Professional Documents
Culture Documents
Khristian Doctrine in Ih Ngeina A Mangsak Hiam
Khristian Doctrine in Ih Ngeina A Mangsak Hiam
Khristian Doctrine in Ih Ngeina A Mangsak Hiam
Hih tawh kisai keima aituamin ka ngaihsut ngei zel thu ahi hi. Khristian hon tung main I
pu ih pa te in Dawi bia uh hih mah ta leh amau zat ih ngeina te tawh na ki it liamliam uh hi.
Ih ngeinate na zang uh a, ki itna khangin lungnopna (peace, Joy) na nei uh hi. Behsung thu
hi a, khuasung thu hita leh tualthatna, guktatna a om phial zongin buaina lua na om khol lo
hi. J Cope topate Zogam hong tun ciang a, Khristian upna leh nuntakna in ih Zomi te sungah
mun hong luat uh hi. Tua hi in ih Pupa biakna Dawibiakna pan a nungta Pasian biakna lamah
ih om a, a manphatna gentheih loh ahi hi. Khristian hangin ih khantohna tampi a om sap
hangin, ih ngeina bulpi kimangngilh semsem hi. Gtn:ngeina, zolai cihbg hi. Ngeina tawh tawh
kisai thute ih mangngilh lam nial theih ahi lo thu ahi hi. Ahang ih et pak ciangin ngeina
(Culture) leh biakna (religion) ih khen siam theih loh man ahi hi. Ei adingin kilehngat tawh
kibang hi. Ih Zongeina leh Biakna pen kitukalh lo zawin Ih Siate in dawivai bangin hon hilhna
hangin ih ngeina te I gim neih pianpian hi. Ngeina kem cing ding ih cih ciangin bang teng
kem cing mawk ding ihi hiam? Khristian hang a, ih paihkhiatte paihkhiat huai a, paihkhiat tak
hiam? Gamnuam ah a tung ei Zomite in bangci bangin ngeina kem cing ding ihi hiam? Kei
ngaihsutna ciangciang tawh hon kuppih nuam ing. (Culture Preservation) a nei bang hileng
bang teng kep huai hiam? Anuai a te pen kikuphuai sa ka hih manin hong pholak ka hi hi.
Anuai a kipawlnate gentehna bek dingin ka zat hi a, kihawmthawhna, mikawkna bangmah
kihel lo hi.
1. ZU TAWH KISAI NGEINATE
Pupa hun lai-in zu pen pawi thupi leh vai thupi a om ciangin kizang hi. Tuhun ciangin
Khristian upzia tawh kituak lo ci-in ih zang nawn kei hi. Zu neekna thapia ka hi kei a, Pupa in
zu na zang uh ahih leh banghangin ngeina kepna in pawi thupi te ah zu zang lo ding ihi
hiam? Jews te ngeina Wine na zang uh hi. Wine sungah Alcoholic kihel ahi hi. LST sung en
pak lehang Noah leh Topa Jesu bangin na zang uh hi hi. Amau a na zat uh hangin buaina,
kitualthatna, kitawtna bangmah om lo hi. Ih pu ih pa te zong tua bang mahin Zu ngeina na
zang uh a, bangmah buaina om lo hi. Mo dawpna ah zuthawl kipia a, tuhun ciang zuthawl
cipongin adang kipia hi. Zuthawl pia cih zawh nungsangin zu kihel lo ahih manin Khristian
ihih hang a ki hing khemkhem i hi lel hi. Zu khawlhna ah zong zu i zang nawn kei hi. Ih
Khristian upna tawh kituak lo ci-in ih zang nawn kei hi. Banghang kituak sak lo ih hi hiam? A
zangte ginat lohna hi lel hi. Zu hangin a kitawna, kiselna piang lo hi leh, zu pen Khristian
sungah ki gimneih lo ding hi. Ei Zomi te in ih pumpi kikep (control) zawh lohmanin hong
piangkhiat kitawtna, kiselnate zu imawh puak zel hi. Zu pen gamkhangto (civilized) te ah na
zang mahmah lel uh hi. Tua hih leh a zu mawh sak ding maw? A nete mawk sak zaw ding ih
hi hiam? A pua ah zu kidawn himah leh, Ih ngeina ciangin bang hangin kizang lo hiam? Zu ih
zatlohna a hang nam nih om a, 1. Khristian biakna tawh kituak lo ih sak hang 2. Buaina,
kitotna piangna hang ahi hi. Hih hangin Zu ih zang nawn kei hi. Zu i zat loh a hoihna om
phial mah ding a, ahi zong a hoihlohna zong om veve hi. A tomin gen pak leng zu om loin
Zo tumgingte leh Zola kiawi nawn lo a, tua hangin Tumgingte Zola te kimangngilh ta hi.
2. ZONGEINA TUMGING (ZAM LEH DAAK)
Ih Tumgingte a kizat lohna a thu bulpi genpak le`ng Zu hang hileh kilawm ka sa hi.
Behsung gualnopna aom ciangin Zu kihawm in tua tawh Tumging, Zaam, daakte kitum hi.
Tuhun ciangin Zu kizang nawn lo ahih manin kitum thei nawn lo suak hi. Niangtui tawh Zam,
daak tum cihbang a om phial zongin kitam theih loh hi. Adang khat laiah Khristian ih hih na
tungtawnin Ih Tumgingte dawivai ih sa pahpah hi. Tua hangin zong behsung gualnopna ah
kizang nawn lo a, ko khua (Laaitui) bangah Tumging abu (akop) 10 bang kiim zo nawn lo
mai ding hi (kei upmawh). Zu taangin niangtui kizang ta ahih manin niangtui tawh
Tumgingte tum theih ding kisam hi. Ih Zaam leh daakte Zu tawh ki unau hituan lo ahih
manin niangtui ih awm, a vot ih dawn zongin pawite ah tum theih ding thupi ding hi. Ih
Tumgingte Museum khawng a ih koih lel ding pammaih kasa hi. En ih zuun kei leh gamdang,
khualdangte hong zun sak ding a, amau hamphat lawh ding uh hi.
Kei theih naciang ah ZOMUS pen music lamsang Zomi sungah kipawlna ahi hi. Ahi
zongin Music, la lam tawh kisai hunnop ih bawl ciangin Western lam music, Guitar or Piano,
Drum cihte kizang zaw hi. Kei ngaihsutna ah I Zo ngeina music (Zaam, dak, khuang) te
cikteh zang ding ihi hiam? Zo ngeina ni thupi bek ah zang ding ihi hiam? ZOMUS (gentehna
ah ka zat bek) ten Western (gamkhangto ka cihna zong hi) music (Guitar, Piano) bek pholak
ding hiam? Zo music kua banghun ciang khangthak ten thei ding hiam? Western music ih cih
te zong a ngeina lui music te a na zuunto hi lel lo hiam? Ih Zo music te khua hun tawh
kituakin zuun lehang, music hoih la hoih hong piang thei lua ding hi. Ih Tumgingte ih zuun
zawh kei leh zong ih mangilh loh nadingin bang cih hih ding cih zong thupi sa ing. Khangthak
ten bangci bangin ih Tumgingte thei ding, thupit ngaihsut leh tumthei ding uh hiam? Mite in
amau Tumgingte leitung theisak in, a tawpna ah a mau ih mimal hamphatna nangawnin
zang thei uh hi. Ei Zomi te in bang kisam lai mawk ih hi hiam? Ngaihsuttheihna (Creative
mind) zong kisap na ciang zong om ding hi. Biakna pawlpi sunga khangnoten Music kitum
thei kim phial hi. Ahi zongin Ih Zo Tumgingte a tum thei tam lo ahih manin dahhuai kik ka sa
hi.