Amber Mertens

SPIJBELEN
De eerste lijn
1 Inhoudsopgave
2 Hoe meer je brost, hoe moeilijker het wordt om terug te gaan. ....................................... 3
2.1 Wat?............................................................................................................................. 3
2.2 Vier soorten spijbelaars ............................................................................................... 3
3 Expert .................................................................................................................................. 4
3.1 Laat merken dat je ze mist ....................................................................................... 4
3.2 Waarom is de rol van de leraar zo cruciaal? ............................................................... 4
3.3 Waarom werkt bij de ene school het spijbelbeleid wel en bij de andere niet? .......... 4
3.4 Wat denken spijbelaars daar zelf over? ...................................................................... 4
4 Preventie ............................................................................................................................. 5
4.1 De beste remedie? Graag naar school gaan! ........................................................... 5
4.2 Zorg voor een positief en warm schoolklimaat ........................................................... 5
4.3 Werk een visie uit rond spijbelen en te laat komen .................................................... 5
4.4 Creer een duidelijke structuur ................................................................................... 5
4.5 Werk structureel samen met het CLB ......................................................................... 5
5 Aanpak ................................................................................................................................ 6
5.1 Zo hou je spijbelaars op school ................................................................................... 6
5.1.1 Registreer afwezigheden ...................................................................................... 6
5.1.2 Volg spijbelaars op de voet op ............................................................................. 6
5.1.3 Werk begeleiding op maat uit .............................................................................. 6
5.1.4 Schakel je netwerk in ........................................................................................... 6
5.1.5 Wat kan je als leraar doen? .................................................................................. 6
6 Help .................................................................................................................................... 7
6.1 Vier vragen................................................................................................................... 7
6.1.1 Moet de school spijbelen altijd bestraffen? ........................................................ 7
6.1.2 Worden alle incidentele spijbelaars permanente spijbelaars? ............................ 7
6.1.3 Kan de school gewettigde afwezigheden toch als problematisch beschouwen?
7
6.1.4 Hoe overtuigen we leerlingen en ouders dat te vroeg met vakantie vertrekken
of te laat terugkomen geen goed idee is? ......................................................................... 7
 3

spijbelaar: een leerling die eens

2 Hoe meer je brost, hoe een les brost.
moeilijker het wordt om
terug te gaan.
Jordy (12) is als de dood voor zijn
Van eenmalig uitje tot nooit meer op
leraar biologie. Telkens als het
school
biologieles is, lijkt hij van de
Elke school wordt vroeg of laat aardbol verdwenen.
geconfronteerd met leerlingen die Berekende spijbelaar: een
ongewettigd afwezig zijn. Soms weet je leerling die systematisch
dat het eenmalig is. Bij andere leerlingen theorievakken overslaat, altijd bij
is het een teken dat er iets aan de hand is dezelfde leraar afwezig is of
en maak je je terecht zorgen. hetzelfde uur wegblijft

2.1 Wat?
Als leerlingen zonder geldige reden zoals
bijvoorbeeld ziekte of een wettiging
daarvan, wegblijven van school, dan is dat
spijbelen.
2.2 Vier soorten spijbelaars
Pelin (18) haar mama is ernstig
ziek. Als ze in het ziekenhuis ligt,
blijft Pelin thuis om het
huishouden te doen.
Periodieke spijbelaar: een
leerling die een bepaalde periode
spijbelt, dan een tijdje niet meer
en dan weer wel.

Lander (17) is de school beu. Hij is

Incidentele of Berekende
occasionele
al eens definitief uitgesloten en op
spijbelaar
zijn nieuwe school lukt het ook
niet. Hij hoopt thuis te blijven tot
hij achttien wordt.
Permanente of problematische
Permanente of spijbelaar: een leerling die
Periodieke
problematische
spijbelaar helemaal niet naar school gaat,
spijbelaar
hoewel hij/zij ingeschreven is.

Eline (16) gaat samen met een

Sommige leerlingen vertrekken vroeger
vriendin op vrijdagnamiddag naar
met vakantie of komen later terug. Dat is
de bioscoop. Ze kan niet langer
luxeverzuim. Om dat te voorkomen,
wachten om de nieuwe film met
hebben leerlingen bij een afwezigheid
haar grote idool te zien.
wegens ziekte in de week voor of na een
Incidentele of occasionele
schoolvakantie altijd een medisch attest
Spijbelen, de eerste lijn

van een dokter nodig. Een briefje van de
ouders volstaat niet.
3 Expert
3.1 Laat merken dat je ze
mist
Sommige leraren denken als ik de ene dag
tien leerlingen in mijn klas heb en de
andere dag zes, dan is dat een probleem
voor de leerlingenbegeleiding. Dat is
nefast voor het spijbelbeleid van hun
school, zegt Bram Spruyt (VUB), die
onderzoek deed naar het profiel van
spijbelaars en hun school. Want de meest
efficinte manier om spijbelen tegen te
gaan, is een leraar die zegt Waar zat je? Ik
heb je gemist.
3.2 Waarom is de rol van de
leraar zo cruciaal?
Denken dat spijbelaars gewoon
schoolmoe zijn, is te eng. Ze vinden school
wel belangrijk, maar ze voelen zich er niet
mee verbonden. Net een leraar kan aan
een leerling laten merken dat hij hem wel
degelijk gemist heeft. Als een leerling
merkt ik word verwacht, voelt hij zich
meer verbonden met de school.
Leerlingen het gevoel geven dat ze erbij
horen, kost geen geld. Daar kunnen
leraren vandaag al mee starten.
3.3 Waarom werkt bij de ene
school het spijbelbeleid wel
en bij de andere niet?
Er is niet n toverformule te vinden die
het spijbelprobleem op een school oplost.
Spijbelen, de eerste lijn
4
De meeste scholen passen wel een aantal
maatregelen toe, maar gaan niet na of ze
wel efficint zijn. Als je elke afwezigheid
nauwkeurig registreert, maar je leerlingen
weten dat niet, heeft dat niet veel effect.
Soms beweren scholen ook dat ze niet
veel spijbelaars hebben, terwijl de
leerlingen zeggen dat ze nog nooit
gepakt zijn. Je moet je maatregelen
evalueren en bijsturen.
Bovendien werkt je spijbelbeleid enkel als
je verder kijkt dan je registratie van
afwezigheden. Bij meer dan de helft van
het spijbelgedrag zijn ouders op de hoogte
en legitimeren ze met zelfgeschreven
briefjes en doktersbriefjes. Daardoor
blijven de problemen van die leerlingen
onder de radar. Daarom moet je ook met
de ouders een band opbouwen, nog voor
het spijbelen begint. Sowieso is de lijn
tussen geoorloofd en ongeoorloofd
verzuim erg dun. Een leerling met zware
psychische problemen die thuisblijft
zonder doktersbriefje spijbelt, maar is hij
wel in staat om naar school te gaan? Daar
moet je als school erg gevoelig voor zijn.
3.4 Wat denken spijbelaars
daar zelf over?
Als problematische spijbelaars achteraf
hun schoolloopbaan reconstrueren,
vinden ze de strengste school meestal de
beste school. Scholen met ambitie maken
het verschil: ze willen het beste voor hun
leerlingen. Daarom eisen ze dat ze naar
school komen. Dat combineren ze met
oprechte interesse en een uitgebreide
zorg. Daardoor voelen leerlingen zich
begrepen en erkend. Net daar hebben ze
behoefte aan.

4 Preventie
4.1 De beste remedie? Graag
naar school gaan!
In een school die goed zorgt voor haar
leerlingen, raken de leerlingen meer
verbonden met de school. Daardoor zullen
ze minder snel spijbelen. Een degelijk
spijbelbeleid zit dus verankerd in het
algemene zorgbeleid van de school.
4.2 Zorg voor een positief en
warm schoolklimaat
Stimuleer dat leerlingen en leraren correct
en respectvol met elkaar omgaan. Leraren
hebben een voorbeeldfunctie op het vlak
van op tijd komen en baaldagen.
Geef leraren en leerlingen een stem in het
schoolbeleid via de schoolraad, de
leerlingenraad en klasgesprekken.
Creer een aangenaam werkklimaat voor
leraren, zodat ze enthousiast voor de klas
staan.
Geef leerlingen verantwoordelijkheid door
begeleide zelfstudie of zelfevaluatie.
Geef leerlingen en leraren inspraak bij het
opstellen van regels.
Bouw een degelijke leerlingenbegeleiding
uit.
Organiseer activiteiten tijdens de pauzes.
Spijbelen, de eerste lijn
5
4.3 Werk een visie uit rond
spijbelen en te laat komen
Een duidelijke visie over spijbelen en te
laat komen zorgt ervoor dat alle leden van
het schoolteam op dezelfde manier
reageren. Het maakt ouders en leerlingen
ook duidelijk wat wel en niet kan.
Communiceer over je visie met leerlingen,
ouders en de leden van je schoolteam.
4.4 Creer een duidelijke
structuur
Zorg ervoor dat leerlingen die tijdens de
schooluren de school verlaten dat niet
onopgemerkt kunnen doen.
Maak duidelijk wie s middags buiten de
school mag gaan eten en wie niet.
Vervang afwezige leraren systematisch in
de plaats van leerlingen vroeger naar huis
te laten vertrekken.
4.5 Werk structureel samen
met het CLB
Informeer het CLB systematisch over
leerlingen die problematisch afwezig zijn.
Betrek het CLB bij de uitbouw van een
preventief spijbelbeleid: gegevens rond
afwezigheden analyseren, informeren van
ouders en leraren
Maak concrete afspraken en neem ze op
in beleidsplannen en -contracten,
afsprakennotas.
Communiceer over de afspraken met het
CLB naar je schoolteam.

Evalueer je samenwerking met het CLB en
stuur bij.
5 Aanpak
5.1 Zo hou je spijbelaars op
school
Spijbelen is zelden een gemakskeuze.
Achter elke afwezigheid zit een unieke
combinatie van oorzaken. Net daarom pak
je elke spijbelaar anders aan.
5.1.1 Registreer afwezigheden
Scholen die afwezigheden heel
nauwkeurig registreren, ontdekken veel
sneller spijbelproblemen. De
afwezigheidsgegevens helpen je om
doelgroepen af te bakenen.
5.1.2 Volg spijbelaars op de voet op
Volg elke (on)gewettigde afwezigheid op.
Toets wat er aan de hand is: was de
leerling ziek, had hij een baaldag of is er
een achterliggend probleem?
Informeer ouders meteen als hun zoon of
dochter afwezig is, via e-mail, sms Bel de
ouders op als een leerling meerdere keren
afwezig is. Maak ouders mee
verantwoordelijk.
Ga in gesprek met de spijbelaar om te
ontdekken waarom de leerling niet naar
school komt. Ga er niet van uit dat het
probleem altijd bij de leerling ligt of bij de
ouders. Misschien durft de leerling niet
naar school te komen omdat hij onderweg
lastig gevallen wordt of konden de ouders
geen doktersbezoek voor hun zieke kind
betalen. Zoek samen naar een oplossing.
Spijbelen, de eerste lijn
6
Wees alert voor risicojongeren,
bijvoorbeeld leerlingen die vorig
schooljaar spijbelden, al vaak van school
veranderden
5.1.3 Werk begeleiding op maat uit
Een leerling die altijd te laat komt omdat
hij zijn jongere zusje eerst naar school
brengt of gaat werken om zijn gezin te
helpen, pak je anders aan dan een leerling
die op caf zat. Als een spijbelaar terug
naar school komt, is je aanpak cruciaal om
hem te laten volhouden.
5.1.4 Schakel je netwerk in
Als school sta je niet alleen om spijbelen
aan te pakken. Het CLB is de partner die
het dichtst bij de school staat. Leerlingen
met leerplichtproblemen begeleiden is
voor hen een verplichte opdracht.
Daarnaast zijn er heel wat externe
diensten waarmee de school kan
samenwerken: huisartsen, politie,
justitie In veel steden en gemeenten zijn
er ook projecten voor langdurige
spijbelaars of onderneemt het lokaal
overlegplatform (LOP) initiatieven om
spijbelen en schoolverzuim te voorkomen.
Je vindt hulp via
ond.vlaanderen.be/leerplicht/actoren.
5.1.5 Wat kan je als leraar doen?
Ga bij het begin van elke les in op lke
afwezigheid: Ben je weer genezen?. Zo
weten leerlingen dat je het altijd onthoudt
als ze er eens niet waren.
Spreek de leerling apart even aan: Je was
er niet. We hebben je gemist.
Zeg dat je bezorgd bent. Pols naar
problemen binnen of buiten de school.

Als spijbelaars na een lange periode
afwezigheid de klik maken om terug te
keren naar school, spelen leraren een
cruciale rol om hen aan boord te houden.
Herhaal telkens kort wat er vorige les
gebeurd is. Daar hebben alle leerlingen
baat bij.
Zeg We zijn blij dat je terug bent, we
hebben je gemist en niet Daar is onze
toerist weer.
Pols geregeld hoe het gaat.
Motiveer hen persoonlijk met concrete
argumenten: Je ouders zullen fier zijn,
hoe ga je je droomauto betalen zonder
diploma?, met een diploma verdien je
elke maand 300 euro meer
6 Help
6.1 Vier vragen
6.1.1 Moet de school spijbelen altijd
bestraffen?
Alle spijbelaars zijn verschillend. Daarom
vragen ze ook een andere aanpak.
Incidentele spijbelaars hebben schrik om
betrapt en gestraft te worden. Ze voelen
een band met de school. Daardoor zal
duidelijke grenzen trekken door een straf
op te leggen, waarschijnlijk effect hebben.
Zo geef je ook aan klasgenoten het signaal
dat de school spijbelen ernstig neemt.
Permanente spijbelaars voelen nog maar
weinig binding met de school. Daarom
deren straffen hen weinig n verminderen
ze nog eens de band met de school: De
school begrijpt me niet. Als je hun
spijbelgedrag criminaliseert, pak je enkel
Spijbelen, de eerste lijn
7
het symptoom aan, en niet de
achterliggende problemen.
Problematische spijbelaars verwachten
dat je die herkent en erkent.
6.1.2 Worden alle incidentele spijbelaars
permanente spijbelaars?
Een op de vier jongeren spijbelt wel eens.
Slechts twee procent daarvan zijn
problematische spijbelaars. Een dagje
spijbelen loopt dus niet altijd uit de hand.
Toch vertonen incidentele spijbelaars
slechter sociaal gedrag zoals vandalisme
dan andere jongeren en voelen ze zich
minder verbonden met de school. Daarom
verdienen ook zij een gepaste aanpak.
Permanente spijbelaars blijven soms van
de ene op de andere dag weg van school.
6.1.3 Kan de school gewettigde
afwezigheden toch als
problematisch beschouwen?
Als je meent dat ouders of leerlingen
ziektebriefjes misbruiken, bespreek je dat
met hen. Je moet deze afwezigheid niet
als gewettigd beschouwen. Je kan dus een
code B toekennen. Door de registratie als
problematische afwezigheid, kan je de
leerling samen met het CLB nauwer
opvolgen en begeleiden. Dat is vaak ook
nodig, omdat zulke attesten een signaal
kunnen zijn dat er meer aan de hand is.
6.1.4 Hoe overtuigen we leerlingen en
ouders dat te vroeg met vakantie
vertrekken of te laat terugkomen
geen goed idee is?
Vertel hen dat de eerste en laatste
schooldagen voor leerlingen en ouders
cruciaal zijn. Aan het begin van het nieuwe
schooljaar vinden er een aantal
belangrijke momenten plaats, zoals
kennismaken met de nieuwe klas en

leraren. De laatste dagen voor een
schoolvakantie worden vaak afgesloten in
groep. Het is voor de sociale ontwikkeling
van kinderen belangrijk om dat samen met
klasgenoten mee te maken. Daarnaast
vinden ook het oudercontact en de
bespreking van het rapport plaats tijdens
de laatste dagen van het schooljaar. Voor
ouders is het belangrijk om op de hoogte
te zijn van de schoolloopbaan van hun
kind.
7 Meer info?
De Leerplicht-website van het Ministerie
van Onderwijs en Vorming bevat
informatie over spijbelen en over de rol
van alle actoren die betrokken zijn bij de
aanpak van spijbelen.
ond.vlaanderen.be/leerplicht
Met behulp van de Spijbelkijkwijzer (voor
basis en voor secundair) werk je een
spijbelbeleid uit of neem je het kritisch
onder de loep.
ond.vlaanderen.be/leerplicht/kijkwijzer
Spijbelen, de eerste lijn
8
Stay on Track (Comeniusproject
Antwerpen-Wenen) biedt tools aan om
spijbelen te stoppen.stayontrack.eu
Ik ben blij dat je terug bent op school is
een kortfilm over stoppen met spijbelen
van het LOP Oostende-Middelkerke, het
LOP Gent Secundair en het kennis- en
expertisecentrum Kind & Samenleving.
vimeo.com/79145241
Leerplicht: naar school gaan, moet dat of
mag dat? Infofolder voor jongeren van
het Vlaams Informatiepunt Jeugd/De
Ambrassade (2 ).
www.jeugdinfotheek.be (trefwoord:
leerplicht)
8 Bronnen
klasse voor leraren:
http://www.klasse.be/leraren/eerstelijn/s
pijbelen/
Bron afbeelding voorblad
http://www.klasse.be/leraren/themas/spij
belen/