Paszczyzny zainteresowa teorii wychowania fizycznego 1) Powinnoci i postulatw ideay, cele i funkcje wychowania fizycznego 2) Warunkw skutecznoci procesu

u wychowania i ksztacenia fizycznego 3) Oglnych

regu doboru sposobw i rodkw dziaania 4) Organizacji i realizacji procesu wychowania i ksztacenia fizycznego
Teoria wychowania fizycznego definicja
jest to dyscyplina zajmujca si konstruowaniem i badaniem procesw wychowania i ksztacenia fizycznego w ich caoksztacie, a w szczeglnoci okreleniem celw , oglnych prawidowoci stosowania metod i rodkw
oraz warunkami jak najbardziej skutecznego postpowania w tej dziedzinie. Tak pojta teoria wychowania fizycznego musi by tyle teori wychowania, co i fizycznego ksztacenia (teori wychowania i ksztacenia
fizycznego).
Koncepcje kultury fizycznej Koncepcja indywidualistyczno-wartociujca Kultura fizyczna to indywidualna wiadomo i poziom odczuwania potrzeb oraz skonno do podejmowania podanych zachowa w intencji
poprawy wasnego rozwoju i sprawnoci oraz fizycznego i psychicznego zdrowia. Koncepcja aksjologiczna - Kultura fizyczna obejmuje te wszystkie wartoci, ktre wi si z fizyczn postaci i fizycznym funkcjonowaniem
czowieka, zarwno w jego wasnym, subiektywnym odczuciu, jak te w obrazie spoecznie zobiektywizowanym. Wartoci te najoglniej mwic odnosz si do zdrowia, budowy i postawy ciaa, odpornoci, wydolnoci,
sprawnoci, urody. Analogicznie do innych wartoci kulturowych, maj one charakter dynamiczny, ksztatuj pogldy i postawy ludzkie, s wic czstk wiatopogldu i obyczaju. Koncepcja holistyczna - Kultura fizyczna
jest to og wytworw o charakterze materialnym i niematerialnym, w dziedzinie dbaoci o ciao i fizyczne funkcjonowanie czowieka, uznawanych w niej wartoci i wzorw postpowania, ktre zostay zobiektywizowane,
przyjte i mog by przekazywane w danej zbiorowoci.
Wspczesna definicja wychowania fizycznego Wychowanie fizyczne stanowi zamierzone i wiadome dziaanie ukierunkowane na ksztatowanie postaw prosomatycznych (tj. stosunku do ciaa i fizycznego funkcjonowania)
oraz postaw prospoecznych (tj. stosunku do ycia i innych ludzi, przekona i wartoci moralnych), a rwnoczenie nastawione na wspieranie rozwoju fizycznego i zdrowia oraz ksztatowanie trwaego obyczaju aktywnoci
fizycznej i troski o wydolno fizyczn, sprawno motoryczn i prawidow postaw ciaa.
Wersje pogldw na istot wychowania fizycznego Koncepcja wychowania ciaa genetycznie najstarsza, najwyraniej bodaje nawizywaa do tradycyjnej klasyfikacji rodzajw dziaalnoci wychowawczej w
zalenoci od ich ukierunkowania na poszczeglne sfery osobowoci czowieka (umysowa, moralna, estetyczna i fizyczna). Zgodnie z t koncepcj zamierzano tu, przede wszystkim i gwnie , poprzez fizyczne rodki (ruch,
soce, woda, powietrze) bezporednio ksztatowa (wychowywa) ciao, sprawno i tyzn fizyczn czowieka. Koncepcja wychowania poprzez ciao - Ciao ma by punktem zaczepienia, lecz celem cay
czowiek. W myl tego zamierzano oddziaywa na wszystkie sfery osobowoci czowieka (nie tylko ju fizyczn, ale i moraln, umysow i estetyczn) poprzez aktywno fizyczn i wpyw czynnikw naturalnych.
Koncepcja ksztatowania ciaa i wychowania - stworzona zostaa w zamyle jako stanowisko kompromisowe pomidzy wychowaniem ciaa a wychowaniem poprzez ciao. Przede wszystkim ograniczaa ona
rozumienie tego co swoiste dla wychowania fizycznego do ciaa, ale z drugiej strony szeroko akcentowaa zadania oglnowychowawcze. Nie wolno oddziela wychowania fizycznego, czyli cielesnego, od umysowego albo
moralnego. Koncepcja wychowania w trosce o ciao - wyranie oddzielia to, co tradycyjne , od tego, co wspczesne. Koncepcja ta wprowadzia wprowadzia interesujc nas dyscyplin, tj. teori wychowania fizycznego
w orientacj humanistyczn (pedagogiczn). Stopniowo te poczto przenosi swoiste cechy wychowania fizycznego ze sfery wycznie i czsto dotd instrumentalnej (nauczania i usprawniania) rwnie w sfer wychowania
waciwego (ukierunkowujcego), czyli zamierzonego ksztatowania jakiego nowego zespou postaw, przekona i wartoci. Wychowanie do caoyciowej troski o aktywno fizyczn - wspieranie obecnego i przyszego
dobrostanu wychowankw w sferze fizycznej, ale take psychicznej, spoecznej i duchowej. W podstawie aksjologicznej mamy tu do czynienia nie tyle z wychowaniem do wartoci ciaa, ale przede wszystkim z pedagogik
wartoci czowieczestwa.
Tradycyjne pogldy na cele wychowania fizycznego 1. Eugeniusz Piasecki za cele gwne uznawa dwa cele fizyczne, tj. zdrowie i sprawno oraz dwa cele duchowe, tj. dzielno i pikno. Zwraca uwag na tzw.
materialn i formaln donioso sprawnoci fizycznej, podkrela si woli, odwag, zaradno, poprzestawanie na maym, karno, umiejtno przewodzenia oraz opanowanie instynktw. Zwraca uwag na wszechstronne
moliwoci, ktrymi wychowawca fizyczny mg oddziaywa: budowa ciaa, estetyka ruchu, stosunek do muzyki. 2. Wadysaw Osmolski proponowa zmian nazwy wychowanie fizyczne na fizjoedukacja, ktry lepiej
oddaje rda bodcw wychowawczych zarwno fizycznych jak i psychicznych. Skutki za przebiegaj od prostych odruchw do inteligencji i twrczej pracy umysowej. Postulowa za uywaniem si natury do celw
wychowawczych, poczenie ich z ruchem miniowym odwieaoby organizm, zapewniao relaks i wypoczynek. Elementy cielesne i duchowe cz si. Zagadnienia, na ktre Osmolski zwraca uwag: przystosowanie do
rodowiska, hartowanie ustroju, przyrost masy i budowa ciaa, wzmacnianie zdrowia, rozwijanie sprawnoci ruchowych, ale take wdraanie do lojalnego wspzawodnictwa i wysiku, panowanie nad odruchami, wyrabianie
charakteru i dyscypliny. 3. Florian Znaniecki gwna myl mwi, e wychowanie fizyczne, w najoglniejszym znaczeniu tego sowa, polega na urabianiu typw fizycznych zgodnie z wymaganiami spoecznymi. Podkrela,
e wane jest nie tylko wykonywanie pewnych czynnoci przez wychowanka, ale rwnie by nabra on chci i zdoby umiejtnoci uatwiajce mu dziaanie po uniezalenieniu si od wychowawcy.
Podane wzory i typy: - typ higieniczny rozwj waciwoci zdrowotnych - typ geneonomiczny rola genetyczna i troska o jako i ilo przyszych pokole - typ obyczajowo-estetyczny ubir i ozdoby, wygld
zewntrzny, przyzwyczajenia ruchowe - typ hedonistyczny stosunek do dowiadcze przyjemnych i przykrych - typ fizyczno-utylitarny zrczno, uzdolnienia, przyzwyczajenia jako podstawa wszelkiego dziaania - typ
sportowy znaczenie samoistne jako sprawdzian doskonaoci koordynacji ruchowo-sportowych
4. Zygmunt Gilewicz wyrni dwie grupy celw: swoiste, zwizane z biologiczn postaci czowieka oraz nieswoiste, czyli oglne tendencje wychowawcze.
a) cele swoiste: - ksztatowanie struktury somatycznej (kociec, aparatura wizadowo-torebkowa, minie szkieletowe) - ksztatowanie czynnoci wegetatywnych - ksztatowanie narzdw zmysowych - ksztatowanie
nawykw i upodoba ruchowych - rozwj oglnych cech sprawnoci (szybko, zrczno, sia, wytrzymao) b) cele nieswoiste: - kooperacja z wychowaniem intelektualnym przekazywanie wiedzy o aktywnoci, hkfie,
wiedza o tradycji sportowej, nauczanie samokontroli itp. - kooperacja z wychowaniem moralno-spoecznym wiadoma dyscyplina, koleeskie wspycie, poczucie odpowiedzialnoci, odwaga, wytrwao itp. - kooperacja
z wychowaniem estetycznym pikno, harmonia, rytm i celowo ruchw, postawa ciaa, troska o higien itp. - kooperacja z wychowaniem politechnicznym znajomo sprztu sportowego, umiejtno korzystania z
nowoczesnych urzdze sportowych w siowniach, na salach i boiskach.
Wspczesne koncepcje ujmowania celw wychowania fizycznego 1. Wedug M. Demela i K. Zuchory - kierunek wiadomo: przekazywanie podstaw wiedzy z anatomii, fizjologii oraz higieny - kierunek postawy i
motywacje: ksztatowanie pozytywnego stosunku do ciaa i zdrowia, wzbudzanie zainteresowa kultur fizyczn - kierunek potrzeby i nawyki: rozbudzenie potrzeb aktywnoci ruchowej, nawykw dbaoci o higien -
kierunek umiejtnoci i sprawnoci: doskonalenie i wadanie ciaem, elementy kontroli i samokontroli 2. Wedug Stanisawa StrzyewskiegoPrzedstawi on hierarchi celw wychowania fizycznego, na jej szczycie znajduje
si idea wychowawczy czyli zesp cech osobowoci najbardziej podanych, do ktrych dymy; nastpnie naczelny cel wychowania i ksztacenia fizycznego, przyjto za niego wywoanie pozytywnych zmian w
wiadomoci, poprzez tworzenie waciwego zespou postaw i nastawienia; cele szczegowe cele kierunkowe (osobowociowe) i cele ksztacce (instrumentalne) najoglniej te pierwsze dotyczyy przekona, uczu,
motywacji, umiejtnoci, zainteresowa okrelajcych postaw wobec wasnego ciaa, drugie natomiast odnosiy si do wiedzy, umiejtnoci, sprawnoci, troski o urod, odpornoci itp. cele etapowe uwzgldniono w nich fakt,
e wraz z wiekiem, zmieniaj si potrzeby i zainteresowania czowieka, naley okreli rne cele w rnych etapach naszego ycia; cele operacyjne wytyczay konkretne rozwizania praktyczne dotyczce wychowania i
ksztacenia fizycznego.
Tradycyjne i wspczesne ujcie funkcji wychowania fizycznego Tradycyjne: 1) funkcja stymulatywna 2) funkcja adaptacyjna 3) funkacja kompensacyjna 4) funkcja korektywna
Wspczesne: 1) wychowawcza prosomatyczna: dziaaniom towarzysz czynnoci zmierzajce do wytworzenia stosowanych postaw i nastawie wobec ciaa i jego potrzeb, przede wszystkim wychowanie do caoyciowej
aktywnoci fizycznej. Nacisk powinien by pooony na te elementy, ktre daj poczucie wasnych kompetencji, tworzc przyjemn atmosfer i sprzyjaj pozytywnym dowiadczeniom. 2) wychowawcza prospoeczna:
ksztatowanie poczucia wartoci u dziecka, godnoci, wolnoci, programy aktywnoci fizycznej mog wspiera rozwj psychospoeczny i przeciwdziaa zachowaniom aspoecznym, uczestnictwo we wspzawodnictwie
ksztatuje podane postawy moralne, wskazuje reguy fair play, ksztatuj poczucie wasnej odpowiedzialnoci, poczucia sprawiedliwoci, poszanowania dla prawdy i wsppracy w zespole. 3) poznawcza: przekazywanie
wiedzy wychowankom w celu efektywnego samousprawniania si przez nich samych, naley przekaza wiedz odnonie rozwoju fizycznego, zdrowia i higieny czowieka, roli wicze, poczucia tosamoci. 4) zdrowotno-
higieniczna: walory zdrowotne (zabiegi kompensacyjno-korektywne) i higieniczne (profilaktyka), dusze i lepsze jakociowo ycie redukuje ryzyko wystpowania cukrzycy, nadcinienia, otyoci. 5) morfofizjologiczna:
znaczenie i wielko zmian zachodzcych w budowie organizmu (wielko ciaa, proporcje zewntrzne) w powizaniu z czynnociami (ukad oddechowy i krenia) 6) ksztatujco-estetyczna: troska o adn budow ciaa,
dbao o przyjemny dla oka sposb motorycznego zachowania si, o harmoni, pynno i elegancj ruchu; daje doznania estetyczne, ma zwizek ze sztuk i histori. 7) nauczajco-sprawnociowa: wyuczenie odpowiednich
umiejtnoci ruchowo-sportowych (bieg, skok, rzut, pywanie) oraz ksztatowanie poszczeglnych sprawnoci (sia, szybko, wytrzymao, koordynacja ruchowa). Dowiedziono, e dzieci o wysokim poziomie umiejtnoci
typu sportowego, rwnie czciej s aktywne fizycznie zarwno w dziecistwie jak i w pniejszych latach ycia. 8) utylitarna: realizowanie tej funkcji wyraa si poprzez zwizek wyuczanych umiejtnoci z czynnociami
wystpujcymi w pracy zawodowej, zabawie, obowizkach domowych. 9) twrcza: wychowanek eksponuje swoje pomysy w doborze rnych form ekspresji ruchowej, tworzy nowe sposoby dziaania, podejmuje twrcze
dziaania organizacyjne. 10) hedonistyczno-wypoczynkowa: uwzgldnia aspekt zabawowy, wypoczynkowy, rozrywkowo-kulturalny i sprowadza si do zapeniania wolnego czasu i rozadowania napi psychicznych. Wpywa
pozytywnie na rozwj emocjonalny, na lepsze poczucie wasnego ja oraz redukuje stres, lki i depresje.
Prakseologia i jej zadania Prakseologia nauka o normach i zasadach skutecznego dziaania. Ojcem koncepcji prakseologii by Alfred Espinas, okreli on j jako nauk o formach dziaania, o czynnociach warunkujcych
wzmaganie si sprawnoci dziaania. Prakseologia ocenia wszystkie czyny z punktu widzenia ich sprawnoci. Zadania prakseologii: - tworzenie i doskonalenie aparatury pojciowej niezbdnej do opisu, analizy, projektowania i
oceny dziaa
- formuowanie praktycznych problemw dziaania, co ma szczeglnie znaczenie dla przygotowania dziaa i dla zapobiegania praktycznym bdom w dziaaniach - systematyzowanie twierdze dotyczcych dziaa, a
szczeglnie pomaganie w tworzeniu uoglnie w ich sprawdzaniu w praktyce poprzez ocen skutecznoci dziaania.
Prakseologiczny cykl dziaania w wychowaniu fizycznym (ogniwa) 1) uwiadomienie celu okrelenie celw etapowych i operacyjnych. Istot kadej pracy jest sprecyzowany cel, liczcy si z moliwociami i poyteczny.
Naley pamita o hierarchizacji celw okreleniu celu gwnego i celw pobocznych. 2) diagnoza jednostkowa (zainteresowania, wiedza, umiejtnoci, stan zdrowia, postawa itp.), grupowa (stosunki interpersonalne),
rodowiskowa ( umiejtno, wsppracy, odpowiedzialno za drug osob). Zbieranie informacji przydatnych do prognozowania, planowania, realizacji i ewolucji. Konieczny jest namys nad moliwociami i potrzebami
wychowanka. Staranne rozpoznanie wychowankw pod ktem stosunku do ciaa i jego potrzeb, kondycji fizycznej itp. 3) prognoza rokowanie, przewidywanie przyszych skutkw dziaania. Dotyczy przewidywania stanu,
ktry wychowanek jest w stanie osign w okrelonym czasie. Wyrniamy prognoz krtkotrwa (przewidujc zrealizowanie celu operacyjnego), prognoza rednioterminowa (zmiany w dyspozycji kierunkowej,
instrumentalnej), prognoza dugoterminowa (ocena wartoci realizacji jakiego zespou cech w przyjtym dziaaniu etapowym. 4) planowanie programowanie, wybr rodkw i metod postpowania. Planowanie w
prakseologicznym ujciu tego terminu pole na obmylaniu doboru i kolejnoci przewidywanych dziaa z jednoczesnym postanowieniem podjcia tych dziaa wedug obmylonego toku. 5) realizacja (wykonawstwo), a w
tym ocena efektw w zakresie postaw, wiedzy, nawykw, sprawnoci i umiejtnoci. Dziaanie zgodnie z wczeniej okrelonym planem; realizowanie wyej wymienionych punktw. 6) ewaluacja i wnioskowanie
pedagogiczne jako sztuka wartociowania i umiejtnoci zadawania kolejnych pyta. Analiza efektw swej pracy poprzez porwnywanie ich z zamierzonym celem (celami). Suy wyciganiu aktualnych wnioskw z
realizacji poszczeglnych etapw i analizy co jest cenne, uyteczne, wartociowe.
Ksztatowanie dyspozycji kierunkowych 1) sfera dyspozycji kierunkowych wychowania, a wic wszystkiego, co odnosi si do sfery zmian psychicznych, osobowociowych, emocjonalno-motywacyjnych;
2) sfera dyspozycji instrumentalnych ksztacenia, a wic tego, co dotyczy ju bezporednio zmian w sferze poznawczej, intelektualno-sprawnociowej oraz fizycznej kondycji.
Dyspozycje kierunkowe w wychowaniu fizycznym
Poprzez dyspozycje kierunkowe rozumiemy dziaania skierowane na wyrabianie trwaych struktur procesw poznawczych, emocjonalnych oraz schematw zachowania zwizanych z ksztatowaniem postaw prosomatycznych,
tj. wobec celw i wartoci zwizanych z fizycznym funkcjonowaniem oraz zwizanych z ksztatowaniem postaw prospoecznych, tj. wobec celw i wartoci spoecznych, moralnych i estetycznych wychowanka.
Postawy 1) ksztatowanie postawy prosomatycznych ktre wi si z wychowaniem w kulturze fizycznej, a wic z tymi dyspozycjami, w realizacji ktrych wychowania fizycznego bezporednio adna inna dziedzina
wychowania nie jest w stanie zastpi. Trzeba nastawi umys wychowanka, emocje i wol ma prac nad wasnym ciaem, zdrowiem, sprawnoci i urod. 2) ksztatowanie postaw prospoecznych poprzez te dziaania
zmierza si do wywoania zmian w sferze osobistego pogldu na wiat, tworzenia postaw spoecznego zaangaowania, wyrabiania szacunku dla innych ludzi, ksztatowania wraliwoci na wartoci moralne, budzenia poczucia
sprawiedliwoci, uczciwoci, obowizkowoci, koleeskoci itd. Znaczenie aktywnoci fizycznej Aktywno fizyczna wzmacnia ukad nerwowy, zwiksza wydolno w pracy umysowej, u osb trenujcych zauwaa si
lepsze samopoczucie, lepsz podzielno uwagi, zwikszenie pamici. Dla sprawnoci funkcjonalnej mzgu aktywno fizyczna ma due znaczenie w ograniczaniu mikro urazw, mikro udarw. Osoby trenujce rzadziej
choruj na Alzheimera. Hiperkinezja mimowolny i nadmierny ruch, zwykle mini szkieletowych. Hipokinezja dysproporcja pomidzy zwikszajcym si obcieniem ukadu nerwowego, a zmniejszajcym si
obcieniem ukadu ruchowego. Uwarunkowania w wychowaniu fizycznym definicja Uwarunkowania procesu wychowania i ksztacenia fizycznego stanowi o okolicznociach towarzyszcych dziaaniu i okrelaj sytuacje,
od ktrych skuteczno tego dziaania jest uzaleniona. Chodzi tutaj o takie elementy, na ktre w swojej istocie wychowawca fizyczny w ogle, czy te w danym momencie wpywu nie ma i mie nie moe, a ktre wymuszaj
na nim potrzeb odpowiedniego doboru rodkw wychowawczego czy ksztaccego postpowania. Osobnicze i pozaosobnicze uwarunkowania: A. Uwarunkowania osobnicze 1) wiek 2) pe 3) konstytucja fizyczna 4) stan
zdrowia B. Uwarunkowania pozaosobnicze 1) obiekty sportowe, sprzt i przybory 2) aparatura diagnostyczno-kontrolna i pomoce dydaktyczne, w tym materiay informacyjne dla ucznia 3) plany i programy oraz system
organizacji w zakresie kultury fizycznej szkoy i innych jednostek 4) decydenci w zakresie kultury fizycznej, dyrekcja szkoy, nauczyciele innych przedmiotw, rodzice 5) warunki spoeczno-ekonomiczne, w tym: sytuacja w
rodzinie, otoczenie szkoy, wsppraca z jednostkami kultury fizycznej itd.
6) warunki terenowe i klimatyczne Gwne tezy krytyki wychowania fizycznego 1) A. Pawucki uwaa, e nawet dobrze prosperujce szkoy w zakresie wf nie przygotuj w naleytym stopniu do przyszych obowizkw
spoecznych 2) W. F. Brettschneider uwaa, e pozycja wf stale naraona jest na zdegradowanie do rangi przedmiotu drugiej kategorii 3) M. Krajewski nie zgadza si ze zmniejszeniem iloci godzin wf na rzecz
waniejszych przedmiotw 4) A. Wohl ostro wypowiada si przeciw powszechnej biologizacji wf, czyli zastpowania wychowania przez technik, dryl i tresur 5) W. Oko zauway, e dziaania oparte na naladowaniu
ruchw nie id w parze z wiedz czemu danych ruch ma suy 6) K. Hardman oraz J. J. Marshall odnotowali, e wiele rodzicw uwaa nauczycieli wf za obywateli drugiej kategorii 7) M. Demel uwaa, e zajcia wf
sabo przygotowuj do dorosego ycia 8) K. Zuchora uwaa, e bdem jest stawianie sprawnoci fizycznej ponad umiejtnoci ruchowe, poniewa sprawno jest uwarunkowana genetycznie 9) R. Przewda sprzeciwiajc
si bezkrytycznemu przenoszeniu na teren szkoy wzorw ze sportu wyczynowego, wanie w usportowieniu programw widzia on szans na uatrakcyjnienie zaj. 10) M. Bukowiec szczeglnej krytyce podda funkcjonujcy
w polskiej szkole praktycznie jako wyczony system klasowo-lekcyjny. Propozycje modernizacji wychowania fizycznego M. Demel wpierw koncentrowa si na ukazaniu treci programowych i metod programowych.
Dalej m.in. proponowa, aby scali: a) lekcje wf, b) pozalekcyjne formy wf, c) dziaalno szkolnej suby zdrowia, d) owiat zdrowotn w szkole, e) lekcje higieny i nauki o czowieku. Proponowa te wprowadzenie
podrcznikw z wf dla ucznia, wspprac z rodzicami, a negatywnie stosunkowywa si do oceny z wf w szkole .Z. Jaworski propagowa zwart koncepcj propedeutyki kultury zdrowotnej i fizycznej, ktra poczy treci
wychowania fizycznego, wychowania zdrowotnego, higieny osobistej, ywienia, pracy i wypoczynku oraz rekreacji, sportu i turystyki. K. Zuchora pooy nacisk na wybr formy najbardziej odpowiadajcej (gry sportowe,
wychowanie zdrowotne, rekreacja, sport). Mniej istotne jest, co kto umie i potrafi, a wane kim si jest i jak si postpuje.