Kapitulli 17

Analiza Kosto-Vllim-Fitim

Objektivat msimore (OM)

Pas studimit t ktij kapitulli do t jeni t aft t:
1. shpjegoni prse ndrmarrjet e masin fitimin dhe llogarisin masat e fitimit, duke prdorur koston
e prvetsimit (absorbuese) dhe koston variabile(margjinale) - kapitulli 19, Objektiva msimore
4; Menaxhimi i kostos: Kontabilitet dhe Kontroll 5e,2006, Hansen & Mowen.
2. prcaktoni numrin e njsive q duhet t shiten, pr t qen rentabl ose pr t arritur fitimin e
synuar;
3. llogarisni sasin e t hyrave q krkohen, pr t qen rentabl ose pr t arritur fitimin e synuar;
4. prgatisni nj grafik vllim-fitim dhe nj grafik kosto-vllim-fitim dhe t shpjegoni kuptimin e
secilit.
5. shpjegoni ndikimin e riskut, pasiguris dhe variablat e ndryshueshm n analizn kosto-vllim-
fitim;
Temat kryesore
N kt kapitull jan t mbuluara temat kryesore t mposhtme (objektivat msimore prkatse jan t
shnuara pr do tem):
1. Matja e fitimit (kapitulli 19, Objektiva msimore 4) (OM 1)
2. Pika e rentabilitetit n njsi (OM 2)
3. Pika e rentabilitetit n vler monetare (euro) t shitjeve (OM 3)
4. Paraqitja grafike e marrdhnieve Kosto-Vllim-Fitim (CVP) (OM 5)
5. Ndryshimet n variablat e analizs Kosto-Vllim-Fitim (CVP) (OM 6)

1. Matja e fitimit
Fitimi sht nj mas e ndryshimit midis asaj q nj kompani fut n prodhimin dhe shitjen e produktit
ose shrbimit dhe asaj q ajo pranon. Fitimi gjithashtu mund t definohet si shkalla pr t ciln
kompania bhet m e pasur, n baz t angazhimit n transaksione. Dy qasje t caktimit t kostos s
prodhimit dhe matjes s fitimit do t diskutohen n kt objektiv msimore (caktimi i kostos
absorbuese dhe kostos variabile).

A. Caktimi i kostos absorbuese dhe kostos variabile

Kostoja absorbuese (prvetsuese) prdoret pr n kontabilitetit financiar dhe prgatitjen e taksave,
por shpesh kjo metod nuk sht e prshtatshme pr vendimmarrsit e brendshm. Kontabilistt
menaxherial preferojn koston variabile (margjinale), por kjo metod nuk mund t prdoret pr
pasqyrat financiare apo pr qllime tatimore.
Klasifikimi i kostove si kosto t prodhimit apo kosto t periudhs (periodike) sipas kostos absorbuese
dhe kostos variabile sht si vijon:
Kosto absorbuese Kosto variabile
Materialet direkte Prodhimit Prodhimit
Puna direkte Prodhimit Prodhimit
ShPP variabile Prodhimit Prodhimit

1
 ShPP fikse Prodhimit Periodike
Shpenzimet e shitjes Periodike Periodike
Shpenzimet administrative Periodike Periodike
ShPP fikse sht kostoja e vetme q ndryshon klasifikimin mes dy metodave.

B. Vlersimi i stoqeve
N kt pik, mund t ndihmoj diskutimi lidhur me marrdhniet midis prodhimit, shitjes dhe fitimit.
Kjo zakonisht ndihmon t duket se si rrjedha e ShPP_s fikse brenda dhe jasht vlers s stoqeve mund
t krijojn dallimet n mes dy fitimeve.
Marrdhniet n mes t prodhimit, shitjes dhe fitimit jan si m posht:
Nse ather fitimi i caktuar sipas:
Prodhimi > Shitjet kostos absorbuese > kostos variabile
Prodhimi < Shitjet kostos absorbuese < kostos variabile
Prodhimi = Shitjet kostos absorbuese = kostos variabile

C. Avantazhet dhe disavantazhet e metods s caktimit t kostos sipas kostos variabile

Vlersimet e performancs, raportimi i segmentuar, planifikimi dhe kontrolli jan disa arsye pr t
prdorur metodn e caktimit t kostos bazuar n koston variabile. Disa nga avantazhet e prdorimit t
ksaj metode jan:
1. metoda e caktimit t kostos bazuar n koston variabile nuk e fut koston fikse n llogaritjen e
kostos s mallrave t shitura.
2. metoda e caktimit t kostos bazuar n koston variabile na mundson t prqendrohemi n
kostot fikse.
3. metoda e caktimit t kostos bazuar n koston variabile na mundson kryerjen e analizave
inkremetale dhe ndihmon n vendim-marrje.
4. metoda e caktimit t kostos bazuar n koston variabile na mundson pr t kryer raportimin e
segmentuar.
5. Fitimi neto sipas metods s caktimit t kostos bazuar n koston variabile sht e lidhur shum
(korrelacion n shkall t lart) me ndryshimet n shitje dhe prodhim.
Disavantazhet e prdorimit t metods s caktimit t kostos bazuar n koston variabile:
1. sht m shum e prqendruar n afat t shkurtr.
2. metoda e caktimit t kostos bazuar n koston variabile mund t oj n injorimin e ndikimit t
kostove fikse n vendimmarrje.
3. metoda e caktimit t kostos bazuar n koston variabile sht e shtrenjt pr t'u zbatuar.

2. Pika e rentabilitetit n njsi

Analiza VP fokusohet n mime, t hyrat, vllime, kosto, fitime, dhe shitjet.
Prfitimet nga analiza kosto-vllim-fitim (CVP) prfshijn ndihmn n:
1. prcaktimin e mimit t produkteve
2. analizimin e ndikimit q vllimi ka n fitimin afatshkurtr
3. fokusimin n ndikimin q ndryshimet n kosto kan n fitim
4. analizimin se si przierjet e produkteve ndikojn n fitim

2
Kapitulli fillon duke paraqitur se si t gjeni pikn e rentabilitetit n numrin e njsive q duhet shitur.
Qasja sipas fitimit operativ prdor ekuacionin baz t paraqitur m posht:
Fitimi operativ = T hyrat nga shitjet kostot variabile kostot fikse
T hyrat nga shitja jan t barabarta me numrin e njsive t shitura shumzuar mimi pr njsi. Kostot
totale variabile jan t barabarta me kostot variabile pr njsi shumzuar numrin e njsive t shitura.
Andaj, barazimi i fitimit operativ mund t shprehet si m posht:
Fitimi operativ = (mimi i shitjes x Numri i njsive) - (KV pr njsi x Numri i njsive) Totali i KF
Pika e rentabilitetit n njsi mund t gjendet duke prdorur formuln e mposhtme:
Pika e rentabilitetit n njsi = Shpenzimet fikse / Marzha e kontributit pr njsi
Numri i njsive q duhet t shiten pr t arritur nj fitimin e synuar operativ mund t gjendet duke
prdorur formuln e mposhtme:
Njsit q duhet t shiten pr t arritur nj fitim t synuar =
= (kostot fikse + fitimi i synuar para tatimit) / Marzha e kontributit pr njsi
Pr t prcaktuar numrin e njsive q duhet t shiten pr t arritur nj fitim t synuar pas tatimit, duhet
q, s pari, t konvertohet fitimi pas tatimit n fitimin e synuar para tatimit. Pr ta br kt, duhet t
pjestoni fitimin e synuar pas taksave me (1-norma e fitimit). Pastaj, fitimi i synuar para tatimit mund t
prdoret n formuln e fitimit t synuar t paraqitur m sipr.

3. Pika e rentabilitetit n vler monetare (euro) t shitjeve

Pika e rentabilitetit n vler t t hyrave nga shitja mund t gjendet duke prdorur formuln e
mposhtme:
Pika e rentabilitetit n vler monetare (euro) t shitjes =
= Shpenzimet fikse / Raporti (koeficienti) i marzhs s kontributit
Raporti (koeficienti) i marzh s kontributit gjendet duke pjestuar marzhn e kontributit dhe t hyrat
nga shitjet.
Vlera monetare (eurot) e shitjeve e nevojshme pr t arritur fitimin operativ t synuar mund t gjendet
duke prdorur formuln e mposhtme:
Vlera monetare (eurot) e shitjeve t nevojshme pr t arritur fitimin operativ t synuar =
= (kostot fikse + fitimi i synuar para tatimit) / Raporti (koeficienti) i marzhs s kontributit
Kjo mund t paraqitet si n shembullin e mposhtm:
Kostot fikse = 40,000
mimi i shitjes njsi = 10
Kosto variabile pr njsi = 6

1. Sa sht numri i njsive pr t arritur pikn e rentabilitetit?

Pika e rentabilitetit n njsi = 40,000 / (10 - 6)
= 40,000 / 4
= 10,000 njsi

3
Pika e rentabilitetit n njsi poashtu mund t gjenden si n vijim:
Le t jet X = numri i njsive pr pikn e rentabilitetit.
Fitimi operativ = T hyrat nga shitja kostot variabile kostot fikse
0 = 10X - 6 - 40,000
10X - 6X = 40,000
4X = 40,000
X = 10,000 njsi

2. Sa sht vlera monetare (eurot) e shitjeve pr pikn e rentabilitetit?

Vlera monetare (eurot) e shitjeve pr pikn e rentabilitetit = 40,000 / (4 / 10)
= 40,000 / 0,40
= 100,000

3. T prgatitet pasqyra e t ardhurave pr nivelin e piks s rentabilitetit:

Shitjet (10,000 x 10) 100,000
- Kostot variabile (10,000 x 6) 60,000
Marzha e kontributit 40,000
- Kostot fikse 40,000
Fitimi para tatimit 0
- Tatimi n fitim 0
Fitimi pas tatimit 0

4. Sa njsi duhet t shiten pr fitimin e synuar para tatimit n vler prej 20,000?
Njsit q duhet t shiten pr t arritur fitimin prej 20,000 = (40,000 + 20,000) / 4
= 60,000 / 4
= 15,000 njsi

4. Paraqitja grafike e marrdhnieve t analizs CVP

Paraqitjet grafike mund t ndihmojn n kuptimin e mtejshm t marrdhnieve CVP. Paraqitja grafike
mund ti ndihmoj menaxhert q t shohin dallimin midis kostos variabile dhe t hyrave. Gjithashtu
grafikt mund ti ndihmojn menaxhert q ta kuptojn me shpejtsi se far ndikimi do t ket nj
rritje ose ulje e shitjeve n pikn e rentabilitetit. Dy grafikt baz, t analizs CVP jan grafiku kosto-
vllim-fitim dhe grafiku vllim-fitim.
Analiza CVP bazohet n disa supozime:
1. Analiza supozon nj funksion linear t t hyrave dhe nj funksion linear t kostove.
2. Analiza supozon se mimi, kostot totale fikse dhe kostot variabile pr njsi mund t
identifikohen me saktsi dhe t mbeten konstante gjat kufirit prkats (rangut relevant).
3. Analiza supozon se ajo q prodhohet shitet.
4. mimet e shitjeve dhe kostot supozohen si t njohura me saktsi.

4
Grafiku Vllim-Fitim
Grafiku vllim-fitim paraqet marrdhnien midis fitimit dhe vllimit t shitjeve.
Fitimi

Zona e fitimit

Pika e rentabilitetit

0
Vllimi i shitjeve
Zona e humbjeve
Humbja

Grafiku Kosto-Vllim-Fitim
Grafiku kosto-vllim-fitim prshkruan marrdhnien midis kostos, vllimit dhe fitimit. S pari, do t
paraqiten grafikt e ndar t kostove totale fikse dhe kostove variabile (figura 1 dhe 2). Pastaj, me
kombinimin e tyre paraqitet grafiku i tret (figura 3) q tregon kostot totale dhe n fund me shtimin e
grafikut t t hyrave nga shitja do t prcaktohet pika e rentabilitetit q sht pikprerja e grafikut t
kostos totale dhe grafikut t t hyrave nga shitja (figura 4). Kjo figur paraqet grafikun Kosto-Vllim-
Fitim.

Y Y

Fig. 1 Grafiku i kostos fikse X Fig. 2 Grafiku i kostos variabile X

5
 T hyrat nga shitja

Y Kosto totale Y
Kosto totale

Pika e rentabilitetit

Fig. 3 Grafiku i kostos totale X Fig. 4 Grafiku Kosto-Vllim-Fitim X

(Grafiku i piks s rentabilitetit)

5. Ndryshimet n variablat CVP

Meqense kompanit operojn n nj bot dinamike, ato duhet t jen t vetdijshme pr ndryshimet
n mime, kostot variabile dhe kostot fikse. Ato, gjithashtu duhet t llogarisin n efektet e riskut dhe t
pasiguris. Ktu do ti hedhim nj sy efekteve q kan ndryshimet e mimeve, kostot variabile t njsis
dhe kostot fikse, n pikn e rentabilitetit.
Gjithashtu do t shohim rrugt se si mund t prballen menaxhert me riskun dhe pasigurin brenda
kuadrit CVP, andaj n kt pjes shkurtimisht shpjegohen marzha (kufiri) e siguris dhe leva operative.
Marzha (kufiri) i siguris definohet si dallimi n mes shitjeve (aktuale ose t pritshme) dhe vllimit t
shitjeve n pikn e rentabilitetit.

6
Pyetje pr diskutim
1. Shpjegoni se si mund t prdoret analiza CVP pr planifikimin menaxherial.
2. Prshkruani ndryshimin midis metods s njsive t shitura t analizs CVP dhe metods shitje-
fitim.
3. Prshkruani termin pika e rentabilitetit.
4. Shpjegoni prse marzha e kontributit pr njsi kthehet n fitim pr njsit mbi pikn e
rentabilitetit..
5. Pronari i nj restoranti q ende duhet t nxjerr fitimin mujor tha: Sa m t ngarkuar q t
jemi, aq m shum humbasim. ka mendoni se po ndodh n termat e marzhs s kontributit?
6. ka sht norma e kostos variabile? Norma e marzhs s kontributit? Si jan t lidhura me njra
tjetrn kto dy norma?
7. Nse marzha e kontributit rritet nga 30 n 35 pr qind t shitjeve, ka do t ndodh me pikn e
rentabilitetit, dhe prse ndodh kshtu?
8. Supozoni nj firm me norm t marzhs s kontributit prej 0.3, rriti shpenzimet e saj t
reklamave pr 10,000 dhe zbuloi se shitjet jan rritur pr 30,000. A ishte vendim i mir rritja e
shpenzimeve t reklams? Prse sht e rndsishme q ky problem i thjesht t kuptohet nga
njerzit?
9. Prcaktoni termin marzh e siguris. far ndikimi mbi riskun, ka nj rritje n marzhn e
siguris?

7
Detyra 1 Kosto absorbuese dhe kosto variabile
Kompania ABC q bn prodhimin e tonerve pr printer, filloi veprimet e saj n Gusht dhe prodhoi
1,000 toner gjat muajit, me kto kosto:
Materiale direkte 5,000
Pune direkte 15,000
Kosto indirekte variabile 3,000
Kosto indirekte fikse 20,000
Totali i kostove te prodhimit 43,000
Gjat muajit gusht, 1,000 tonert u shiten me nj mim prej 60. Kostot variabile t marketingut, ishin
1.25 pr njsi dhe totali i kostove fikse t marketingut dhe administrative, ishin 12,000. Gjat muajit
shtator, kompania ABC, prodhoi 1,250 toner, por shiti vetm 1,000. mimi i shitjes, kostoja variabile
pr njsi dhe kostoja totale fikse mbetn t njjta.
Krkohet:
T prgatiten pasqyrat e t ardhurave pr muajin Gusht dhe Shtator sipas metods s caktimit t kostos
bazuar n koston absorbuese dhe metods s caktimit t kostos bazuar n kostot variabile. Diskutoni
ngjashmrit dhe dallimet n fitimin neto t Gushtit dhe Shtatorit, brenda metods s njjt dhe mes
metodave.
Pasqyrat e t ardhurave pr muajin Gusht Trajtimi absorbues
Shitjet (60 x 1,000 njsi) 60,000
KMSH (43 x 1,000 njsi) 43,000
Fitimi bruto 17,000
KV t marketingut (1.25 x 1,000) 1,250
KF t marketingut dhe administrative 12,000
Fitimi operativ 3,750

Pasqyrat e t ardhurave pr muajin Shtator Trajtimi absorbues

Shitjet (60 x 1,000 njsi) 60,000
KMSH (39 x 1,000 njsi)* 39,000
Fitimi bruto 21,000
KV t marketingut (1.25 x 1,000) 1,250
KF t marketingut dhe administrative 12,000
Fitimi operativ 7,750

*Materialet e drejtprdrejta (5x1,250) 6,250

Puna e drejtprdrejt (15 x 1,250) 18,750
Kostoja indirekte variabile (3 x 1,250) 3,750
Kostoja indirekte fikse 20,000
Totali i kostove indirekte te prodhimit 48,750
Shtojm: Stoqet ne fillim 0
Zbresim: Stoqet ne fund 9,750
Kostoja e mallrave te shitura 39,000

8
Pasqyrat e t ardhurave Trajtimi variabil
Shitjet (60 x 1,000 njsi) 60,000 60,000
Kosto variabile (24.25 x 1,000 njsi)* 24,250 24,250
Marzha e kontributit 35,750 35,750
Kosto indirekte fikse 20,000 20,000
KF t marketingut dhe administrative 12,000 12,000
Fitimi operativ 3,750 3,750

*Materialet e drejtprdrejta 5,000

Puna e drejtprdrejt 15,000
Kostoja indirekte variabile 3,000
Totali i KV t prodhimit 23,000
Shtojm: KV t marketingut 1,250
Totali i shpenzimeve variabile 24,250

Detyra 2 Pika e rentabilitetit, fitimi i synuar, marzha e siguris

Fitimi i synuar i kompanis ABC pr vitin e ardhshm sht si vijon:
Totali Pr njsi
Shitjet 200,000 20
- Kosto variabile 120,000 12
Marzha e kontributit 80,000 8
- Kosto fikse 64,000
Fitimi operativ 16,000
Krkohet:
1. Llogarisni pikn e rentabilitetit n njsi.
2. Sa njsi duhet shitur pr t nxjerr nj fitim prej 30,000?
3. Llogarisni normn e marzhs s kontributit. Duke prdorur at norm, llogarisni fitimin shtes
q kompania ABC do t nxjerr, nse shitjet ishin 25,000 m shum se sa jan parashikuar.
4. Supozoni se kompania ABC do t dshironte t nxirrte fitim operativ, t barabart me 20% t t
hyrave nga shitjet. Sa njsi duhen shitur q t realizohet ky synim? Prgatisni pasqyrn e t
ardhurave pr t provuar prgjigjen tuaj.
5. Pr nivelin e parashikuar t shitjeve, llogarisni marzhn e siguris.

Zgjidhje
1. Pika e rentabilitetit sht si vijon:
Pika e rentabilitetit n njsi = Kostot fikse / (mimi Kostoja variabile pr njsi)
= 64,000 / (20 12)
= 64,000 / 8
= 8,000 njsi
2. Numri i njsive q duhet shitur pr t nxjerr nj fitim prej 30,000:
Njsit pr fitimin e synuar = (64,000 + 30,000) / (20 12)
= 94,000 / 8
= 11,750 njsi

9
3. Norma e marzhs s kontributit sht:
Norma e marzhs s kontributit = 8 /20
= 0.40
Me shitje shtes prej 25,000, fitimi shtes do t jet:
Fitimi shtes = 0.40 x 25,000
= 10,000
4. Pr t gjetur numrin e njsive t shitura pr nj fitim t barabart me 20% t t hyrave nga
shitjet, le t synojm fitimin e barabart me (20% x mimi x Njsit) dhe t llogarisim numrin e
njsive.
Fitimi operativ = (mimi x Njsit) (KV pr njsi x Njsit) Kostot fikse
(20% x 20 x Njsit) = (20 x Njsit) (12 x Njsit) 64,000
4 x Njsit = 64,000
Numri i njsive = 16,000
Pasqyra e t ardhurave sht si vijon:
Shitjet (16,000 x 20) 320,000
Kosto variabile (16,000 x 12) 192,000
Marzha e kontributit 128,000
Kosto fikse 64,000
Fitimi operativ 64,000
Fitimi operativ / Shitjet = 64,000 / 320,000= 0.20 ose 20%.
5. Marzha e siguris sht:
Marzha e siguris = 10,000 njsi 8,000 njsi
= 2,000 njsi
ose
20 x 2,000 njsi = 40,000 e t hyrave nga shitjet

10
Detyra 3
Prishtina Stratocaster, Inc. sht nj prodhues i madh kitarash elektrike. Modeli i tyre Jimi Paige sht
nj instrument me dy an t lakuara dhe me 6 dhe 12 tela me potencial t madh tregu. M posht sht
nj prmbledhje t dhnash nga veprimtarit gjat vitit 2012 pr modelin:
Kosto variabile pr njsi:
Materiale direkte 2,300
Pun direkte 800
ShPP variabile 600
Shpenzime t shitjes 500
Kosto fikse
ShPP fikse 195,000
Reklam 55,000
Shpenzime administrative 68,000
mimi i shitjes pr njsi 9,500
Krkohet:
1. Sa njsi duhet t prodhoheshin gjat vitit 2012 n mnyr q t mbulohen t gjitha kostot
variabile dhe fikse (pika e rentabilitetit) .
2. Prishtina Stratocaster shiti 65 kitara Jimi Paige n vitin 2012. Sa ishte fitimi i firms
3. Llogaritni numrin e njsive q duhet t shitet pr t pasur nj fitim 95,400.
4. Llogaritni fitimin para tatimit n qoft se kompania rrit numrin e njsive t shitura (krahasuar
me vitin 2012) me 20% dhe ul mimin e shitjes 500 pr njsi.
5. Prcaktoni numrin e njsive q duhet t shitet (sipas mimit fillestar t shitjes) pr t pasur
barazim t kostove fikse n qoft se reklama do t shtohet pr 47,700.
6. N qoft se kostot variabl reduktohen pr 10%, derisa kostot fikse dhe mimi i shitjes mbesin
t njjta, gjeni numrin e njsive q duhet t shitet pr t pasur nj fitim prej 125,000.

11