3.- Zapata,askatuadago. 4.- Baserrikoastoa,
lotuadago.5.- Gelakoargia,piztuadago.6.- Sukaldekoitunia,irekiadago.7.- Andonireneda-
ria, hotzadago.B.- lturrikoura, beroadago.9.- Eskolakoneska,zutik dago. 10.- Pilirenosaba
eseritadago. 11.-Andrearenpoltsa,hutsadago. 12.-Gaurkoogia, bigunadago. 13.- Haur txi-
kiak isilik daude. 14.- Gurasoak,pozik daude. 15.- Goiko leihoak,itxita daude. 16.- Herriko
mutilak,haserredaude. 17.-Anarenerlojua,gaizkidabil.18.- Martarenahizpabizkordabil. 19.-
Bideko motoak, azkar dabillza.20.- Ederki bizi dira aberatsak.21.- Pobreak,larri bizi dira. 22.-
fkasleak,zuzen eranlzundu. 23.- Oker jarri dituzteliburuak

1.- Haurra,oinezdabil.2.- GazIeak,motozibilidira. 3.- Laguna,autoz etorrida.4.- lzaskunen

ahizpatrenezjoan da. 5.- Pilotariak, palazari dira.6.- Martinek,makinazidatzidu eskutitza.7.-
Ardoz bete dituztebotilak.B.- Lokutoreak,euskarazhitz egin du. 9.- Harrizegin dute horma.
10.- Zubia, burdinazegin dute. 11.- Egurrezegin dute haurrarenjostailua.12.- Bide berria,
zementozegndule.
1.- Ondo nagoni. 2. - G u, es er it agaude .3 . - Z u e k p o z i kz a u d e t e . 4 . -Z u , a s p e r t u az a u d e .5 . - N i ,
oinez nabil.6.- Berandugabiltza9u.7.- Zu, azkar zabillza.8.- Zuek, gaizkizabillzate.9.- Ederki
(oso ong)bizi naiz ni. 10.-Bakarrikgelditunaizetxean.11.- lsiliksartugara etxean.12.- Eskuz
idatzidut eskutitza.13.- Etxea,zementozegin dugu. 14.- lrratian,erdarazhitz egin dute. 15.-
Piztuaulzidugu argia.16.-Okeregin duzu hori. .17.-Giltzazirekidugu atea. 18.- Poltsa,hutsa
ekarridut.

219
 1.- Argiakpiztuakdaude.2.- Emakumeaknekatuakdabiltza.3.-Gizon zaharrakeseritadaude.
4.- Ateak itxitadaude.5.- Botilahoriekbeteakdaude.6.- Leiho haiek irekrtadaude.7.- Ogiak
po lt s ans ar t uakdaude. B. - Tx or iakh i l a k d a u d e . 9 . - L a n h a u e k e g i n a k d a u d e . 1 0 . - H a u r r a k
aspertutadaude. 11.- Asloak lotuakdaude. 12.- Zakurrakaskatutadabiltza. 13.- Gazteakneka-
tuta daude.14.-ltsasontziak galduakdabiltza.15.- Mahaiakgaizkijarritadaude.

ITZULPENA

1.- Ni isiliknago. 2.- Zu pozikzaude.3.- Mahaiaoker dago. 4.- Gu haserregaude. 5.- Zuek
zutik zaudete.6.- Kontuakgaizkidaude.7.- Ni zuzen nabil.8.- Zu oinezzabillza.g.- Mutilhori
.10.- goiz gabiltza.
lani dabil. Gu 11.-Zuek polkizabltzate. 12.-Trenakondo dabiltza.13.-Zure
anaia tristedago. 14.- Garbierenahzpaaspertuadago. 15.- Etxekobalkoiaoker dago. 16.-
Aitorrenosaba larridago. 17.- Honenama bakanik bizi da. 18.- Zuen lagunakoso azkar hitz
e git endu. 19. - Lan hau es k uz egin d u g u . 2 0 . - B e h e k oa t e a i r e k i ad a g o . 2 1 . - N e k a t u ab a i n a
poziknago.22.- Gelahutsageldituda. 23.- Lapurrakisiliksartu dira.24.-Botilakurez bete ditu-
zue.25.- Ez gara kotxezelorri,oinez baizik.26.- Hauekeuskarazeta erdarazhitz egitendute.
27.- Nola nahiduzuesnea,hotzaala beroa?

IRAKURGAIA

'1.- lmanoleta Alizia izeba eta iloba dira. 2.- Ez, Aliziaez da amaren ahizpa; Alizia,aitarenarre-
ba da. 3.- Bai, lmanolenaita Aliziarenanaada. 4.- Gastezenbzidira denak.5.- Hiru urte ditu
magisteriokarrerak.6.- lmanolgaixorikegon da aurrekohilean.7.- lmanolekzamarralodiaeta
bufandajantzi ditu gaur. B.- Eguraldihotzadago Gasteizen.9.- Bere iloba hobelo dagoelako
hartudu poz handia.10.- Ez, ez du koloreonik;aurpegizuriadu oraindiklmanolek.'11.- lmano-
lek esan du nekatua dagoela. 12.- Ez, lmanolenaita ez da gazlea; hirurogeitabost urte ditu.
13.- Ez, ama ez dago jubilatua;lanerajoaten da oraindik.14.- lmanolek,gurasoakMarbella
aldeandabiltzalaesan du. 15.- lmanolekez du inor etxean,bakarrikdago. 16.- Ederkimolda-
tzen omen da bakarrik.17.-Tabernakonagusiada amarenlagunhandia.18.-Tabernakonagu-
siak,seme bezalatratatzendu lmanol.
.1
.- Nor den hori galdetudu Joxek.2.- Liburuhau (hori)poltaden galdetudu Lupek.3.- Nola-
koa den kotxeagaldetudu Bittorrek.4.- Martinnola dagoengaldetudu osabak.5.- Lagunak
nozetorridirengaldetudu Aitorrek.6.- Nork hartuduen bere boligrafoagaldetudu irakasleak.
7.- Norenaden liburuhau (hori)galdetudu Martinek.B.- Neska hori nongoaden galdetudu
lzaskunek.9.- Emakumebatek,zenbatbalioduen haragiakgaldetudu.

1.- lrakasleakhau gaizkidagoelaesan du.2.- Haurrek,aspertutadaudelaesan dute.3.- lrratia

pztutautzi dutelauste dul 4.- Zuk zer ordu den galdetuduzu. 5.- lakikMatildenon bizi den
galdetudu. 6.- Badakitnor etorriden. 7.- Nire lagunek,kotxezetorridirelaesatendute.B.- Ali-
ziak,zet moduzdaudenbere gurasoakgaldetudio lmanoli.9.- lmanolekongi daudelaerantzun
dio. 10.-Amonakaitonahobetodaqoelaesandu.

.tl
TT

1.- noa 2.- zoaz 3.- doa 4.- doaz 5.- zoazle 6.- goaz 7 . - n o a B . - z o a z g . - n o a 1 0 . -d o a z
11.-goaz 12.-doa 13.-doa 14.-zoaz 15.-goaz

1.- nat or 2. - z aI oz 3. - dat oz 4. - z alo z I e 5 . - g a t o z 6 . - d a t o r 7 . - n a | o t 8 . - d a t o r g . - g a t o z 1 0 . -

datoz 11.- zaloz 12.- dator 13.- zalozie

1.- Gaixoa,klinikaraeramandute.2.- Amona,etxerajoan da. 3.- Neskak,mendiraigo dira.4.-

Papera,lurreraerori da. 5.- Ama, beherajaitsi da. 6.- Jendea,barrurasartu da. 7.- Zakurra,
kanporaateradute.8.- Trena,Altsasuradoa. 9.- Hegazkina,Argentinaradoa. 10.-Zurie,Gas-
teiza (Gasteizera)doa. 11.-Zahat horiek,hona daloz.12.-Gazte hauek,horradoaz. 13.- Libu-
ruak hara eramandituzte.14.-Giltza,zulo honetaraerorida. .15.-Helikopteroa,plazahorretara
jaitsda. 16.-Gizonak,mendihartaraigo dira. 17.-Aita,denda horretarajoan da. 18.-Ontziak,
mahaihartaraeramandtuzte.

250
 1.- Jose, eskaileratik igo da. 2.- Mutila,balkoitikerori da. 3.- Andrea,elizatikdator.4.- Haurra,
lurretikjaikida.5.- Atea,barrutikitxi dute.6.-Zakurra,kanpotiksartuda.7.-Karakola,hormatik
igo da. B. - Ar gia, goit ikdat or . 9. - Eda r i a k ,t a b e r n a t i ke s k a t u d i t u z l e . 1 0 . - T r e n a , M i r a n d a t i k
dator. 11.- Eskutitza,Paristikiritsida. 12.- Hegazkina,Forondakoaireportutikatera da. 13.-
Martin,Beasandik etorrida. 14.-Sagardoa,Usurbildikekarridute. 15.- Manifestazioa, hemen-
dik aterada. 16.-Argia,horlikpiztudute. 17.- Haizea,handikdator. 18.-Egunkaria,hortikhartu
dute. 19.- Gazteak,botilahonetatikedan du.20.- lkasleak,eskolahorretatk datoz.21.- Burdi-
nak, lantegihartatikekarri dituzte.22.- Lapurrak,leiho honetatrksartu dira. 23.- Baserritarrak,
herrihartatikda|oz.24.-Lanoileak.bilerahorretatik ateradira.

1.- Osaba,bazkallzeradator.2.- lkasleak,fisikaikasteradatoz.3.- Gurasoak,taxi bat harlzea

doaz. 4.- Tabernara,zerbaitedaterajoaten gara. 5.- Haurrakgoxokiakjatera etorri dira. 6.-
Neskagazteak,musikaentzuteradaloz.7.-Lagunak,partiduaikusterajoan dira.B.- Langileak,
hitz egiteraetorri dra.9.- Semea, dirua eskatzerajoan da. 10.- Alaba, ama ikusteraigo da
etxera.11.- Auzokolaguna,telefonozhitz egiteraetorrida. 12.- Ohera, lo egiterajoaten gara.
13.- Andrea,arrainaerosteradoa. 14.- ligo,kotxeaateratzerajoan da garajera.15.- lxabelen
ahizpa,botilabetetzerajoan da iturrira.16.-Koldo,bueltabat ematerajatsida kalera.

ITZULPENA

1.- Etxeranoa. 2.- Zu lanerazoaz.3.- Gorkabere gelaradoa. 4.- Gu hara goaz.5.- Zuek ar(ai-
na erosterazoazte.6.- Mutilak,hondartzaradoaz.7.- Ni lanetiknator.B.- Zu ltziarrenetxetik
zaIoz.9.- Jende asko dator handik.10.- Oinezgatoz. 11.-Zuek nire herritikzalozle.12.- Hau-
rraktelebistaikusteradatoz.

'1.- Lurreraerorizara.2.- Talde hori bileratikatera da. 3.- Mahaiagelaraeramandugu. 4.- lra-
kaslea eskolarajoan da. 5.- Nire herritikhondartzarasei kilometrodaude. 6.- Berandu iritsi
zarele lanera.7.- Mendirapolikiigo gara eta bide horretatik jailsi gara.B.- GoizeanBilborajoan
zaraela arratsaldean Gasteiza(Gasteizera). 9.- Poltsahorretatikatera ditut gauzak.10.- Hau-
rrek balkoihartatikikusidute partidua.11.-Zureanaiatren hartatikjaitsida eta autobushorre-
tara igo da. 12.- Goizjaikizara ohetik.13.-Autobusakeskolatiketxeraekarriditu ikasleak.14.-
ldoiak,Albertohandiketorridela esan du. 15.- Lapurrakhortksartudirelauste dut. 16.-Toma-
sek, nondiketorriden eskutitzhori galdeludu. 17.-Badakitnorajoan zatelen.

1.- Errenteriako
autobuseanMikelenanaia ikusidut. 2.- AndrearenDoltsatikdirua erori da. 3.-
Gu Andonirenetxetikjaitsigara kalera.4.- Amonarenherrikoetxeakoso zaharrakdira.5.- lkas-
gelatikateradira.6.- Zure lagunarenzakurraetxekoatariansartuda.
leak irakaslearen

1.- Tolosakoautobuseanetorrigara Lasartetik.2.- KoldorenlagunaDurangokoada. 3.- Piliren

gelakomahaiandaude.5.- lsabeleketxeko
ahizpaInesenkotxetikaterada. 4.- Zure aldizkariak
leihotikikusidu beresemea.

10 IRAKURGAIA

1.- Xabierrek,bederatziurte dtu.2.- Xabiermutikoazkarrada baina bihurrisamarraere ba.

Batzuetanbehintzat.3.-Gaur,berandusamarjakda.4.- Presarikgabe gosaldudu. 5.- Buelta
bat emalera atera da kanpora.6.- Ez, gaur ez dago eguralditxarra;eguraldiona dago. 7.-
Xabier, batetikbesteraibili da kalean.B.- Aitarendendarajoatea erabakidu. 9.- Xabierren
aitak,Kale Nagusiandu denda.10.-Aitakdenetiksaltzendu: ogia,esnea,arrautzak,fruta,kon-
tserbaketa abar. 11.-Xabierrekdendakoatea irekidu. 12.-Platanobat hasida jaten.13.- Den-
dan sartu denean zertara datorrengaldetu dio aitak. 14.- Xabierrek,laguntzeradalorrelaeran-
tzun dio. 15.- Xabierrekalde batetiketa aitak bestetikhartu dute kaxa. 16.- Ez ez daXabier
irristatu:aita irristatuda. 17.- Platanoabukatuduenean bota du Xabierrekazala. 18.- Aita-
semeak,eseritadaude lurrean.19.- Nork arraobota duen azal hori lurreragaldetudio.20.-
Mutikobaldarradela esan dio aitak Xabierri.21.- Dutxaon bat hartzeraioan behar du Xabie-
rrek etxera.

1l 1.- Neskak,liburuaekartzekoesan du.2.- Martinek,eskuak garbitzekoesan du.3.- Mutilak,

atea irekitzekoesan du. 4.- Anaiak,barrurasartzekoesan du. 5.- Naqusiak,lanean hasteko
esan du. 6.- Felioek.beranduez etortzekoesandu.

251
 12
.1
.- a) Estherorain etxetikdator. b) Mikel lehen etorrida. c) Askotanelkarrekinetortzendira.
2.- a) MertxeHernaniradoa. b) Amaia goizeanjoan da, baina beste batzuetanarratsaldean
joatenda.
3.- a) Mutilhorizutikdago.b) Leheneseritaegon da. c) Ni gaueannekatuaegotennaiz.
4.- a) Nireerlojuaez dabilondo.b) Beatrizkaleanibilida. c) Gizonhau beti bakanikbltzen da.

1.- Ni oinez etortzen naiz. 2.- Zuek auloz etortzenzarete. 3.- Mutil honek egunkariaekartzen
dv.4.- Zuk gauza asko eramatendituzu.5.- Hori askotangertatzenda. 6.- Tren hau berandu
iristenda beti.7.-Ezdutezer ulertzen.S.- Nirearrebak(ahizpak)arratsaldean ez du kafesnerik
hartzen.9.- Gizon horrek gehiegiedaten du. 10.- oso gutxi jaten duzu. 11.- Zure laguna azkar
ibiltzenda. 12.- ldoiakez du inoiz egunkariaerosten.13.- Nirea irakurtzendu. 14.- Oporrak
berehalabukatzendira.

1.- lmanolekjeniotxarraizatendu.2.- Dendahorretantabakoazatendute.3.-Nireanaiaesko-

la hartarajoaten da egunero.4.- Batzuetankanpoan bazkaltzendugu. 5.- BazkariaNestorrek
prestatzendu. 6.- Arratsaldeanbuelta bat ematera ateratzen gara. 7.- Gutxitan ikusten dugu
telebista.B.-Zuk gehiegieskatzenduzu.9.- Aitonakez du ondo ikusten.10.-Jendeahortiksar-
tzen da. 11.- Kotxeaksemaforoangelditzendira. 12.- Zuek Errenteriakoautobusahartzen
duzue beti. 13.-Zuk lan gutxiegitenduzu. 14.-Asko hitz egitenduzu. 15.- Koldokez du ezer
laguntzen.16.-Haizeakleihoairekitzendu.

1.- lkustenduzu etxetxkihura?-Bai,ikustendut.2.-Zer gertatzenda hemen?-Ez da ezer ger-

tatzen.3.- Non bazkaltzenduzu? -Martinarenetxeanbazkaltzendut. 4.- Zer esatenduzu? -Nik
ez dut ezer esaten.5.- Zer ordu da? -Hirurakdira. 6.- Zer ordutanirekitzendituztedendak?-
LauretanirekitzendiIuzIe.7.-Noiz arte egoten (izaten)zara etxean?-Zazpiakae.

'1.- Asteleheneangoiz jaikilzen naiz. 2.- Astearteanzu gure etxera etortzenzara. 3.- Asteazke-
nean zneraJoatenzarete.4.- Ostegunean kotxeaneramatendut zure anaia.5.- ostralean zure
gurasoekkanpoanafaltzendute. 6.- Larunbateanmendirajoaten gara. 7.- lgandeanetxean
gelditzengaragehienetan.

1. Zortzietanjaikitzen naiz.2.- Bederatzietanateratzen naiz kalera. 3.- Zuk hamaiketanjaten

duzu ogtartekoa.4.- Seietanjoaten gara euskarazikastera.5.- Hamarretanhartzendugu auto-
busa.6.- Hamabiakarte entzulendut inatia.

1.- Zaharrakez dira bakarrikegoten.2.- Gorka ez da beranduiristenlantegira.3.-Zuek ez

zatele azkar ibiltzen.4.- Doloresekez du ongi ezagulzenbere alaba. 5.- Jonek ez du nire
kotxeaerabiltzen. 6.- Jokinekez du ongi htzegiteneuskaraz.7 -- Zuk ez duzu aurpegiagarbitu.
B.- Haur hauekez dira berehalanekatzen.9.- Nik ez dut esne hotzikedaten.10.-Guk paperak
ez ditugulurrerabotalzen.11.-Zu ez zara pozik egotenetxean.12.- ltsu horrekez du gaizki
Jotzenpanoa.

A) 1.- Nl, egunero,zazpielanjaikitzen naiz. 2.- Dutxa hartzendut. 3.- jazten naiz.4.- gosaltzen
dut. 5.- eta etxetik ateratzen naiz. 6.- Bidean egunkariaerosten dut. 7.- Bederatzietanhasten
nazlanean.8.-eta ordu bateanbukatzendut.9.- Ordu bietanbazkaltzendut. 10.-Arratsaldean
seiak arte egoten naz bulegoan.11.- Ondoren,ogitartekobat jaten dut. | 2.- eta gero ingelesa
ikasterajoaten naiz. 13.- Larunbateanez dul lanik egiten.14.- Goizeanetxea garbitzendut.
15.-eta arratsaldean lagunekinibiltzennaiz..16.-Arratseandantzaraedo zineraioatennaiz.

B) 1.- ZU, egunero,zazpietanlaikitzenzaru. 2.- Dutxa hartzenduzu. 3.- jazten zara.4.- gosal-
tzen duzu. 5.- eta etxetikateratzenzara.6.- Bideanegunkariaeroslenduzu.7.- Bederatzietan
hastenzara lanean.8.-eta ordu bateanbukatzenduzu.9.- Ordu bietanbazkaltzenduzu. 10.-
Arratsaldean seiak arte egotenzara bulegoan.11.- Ondorenbokadillobat jaten duzu. 12.- eta
gero ngelesaikasterajoatenzara. 13.- Larunbateanez duzu lanikegten.14.- Goizeanetxea
garbitzenduzu. 15.-eta arratsaldean lagunekinibiltzenzara. 16--Arratseandantzaraedo zne-
ra toatenzara.

252
 1.- Etxekoandrea, bazkariaprestatzenari da. 2.- Osaba,ohetkjaikitzenari da. 3.- Alaba,atea
irekitzenari da. 4.- Ama, leihoaixtenari da. 5.- Aitona,aulkianesertzenari da. 6.- Ahizpa,soi-
nekoa erostenari da. 7.- Anaia,mahaiagarbitzenari da. B.- ltsua,rratiaentzutenari da. 9.-
Neskatxa,zapatalotzenari da. 10.- Baserritarra, zakurraaskatzenari da. 11.-Jendea,bileratik
ateratzenart da. 12.- Mutilhori,gauzakeramatenari da. 13.- Gure ekipoapartiduagaltzenari
da. 14.- Behia,ura edaten ari da. 15.- Astoa belarrajaten ari da. 16.- Emakumea,eskutitza
idaztenari da. 17.-Umea,paperakbiltzenari da.
18.- Gurasoak,bazkaltzenari dira. 19.- lkasleak,apunteakhartzenari dira.20.- Gazteak,bizi-
kletanibiltzenari dira.21.- Mutikoak,harriakbotatzenari drra.22.- Langileak,zubia egitenari
dira. 23.- Saguak,gazta jaten ari dira. 24.- Lapurrak,leihotiksartzenari dira. 25.- Lagunak,
ardoaedatenari dira.26.-Turistak.herriaikustenardira.

10 1.- Ni, argiapiztenar naiz.2.-Zu, alkandorajazlenarizara.3.-Gu, liburuakirakurtzenari gara.

4.- Zuek, eskailerakigotzenari zarete.

1.- lkasleakez dira ikastenari. 2.- Aitorez da idaztenari. 3.- Gizonaez da harriakeramatenari.
4.- Ni, ez naiz pelikulabat ikustenari. 5.- Zu, ez zata mendiraigotzenari. 6.- Zuek, ez zarete
afaltzenari. 7.- Haurra,ez da dirua eskatzenari. 8.- Jendea ez da elizansartzenari. 9.- Gu, ez
gara zigarroakerostenari. 10.-Jaioneez da gela garbitzenari.

12 1.- Mirensoinekoagarbitzenari da. 2.- Haurrak(umeak)aspertzenari dira. 3.- Emakumehori

haragaerostenari da. 4.- Neska hura poltsa betetzenari da. 5.- Nire lagunak bazkaltzen
(ja t en)ar i dir a. 6. - G u m us ik aent z ut e na r i g a r a . 7 . - f r e n a B i l b o r al r i s t e na r i d a . 8 . - N i a u l k i t i k
jaikitzenari naiz.9.-Ama umeakjaztenari da. 10.- lrakasleahizketan(hitzegiten)ari da. 11.-
lkasleakez dira lanean(lan egiten)ari; jolaseanari dira. 12.- Ni ez naiz jaten ari, edatenari
naiz. 13.- Zuek aldizkariakirakurtzenari zarcte. 14.- Felioe.herri hau zikina dela esaten ari da.
15.- Korok,gasolinaigotzenari dela esatendu. 16.- Martin,non daudenzapatakgaldetzenari
da. 17.- Zure anaiaingelesarkastenari da. 18.- Ertzainakkotxeakgelditzenari dira. 19.-Jen-
dea etxetikkaleraateratzenari da. 20.- Hemen zerbaitoertatzenari da.

HERRIKOJAIAK
(Es posible que tus respuestas no coincidan exactamente con stas y sin embargo sean
correctas).
1.- Herrikojaiak,aste honetandira.2.-Jaiak,ostegunarratseanhastendira.3.- lgandegauean
bukatzendia. 4.- Lantegiak,itxitaegotendira San Migel egunean.5.- Hamarrakdira elizako
erlojuan.6.- Ez. Autoak ezin dira barrurasartu. 7.- Larunbataeta igandean,kanpokojende
asko etortzenda. 8.- Txaranga,Kale Nagusitikdator.9.- Haurrak,saltokaeta dantzandatoz.
10.- Zahaak, plazakotxoko batean daude eserita.11.- Hzketanari dira zaharrak.12.- Aurpegi
alaia dute zaharek. l3.- Gazte taldeak, batetik bestera dabiltza. 14.- Gazteak, zerbait edan
ondorenateratzendiratabernatik.15.-Eguerdikohamabietanagertudrabertsolariak. 16.-Ber-
tsolariak,bertsoakkantatzenari dira. 17.- Jende ugaria,bertsolariak entzuterabildu da. 18.-
Bertsolaribatek bertsoabotatzendueneanjotzen dituztetxaloak. 19.- Ordu bietanjoan da jen-
deabazkallzera.20.-Egun honetakobazkaria,luze eta bereziaizatenda. 21.- Ez, ordu bietan
ez dabil inor kalean.22.- Pilotapartidua,arratsaldekobostetanhasi da.23.- Jende asko joan
da partiduakustera:barruanez dago Iokirik.24.- Ez. Askok zutik egon behar dute. 25.- Orkes-
tinako mutrlak,Durangokoakdira. 26.- Hamarretanjoan dira afaltzera.27.- Dantzaldiabukatu
denean,etxerajoan da jendea.lo egitera

13

1.- Begoakgarbitudio haurrariburua.2.- Begoak,haurrarigarbitudio burua.3.- Begoak

haurrari,buruagarbitudio. 4.- Begoak,arratsaldean
garbitudio haurrariburua.5.- Sukaldean
garbitudio Begoakhaurrariburua.

1.- Etxekoatea lagunari,aitak irekidio.2.- Mutilarenaitak irekidio atea lagunar.3.-Mutilaren

aitak lagunari,etxeko atea ireki dio. 4.- EIxeko atea ireki do aitak lagunari.5.- Mutilarenaitak,
laounariirekidio atea.

253
 1.- Nork atera du etxetikanaiarenzakurra?-Arantxakatera du etxetikanaiarenzakurra.
2.- Nondikatera du Arantxakanaiarenzakurra?-Etxetikatera du Arantxakanaiaren zakurra.
3.- Zer alera du Arantxaketxetk?-Arantxaketxetik,anaiarenzakurraatera du.
4.- Noren zakurraatera du Arantxaketxetik?-Arantxak,anaiarenzakurraatera du etxelik.

1.- Norkeramandio goizeanLuperiegunkarialantegra? -Nikeramandiot goizeanLuperiegun-

karia lantegira.2.- Noiz eramandiot Luperiegunkarialantegira?-Goizeaneraman diot Luperi
egunkarialantegira.3.- Norieramandiot goizeanegunkarialantegira?-Luperieramandiot goi-
zean egunkarialantegira.4.- Zer eramandiot goizeanLuperilantegira?-Egunkariaeramandiot
goizeanLuperilantegira.5.- Nora eramandiot goizeanLuperiegunkaria?-Lantegiraeraman
diot goizeanLuperiegunkaria.

1.- d otM ar t ini. 2. dio

- Ar ant x ar i. 3.dio
- z uL u p e r i . 4 . -d i o g ul x a b e l i . 5 . -d i o a r r e b a r i . 6 . d
- io lagu-
nari.7.- dio langileart. S.- dioguosabari.9.- diozueizebari.10.- dio itsuari.11.- diozu gaixoari.
12.-dioteartari.13.-dio irakasleari. 14.-dio anaari.15.-diozu.16.-dizkiozaharrari.17.-Reala-
ri do. 18.-dizkiotezakuftari.lg.- dizkiohaurrari.

1.- Aitakzapataklotu dizkiosemeari.2.- Zuk argiakpiztudizkiozujendeari.3.- Guk ateak ireki-

tzen dizkiogugizon horri.4.- Zuek eskutitzakidatzidizkiozuenire anaiari.5.- Nik batzuetan
goxokakematendizkiothaur honi. 6.- Mutilekaldizkariakerakutsidizkiotegizon hari. 7.- Nik
argazkiakateradizkiotlzaskuni.

ITZULPENA

1.- Amak zerbaitgaldetudio semeari.2.- Zuk tabakoaekarridiozu Koldori.3.- Nik liburubat

eman diot Josuneri.4.- Mutilekharriabota diote zakurrari.5.- Gauza bat esan diogu Lurdesi.
6.- Zure aitarihitz egin diot.7.- ldoiakjostailubat eman do haur honi.B.- Mertxekbetaurrekoak
puskatudizkioneska horri.9.- Nik sagarrakerostendizkiotemakumehari. 10.- Zuk orduagal-
detu diozujaun horri.11.-Mirenekeskuakgarbitudizkiohaurhoni.

1.- Lauraketa hamar.2.-Zazpiaketa hogei.3.-Hamaikaketa hogeitabost.4.-Hiruraketa laur-

den. 5.- Seiaketa laurden.6.- Hamarraketa laurden.7.- Lau eta erdiak.8.- Zazoi eta erdiak.9.-
Bederatzieta erdiak.10.-Laurakbost gutxi. 11.-Seiakhamargutxi.12.- Hamabiakhogeigutxi.
13.-Hiruraklaurdengutxi.14.-Bostaklaurdengutx.15.-Zortziaklaurdengutxi.16.- Ordu bata.
17.-Ordu biak.18.-Zazpiak.19.-Ordu biaketa bost.20.- Ordu bata laurdengutxi.21.-Zorlziak
eta hamar.

1.- Gaur,zazpiaketa bosteanjaikinaiz.2.- Zazpiaketa hogeitabosteangosaldudut. 3.- Zortziak

eta hamarreanatera naiz etxetik.4.- Esnea eta arrauizak,hamarraklaurdengutxitanerosi dttut.
5.- Hamarraketa seian hartu dut trena. 6.- Hamaikakhogeitabost gutxi(ago)taniritsi naiz Bilbo-
ra. 7.- Ordu biak eta laurdenetanbazkaldudut. B.- Bost eta erdietanjoan naiz partiduaikustera.
9.- Partidua,zazpiaketa hamarreanbukatuda. 10.-Hamareta erdietanetorrinaizerxera.

10 SUBORDINACION

1.- Zuk Elenariaurpegazikinaduelaesandiozu.

2.- Amak,berandudela esan dio semeari.
3.- Kepak,haserredagoelaesan dio Matilderi.
4.- Partiduabostetanhastendela esandioou Martini.

5.- Ineseknon biziden galdetudio Karmeleri.

6.- lrakasleak,
zer dueneskuangaldetudio ikasleari.
7.- Zuek,zergatikeginduen horigaldetudiozueGarbieri.
B.- Emakumehark nondikdatorrenjendeagaldetudio Josuri.

9.- Atak,egunkariaekartzekoesan doalabari.

10.-Elisak,ogia erostekoesan dio bereahizpari.
1 1.-Kotxeakonpontzeko esan diogumekanikoari.
12.- Hor egotekoesan diozu haurrari.

1<,1
 13.-Kontuaongidagoelaesatendut nik.
14.-Taldehorrek,noizhasrden pelikulagaldetzendu.
15.-Mutilhorri,noladagoenbereaita galdetudiot.
16.-lzebak,isilikegotekoesandu.

IRAKURGAIA- GALDERAK

1.- Ez, Arrasateez dago Bizkaian;ArrasateGipuzkoandago.2.- Kanpokojendea,bertanbizi-

tzera etorrida Arrasatera.3.- Kooperatibahorretan,labadoraketa hozkailuakegitendituzte
batez ere. 4.- Koldo eta Aloa,elkarrekinjoatendira lanera.5.- Ez, Koldo eta Aloa ez dira
oinezjoatenlanera;Koldorenautoanjoatendira.6.- Oso ondo konpontzendira bulegokolagu-
nak. 7.- Baten urtebetetzea deneanegtendizkioteopariakelkarri.B.- Gaur, Maitekbetetzen
ditu urteak.9.-Orain,goizekozorlziakhamargutxidira. 10.-Zotlzielanhastendira lanean.11.-
Aloaeta Koldo,zortziaklaurdengutxitanetorridira gaur.12.-Ez lakigaurez da berandueto-
rri, goiz etorrida. 13.- lakik,paketetxiki bat dakar eskuan.14.- laki,bestebi lagunakikusi
ditueneanhasida hizketan.15.-lakikatzeangordedu paketea.16.-Ez, Aloaketa Koldokez
dute asmatuzer erosiduen lakik.17.- laki,igarriez diotelakodago pozik.18.- lakikMaiteri
euritakobat ekarridio. 19.-Koldoeta Aloa,barrezhasidira euritakoaikusidutenean.20.-Alo-
ak eta Koldokgauza bera ekarridoteMaiteri:euritakobat.21.- lakikbesteopari bat erosi
beharkodio Maiteri.

11 a) 1.- Ni ere gazteanaiz (Ni ere banaizgaztea).2.- Zu ere txikiazara.3.- Gaur ere lanerajoan
gara.4.- lakiere Tolosanizan da. 5.- lakiTolosanere izan da. 6.- Haurrakere ura nahi
du. 7.- Haurrakura ere nahidu.

8.- Ni ere ez naiz gaztea.9.- Zu ere ez zara txikia.10.- Gaur ere ez gara lanerajoan. 11.-
lakiere ez da Tolosanizan.12.- lakiez da Tolosanere izan.13.- Haurrakere ez du urik
nahi-14.-Haurrakurikere ez du nahi.

b) 1.- Ni Gasteizkoanaizeta nire lagunaere bai.2.- Aitoritsusiada eta zu ere bai.3.- Aitorrek
kotxeadu eta zuk ere bai.4.- Ogia igo (egin)da eta gasolinaere bai. 5.- Liburuhau irakurri
dut eta hori ere bai. 6.- Arantxajoan da eta Koldoere bai.7.- Nik tabakobeltzaerretzendut
eta zure arrebak(ahizpak)ere bai. 8.- Hondartzara joan gara eta mendiraere bai. 9.- Dirua
galdudut eta giltzakere bai. 10.-Aurpegiazikinaduzueta eskuakere bai.

.1
1.- Ni ez naizGasteizkoa eta nire lagunaere ez. 12.-Aitorez da itsusiaeta zu ere ez. 13.-
Aitorrekez du kotxeriketa zuk ere ez. 14.- Ogiaez da igo; gasolinaerc ez. 15.- Liburuhau
ez dut irakurri;horiere ez. 16.-Arantxaez da joan eta Koldoere ez. 17.-Nik ez dut erretzen
eta zure arrebak(ahizpak)ere ez. 18.-Ez garahondartzara joan eta mendiraere ez. 19.-Ez
dut diruagaldueta giltzakere e2.20.- Ez duzuaurpegiagarbitueta eskuakere ez.

c) 1.- Josu hemenbizi da; baitaligoere. 2.- Nire etxeanzandra;baitazureanere.3.- ogia

erosidut; baitaesneaere. 4.- Hori mutilekesan dute;baitaneskekere. 5.- Ni goizjaikitzen
naiz;baitazu ere. 6.- Nkgutxi irakurtzendut; baitazuk ere. 7.- Osabahaserredago;baita
izebaere.8.- Zure lagunarihtzegndiot;baitazure anaiariere.9.- Arratsaldean etorrigara;
baitagoizeanere.
.10.-
Josu ez da hemenbizi;ezla lgoere. 11.- Ez dira nire etxeanizan,ezla zureanere.
12.- Ez dut ogirikerosi;ezta esnerikere. 13.- Hori ez dute mutilekesan;ezta neskekere.
14.- Ni ez naizgoizjaikitzen;ezta zu ere. 15.-Nik ez dut ezer irakuftzen:
ezla zuk ere. 16.-
Osaba ez dago haserre;ezta izeba erc. 17.- Ez diot zure lagunarihitz egin; ezla zure anaia-
ri ere. 18.-Ezgara arratsaldean etorri;eztagoizeanere.

d) 1.- Ba al duzutabakorik?-Bai.-Etasua?-Baitaere.
2.- Erosal duzue arraina?-Bai. -Eta affautzak?-Baitaere.
3.- Esanal diozuhoni?-Bai.-Eta horri?-Baita ere.
4.- Hau Edurnerena al da? -Bai.-Eta hura?-Baitaere.
5.- Hemenez da (dago)inor.Hor?-Eztaere.
6.- Ekarrial dituzuzure gauzak?-Ez. -EIaMikelenak?-Eztaete.
7.- Hau zuenaal da? -Ez.-Etahori?-Eztaere.

255
 14
1.- lmanol,Koldorekinetorrikoda. 2.- Lupe,lzaskunekinjoan da. 3.- Anttonek,Marisarekinafal-
du du. 4.- Josunek,Aitorrekinhitzegindu. 5.- Ines, bere lagunarekinibillzenda. 6.- Gizona,
andrearekingeldituda.7.- Ama,semearekinsartu da.8.- Alaba,aitarekinari da hizketan.g.-
lkaslea,irakaslearekin
dago.10.-Kepa,osabarekinbizi da.

1.- Honekinnabil.2.- Horrekinnoa hondartzara. 3.- Harekinnago haserre.4.- Lagun honekin

nator bazkaltzera.
5.- Neska horrekinari naiz lanean.6.- Andre harekinegon nahi dugu. 7.-
Mutilgaztehorrekingoaz partduaikustera.B.-Alizia,hangogizonharekinikusidugu.

1.- Neskahori nirekinetorrida. 2.- Gizonhorrekzuekinhitz egin nahi du. 3.- Mutilhura gurekin
ibiltzenda. 4.- GazIehori zurekinsartuda. 5.- Ez nago pozikzuekin.6.- Nagusiahaserredago
nirekin.7.- Norekinbazkalduduzu gaur? 8.- Emakumehorrekinbazkaldudut. 9.- Norekinibili
zara larunbatean?10.- Horko mutil horrekinibili naiz. 11.- Emakumehori bere semearekin
atera da dendatik.

1.- Mikeletorrkoda.2.- Autobusaaurrekokaleangelditukoda.3.- Amaia dantzarajoango da

adiskidebatekin.4.- Haurrazutikegongoda. 5.- Zerbaitgertatukoda horrenetxean.6.- Gizona
bideanibilikoda. 7.- Albertoberanduiritsikoda. B.- Haizeagoitiksartukoda. 9.- Orain hasiko
da pelikula.10.- Bilerahonetaraez da inor agertuko.'l'1.-Zuek etxera igoko zarete. 12.- Ni
gutxitanjoango naiz taberna horretara.13.- Lurrera eroriko zara- 14.- oraindikez gara lanean
hasiko.15.-Goizjaikikonaizohetik.

'1.- Osabaktrenagaldukodu. 2.- Aitaksukaldekoontziakgarbtukoditu.3.- Semeakdirua

eska-
tuko du. 4.- Realakpartiduairabazikodu. 5.- Amaiakargiapiztukodu. 6.- Lan handiaegingodu
honek.7.- ltsu horrekez du ezer ikusiko.B.-Ahizpazaharrenaktxikiajantzikodu. 9.- Zuk bere-
hala asmatukoduzu hori. 10.- Andonirenmahaianutzikoditut paperak.11.- Zuek atea joko
duzue.12.- Nik euritakoberriaerosikodut. 13.-Zuk iturrikoura edangoduzu. 14.- Guk irratia
entzungodugu.15.-Zure anaiak ikusikoditugu. 16.- Osabareneskutitzairakurrikodut. 17.-
Arratsaldean laneanjarraitukoduzu.
.1
.- Ni pozikegongonaiz zurekin.2.- Zu itsasorajoangozara.3.- Gu bakarrikegongo gara.4.-
Zuek mendianibilikozarete.5.- Zu etxekobalkoianegongozara. 6.- Mekanikoakautoa kon-
pondukodio Joxeri.7.- Agureakume honi begiratukodio. B.- llobakaldizkariakekarrikodizkio
izebari.9.- JoslailuederraerosikodiozuMaiterenalabari.10.-Haurrakbetaurrekoak ouskatuko
dizkio irakasleari.11.- Zuk etxea saldukodiozu gizon hari. 12.- Argazkipolitaaterakodiogu
talde horri. ,|3.-Eftzainekbideaerakutskodiote Patxiri.14.- Katuakesnea edanoodio andre
zaharhoni.15.-Nik ez diot neskahorriezer emanoo.

1.- Emakumehori etxetikaterakoda.2.- Jendeaeguerdianetorrikoda.3.-Zure anaia larunba-

tean agertukoda. 4.- Hondartzarajaitsikogara. 5.- Laster etorrikonaiz. 6.- Bihar berandu izan-
go da. 7.- Goiz igokogara.8.- Udaletxekobilerazortzietanbukatukoda. 9.- Datorrenhileanlru-
era joango gara. 10.- Haurrakarratsaldeannekatuakegongodira. 11.- Zazpiakarte izango
(egongo)gara. 12.-Noiz hasikoda telebistako pelikula?13.-Norajoangozareteigandean?

14.-Gerogeografiaikasikodut. 15.- Etzielkarrekinafaldukodugu. 16.- Datorrenhileanoporrak

izangoditugu.17.-Arratseandendanitxikodituzte.18.- Non erosikodituguzapatak?19.-Zure
mahaianutzikodituguiiburuak.20.- Xabienekgoizeaneramangodu esnea.21.- Datorrenaste-
an kotxe berriaerosikodu Gorkak.22.- Guk gutxhitz egingodugu bilerahorretan.23.- Gaur
goiz bazkaldukodugu.24.- Osabakoparibat eramangodio ilobari.25.-Zuk Rikardoriekarriko
diozu ogtartekoa.26.-Nork irekikodio atea Anderri? 27.- Daloften urtean zure anaiarekinlan
egingodut (egingodut lan)

1.- JosebaMirenekinetorrida.2.- Garbiebere lagunarekin etorrikoda.3.- Zuk Anarekinegi-

ten duzu lan. 4.- AsteleheneanArraterekinhitz egingodut. 5.- Gaur beranduatera gara. 6.-
Bihar zorlzi eta erdietan sartuko gara.7.- Mutil hau motoz (motoan) ibiltzenda. B.- Datorren
urteanFidelgurekinbizkoda.9.- Zuk arrainaigo diozu andre horri.10.- Nire lagunakzurekin
hitz egin nahidu. 11.-Haur hau isilikegotenda nirekineta zurekinasko hitzegitendu. 12.- Etzi
kanpoanizangogara.

256
 1.- Ardoa,edatekoda. 2.- Boligrafoa,idaztekoda. 3.- Eskola,ikastekoda. 4.- Egunkaria,irakur-
tzekoda. 5.- Aulkia,esertzekoda. 6.- Haragia,jatekoda. 7.- Ura, garbitzekoda. 8.- Alkandora,
jaztekoda. 9.- Telefonoa,hitzegitekoda. 10.-Lantega, lan egitekoda.

11.- Begiak,ikustekodira. 12.- Eskailerak,igotzekodira. 13.- Giltzak,atea irekitzekodira. 14.-

Hankak,ibiltzekodira. 15.- Eskuak,gauzakhartzekodra. 16.-Betaurrekoak, hobetoikusteko
dia. 17.- Etxeak,bizitzekodira. 18.- Edariak,edatekodira. 19.-Janariak,jatekodira.20.- Arro-
pak,jaztekodia.21 .- Aldizkariak,irakurtzekodia.22.- Diskoak,musikaentzutekodra.

10 1.- Poltsahau ogia eramatekoda. 2.- Liburuakirakurtzeko dira.3.- Gaztahau eguerdianjateko

da. 4.- Harrihoriekzubi bat egitekodira. 5.- Eskailerahaiek kalerajaistekodira. 6.- Anttonek
giltzahartudu atea ixteko.7.- Opari hori amonarieramatekoda. 8.- Paper hauek eskutitzbat
idaztekoerosiditut.9.- Zertarakooiztuduzu telebista?10.-Partiduakusteko.11.- Txoko hau
esertzekoda. 12.- Tren hura Lisboarajoatekoda. 13.- Gela hori musikaentzutekoda. 14.-
Zapatahauekoso txarrakdira mendianibiltzeko.15.-Diruhorigehiegida alkandorabat eroste-
ko. 16.-Argi hau oheanirakurtzeko da.

IRAKURGAIA

1.- Lutxi eta Bernardo,anai-arrebakdira. 2.- Zaharrenak,hogeita hiru urte ditu. 3.- Oso maite
dute elkareta ongi konpontzendira.4.- Ez, gaur ez da asteazkena, gaur astearleada. 5.- Egu-
raldibikainadago gaur.6.- Oraindikhamarrakez dira.7.- Lutxik,hondartzara joatekogogoadu.
B.- Ez, Lutxikez du motorik.9.- Lutxik,anaiarieskatzendio motoa.10.-Lutxik,hondartzara joa-
teko nahidu motoa.11.- Bernardok,norekinjoangoden Lutxijakin nahrdu. 12.- Ez, Lutxihon-
dartza'aez da bakarrikjoango,Rosirekinjoangoda segur aski. 13.- Rosi, Lutxirenadiskidea
da, Institutokolaguna.14.-BernardokLutxiribaietzerantzundio lasaihartzekomotoa.15.-Ber-
nardok,Bilborajoatekoasmoazuen.16.-Bernardo,bestebateanjoangoda Bilbora.

257