Professional Documents
Culture Documents
Esma I Husna
Esma I Husna
Allaha hamd eder, Ondan yardm ister, balanma diler ve Ona tevbe ederiz. Nefislerimizin errinden ve
amellerimizin ktlnden Ona snrz. Allah kime hidayet ederse onu saptracak olan yoktur. Kimi de
saptrrsa, onu doru yola iletecek olan yoktur. Ben ehadet ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur ve
Muhammed (s.a.v) Onun kulu ve rasuldr.
Allahm! Senin kolay kldndan baka kolay yoktur. Ve sen dilersen her trl zorluu kolaylatrrsn.
phesiz ki, bilgilerin en gzeli ve en faziletlisi, Allah tanmaktr. Tarih boyunca insanlar bu bilgiyle
uramlardr. Allah hakkyla tanyanlar, Ona hakkyla ibadet etmilerdir. Onu hakkyla tanmayanlar ise,
dalalet iinde kalmlardr. Gnmz insannn en byk sorunu da, Allaha imandan ok Allah hakkyla
tanyamamaktr.
Ben insanlar ve cinleri yalnz bana kulluk etsinler diye yarattm. Ayetindeki li yabudun kelimesini baz
sahabeler, li yarifun (beni tansnlar) eklinde anlamlardr.
Biz Allah hakkyla tanmann yolunun, Kuran ve hadisleri tanmakla gerekleeceini dnmekteyiz.
Kuran hakkyla anlayan insanlar Allah tam ve eksiksiz tanrlar. Allah en iyi tanyan insan, phesiz ki Onun
rasul Muhammed (a.s) idi. Rasulullah (s.a.v)n hadislerini anlamak da Allah tanmaya yardmc olacaktr.
Kuranda ve hadislerde geen Allahn gzel isimleri, bize Rabbimizi tantmaktadr. slamn ilk
dnemlerinden itibaren bu amaca hizmet etmek iin slam alimleri Esma-i Hsna zerinde eitli almalar
yapmlardr. Bu alimlerin her biri (phesiz ki Allahn doksan dokuz ismi vardr. Kim bunlar ihsa ederse (anlar,
kavrar ve ezberlerse) cennete girer.) hadisini iar edinmilerdir.
Biz de bu hadisin mjdesine nail olabilmek iin Esma-i Hsna ile ilgili bu almay hazrladk. Alimlerin bu
konudaki eserlerini ulaabildiimiz kadaryla taradk. Gnmzde yaplan almalar inceledik. Allahn her bir
isminin lat ve stlah anlamlarn Arap dilinin ana kayna saylan Mucemlerden aratrdk. Anlam benzerlii
olan isimleri Furugul-Luaya dair yazlan eserlerden taradk. Her bir ismi Kuran ierisinde inceledik. Tefsirler
yardmyla aklamaya altk. Ayn ekilde hadislerde geen isimleri de tesbit etmeye altk. zellikle
Rasulullah (s.a.v) ve ashabnn bu isimlerle yapm olduklar dualar tespit ettik.
almamzn olgunlamas iin iki yerel radyoda ve bir televizyon programnda bu isimleri teker teker
anlattk. Deiik zamanlarda seminer olarak da konuyu gndeme getirdik. Dinleyicilerin youn ilgi ve istekleri
zerine bu almay yaynlamaya karar verdik.
Bilgilerin en gzeli olan Marifetullaha bir nebze de olsa katkda bulunmann mutluluu ierisindeyiz.
2010 KONYA
1
el-ESM'L-HSN ( ESM- HSN )
GR
Esma-i Hsna terkibi, isim kelimesinin oulu olan esma (isimler, nitelikler) ile gzel ve en
gzel anlamna gelen gerek sfat gerekse ism-i tafdil olarak kabul edilen hsn (el-Hsn)
kelimesinden olumaktadr. el-Esm'1-Hsn ifadesi Kur'anda drt yerde gemektedir.
a-En gzel isimler yalnzca Allah'a aittir. yleyse bu isimlerle Allah'a dua edin.
Onun isimlerini ve anlamlarn eip bken ( yulhidne ) kimselerden uzak durun. Byle
kimseler yapp ettiklerinden tr er ge cezalandrlacaklardr. (A'raf, 180)
5- Allah', Kur'an ve Snnette bulunmayan ve Allah'a yakmayan bir isim veya nitelikle
vasflandrmak.1
bn Abbas (ra.) dan 'Allah'n isimleri hakknda ilhada denler' ayeti hakknda 'Allah
hakknda yalan sylerler yorumu gelmitir. bn Kayyim'e gre isimlerde ilhadn hakikati, onlar
hakknda doru yoldan sapmaktr. Onlarda bulunmayan anlamlar o isimlere sokmak veya manalarnn
hakikatlerini onlardan karmaktr. Bunlar yapan, Allah hakknda yalan sylemi olur.2
b- De ki: " ster Allah diye dua edin ister Rahmn diye. O'nu hangi isimle
arrsanz arn btn gzel isimler O'nundur. ( sra, 110)
1
Fahreddin er-Raz, Mefatihu'1-ayb, c. 15, s. 71.72.
2
bn Kayyim, Medric, 1. 29.
2
"Muhakkak ki Allah'n 99 ismi vardr. Kim bunlar ( ) ihs ederse cennete
girer."3 Bu hadisin baz rivayetlerinde men ahsh ibaresi yerine ( ) men hafzah lafz
nakledilmektedir. Baz rivayetlerde de "99" yerine " yzden bir eksik" ifadesi geerken bazlarnn
sonunda da "Allah tektir ve tek olan sever" ilavesi vardr. Hadiste geen hs kelimesinin u
anlamlara geldiini lgat almleri belirtmilerdir:
..O sizin buna g yetiremeyeceinizi bildii iin sizi balad.. (Mzzemmil 20)
c-hs, akletmek ve ma'rifet anlamndadr. Araplar akll ve bilgili kimseye " fulnun z
hustin " derler. Kim bu isimleri gzel bir ekilde kavrar, manalarn gereklerini hayatnda tatbik
ederse anlamndadr.
Allahn isimlerini ihs etmek sz ve amel ile olur. Allah'n bu isimleri nce anlamlar ile
renilip onlarla dua edilmelidir. Allah bu isimlerle tannp tantlmaldr. Bu isimler hayatn her
alannda gndemde tutulmaldr. Bu isimlere uygun ruhi zellie sahip olunmaldr. Allah'a ait olan
bu isimler bakalarna nispet edilmemelidir. Bu isimlerin gerektirdii ekilde Allah'a kulluk
yaplmaldr.
Allah'n isimlerini manalarn anlamadan ezberlemenin herhangi bir faydas olmad gibi
hayatmzda hkim klmadan anlamann da bir nemi yoktur. Tpk Kur'an' ve hadisleri anlamadan
ezberlemenin ve yaamadan anlamann tam bir yararnn olmad gibi. el-Esmu'1-Hsn hadisinin
bir rivayetinde geen ( ) men hafza ha tabiri de sadece ezberleyip saymay deil, bu
isimlerin sahibi olan Allah'n hakkn koruyup gzetmeyi ve Onun hakkna riayet etmeyi de ifade
eder.
Eb Hureyre'nin rivayetine yer veren on bee yakn hadis kayna iinde sadece Tirmizi ile
bn Mce tarafndan metne, doksan dokuz isim ieren bir liste eklenmitir. Tirmizi hadis iin
kaydettii drt ayr senedin sadece birine 6, bn Mce ise rivayet ettii iki senetten sadece birine
Allah'n isimlerinin listesini ilave etmitir.7 Buna karlk Buhri, Mslim, es-Snen'l-Kbr'snda
3
Buhari, Tevhid, 12; Mslim, Zikr, 5-6; Tirmizi, Da'avat, 82; bni Mace, Dua, 10; Msned, II, 258.
4
Bak. Mzzemmil, 20.
5
Abdulaziz el-usn, Esmullahi'l-Husna, Daru'l-Vatan, s. 115, Riyad.
6
Tirmizi. Da'avt,82.
7
bn Mce, Du'a, 10.
3
Nes ve hadisi yedi ayr senetle tekrarlayan Ahmed b. Hanbel 8 bu listeye yer vermemektedir.
Tirmizi'nin Snen'inde belirtilen isim listesi Allah ismi ile balayp es-Sbr ismi ile sona ermektedir.
Bu isimlerin ilk ondrd Har sresinin sonunda9 zikredilmektedir. slam dnyasnda bu isim listesi
mehur olmutur.
bn Mce'nin listesinde ise bu dzen korunmad gibi farkl isimlere de yer verilmi,
ayrca metnin sonundaki el-Ehad ismiyle say 100'e karlmtr. Tirmizi'de bulunan yirmi be isim
bn Mce'de yer almazken bn Mce'de yer alan yirmi alt isim de Tirmizi'de yer almamaktadr. ki
listenin toplam ise 125 isme ulamaktadr.10
bn Teymiye, Tirmz ve bn Mce 'nin rivayet ettikleri isim listesini " Hadis ilmini iyi
bilenler onun Rasulullah ( s.a.v )'n sz olmadn bilirler." diyerek kabul etmez.11
Kudds, Gaffar, Kahhr, Fetth, Hakem, Adi, Kebr, Hafz, Mukt, Hasb, Rakb, Vsi',
Hamd, Muhs, Muktedir, Mukaddim, Muahhir, Berr, Muntekim, Mliku'1-Mlk, Z'1-Celli ve'1-
krm, Mun, Bedi, Rad, Sabr.
Brr, Ceml, Khir, Karb, Rid, Rabb, Mubn, Burhn, edd, Vk, Z'1-Kuvve, Kim,
Dim, Hfz, Ftr, Smi', Mu't, Kf, Ebed, lim, Sdk, Mnr, Tmm, Kadm, Vitr, Ehad.
H.II. yzyldan itibaren dorudan doruya Kuran'dan Esm-i Hsn listeleri karma
almalarna balanmtr. Baz almler mehur Esm-i Hsn hadisinde olup da Kuran'da
bulunmayan baz isimleri tespit etmiler ve bunlar Kuran'dan tamamlamaya almlardr. Bir ksm
da kendi belirledikleri llere gre Kuran'dan yeni tespitler yapmlardr. bn Hacer, Tirmizi'nin
listesinde olduu halde Kuran'da bulunmayan yirmi yedi isim belirlemi ve bunlarn yerine
Kuran'dan ayn sayda isim bularak yeni bir isim listesi belirlemitir.12 Zeccc de Kuran'dan 99
isim karma almalarna ilk dnemden itibaren katlm ve belirledii isimleri sreleri ile birlikte
kitabnda belirtmitir.13
Ca'fer es-Sadk da Fatiha'dan hls sresine kadar 111 isim belirlemitir. bnu'l-Vezr ise
Kuran'dan 155 isim tespit etmitir. Fiillerle beraber bu rakamn bine kadar kabileceini de ifade
etmitir. ii limler de Kuran'dan belirledikleri isim saysn 127'ye kadar karmlardr. Bu
limlerin nem verdikleri Ceven-i Kebir'de ise her biri onar isim ieren 100 blm halinde 1000
isim mevcuttur.
8
Ahmed, Msned, II, 258. 267, 314, 427, 499, 503, 516.
9
Har, 22-24.
10
Bekir Topalolu, Esm-i Hsn, D.. A. 11, 406, 407.
11
Suat Yldrm, Kuran'da Ulhiyyet s. 62, KayhanYay. stanbul. 1987
12
Bekir Topalolu, Esm-i Hsn, D.. A. 11, 408.
13
Zeccc, tikku esmillah, Tah. Abdulhuseyn el-Mubrek, s, 23-253, Messeset'r-Risale, 1986,
Beyrut.
4
l- Aadaki liste bn Hacer'in sralamasn gstermektedir:14
Cebbar Azz Mheymin Mmin Selam Kudds Melik Rahm Rahmn Allah
Kadr Muht Vehhb Tevvb Kahhr Gaffar Musavvir Bari Hlk Mtekebbir
Hafz Hasb Hakm Vsi Azm Halm Alm Fetth Razzk Hallk
Mevl Mbn Hakk Kebr Ala Habr Latf Basr Sem Kayym
Vedd Mukd Kaf Kahr Vekl Mucb Garb Ragb Kerm Nasr
Ganiyy Metn Kavyy Btn Zhir Hamd Val ehd Vars Mecd
Bedi Ftr Msten kir Muhy Kim Muktedir Kadr edd Mlik
14
Bekir Topalolu, Esm-i Hsn, D.. A. 11, 408.
5
2-Suat Yldrm ise Kronolojik (ini sras) olarak Esm-i Hsn sralamas yapmtr.15
15
Suat Yldrm, Kuran'da Ulhiyyet, s. 89- 274.
6
63-Zuntikm 78-Cmiun-Ns 93-Musavvir
66-Zit-Tavl 81-Afuvv
7
3-ez-Zeccc'de Ku'an'n tertip srasna gre bir Esm-i Hsn tasnifi yapmtr. 16
2/ Bakara: Muht, Kadr, Alm, Tevvb, Hakm, Basr, Vsi', Bedi', Semi', Kfi, Rauf,
kir, lh, Vhid, Gafur, Halm, Kbid, Bst, La ilahe ill h, Hayy, Kayym, Aliyy, Azm, Veliyy,
Gan, Hamd,.
16
Zeccc, tikak, s. 21.
8
59/Har:Kudds, Selm, M'min, Mheymin, Azz, Cebbar, Mtekebbir, Halik, Bari',
Musavvir.
Esm-i Hsn ile ilgili rivayetlerde geen "99" rakam Allah'n isimlerinin saysn
(hasr) snrlandrmak iin deil, ok olduunu (kesretten kinaye) belirtmek iindir. Baz
aratrmaclar Esma-i Hsn'nn saysn 313'e kadar karmlardr. Baz Batl aratrmaclar ise
bu sayy 552' ye kadar ulatrmlardr. 17
Kur'an ve snnette yer almayan isim ve kavramlarla Allah' nitelemenin doru olup
olmad hakknda eitli grler ileri srlmtr. Uluhiyetin anna yakmas ve Allah'a her hangi
bir eksiklik iermemesi artn ngrenler olduu gibi bunu hibir ekilde doru bulmayanlar da
vardr.18
Peygamber (s.a.v. )'in baz dualarndan rendiimize gre Allah'n, Kur'an ve snnette
gemeyen ve gayb ilminde saklad baka isimleri de vardr.
"Allahm! phesiz ben senin kulunum. Ben senin kulun olan ana-babamn
oluyum. Hayatm senin elindedir. Benim hakkmdaki hkmn gereklemitir. Sen
nenimle ilgili hkmnde adalet sahibisin. Senden kendini isimlendirdiin ve ayb ilminde
kendin iin tercih ettiin isimlerle istiyorum. Kur'an kalbimin bahar, gsmn nuru
eyle. Onunla kederlerimi yok et, hznm srgn eyle."20
" ... O gn Allah bana vg kaplarn aacaktr. imdi bilmediim, yapamadm vgleri
ben orada yapacam..."21
a-Esm-i Hsn Allah hakknda ycelik ve aknlk ifade eder ve kullarda sayg hissi
uyandrr.
17
Bekir Topalolu, Esm-i Hsn, D..A. 11, 404.
18
Metin Yurdagr, Esm-i Hsn, Marifet Yay. stanbul, 1996, s. 24.
19
Ahmed, Msned, I, 391, 452; Hakim, el-Mstedrek, I, 509.
20
Ahmed, msned, 1,391.
21
Mslim, I, 183- 185.
22
Mslim, I, 352.
9
b-Zikir ve duada kullanlmalar halinde kabule vesile olur ve sevap kazandrr.
d-Bu isimleri bilip gerekleri ile amel etmek insana izzet ve eref kazandrr.
e-Bu isimler Allah hakknda yeterli ve doru bilgi edinmemize imkan hazrlar.23
Esm-i Hsn ile ilgili olarak alma yapan limlerimiz Allah'n isimlerini kendi ilgi alanlarna
ve branlarna gre tasnif etmilerdir. Genel olarak isimleri teknik, muhteva ve ilgilendikleri alanlar
asndan ana grupta incelemilerdir.
a-Teknik adan yaplan snflandrmann ilk rnei olarak alfabetik sralama yntemini
syleyebiliriz. Abdulkadir el-Badd, el-Esm ve's-Sfat adl eserini alfabetik sralama yntemiyle kaleme
almtr. Ayrca Allah'n isimlerini ekil bakmndan isim, fiil, mastar, sfat ve zarf olarak snflandrma
yapanlar da olmutur. Esm-i Hsn'y sarf ve nahiv ilimleri asndan tasnife tbi tutanlar da vardr.
b-Baz Almler de Esm-i Hsn'y zat- ilhiyyeyi nitelediinden dolay sadece Allah'a verilen,
mnhasr klnan isimler ve Allah'tan bakalarna da verilebilen isimler eklinde snflandrmlardr.
c-Esm-i Hsn'y muhteva ynnden Allah'n zat, sfat ve fiillerine gre snflandrmlardr.
1-Esm-i Hsn sahasnda ilk alma yapanlardan biri olan Eb Abdullah el-
Halm, mehur olan Esm-i Hsn'y muhteva ynnden be ana grupta inceler.
b- Her trl irk ve cahili anlay reddeden ve tevhit esasn ispat eden isimler.
a-Allah'n zat ile ilgili isimleri (14) /Allah, lah, Rabb, Ehad, el-Vahid, es-Samed, el-Hayy, el-
Kayym, el-Kim, el-Hlk, el-Evvel, el-hir, Fa'lun li M Yurd, F'iln vb.
b-Allah'n yaratma kavram ile ilgili isimleri (lO): el-Hlk, Bedu's-Semvti ve'l-Ard,
Ftru's- Semvti ve'l-Ard, Fliku'l-Habbi ve'n-Nev, el-Bri, el-Musavvir, Muhyi'l-Mevt vb.
23
Bekir Topalolu, Esm-i Hsn, D..A. 11, 404.
24
Bekir Topalolu, Esm-i Hsn, D.. A. 11,4
10
c-Allah'n rzk ve ihsan ile ilgili isimleri (8): er-Razzak, el-Ekram, el-Kerm, el-aniyy, z'1-
Fadl, el-Vehhb, zi't-Tavl vb.
d-Allah'n Rahmet, af ve gufrana dair isimleri (22): er-Rahmn, er-Rahm, er-Rauf, el-Afuvv, et-
Tevvab, el-Gafur, el-Halm, e-ekr, el-Vel, en-Nasr, es-Selm, vb.
e-Allah'n ilim sfat ile ilgili isimleri (14): el-Alm, el-Latf, el-Habr, es-Sem', el-Basr, e-
ehd, el-Karb, el-Hafz, er-Rakb, el-Muht, el-Muheymin, el-Btm, el-Vekl, vb.
f-Allah'n ululuk bildiren isimleri, el-A'la, el-Kebir, el-Azm, el-Mecd, el-Hamd, el-
Kudds, vb.
g-Allah'n kudret sfatyla ilgili isimleri(14): el-Kdir, el-Azz, el-Kavi, Zu'ntikm, el-Khir,
el-Kahhr, Mliki Yevmi'd Dn, el-Cebbr, lib l Emrih, el-Metn, ez-Zahir, el-Muht, Msi'n, el-
Vasi, vb.
Yukardaki tasnif hem Esm-i Hsn'nn ierii hakknda bilgi vermekte hem de bize
Allah' tantma konusunda metot retmektedir. Bu sralamada Allah'n rahmet, af ve gnahlar
rtmesi ile ilgili isimlerinin say bakmndan daha fazla olduu dikkat ekmektedir. Allah' hem
kendimiz tanrken hem de bakalarna tantrken rahmet ve balamayla alakal isimleri ncelikli
olarak gndemde tutucaz. O'nu tantrken azap eden, cehennemde cayr cayr yakan, devaml olarak
cezalandran ve ta yapan " c" biri olarak tanmlamamz insanlar Allah'tan uzaklatrmaktan baka
bir ie yaramayacaktr.
Allah, ilk indirdii ayetlerde kendini yaratan, ikramda bulunan, nimet veren, rahmet eden ve
ltufta bulunan biri olarak tantr. Tarih boyunca tevhid inancn tebli eden peygamber ve tebliciler
Allah' tantrken rahmet, af ve mafiret zelliini zikrederek davetlerine balamlardr. Hz. Nuh
kavmini Allah'a kullua arrken yle demiti:
25
Veli Ulutrk, Kuran Allah' nasl tantyor?, s. 82-150. zmir 1985.
26
Nuh, 10, 11. 12.
27
Buhari, Cihad: 164; Mezi: 60; Edeb: 80; Ahkm: 22; Mslim, Cihad: 71; Darim, Mukaddime: 24.
28
Mslim, Talak, 29; Tirmizi, Tefsir-i Sre, 66; Msned, 4: 35, 36.
11
3- Esm-i Hsn'y muhteva bakmndan yakn anlaml isimler eklinde bir tasnife
sokanlar da olmutur.
Rahmn Rahm
Ganiyy Melik
Hfd Mzil
Raf' Muiz
Azz Kahhr
Kavyy Metin
Mcid Mecd
Kadir Muktedir
Bak Vris
a-Gfir, sadece Allah'n gnahlar affedici olduuna iaret eder. Gafr ismi ise gnahlarn
okluuna bakmakszn Allah'n mafiretinin okluuna delalet eder. Gaffr ise, Allah'n tekrar tekrar
affetmesine iaret etmektedir. el-Gazl'nin bu aklamasnda da grld gibi ayn kkten treyen bu
ismin iaret ettikleri anlamlar farkllk arz etmektedir.
b-lm ismi sadece Allah'n bilmesine iaret ederken Habr ismi ise O'nun btn gizlilikleri
uzmanca bildiine delalet eder.
c-Hlk ismi Allah'n elde herhangi bir rnek ve model olmakszn yaratmasn ifade eder. Bri'
ismi ise eksik ve kusurdan beri, dzgn ve ahenkli bir ekilde yaratmaya iaret eder. Musavvir ise
yaratt eylere son ekli vermesine delalet eder.
d-Rahmn ad zel isim olarak kullanlr ve sadece Allah'a nisbet edilir. Ayn kkten treyen
Rahm ismi ise sfat olarak kullanlr ve insanlara da nisbet edilir.
29
el-Gazl. el-Maksadu'1-Esn erhu esmi'llhi'l-Husn, s. 13, Matbaatu's-Saade, Kahira, 1328.
12
e-zm ve Kebr isimlerinin her ikisi de byklk ve Allah' yce tanmay ifade eder. Kuran'da
Allah' tekbir etmek ifadesi kullanlrken ta'zim etme fiili O'na nisbet edilmez. Namaza balarken"
Allahu Ekber" deriz, fakat "Allahu Azm" tabirini hi kullanmayz.30
30
Suat Yldrm, Kuran'da Ulhiyyet, s. 65
13
4- Esm-i Hsn'y muhteva bakmndan yle tasnif edenler de olmutur:
a-Allah'n zat ile ilgili isimler (46): Bunlar, Allah'n hem ne olduunu hem de ne olmadn
ifade eden ve insann gnln ilhi azamet ve muhabbetle dolduran isimlerdir. Evvel, hir, Zahir, Btn,
Kudds, Cell, Azm, Kebr, Hayy, Azz, Kahhr, Kadir, Alm, Habr, ehd, vb.
b-Kinat ilgilendiren isimler (26): Bunlar da tabiatn yaratlna, ileyiine temas eden ve
hiret hayat ile balant kurarak bu inanc yerletiren isimlerdir. Hlk, Bri, Bis, Muhy, Mukaddim,
Muahhir, Cami', Mliku'1-Mlk, Kayym, vb.
c-nsan ilgilendiren isimler (26): Allah'n, kinatn bir parasn oluturan, ilhi mesaja
muhatap olan, mukaddes emaneti ve Allah'n dinini hayata hakim klma sorumluluunu stlenen insan
ilgilendiren isimleri de vardr. Adl, Hakem, Raf', Muiz, Hfd, Muzill, Rakb, Muntakm, Fetth, Afuvv,
Gafur, Latf, Hd, Halm, Mucb, Hasb, Vehhb, M'min, ekr, Sabr, Veliyy, Vedd, vb.
Bu sralamada Allah'n kendini deiik boyutlaryla tantmas dikkati ekmektedir. 46 adet O'nun
zat ile alakal isim listede yer almaktadr. Bu isimlerden 26 tanesi Allah'n kinat zerindeki yetki ve
hkimiyetini ortaya koyar. Kalan 26 isim de Allah'n insan hayatna karma ve mdahale etme yetki ve
tasarrufunu ispat eder.
zet olarak ifade edecek olursak Esm-i Hsn'nn tamam Allah' 99 deiik adan bize
tantmaktr. Bu isimleri iaret ettii anlamlar ile kavramamz Allah' daha iyi tanmamza (marifetullah)
yardmc olacaktr. Allah' btn bu zellikleri, yetkileri, insan ve evren zerindeki hkimiyeti ile
tanmamz O'na olan sevgimizi artracaktr. Neticede kulluk bilincimiz, ihsan ve murakabe duygumuz
geliecektir. Allah'n yardm ve zaferine bylece hak kazanmaya balayacaz.
Mu'izz---Mzill Evvel------hir
Hadislerde geen Allahn isimleri arasnda mkemmel bir ahenk, insicam ve kompozisyon
vardr. Bu isimler rasgele bir ekilde sralanm deildir. Har sresinin sonunda zikredilen
isimlerde bu ahengi daha rahat grrz.
Allah isminden hemen sonra rahmet zelliini ifade eden Rahmn ve Rahm ismi
gelmektedir. Onun rahmet etme zellii dier btn zelliklerinden nce gelir.
Allah ayn zamanda otorite ve mlk sahibidir, meliktir. Evrenin sahibi Odur. Emretme,
yasaklama ve insan hayatna karma yetkisi vardr.
Allah, Kudds zellii ile yeryznn meliklerine benzemez. Her trl eksiklik, acizlik,
kusur ve ayptan uzaktr.
14
Allah, Selm ismi ile her trl yaratn sahip olduu hatalardan selamettedir. nsanla ve
evrene selamet ve esenlik baheder.
Allah, Mmin ismi ile de her trl tehlikeden emniyettedir. Kendisine gerek anlamda
kulluk yapanlar her trl tehlikeden korur.
Allah, Mheymin ismi ile de kullarnn her halini grp gzetir. Onlarn durumundan
habersiz deildir.
Allah, Azz ismi ile de buraya kadar saylan isimlerle Allah hakkyla tanyanlara gerek
izzet ve erefi verir. Kendisi de asla malup edilemeyen mutlak galiptir. Halis kullarna da
dmanlarna kar galibiyet verir.
Allah, Cebbr ismi ile de hem yaratklarna dilediini yaptrma zelliine sahiptir hem de
iman ehlinin kalplerini birletirip btnletirir. Krk ve yaral gnllere ifa verir. Mtekebbir
ismiyle de byklenme anna sahip olduunu ama kullarna rnek olmak iin byklk
taslamadn ortaya koyar.
Allah, hem yaratma projesini izer hem de yaratr. Hlik ismi ile beraber Br isminin
gelmesi Onun yaratmada ve var etmede kusursuz olduunu ifade eder.
Allah, her yarata ayr bir ekil ve yap veren Musavvirdir. nsanlar Allah btn bu
zellikleri ile kabul etmeseler de O, hem Azizdir hem de hkm ve hikmet sahibidir yani
Hakmdir.
Allahn adlar arasnda ayn kkten gelen fakat deiik salarda bulunan baz isimler
vardr. el-afr, el-affr ve el-fir gibi. Ayrca ayn kkten gelmedii halde e anlaml gibi
grnen isimler de vardr. el-Azm, el-Kebr ve el-Aliyy gibi. Bu isimlerin hibiri hakknda terdf
(e anlamllk) ve tekrar olduu dnlemez.
rnein, el-afr, el-affr ve el-fir isimleri mafiret yani Allahn gnahlarn zerini
rtp balamasn ifade eder. Fakat el-afr ismi, gnahlarn okluu orannda Allahn
mafiretinin fazlaln gsterir. Miktar ne kadar olursa olsun, sadece bir eit gnah rtene el-
afr denmez. el-affr ise, gnahlarn eidine ve miktarna bakmakszn tekrar tekrar affedene
denir. Gnahlarn tmn rtp affettikten sonra, yine gnah ileyeni balamayana el-affr
denmez.
Baka kklerden olup da e anlaml grnen el-lim, el- Habir ve el- Latif isimleri de
farkl anlamlar ifade ederler. el-Alm sadece bilmeye iaret ederken el-Habir ise uzmanca bilmeye
delalet eder. el-Latif ise en ince ayrntsna kadar bir eyi bilmeyi ifade eder.
el-Hlk, yaratma ve proje izmeyi ifade ederken el-Bari ismi, mahlkatn zn kusursuz
bir ekilde var etmeye iaret eder. el-Musavvir ise yaratklarn zatndaki sureti var edene delalet
eder.
15
Btn bu isimler hakknda e anlaml (mteradif) tabiri yerine yakn anlaml (mtekarib)
ifadesini kullanmak daha uygun olur. 31
Ayet sonlarndaki isimler rasgele bir ekilde gelmemektedir. Her isim ayetin konusu ile
mkemmel bir uyum salar. Allahn rahmetinden sz eden ayetin sonunda rahmetle alakal bir isim
geer. Azaptan bahseden bir ayetin sonunda da Allahn gl, malup edilemeyen ve intikam sahibi
olduuna iaret eden isimler gemektedir. Yaratma ile ilgili bir ayetin sonunda da Allahn yce ve
hikmet sahibi olduuna delalet eden bir isim zikredilir. Hkm, emir ve nehiy bildiren ayetlerin
sonunda da Allahn iitme ve bilme zelliini bildiren isimler gelmektedir. Tevbeden sz eden
ayetlerin sonunda da afur ve Rahm gibi isimler gelmektedir. Grld gibi Esm-i Hsn getii
ayetlerin muhtevas ile ilgisiz deildir. Aadaki ayetlerde bu gerek daha iyi gzlemlenmektedir.
Eer sana Allah bir keder dokundurursa onu Ondan baka aacak yoktur ve eer
sana bir hayr dokundurursa yine O her eye g yetirendir.33
Kullarn stnde mutlak Kahhar olan Odur. Hikmet sahibi (el-Hakim), her eyden
haberdar olan (el-Habir) Odur. 34
Ayetlerimize iman edenler, yanna geldikleri zaman de ki; Selam sizlere! Rabbiniz
kendine rahmeti farz kld; iinizden kim bir cahillik bir kabahat yapm, sonra arkasndan
tevbe edip dzelmi ise ona kar balayan, merhamet eden olmay irade buyurdu. 35
Tarih boyunca mrikler Allah'n baz zelliklerini kabul etmiler, hatta Allah'n baz
isimlerini kendi uydurduklar tanrlara isnat etmilerdir. Mekke mrikleri genel olarak Allah'a iman
ederler, Allah'n adyla yemin ederler ve sknt anlarnda Kabe'nin rtsne sarlarak Allah'a
yalvarrlard. Ebrehe olaynda da Allah'a yalvarmlar ve bu olaydan sonra on yl puta tapmamlard.
Hac yaparken tavaf esnasnda Allah' yle verlerdi:
31
Suat Yldrm, a.g.e. s. 65-66.
32
Enam 13.
33
Enam 17.
34
Enam 18.
35
Enam 54.
36
Ali mran, 4.
37
Kurtb, el-Cami' li Ahkami'l-Kur'an, c. 3, s. 33, Bakara 196. ayetin tefsiri, Buruc Yay. st. 1997.
16
Sen ona da, onun sahip olduklarna da sahipsin.
Kur'an'n ele ald ana konu -Allah'n varlnn ve yaratclnn ispat deil- O'nun
tannmasdr.
"Allah hibir insana hibir ey indirmemitir derken Allah' gerei gibi takdir edip
kavrayamadklarn gstermilerdir." 39
"(O kfirler) Allah' gerektii gibi takdir edip kavrayamadlar. Hlbuki kyamet gn,
yer tamamen O'nun tasarrufundadr. Gkler de O'nun kudret elinde drlmtr. Allah,
onlarn kotuklar irkten uzak ve ok ycedir.41
hls sresi Allah' zl bir ekilde tantt iin Hz. Peygamber: "hls sresi Kur'an'n
te birine eittir" buyurmutur.43Namazlarnda devaml ihls sresini okuyan ve bu sreyi sevdiini
syleyen bir imam hakknda Peygamber (s.a.v.): " Bu sreye olan sevgin seni cennete
girdirecektir." 44 buyurmutur.
Hz. Peygamber henz yeni konumaya balayan ocuklara Allah' tantmak iin u ayeti
retirdi:45 "Gklerin ve yerin egemenlii Allah'a aittir soy sop edinmemitir egemenliinde
herhangi bir orta yoktur; nk her eyi yaratan ve her eyi belli bir yasalar rgsne
gre dzene koyan O'dur" 46
38
Yusuf 40. Bak. Necm 23, A'raf 71.
39
En'm 91.
40
Hac 74.
41
Zmer 67.
42
Suyut Camius-Sair,1/11.
43
Tirmizi, Sevabu'l-Kur'an; 10, ( 3063).
44
Tirmizi, Sevabu'l-Kur'an;!l, ( 3064).
45
Mevdd, Tefhm'l-Kur'an, nsan Yay. 3/ 572, st. 1991.
46
Furkan 2.
17
Rasulllah (s.a.v) Abdulmuttalib oullarndan her ocuk konumaya balar balamaz
onlara sra suresinin 111. ayetini retirdi.47
"ocuk edinmeyen, hakimiyette orta bulunmayan, aczinden dolay bir dosta ihtiya
duymayan Allah'a hamdolsun, de ve gerektii ekilde Onu bykle." (sra 111)
Yasin sresi de Allah' ve iman esaslarn tantan bir sredir. Bundan dolay Allah Rasl
(s.a.v.) bu sreyi lmek zere olan kiilere okumamz51 tavsiye ediyor ve " Her eyin bir kalbi vardr
ve Kur'an'n kalbi de Yasin'dir " 52 buyuruyor.
Grld gibi Kur'an'n her sresi ve her ayeti Allah'n farkl bir zelliini ve boyutunu
aklar. Kur'an' anlayarak ve dnerek okumayanlar Allah' gerei gibi tanyp kulluk yapamazlar.
Ayetindeki "1i ya'budn" kelimesini Tefsir Almlerimizden Dahhak "li ya'rifn" yani "
beni tansnlar" eklinde aklamtr.
Peygamber (s.a.v.) Allah' en iyi tanyan bir kul idi. Gerek hadisleri gerekse hayat ile bizlere
Allah' tantmtr. Esm-i Hsn hadisinde de Allah' mkemmel bir kompozisyon rnei ile
tantmtr. Allah Rasl (s.a.v.)nn hayatn ve hadislerini zerinde dnerek okumayan kimseler
de Allah' gerei gibi tanyp takdir edemezler.
3-MarifetuIlah
nsann Allah bilgisi (marifet) arttka iman da artar. Tanmayan takdir edemez. Uzaktan
gafletle bulank ve nyargl bakan kimse Allah' gerei gibi kavrayamaz, gereken alakay gsteremez.
Hz. Yusufu kervandakiler tanmadklar iin onu dk bir fiyata, birka dirheme sattlar. Satanlar da
satn alanlar da onun deerini bilmiyorlard.54
Kur'an insanlardaki gaflet, cehalet perdesini yrtar. Akl ve ruhu harekete geirir.
Kulaklardaki arlklar atar, gzlerin nndeki perdeleri kaldrr. Her insana kabiliyeti ve gayreti
lsnde Allah' tantr ve imann artmasn salar. Bu gerei Allah kitabnda yle ifade eder:
47 Suyuti/ed-Durrul-Mensur 5/353.
48
Darimi/Fedailul-Kuran 27.
49
Bakara 255.
50
Tirmizi, Sevabu'l-Kur'an, Had. No:3037.
51
Eb Davud, Cenaiz, 20, bni Mace, Cenaiz, 4.
52
Tirmizi, Sevabu'l-Kur'an; 6, (3047).
53
Zariyat 54
54
Yusuf 20.
18
"nananlar ancak o kimselerdir ki, her ne zaman Allah gndeme gelse kalpleri
korkuyla rperir; kendilerine her ne zaman O'nun ayetleri okunsa imanlar artp glenir
ve Rablerine gvenirler. "55
Mminin kalbi Kur'an ayetlerinde imann artrp glendirecek, onu tam bir rahatla ve
huzura kavuturacak eyler bulur. Kur'an, kendisini hakkyla okuyan insann kalbiyle aracsz olarak,
iletiim kurar ve konumaya balar. Bu karlkl konuma iman engelleyen kfr perdesini ortadan
kaldrr. Bylece inanan insan Kur'an'n tadna varr. Kur'an'n devaml tekrarlanan vurgularndan
dolay imanmz itmi'nan derecesine ulatracak bir artma ve g hisseder. Buradaki art iman
esaslarndaki art deil imann derecesinde ve yaptrm gcnde ortaya kar.
nsan, Kur'an'n ayetlerini her tasdik ediinde ve onlara her boyun eiinde imannn arttn
hisseder. phe yok ki arzu, dnce, gr, teori, alkanlk, menfaat, zevk, rahat, his ve
arkadalarna aykr olsa bile, insan her ne zaman Allah'n kitabna ve Hz. Muhammed (s.a.v.)'in
snnetine boyun eip teslim olursa iman artar ve glenir. mann gc ve derecesi Allah'n
emirlerine ve Rasul (s.a.v.)' n talmatlarna gre kendisini deitirmekte ve onlar kendine rehber
edinmekte ortaya kar. Bunun aksine eer bir mmin btn bunlar kabulde tereddt ve geveklik
gsterirse iman azalmaya ve zayflamaya balar.
Marifetten sonra Allah'a iman gereklemezse sevgi ve itaat hsl olmaz. Yahudi ve
Hristiyanlar Kur'an' ve Hz. Muhammed'i ocuklarn tanr gibi tanrlard. Fakat bu tanma onlar
imana gtrmedi.
"Daha nce kendilerine vahiy verdiklerimiz Onu kendi ocuklarn tanr gibi tanrlar.
Ancak bilin ki, onlarn bazs hakikati bile bile rtbas ederler."56
55
Enfal 2
56
Bakara 146, Enam 20
19
4-Allah Sevgisi
Allah bilgisi (marifet) muhabbeti dourur. Allah' tanyan O'nu daha ok sever. nsan,
Allah'n gcn, fiillerini, otoritesini, isim ve sfatlarn tandka O'na olan sevgi ve saygs artar.
nsan Allah' marifeti orannda sever. Fazla bilen fazla sever. Ma'bud en ok sevilendir. Allah
vedd'dr, hem ok sever hem de ok sevilir.
" nsanlardan kimileri, Allah'tan baka ortaklar edinirler ve Allah' sever gibi onlar
severler. nananlar ise en ok Allah' severler."57
M'minin Rabbi hakkndaki bilgisi ve O'nun bykln idraki onu btn benliiyle
Allah'a balanmaya yneltir. Artk Allah bilgisinden sonra hibir g ne kadar byk olursa olsun-
m'minin yannda hibir yer igal edemez, herhangi bir deer ifade etmez. Onun ruhu artk Allah'la
beraberdir. Allah'tan bakas ile dostluu ve muhabbeti yoktur. Allah'tan bakasna asla itaat etmez.
nk tevhidin anlam her eyde ihlas ile bir tek Allah'a teslimiyettir. Allah sevgisinin nihai anlam da
budur.58
"De ki: Allah' seviyorsanz, bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve gnahlarnz
balasn. Allah, ok balayan ve ok merhamet edendir." 59
Hi phesiz Allah sevgisi, kuru laflarla yaplan bir iddia olmad gibi, sadece gnln akla
dolmas da deildir. Bunlarn yannda mutlaka Allah'n elisine uymak, Onun getirdii hidayet
zere yrmek ve nizamn hayata uygulamak da gerekir. man bir takm ssleme ve bezeme laflardan
ibaret deildir. man ne azlarda gevelenen laflar, ne coan hisler ve ne de yaplan birtakm ruhsuz
davranlardr. Aksine iman Allah'a ve Raslne itaat ve Hz. Muhammed'in bize tebli ettii ilahi
nizama gre davranmaktr. Bu ayet hakknda mam bn Kesir yle der:
"Bu ayet, Hz. Muhammed'in gsterdii yol zerinde yrmedii halde, Allah' sevdiini
ne sren herkesin aleyhine hkmeder. Byle bir kimse, btn sz ve davranlarnda Hz.
Muhammed'e verilen slam dinine uymadka gerekten yalancdr." 60
2- Allah'n Zaferi
Allah'n isimlerinden on drt tanesinin pe pee sraland Har ( Ben Nadir ) sresi
Mslmanlarn Yahudilere kar kazand zaferden sz eder. H. 4. ylda Ben Nadir Yahudileri Hz.
Peygamber ( s.a.v.) ile yaptklar anlamaya riyet etmediler. Mekkeli mriklerle slam imha etme
konusunda anlap Hz.Peygamber'i ( s.a.v.) ldrmeyi planladlar. Onlarn bu suikast giriimlerinin
zerine Allah'n Rasul ( s.a.v. ) sava karar ald. Ben Nadirlilere Medine'yi terk etmeleri iin on gn
sre tand. Bu arada mnafklar Yahudilere yardm vaadinde bulundular. Yahudiler, kendilerini
koruyacan zannettikleri kalelerine ekildiler. Yahudiler Mslmanlarn kuatmasna ancak yirmi
gn dayanabildiler. Mnafklarn yardmlar da gelmeyince Ben Nadirliler - slam kabul eden iki
kii hari-Medine'yi terk edip am ve Hayber blgesine g etmek zorunda kaldlar.61
Bu zafer, Har sresinde anlatldktan sonra Esm-i Hsn'dan on drt tanesi art arda
sralanarak baarnn gerek mahiyeti ortaya konur. Hz. Pegamber (s.a.v) ve ashab Allah' Kuran'da
anlatld ekilde tanyp iman ettiler. Allah' bu isimlerle kabullendiler. Bu isimler onlarn hayatna
57
Bakara 165
58
M.H. Fadlullah, Min Vahyi'l-Kur'an, Akademi Yay. C.3, s. 142, st. 1990.
59
Ali mran 31.
60
S. Kutub, Fi Zilal, Hikmet Yay. c.2, s. 69, st. 1991.
61
Hz. Muhammed ve Hayat, A. H. Berki, O. Keskiolu, D..B.Yay. s. 289, Ank. 1991.
20
yn verdi. simlerin kazandrd bilgi ve imanla yaadlar. Hayatlarnn hibir blmnde Allah'tan
baka hibir ilh kabul etmediler. Rahmeti ancak Allah'tan beklediler. O'nun en byk rahmeti olan
Kuran'a smsk sarldlar. Mlkn ve otoritenin gerek sahibinin Allah olduunu rendiler. O'ndan
bakasn sz sahibi kabul etmediler. Her ilerinde O'na mracaat ettiler. Kutsall da O'na verdiler.
Allah'n her trl eksiklik ve olumsuzluktan uzak olduuna inandlar. Allah' hem gerek g ve
kuvvetin hem de izzet ve erefin tek kayna bildiler. O asla malup edilemeyecek mutlak galiptir.
Kullar aziz eden de O'dur, zelil klan da O'dur.
Allah diledii eyleri zorla yaptrma g ve yetkisine sahiptir. Ayn zamanda krk gnlleri
tamir eden, zayf glendiren, fakiri zenginletiren, zoru kolaylatran ve musibete urayanlara yardm
eden de O'dur. Onlar Allah'n azamet ve byklk sahibi olduu halde kibirlenmediini bilirler. Asla
byklenmezlerdi. Btn bu saylan gzel vasflara ancak yaratan, ekil ve suret veren Allah sahiptir.
Onlar Allah' hem yaratan hem de en iyi bilen olarak tandlar. Bylece O'nu hem yoktan var eden
hem de emretme ve kullarn hayatlarna karma yetkisine sahip olarak kabul ettiler.
Allah da kendisini bu ekilde tanyan ve tantan kullarna yardm eder. O, kendisine byle
iman eden her topluma yardm eder. O'nun yardmnda zaman ve mekan snr asla yoktur. Her yerde
ve her zaman yardm hak eden toplumlara Allah yardm elini uzatr. Ama Allah, kendisini yukarda
belirtildii ekilde tanyp kabullenmeyenlere asla yardm etmez. Bu yasa her zaman ve her toplum
iin geerlidir.
"Ey iman edenler! Eer Allah'n davasna yardm ederseniz O da size yardm eder ve
ayaklarnz salamlatrr." 62
"Allah, iman edip salih ameller ileyenlere, tpk kendilerinden nce gelip geen baz
toplumlar egemen kld gibi, onlar da yeryznde mutlaka egemen klacana; onlar iin raz
olduu dini (slm) kuvvetle kkletireceine ve korku ve endielerinden gvene
kavuturacana dair sz vermitir. nk bunlar bana kulluk eder, bana hibir eyi ortak
olarak tanmazlar." 63
62
Muhammed 7.
63
Nr 55.
21
l- ALLAH (C.C.)
Allah ismi, btn ilhi isim ve sfatlar kendisinde toplayan zel bir isimdir. Bu isme sm-i
Cami' de denir. Esma-i Hsnnn her biri Allah lafznn farkl yansmalarn ve boyutlarn ifade
eder. Gerekte Kur'an'n tamam da Allah ismini btn ynleriyle bize tantmaktadr. Kur'an'daki 114
sre yani yaklak 6 bin ksur ayetin hepsi Allah'n deiik zelliklerini, evrene ve insan hayatna
mdahale etmesini anlatmaktadr. Allah ismini tam olarak tanmak ancak Kur'an'n tamamn
anlayarak okumakla mmkndr.
Lafza-i Cell olarak da anlan Allah ismi Kur'an'da 2697 kez gemektedir. Buna ak ve gizli
zamirlerle kullanm da ilave edersek bu rakam 6000 (alt bin)i bulur. Allah isminin ikil ve oul
kullanm yoktur. Bu isim mecaz yolu ile de olsa Allah'tan bakalarna verilemez. imdiye kadar
Allah ismi ile hibir varlk adlandrlmamtr, adlandrlmas da doru deildir.
Allah lafz Kur'an'da ilk kez ini srasna gre beinci sre olan Fatiha sresinde
zikredilmitir.
Fir'avn kendi ilahln iddia ederken ( Ben Allah'm ) diyerek Allahn ismini
kullanmam, ( Ben sizin en stn rabbinizim) 64 demitir.
Mekkeli mriklerin 360dan fazla putlar vard. Hibirine Allah ismini vermemilerdi.
Onlar da bu ismin sadece Allah'a ait olduunu biliyorlard.
Allah lafznn kk ve asl hakknda birok Arap dilbilimci ve msterik alma yapm ve
30dan fazla gr beyan etmilerdir. Bu grlerin nemlilerini yle sralayabiliriz:
1-Allah ismi herhangi bir kelimeden trememitir, camid bir isimdir. Hibir szlk anlam
yoktur. lem yani zata delalet eden zel isimdir. Beyhki, el-Halil ve
Hattab'nin bu gre sahip olduunu syler. Zeccc, Eb Osman el-Mzin'nin
de bunu savunduunu syler.66
64
Naziat 24
65
Meryem 65
66
Eb Bekr el-Beyhk, Kitabu'1-Esm ve's-Sfat, c. l, s. 47 vd, Beyrut, 1985. Zeccc, tikak, s. 29
67
Fahruddin er-Rz, erhu Esma, s. 118, Beyrut, 1984. Zeccc, tikak, s. 23
68
bn Manzr, Lisnu'1-Arab, Lhe mad. Beyrut, 1955
69
Fahruddin er-Rz, Meftihu'1-ayb, c. l, s. 160. Zeccc, tikak, s. 27
22
4-Allah isminin Arapa olmayp muarreb bir kelime olduunu syleyenler de vardr.
Bunlara gre Allah ismi, Sryanice "Lhe", Aramice "Alha" ve branice tanrlar
anlamna gelen "Elohim" kelimelerinden tremitir.70
Mrikler Allah lafzn kavram olarak biliyorlar ve baz durumlarda kullanyorlard. Fakat bu
ismi Kur'an'da tad manann dnda farkl zelliklerle tanyorlard. Allah' en yce ve en byk
olarak kabul etmekle beraber putlar O'na ulatrc olarak gryorlard.
a- Kur'an, onlarn Allahn baz zelliklerini kabul ettiklerini deiik srelerde gndeme
getirir:
"ayet onlara: 'Gkleri ve yeri yaratan, gnei ve ay - kendi koyduu yasalara -tbi
klan kimdir?' diye sorulacak olsa hi phesiz "Allah'tr" derler. O halde zihinleri nasl da
tersyz oluyor."71
De ki: ' Sizi gn ve yerin rnleri ile rzklandran kimdir? Yahut kimdir, iitme ve
grme kabiliyeti zerinde mutlak yetki sahibi olan? Kimdir, lden diriyi, diriden de ly
karan? Ve yine kimdir var olan her eyi ekip eviren? phesiz, "Allah'tr" diyeceklerdir.72
6-Tabiat olaylarna sahip olan, yamuru yadran, onunla yeryzne hayat veren ve ekinleri
bitiren Allah'tr.
"Eer onlara: "Gkten yamuru boaltp l topraa tekrar hayat veren kimdir?" diye
sorarsan, hi tereddt etmeden "Allah'tr" derler."73
"Eer kendilerine bir mucize gsterilmi olsayd bu- ilhi kelama- gerekten
70
Suat Yldrm, Kur'an'da Ulhiyet, s. 106
71
Ankebt, 61. Ayrca bak: Lokman, 25. Zmer, 38. Zuhruf, 9, 87
72
Yunus, 31.
73
Ankebut 63.
74
Kurey 3.
23
inanacaklarna en emin ve kararl bir ekilde ( cehde eymnihim ) yemin ediyorlard."75
1-Allah'a baz ortaklar isnat edip onlara ibadet ediyor ve onlardan yardm bekliyorlard.
"Allah'tan bakasn dost ve koruyucu edinenler "Biz bunlara srf bizi Allah'a
yaklatrsnlar diye ibadet ediyoruz" derler."77
"De ki: Allah'a ortak kotuunuz varlklar ve gleri ve Allah'tan baka yalvarp
yakardklarnz hi dndnz m? Bana onlarn yeryznde ne yarattklarn gsterin; yoksa
onlarn gklerin ynetiminde bir katklar m var sanyorsunuz?"79
"Allah'tan baka eylere ilahlk yaktrmaya artlanm olanlar: " Eer Allah dileseydi
O'ndan bakasna ilahlk yaktrmazdk; atalarmz da ( yle yapmazd) ve O'nun izin verdii
hibir eyi de yasaklamazdk." derler. Onlardan nce yaam olanlar da byle yaparak hakikati
yalanladlar, ta ki azabmz tadncaya kadar!80
75
Enam 109
76
Araf 191-192
77
Zmer 3
78
Enam 100
79
Fatr 40
80
Enam 148
24
lk inen ayetlerde Kur'an'n Allah' tantma yntemi:
Cahiliyye dneminde Allah'n tek yaratc olduu zaten mrikler tarafndan biliniyordu. Bu
geree daha nce de deinmitik. Kur'an, ilk inen ayetlerde Allah' daha ok rabb ve ilah
zellii ile tantmaya alr. Bylece Allah ile rabb ve ilah isimlerini btnletirmeye alr.
Allah'n, nce mriklerin tandklar zellikleri gndeme getirilir. Daha sonra inen srelerde ise
Allah btn vasflar ile zikredilir.
1-" Oku, yaratan Rabbin adna. Oku, nk Rabbin sonsuz kerem sahibidir."81
2-" Sen Rabbinin nimeti sayesinde bir deli deilsin." "Rabbin kimin kendi yolundan
saptn bilir." 82
4-" Rabbinin adn an ve btn varlnla kendini O'na ada, O'dur dounun ve batnn
Rabbi; O'ndan baka gerek ilah yoktur." 84
5-"Btn hamdler lemlerin Rabbi, Rahmn, Rahm ve din gnnn Maliki olan Allah'a
mahsustur." 85
9-" Rabbin seni ne unuttu ne de sana darld." " Rabbin sana verecek de bylece sen honut
olacaksn." " Ve her zaman Rabbinin nimetini an, gndeme getir. "89
10-" yleyse (skntlardan) kurtulduun zaman salam dur ve yalnz Rabbine ynel."90
11-" Gerek u ki, insan Rabbine kar ok nankrdr." " Herkesin mezarlarndan
kalkt gn Rabbleri, onlarn her halinden haberdr olduunu gsterecektir." 91
12-" Biz sana kevseri verdik. O halde yalnz Rabbin iin namaz kl ve O'nun adna
kurban kes." 92
81
Alak 1-3
82
Kalem 2-7
83
Mddessir 3-7
84
Mzzemmil 8-9
85
Fatiha 1-4
86
Ala 1
87
Leyl 19-20
88
Fecr 13-14
89
Duha 3-5-11
90
nirah 7-8
91
Adiyat 6-11
92
Kevser 1-2
25
14-" De ki: Snrm ben ykselen afan Rabbine. " 94
93
Fil 1
94
Felak 1
95
Ns 1-2-3
26
GNMZDE ALLAH ANLAYII
nsanln, Allah anlay ve inanc, tarih boyunca eitli durumlar arz etmitir. Tarihte
ve gnmzde insanl, sahip olduu Allah inanc ve anlayna gre drt blmde
snflandrmak mmkndr:
d-Allahtan baka hibir ilah tanmayp, Ona tam olarak iman edip teslim olanlar.
Kuran lsnde mmin olanlar da bunlardr.
Gnmzde Allahn varl konusunda tartmaya girenler pek azdr ve bunlar tarih
boyunca aznlk halinde kalmlardr. Ancak Allah hakknda esas sapma, hayatla ilgili konularda
Allahn emirlerinin yerine bakalarnn emirlerine teslim olmada ortaya kmaktadr. nsanln
her devirde gsterdii karakteristik irk eidi budur. Bunun iin Kuran- Kerim, insanlarn
dikkatini bu konuda daha ok ekmektedir.
te Rabbiniz Allah, Ondan baka hibir ilah yok. Her eyi yaratan Odur. Ona
ibadetle kulluk edin. O her eye Vekldir. (Enam 102) mealindeki ayet bu konuya aklk
getirmektedir. nsanlarn doru yola ynelmeleri, ancak ilah olarak Allah tanmalaryla
mmkndr. Onlarn, Allahn emirlerini hayatlarnda uygulamalar, ilah olarak yalnz Allah
tanmalar, hibir ortak komakszn yalnz Ona ibadet etmeleri hi unutmayacaklar hakikatler
olmaldr.
Allahn hakimiyeti sadece insanlara ait deildir. Her ey Onun hakimiyeti altndadr.
nk Odur her eyi yaratan... Bu gerei kabul ediyorum ve buna inanyorum. demek bu
hakikatin gereini yerine getirmektir. Bu da Allahn emirlerini kabullenmek, sadece Onun
emirlerine teslim olmak ve balanmakla olur.
Allahn kesin mjdesi, hakiki bir imanla, salih amel ileyerek dnyalarn
deerlendiren gerek mminleredir. Allaha gerek anlamda inanmak; Allahn zat ve sfatlarna,
indirdii ve gnderdii her hkme, Onun gnderdii ve istedii ekilde inanmakla mmkn olur.
Yaptmz tm ilerin Onun katnda geerli olmas da yine Onun rzas iin yaplmasna
baldr.
Allah byle bilinmeden ve Ona bu ekilde inanlmadan hakiki imana ulalamaz. phe
yok ki, Allaha iman, Ondan gelen her hakk tanyp kabul ve tasdik etmekle olur. Bu imana
yakan uur da, iyi veya kt her iin karlnn verileceini bilmek, mr boyu Allahtan
gelmi olan ilahi kaideleri hakkyla yerine getirmektir. Byle olanlar her trl korku ve kederden
kurtulacaktr. Bu kanun, her zaman ve herkes iin geerli olan hak yasadr. Kuranda: Her kim
27
Allaha ve ahiret gnne iman edip imannn gereine yarar iyi iler yaparsa bunlara ne
bir korku vardr, ne de onlar mahzun olurlar. (Maide 69)mealindeki ayet bu gerei ifade
eder.
nsan ancak bu durumda Allahtan baka ilah yoktur demi ve yapt ileriyle de
szn dorulam olur. nk gerek tevhid, ilahlkta irki yok etmektir. lahl sadece Allaha
tahsis edip bu gerei ilan etmektir.
Kuranda belirtilen bu tevhid anlay gnmz insanlarnn bir ksm tarafndan kabul
edilmemekte veya yanl anlalmaktadr. Allahn insanlk iin gnderdii slam dini insann
hayatnn her ynn dzenleyen bir hayat nizamdr. Allah bu nizam insanlar hayatlarnn her
blmmde uygulasnlar diye gndermitir. Kim Allahn ve peygamberinin bildirdii esaslara
uymayan bir i yapar veya bir gr benimserse Allahn nizamna uymad iin yanl ve batl
iindedir. Kuran bu gerei ok ak bir ekilde yle belirtir: Ey insanlar! Rabbinizden size
indirilene uyun. Ondan baka dostlara uymayn. Ne kadar da az t alyorsunuz.(Araf
3)
slama ters den her eyin haram olduunu kabul ederek yaayan insanlar, Allah
ilahlkta tek kabul etmi, Allahtan baka hibir ilah yoktur gereine uymu olurlar. Her
konuda gerei, Allahn bildirdii ilahi l ile grmek ve Allahn nizamn ylece kabullenmek
Kurana uygun bir Allah anlay olur. Bunun aksi bir iman ve anlay slama uygun deildir.
Nitekim Mekkeli mrikler de Allah ve Onun yaratc olduunu kabul ediyorlard. Ama Onun
ilahlkta birliini ve tekliini tanmyorlard. lahlar hep bir ilah m yapm? Dorusu bu
alacak bir eydir(Sd 5) diyorlard.
Allah, Kuranda kendisinin hakk olan ilahl kimseye vermediini, Ona e ve ortak
tanyanlarn davalarnn batl olduunu aka belirtmitir. O halde Allahn birliini tanmak,
Ondan irk ve benzerlerini uzaklatrmak ve Onun dndakilerin tamamn ilah tanmamak
demektir.
nsanlardan bazlar, Allahtan baka eler kabul eder, Allah sever gibi onlar
severler. Mminler ise en ok Allah severler. Zulmedenler azab grdkleri zaman btn
g ve kuvvetin Allaha ait olduunu ve Allahn azabnn etin olduunu anlayacaklarn
keke imdi bilselerdi. (Bakara 165)
Davranlarmzn ardndaki yaptrc g Allaha iman ve Onun yce emirleri deil de,
baka varlklarn sevgisi ve tesiri ise amellerimiz Allah katnda geerli olamaz. nk bu ameller
Allah iin yaplmamtr.
28
Sevginin doal sonucu itaattir, yani sevilen varln emirlerine uymak ve yasaklarndan
kanmaktr. Allah dndaki varlklar sevip onlara slama aykr konularda itaat etmek, onlar
mabud, ilah edinmek demektir. Ayetteki Allahtan baka denkler cmlesinden maksat Allaha
isyan konusunda itaat edilen efendiler, bykler, reisler vb. kimselerdir. Gnlde Allah gibi
sevilen varlklar isterse peygamberler veya Allahn veli kullar olsun durum deimez. nk
Allah iin sevmekle, Allah gibi sevmek ayn deildir. Allah sevenler peygamberleri ve
mminleri severler. Ancak Allah sever gibi deil, Allah emrettii iin severler. Gnle doan
her duyguya, akla gelen her dnceye itaat etmek, sevilen bir eyi veya kimseyi mabut kabul
etmek, onlar ilahlk makamna ykseltmektir. Bu durum ise Allahn hakkna bir zulmdr.96
96
Bak. Allah, Yakup iek, Fahrettin Yldz, s.103, Bir Yay.1985, stanbul.
29
Allah ismi ile dua ve zikir yapmak:
Peygamber (s.a.v) zaman zaman Allah ismi ile dua yapard. Ama daha ok duasna
Allahmme veya Ya Rabbi ile balard. Hadis kitaplarnn dua ve zikir blmleri
Allahmme ile balayan dualarla doludur. Kurana da be kez bu duaya balama modeli
kullanlmaktadr.97
Peygamberimiz (s.a.v)in sadece Allah Allah Allah diyerek zikir yapt ile ilgili her
hangibir sahih rivayete rastlayamadk. Ayrca rivayetlerde h h h veya hay hay hay
eklinde Allahn isimlerinden sadece biriyle yaplan bir zikir tr de gememektedir.
Peygamberimiz (s.a.v) tam bir anlam olan cmlelerle zikir yapmtr. L ilahe
illallah, Sbhnallah, Elhamdulillah, Allahu ekber,L havle vel kuvvete ill
billh,Estafirullah gibi zikir eitleri kaynaklarda sk sk gemektedir. Bazlar sadece Allah
ismi ile zikir yaplabileceini iddia edip u hadisi delil gsterirler.
ifade etmektedir. Kyametin dehetini Allah mminlere gstermeyecek, onlarn ruhlarn kyamet
kopmadan katna alacaktr.
Peygamber (s.a.v) skntl olduu durumlarda Allah ismi ile yle dua ederdi :
Allaha snrm Allaha. Ona hibir eyi ortak komam.101
Hz. Aliden rivayet edilen, unutma annda okunmas gereken duada Peygamber (s.a.v)
Allah ad ile balayarak yle dua ediyor:
97
Bak. Ali mran 26, Maide 114, Enfal 32, Yunus 10, Zmer 46.
98
Kutub, c. 4, s. 158.
99
Mslim, man;234, Tirmizi, Fiten; 35.
100
Hakim el-Mstedrek 8590.
101
Eb Davud, 1525.
30
Ey Allah! Ey Rahmn! Cellin ve cemlinin nuru hakk iin senden kitabn bana
rettiin gibi hafzamda tutmam ve raz olduun ekilde okumam nasip etmeni
istiyorum.
Peygamber (s.a.v) bir gn mescide girmiti. Namazn bitirmek zere iken teehhtte
selamdan nce yle dua eden bir adam grd:
102
Tirmizi, c. 6, Hadis No: 3803,
103
Eb Davud, Salat: 358; bn Mce, Dua: 9 Nesai 1284.
31
er-RAHMN VE er-RAHM
Rahmet, Allah iin kullanld zaman, ihsan ve ltuf; insanlar iin kullanld zaman
ise acma, ba ve kalp yumuakl kastedilir. Kuran, Allah tantrken ncelikle Onun
Rahmn ve Rahm oluundan sz eder. Allahn rahmet zellii ile ilgili olarak Esm-i Hsn da
otuza yakn isim gemektedir. Rabbimizin kullar hakknda en ok ileyen ve en belirgin zellii
rahmettir. Allahn kullarna gazap etmesi veya onlar cezalandrmas bir arta bal iken, rahmet
sfat herhangi arta bal deildir. Allahn rahmeti btn yaratklar hakknda geneldir.
Evrendeki her varlk Onun rahmetinin sonucudur. Hayat ve hayat devam ettiren
aralar, bata bulunma ve rzklandrma, kabiliyet ve irade verme, organlar ve yiyecekler,
iecekler ve yerler, zerinde olanlar ve gkler hepsi o geni rahmetin neticesidir.
Allah insanlara merhamet ettii iin onlara hem akl ve muhakeme gc, hem de onlar
doru yola gtrecek peygamberler ve kitaplar gndermitir.
Sana kitab (Kuran) her eyi aklayc, hidayet ve rahmet olarak ve mminlere
mjde olarak indirdik. ( Nahl 89)
32
A-KURANDA RAHMET KAVRAMI
Allahtan bir rahmet ile sen onlara yumuak davrandn. ayet sen kaba, kat
yrekli olsaydn, hi phesiz, etrafndan dalp giderlerdi. O halde onlar affet
balanmalar iin du et... (Ali mran 159)
5-Rahmet kelimesi skntdan sonra gelen bolluk, bereket ve esenlik anlamna da gelir:
Onlara iyi davranarak alak gnlllkle zerlerine kanat ger ve: Rabbim!
Kklmde onlar beni nasl yetitirmilerse imdi de sen onlara yle rahmet et.
diyerek du et. ( sra 24)
33
Eer biz dilersek sana vahyettiimizi ortadan kaldrrz sonra da bu durumda sen
de bize kar hibir koruyucu bulamazsn. Ancak Rabbinin rahmeti (sayesinde Kuran baki
kalmtr.) nk Onun sana ltufkrl ok byktr. (sra 86-87)
Rabbin istedi ki, o iki ocuk gl alarna erisinler ve Rabbinden bir rahmet
olarak hazinelerini karsnlar... (Kehf 82)
Bunun zerine biz tarafmzdan bir rahmet ve kulluk edenler iin t olmak
zere onun (Eyyubun) dusn kabul ettik kendisinde dert ve sknt olarak ne varsa
giderdik. Ve ona aile efradn, ayrca bunlarla birlikte bir mislini daha verdik. (Enbiya 84)
Biz seni alemlere ancak bir rahmet olarak gnderdik. (Enbiya 107)
Elif, lm, mm. Bunlar hikmetli kitabn ayetleridir. yilik yapanlar iin hidayet ve
rahmettir. (Lokman 1-2-3)
Allahn rahmetinin eserlerine bir bak: Arz, lmnden sonra nasl diriltiyor!
phesiz O, lleri de mutlaka diriltecektir. O, her eye kadirdir. (Rm 50)
De ki: Allah size bir ktlk dilerse Ona kar sizi kim korur; ya da size rahmet
(zafer) dilerse size kim zarar verebilir? Onlar Allahtan baka ne bir dost bulabilir ne de
bir yardmc. (Ahzb 17)
19-Gecenin dinlenme, gndzn de rzk arama vakti klnmas Allahn bir rahmetidir:
34
Rahmetinden tr Allah, geceyi ve gndz yaratt ki geceleyin dinlenesiniz,
gndzn de Onun rzkndan arayasnz ve kredesiniz. (Kasas 73)
Grld gibi Allahn bizlere olan rahmeti ok boyutlu ve genitir. Allahn rahmeti
hayatmzn her ynn kuatmtr. Allah, rahmetini bir an kaldrsa yeryznde yaanmaz. Hayat
sona erer. Allahn rahmetine kar bizlerin zerine den birtakm grevler ve sorumluluklar
vardr. ncelikle Onu hakkyla tanmalyz. Ona olan imanmz glendirmeliyiz. Onun en
byk rahmeti olan Kuran anlayarak ve zerinde dnerek okumalyz. Kavradmz ayetleri
bireysel, toplumsal ve sosyal hayatmzda uygulamalyz. Kurann hayat program ve nizam
olmas iin elimizden gelen btn gayreti gstermeliyiz.
Allahn kullarna kar merhametli olmalyz. Onlar Allahn en byk rahmeti olan
Kuranla ve Hz.Peygamberle tantrmalyz. Hz. Muhammedden baka gerek nder ve rehber
olmadn insanlara duyurmalyz.
Allaha ve Raslne itaat eden mminleri dost edinip onlara efkat ve rahmet
kanatlarmz germemiz gerekir. Mminlere kar merhametli, kfirlere kar ise vakurlu ve
erefli olmamz gerekir. Kurana ve Hz. Muhammede dman olanlar dost edinmemeliyiz.
Onlara kar Kurann ngrd ekilde mcadele etmeliyiz.
35
B-HADSLERDE ALLAHIN RAHMET
Ebu Hreyre (r.a)den rivayet edildiine gre Rasulllah (s.a.v) yle buyurdu: "Allah
mahluktn olmasna hkmettii zaman -Mslim'in rivyetinde: "Allah mahlukat yaratt
zaman"- yannda bulunan, Ar'n gerisindeki bir kitaba unu yazd: "Muhakkak ki
rahmetim gazabma galip gelmitir."104
Buhri nin bir dier rivyetinde: "Rahmetim gazabma galebe ald" denmitir.
Eb Hreyre (r.a)den rivayet edildiine gre Rasulllah (s.a.v) yle buyurdu: "Allah,
rahmeti yz paraya bld. Bundan doksan dokuz paray kendine ayrd. Yeryzne geri
kalan bir paray indirdi. (Bunu da cin, insan ve hayvan mahlukat arasnda taksim etti.)
Bu tek paradan nasibine den pay sebebiyledir ki mahlukat birbirlerine kar merhametli
davranr. At, (hayvan) yavrusuna basmamak iin ayan bu sayede kaldrr."105
Rasulllah (s.a.v) yle buyurdu: "Allah, arz ve semay yaratt gn, yz rahmet
yaratt. Her bir rahmet gklerle yer arasn dolduracak kadardr. Ondan yeryzne tek bir
rahmet indirmitir. te anne, yavrusuna bununla efkat eder. Vahi hayvanlar ve kular
birbirlerine bununla merhamet ederler. Kyamet gn geldii vakit Allah, rahmetine bunu
da ilve ederek (tekrar yze) tamamlayacaktr."107
mer bnu'l-Hattb (r.a) yle anlatyor: "Rasulllah (s.a.v) 'a bir grup esir getirilmiti.
lerinde bir kadn vard, gsleri stle dolu idi. Bu kadn (saa sola) kouyor, esirler arasnda
bir ocuk bulduu zaman onu yakalayp kucaklyor, gsne bastryor ve emziriyordu.
(Dikkatleri eken bu manzara karsnda), Hz. Peygamber:
"Bu kadnn, ocuunu atee atacana kanaatiniz olur mu?" dedi. Bizler:
"(Bilin ki), Allah'n kullarna olan rahmeti, bu kadnn ocuuna olan efkatinden
fazladr" buyurdu."108
104
Buhri, Tevhid 15, 22, 28, 55, Bedi'l'-Halk 1; Mslim, Tevbe 14, (2751); Tirmizi, Daavat 109,(3537).)
105
Buhri, Edeb 19, Rikk 19, Mslim 17, (2752); Tirmizi, Daavt 107-108, (3535-3536).
106
Mslim, Tevbe 20, (2753).
107
Mslim, Tevbe 21.
108
Buhri, Edeb 18; Mslim, Tevbe 22.
36
Allah sadece kullarndan merhamet sahibi olanlara rahmet eder.109
Rasulullah (s.a.v)n yanna bedevilerden bir grup insan geldi ve yle dediler:
-Ey Allahn Rasul! Sizler ocuklarnz per misiniz? Rasulullah (s.a.v) da:
Eer mmin Allah katndaki cezay bilseydi, hi kimse cenneti mit edemezdi.
Eer kafir de Allah katndaki rahmeti bilse, hi kimse cennetten midini kesmezdi.112
Sizden biriniz, Allahm! Dilersen beni bala, dilersen bana merhamet et diye
dua etmesin. nk Allah zorlayacak hibir kimse yoktur.113
Allah insanlara rasgele rahmet etmez. Kullarn da baz grev ve sorumluluklar yerine
getirmeleri gerekir. Allah her eyi belli bir yasaya balamtr. Buna snnetullah denir.
Rahmetinin gelmesi de baz kurallara baldr. Allahn rahmetinin gelmesi iin insanlarn ilk fail
olmas gerekir. lk aba, gayret ve hareket insanlardan ve toplumdan gelmesi gerekir. nsann
veya toplumun Allahn rahmetine layk bir inan ve yaam tarzna sahip olmalar gerekir. kinci
aamada Allah devreye girer ve rahmete hak kazanan insan ve toplumlara rahmetini gnderir.
Allahn rahmeti hibir kimsenin tekelinde deildir. Allahn torpilli kullar yoktur.Allah
rahmetini iman edip salih ameller ileyen ve rahmeti celbeden almalarda bulunanlara indirir.
Rabbini sizi ok daha iyi bilir. Dilerse (dileyene) rahmet eder dilerse (dileyene)
azap eder. (sra 54)
109
Buhari 1284. Mslim 923.
110
Buhari 7376. Mslim 2319.
111
Buhari/Edep 18. Mslim/ Fedail 64. bni Mace/Edep 4.
112
Mslim 2755.
113
Buhari 6339.
37
Rahmetimizi dilediimiz kimselere isabet ettiririz. yilik yapanlarn
mkfatlarn asla zayi etmeyiz. ( Yusuf 56)
Dileyeni (yahut dilediini) rahmetine girdirir. Zalimlere ise iddetli bir azap
hazrlamtr. ( nsan 31)
38
C- ALLAH KMLERE RAHMET EDER?
1-Allah, iyilii emredip ktlklerden sakndran, namaz klp zekt veren ve Allaha
ve Rasulne itaat edenlere rahmetini indirir:
Allaha ve Rasulne itaat edin ki, merhamet olunasnz. ( Ali mran 132)
Namaz dosdoru kln, zekt verin ve peygambere itaat edin ki, merhamet
olunasnz. (Nur 56)
Bu indirdiimiz mbarek bir kitaptr. Artk ona uyun ve mttaki olun ki rahmete
nail olasnz. ( Enam 155)
Hz. Salih kavmine yle dedi: Ey kavmim! Niin iyilikten nce abucak ktl
(rahmetten nce azab) istiyorsunuz? Allahtan mafiret dilemeli deil misiniz? Olur ki
esirgenirsiniz. (Neml, 46)
7-Balarna bir bela ve musibet geldii zaman nn lillhi ve inn ileyhi rcin
diyerek Allah hatrlayanlara Allah rahmet eder:
Onlar balarna bir bela geldiinde phesiz ki biz Allaha aidiz ve Ona
dneceiz derler. te onlara Rablerinden mafiret ve rahmet vardr. te onlar hidayete
erenlerdir. ( Bakara 155-156)
8-Allah, iman edip hicret eden ve kendi yolunda cihad edenlere rahmet eder:
phesiz ki iman edip hicret edenler ve Allah yolunda cihad edenler, Allahn
rahmetini mit edenlerdir. Allah afr ve rahmdir. (Bakara 218)
39
Allah yolunda mallaryla ve canlaryla cihad edenlere, Allah tarafndan derece
derece rtbeler, mafiret ve rahmet vardr. Allah afr ve rahmdir. ( Nisa 95-96)
Allaha iman edip Ona sarlanlar Allah, kendi katndan bir rahmete ve ltfa
girdirecektir. Onlar, dosdoru bir yola iletecektir. (Nisa 175)
13-Allah, Allaha ve ahiret gnne iman edip infak edenlere rahmet eder:
40
D-KMLER ALLAHIN RAHMETNDEN MT KESERLER?
Allahn rahmeti her eyi kuatt halde baz insanlar Allahn rahmetinden mit
keserler. Allah hakkyla tanyamayan bu insanlar Allahn ayetlerine kar nyargl hareket
ederler. Gereklere kar kulaklarn, gzlerini ve kalplerini kapatrlar. Kuran bu insanlar yle
niteliyor:
2- Allahn rahmetinden ancak hak yoldan sapanlar mit keserler. (Hicr 56)
1-Hsrana urardk:
2-eytanlara uyardk:
Eer sizin zerinizde Allahn fazl ve rahmeti olmasayd, pek aznz mstesna,
eytana uyup giderdiniz. ( Nisa 83)
Allahn sana olan ltfu ve rahmeti olmasayd, onlardan bir grup seni Allah
yolundan saptrmaya yeltenirlerdi. (Nisa 113)
Eer stnzde Allahn ltuf ve rahmeti olmasayd, iinizden hibir kimse asla
(gnahlarndan) temize kamazd. Fakat Allah dilediini arndrr. Allah her eyi iitir ve
bilir. ( Nur 21)
41
F-RAHMAN SMNN ANLAMI
Rahmn, Allaha ait zel bir isim ve sfattr. Pek fazla ve srekli merhamet sahibi
demektir. Falan kalbnda olan Rahmn ismi hem ihsan ve ban bolluunu hem de srekli
ve sonsuz olduunu ifade eder. Allahn efkat ve merhametinin en yksek derecesini gsterir.
Onun rahmeti tpk kendisi gibi ezel ve ebeddir, yani balangc ve sonu yoktur. Rahmn ismi
genellikle ibadet ve ulhiyyet ifade eder. u ayet de bu gr destekler.
Burada yce Allah, ibadete hak kazanann Rahmn olduunu haber vermektedir.
Bundan dolay Rahmn ismi sadece Allah iin kullanlmtr. Rahmn ismini sadece
peygamberlik iddiasnda bulunan yalanc Mseylime kullanmtr. Mseylime el- Kezzab
(Allahn laneti onun zerine olsun) kendisine Rahmnul-Yemame (Yemame Kabilesinin
Rahman) adn verme cesaretini gstermitir.
Rahmn kelimesini Trkeye bir kelime veya cmle ile tercme etmek imknszdr.
Baz tercmelerdeki esirgeyen kelimesi Rahmn isminin tam tercmesi deildir.
Rahmn isminin tesniye (ikil) ve oul kullanmlar yoktur. Nekra (belirsiz) olarak
Kuranda hibir ayette gememekte, 57 yerde hep er-Rahmn eklinde belirli bir isim olarak
ifade edilmektedir. Allahn ulhiyyetini ifade ettii iin Allahtan bakas iin kullanlmamtr.
Kuranda Rahman ismi sadece Rahm ismi ile beraber zikredilmitir.
De ki: ster Allah diye du edin ister Rahmn diye. Hangisini derseniz, en
gzel isimler hep Onundur. ( sra 110)
Meryem: "Eer Allah'tan saknan bir kimse isen senden Rahman'a snrm."
dedi. (Meryem 18)
Btn bu tanmlarda da grld gibi Allahn Rahmn ismi hem dnya hayatn hem
42
de ahiret hayatn kapsamaktadr.
Rahmn; sonsuz rahmet sahibi, srekli merhamet eden, merhametinden dolay nimet
veren veya efkatinin okluu sebebiyle ihtiyalar devaml giderendir.
Rahmn; yaratt varlklarn ihtiyacn en iyi bilen, onlara nimetlerini karlksz olarak
veren ve onlardan hibir eyi esirgemeyendir.
Rahman; kendisinden baka ilah olmayandr. badete layk olan Odur. (Bakara 163)
Rahman; kullarna doru yolu bulmalar iin kitap ve peygamber gnderendir. (Rad
30)
Rahman; iman edip salih amel ileyen kullarn sevgiyle kuatandr. (Meryem 96)
Rahman; gklerin, yerin ve ikisi arasndaki her eyin Rabbidir. (Nebe 37)
Rahmn ismini daha iyi anlamak iin Kurann 55. sresi olan Rahmn sresine
bakmak gerekir. Bu sre sahabe tarafndan Arsul-Kuran (Kurann gelini) olarak
isimlendirilmitir. Bu sreyi tanmadan Rahmn isminin anlamn tam olarak kavrayamayz.
Rahmn olan Allah Kuran retti. nsan yaratt. nsana beyan (konuup ifade
edebilmeyi) retti. (Rahmn 1-4)
Allahn bizlere en byk rahmeti Kuran bize gnderip retmesidir. Biz Kuranla
hakk batldan ayrt ediyoruz. Doru yolun snrlarn reniyoruz. Allaha nasl kulluk
yapacamz reniyoruz. Cenneti ve cehennemi tanyarak hakszlk ve zulmden uzak durmaya
alyoruz. Kuran rehber edinip hayatmz ona gre ekillendirmeye gayret ediyoruz. Btn
bunlar Allahn rahmetinin birer gstergesidir.
Allahn bizi insan olarak yaratmas da byk bir rahmettir. Bizi hem insan olarak
yaratm, hem de bize dier varlklara vermedii baz zellikler vermitir. rade, seme hrriyeti,
akl, zeka ve beyan gibi zellikler bizlere verilmitir. Hem dnp aklmz kullanabiliyor hem
de dncelerimizi ifade edebiliyoruz.
Rahmn: gnei, ay, yldzlar ve bitkileri bizim emrimize amade klmtr. Yeryzn
bize boyun edirmi, onun her trl nimetlerinden faydalanma imkan vermitir.
Rahmn bizi amur gibi kuru balktan yaratmtr. Aslmz bize hatrlatmas,
gururlanmamamz tavsiye etmesi de rahmetinin gereidir.
Douyu ve baty, denizleri ve iindeki nimetleri bize baheden Allahtan baka kim
44
Rahmn olabilir? Onun dndaki her varlk yok olmaya mahkumdur. Ancak celal ve ikram
sahibi olan Allahn zat ve gc kalcdr. Yerde ve gklerde olan her ey Ondan ister, Ona
muhtatr. Onun izni olmadan hibir g yeryznn snrlar dna kamaz.
Rahmn olan Allah adaletini gerekletirmek iin kyameti yaratacaktr. yiler yaptklar
iyiliklerin karln grecek, ktler de yaptklar ktlklerin cezasn ekeceklerdir. Bu da
Allahn esiz rahmetinin bir gstergesidir. Sulular o gn simalarndan tannacak,
peremlerinden ve ayaklarndan tutulup yalanladklar cehenneme atlacaklardr. Orada ate ile
kzgn su arasnda dolap duracaklardr.
Dnyada Allaha kulluk yapanlar ise sk aal, iinden pnarlar fkran ve her trl
meyvenin ift ift bulunduu cennetlere gireceklerdir. Mminler orada koltuklara yaslanp
aalarn glgelerin altnda ho vakit geireceklerdir.
Allahn kyamet, cennet ve cehennem sahnelerini bize haber vermesi Rahmn isminin
gereidir. Bizleri ana babamzdan, evlatlarmzdan ve dostlarmzdan daha ok seven Allah, bizim
kurtulua erimemizi, cennetlere girmemizi ve cehennemden kurtulmamz istiyor. Bizler de ana
babamza, evlatlarmza ve dostlarmza merhamet etmek ve iyilik yapmak istiyorsak onlara
Kuran retmemiz, onlar Kuran ile tantrmamz gerekir.
Mekkeli mriklerin bir ksm Allahn Rahmn zelliini kabul ediyor, bir ksm da
kabul etmiyordu.
Ve onlar Rahmn inkr ederler (Rad 30) Bu ayetler ve Hudeybiye olay onlarn
bir ksmnn Allah Rahmn olarak kabul etmediklerini ortaya koyar.
45
G-ALLAHIN RAHM SMNN ANLAMI:
Allahn Rahm ismi zel bir sfattr. Allahn mmin kullarna olan merhametini ifade
eder. O, dnya hayatn Allahn rzasna gre deerlendiren, kreden ve isyan etmeyen mmin
kullarna zel bir rahmetle davranacaktr.
Rahm sfat daha ok mmin kullar hakknda gerekleecektir. Bu sfat ayn zamanda
geni bir merhamet ve rahmet manasn da tamaktadr. Allah hem merhametlidir, hem de
kullarna yardm eder, onlar korur ve nimetlerini onlarn zerine yayar.
Rahm; zorda kald iin haram ileyen kullarn affedendir. (Bakara 173)
Rahm; samimi kullarnn ibadetlerindeki eksiklikleri tam kabul edendir. (Bakara 199)
Rahm; iman edip hicret eden ve Allah yolunda cihad eden kullarna merhamet edendir.
(Bakara 218)
Rahm; peygambere tabi olanlar affeden ve onlara acyandr. (Ali mran 31)
Rahm; kfrden sonra iman edip durumlarn dzeltenleri affedendir. (Ali mran 89)
Rahm; yeryznde fesat karp sonra da tevbe eden kimseleri balayandr. (Maide
34)
Rahm; allah n ncsdr diyerek irk koan, sonra da pimanlk iinde Allaha
ynelen Hristiyanlar balayandr. (Maide 73-74)
46
Rahm; insanlar yeryznn halifeleri klan, bir ksmn bir ksmna denemek iin
stn klandr. (Enam 165)
Rahm; savata elde edilen ganimetleri helal klarak kullarna acyandr. (Enfal 69)
Rahm; mriklerden tevbe edip namaz klan ve zekt verenleri balayandr. (Tevbe
5)
Rahm; zayf, hasta ve fakirliinden dolay Allah yolunda savaa katlamayan, ama
Allaha ve Rasulne kar samimi olanlar affedendir. (Tevbe 91)
Rahm; Allaha ve ahiret gnne iman eden, Allah yolunda harcadklarn, kendilerini
Allaha yaklatran ve Elinin dualarnda anlmalarn salayan vesileler olarak grenleri
rahmetiyle kuatandr. (Tevbe 99)
Rahm; peygamberin yannda yer alan kullarn helak olmaktan kurtarandr. (Hud 41)
Rahm; iffetli kadnlara iftira atp sonra da tevbe edenleri balayandr. (Nur 5)
Rahm; akrabaya, muhacirlere ve fakirlere yardm etmeyeceim diye yemin eden sonra
da bu yemininden vazgeen erdemli kimseleri affedendir. (Nur 22)
Rahm; Hz. Musa, Hz. brahim, Hz. Nuh, Hz. Hud, Hz. Salih, Hz. Lut, Hz. uaybn ve
beraberindeki inananlarn kssalarndan ders karanlara acyandr. (uara
68,104,122,140,159,175)
Rahm; bir hakszlk yaptktan sonra ktl iyilie eviren kimseyi esirgeyendir.
(Neml, 11)
Rahm; topraa giren ve ondan kan her eyi, gkten inen ve ona ykselen her eyi
bilendir. (Sebe 2)
Rahm; Rabbim Allahtr diyen ve sebatla doru yolu izleyenleri cennette arlayandr.
(Fussilet 32)
Rahm; Allahtan korkan ve peygambere iman edenlere rahmetinden iki kat ecir veren,
onlara yryecekleri bir nur klan ve onlar balayandr. (Hadid 28)
48
Rahm; peygambere ballk taahhd iinde bulunan kimselerin gnahlarn affeden
ve onlara acyandr. (Mmtehine 12)
Rahm; Allahn haram kldn helal klp sonra da piman olanlar balayandr.
(Tahrim 1)
Rahm; Allah yolunda stn aba gsterenlere dereceler veren, onlar balayan ve
onlara rahmet edendir. (Nisa 96)
Rahm; Allah yolunda hicret edenlere yeryznde birok rzk yollar ve bereketler
bahedendir. (Nisa 100)
Rahm; ktlk yapp kendisine zulmettikten sonra affetmesi iin Allaha yalvaranlar
balayandr. (Nisa 110)
Rahm; Allaha ve elilerine iman edip onlar arasnda hibir ayrm yapmayanlar
balayandr. (Nisa 152)
Rahm; tevbe eden, iman eden ve salih amel ileyen kimselerin ktlklerini iyilie
deitirendir. (Furkan 70)
49
Rahm; yerin ve gklerin hkimiyetini elinde bulundurup dilediini balayan
dilediine de azap edendir. (Fetih 14)
Btn bu tanmlarda da grld gibi Allahn Rahm ismi hem dnya hayatn hem de
ahiret hayatn kapsamaktadr.
Rahm ismi Kuranda 114 kez gemektedir. 72 yerde afur ismi ile beraber
kullanlmaktadr. Bu Allahn hem gnahlar balayc olduunu hem de kullarna merhamet
edici olduunu ifade eder.
phesiz size l hayvan etini, kan, domuz etini, Allah'tan bakas iin kesilen
hayvan haram klmtr. Fakat darda kalana, bakasnn payna el uzatmamak ve zaruret
miktarn amamak zere gnah saylmaz. nk Allah balayandr, merhamet edendir.
(Bakara 173)
Ettii zulmden sonra tevbe edip dzelen kimse, bilsin ki Allah onun tevbesini
kabul eder. Allah phesiz balayandr, merhametli olandr. (Maide 39)
Rahm ismi Kuranda 9 kez Tevvab ismi ile birlikte zikredilmitir. Allah, rahmetinden
dolay kullarnn tevbelerini kabul eder.
dem, Rabbinden baz emirler ald ve onlar yerine getirdi. Rabb'i de bunun
zerine tevbesini kabul etti. phesiz o tevbeleri daima kabul edendir, merhametli olandr.
(Bakara 37)
Btn geniliine ramen yer onlara dar gelerek nefisleri kendilerini sktrp
Allah'tan baka snacak kimse olmadn anlayan, savatan geri kalm kiinin
tevbesini de kabul etti. Allah, tevbe ettikleri iin onlarn tevbesini kabul etmitir. nk O
tevbeleri kabul eden, merhametli olandr. (Tevbe 118)
Rahim ismi Kuranda 9 kez Raf ismi ile beraber kullanlr. Allahn hem merhametli
hem de kullarna kar yumuak davrand ifade edilir.
Bylece sizi insanlara ahid ve rnek olmanz iin tam ortada bulunan bir mmet
kldk. Peygamber de size ahid ve rnektir. Senin yneldiin yn, Peygambere uyanlar,
cayacaklardan ayrt etmek iin kble yaptk. Dorusu Allah'n yola koyduu kimselerden
bakasna bu ar bir eydir. Allah ibadetlerinizi boa karacak deildir. Dorusu Allah
insanlara efkat gsterir, merhamet eder. (Bakara 143)
Andolsun ki, Allah, skntl bir zamanda bir ksmnn kalpleri kaymak zere iken
Peygamber'e uyan Muhacirler ile Ensarn ve Peygamberin tevbelerini kabul etti.
Tevbelerini, onlara kar efkatli ve merhametli olduu iin kabul etmitir. (Tevbe 117)
50
Kendi kendinize zor varacanz memleketlere, yklerinizi tarlar. Dorusu
Rabbiniz efkatlidir, merhametlidir. (Nahl 7)
Rahim ismi bir ayette Vedd ismi ile beraber gemektedir. Allah, kullarna
acizliinden veya korkaklndan dolay merhamet etmez. Bilakis onlara olan sevgisinden dolay
onlara rahmet eder. Allah hem sever hem de rahmet eder.
"Rabbinizden mafiret dileyin, O'na tevbe edin, dorusu Rabbim merhamet eder
ve ok sever." (Hud 90)
Rahim ismi bir ayette de el-Berr ismi ile beraber gemektedir. Allah herhangi bir
gcn zorlamas ile kullarna rahmet etmez. yilik yapma zellii Allahn zatnda vardr.
Allahn rahmeti ok geni ve ok boyutludur. Btn insanlar ve evreni kapsar. Allahn
rahmetinde snr yoktur.
"Dorusu bundan nce ailemizin yannda bile korku iindeydik. Allah ltfedip bizi
kavurucu azaptan korudu. Dorusu bundan nce de O'na yalvaryorduk. phesiz O, iyilik
yapandr, acyandr" derler. (Tr 26-28)
Rahim ismi Kuranda 13 kez Aziz ismi ile beraber gemektedir. Bu beraberlik rasgele
deildir. Allah mutlak galiptir. Asla malup edilemez. Hem kendisi ereflidir, hem de insanlara
eref verir. Kullara olan merhameti acziyetinden dolay deildir. ereften yoksun olduu iin de
merhametli deildir. O, gldr, Onun gcne kimse kar koyamaz. Hem Rahim zellii hem
de Aziz zellii Allahtan baka hibir kimse de ayn anda bulunamaz.
Gkten yere kadar olan btn ileri Allah dzenler, sonra, iler sizin hesabnza
gre bin yl kadar tutan bir gn iinde O'na ykselir. O, grlmeyeni de grleni de
bilendir, gldr, merhametlidir. (Secde 5-6)
Rahim ismi bir kez de Rabb ismiyle beraber gemektedir. Allah kullarna sadece
merhamet etmekle kalmaz. Rabb zelliiyle, rabb ismiyle onlarn hayatna karr ve mdahale
eder. Allah hem yaratr hem de terbiye eder. Evrene ve insan hayatna dzen ve nizam koyar.
Emretme ve yasaklama yetkisine sahiptir. Kimseye sormadan, danmadan karar alma yetkisi
vardr. Dilediini yapar, yaptndan dolay kimseye hesap vermez. Allah btn bu zelliiyle
beraber kullarna merhamet eder. Rahmetini onlara diledii ekilde yayar.
Rahim ismi 6 kez de Rahman ismi ile beraber gemektedir. Bu birliktelik hem
Allahn uluhiyyetine hem de rahmetinin sonsuzluuna iaret eder.
51
Ha, Mim. Bu Kitap, merhametli olan Allah katndan indirilmedir; bilen bir millet
iin mjdeci ve uyarc olmak zere Arapa okunarak ayetleri uzun uzun aklanmtr.
Ama insanlarn ou yz evirmitir, onlar iitmezler de. (Fussilet 1-4)
lahnz bir tek ilahtr. O, merhamet eden, merhametli olandan baka ilah
yoktur. (Bakara 163)
Rahm ismini Kuranda bazen marife bazen de nekra olarak grmekteyiz. Tekil ve
oul kullanm da vardr. Bu Rahm isminin hem Allah iin hem de insanlar iin
kullanlabileceini ifade eder. Nitekim Peygamber (s.a.v) Rahm sfat ile Kuranda nitelenmitir:
phesiz ki size sizden aziz bir eli geldi. Zorlanmanz ona ar geliyor, stnze
titriyor; mminlere kar ok efkatlidir, ok merhametlidir. (Tevbe128)
52
H-RAHMAN VE RAHM SMLERNN ARASINDAK FARKLAR
4- Rahmn sadece Allaha has olan rahmeti ifade eder, Rahm ise kullarn merhametine
de iaret eder.
6- Rahmn, kullardan sadr olmas dnlemeyecek ekilde nimet veren, Rahm ise
kullardan da sadr olmas mmkn olacak ekilde nimetlendirendir.
11- Rahmn sadece Rahm ismiyle beraber gemektedir. Rahm ismi ise Tevvb, Azz,
afr, Raf, Rabb ve Berr isimleri ile beraber zikredilmektedir.
114
Mucemus-Sair/Taberani 3/393.
53
- RAHMAN VE RAHM SMLERNDEN IKARILACAK DERSLER
Allah nce kendimiz rahmet sahibi olarak tanyacaz. Onun rahmeti olmadan biz
hibir eye sahip olamayz. Onun nimetlerini saymakla bitiremeyiz. Onun rahmetiyle yayor,
Ona kulluk etmeye alyoruz. Onun af ve rahmetiyle cennete girmeyi arzuluyoruz. Hibir
insan Onun rahmeti olmadan cennete giremeyecektir. Btn bu nimetlere karlk kreden bir
kul olmalyz. Hayatmz kr zere bina etmeliyiz. kr sadece szle yaplan bir ibadet
deildir. Gerek kr bedenle, azalarla ve hayatn her alannda Ona kul olarak yaplr.
nsanlara Allah tantrken ncelikle rahmet sfat ile tantmalyz. nsanlara Allah
sevdirmeli, Onu c olarak, cayr cayr yakan, cehenneme atan, cezalandran ve ta yapan olarak
tantmamalyz. Bu konuda Peygamberimizin u szn unutmamalyz:
Size gerek fakihi ( dini kavrayan kimseyi) haber vereyim mi? Gerek fakih:
lemlere rahmet olarak gnderilen Hz. Muhammedi de hayat ile hadisleri ile
tanmalyz. Onu imam ve rehber olarak tanmal ve tantmalyz. Kurann yannda mutlaka
hadis okuma program takip etmeliyiz. Hayat yanllarla ve kusurlarla dolu olan insanlarn
hayatn ve szlerini renmek ve retmek yerine Allahn korumas ve gzetimi altnda olan
Hz.Muhammedi tanmak ve tantmak, Allahn rahmetine saygnn en gzel ifadesidir.
ocuklarmza ve sevdiklerimize Kuran ve snnet eitimi vererek Allahn rahmetine kretmi
olacaz.
115
Darimi,Mukaddime c. 1, hadis no: 303 Madve yaynlar, st. 1994.
54
onlara kar "f" bile demeyesin, onlar azarlamayasn. kisine de hep tatl sz syleyesin.
Onlara acyarak alak gnlllk kanatlarn ger ve: "Rabbim! Kkken beni
yetitirdikleri gibi sen de onlara merhamet et!" de. (sr 23-24)
Biz insana, ana ve babasna kar iyi davranmasn tavsiye etmiizdir. Annesi onu,
gszlkten gszle urayarak karnnda tamt. ocuun stten kesilmesi iki yl
iinde olur. Bana ve ana babana kret diye tavsiyede bulunmuuzdur. Dn Bana'dr. Ey
insanolu! Ana-baban, seni, kr krne Bana ortak koman iin zorlarlarsa onlara itaat
etme. Dnya ilerinde onlarla gzel gein. Bana ynelen kimsenin yoluna uy. Sonunda
dnnz Bana'dr. O zaman, yaptklarnz size bildiririm. (Lokman 14-15)
Ebu Hreyre (r.a)'den gelen bir dier rivyette Rasulllah (s.a.v) yle buyurmutur:
"Merhamet; ancak aki'nin (ebedi hsrna urayann) kalbinden karlabilir."119
Ebu Hureyre (r.a) anlatyor: "Rasulllah (s.a.v) bir gn, torunu Hasan (r.a)' pm idi.
Bu srada yannda bulunan Akra' bnu Hbis, (sanki bunu tuhaf karlad ve:) "Benim on tane
ocuum var. Fakat onlardan hibirini pmedim." dedi. Rasulllah (s.a.v) ona bakp:
Rezin u cmleyi de ilve etti: Ayrca Rasulullah (s.a.v) yle de buyurdu: Allah sizin
kalbinizden merhameti kard ise ben ne yapabilirim?"
116
Tirmizi, Birr 16; Eb Dvud, Edeb 66.
117
Msned, 4/ 365.
118
Buhri, Tevhid 2, Edeb 27; Mslim, Fedail 66; Tirmizi, Birr 16.
119
Tirmizi, Birr 16; Eb Dvud, Edeb 66.
120
Buhri, Edeb 18, Mslim, Fedil 65; Tirmizi, Birr 12; Eb Dvud, Edeb 156.
55
Ancak Allaha ve slama hakaret edenler sayg ve merhameti hak edemez. Tevhid
inancnn yaylmasna ve tannmasna engel olanlara Mslmanlar hak ettikleri meru cevab
verirler. Onlara kar onurlu ve zorludurlar. Onlar asla dost edinmezler.
Ey nananlar! Aranzda dininden kim dnerse bilsin ki, Allah, sevdii ve onlarn
O'nu sevdii, inananlara kar alak gnll, inkrclara kar gl, Allah yolunda cihad
eden, yerenin yermesinden korkmayan bir millet getirir. Bu, Allah'n dilediine verdii bol
nimetidir. Allah her eyi kaplar ve bilir. Sizin dostunuz ancak Allah, O'nun Peygamberi ve
namaz klan, zekt veren ve rku eden mminlerdir. Kim Allah', Peygamberini ve
inananlar dost edinirse bilsin ki, phesiz Allah'tan yana olanlar stn gelirler.
Numan bin Beir ( r.a)den rivayetle Allah Raslu ( s.a.v) yle buyurdu:
Mslmanlara merhametli davrandmz gibi onlara sabrl olmay, hak dava zerinde
mcadeleye devam etmeyi de tavsiye etmeliyiz. Sabr tavsiyenin yannda insanlara kar
merhametli davranmay ve rahmet kanatlarn onlara germeyi de tavsiye etmeliyiz. Rahmet
kayna Kuran bu gerei yle ifade eder:
Hz. Ebu Hureyre (r.a) anlatyor: "Raslullah (s.a.v) buyurdular ki: "Bir adam yolda
yrrken susad ve susuzluu artt. Derken bir kuyuya rastlad. ine inip susuzluunu
giderdi. knca susuzluktan soluyup topra yemekte olan bir kpek grd. Adam kendi
121
Buhari, Edeb;27, Mslim, Birr; 66, Msned, 4/ 270.
122
Tirmizi, Fiten 7; Nes, mret 48.
56
kendine: "Bu kpek de benim gibi susam" diyerek tekrar kuyuya indi. Mestini su ile
doldurup azyla tutarak dar kt ve kpei sulad. Allah onun bu davranndan
memnun kald ve gnahlarn affetti."
"Ey Allah'n Rasl! Yani bize hayvanlara yaptmz iyilikler iin de sevap var m?"
dediler. Rasulullah (s.a.v) da:
"Evet! Her ya cier (can) sahibi iin bir sevap vardr" buyurdu."123
"Fhie bir kadn, scak bir gnde, bir kuyunun etrafnda dnen bir kpek grd,
susuzluktan dilini karm soluyordu. Kadncaz mestini kararak onunla su ekip kpei
sulad. Bu sebeple kadn Allah tarafndan mafiret olundu."124
"Bir kadn, eve hapsettii bir kedi yznden cehenneme gitti. Kediyi hapsederek
yiyecek vermemi, yeryznn haertndan yemesi iin de salmamt."125
Abdullh bnu Cfer (r.a) anlatyor: "Rasulullah(s.a.v)'n kaz-i hcet yaparken geri
tarafndan perdelenmek iin en ziyde tercih ettii stre, bir bina veya bir hurma kmesi idi. Bir
seferinde Ensrdan bir ztn bahesine girdi. Orada bir deve vard. Deve Rasulllah (s.a.v)'
grnce inledi ve gzlerinden yalar akt. Aleyhissaltu vesselm deveye yaklat ve gzyalarn
sildi. Hayvan skinleti.
"Bu devenin sahibi kim?" diye sorarak ilgi gsterdi. Ensar'dan bir gen:
"O bana aittir ey Allah'n Rasl!" deyip ortaya knca Hz. Peygamber onu paylad:
"Allah'n sana mlk kld bu deve hakknda Allah'tan korkmuyor musun? Bk!
Bu bana ikyette bulundu. Sen bunu doyurmuyor ve fazla altrarak da
yoruyormusun."126
123
Buhri, irb 9, Vud 33, Mezlim 23, Edeb 27; Mslim, Selm 153, (2244); Muvatta, Sfatu'n Nebi 23,
(2, 929-930); Eb Dvud, Cihd 47, (2550).
124
Mslim, Tevbe 155, (2245).
125
Buhri, Bed''l-Halk 17, irb 9, Enbiya 50; Mslim, Birr 151, (2242).
126
Eb Dvud, Cihd 47, (2549).
127
Eb Dvud, Cihd 61, (2567).
57
"Atele azap vermek sadece atein Rabbine hastr" buyurdu."128
"M'mine bir hastalk gelir, sonra da Allah ona ifa verirse, bu hastalk onun
gemi gnhlarna keffret, geri kalan hayat iin de bir t olur. yet mnfk
hastalanr, sonra da afiyet verilirse o, sahibi tarafndan balanp sonra da salverilen fakat
niin balandn, niin salverildiini bilmeyen bir deve gibidir."
"Ey Allah'n RasI, hastalklar da neyin nesi? Ben hibir zaman hastalanmadm." dedi.
Rasulullah (s.a.v) da:
Onlar, sarf ettikleri zaman ne israf ederler ne de cimrilik, ikisi arasnda orta bir
yol tutarlar.
Onlar, Allah'n yannda baka ilah edinip ona yalvarmazlar. Allah'n haram
kld cana haksz yere kymazlar. Zina etmezler. Bunlar yapan gnaha girmi olur.
Kyamet gn azab kat kat olur, orada, alaltlarak temelli kalr. Ancak tevbe eden, inanp
yararl i ileyenlerin, ite Allah onlarn ktlklerini iyiliklere evirir. Allah balar ve
merhamet eder. Kim tevbe edip yararl i ilerse phesiz o, Allah'a gerei gibi ynelmi
olur.
Onlar yalan yere ehadet etmezler; faydasz bir eye rastladklar zaman yz
evirip vakarla geerler. Kendilerine Rablerinin ayetleri hatrlatld zaman, kr ve sar
kesilmezler.
128
Ebu Dvud, Cihd 122, (2675), Edeb,176, (5268).
129
Ebu Dvud, Ceniz 1, (3089).
130
Buhri, Cihd 152, Bed''l-Halk 14; Mslim, Selm 148, (2241); Ebu Dvud, Edeb 176, (5265); Nesi,
Sayd 38, (7, 210, 211).
58
te onlar, sabrettiklerinden tr cennetin en yksek dereceleriyle
mkfatlandrlrlar. Orada esenlik ve dirlik dilekleriyle karlanrlar. Orada temellidirler.
Oras ne gzel bir yer ve ne gzel duraktr!
De ki: badetiniz (duanz) olmasa Rabbim size ne diye deer versin? Ey inkrclar!
Yalanladnz iin, azap yakanz brakmayacaktr. (Furkan 63-77)
59
K-KURANDA GEEN ALLAHIN RAHMETN STEMEK LE LGL DU
RNEKLER
1-Nuh dedi ki: Ey Rabbim! Ben senden hakknda bilgim olmayan eyi istemekten
sana snrm. Eer beni balamaz ve esirgemezsen ben ziyana urayanlardan olurum.
(Hud 47)
2-Zira kullarmdan bir zmre: Rabbimiz! Biz iman ettik; yle ise bizi affet, bize
ac. Sen merhamet edenlerin en hayrlssn demilerdi. (Mminn 109,118)
3-Allah her ahs ancak gnnn yettii lde mkellef klar. Herkesin kazand
hayr kendine, yapaca erde kendinedir.
Ey Rabbimiz! Bize gcmzn yetmedii iler de ykleme. Bizi affet! Bizi bala!
Bize ac! Sen bizim mevlamzsn. Kafirler topluluuna kar bize yardm et. (Bakara 286)
5-Rabbimiz! Bizi doru yola ilettikten sonra kalplerimizi eriltme. Bize tarafndan
bir rahmet bala. Ltfu en bol olan sensin. (Ali mran 8)
6-O yiit genler maaraya snmlar ve: Rabbimiz! Bize tarafndan bir rahmet
ver ve bize, u durumumuzdan bir kurtulu yolu hazrla. demilerdi.( Kehf 10)
8-Onlar dediler ki: Allaha dayandk. Ey Rabbimiz! Bizi o zalimler topluluu iin
deneme konusu yapma. Ve bizi rahmetinle o kafirler topluluundan kurtar. (Yunus 85,86)
9-(Sleyman) onun sznden dolay glmsedi ve dedi ki: Ey Rabbim! Beni gerek
bana gerekse ana babama verdiin nimete kretmeye ve honut olacan iyi iler yapmaya
muvaffak kl. Rahmetinle beni iyi kullarnn arasna kat. ( Neml 19)
10-Yakup dedi ki: Daha nce kardei (Yusuf) hakknda size ne kadar
gvendiysem bunun (Bnyamin) hakknda da size gveneyim mi? Oysa Allah koruyup
gzetici olarak sizden elbette daha iyi daha stndr. nk O merhametlilerin en
merhametlisidir. ( Yusuf 64)
12-Onlar: Rabbimiz biz kendimize zulmettik. Eer sen bizi balamaz, bize
merhamet etmezsen kesinlikle hsrana urayanlardan oluruz dediler. ( Araf 23)
13-Musa dedi ki: Ey Rabbim! Beni ve kardeimi bala ve bizi rahmetinin iine
koy. Sen merhamet edenlerin en merhametlisisin. (Araf 151)
60
14-Musa, tayin ettiimiz vakitte huzurumuzda bulunmak zere kavminden
yetmi er semiti. Ne zaman ki bunlar o sarsnt yakalad. Musa dedi ki: Rabbim!
Dileseydin bunlar ve beni daha nce helak ederdin. imdi bizi, iimizdeki o beyinsizlerin
yaptklar yznden helak mi edeceksin? O da srf Senin imtihann. Sen bununla dilediini
saptrrsn, dilediini de doru yola iletirsin. Sen bizim dostumuzsun. Bizi bala ve bize
merhamet et. Sen balayanlarn en hayrlssn. (Araf 155)
61
L-PEYGAMBERN VE SAHABENN RAHMAN VE RAHM SMLER LE YAPTII
DU RNEKLER
Bir kii Mslman olduu zaman Rasulullah ( s.a.v) ona yle dua etmesini retirdi:
Ey Allahm! Beni bala, bana rahmet et, beni hidayete erdir, bana afiyet ver ve
beni rzklandr.131
Hz. Aliden rivayet edilen, unutma annda okunmas gereken duada Peygamber (s.a.v)
Allah ve Rahmn ad ile balayarak yle dua ediyor:
Ey Allah! Ey Rahmn! Cellin ve cemlinin nuru hakk iin senden kitabn bana
rettiin gibi hafzamda tutmam ve raz olduun ekilde okumam nasip etmeni
istiyorum.
Ey Allahm! Sen her trl eksiklik ve kusurdan uzaksn. Senden baka gerek
ilah yoktur. Ey affar! Benim gnahlarm rt. Ey Tevvb! Benim tevbemi kabul et,
amellerimi slah et. phesiz ki sen dilediin kimselerin gnahlarn affedersin. Sen afr ve
rahimsin.
Ey Rahmn! Bana merhamet et. Ey Affedici! Beni affet. Ey Raf! Bana efkat et.
Ey Rabbim! Bana, verdiin nimetlere kretme gc ver. Bana, Sana gzel ibadet
edebilme gc ver.
131
Mslim/Kitabuz-Zikr ved-Dua 2073
132
Tirmizi 3803.
133
Heysemi, Mecmeuz- Zevid, 2/232.
62
g yetirirsin ben g yetiremem. Sen bilinmeyenleri en iyi bilensin. Eer bu iin ( burada
ihtiyacmz olan konu sylenir) benim iin; dinim, yaantm ve ahiretim konusunda hayrl
olacan biliyorsan onu bana kolaylatr ve bana bereketli kl. Benim iin nerede olursa
olsun hayr takdir et. Ey Rahmn beni ondan honut kl.134
Rasulullah (s.a.v), Hz. Muaza: zerinde da kadar bor olsa dahi okuduun
zaman Allahn seni ondan kurtaraca u duy oku. diyerek u duy retti:
Ey mlkn hakiki sahibi olan, lemlerde diledii gibi tasarruf eden Allahm! Sen
mlk dilediine verir, dilediinden de eker alrsn. Sen dilediini aziz eder, ykseltir,
dilediini zelil klar, alaltrsn. Btn hayr ve iyilik yalnz Senin kudretindedir. Senin
her eye gcn yeter.135
Ey Allahm! Senden her eyi kuatan rahmetini, her eye galip gelen otoriteni, her
eyi dolduran saltanatn, kimsenin kar kamad kuvvetini, her eyi aydnlatan nurunu, her
eyi kapsayan ilmini, her eyin kendisiyle yok olduu ismini, her ey yok olduktan sonra baki
kalacak olan yzn (rzan) isterim.
134
Mamer ibni Raid, el Cmi, 11/ 35.
135
Ali mran 26
136
Taberani, Mucemus-Sair. c. 2, Hadis No: 393.
137
Tefsiru bni Kesir 4/232.
63
rahmet yamurlarna engel olan, lm abuklatran, arzu ve istekleri karartan ve dualarn
kabulne engel olan gnahlarm bala. Haya perdesini ortadan kaldran gnahlarm bala.138
Ey salam ip ve olgun i (din) sahibi olan Allahm! Ebedlik gnnde, sana en yakn
olan ahitlerle, rku ve secde edenlerle ve ahitlerini yerine getirenlerle beraber cenneti isterim.
Ey Rahm! Hem ok seven hem de oka sevilensin. Sen dilediini yaparsn.140
65
4- el-MELK
Ayrca sekiz yerde de Melik ismi Allahtan bakalar iin kullanlmaktadr. Melik ismi
hem Hz. Yusuf dnemindeki hkmdar iin hem de Hz. Yusuf iin kullanlmtr.142
Hz. Musa ile Hzr yolculuu anlatlrken o dnemde ynetici olan kimse iin de Melik
tabiri kullanlmaktadr.143
Fatiha sresindeki Maliki yevmid-Dn ifadesi baka bir kraatte Meliki yevmid-
Dn eklinde okunmaktadr. Bu ayetin byle iki ekilde okunmasn mfessirlerimiz yle
yorumlamlardr:
142
Yusuf 43, 72.
143
Kehf 79.
144
Bakara 246, 247.
145
Buhri, Cihad 3; Mslim, mre 160.
146
Fatiha 4.
147
Ali mran 26.
66
3- Btn insanlar Allahn her konudaki hkmranln mahede edecekler.
4- Dnyaya ve insan hayatna hkim olan kurallar ortadan kalkacak ve btn hkm
ve mlkn Allaha ait olduu ortaya kacaktr.148
Din gn henz var edilmedii halde neden Allah kendisini din gnnn hkmdar
olarak nitelemitir? eklindeki bir soruya alimlerimiz u ekilde cevap vermilerdir:
1- Mlik kelimesi ism-i fil kalbndadr. Bu kalp gelecek ifadeden fiil anlamnda
da kullanlr. Din gnne malik olacaktr demektir.
2- Malik kelimesi Kdir anlamnda da kullanlr. Yani O hem din gnn var
etmeye kadirdir hem de o gn de mutasarrftr.
3- Dnyada Allahn mlknde yaad halde Firavn ve Nemrut gibi Allaha ortak
koarak meliklik iddiasnda bulunanlar din gnnde Ona boyun eeceklerdir. Allahn
Melikliini kabul edeceklerdir.149 Bunu Kuran yle ifade eder:
O gn onlar meydana karlar. Onlarn hibir eyi Allah'a gizli kalmaz. "Bugn
hkmranlk kimindir?" denir. Hepsi: "Gc her eye yeten tek Allah'ndr" derler. Bugn
herkese, kazandnn karl verilir. Bugn hakszlk yoktur. Dorusu Allah, hesab
abuk grendir. ( Mmin 16-17)
Mblaa ifade eden ve mastar olarak kullanlan Melekt kelimesi Kuranda drt kez
Allah iin gemektedir.
Her eyin melekutu elinde olan ve sizin de kendisine dneceiniz Allah her trl
eksiklikten mnezzehtir. (Yasin 83)
Allahn, mlk ile ilgili isimlerini daha iyi kavrayabilmek iin mlk tabirinin ne
anlamlara geldiini renmemiz gerekir:
148
Suat Yldrm, a.g.e. s. 128.
149
Kurtb, a.g.e. c. 1, s. 376.
67
2-Yerin, gklerin ve ikisinin arasndakilerin hkimiyet ve egemenlii. (Mide 18)
8-Hakim. ( Ns 2)
Melik ismi Kuranda be kez Allaha nispet edilir. imdi bu ayetleri teker teker
incelemeye alalm:
1-te Kuran', Arapa okunmak zere indirdik, onda tehditleri trl trl
akladk ki belki saknrlar yahut onlara ibret verir. Gerek hkmdar olan Allah
Yce'dir. (Th 113, 114)
Allah Kuran insanlar okuyup anlasnlar, iindeki her eit tehdidi ve uyary kavrayp
saknsnlar ve sorumluluk bilinci iinde yaayp t alsnlar diye gndermitir
Bu Kuran Bst ve alelde bir makam tarafndan indirilmi bir kitap deildir. Tm
balarn nnde eildii, zalimleri hsrana uratan, iyi iler yapan m'minleri gvene kavuturan,
her eyin asl sahibi olan ycelerin ycesi, her eyin stndeki mutlak sz sahibi olan Allahn
szdr. Yerin, gklerin ve ikisinin arasndakilerin hakimiyet ve egemenlii Ona aittir.
Gerek Melik olan Allah, hem kullarn yaratr hem de onlarn hayatna Kurandaki
yasalarla mdahale eder. Yaratc olarak Allah tanyp da Kuran kabul etmeyenler Allaha
iman etmi olmazlar. Kurann Allahtan geldiini kabul ettii halde ona gre hayatn
dzenlemeyenler de Allah tanmyor, Onu Melik olarak kabullenmiyor demektir.
O halde Melik, hem insanlar yaratan hem de onlarn hayatna ve yaam tarzna
mdahale eden demektir. Melik; helal ve haram koyan, hakk ve batln snrlarn izen demektir.
Sonsuz kudret sahibi bir yaratcya inandn iddia eden bir insann kendisini babo
grmesi mmkn deildir.
Allahn sizi yalnzca oyun ve elence iin yarattn ve yaratlnzn gerisinde hibir
ama bulunmadn m sanyordunuz? Bu sanyla, keyfinizce yiyip iiyor, neeleniyor ve glp
oynuyordunuz ha? Sizin yaratlmanza karar veren sonra da sizi erkek veya kadn olarak var eden
Allah sizi babo brakmamtr. Sizi eitli ekillerde deneyecek sonra da yapp ettiklerinizden
dolay sizi sorgulayacaktr.
O halde Melik; insanlar belli bir hedef iin yaratan, onlar babo brakmayan ve
neticede onlar yaptklarndan dolay sorgulayacak olan mutlak hkm ve egemenlik sahibidir.
Allah hem gerek ilahtr hem de meliktir. Hem ibadete ve kullua layk olandr, hem de
yaratklar zerinde emir ve hkm sahibidir. Allah, yarattklarndan dolay hem hayret edilen,
hayranlk duyulan gerek ilahtr, hem de her trl hkmranln, saltanatn, tasarruf ve idarenin
elinde bulunduu mutlak meliktir. Hem kendisine ynelinip sevgi beslenen, hem de her trl
eksiklik ve kusurdan uzak hkmrandr. O hem duyu organlaryla alglanmaktan mnezzeh, hem
de hikmetli yasalaryla lemlere egemendir.
O halde bu ayete gre Melik; hem gerek mbud, akllarn sfatlar konusunda hayrete
dt, hayranlk beslenen, sevgi ve ballk gsterilen, zat his ve duyu organlaryla idrak
edilemeyendir, hem de btn kinatta, dnya ve ahirette tasarruf ve saltanat sahibidir. Btn bu
zellikleri tayan Allah her trl zaaf ve ayptan uzaktr.
Bu ayet, varlk dnyasnda bulunan her eyin srekli olarak Allah' tesbih ettii
gereini ifade etmektedir. Ve yce Allah, Cuma suresinin konusu ile derin ilgisi bulunan bir
sfat ile nitelenmektedir. Bu, ad Cuma suresi olan ve cuma namaznn kendisiyle retildii bir
suredir. Cuma namaz zamannda mminlerin kendilerini Allah' anmaya adamalar, elence ve
ticareti brakmalar, her trl uradan daha iyi kazanlar olan Allah katndaki mkfat elde
etmeye tevik eden bir suredir. Bu nedenle Allah'n "Melik" sfat sz konusu edilmektedir. Siz
Allah zikretseniz de zikretmeseniz de Allah Meliktir. Gklerde olanlar ve yerde bulunanlar,
Allah devaml tesbih ederler ve yceltirler. Allah anmak, kr elde etme amacyla peinde
kotuunuz ticaret mallarndan, oyun ve elenceden daha hayrldr. Cuma namaznda Allahn
Raslu hutbe okurken onu ayakta terk edip ticri kar, oyun ve elence peinde komanz size
yakmaz. Sonuta gklerin ve yerin miras Allahndr. Btn mlkler Onundur. Dnya
hayatnn ve ahiretin Meliki Odur. Btn bu yaptklarnzdan sorumlu tutulacaksnz.
69
Ayrca Allah'n "Kudds" sfatna da deinilmektedir. Yani gklerde ve yerde bulunan
her eyin takdis ve tenzih ile kendisine yneldii yce yaratc... Yeryz meliklerine benzemez.
Her trl beer eksiklik ve kusurdan uzaktr. Mlk ve otoritesinde hibir kimseye muhta
deildir.
Melik; istedii topluma istedii kiiyi peygamber olarak gnderen ve bundan dolay da
asla sorgulanmayandr.
Melik; gklerde ve yerde olan her eyin kendisini tesbih ettii kimsedir.
Melik; rnek mmet olma emanetini diledii topluma veren ve dilediinden de alandr.
Melik; her trl yardmcdan beri olan ve yaratklarn sahip olduklar nitelemelerden
uzak olandr.
Kurann tamam bize ktlk ve erlerden nasl korunacamz, nasl afiyet iinde
mutlu bir hayat yaayacamz retir. Kitabmzn Mavvizeteyn diye adlandrlan Felak ve
Ns srelerinde ise bizim bilemeyeceimiz ve saknamayacamz dmanlardan nasl
korunmamz gerektii ilenmektedir. Yukardaki ayetlerde Allah, ltuf ve rahmetiyle Rasuln ve
biz kullarn kendisine snmaya ve korumas altna girmeye aryor. Rabb, Melik ve lh olan
Allahtan bir yardm olmadan sinsi er odaklarndan kurtulma imknnn olmadn belirtiyor.
Allahn, Rabb, Melik ve lh isimlerini anlamlar ile renip bu isimleri zellikleri ile
kavramadan Ona snlmaz. Allah, ancak kendisini hakkyla tanyanlar korur. Allahtan
bakalarndan korunma ve snma isteyenler hem dnya hayatnda hem de ahirette hsrana
urarlar. Allahn emn ve zimmetinden uzak olurlar.
Zulmde srar eden zalimlere meyledip onlara destek olmayn. Aksi halde ate
size dokunur. Gerekte sizin Allahtan baka herhangi bir dost ve koruyucunuz yoktur.
Sonra size yardm da edilmez. ( Hd 113 )
150
Seyyid Kutub, Fizill, Cuma sresinin tefsiri.
70
Melik; ancak kendisine snlan ve kendisinden yardm istenendir.
Buraya kadar incelediimiz Kuran ayetlerinden Allahn dnya hayatnda gerek Melik
olduunu rendik. Aadaki ayetler ise Allahn ahiret hayatnda da Melik olduunu
belirtmektedir:
Gkleri ve yeri gerekle yaratan O'dur ki "Ol" dedii gn (an) hemen olur; sz
gerektir. Sura flenecei gn hkmranlk O'nundur. Grlmeyeni de grleni de bilir. O
Hakim'dir, her eyden haberdardr. ( Enam 73)
O gn onlar meydana karlar, onlarn hibir eyi Allah'a gizli kalmaz. "Bugn
hkmranlk kimindir?" denir. Hepsi: "Gc her eye yeten (Kahhar) ve tek olan (Vahid)
Allah'ndr" derler. Bugn herkese, kazandnn karl verilir. Bugn hakszlk yoktur.
Dorusu Allah, hesab abuk grendir. (Mmin 16-17)
Dnya hayatnda Allahn hkmranln kabul etmeyenler ahirette Onu Kahhar ve tek
Melik olarak kabul edeceklerdir. Dnyada Allahtan baka ilahlar, mabutlar ve efaatiler kabul
edenler, o gn gerei kavrayacaklar. Byk kurtarc diye tandklar kimseler kendilerini yalnz
brakacaklardr. Mstekbirler ve bunlara itaat edenler birbirlerine lanet edecekler. Aralarndaki
btn ilikiler sona erecek ve birbirlerinden kap uzaklamaya alacaklardr.
Melik kelimesinin oulu olan Mulk kelimesi, Kuranda bir yerde srailoullarna
gnderilen komutanlar iin, bir yerde de yeryznde fesat ve bozgunculuk karan yneticiler iin
kullanlmaktadr.
Musa, milletine: "Ey milletim! Allah'n size olan nimetini ann. inizden
peygamberler karm ve sizi hkmdar yapmtr, dnyada kimseye vermediini size
vermitir" (Mide 20)
Mlk kavramn ierdii anlamlar ve Melik isminin Allah iin kullanld ayetleri
Kurandan rendikten sonra Melik isminin anlamlarn yle sralayabiliriz:
71
Melik; yerin, gklerin ve ikisinin arasndakilerin hkimiyet, egemenlik ve
hkmranln elinde bulundurandr.
Melik; zatnda, sfatlarnda ve fiillerinde hibir varla muhta olmayan, fakat her
varln kendisine muhta olduu kimsedir.
Melik; yoktan var ettii her ey hakknda diledii ekilde tasarrufta bulunan zttr.
Melik; hem insanlar yaratan hem de onlarn hayatna ve yaam tarzna mdahale eden
demektir.
Melik; helal ve haram koyan, hakk ve batln snrlarn izen, hidayet ve dalletin
llerini belirleyen demektir.
Melik; insanlar belli bir hedef iin yaratan, onlar babo brakmayan ve neticede
onlar yaptklarndan dolay sorgulayacak olan mutlak hkm ve egemenlik sahibidir.
Melik; hem gerek mabud, akllarn sfatlar konusunda hayrete dt, hayranlk
beslenen, sevgi ve ballk gsterilen, zat his ve duyu organlaryla idrak edilemeyendir, hem de
btn kinatta, dnya ve ahirette tasarruf ve saltanat sahibidir. Btn bu zellikleri tayan Allah
her trl zaaf ve ayptan uzaktr.
Melik; istedii topluma istedii kiiyi peygamber olarak gnderen ve bundan dolay da
asla sorgulanmayandr.
Melik; gklerde ve yerde var olan her canl ve cansz varln kendisini tesbih ettii
kimsedir.
Melik; rnek ve lider mmet olma emanetini diledii topluma veren ve dilediinden de
alandr.
Melik; her trl e, ocuk, ortak ve yardmcdan ber olan ve yaratklarn sahip
olduklar nitelemelerden uzak olandr.
Melik; kendisine ve elisine sayg duyan, zikrini her eyin stnde gren kullarn
dnya ve ahiret hayatnda mkfatlandran, saygszlk yapanlara da ceza verendir.
Melik; hem kyametin balamasnda, hem de kyamette olacak olaylar konusunda tek
sz ve yetki sahibidir.
Rasulullah (s.a.v) ..O her an bir itedir. (Rahman 29) ayetini okudu ve yle
buyurdu:
72
Bir gnah balamak, bir sknty gidermek, toplumlarn bir ksmn yceltip
bir ksmn ise alaltmak Allahn ilerindendir.151
Firavun hanedanndan olup imann gizleyen mmin bir zat: "Ey milletim!
Bugn memlekette hkmranlk sizindir, galip olanlar sizsiniz. Ama Allah'n baskn bize
atnca O'na kar bize kim yardm eder?" dedi. Firavun da: "Ben size kendi grmden
bakasn sylemiyorum. Ben size ancak doru yolu gsteriyorum" dedi. ( Mmin 29)
Allah mlk dilediine verir. Allah her eyi rahmetiyle kaplar ve bilir. (Bakara
247)
Ayette geen Men yeu ifadesi hem Allahn diledii kimselere hem de insanlardan
isteyen kimselere mlkn vereceini belirtir. Allah alp abalayan ve arzulayan insanlara
151
bni Mace 202. bni Hibban1763.
73
saltanat nasip eder. Miskince yatarak dua edenlere Allah mlkn vermez. Allah her eyi ilmi ile
kuatmtr. Hangi ferdin, ailenin ve toplumun nimete layk olduunu bilir. Mlk ve saltanat her
isteyene vermez. alan ve mlk iin gayret edenlere Allah hkmranlk verir. Hangi inan ve
dnceye sahip olursa olsun alan ve inancnn bedelini vaktiyle, malyla ve canyla deyen
kimselere hakimiyet verir. Ama zalimlerin saltanat ilelebet devam etmez. Zulm asla pyidr
olmaz. Mslman da olsa zalimlerin hkimiyeti ebedi deildir. Mlk kelimesini; peygamberlik,
rzk ve baz yetenekler olarak anlarsak Allah bu nimetleri diledii kimselere verir.
1-Baz komutan ve yneticileri Melik ismi ile isimlendirebiliriz. Ama gklerin, yerin ve
arasndakilerin sahibi ve hkimi anlamnda hibir kimseye Melik ismi verilemez. Bu konuda
Rasulllah (s.a.v) yle buyurur:
Allah kyamet gnnde yeryzn avucuna alr, semay da sanda drp katlar.
Sonra da: Ben Melikim! Yeryznn hkmdarlar nerede? der.152
Alllah kyamet gkleri drer ve sa eline alarak yle buyurur: Ben Melikim!
Cebbarlar (zorbalar) nerede? Ben Melikim! Mtekebbirler (byklenenler) nerede? Sonra
yeryzn drerek sol eline alr ve yle buyurur: Ben Melikim! Cebbarlar (zorbalar)
nerede? Ben Melikim! Mtekebbirler (byklenenler) nerede?153
O (Allah) ki, gklerin ve yerin egemenlii Ona aittir; O herhangi bir ocuk
edinmemitir; egemenliinde herhangi bir orta yoktur; nk her eyi yaratan ve her eyi
belli bir yasalar rgsne gre dzene koyan Odur. ( Furkan 2)
152
Buhari, Rikak 44; Mslim, Sfatl Mnafkyn 23. bni Mce, Mukaddime, c, 1, Had. No: 192.
153
Mslim 2788.
154
Buhari, Edeb 114; Mslim, db 20.
155
Mslim, db 21.
156
Kurtub,a.g.e. c. 1, s..376.
157
Musannef/bni Ebi eybe 7/849. Mevdd, Tefhim, c.3, s. 572.
74
sra suresinin 111. ayetini retirdi.158
Bu ayetler, tevhit inancn en kapsaml bir ekilde ileyen ayetlerdir. Allah, bu ayetlerde
kendini zl bir ekilde tantmaktadr. Bu ayetlerde hem Allahn sahip olduu zellikler
belirtiliyor, hem de Ona yakmayan vasflar ifade ediliyor. Ksaca Allahn ne olduu ve ne
olmad aklanyor. Gklerin ve yerin mlknn Ona ait olduu gerei ncelikle gndeme
getiriliyor. Gklerde ve yerde gerek egemenliin, saltanatn ve hkmranln Allaha ait
olduunu ocuklarmza retmeliyiz. ocuklarmza Allah Kuran ayetleriyle tantmalyz.
Kendimize gre birtakm yntem ve metotlarla Allah tantmamalyz. Allah kendisini en gzel
bir ekilde Kuranda tantmtr.
Allah sadece yaratp takdir eden olarak tantmamalyz. Onun ayn zamanda emretme
ve yasaklama yetkisine sahip olduunu da retmeliyiz. Yerin ve gklerin otorite ve
egemenliinin Allaha ait olduunu Kuranla tantmalyz. Sloganik sylemler den kanmalyz.
Mutlak egemenlik, otorite ve hakimiyette Onun hibir ortann olmadn, hayat program
belirleme, hayata karma, emretme ve yasaklama yetkisinin ancak Allaha ait olduunu
anlatmalyz.
Kitabn bir ksmna inanp bir ksmn inkr m ediyorsunuz? Aranzda byle
yapann cezas ancak dnya hayatnda rezil olmaktr. Ahiret gnnde de azabn en
iddetlisine onlar uratlrlar. Allah yaptklarnzdan gafil deildir.
Onlar ahiret karlnda dnya hayatn satn alan kimselerdir, bu yzden azaplar
hafifletilmez, onlar yardm da grmezler.( Bakara 85, 86 )
3-eytan, Hz. Adem ve Havvay asla yok olmayacak bir mlk ve saltanat ile aldatmt.
158
Suyuti/ed-Durrul-Mensur 5/353.
159
Seyyid Kutub, Fi Zill, Th 120. ayetin tefsiri.
75
iin her trl yntem ve taktii kullanyorlar. nsanlara nlerinden, arkalarndan, salarndan ve
sollarndan yaklayorlar.
eytan Allaha: "Beni azdrdn iin, and olsun ki, Senin doru yolun zerinde
onlara kar duracam; sonra nlerinden, arkalarndan, sa ve sollarndan onlara
sokulacam. Onlarn ounu Sana kreder bulamayacaksn" dedi. (Araf 17)
Neticede insanlar Mlk Allahndr. Dnya fani. lm haktr. Hepimiz leceiz gibi
szler sylerler, ama maln ve mlkn klesi olurlar. Allaha kulluk iin deil dnya hayatnn
geici zevklerini elde etmek iin yaar hale gelirler. Allahn mlknde Allahn istedii ekilde
yaamazlar. Onun mlknde Ona isyan edip azgnlk yaparlar. Allahn verdii nimetleri Onun
istedii ekilde harcayp kullanmazlar.
Kim dnyasn severse ahiretine zarar verir. Kim de ahiretini severse dnyasna
zarar verir. Siz fani olan dnya nimetlerine karlk ahiret hayatn tercin edip, stn
tutun.161
Bir adam: Vehn hastal nedir ey Allahn Rasul? diye sordu. Rasulllah (s.a.v) da:
Dnyay sevmek ve lmden holanmamaktr. buyurdu 162
160
Beyhak, 3/ 18- 19.
161
Ahmed, Msned 6/ 71.
76
Vallahi bundan sonra size fakirlik ve yoksulluk geleceinden hi korkmam. Fakat
sizin iin korktuum tek ey; sizden nce gelip geen mmetlerin nne dnya nimetlerinin
yayld gibi, sizin nnze de yaylmas ve onlarn birbirlerini haset ettikleri ve nefsaniyet
gttkleri gibi sizin de birbirinize dmeniz, onlarn helak olduklar gibi sizin de mahvolup
gitmenizdir.163
Kuranda 115 kez geen dnya ve ahiret kelimeleri arasndaki ly u ayet ne gzel
belirlemektedir.
Mslmann izzet ve erefi mal ve mlk sahibi olmasnda deildir. zzet ve eref,
ekonomik ve siyasi kayglardan dolay Allahla ve kitab Kuranla beraberlii devam ettirmek,
bir de Allahn bize emanet olarak verdii nimetleri Onun yolunda harcamaktr.
..Asl eref Allaha, Onun elisine ve mminlere aittir. Ama mnafklar bunun
farknda deillerdir.
Allah byle onurlu ve erefli Mslmanlara dnya hayatnda izzet, eref, yardm ve
zafer verecektir. Ahirette ise byk saltanatlar ikram edecektir.
Ve nereye baksan orada her trl nimet ve byk saltanat grrsn. (nsan 20)
Ey iman edenler! Sizi ac bir azaptan kurtaracak ticareti size gstereyim mi?
Allah'a ve Reslne inanr, mallarnzla ve canlarnzla Allah yolunda cihad edersiniz. Eer
bilirseniz, bu sizin iin daha hayrldr. te bu takdirde O, sizin gnahlarnz balar, sizi
zemininden rmaklar akan cennetlere, Adn cennetlerindeki gzel meskenlere koyar. te en
byk kurtulu budur. Seveceiniz baka bir eyler de var: Allah'tan yardm ve yakn bir
fetih. Mminleri bunlarla mjdele. (Saff 10-13)
162
Ahmed, Msned 2/ 359, 5/ 278. Eb Dvt, Melhim, 5.
163
Tecrid-i Sarih Tercmesi, 8/ 454.
164
Tecrid-i Sarih Tercmesi, 12/ 362.
77
5- Yeryznde bozgunculuk yapan, fesat karan meliklerin kul ve klesi olmamalyz.
Her kim, bir kimsenin zalim olduunu bildii halde, ona yardm etmek iin
onunla birlikte yrrse kesinlikle slam halkas onun boynundan karlr. 165
Durum byle iken bizim baz insanlara balanp onlardan medet beklememiz, Allah
hakkyla tanmadmz gsterir. Kendi kafamza gre efaati listeleri belirlememizin hibir
geerlilii yoktur. Cce insanlar yce tanyp onlarn kurtarclna inanmak tevhid inanc ile
taban tabana zttr.
2-De ki: "Mlkn sahibi olan Allah'm! Mlk dilediine verirsin; dilediinden
ekip alrsn; dilediini aziz klar, dilediini alaltrsn; iyilik elindedir. Dorusu Sen, her
eye kadirsin. (Ali mran 26)
165
Tabern, 1/ 197.
166
Ahmed, Msned, 2/ 190, Hakim, Mstedrek, 4/ 108, Beyhak, 6/ 95.
167
Bkz: Furkan 26.
168
Bkz: Mmin 16.
169
Bkz: Bakara 255.
170
Bkz: Nebe 38.
78
4-De ki: "Allah'n dilemesi dnda ben kendime bir fayda ve zarar verecek
durumda deilim. Grlmeyeni bileydim, daha ok iyilik yapardm ve bana ktlk de
gelmezdi. Ben sadece, inanan bir milleti uyaran ve mjdeleyen bir peygamberim." (Araf
188)
5-De ki: "Allah'n dilemesi dnda ben kendime bir fayda ve zarar verecek
durumda deilim. Her mmet iin bir sre vardr, sreleri sona erince bir an bile
geciktirilmezler ve ne de alnmazlar." (Yunus 49)
Allahm! Sen gklerin ve yerin yaratcs, her eyin melki ve sahibisin Ben
ehdet ederim ki, Senden baka ilh yoktur. Nefsimin, eytann ve ortaklarnn errinden
Sana snrm.171
Sabaha girmi olduk, btn mlk de Allaha aittir. Btn hamdler hibir orta
olmayan Allaha mahsustur. Allahtan baka hibir ilh yoktur ve ldkten sonra dirili
Onadr.172
Geceye girdik. Mlkn tamam Allaha aittir. Btn hamdler hibir orta
olmayan Allaha mahsustur. Allahtan baka ilah yoktur. Dn ancak Onadr.173
4-Peygamberimiz, Hz. Muaza: zerinde da kadar bor olsa dahi okuduun zaman
Allahn seni ondan kurtaraca u duy oku. diyerek u duy retti:
Ey mlkn hakiki sahibi olan, lemlerde diledii gibi tasarruf eden Allahm! Sen
mlk dilediine verir, dilediinden de eker alrsn. Sen dilediini aziz eder, ykseltir,
dilediini zelil klar, alaltrsn. Btn hayr ve iyilik yalnz Senin kudretindedir. Senin
her eye gcn yeter.174
Melik ve Kuddus olan, meleklerin ve Cebrailin Rabbi olan Allah, her trl
eksiklikten uzaktr.176
171
Nes, Gnlk Hayat, c. 2, s.182. Madve Yay. 1996 st.
172
Buhari,Ahlak Hadisleri, c.1 s. 608.
173
Buhari,Ahlak Hadisleri, c.1 s. 608.
174
Ali mran 26
175
Taberani, Mucemus-Sair. c. 2, Hadis No: 393.
79
6- Peygamberimiz (s.a.v), vitir namazn Al, Kfirn ve hls sresi ile klard. Selam
verdii zaman ise defa, ncsnde sesini ykselterek yle derdi:
7- Hz.Aie ( r.a) Peygamber ( s.a.v)in gece namaz iin kalktnda okuduu dua ve
zikirleri yle rivayet eder: Gece kalknca onar kez Allahu Ekber, Elhamdu lillh,
Sbhnallahi ve bihamdihi, Sbhnallahil-Melikil-Kudds, Estafirullah ve L
ilhe illallah der, sonra da on kez yle dua ederdi:
176
Mslim, 1/ 353, Eb Davt 1/ 230.
177
Nes, Gnlk Hayat, c. 2, Had. No: 729.
178
bni Mce, Had.No: 1356. Nes, Gnlk Hayat, c. 2, Had. No: 870.
80
5-el-KUDDUS
Kudds ismi kds kelimesinden ful kalbnda mblaa ifade etmesi iin
tretilmitir. Bu kalpta Arap dilinde sadece Sbbh ve Kudds isimleri kullanlmaktr.
Bazen Sebbh ve Kedds eklinde fel vezninde kullanlr.179
Kds kelimesi, kalp olarak hangi kipe sokulursa sokulsun temiz, pak, mbarek, kutlu,
saf, her trl kusur, ayp ve eksiklikten uzak ve son derece mnezzeh anlamlarna gelir.180
Araplar kendisinden abdest alnp temizlenilen ukur, kova gibi eylere Kades ismini
verirler. Temizlik iin su konan su dolabna da Kdus derler.182
Hem, hata, gaflet, aibe ve gnah ilemekten uzak olduu iin hem de insanlarn manevi
adan temizlenmesini salayan ilhi vahyi getirmesinden dolay Cebraile Rhul-Kudus
denir.183
Hz. Musa ya vahiy gelen temiz ve mukaddes klnm Tuv vadisine el-Vdil-
Mukaddes denir.184
Meleklerin Seni takdis edip dururken demelerinin anlam: Seni tazim eder, ann
yceltir, senin zikrini mriklerin sana nispet ettikleri ve sana yakmayan eylerden arndrarak
kulluk yaparz. demektir. 186
179
Zeccc, tikk esmillah, s. 214.
180
Zeccc, tikk esmillah, s. 214. Kurtub, el-Cmi. c.1, s. 554.
181
bni Mace, Sadkt 17; Fiten 20.
182
Kurtub, a.g.e. c. 1, s. 555.
183
Bakara 87, 253. Mide 110. Nahl 102.
184
Th 12. Nzit 16.
185
Mide 21.
186
Kurtub, a.g.e. c. 1, s. 554.
81
b- Kuranda Kudds isminin getii ayetler:
Kudds ismi, Kuranda iki ayette marife (elif laml) olarak ve Melik isminden sonra
zikredilmektedir. Kudds ismi Kuranda iki gemekle beraber, uluhiyyetin en nemli
vasflarndan birini gsterir.
Gklerde ve yerde olan her ey Melik, Kudds, Azz ve Hakm olan Allah tesbih
eder. (Cuma 1)
Cuma suresinin ilk ayetleri Yahudilerin baz ithamlarna cevap vermek iin gelmitir.
Onlar peygamberliin kendilerine verilmesini bekliyorlard. Rislet grevi Araplardan ve mm
olan Hz. Muhammed (s.a.v) e verilince bunu haset ettiler. Bylece rnek ve nder mmet olma
zellii de kendilerinden alnm oluyordu. Bundan dolay Cebraile kendilerine hakszlk yapt
iddiasyla dman oldular. Allah bunlarn aslsz bu iftiralarna cevap verirken yukardaki ayette
geen drt ismi zikreder.
Allah, Meliktir. Gklerde ve yerde tek sz sahibi Odur. Hibir kimse Onun
peygamber gnderme yetkisine karamaz ve mdahale edemez. nsanlar ve toplumlar zerinde
yegane egemen ve hakim Odur. Peygamberlik grevini istei kiilere verir.
Rabbin dilediini yaratr ve seer, onlar iin seim hakk yoktur. Allah onlarn
kotuklar ortaklardan mnezzehtir, ycedir. (Kasas 68)
Allah, Azzdir. Kimse Ona kar galip gelemez. O mutlak galiptir. Onun gc
karsnda herkes mahkmdur. O, hem izzet ve eref sahibidir hem de izzet ve erefin kaynadr.
Dilediini aziz eder, dilediini de zelil klar. nk mutlak egemenlik, hkimiyet ve otorite Ona
aittir. Herkes Ona muhtatr, ama O hibir kimseye muhta deildir.
De ki: "Ey mutlak egemenlik (mlk) sahibi olan Allah'm! Sen egemenlii
dilediine verirsin, dilediinden ekip alrsn, dilediini aziz klar, dilediini alaltrsn;
btn iyilikler senin elindedir. Dorusu Sen, dilediini yapmaya g yetirensin. ( Ali
mran,26)
Allah, Hakmdir. ncelikle her sznde ve her iinde hikmet sahibidir. Onun hibir
sznde ve iinde abes ve samalk yoktur. Onun kural, yasa ve tercihlerinde hibir batl yoktur.
82
Ayrca Allah hkmetme yetkisine de sahiptir. Yaratma ve emretme yetkisi Ona aittir. nsanlarn
hayatna diledii gibi mdahale etme yetkisine sahiptir. Peygamberlik grevini diledii kimseye
verir. O, her hangi bir konuda karar verdii zaman insanlara tercih ve muhayyerlik hakk yoktur.
Onun buyruuna insanlar kalplerinde bir burukluk hissetmeden gnl huzuru iinde teslim
olmadan mmin olamazlar.
2-Kudds ismi ikinci olarak Har suresinde Allahn isimlerinin bir ksmnn (14)
sraland mehur ayette gemektedir:
Har suresinin sonundaki ayetler Allahn gerek ilh oluunu farkl alardan ele
almaktadr. nce Allahn gerek ilh oluu iki kez zikredilir. Sonra da ilahlnn farkl boyutlar
sralanr. Rahmn ve Rahm isimleriyle Allahn rahmet ve merhamet zelliine dikkat ekiliyor.
Sonra da Onun hkmranlk ve egemenlik vasf zikrediliyor. nsanlarn yanl anlamalarn
nlemek iin de Kudds ismi gndeme geliyor. Allah yeryznn zavall melik ve krallarna
benzemez. O kusursuzdur. nsanlarda bulunan zaaf ve acizliklerden berdir. Allah acizliinden
veya muhta olduundan dolay kullarna kar merhametli deildir. Bu zellik Onun gerek
ilh oluunun en belirgin ifadesidir. Onun her trl eksiklik ve tehlikelerden selamette olmas ve
kullarna bar, mutluluk, ve esenlik vermesi de gerek ilh oluunun bir gstergesidir. Kullarna
gvenlik ve emniyet vermek, onlarn eksikliklerini giderip, kalplerini btnletirmesi de Onun
gerek ilhln ifade eder.
Allah ayn zamanda kullarn grp gzetir. Asla kar klp, malup edilemez.
Kendine gerek anlamda kulluk yapanlara izzet, eref ve onur verir. nsanlar istemese de Onun
baz kurallarna teslim olmak zorundadrlar. O, diledii eyleri zorla da olsa yaptrma yetkisine
sahiptir. O, byklenme yetkisine sahiptir.
Allahn btn bu yetkileri yaratc, kusursuz var edici ve ekil, suret verici olmasndan
kaynaklanmaktadr. Yaratma ve emretme Ona aittir. Yaratan daha iyi bilmez mi? Yeryznn
sahte ilhlarnda bu zellikler kesinlikle bir arada bulunmaz.
83
c-Kudds isminin anlamlar:
Kudds; hibir leke kabul etmeyen ve her trl ayptan tertemiz olandr.
Kudds; her trl ktlk, irkinlik, eksiklikten ber, yaratklardan herhangi birine
benzemekten, kemaline aykr her eyden uzaktr.
Kudds; herhangi bir denk, rakip, e ve alternatife sahip olmaktan stn ve byktr.
Kudds; insanlarn ounun kemal ve stnlk olarak kabul ettikleri her trl vasftan
uzaktr. nk onlar kendi snrl zelliklerine gre deerlendirirler.
Kudds; gayet mukaddes, her aibeden mnezzeh, her vasfnda ekmel, tahdid ve
tasvire smaz.188
Btn bu tanmlardan rendiimize gre Allahn Kudds isminin iki boyutu vardr:
1-Allah, insanlarda bulunan kin, nefret, dmanlk, zulm, hakszlk, cehalet, gaflet,
uyku, uyuklama, zaman ve mekan hudutlaryla snrl olmak gibi btn noksanlk ve acizlik ifade
eden zelliklerden uzaktr.
2-Allah, insanlarn mkemmellik zannettikleri her trl geici, greceli, beer ve izf
stnlklerden uzaktr.
Allah yerde ve gklerde, uzayn ve topran derinliklerinde olan her eyin tek
yaratcsdr. Grdmz ve bildiimiz her yerde bulunan dzen ve istikrar tamamen Allaha
aittir.
187
Halm, el-Minhc f uabil-mn. Nr. H. M. Fde. c. 1, s. 197. Beyrut, 1399/1979.
188
Elmall A. H. Yazr, Hak Dini Kuran Dili, c. 7, s. 3871.
84
phesiz Allah gkleri ve yeri yrngelerinden sapmamalar iin tutar. Eer
onlarn nizam bir bozulursa kendisinden baka hi kimse onlar tutamaz. Muhakkak ki O
Halmdir, balayandr. (Fatr 41)
Ama insanolu hem bedeni hem de ruhi ynden son derece eksiklik ve acziyet
ierisindedir. nsanlar, hayatlarn devam ettirebilmek iin ruhlarna ve bedenlerine zen
gstermek, ihtiyalarn karlamak zorundadrlar. Uykusuz ve susuz asla duramazlar. Allahn
lutfu ve rahmeti olmadan bir an bile yaayamazlar. Hem varolmak iin hem de yaamak iin Ona
muhtatrlar.
Allah ki Ondan baka gerek ilah yoktur. Her zaman diridir. Btn varlklar,
var olabilmek iin Ona muhtatr. Ne uyuklama tutar Onu, ne de uyku. Yerde ve gklerde
ne varsa Onundur. Onun izni olmakszn nezdinde efaat edebilecek olan kimdir? O,
insanlarn gzlerinin nnde olan da, onlardan gizli tutulan da bilir. Oysa O, dilemedike
insanlar Onun ilminden hibir ey edinemez, hibir ey kavrayamazlar. Onun sonsuz
kudreti ve egemenlii gkleri ve yeri kaplar. Ve onlarn korunup desteklenmesi Ona ar
gelmez. Gerekten yce ve byk olan Odur. (Bakara 255)
Allah hem kendisi temizdir, hem de yarattklarn temizlemek ister. Kullarnn kalplerini
Kurann rahmet damlalar ile temizler. Allah, peygamberinin ev halkn ve Meryemi
irkinliklerden temizledii gibi bizleri de tertemiz yapmak ister.189 Zekat ve sadaka vermeyi
emrederek bizim mallarmz temizler.190 Gusl ve namaz abdesti ile de manevi kirlerden
temizler.191Tevbe eden ve temizlenenleri sever.192
189
Ahzab 33.
190
Tevbe 103.
191
Bakara 222, Maide 6.
192
Tevbe 108.
193
Enfal 11.
85
d-Kudds isminin bize ykledii grev ve sorumluluklar:
Takdis, Allah en gzel vasflaryla tanmaktr. Tesbih ise Onu her trl eksiklikten
uzak tutmaktr. Takdis ve tesbihin birleiminden tevhid inanc ortaya kar. Eer bu iki unsurdan
biri eksik olursa tevhid inanc da eksik demektir. Kuranda melekler bu konuda bize rnek olarak
gsterilmektedir.
Halbuki biz seni hamdin ile tesbih ve takdis ediyoruz. ( Bakara 30)
Tesbih ve takdis, Kelime-i Tevhidin zetidir. nce L ilhe diyerek btn ilahlk
iddiasnda bulunanlar reddediyoruz, yani tesbih ediyoruz. Daha sonra da illallah ksmn ilave
ederek Allahn gerek ilah olduunu vurguluyoruz. Bylece takdis grevimizi de zl bir ekilde
yerine getirmi oluyoruz. Allah hakkyla tesbih ve takdis edebilmek byk bir nimettir. Bu
nimeti bize bahettii iin Rabbimize hamdetmemiz gerekir.
Kurann te birine eit olan hls suresi de tesbih ve takdisin alm eklindedir.
Deki: O Allah bir tektir. O hibir kimseye muhta olmayan ama herkesin
kendisine muhta olduu Sameddir.
Allaha iman tesbih ve takdis ile beraber olmaldr. Aksi halde iman tam olarak
gereklemi olmaz. Bugn Allaha iman ettiini iddia edenler baz insanlar Ona ait baz
zellikleri baz ahs, kurum ve kurululara yaktrmaktadrlar. Allahn hkimiyet, razzk, alm
ve egemenlik gibi baz sfatn bakalarna da isnat etmektedirler. Ondan bakalarndan medet
umup yardm istemektedirler. Btn bu durumlar tevhit inanc ile taban tabana elimektedir.
86
Bugn Allah hayatlarnn sadece belirli blmlerine kartrp dier alanlarda Ondan
bakasnn szn dinleyenlerin tevhid inancnda problem vardr. Allahn egemenliini gklere
hasredip, yeryznde Ondan baka mutlak hkmranlar kabul edenler de Allah hakkyla
tanmamaktadrlar. Camide ve Ramazan aynda Allah hatrlayan sonra da Onu hayatlarndan
soyutlayanlar Allah inanlarn yeniden gzden geirmek durumundadrlar.
2-Kutsallk ve mukaddeslik vahiy ile alakaldr. Vahiy getiren melee, vahyin indii
ehre ve vadiye Allah kutsallk izafe etmektedir. Vahiy ile alakas olmayan eyler kutsal olarak
nitelendirilemez. Kutsal ve mukaddes kelimelerini geliigzel bir ekilde herkese ve her eye
kullanamayz. Allahn vahyinin hkim olduu toprak paralar kutsaldr. Vahyin ykledii
grevler ve hizmetler de kutsaldr. Vahyin gndemde tutulduu makam ve mevkiler de kutsaldr.
Kuran daha ilk gelen mesajlarnda Hz. Peygambere (s.a.v) ve bizlere bedenimizi,
kiiliimizi, kalbimizi, ruh durumumuzu ve davran tarzmz temizlememizi emretmektedir.
Ayrca her trl cahiliye dncelerinden ve hayat tarzndan da uzaklamay emretmektedir.
Bu ayette geen siyb kelimesi hem elbise anlamna, hem de beden, kiilik, benlik,
kalp, evre, ruh durum ve davran biimi anlamlarna da gelir.194Kalbi ve davranlar temiz
olmayanlarn kulluklar da temiz olmaz. Allah ibadetteki temizlikten nce inan ve dncedeki
temizlie itibar eder.
Halkn senin aleyhinde syleyebilecei her eye sabrla katlan ve onlardan uygun
ekilde uzakla. (Mzzemmil 10)
194
Muhammed Esed, Kuran Mesaj, Mddessir suresi 4-5. ayetin dipnotu.
195
Tevbe 28.
87
4-badetlerimizin de temiz olmas gerekir. Allah irk ve riyadan uzak olmayan ibadetleri
katna ykseltmez.
Allah kendisine yaplmayan ibadeti kabul etmez. irke bulanm bir ibadet eklini de
kendisine yaplm olarak deerlendirmez. badet ve itaatlarmz hem sadece Allah iin, O dedi
diye yapacaz, hem de Onun istedii ekil ve modelde yapma gayreti ierisinde olacaz.
Kulluk yap da nasl yaparsan yap mant ierisinde olmamalyz. badet hayatmz her trl
fikri ve ameli bidat ve hurafelerden arndrmalyz. Bu dini Allah gndermitir. O halde bu din
Onun istedii ve erefli elisinin hayatnda uygulad ekilde yaanmaldr. Bunun
gereklemesi iin Kuran anlayarak ve ayetler zerinde dnerek okumalyz. Hz.
Peygamberin ibadet ve kulluk hayatn Onun hadislerinden renmeliyiz.
5-Allah temiz ve ho bir hayat yaayanlar cennette esenlik ve ho bir karlama ile
karlayacaktr. ehvetlerin esiri, kulu klesi olmaktan uzak bir hayat yaayanlar cennette her
trl skntdan uzak ebedi bir hayat yaayacaklardr.
Orann neresine baksan, nimet ve byk bir saltanat grrsn. zerlerinde ince
yeil ipekli, parlak atlastan elbiseler vardr; gm bileziklerle sslenmilerdir. Rableri
onlara tertemiz iecekler iirir. (nsan 20-21)
196
Mslim, Zekat 65; Tirmizi, Edeb 41; Drim, Rikk 9.
88
Kitap ehlinden ve ortak koanlardan inkarclar, kendilerine apak bir belge,
iinde kesin ve en doru hkmlerin bulunduu arnm sahifeleri okuyan, Allah katndan
bir Peygamber gelene kadar dinlerinden vazgeecek deillerdi. (Beyyine 1,2,3)
1- Peygamberimiz (s.a.v), vitir namazn Al, Kfirn ve hlas sureleri ile klard.
Selam verdii zaman ise defa, ncsnde sesini ykselterek yle derdi:
Her sabah Allahn baz grevli melekleri; Ey Yaratklar! Melik ve Kudds olan
Allah tesbih edin diye seslenirler. 199
197
bni Mace, Sadkt 17; Fiten 20.
198
Nes, Gnlk Hayat, c. 2, Had. No: 729.
199
Mecmeuz-Zevid 10/ 94.
200
Mecmeuz-Zevid 10/ 331.
201
Mslim, 1/ 353, Eb Davt 1/ 230.
202
Mecmeuz-Zevid 10/ 128.
89
6-Hz.Aie ( r.a) Peygamber ( s.a.v) in gece namaz iin kalktnda okuduu dua ve
zikirleri yle rivayet eder. Gece kalknca onar kez Allahu Ekber, Elhamdu lillh,
Sbhnallahi ve bihamdihi, Sbhnallahil-Melikil-Kudds, Estafirullah ve L
ilhe illallah der, sonra da on kez yle dua ederdi:
203
bni Mce, Had.No: 1356. Nes, Gnlk Hayat, c. 2, Had. No: 870.
90
6-es-SELAM
1- Allahn ismi
2- Selmet
Mal ve can selmeti temin edildii iin sulh ve anlamaya da silm denir.205
Dnyann her trl skntlarndan uzak olduu iin cennete de Drus-Selm ismi
verilir.206
Kendini Allaha teslim eden, Allahn selamet verip azaptan koruyaca kimseye de
Mslman denir.
Ayp ve kusurdan selamette olduu iin doru sze de Selm ifadesi kullanlr.208
Genel olarak Araplar sz ve konumay bitirmek veya o ortam terk etmek, oradan
uzaklamak iin selm kelimesini kullanllar.209 u ayetteki selm kelimesi de ayn anlamdadr.
204
Zeccc, tikk esmillah, s. 215.
205
Enfal 61.
206
Yunus 25. Enm 127.
207
Mide 16.
208
Zeccc, a.g.e. s. 217.
209
Zeccc, a.g.e. s. 221.
91
Cahillikte srar edenler onlara satatklar zaman Selm der geerler. (Furkan
63) Onlara karlk vereceiz diye uramazlar. Onlar ve o ortam hemen terk ederler.
Slm kk Kuranda insanlar iin kullanld zaman Szle esenlik, baar, gven,
emniyet ve kurtulu dilemek210, Allaha nisbet edilince ise Hem her trl eksiklikten selamette
olan hem de esenlii bizzat gerekletiren anlam tar. 211
Selm kelimesini elif lml (marife) ve Allahn ismi olarak Kuranda sadece Har
suresinde Esm-i Hsnnn bir ksmnn sayld ayette grmekteyiz.
Selm kelimesi isim olarak Allah iin kullanld zaman mahlkatn maruz kald
lm, yokluk, eksiklik, kusur, ayp gibi durumlardan ve afetlerden selmette olan anlamna gelir.
Ayrca selm ismi; mahlkata selamet yayan, dostlarn her trl skntdan ve azaptan
uzaklatran eklinde de anlamlandrlr. Hz. Peygamber (s.a.v)in namazda selmdan sonra
okuduu u dua da bu anlamlar teyid eder:
Kurtard, selamete ulatrd anlamna gelen selleme fiili Kuranda sadece Allah iin
kullanlr.213
210
Nisa 94. Meryem 47. Nr 27, 61. Ahzb 56.
211
Mide 16. Ynus 25. Hd 48. Meryem 15.
212
Mslim, Mescid 136. Tirmz, Salt 224. bni Mce, kme, 32.
213
Enfal 43.
92
Selm; her trl eksiklikten bizzat kendisi salim olandr.
Selm; her selametin menba (kayna) kendisi ayp, kusur ve tehlikeden salim olduu
gibi, kendisinden selamet umulan ve esenlik arayanlar selamete erdirendir.214
Selm; insanlara skntlara kar kendini mdafaa edebilecek organlar baheden, onlar
verdii gdalarla alktan kurtaran, eitli tedavi yntemleriyle hastalklardan ifaya kavuturan,
ilimle cehaletten kurtaran, akl vererek delilikten koruyan, tevhid inanc ile kfr ve irkten
koruyan, Kuran indirerek hak yola ulatran, iman nimetiyle cehennem azabndan kurtaran,
nder ve lider olarak Hz. Muhammedi gndererek bizleri her trl tehlikeden selamette klan,
kalplerimizi slama aan, nuruna ve inayetine hidayet eden, kendisi de selamette olan, selametin
tek kayna, emniyet ve selamete layk olan kullarn emniyet ve selamette klandr.
Allah Tel, her trl ayp ve noksanlktan uzak olduu iin, bu isimle isimlendirilen
herkesten daha ok Selam ismine layktr. Her bakmdan gerek Selam Odur. Mahlkat,
izaf/ greceli olarak Selamdr. O, zatnda akla hayale gelebilecek her trl ayptan ve
noksandan salimdir. Fiillerinde her trl ayptan, noksanlktan, erden, zulmden ve hikmet d
gerekleecek her davrantan salimdir.. O, arkadatan, evlattan berdir, ortaktan berdir.
Bu sebeple Onun sfatlarn tek tek incelediin zaman her bir sfatn kemaline aykr
olan eylerden sAlm olduunu grrsn. Onun hayat, lmden, uyku ve uyuklamadan, kendi
kendine var oluu ve kudreti yorgunluktan ve bitkinlikten, ilmi kendisinden bir eyin gizli
kalmasndan veya unutkanlk veya dnme veya hatrlama ihtiyacndan; iradesi, hikmet ve
maslahat dna kmaktan, szleri yalan ve hakszlktan berdir/uzaktr. Bilakis Onun szleri
tamamen doruluk ve adalettir.
Zenginlii herhangi bir ekilde bakasna muhta olmaktan uzaktr. Bilakis Onun
dndaki her ey Ona muhtatr ve O hibir kimseye muhta deildir.
Allahn hilmi, aff, msamahas, mafireti ve cezas herhangi bir ihtiyatan, zilletten
veya bakalarndan olduu gibi her hangi bir yapmacklktan uzaktr. Bilakis bunlarn hepsi
Onun keremi ve ihsandr.
214
Elmall, a.g.e. c. 7 s. 4872.
215
Neml 59.
93
Ayn ekilde Allahn azab, intikam, iddetle yakalay, sratle cezalandrmas,
zulmden, kinden, dmanlktan ve kabalktan uzaktr. Bilakis tamamen hikmet ve adaletten
dolaydr. Onun ihsan, sevab ve nimeti vlmeye layk olduu gibi azab ve cezas da vlmeye
layktr. Eer sevab ve mkfat azabn ve cezann yerine koymu olsayd bu Onun hikmetine ve
izzetine aykr olurdu. Cezay yerinde uygulam olmas Onun adaleti, hikmeti ve izzetindendir.
O, kendisini tanmayan dmanlarnn zannettikleri hikmetine muhalif eylerden uzaktr.
Allahn kazas ve kaderi abesten, zulmden, hakszlktan ve sonsuz hikmetine aykr bir
ekilde vuku bulma vehminden uzaktr.
Allahn verdii nimetler herhangi bir karlktan veya nimet verdii kimselere muhta
olmaktan beridir. Onun nimeti vermemesi ve ksmas da cimrilikten veya fakirlik korkusundan
dolay deildir. Bilakis Onun vermesi bir karlk ve ihtiya sebebiyle deil, srf ihsanndandr.
Vermemesi de acizlii veya cimriliinden deil srf hikmet ve adaletindendir.
Allahn arn istiva etmesi, kendisini tayacak veya zerinde ykselecei herhangi bir
eye muhta olmaktan berdir. Bilakis ar da Ona muhtatr, ar tayan meleklerden de ve baka
eylerden de mstanidir. Bu istiva, herhangi bir snrlamadan, ara veya baka bir eye ihtiya
veya Hakk Tely bir eyin kuatmas aibesinden uzaktr. Bilakis Allah var iken ar mevcut
deildi ve ona muhta da deildi. O, her eyden mstanidir ve vlmtr. Onun egemenliinin
ve galibiyetinin bir gereidir.
Allahn her gece rahmetiyle dnya gne inmesi, Onun ululuuna ve her eyden
mstani oluuna zt gelecek durumlardan mnezzehtir. Rabbimiz, kemaline zt gelen her eyden
ycedir ve uzaktr.
Allah dost edinmeyi mutlak manada reddetmiyor, bilakis acizlik sebebiyle dost
edinmeyi reddediyor.
216
bnul-Kayyim, Bediul-Fevid, c. 2, s. 150- 152.
94
d-Selam isminin bize ykledii grev ve sorumluluklar:
Mminler ise Allah her trl eksiklikten uzak tanrlar. Allahn hkimiyetini hayatn
her blmnde kabul ederler. Allahtan baka hayata karacak, hayat dzenleyecek hkim ve
egemen gleri kabul etmezler. Bireysel, ailevi, toplumsal, ekonomik ve siyasi hayatlarnda
Allah tek hkim ve hkmran g olarak kabul ederler. Kitabnn ve yasalarnn tamamn hayat
program olarak kabul ederler. Allaha olan sevgileri ok iddetlidir.
3-slam dini Allahn selam isminin bize ynelik bir yansmasdr. slam, kiinin
benliini, hayatn, enerjilerini ve kabiliyetlerini Allaha teslim etmesidir. Allah slamdan baka
bir din indirmemitir. Bizlerden ancak din olarak slam kabul edecektir. slam d batl din ve
ideolojileri benimseyenlerin dinlerini Allah kabul etmeyecektir.
Kim Allaha teslimiyetten baka bir din ararsa bu kendisinden asla kabul
edilmeyecek ve o, ahirette kaybedenlerden olacaktr. (Ali mran 85)
95
Mslman elinden ve dilinden dier insanlarn emin ve gvencede olduu
kimsedir.217
Dnyada gzel bir hayat yaayan, Rabbine kulluk edip salih ameller ileyen mminler
ahirette Allah onlardan raz, onlar da Allahtan raz olarak cennete gireceklerdir. Allah samimi
kullarnn cennette karlaacaklar ortam Kuranda yle haber verir:
Ama imana eriip doru ve yararl iler yapanlar, iinde akarsularn aldad
has bahelere sokulacaklar ve orada Rablerinin izniyle Selam ile karlanp
yaayacaklar. (brahim 23)
217
Mslim/man 4. Ebu Davud/Cihad, Hadis No: 2481.
96
kavuabilirler. Ama onlarn ileri ve hayatlar darmadanktr. Hayattan zevk almazlar. Srekli
kendilerini fakir grrler. Gzleri hep zenginlikte ve zenginlerdedir. Allah onlara yaama sevinci
vermez.
mmetim dnyaya fazlasyla deer verirse slamn heybeti onlardan ekilip alnr.
yilii emretme ve ktlkten sakndrma grevini mmetim terk ederlerse vahyin
bereketinden mahrum braklr. Birbirlerine dil uzatnca da Allah katndaki deerleri
der.218
Yegne hedefi ahiret olanlarn kalplerine Allah zenginlik duygusunu koyar. Dnya
ilerini ayarlar. Onlar Bst ve deersiz eylerin kulu-klesi olmaktan korur. Dnyalarn da
mamur eder, ahiretlerini de.
Herkesin insanlar dnya nimetlerine ard u ortamda biz insanlar selamet yurdu
olan cennete aracaz. Gerek kurtuluun cennette olduunu, dnyadaki kurtulularn
geiciliini izah edeceiz.
6-Cahillikte direnen insanlar bize satatklar zaman onlara Selam deyip geeceiz.
Onlar muhatap olarak kabul etmeyeceiz. Cahillikte srar eden kulan, gzn ve kalbini
dorulara kapam olan kimseleri muhatap almak onlara deer vermek demektir. Gerekleri
anlamak istemeyen nyargl ve pein fikirli kimselerin satamalarna itibar etmeden onlara
esenlik, bar ve mutluluk dolu szler syleyerek ekip gitmeliyiz. Syleyecek sz olmayan
kapasitesiz insanlar bakalarna satarlar, sverler. Onlara satamak onlarn seviyesine dmek
demektir.
slam toplumu iinde selm yaymak, hem Allah'n emri ve hem de Hz. Peygamberin
snnetidir. Bir yette yce Rabbimiz yle buyurur:
"Ey inananlar! Evlerinizden baka evlere izin almadan, seslenip sahiplerine selam
vermeden girmeyiniz. Eer dnrseniz bu, sizin iin daha iyidir" (Nr 27)
"Size bir selm verildii zaman, ondan daha iyisiyle selam verin veya aynyla
karlk verin..." (Nisa 86)
218
Camius-Sair 416.
97
Hz. Peygamber (s.a.v) de, birok hadislerinde selamn nemi ve yaygnlatrlmasnn
gerei zerinde durmutur.
Bir sahabi Hz. Peygamber (s.a.v)'e: "slamn hangi ii daha hayrldr" diye
sorduunda, Rasulullah yle buyurmutur:
"Olum! Ailenin yanna girdiinde selm ver ki, sana ve ev halkna bereket
olsun." 223
Akam yatp sabahleyin kalkldnda da, evde bulunan herkese karlkl selm verip
almak gerekmektedir. Byle davranmakla, karlkl olarak Mslmanlarn birbirlerine salk,
huzur, bar ve esenlik dilemesi gereklemi olur. Bir aile ve toplum fertlerinin, birbirlerine
bundan daha iyi bir dilekte bulunmalar dnlemez.
219
Buhari, man, 6-20
220
Rudn, Cemul-Fevid, c. 1, Had. No:68.
221
Mslim, man, 93
222
Eb Davd, Edeb, 133
223
Tirmiz, stizn, 20
224
Nur 61.
98
7-el-MMN
Mmin isminin kk olan Amene fiil olarak sadece bir ayette Allah iin kullanlr.
Burada emin klmak, gven ve gvence vermek anlamndadr. Allahn biz insanlara
bahettii en byk nimet bizleri alktan doyurup beslemesi ve deiik korkulardan emin
klmasdr.
Mmin kelimesi Allahn ismi olarak sadece Har suresinde zikredilmektedir. imdi
Kuranda geen emn ve mmin kelimelerini farkl boyutlaryla incelemeye alalm:
225
Zeccaci, a.g.e. sayfa 221-223.
99
Allah beni doru yola eritirmiken O'nun hakknda benimle tartmaya m
kalkyorsunuz? (Enam 80)
Allah' bulan kii nasl korkabilir? Allah'n gcnden baka tm gler ciddiye bile
alnmayacana, O'nun otoritesinden baka bir otoriteden korkulmayacana gre, Allah' bulan
kii, neden ve niin korkabilir ki?
Ancak, derin iman ve iten teslimiyeti nedeniyle brahim (a.s) Allah'n serbest iradesini
ve her eyi kapsayan bilgisini de gz ard etmeden szne yle devam ediyor:
Meerki Rabbim hakknda bir ey dilemi olsun. Rabbimin bilgisi her eyi
kuatmtr. Hl dnmyor musunuz? (Enam 80)
Allahn hakknda size hibir delil indirmedii eyleri Ona ortak komaktan siz
korkmazken ben nasl olur da sizin Allaha ortak kotuklarnzdan korkarm? O halde
biliyorsanz syleyin bana, iki gruptan hangisi kendisini daha ok emin hissedebilir?
(Enam 81)
Bu, kendisine gvenen ve u varlkta yer alan gerekleri kavrayan mminin mantdr.
Korkmas gereken biri varsa bu, brahim (a.s) olmayacaktr. Korku duymas gereken, Allah'n
ipine smsk sarlan ve bylece yoluna devam eden mmin olmayacaktr. Bir mminin ne olursa
olsun bu aciz tanrlardan korkmas dnlemez. Kimi zaman yeryznde zorba diktatrler
eklinde beliren bu tanrlar, yce Allah'n gc karsnda dikkate bile alnmayacak derecede
zayftrlar. Onlar, yce Allah'n kendilerine bir yetki ve g vermedii canl cansz eyleri Allah'a
ortak komaktan korkmadklar halde, brahim (a.s) bu aresiz sahte tanrlardan korkar m? O
halde, iki gruptan hangisi daha gvencededir? Allah'a inanp ortaklar reddeden mi, yoksa hibir
yetkisi ve gc bulunmayan eyleri Allah'a ortak koan m? ayet biraz bilgileri ve anlaylar
varsa sylesinler bakalm, hangi grup kendini gvencede hissetmeyi hak etmitir?226
man edip imanlarna zulm (irki) kartrmayanlar var ya; ite onlar iin
emniyet ve gven vardr ve onlar doru yolu bulanlardr. (Enam 82)
nananlar ve kendilerini btnyle Allah'a adayanlar, gerek kulluk, gerek boyun eme
ve gerekse yneli noktasnda bu inanlarna irki bulatrmayanlar... te gvencede ve emniyette
olma bunlarn hakkdr. Allah onlarn imanlarn tasdik eder. Dnya hayatnn Basit ve baya
deerlerine kul kle olmaktan korur. Her trl stres ve bunalmdan uzak tutar. Azgnlarn ve
zalimlerin korkularndan ve onlarn tuzak ve komplolarndan emin klar. Yeryznde yaygn olan
batl din ve ideolojilerin etkisinden ve sultasndan gvencede klar. Doru yolda olanlar da
bunlardr.
226
Fi zilalil-Kuran/Seyyid Kutup Enam suresi 81 ayetin tefsiri.
100
rneklendiriliyor:
Hi kukusuz Allah onlarn kendisini bir yana brakp ne gibi eylere taptklarn
bilir. O stn iradelidir ve her yapt yerindedir.
Bu, varlk lemindeki glerin gerek mahiyetini gzler nne seren son derece
gereki ve o kadar da ilgin bir tasvirdir. Ne yazk ki, insanlar zaman zaman bu gerei
unuturlar. Bu yzden, tm deerlere ilikin lleri karr, btn balarla ilgili dnceleri
karmak hale gelir, ellerindeki tm kriterler bozulur. Ne tarafa gideceklerini, neyi alp neyi
brakacaklarn bilmez hale gelirler:
Varlk lemindeki glerin gerek mahiyetini bilmeyen insanlar btn bu maddi glere
aldanrlar. Fertlerin, toplumlarn ya da emperyalist devletlerin elindeki bu gler onlarn gzlerini
kamatrr, balarn dndrr. Lambann etrafnda dnen, atein cazibesine kaplp iine den
pervane gibi bu gz alc, bu ba dndrc maddi glerin etrafnda dnp iinde kaybolup
giderler.
Allah'n himayesinden baka bir himaye, O'nun gvenilir korusundan baka bir snak,
O'nun sarslmaz gcnden baka bir destek yoktur.
Kur'an- Kerim bu byk gerei m'min kitlenin ruhuna yerletirmeye byk zen
gsterir. Bylece m'min kitle, yoluna dikilen tm glerden daha stn bir duruma gelir.
Yeryznde byklk taslayan zorbalar ayaklarnn altnda ezilir, kaleler ve burlar nnde birer
birer yklr.
101
Kukusuz bu byk gerek, o zaman btn ruhlara yerleip, kalplere kk salar, kana
kararak damarlarda dolamaya balar. Sadece dille sylenen bir szden ibaret kalmaz.
Tartmalara sermaye olacak bir sorun olarak da alglanmaz. Tam tersine son derece ak ve
anlalr bir gerek olarak ruhlara yerleir. Duygu ve dncelerde bu gerein dnda bir fikir
dolamaz.
Birok bask ve ikenceden geen, aldatma ve batan karmalarla kar karya kalan
mminleri, eitli glerle yeryzne geldiklerinde bu byk gerein zerinde durmal ve onu
hibir zaman akllarndan karmamaldrlar. Bu glerin bir ksm onlar dvmek, ezmek
isteyecektir. Kimi onlar aldatmaya, satn almaya alacaktr. Ama bu glerin tm de Allah'a
gre rmcek a konumundadr. nan sistemi asndan da yledir. Fakat mminlerin
benimsedii inan sisteminin doru olmas, varlk lemindeki glerin gerek mahiyetini bilmesi,
salkl lp deerlendirmesi arttr.
"Hi kukusuz Allah onlarn kendisini bir yana brakp ne gibi eylere taptklarn
bilir." (Ankebut 42)
Onlar Allah' bir yana brakp dost edindikleri kimselerden yardm istiyorlar. Oysa yce
Allah onlarn dost edindikleri bu dzmece tanrlarn gerek durumlarn ok iyi biliyor. Bu
gerek, adan rl yuvasna snan rmcek rnei ile tasvir edilmiti.
"O stn iradelidir ve her yapt yerli yerinde olandr." (Ankebut 42)
stn ve dilediini yapabilen biricik egemen g O'dur. O'dur bu varlk lemini en ince
noktasna kadar planlayp ynlendiren. 0'nun her yapt yerindedir.
Nitekim kalpleri ve akllar gerei alglamaya kilitli Kurey kabilesine mensup bir grup
mrik, bu rnei kmsemi, alay konusu yapmlard. "Muhammd'in Rabbi sinekten,
rmcekten sz ediyor" demilerdi. Bu artc tasvir, duygularn sarsp harekete geirmemiti.
nk onlar akllarn kullanmyor, gerekleri bilmiyorlard! "Onlarn anlamn alimlerden
bakas kavrayamaz."227
"Allah kimi doru yola iletmek isterse gsn slm'a aar. Kimi de saptrmak
isterse gsn sanki ge kyormu gibi, dar ve tkank yapar. Bunun yan sra Allah,
inanmayanlar irenlie mahkm eder." (Enam 125)
Allah kime doru yolu takdir ederse -doru yola ulamay isteyen ve deneme amacyla
kendisine verilen seme zgrl arasnda O'na ynelen kiiye ilikin geerli kural uyarnca-
"gsn slm'a aar" ufkunu geniletir, kolaylkla ve istekle slm' kabul etmesini salar.
Onun hareketlerini ynlendirir, ona gven verir. Bylece slm'la huzur ve rahata kavuur.
Kimin iinde sapklk dilerse -doru yoldan kaan ve ftratn ona kapatan kimsenin
sapmasna ilikin geerli kural uyarnca- "gsn sanki ge kyormu gibi, dar ve tkank
yapar." O doru yola kapaldr, duyu organlar krelmitir, bu yzden slm' kabul etmekte
zorlanr, sklr; "Sanki ge kyormu gibi." Bu ge ykselirken meydana gelen nefesin
227
Fi zilalil-Kuran/Seyyid Kutup Ankebut suresi 41-43 ayetlerin tefsiri.
102
daralmas, gsn sklmas ve baygnlk geirilmesi gibi somut bir ekilde ifade edilen psikolojik
bir durumdur. Gerekte ayette geen Yessa adu, kyor kelimesinin yaps da bu zorluu,
tkanmay ve abay ifade etmektedir. Vurgusu da tm bunlar akla getirdii gibi gzler nne
serilen sahne pratik durum ve bir tek melodideki bu szl ifadesiyle de uyum oluturmaktadr.
te byle... Yce Allah'n kaderinin doru yola ulamasn istediinin gsn amak
ve saptmasn istediini zora sokmak, abalatmak ve eziyet etmek eklinde cereyan etmesi gibi...
Allah inanmayanlar bu ekilde azaba mahkm eder. Ayette geen "Rics" kelimesinin bir anlam,
azap olduu gibi biri de irenliktir. Her ikisi de sahnede yer alan azaba renk katmaktadr. Bu
sahne giderek azaba bulamakta, ona dnmekte, en sonunda, ondan ayrlmaz bir duruma
gelmektedir. fadede verilmek istenen mesaj da budur zaten.228
Bu ayet kfirlerin durumlarn ve akbetlerini hareket ve canllk dolu ilgin bir sahnede
canlandryor.
Bu sahnede, ortal karanlk kaplyor. Engin bir denizdeki dehet verici korku
somutlatrlyor. st ste binen dalgalar, onlar da rten bulut... Bylece karanlklar birbirine
biniyor. yle ki, insan elini gznn nne uzatsa korku ve karanln iddetinden onu fark
etmez bile.
Hi kukusuz kfr yce Allah'n evrende alayan nurundan kopuk bir karanlktr.
Kalbin en yakn, en basit bir hidayet belirtisini gremedii bir sapklktr. Huzur ve gvenin
bulunmad korkulu bir ortamdr.
Allah'n nuru kalp iin hidayettir, basiret akldr, ftratn Allah'n gklere ve yere
egemen kld evrensel yasalar sistemine balanmasdr, yine ftratn gkleri ve yeri bryen
Allah'n nuru ile bulumasdr. Kim bu nura balanmamsa o, dalmas sz konusu olmayan bir
karanlk iindedir, huzur ve gvenden yoksun karanlk bir ortamdadr, dn olmayan bir
sapklk iindedir. in sonu insan yok olmaya, azaba srkleyen bo bir seraptr. nk inan
sistemine dayanmayan amelin geersiz olmas sonucu, imansz iyilik de olmaz. Gerek yol
gstericilik, Allah'n yol gstericiliidir. Esas nur Allah'n nurudur.229
Allah, inanp yararl iler yapan ve mallaryla ve canlaryla cihad eden kullarn yr ve
yardmsz brakmaz. Onlar her trl korku ve endielerden emin klar.
a- Allah Hz. Musay Firavna gnderirken ona emniyet duygusu bahetmiti. Onu
korkulardan gvende klmt:
228
Fi zilalil-Kuran/Seyyid Kutup Enam suresi 125. Ayetin tefsiri.
229
Fi zilail-Kuran/Seyyid Kutup Nu sursi 40. Ayetin tefsiri.
103
b-Allah Huneyn gnnde de kendi yolunda cihad eden Peygamberine ve inananlara
yardm etmiti:
Gerekten Allah size birok yerde, birok olayda olduu gibi Huneyn Sava
gn de yardm etti. Hani o gn sayca ok oluunuz hounuza gitmi, bbrlenmenize yol
amt da bu okluunuz size hibir yarar salamamt; yeryz, onca geniliine ramen
size dar gelmiti de sonra arkanz dnp kamtnz.
Bu savata Mslmanlar, ksa tarihlerinde ilk defa on iki bin kiilik bir orduyu bir araya
getirebildiler. Bu say okluu marmalarna yol at. Bu yzden zafere ulamann bata gelen
sebebini gz ard ettiler. Bu sonucun da yce Allah, savan ilk aamasnda balarna bozgun
getirerek tekrar O'na ynelmelerini salad. Arkasndan Peygamberimizin yanndan ayrlmayarak
direnmeye devam eden, O'nun etrafnda smsk kenetlenen bir avu mmin grubun abalar ile
bozgunu zafere dntrd.
yette bu sava sahnesini hem somut tablolar ile ve hem de duygusal reaksiyonlar ile
gzlerimizin nne getiriyor. Ayeti yeniden okuyalm:
Bu gven duygusu sanki kaftan gibi iniyor ve yuvalarndan darya frlayacak gibi
rpnan kalpleri yuvalarna oturtuyor ve kaynaan duygularn durdurulmalarn salyor.
Okumaya devam ediyoruz:
c- Allah batl din ve ideoloji sahipleriyle mcadele edenlere i huzur ve gvence verir.
Gerekten mminlerin karsnda her zaman batl temsil eden inkarc bir grup
varolmutur. Bunlar Allaha samimi bir kalple ynelen mminleri doru yoldan evirmeye,
kendi batl din ve ideolojilerine uymaya armlardr. Bu ardan yz evirenleri ise eziyetin
104
her trlsyle tehdit etmilerdir. Allah byle zamanlarda kfrn abalarn boa karm ve
mminlere her ynden yardmc olmutur.
M'min hibir zaman marp azmaz. Kendi gururu incindi diye kzmaz m'min.
Aksine, Rabbi ve dini uruna kzar. Kendisine sakin ve huzurlu olmas emredildiinde, kalbi
titrer, honutluk ve huzur iinde boyun eer. Dolays ile m'minler takva szcne daha layk
ve ehil idiler. Yce Allah'n onlarn kalbine i huzuru indirip takva yerletirme ihsan yannda bu
takva ile nitelenmeleri de Rabb'lerinden m'minlere bir baka vgdr. Gerekten m'minler
bunu yce Allah'n ls ile ve tankl ile hak etmilerdi. Yce Allah'n ilmi ve takdirinden
kaynaklanan nceki ereflendirmeye ek olarak bu da bir baka ereflendirmedir.
d- Allah kendi yolunda hicret edenlere yardm eder, onlarn kalplerine gven indirir:
Ayetin ak iinde Peygamberimiz ile dostu Ebu Bekir'in bu garip yolculuklar, somut
bir sahne aracl ile gzlerimizin nne getiriliyor.
Kureyliler de pelerine dm, izlerini sryorlard. Hz. Ebu Bekir, o kritik saatlerde
endielidir. Endiesinin konusu kendisi deil, arkadadr. Allah dmanlar, varlklarnn farkna
varacaklar ve sevgili dostunun canna kyacaklar diye korkuyor. O srada endie dolu bir sesle
Peygamberimize yle fsldyor; "Eer kapdakilerden biri ayann ucuna baksa bizim
ayaklarnn altnda olduumuzu grverecek!" Peygamberimiz (s.a.v) yce Allah'n kalbine
indirdii huzurun rahatl iindedir, dostunun korkusunu datmak ve gnlne gven serpmek
zere ona u karl veriyor; "Ya Ebu Bekir! Sen bu iki kiiyi ne sanyorsun? Onlarn
ncs Allah'tr."
Peki, en sonunda ne oldu? Maddi gcn tm kar tarafta, Peygamberimiz ile dostu bu
gten tamamen yoksun olduklar halde nasl bir kbetle karlald? Zafer, yce Allah'n, insan
gz ile grnmez askerlerle desteklendii tarafn oldu; kfirler ise bozguna, utandrc ve onur
krc bir yenilgiye uradlar.
105
Yce Allah'n sz, doal olarak ve ilke baznda stndr, belirli bir itici desteine
muhta deildir. "Yce Allah stn iradelidir" dostlarn kesinlikle yzst brakmaz; "Her
yapt yerindedir". Zaferi hak edenlerin, onu elde edecekleri uygun zaman nceden plnlar.
Allahn emniyet vericilii ahiret hayatnda da aka ortaya kacaktr. man edip salih
amel ileyen kullarnn yardmna koacak, onlar himaye edecek, btn korku ve tehlikelerden
emin klacaktr. Allah, kullarnn hem dualarna cevap verir hem de onlarn hata, kusur ve
gnahlarn balayarak onlara emniyet ve huzur baheder.
Sura frld gn, Allah'n diledikleri bir yana, gklerde olanlar da yerde
olanlar da, korku iinde kalrlar. Hepsi Allah'a boyunlar bklm olarak gelirler.
Dalar yerinde donmu gibi durur grrsn, oysa onlar bulutlar gibi geerler.
Bu her eyi salam tutan Allah'n iidir. Dorusu O, yaptklarnzdan haberdardr.
Kim bir iyilik getirirse ona daha iyisi verilir. Onlar o gnn korkusundan
gvendedirler. (Neml 87-89)
Ayrca, o gn iin alm ve oradaki baars iin gerekli hazrlklar dnyada yapm
olduklarndan memnun ve mutlu olacaklardr. Dolaysyla, tm enerji ve kabiliyetlerini sadece
230
Fi zilalil-Kuran/Seyyid Kutup Tevbe 40. Ayetin tefsiri.
106
madd baarlar elde etmek iin harcayan ve bundan sonra baz n hazrlklar gerektiren baka bir
hayatn da olacan hi dnmemi olan kimseler gibi aptallap armayacaklardr.
Onlarn aksine mminler, hayatn meru olmayan kar ve arzularn bugn iin terk
etmi ve onun geici zorluk ve meakkatlerinin stesinden gelmi olduklarndan memnun ve
mutlu olacaklardr. Yaptklarnn mkfatlarndan da mahrum edilmeyeceklerdir.
Allah'a kar gelmekten saknm olanlar ise gvenli bir yerde, bahelerde ve pnar
balarndadrlar. nce ipekten ve parlak atlastan giyinerek karlkl otururlar. Bu byledir,
onlar iri siyah gzl hurilerle elendiririz. Orada, gven iinde olarak her yemii
isteyebilirler. Orada, ilk lmden baka bir lm tatmazlar. Rabbin, lutfuyla onlar
cehennem azabndan korumutur. te byk kurtulu budur.(Duhan 51-57)
"Emin makam" ile hibir korku duyulmayan, tehlike ve endie hissedilmeyen, zahmet
bile ekilmeyen bir yer kastedilmektedir. Cennet ehli burada hi hasta olmayacak, daima shhatli
kalacaktr. Onlara lm de yok, orada ebedi yaayacaklar. Sknt duymayacak, hep huzur iinde
olacaklar. Yalanmayacak, hep gen kalacaklar.
Allahn, iman eden kullarna verecei eitli mkafatlar ayetler nda incelemeye
alalm.
Ancak tevbe eden, inanp yararl i yapanlar bunun dndadr. Bunlar hibir
hakszla uratlmadan, Adn cennetlerine gireceklerdir. (Meryem 60)
yi hareket edenin ecrini zayi etmeyiz. Dorusu, inanp yararl i yapanlara, ite
onlara, ilerinden rmaklar akan Adn cennetleri vardr. Orada altn bilezikler taknrlar,
ince ve kaln ipekliden yeil elbiseler giyerek tahtlar zerinde otururlar. Ne gzel bir
mkfat ve ne gzel yaanacak yer! (Kehf 30-31)
Dorusu Ben, tevbe edeni, inanp yararl i ileyerek doru yola gireni
balarm. (Taha 82)
107
3-Allah iman edenlerin ktlklerini iyilie evirir ve merhamet eder.
Ancak tevbe eden, inanp yararl i ileyenlerin, ite Allah onlarn ktlklerini
iyiliklere evirir. Allah balar ve merhamet eder. ( Furkan 70)
Fakat tevbe eden, inanp yararl i ileyen kimsenin, kurtulua erenler arasnda
bulunmas umulur. (Kasas 67)
5-Allah mminlerin mkafatlarn kat kat artrr, onlar yksek derecelerde gven
iinde yaatr.
nanan, hicret eden ve Allah yolunda mallaryla, canlaryla cihat eden kimselere
Allah katnda en byk dereceler vardr. te kurtulanlar onlardr. (Tevbe 20)
6-Allah inanan kullarn altlarndan rmaklar akan cennetlere ebedi kalmak zere girdirir
ve onlara orada tertemiz eler verir.
nanp yararl iler ileyenlerin, namaz klp zekat verenlerin Rableri katnda
ecirleri vardr. Onlara korku yoktur ve onlar zlmeyeceklerdir. (Bakara 277)
9- Allah mmin kullarna bol bol rahmet eder ve onlar kendisine gtren doru yola
iletir.
108
Allah kendisine inananlar ve Kitabna sarlanlar rahmetine ve bol nimetine
kavuturacak, onlar Kendisine gtren doru yola eritirecektir. (Nisa 175)
Eer kentlerin halk inanm ve Bize kar gelmekten saknm olsalard, onlara
gn ve yerin bolluklarn verirdik. Ama yalanladlar; bu yzden onlar, yaptklarna
karlk yakalayverdik. (Araf 96)
14- Allah inananlar dnya ve ahiret hayatnda kelime-i tevhid davas zere destekler.
17-Allah iman edenleri yeryznde hkmran klar, onlarn dinini hkim klar ve
korkularn gvene evirir.
109
Yoksa ktlk ileyen kimseler, lmlerinde ve diriliklerinde kendilerini, inanp
yararl i ileyen kimseler ile bir mi tutacamz sandlar? Ne kt hkm
veriyorlar!(Casiye 21)
Ey inananlar! Allah'tan saknn, Peygamberine inann ki, Allah size rahmetini iki
kat versin; size nda yryeceiniz bir k var etsin; sizi balasn; Allah balayandr,
acyandr. (Hadid 28)
man edip imanlarna irki kartrmayanlar var ya! te onlar iin emniyet
vardr. Onlar hidayet zeredirler. (Enam 82) Bu ayette geen Zulm kelimesini
Peygamber (s.a.v) irk olarak aklamtr.irk ncelikle Allahn haklarna saygszlk olduu
iin en byk zulmdr. Yaratan kulluk edilmeye hak sahibidir. Yaratamayan, kendileri de Allah
tarafndan yaratlanlar kullua layk deillerdir.
Allaha kulluk ancak hayatn tamamnn Onun isteklerine gre dzenlenmesi ile
gerekleir. Onun arzu ve isteklerine gnl huzuru iinde boyun emekle gerekleir. Sadece
Ramazan aynda oru tutup, namaz klmakla veya baz mbarek gecelerde sabaha kadar kandil
beklemekle Allaha gerek anlamda kulluk yaplm olmaz. Kulluk, hayatn tamamnda Allaha
teslim olmaktr. Hayatn btn ynlerinde ve birimlerinde Ona boyun emektir.
O Rab ki, yeri sizin iin bir dek, g de bir tavan yapt. Gkten su indirerek
onunla, size besin olsun diye eitli rnler kard. Artk bunu bile bile Allah'a irk
komayn. (Bakara 22)
Allah' bir ve her eyden stn kabul eden insanlarn, Onun dnda birinin buyruuna
boyun emeleri ve Allah dnda bir rabb edinmeleri, bir an iin bile olsa asla mmkn deildir.
Rabb olarak sadece ve sadece, evrendeki tm yasalarn sahibi ve evrenin yneticisi durumundaki
Allah tannmaldr. Tm evrene sz geirebilmekten aciz bir kimsenin, buyruklaryla evrene
110
stnlk salayamazken otoritesiyle insanlar zerinde stnlk salayan bir rabb konumuna
gemesi asla doru deildir!
Burunlarn tesini grmeyen btnyle kr, aciz, bilgisiz, benmerkezci bir sr uydurma
rabblere boyun emek yerine, insanlarn, her eyden stn tek Allah'n Rabliine boyun emeleri
kukusuz en doru olandr. Burada belirttiimiz eksiklikler, Allah dndaki tm uydurma rabbler
iin geerlidir. nsanln yaad korkun perianln temelinde, birok uydurma rabbler
edinerek paralanma ve kullarn sz konusu uydurma rabblerin aralarndaki bencillikler ve
ekimeler dorultusunda darmadan olmalar yatmaktadr... Tarih boyunca kimi zaman
yeryznn sahte rabbleri Allah'n otoritesini ve rabbliini kendilerine yamamlar; kimi zaman
da cahil kimseler bilgisizlik, hurafe ve efsanelerin etkisiyle ya da bask, aldatmaca ve propaganda
etkisiyle onlara bylesi bir otorite sunmulardr.
phesiz ki Rabbiniz, gkleri ve yeri alt gnde yaratan; sonra Ar'a istiv eden;
geceyi, durmadan kendisini kovalayan gndze bryp rten; gnei, ay ve yldzlar
emrine boyun emi durumda yaratan Allah'tr. Bilesiniz ki, yaratmak da emretmek de
O'na mahsustur. lemlerin Rabbi Allah ne ycedir! (Araf 54)
Bu ayetlerde Rabbimiz son derece net ve aydnlatc bir ekilde bu dinin genel
niteliklerini, bu inan sisteminin temel prensiplerini mkemmel bir biimde izmektedir. Yine
irk, taut ve cahiliye sisteminin temellerini de son derece iddetli bir biimde sarsmaktadr.
Kulluk edilecek, buyruuna boyun eilecek ve eriatna uyulacak Rabb olmaya gerek anlamyla
lyk olan sadece, her eyden stn tek Allah'tr. Tanr birlenip onun varlklar dnyasnda her
eyden stn bir otoriteye sahip olduu benimsendiinde, buna bal olarak rabbin de birlenmesi
ve onun insanlarn yaamnda her eyden stn bir otoriteye sahip olduunun benimsenmesi
gerekmektedir.
ster beer trnden olsun, isterse beer dndaki ruhlar, eytanlar, melekler, Allah'n
hkimi bulunduu evrensel gler trnden olsun, sz konusu sahte rabblerin tamam, rabblik
noktasnda bir hitir, rabblik gereinin en ufak bir niteliine bile sahip deildir. Rabblik sadece
ve sadece, her eyden stn ve tek olan, kullarn yaratcs ve onlarn tmnden stn bir
konumda bulunan Allah'a aittir... Gelgelelim eitli cahili sistemlere ve ortamlara mensup kimi
insanlar, sz konusu sahte rabblere, kendi kafalarndan baz isimler yamamakta, baz sfatlar
takmakta ve de kimi zellikler yaktrmaktadr. Bunlarn banda da bu tr sahte rabblere
tannan, hkm koyma ve otorite yetkisi gelmektedir... Oysa Allah onlara ne bylesi bir otorite
tanm, ne da onlarn doru olduklarna ilikin bir delil indirmitir.
231
Fi zilalil-Kuran/Seyyid Kutup Bakara 21 ve 22. Ayetlerin tefsiri.
111
Hkm koyma yetkisi, sadece ve sadece Allah'n olmaldr. lahlnn her eye egemen
olmas gereince hkm, sadece Allah'a zgdr. Zira egemenlik, tanrln niteliklerindendir.
Egemenliin kendisine ait olduunu ileri sren ister bir birey, bir snf, bir parti, ister bir grup, bir
ulus, isterse uluslararas bir rgt emsiyesi altnda tm insanlar olsun- tanrln nitelikleri
noktasndan herkesten nce Allah'a sava am demektir. Tanrln ba nitelii durumundaki
egemenlik noktasnda yce Allah'a sava aan ve egemenliin kendisine ait olduunu ileri sren,
yce Allah' apak bir biimde inkr etmitir.
Ayette bunu ifade iin kullanlan "a-be-de" fiilinin szlk anlam: itaat etmek, boyun
emek, kibrini yenip alak gnll olmaktr. Bununla anlatlmak istenen, gerek kulluk
noktasnda, gerek yasalar ve ahlki davranlar noktasnda, sadece Allah'a itaat etmek, sadece
O'na boyun emek, sadece O'nun buyruklarn benimsemektir. Dolaysyla kulluun gerek
gstergesi, tm bu konularda sadece Allah'a boyun emektir. Zira Allah, yaratklarndan herhangi
bir kimseye deil, sadece kendisine kulluk edilmesini istemitir
Zira, hkm yce Allahtan bakasna ait olmas durumunda, O'na kulluk edebilmek,
O'na boyun eebilmek gerek anlamda mmkn deildir. Yce Allah'n, gerek insanlarn yaam,
gerekse varlklar dzeni iin kaderde belirledii kar konulamaz hkmlerinde de, insanlarn
yaamlarna ilikin belirledii ve seimi onlarn iradesine brakt eriatndaki hkmlerinde de
ayn olgu geerlidir. O'na boyun emek, ancak O'nun tm hkmlerinin benimsenmesiyle
gerekletirilebilir.
Hkm noktasnda Allah'la ekimeye kalkmak, buna cret edenin Allah'n dininden
kmas demektir. -Bu, dinin mutlak ve ak bir hkmdr!- nk, bylesi bir eylem kiiyi,
sadece Allah'a kulluk etme izgisinin btnyle dna karmaktadr... Hkm noktasnda
Allah'la ekimeye kalkmak, buna cret edenlerin Allah'n dininden kesinkes kmasna neden
olan dpedz bir irktir! Buna cret edenin iddiasnda hakl olduunu dnenler; byle bir
kimseye itaat edenler, onun Allah'a ait otorite ve nitelikleri gasbetmesini yreklerinde de olsa
knamayanlar da onunla ayn akbete dmlerdir! Allah'n tartsna vurulduklarnda, sonuta
hepsinin durumu ayndr!232
2-Allahn, bizim korkularmz giderip kalplerimize gven vermesi iin bizim de baz
ykmllklerimizi yerine getirmemiz gerekir. ncelikle Kurann ngrd ekilde iman edip
salih ameller ilememiz gerekir. Btn bunlar yerine getirirken sadece Ona kulluk edip Ona
hibir eyi irk komamalyz. Bu grev ve sorumluklar yerine getirebilmek iin de namaz
klarak bedenen Ona kul olduumuzu gstereceiz. Zekt vererek de mal olarak kulluumuzu
sergileyeceiz. Allahn rahmetine ulaabilmek iin bu grevleri yaparken Peygambere (s.a.v)
itaat etmemiz gerecektir.
232
Fi Zillil-Kuran. Bak. Yusuf 40. ayetin tefsiri.
112
Allah, sizlerden iman edip iyi davranlarda bulunanlara, kendilerinden
ncekileri sahip ve hakim kld gibi onlar da yeryzne sahip ve hakim klacan, onlar
iin beenip setii dini (slm') onlarn iyiliine yerletirip koruyacan ve (geirdikleri)
korku dneminden sonra, bunun yerine onlara gven salayacan vadetti. nk onlar
bana kulluk ederler, hibir eyi bana e tutmazlar. Artk bundan sonra kim inkr ederse
ite bunlar asl byk gnahkrlardr.
Bu ayetler zel olarak, Hz. Peygamber (s.a.) tarafndan slamn tebli edilmeye
baland devirde henz ok zayf ve madur durumda bulunan Mslmanlarn bir zaman sonra
mrikleri alt ederek hakimiyeti ele alacaklarn mjdelemektedir. Ayn geree Enbiya suresinin
105. ayetinde de iaret edilmektedir:
Andolsun Zikir'den sonra Zebur'da da: "Yeryzne iyi kullarm vris olacaktr"
diye yazmtk. (Enbiya 105)
nkrcln, ktln, ktlerin srekli payidar olamayacan ve her trl batln arzi
olduunu; inancn, iyiliin, gzelliin ve hakkn temel ve gerek hayat kanunu olduunu ifade
etmekte; bylece, baz zamanlarda inkarcln ve ktln yaygnlam olmasna bakarak
mitsizlie ve ktmserlie kaplmann doru olmadn ortaya koymaktadr.
Bu, yce Allah'n Hz. Muhammed'in -salt ve selm zerine olsun- mmetinden iyi
ameller ileyen m'minlere kendilerini yeryzne egemen klacana, kendileri iin setii
dinlerini, hayat sistemlerini sarslmaz temellere oturtacana ve korkularn gvene
dntreceine ilikin vaadidir. Bu, Allah'n vaadidir. Allah'n vaadi ise, gerektir. Allah'n
vaadi yerine gelir. Ve Allah vaadinden dnmez. Peki bu imann ve yeryzne egemen olmann
gerek mahiyeti nedir?
Siz Allah'n belirledii hayat sistemine uyduunuz ve O'na bal kaldnz srece
kfirlerin hibir gc size stnlk salayamaz. Onlar yeryznde egemenlik kurmanza engel
olamazlar. Onlarn grnrdeki gleri yolunuza dikilemez. Siz imannz sayesinde glsnz.
113
Toplumsal dzeniniz ve sahip olduunuz saynzla glsnz. Geri maddi adan onlar kadar
kalabalk olmayabilirsiniz ama, cihad eden m'min kalpler harikalar, olaanstlkler baarrlar.
slm, hi kukusuz byk bir gerektir. Bu ayetlerde yer alan Allah'n vaadinin
gerekliini grmek isteyenler bu gerei olanca derinlii ile alglamaldrlar. nsanlk tarihine
bakp yce Allah'n bu vaadini dorulayan rnekleri aratrp grmelidirler. Onun hakknda
kukuya dmeden ve herhangi bir durumda bu vaadin gecikmesi yznden sarslmadan, bu
vaadin tm artlarn gerek mahiyetiyle kavrarlar.
Dikkat edin, Allah'n vaadi her zaman geerlidir ve Allah'n koyduu art bellidir. u
halde, vaadin gereklemesini isteyen Allah'n kotuu art yerine getirsin. Allahtan daha iyi
sznde kim durabilir?233
Kim Allah'tan korkarsa Allah ona bir k yolu ihsan eder. Ve ona beklemedii
yerden rzk verir. Kim Allah'a gvenirse O, ona yeter. phesiz Allah, emrini yerine
getirendir. Allah her ey iin bir l koymutur. (Talak 2-3)
Ve "Asn at!" (denildi). Musa att asy ylan gibi deprenir grnce dnp
arkasna bakmadan kat. "Ey Musa! Beri gel, korkma. nk sen emniyette
olanlardansn" (buyuruldu). (Kasas 31) Allah ona mucizelerle gven telkin etti.
Dikkat edin, Allah'n dostlar iin hibir korku yoktur, onlar mahzun da olacak
deildirler. Onlar iman edenler ve (Allah'tan) korkup saknanlardr.( Yunus 62,63)
nsanlk tarihi bunun canl rnekleri ile doludur. slam davetileri kfirlerin karsnda
korkmadan hakk haykrrlarsa Allah onlara gven telkin eder. Kfirlerin komplo ve
tuzaklarndan emin klar.
233
Fi zilalil-Kuran/Seyyid Kutup Nur suresi 55-57. Ayetlerin tefsiri.
114
Ben sizin O'na ortak kotuunuz eylerden korkmam. Ancak, Rabbimin bir ey
dilemesi hari.. Rabbimin ilmi her eyi kuatmtr. Hl ibret almyor musunuz?
Siz, Allah'n size haklarnda hibir hkm indirmedii eyleri O'na ortak komaktan
korkmazken, ben sizin ortak kotuunuz eylerden nasl korkarm! imdi biliyorsanz
syleyin, iki guruptan hangisi gvende olmaya daha lyktr?" (Enam 80-81)
4-Allah u zelliklere sahip olanlar hem dnya korkularndan hem de ahiretteki en byk
korkudan emin klar:
Eer benden size bir hidayet gelir de her kim hidayetime tbi olursa onlar iin
herhangi bir korku yoktur ve onlar znt ekmezler. (Bakara 38)
Bilkis, kim muhsin olarak yzn Allah'a dndrrse (Allah'a hakkyla kulluk
ederse) onun ecri Rabbi katndadr. yleleri iin ne bir korku vardr, ne de znt
ekerler. (Bakara112)
4-Allahn verdii imkn ve kabiliyetleri yine Onun yolunda harcayp baa kakmayanlara
korku ve hznlenme yoktur.
Mallarn gece ve gndz, gizli ve ak hayra sarf edenler var ya, onlar mkfatlar
Allah katndadr. Onlara korku yoktur, znt de ekmezler. (Bakara 274)
Allah'n, ltuf ve kereminden kendilerine verdikleri ile sevinli bir halde arkalarndan
gelecek ve henz kendilerine katlmam olan ehit kardelerine de hibir keder ve korku
bulunmad mjdesinin sevincini duymaktadrlar. (Ali mran 170)
7-man edip durumunu dzelterek Allah ile bark yaayanlara korku ve hznlenme yoktur.
8-Allahn elisine inanp onunla bark bir hayat srenlere korku ve hznlenme yoktur.
9-man edip takval yaayan, Allaha her konuda teslim olan dostlarna da korku ve
hznlenme yoktur.
10-Allah yegane Rabb kabul edip Kuran istikametinde yaayanlara da korku ve hznlenme
yoktur.
Tarafmzdan kendilerine gzel kbet takdir edilmi olanlara gelince ite bunlar
cehennemden uzak tutulurlar. Bunlar onun uultusunu duymazlar; gnllerinin diledii
nimetler iinde ebed kalrlar. En byk dehet dahi onlar tasalandrmaz. Melekler
kendilerini yle karlar: te bu size vadedilmi olan (mutlu) gnnzdr. (Enbiya 103)
Allah bir ehri rnek verdi. ehir halk gvenlik ve huzur iindeydi. Rzk da her
yerden bol bol gelmekteydi. Fakat Allah'n nimetlerine nankrlk ettiler. Bylece Allah
yaptklarna karlk olarak onlara alk ve korku elbisesini tattrd. (Nahl 112)
Peygamber (s.a.v) baz hadislerinde Allahn himayesi ve emniyeti altnda olan kimseleri
sralamaktadr. Tespit edebildiimiz kadar ile bu hadisleri belirlemeye altk.
1- Sen aralarnda olduun mddete Allah onlara (umumi bir) azap vermeyecektir.
2- Onlar istifarda bulunduklar mddete Allah onlara azap vermeyecektir" (Enfal 33)
Ben aralarndan ayrldm m Allah'n azabn nleyecek ikinci eman olan istifar kyamete
kadar aralarnda brakyorum."234
1-Allah yolunda cihada kan bir adam, ehit olup cennete girinceye kadar veya byk bir
mkafat veya ganimetle gazi olarak evine dnnceye kadar Allahn emn altndadr.
2-Namaz iin mescide kan kimse, lp cennete girinceye kadar veya byk bir mkafatla
evine dnnceye kadar Allahn gvencesi altndadr.
3-Evine selam vererek giren bir kimse de evinde bulunduu srece Allahn eman ve
garantisi altndadr. 236
Kim sabah namazn klarsa Allahn garantisi altnda olur. Allah kendi garantisi
altnda olan kiiyi mutlaka korur.237
Hasbiyallah ve nimel-Vekl (Allah bana her konuda yeter. O ne gzel Vekldir.) sz,
her korkan kimse iin bir gven kaynadr.238
234
Tirmizi/Tefsir 3082
235
Suyuti, Camius-Sair c.2, hadis no:1880
236
Ebu Davud, Cihad, 9
237
Tirmizi 2164
238
Suyuti, Camius-Sair Had. No: 1963
117
10-el-MHEYMN
2-Mheymin; bn-i Abbasa gre, insanlarn yaptklarn murakabe eden, kontrol eden
demektir. Allah ahittir, Rakbtr, kullarnn yaptklarn kontrol eder, kulun kendisini ve
amellerini muhafaza eder.
3-Mheymin; Hasan Basriye gre, peygamberi kavlen ve fiilen tasdik etmek demektir.
1-Mheymin ismi, ahit ve tasdik eden anlamnda Kurann bir zellii olarak
zikredilmektedir:
118
(Ey Habibim!) Sana kitab indirdik. O, kendinden ncekileri tasdik eden ve onlar
zerine ahit olan (mheymin) bir kitaptr. O halde sen de Allahn indirdii eyle hkm
ver. Sana gelen gerei brakp da onlarn arzularna uyma... (Maide 48)
1-Biz her eyi apak bir kitapta yazp saymzdr. (Yasin 12)
Allah, kullarnn yapt her eyi tespit eder, muhafaza eder. Ne yaparsak yapalm
Rabbimiz bizi kontrol etmektedir. Yaptklarmz grmekte ve bir gn karmza karmak iin
bunlar yazmaktadr. yilik yaptmz zaman insanlar bize teekkr etmeseler bile, Rabbimiz bu
iyilii bilmektedir ve karln mutlaka verecektir. Mheymin ismine iman eden bir kimse,
yapt her eyi sadece Allahn honutluu iin yapmal, kimseden bir karlk beklememelidir.
Yine saknd her gnahtan da, Allah kendisini gzetledii iin saknmal ve uzaklamaldr.
Cibril hadisinde, Cibril Rasulullah (s.a.v)a: hsan nedir? diye sorduunda, O yle
buyurmutu: hsan, Allah gryormuasna kulluk yapmadndr. Sen onu gremesen de
O seni grmektedir.239
239
Mslim/man 1. Ebu Davud/Snnet 17. Nesai/man 6. Tirmizi 2610. bni Mace/Mukaddime 9. Ahmed
8/28. bni Hibban 168. Beyhaki 7/69. Ebu Yala 242.
119
ki melek insann sanda ve solunda oturarak yaptklarn yazmaktadrlar.
Azndan ne zaman bir sz ksa hemen yannda hazr bir gzc vardr. (Kaf 17-18)
2-Bu isme iman eden her kii bilmelidir ki, Allah, zalimlerin karsnda Mslmanlar
yardmsz brakmayacaktr. Kafirler de yaptklarnn yanlarna kr kalacan zannetmesinler.
Allah onlarn da cezalarn eksiksiz verecektir. Bu isme iman etmek, bizlere gven ve mutluluk
verecek. nk Rabbimiz iinde bulunduumuz skntl durumdan haberdardr. Kfirlerin bizim
zerimizde tasarladklar oyunlar da ok iyi bilmektedir. Allah elbette onlarn tuzaklarn
bozacaktr. Bizler Rabbimizden bir emn altndayz. O halde onlarn bbrlenmeleri,
zulmetmeleri bizleri korkutmayacak. Allah Mslmanlara mutlaka ve mutlaka yardm edecektir.
120
11-el-AZZ
el-Azz ismi, el-Izz veya el-izzet kknden sfat olarak tretilmi bir kelimedir.
Azz kelimesinin zdd, zelil kelimesidir. Aziz ismi szlkte, hibir zaman malup edilemeyen,
ei ve benzeri olmayan, izzet, eref ve kuvvet veren anlamlarna gelmektedir. Aziz ismi,
Kuranda 92 kez gemektedir.
Bizler el-Azz ismine kadar sralanan er-Rahman, er-Rahim, el-Melik, el-Kudds, es-
Selam, el-Mmin, el-Mheymin gibi isimleri iyi kavradmz zaman, izzet ve erefe
kavuacaz demektir. Eer bu isimler bizim hayatmzda olmazsa biz Allah bu isimlerle
tanmazsak o zaman izzet ve erefe kavuamayz. Zillet iinde yaamaya devem ederiz
Azz ismi 47 kez Hakim ismiyle beraber gemektedir. Rabbimiz gldr; ama
yeryznn azizleri gibi hikmetten uzak deildir. Allah her konuda hkm sahibidir ve her iini
hikmetle yapar. Yanl ve hatal ilerle uramaz. Allah Azizdir, gldr, gcn hikmetle
kullanr. Yeryznn ceberut zalimleri gibi hikmetsiz bir ekilde gcn kullanmaz.
Bizler Azz ismine iman ederken Hakim ismine de iman etmeliyiz. Allah gl ve
izzetli kabul ederken hayatmza hkm koymaya yetkili olarak da kabul etmeliyiz. Eer bizler
Allahn hayatmza hakim olmasn kabul edersek o da bizi izzet ve erefle mkfatlandracaktr.
Eer bizler Allah hakim olarak kabul etmiyorsak Allahn karmad bir hayat yayorsak o
zaman biz ve hayatmz izzetten, ereften yoksun olmaya mahkmuz demektir.
121
Tarih boyunca Allahn ordular ve eytann ordular arasndaki amansz sava devam
etmitir. Kimi zaman eytann ordular, Allahn ordularna galip gelmitir. Rabbimiz belli
hikmetlerden dolay bazen eytann ordularna ve avanelerine g ve iktidar vermitir.
Mslmanlar bunun hikmetini kavramak zorundadrlar. nk ne zaman Mslmanlar gaflet
iinde olsalar, cihad terk etseler, kafirler onlarn zerine ullanmaya balamlardr. Nasl ki
duraan bir su, belli bir sre sonra kokumaya balarsa hem kendisi pis olacak hem de evresine
pislik yayacaksa Mslmanlar da duraanlamaya balad zaman, zillet iisinde yaayama
balad zaman, kfirler artk Mslmanlarn zerine reklenmeye balayacaklardr. Tpk
duran bir suyun zerine bir sr pisliklerin, kpklerin tabakaland gibi
Ancak asl olan haktr, kpk sonradandr, batl sonradan gelmitir. Hak ehli
hareketlenmeye, canlanmaya balad, Kuranla bir akn, bir hareketliliin ierisine girmeye
balad zaman Allahn ordular galip geleceklerdir. Artk hareketlenen Mslman, zerinde
pislik tutmayacaktr. Hem kendisi temiz olacaktr hem de evresine temizlik saacaktr. O zaman
Mslman kendi iindeki pislikleri de temizleyecektir. Tpk akan suyun yatandaki tortular,
birtakm kkleri, birtakm kayalar paralayp att gibi, Mslman da iindeki zilleti, bencillii,
enniyeti, egoizmi atacak; bamsz, zgr bir ekilde, evreye hayat vererek canllk vererek
izzetle hayatna devam edecektir.
Aziz ismi, Kuran- Kerimde; Rahm, Alm, Kaviyy, Zntikam, Gaffar, Hmid,
afur ve Muktedir isimleriyle beraber kullanlmaktadr.
Azizun Alm Allah azizdir, Almdir, bilendir, gldr. Gcn belli bir lde
kullanr. Allah gcn belli bir hikmet iin kullanr.
Kaviyyun Aziz Allah ok gldr ve ereflidir. Malup edilmez. Bugn baz gler
vardr. Kendilerini ok gl zannederler. Ama belli bir sre sonra aziz olmadklar iin malup
olacaklardr. Saltanatlar ve hkmleri bir gn yok olacaktr.
122
Azizun Zntikam Allah azizdir, ereflidir; ama kendisine kar savaanlara, dinine
kar harp ilan edenlere, Allah dostlarna kar mcadele edenlere zntikamdr. Yani Allah
azizdir; ama aciz deildir. ntikam sahibidir. Kendisine sava ilan edenlerden alr.
Azizun affar Azizun afur Allah azizdir; ama affedicidir. Kullarnn ayplarn
rter. Onlar balar.
Azizun Muktedir Allah hem izzet ve eref sahibi hem de iktidar sahibidir.
Kim izzet ve eref istiyorsa bilsin ki, btn izzet ve eref Allahndr.. (Fatr 10)
Bu ayete gre bir Mslmann izzet ve eref isteyecei, arayaca tek makam; Allahtr.
Allahn dndakilerden izzet ve eref dilemek Mslmana yakmaz.
..Allahm! Sen dilediine izzet veren, dilediini ise zelil klansn (Ali mran 26)
Bugn kfirlerin satamalarna maruz kalan Mslmanlar! Onlarn iftiralar, szleri sizi
zmesin, kederlendirmesin, incitmesin, dininizden dndrmesin, sizi geveklie sevk etmesin.
Unutmayn ki, izzet ve eref tamamyla Allaha aittir. Siz Allah ile beraber yrdnz takdirde
Allah size de izzet ve eref verecektir. Siz glsnz. Arkasnda Allah olan bir topluluk hi zayf
olur mu?
Allah, Onun elisi ve mminler azizdir. Bizler de hakkyla iman ettiimiz, Allah ve
rasulnn izzetiyle yetindiimiz, mnafklardan izzet dilenmediimiz takdirde, Rabbimiz bizleri
de zamanmzn izzet ve eref abidesi Mslmanlarndan klacaktr.
Aziz olan Allahn, Aziz peygamberine indirdii bu kitap da Azizdir. Yani Allah kendi
zelliinden Kurana da vermitir. Kuran insanlara gndererek kendi izzetinin ipini yeryzne
indirmitir. O Aziz ipe yapanlar, izzete ularlar. Eer bizler de izzetli ve erefli olmak
istiyorsak erefli makamlara nail olmak istiyorsak Allahn bu Aziz kitabna yapmalyz.
Kuranla balantmz ne kadar oksa izzetimiz ve erefimiz de o lde olacaktr. Kurann
izzetiyle izzetlenmeyenler, hangi yksek makamlarda olurlarsa olsunlar, izzetsiz ve erefsiz
olmaya mahkmdurlar.
Halifelii dneminde Hz. mer Mekkeye bir vali tayin ediyor. Daha sonra o valiyi
Medinede gryor. Sen burada ne aryorsun? Ben seni Mekkede grevlendirmedim mi? diye
soruyor. Adam: Evet ama nemli bir i iin geldim. Yerime de azald klelerimizden bn
Ebzay braktm diyor. Hz. mer daha ok kzarak: O kadar sahabenin bana bir kleyi mi
braktn? diyor. Adam da: Evet nk o, Kuran ve Allahn hududlarn iyi bilir. cevabn
veriyor. Bunun zerine Hz. mer sakinleerek: Dostum Muhammed (s.a.v) yle buyurmutu:
Muhakkak ki Allah, bu Kuran sayesinde kimi toplumlar yceltir kimi toplumlar ise
alartr.240
Kyamet gn Kuran getirilecek ve: Ey Rabbim beni okuyup hayatn bana gre
yaayan bu kulunu giydir diyecek. Bylece o kimseye keramet (eref) tc giydirilecek.
Sonra Kurn: Ey Rabbim! Ona verdiin nimeti artr diyecek. Bylece ona cennet
elbisesi giydirilecek. Sonra Kurn: Ey Rabbim ondan raz ol! diyecek. Allah da
ondan raz olacak. Sonra: Ey kul, oku ve yksel! denilecek. Bylece okuduu her bir
ayetle iyilik, sevap ve mkfatlar artrlacak.241
Muhakkak ki size kendi iinizden Aziz olan bir peygamber gelmitir... (Tevbe 128)
240
Mslim 817. bni Mace 218. Darimi 3365. Ahmed 233.
241
Tirmizi 2915. Darimi/Fedailul-Kuran 27.
124
Peygamber (s.a.v) mminler iin en gzel izzet rneidir. Aziz olan Kurann
yeryzndeki izzetli temsilcisidir. Kuran en iyi anlayan ve yaayandr. Byle olunca izzet ve
eref isteyen biz Mslmanlar, Kuran yaamay peygamberden renmeliyiz. Onun hadisleri
ve snnetleri hayatmzda olmazsa izzet ve erefe ulaamayz. Peygamberin hadislerini
hayatndan dlayan, kendi kt aklyla ayetlerle yetineceini dnen kimseler, izzet ve erefe
ulaamazlar.
Kyamet gnnde havzmda mmetim benim yanma gelecek. Ben ise bir adamn
kendi devesinden baka develeri sudan uzaklatrd gibi baz insanlar uzaklatrmaya
alacam. Dediler ki: Ey Allahn Peygamberi! Sen o gn bizi tanyabilecek misin?
Rasulullah (s.a.v) yle cevap verdi: Evet, nk sizin simanz hi kimse de bulunmayacak.
Bana, abdest izlerinizden dolay elleriniz ve alnlarnz bembeyaz nurlu olarak geleceksiniz.
inizden bir topluluun ise benim yanma gelmelerine izin verilmeyecek. Ben: Onlar
benim ashabmdr diye feryat edeceim. Melekler ise bana yle cevap verecekler: Sen
onlarn senden sonra neler yaptklarn bilmiyorsun. Senin ardndan dinde olmayan eyler
icat ettiler. Bunun zerine ben de: ylese defolsunlar, defolsunlar diyeceim.242
Srat Arap literatrnde oulu olmayan, tekil bir kelimedir. Dolaysyla Allahn
yolu bir ve tektir. Bizler Allahn bu tek yolunda yrmeliyiz. Kimi insanlar, kendilerine birtakm
yollar belirler, sonra da: Allah benim yolumu u ayetle destekliyor derler. Biz onlardan
olmamal, hangi yolda yryeceimizi Allahn kitabna ve peygamberin snnetine sormalyz.
Kulaktan dolma bilgilerle veya kendi hevamzdan kaynaklanan eylerle kendimize yeni yollar
izmeye kalkarsak Allah korusun o yol; eytann yoluyla kesiebilir. O yol, bizi cehenneme
gtrebilir. nk emin deiliz. eytan srat- mstakimin zerine oturmu bizim ayamz
kaydrmaya almaktadr.
242
Buhari/Rekaik 35. Mslim/Taharet 37.
125
Eer bizler Allah, peygamberini, kitabn ve yolunu aziz bilirsek herkesten ve her
eyden aziz, stn tutarsak hayatmz bu izzetle yaarsak Rabbimiz bizi erefli bir zaferle,
Nasran Aziza ile rzklandracak, erefimizi, izzetimizi daha da ok yceltecektir.
te o zaman izzet gerek sahiplerini bulacak, kendisini aziz zanneden yeryz kafirleri
ve mnafklar zillet iinde malup olacaklardr. Ve herkes onlarn nasl bir inkilapla devrildiine
ahit olacaktr.
Onlar kendilerine bir izzet ve eref olsun diye Allahtan baka ilahlar edindiler.
Hayr! Taptklar o ilahlar, onlarn ibadetini tanmayacak bilakis onlara dman
kesileceklerdir. (Meryem 81-82)
Kendileri zelil olanlar bize nasl izzet versinler? Kendileri itibarsz, dk seviyeli ve adi
olanlar, bizim itibarmz nasl yceltsinler? yleyse izzetin adresini armamal, erefsizlerden
geici dnya erefi dilenmemeliyiz. Onlarn kaplarnda eref ve izzet aradmz takdirde, hem
Allahn izzetinden yoksun kalacaz, hem de eref dilendiklerimiz ksa bir zaman sonra bize
hasm olacaklardr. Mslman, Allah ile ban glendirdii oranda eref sahibi olacaktr.
Allahn dndakilere yaltaklk yaparak, izzet ve eref elde edilemez.
Mnafklar kendilerini aziz, akll, Mslmanlar ise sefih ve zelil kabul ederler.
Mslman; izzetiyle, erefiyle fakirdir, yoksuldur, zindandadr, ikence altndadr, ehit olmutur,
bin paradr. Ama izzetlidir. Mnafk ise rahattr, bolluktadr, refah iindedir. Dnya
standartlarnda azizdir. Ancak ikiyzl, be para etmez, onursuz, deersiz ve sefih bir yaratktr.
Bunun byle olduunu hem mminler hem de kafirler gayet iyi bilirler. Kafirler onlar aralarna
almaz, ileri dnce kullanr, sonra da kolayca harcarlar.
Her kim bir zalim ile birlikte zulmnde ona yardmc olmak zere yryecek
olursa yce Allah ayaklarn kayd o gnde sratn zerinde onun ayaklarn kaydracaktr.
"243
Bizler Firavunlara itaat etmeyeceiz. Onlara asla yardm etmeyeceiz. Birka para
kemik uruna kendi izzetimizi ve erefimizi onlara satmayacaz.
nsanlar zerine yle bir zaman gelecek ki, onlarn btn gayretleri, mideleri;
erefleri, dnyalklar; kbleleri, kadnlar; dinleri, dirhem ve dinarlardr. Onlar
yaratklarn en ktsdrler ve onlarn Allah katnda hibir nasipleri yoktur.244
244
Kenzul-Ummal/Kitabul-Fiten 31183.
127
Bizler, dnyann bu nimetlerinin Allah tarafndan olduunu bilmeli, bunlarla vnp
kibirlenmemeliyiz. Bunlar izzet ve eref ls kabul etmemeliyiz. Allahn nice yoksul,
kimsesiz kullar vardr ki, Allaha yaknlklarndan dolay zenginlerden daha deerli, daha izzetli
ve ereflidir.
mmetimden yle kimseler vardr ki, birinizin kapsna gelip bir dinar istese
vermezsiniz. Bir dirhem istese yine vermezsiniz. Bir kuru istese yine vermezsiniz. Fakat o,
Allahtan cenneti isteyecek olsa hemen verir. Eer Allahtan dnyay isteyecek olsa vermez.
Dnyay o kiiye vermemesi onu kk grd iin deildir. yle kimseler eski elbise
giyerler, kimse onlara iltifat etmez. Ama bir konuda Allaha yemin edecek olsalar Allah
onlarn yeminlerini doru karr. 245
eytan dedi ki: zzetine yemin olsun ki, onlarn hepsini azdracam. Ancak ihlas
sahibi olan kullarn mstesna. (Sad 82-83)
Ayette grdmz zere, eytan Allahn izzetini ve erefini kabul etmektedir. Allahn
izzeti zerine yemin etmektedir. Ancak buna ramen hatasna devam etmekte, gurur ve kibrini
srdrmektedir. Bizler de Allahn izzetini kabul eder ama kendi bildiimiz gibi yaamaya, kendi
anladmz ekilde izzetli olmaya devam edersek eytandan hibir farkmz kalmayacaktr.
Allahn izzetini bilmemizin, hatta o izzet zerine yemin etmemizin bize hibir faydas
olmayacaktr.
6-Allahn Aziz oluuna gerekten iman edersek kafirler bundan rahatsz olacaklardr:
Onlardan srf Aziz ve Hamid olan Allaha iman ettikleri iin intikam aldlar.
(Buruc 8)
Ashab- Uhdud, zalimlerden oluan bir topluluktu. Kazm olduklar hendekleri atele
doldurmu, Mslmanlar bu hendeklere atarak onlara azap ediyorlard. Hendeklerin etrafna da
masalarn kurup onlar nee iinde seyrediyorlard. Btn bunlarn tek sebebi, o Mslmanlarn
Aziz ve Hamid olan Allaha iman etmeleriydi. nk onlar Allahn izzetiyle yetinmi,
Firavunlar aziz kabul etmemilerdi. Onlar Allah vm, Firavunlara dalkavukluk
yapmamlard. Bu imanlar ve tavrlaryla, Firavunlarn saltanatlarn sarsm, onlar rahatsz
etmilerdi.
245
Mecmeuz-Zevaid 10/264.
128
Bizler de Allahn Aziz oluuna gerekten iman eder ve bunu hayatmzn her alannda
yaarsak kafirler bizden de rahatsz olacak, bizleri de susturmaya alacaklardr, bizden dolay
uykular kaacak, kbuslar greceklerdir. Allahn Aziz oluuna gerekten iman etmeyen,
hayatlarnn her alannda bunu sergilemeyen kimseler, kafirleri rahatsz etmezler, kafirler onlara
dokunmazlar.
7-Dnyada kendilerini Aziz sfatna layk gren kafirlerin, gerek sonlarn bugnden bilmeliyiz:
Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse bilsin ki, Allah sevdii ve kendisini
seven, mminlere kar alak gnll ve efkatli, kafirlere kar ise izzetli ve zorlu bir
toplum getirecektir. Onlar Allah yolunda cihad ederler. Hibir knaycnn knamasndan
korkmazlar. te bu Allahn dilediine verdii ltuftur. Allahn ltfu ve ilmi genitir.
(Maide 54)
Sadaka mal eksiltmez. Allah affetmesi sebebiyle kulunun erefini artrr. Kim de
Allah iin tevazu (alak gnlllk) gsterirse, Allah onun derecesini ykseltir.246
246
Mslim/Birr ve Sla 19. Tirmizi 2029.
129
12- el-CEBBR
1-Cebbar; zayf glendiren, krk gnlleri tamir eden, kr onararak krk kemikleri
birbirine kaynatran, zoru kolaylatran, sabr ve metanet veren, sabredenlere byk mkfatlar
vadeden kendine boyun eenlere eitli kerametler ve ikramlar veren, kullarnn bozulan
dzenlerini slah edendir.
2-Cebbar; her eye hakim ve galip olandr. Her ey belli bir noktada ona boyun eer.
1-Cebbar kelimesi Allahn gzel ismi olarak sadece Har Suresinde geer. zellikle el-
Aziz isminin ardndan gelir.
Hud kavmine dedi ki: nsanlar yakaladnz zaman cebbar ve zorbalar olarak
m yakalyorsunuz? (uara 130)
Allahm beni bala, bana merhamet et, bana hidayet et, beni glendir,
zayflm ortadan kaldr, bana afiyet ver, beni rzklandr ve beni ycelt. 247
247
Ebu Davud 850. Tirmizi 284.
130
d-Cebbar isminin bize ykledii grev ve sorumluluklar:
Bireysel, ailevi, toplumsal, ekonomik, iktisadi ve siyasi btn sorunlarmz Allaha arz
eder, Ondan yardm diler, Onun raz olduu yol ve yntemleri takip edersek O da bizim her
konudaki skntmz giderecektir.
sa dedi ki: Allah beni anneme kar saygl kld. Beni bedbaht bir zorba/cebbar
yapmad. (Meryem 32)
Kyamet gn cehennemden gren iki gz, iiten iki kula, konuan bir dili olan
bir grup yaratk kar ve yle der:
- Ben kiiye vekil tayin edildim; her inat zorbaya, Allah ile birlikte bakalarna
ilahlk yaktrana, resim ve heykel yapana.248
248
Tirmizi 2574.
131
4-Allahn ayetlerini inkar eden, peygamberlerine asi olan inat ve zorba kimselerin
yollarna uymamalyz.
Rabbimiz zorbalar ve onlara uyanlar bir tutar, aralarnda ayrm yapmaz. Zorbalarn
yoluna uyduumuz takdirde, (Allah korusun) dnya ve ahirette bir lanet bizi takip edecek ve
ebedi olarak Allahn rahmeti bizden uzak klnacaktr.
Kim inkar ederse onu dnyada az bir sre faydalandrr, sonra da cehennem
azabna mecbur klarm. Oras ne kt varlacak yerdir! (Bakara 126)
Cebbar veya zorba olmak iin illa da bir idareci veya devlet bakan olmak gerekmez.
Ailesine kar cebbar olanlar vardr. Kardelerine kar cebbar olanlar vardr. ilerine kar
cebbar olanlar vardr. rencilerine kar cebbar olanlar vardr.
Unutulmamal ki her zorbalk, kalpte bir siyah nokta demektir. Kalbe kk bir kilidin
vurulmas demektir. Zincirin ucuna bir halka eklenmesi demektir. Her siyah noktada imann bir
ksm kalbi terk eder. Sonunda kapkara ve kaskat bir kalp Allah tarafndan bir daha
almamacasna mhrlenir. Artk o kalpte iman yeermez. Merhamet filizlenmez.
132
Biz o kafirlerin sylediklerini ok iyi biliyoruz. Sen onlarn zerinde bir
cebbar/zorlayc deilsin. Tehdidimden korkanlara Kuranla t ver. (Kaf 45)
Rasulullah (s.a.v) zorba ve cebbar deildi. Bizler de tebli etme metodunda zorbaca
davranamayz. Bize den sadece Allahn kitabyla onlara t vermektir. Kabul etmedikleri
takdirde onlar zorlamak bizim grevimiz deildir.
9-Allah Kabeyi de bizlere sevdirdi. Hibir tarihi, turistik zellii olmayan Mekkeye
insanlarn akn akn gitmesi Cebbar isminin zerimizdeki bir tecellisidir. Eer Allah Kabeyi bize
sevdirmeseydi, hibirimiz binlerce kilometre katederek oralara gitmez, birtakm skntlar
ekmezdik.
10-Rabbimize Cebbar ismiyle dua etmeliyiz. Rasulullah (s.a.v) iki secde arasnda yle
dua ederdi:
Allahm! Beni bala. Bana merhamet et. Beni doru yola ilet. Benim eksiklerimi
tamamla. Bana afiyet ver. Beni rzklandr. Ve beni ycelt.249
249
Ebu Davud 850. Tirmizi 284.
250
Nesai/Tatbik 191.
133
13- el-MTEKEBBR
1-Mtekebbir ismi, sadece Har suresinde Allaha izafe edilerek gemitir. Kuranda
toplam 6 kez gemektedir. nsanlar iin kullanldnda bo yere byklk taslayan, kibirlenen ve
gururlanan anlamlarna gelmektedir.
Kim Allah iin bir derece alak gnlllk gsterirse buna karlk Allah onu bir
derece ykseltir. Kim de Allahn emrine kar gelerek bir derece kibirlenirse Allah onu bir
derece alaltr, sonunda onu aalarn en aasnda klar.252
251
Mslim/man 31.bni Mace/Kitabuz-Zhd 1473.
134
c-Mtekebbir isminin bize ykledii grev ve sorumluluklar:
1-Sadece Rabbimizi byk ve ulu olarak tanmal, Onun bykln hayatmzn her
alannda benimsemeliyiz.
Hayatmzn hibir blmnde Allahtan daha byk olarak kimseyi kabul etmemeliyiz.
Allahtan baka sz dinlenecek, yceltilecek, zikri gndemde tutulacak olan kimse yoktur.
Sadece O, en byktr. Mslmanlarn Allah byklemesi kafirleri her zaman rahatsz etmitir,
bundan byle de rahatsz edecektir.
Onun iin bizler Allah hayatmzn her alannda hakkyla byklemeli, ocuklarmz ve
genlerimizi tekbir sz zere eitmeliyiz.
Onlara Allahtan baka ilah yok denildii zaman kibirle direnirlerdi. (Saffat 35)
Gklerde ve yerde her ne varsa Ona aittir. Onun huzurunda bulunanlar, Ona
ibadet etmekte kibirlenmezler ve yorulmazlar. (Enbiya 19)
Musa dedi ki: Ben hesap gnne inanmayan her kibirleden, benim ve sizin
Rabbiniz olan Allaha snrm. (Mmin 27)
252
bni Mace/Kitabuz-Zhd 1476.
135
Bizler mtekebbirlerden Allaha snmal, btn dnyaya onlardan beri ve uzak
olduumuzu bildirmeliyiz. Bizler, Ben bilirim, Allah bana karmasn, bu zamann gereklerini
ben Allahtan daha iyi bilirim, ben sizin Rabbinizim, kural ve kanun koyan, sizi terbiye eden
benim diyen her kibirliden Allaha snrz. Onlardan deiliz, onlardan beriyiz.
Onlar Allah cahil, gafil ve bilgisiz olarak kabul ediyorlar. Allahn yetkilerini
snrlamaya alyorlar. Ramazanlara, mbarek gn ve gecelere, seccadeler ve tesbihlere karan
bir Allah istiyorlar. Onun dndaki zamanlarda Allah tatile karyorlar. Allahn dnyay ve
insanlar yaratp gklere ekildiini sylyorlar, ocuklarmz bunlara inandrmaya alyorlar.
Allah yle buyurdu: Byklk ve azamet bana ait sfatlardr. Kim bu iki sfattan
birisinde benimle yarmaya kalkarsa o kimseyi cehenneme atarm. 253
Dikkat edersek Rabbimiz kitabnda fiillerini anlatrken Ben deil de Biz der. Biz
indirdik, biz yarattk, biz verdik gibi ifadeler kullanr. Oysa Allahn ortaklar veya yardmclar
yoktur. Ol der ve diledii ey oluverir. Ancak Rabbimiz kulland bu uslubuyla bizlere rnek
253
bni Mace/Kitabuz-Zhd 1474.
254
Mslim/Eribe 72.
136
olmay hedeflemitir. Yani; Kibirlenmeye layk olan, byklenmeye hakk olan ben olduum
halde, ben bile kibirlenmiyorum. Siz ne diye kibirleniyorsunuz? demektedir.
Bizler de her iimizde Ben yerine Biz demeye alacaz. Ben yaptm, ben ettim,
bunlar benim demek yerine, Rabbimin lutfuyla, yardmyla byle yaptk, yle ettik diyeceiz.
Yani insanlardan stn grnmek iin azn doldura doldura konuma. nsanlardan
yzn evirme. evrenle ilgilen, evrene iltifat et. nsanlara tepeden bakma. Seni ve onlar
yaratann Allah olduunu unutma. Yry tarznda, hayatnda orta yollu ol. Gurur ve kibrini
azndan tarma. Gururla ve kibirle konuan insanlarn sesleri, eeklerin sesine benzer.
255
Bkz: Cuma 5
137
14-el-HLIK
Hlk, halaka kknden tretilmi bir isimdir. Allahn sfat olarak Kuranda 8 kez
zikredilmektedir. 4 kez de Hlkun eklinde oul olarak zikredilir. Halk kelimesi ise 160
defadan fazla gemektedir.
2-Hlk; bir eyi lp biip ayarlamak, bir ii dzgn bir ekilde planlayp, takdir
etmektir.
3-Hlk; asl, rnei ve modeli olmadan nesneyi var etmek, bir eyden baka bir ey
icat etmektir.
...Muhakkak ki senin Rabbin hakkyla yaratan, pek iyi bilendir. (Hicr 86)
..Her eyi yaratp ona bir nizam veren ve mukadderatn takdir eden Allah,
yceler ycesidir. (Furkan 2)
138
...Yaratan, yarattn en iyi bilmez mi? (Mlk 14)
Bizi yaratan Allah, kullarn en iyi bilendir. Ayetlerini indirirken hkmlerini bildirirken
sadece 14 asr ncesini deil, bizim zamanmz da hesaba katm, bizim durumumuzu da gz
nnde bulundurmutur. Bizler; Allahm! Beni ve btn evreni yaratan sensin. Ancak bugn
artlar, durumlar senin emirlerine uymuyor. Onun iin kusura bakma ben seni deil, yaratmaya
gc yetmeyen gnmzn ilahlarn dinleyeceim. Onlarn emirlerine boyun eeceim
diyorsak veya bunu ortaya koyan bir hayat yayorsak Allahn el-Hlk ismine iman etmemi
oluruz.
Gstersinler neler yaratmlar, eer deere ayansa onlara ibadet edelim. Onlarn szn
dinleyelim.
Onlarn ortaya kardklar ey; anaridir, terrdr, savatr, zulmdr. Onlar eitim
sistemlerinden ahlaksz, ahsiyetsiz, kalitesiz bireyler retir ve dnyay cehenneme evirirler.
Becerebildikleri tek ey de budur.
2-nsanlara trl trl rneklerle Allahn yaratc olduunu kabul ettirmek yerine,
yaratann hayata hkmetmesi gerektiini anlatalm.
Andolsun ki onlara, Gkleri ve yeri kim yaratt? diye sorsan Allah derler.
(Lokman 25)
139
Mekkeli mrikler Allahn yaratma sfatn kabul ediyor, yaratma sfatna iman
ediyorlard. Yeryznde yaayan milyarlarca insan, Allahn yaratc olduunu kabul eder. Bunda
herhangi bir problem, bir itiraz sz konusu deildir. Ancak onlar, Allahn yaratma zelliinden
sonra gelen sfatlarna iman etmezler. O sfatlarla problemleri vardr bu insanlarn, o sfatlara
itirazlar vardr.
3-Rabbimizin yaratt eylerden ibret almalyz. Yaratt her gzellii grdke Ona
olan yaknlmz, ibadetimiz ve zikrimiz artmal.
Onlar ayakta, otururken ve yanlar zerine yatarken Allah zikreder, Onu hep
gndemde tutarlar. Gklerin ve yerin yaratl hakknda derin derin dnrler ve derler
ki: Rabbimiz! Sen bunlar bouna yaratmadn! Seni tesbih ederiz. Bizi cehennem
azabndan koru. (Ali mran 191)
Bylece bizler, Rabbimizin yaratt her nesnede Onun gcn, yceliini bir kez daha
fark edecek, emretmeye en ok hak sahibi olduunu yeniden idrak edeceiz. Bundan sonra
imanmz, ibadetimiz, kulluumuz, samimiyetimiz, yaknlmz, tesbihimiz ve zikrimiz artacak..
Hayatmzn her alan Ona itaat ve teslimiyetle geecek.
te Rabbiniz Allah Odur. Ondan baka hibir ilah yoktur. O her eyin
yaratcsdr. yleyse Ona kulluk edin... (Enam 102)
140
15-el-BR
1-el-Br; her varl bir ana maddesi, rnei, modeli, plan ve projesi olmadan yaratandr.
5-el-Br; yaratlmlarn zelliklerini (ayp, kusur, eksik vb.) tamaktan uzak ve beri
olandr.
Allah; el-Hlk ismiyle insan yaratmay takdir etmi, onun plan ve projesini izmi, el-
Br ismiyle de btn mahlukat farkl farkl, trl trl yaratmtr. Yaratmasnda btn beeri
zaaflardan, eksik ve kusurlardan uzak olandr.
Yeryznde vuku bulan ve sizin banza gelen her bir musibet, biz onu
yaratmadan nce bir kitapta (nebrae) yazlmtr. phesiz bu Allaha gre ok kolaydr.
(Hadid 22)
Ey iman edenler! Sakn siz de Musaya eziyet edenler gibi olmayn. Nihayet Allah
onu, dedikleri eylerden temize kard, beri kld. O, Allahn yannda erefli idi. (Ahzab
69)
2- Allah kafir ve mriklerden beri olduunu ilan etmitir. Bizden de onlardan beri
olduumuzu ilan etmemizi istemitir:
Bu, hacc- ekber gnnde Allah ve Rasulnden insanlara kesin bir bildiri ve
ltimatomdur: Allah ve Rasul mriklerden beridir, uzaktr... (Tevbe 3)
el-Br ismiyle rendiimiz eylerden biri de budur. Nasl ki, Allah ve Rasulnn
kafirlerle, mriklerle bir ba yoktur, bizim de olmayacaktr, olmamaldr. Onlara itaatten ve
onlarla dostluk kurmaktan beri olmalyz. Onlarn taptklar ilahlardan ve putlatrdklar
deerlerden uzak olmalyz. Rabbimiz bize onlarla uzlamay deil, onlarn karsnda yer almay
emretmitir:
...De ki, O ancak bir tek ilahtr. Ben sizin ortak kotuunuz eylerden tamamen
uzam. (Enam 19)
yleyse bizler de yeryzndeki btn sahte ilahlara, onlardan beri olduumuzu ilan
edeceiz. Rabbimiz bize bunu emretmi, ayrca bizi En gzel rnekler ile desteklemi, bize yol
gstermitir:
brahimde ve onunla beraber olanlarda sizin iin gerekten gzel bir rnek
vardr. Onlar kavimlerine demilerdi ki: Biz sizden ve Allah brakp taptklarnzdan
uzaz. Sizi tanmyoruz! Siz bir tek olan Allaha iman edinceye kadar, bizimle sizin
aranzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir... (Mmtehine 4)
Allah inananlara Firavunun eini rnek olarak gsterdi. Hani o: Rabbim! Bana
katnda, cennette bir ev yap. Beni Firavundan ve onun kt amelinden koru ve beni
zalimler topluluundan kurtar. demiti. (Tahrim 11)
Hz. Asiye zayf ve zavall bir konumda iken ikence ve zulm altndayken kocasnn
gcn, kuvvetini ve acmaszln en iyi bilirken bu szleri syledi. Zulmn saraynda Allaha
iman eden sadece kendisiydi. Buna ramen gizlenmedi, saklanmad. Kendisinin Firavunun
amelinden beri ve uzak olduunu herkese syledi. Zalim ve kafir bir ele arasndaki ba iman
bayla kesti, kopard.
3-Kafirlerden beri olduunu ilan etmeyen kimseler, kyamet gnnde onlardan uzak
olmak isteyecekler ancak bu beraetin kendilerine hibir faydas olmayacak:
142
Dnyadayken mriklerin ve kafirlerin yanlarnda yer alanlar, onlara dalkavukluk
yapanlar var ya, onlar bu yaptklarnn ahirette hibir faydasn grmeyeceklerdir. Elde ettikleri
tek ey, ate olacaktr.
Onlara uyanlar yle derler: Ah, keke dnyaya bir kez daha dnmemiz mmkn
olsayd da, onlarn bizden uzaklatklar gibi biz de onlardan uzaklasaydk! Bylece Allah
onlara, ilerini pimanlk ve znt kayna olarak gsterir ve onlar artk ateten
kamazlar. (Bakara 166-167)
143
16-el-MUSAVVR
Musavvir Rabbimizin ismi olarak Kuranda sadece bir kez, Har suresinde geer.
Musavvir; tasvir etmek, ekil, suret, zellik, nitelik, birtakm zellikler ve vasflar vermek
anlamlarna gelir.
3-Musavvir; insanlarn manevi (ruhi, psikolojik) yaplarn en gzel bir ekilde tasvir
edendir.
Ey insan! Seni yaratp sonra dzgn ve dengeli klan, sonra seni diledii ekilde
birletiren ihsan bol Rabbine kar seni aldatan nedir? (nfitar 6-8)
Rabbimizin yaratmas aama aama, tabaka tabakadr. Allah yaratmasn sadece Hlk
ismiyle snrlamaz. Yaratmasnn her aamasn farkl bir isimle, farkl bir fiille nitelendirir.
1-Rabbimiz bizi hem ekil olarak hem de ruh yaps olarak en gzel ekilde yaratmtr.
Biyolojik yapmzla ruh yapmz bir beraberlik ve ahenk arz eder. nk insan tek bir ustann
144
elinden kmtr. nsanlarn maddi zelliklerinin gdas nasl ki, yeme, ime, nefes alma, evlenme
gibi eyler ise, ruh ynlerinin de bir takm gdalara ihtiyac vardr. Ruhsal ve psikolojik
yaplarmzn en temel gdas Kurandr, Allahn zikridir.
Bunlar iman edenler ve kalpleri Allahn zikriyle sknete erenlerdir. Bilesiniz ki,
kalpler ancak Allah anmakla huzur bulur/mutmain olur. (Rad 28)
Allahn en gzel ekilde yaratp bize emanet ettii ruhumuzu, kalbimizi Onun
istemedii eylerle kirletmemeliyiz. Huzuru, skneti, tatmin olmay, Onun yasaklarnda
aramamalyz. Allah anmakla, zikretmekle, gndemde tutmakla, Allahn kitabn renmekle,
yaamakla, retmekle insanlar huzura ve mutlulua kavuacaklardr. Yaratl gayesini unutan
ve Rabbinin emirlerine teslim olmayan kii hibir zaman gerek huzura ve mutlulua ulaamaz.
2-Yarattklarna suret ve ekil veren daha sonra da onlar canlandran sadece Allahtr.
Canl resim ve heykel yapmak Allah katnda azaba sebep olan davranlardandr.
Her kim bir resim yaparsa Allah o kimseye yapt o resme ruh fleyinceye kadar
yani o resmi canl hale getirinceye kadar azb edecektir. Gerekten o resme ruh verebilecek
gte geildir256
1- Tapmak ve ibadet etmek iin suret resmi yapan kimse, put ve benzeri eyler yapan
kimse gibidir. Bu kii kafirdir ve onun iin azabn en iddetlisi vardr.
256
Tirmizi 1751. Nesai/Ziyne 114.
145
17-el-VEHHAB
el-Vehhab ismi hibe kelimesinden tretilmitir. Kelime anlam; karlksz, her yerde
ve her zaman ba yapan anlamndadr.
4-Vehhab; mubalaa ve devamllk ifade eder. Allahn kullarna karlksz bir ekilde,
srekli bata bulunmas bugne kadar devam etmitir, bundan sonra da devam edecektir.
(Musa yle dedi:) Rabbim bana hikmeti bahetti/hibe etti ve beni peygamberlerden
kld. (uara 21)
146
Rabbimiz! Bizi doru yola ilettikten sonra kalplerimizi eriltme. Bize tarafndan
bir rahmet bala/hibe et. phesiz sen Vehhabsn, ltfu en bol olansn. (Ali mran 8)
2-Mriklerin ileri gelenlerinin hibir eye sahip olmadklarn anlatan ayetlerin arasnda
zikredilir:
Yoksa Aziz ve Vehhab olan Rabbinin hazineleri onlarn yannda mdr? (Sd 9)
1-Rabbimiz bunca nimeti bize karlksz olarak bahetmi, hibe etmitir. Allah zengindir.
Kullarnn karlk vermelerinden mstanidir. Zaten kullarn verebileceklerini veren yine Odur.
Kullarn elinde hibir ey yoktur. O, Hamiddir, kendi katnda vlmtr. Melekler Onu daima
vp yceltirler. Onun vlmeye ihtiyac yoktur.
Eer bizler bu nimetlerden sonra Allahn kitabyla balantmz kesersek Allah korusun
kalplerimizin erilmeye ve yamulmaya yz tutacaktr. Bundan sonra da ayaklarmz kayacaktr.
Kullar erilmedike Allah onlarn kalplerini eriltmez. Kullar kaymadka Allah onlarn
kalplerini ve ayaklarn kaydrmaz.
147
Zekeriyya Rabbine yalvararak yle demiti: Rabbim, bana tertemiz bir zrriyet
bala. phesiz sen dualar iitensin. (Ali mran 38)
(Musa:) Rabbim! Bana hikmet bala/hibe et ve beni salihlerin arasna kat. (uara
83)
Hkm gittikten sonra slamn dier kurum ve kurulular teker teker zlmeye
balamtr. Namaz da gerek anlamda ayakta tutulup ikame edilmedii iin gerek fonksiyonunu
kaybetmektedir. slam; hayata hkmetmek, hayatn tamamn Allaha teslim etmek amacyla
gelen bir dindir. Oysa bugn slam adnda pek ok din mevcuttur. Herkes kendi tabi olduuna
slam demektedir. Ancak onlarn slam dedikleri hayata hkmetmekten uzak, kalplerin
arasnda skp kalm duygulardan ibarettir. Mslmanlar hkmeden bir slama tabi olmal ve
Allahn hkimiyetini kabul etmelidirler.
148
18-er-REZZK
Rezzk; maddi ve manevi her trl gzellii verendir. Rzk; sadece maddi eyler veya
yiyecek, iecek deildir. Araplar, Ruziktu bi veledin (Bir ocukla rzklandrldm) derler. Buna
gre e, evlat, annebaba, karde, arkada gibi btn gzellikler rzk kapsamnn iindedir.
Rezzk; ismi Allahtan baka hibir insana, sisteme veya otoriteye verilemez.
er-Rezzk ismi, Kuranda 128 defa farkl trevleriyle zikredilmitir. Bu ayetlerin pek
ounda Rabbimiz yeryznde yaayan btn canllarn rzkn yklendiini belirtmitir:
Nice canl vardr ki, rzkn yannda tayamaz. Onlara da size de rzk veren
Allahtr. O her eyi iiten ve bilendir. (Ankebut 60)
Rabbimizin Rezzk zellii iki boyutludur. Hem dnyada btn canllara rzk verendir.
Hem de ahirette iman edip salih amel ileyen kullarna cennet rzklarn verendir:
Kim mmin olduu halde erkek olsun, kadn olsun gzel amel ilerse, ite bu
kimseler cennete gireceklerdir. Ahirette de Allah onlar hesapsz bir ekilde
rzklandracaktr. (Fatr 40)
149
Allah yolunda ldrlen ehidleri sakn ller sanmayn. Bilakis onlar diridirler,
Rableri katnda rzklanmaktadrlar. (Ali mran 169)
1-Rabbimiz tek ve gerek rzk verici olarak kendisini tantmaktadr. (Zariyat 58) Bizler
Allahtan bakalarn rzk verici olarak kabul etmemeliyiz. Hibir makam, sistemi, otoriteyi,
kurum ve kurulu Rezzk olarak grmemeliyiz. Rzk konusunda hibir kimseden korkmamalyz.
Allahn bizim iin takdir etmi olduu rzk, nerede olursak olalm gelip bizi bulacaktr. Birileri
maamz veriyor, birileri rzkmza vesile oluyor olabilir. Bizler bu vesileleri, araclar Rezzk
olarak grmemeliyiz. Bamz dik, onurlu ve erefli bir ekilde hakk sylemeye, hakk urunda
mcadele etmeye devam etmeliyiz. Zalimler bizim rzkmz keserler, ekmeimizi elimizden
alrlar diye endielenmeyeceiz. Bileceiz ki, Allahn verecei rzk hibir kimse engelleyemez.
Muhammed mmetini Yahudilie kar uyarmak iin indiren Cuma suresinde Rabbimiz
yle buyurmaktadr:
Onlar bir ticaret veya elence grdkleri zaman hemen ona doru koarlar seni
ayakta brakrlar. De ki: Allahn yannda bulunan, ticaretten de elenceden de daha
hayrldr. Allah rzk verenlerin en hayrlsdr. (Cuma 11)
Rasulullah (s.a.v) Cuma gn mescidde hutbe okurken, Medineye yeni giren bir ticaret
kervannn davul sesleri her taraftan duyulmaktayd. Kervan sesini duyan pek ok Mslman
Rasulullah (s.a.v) ayakta brakarak kervana doru kouyorlar. Ticareti, oyun ve elenceyi
grnce Peygamberi ayakta dikiyorlar. Rabbimiz de Allah rzk verenlerin en hayrlsdr
buyurarak, Peygamberi ayakta brakmann byk saygszlk olduunu, bu davrann
Yahudilemeye doru bir adm olduunu bize retiyor.
150
Yiyip tkettiin, giyip eskittiin ve sadaka verip ahirete gnderdiinden baka maln var
m? denir.257
Allaha ve Rasulne iman edin. Sizi, zerinde tasarrufa yetkili kld eylerden
Allah yolunda harcayn. Sizden iman edip Allah yolunda infak edenlere byk bir ecir
vardr. (Hadid 7)
Rabbimizin bize vermi olduu her rzk Onun yolunda infak etmeli, seferber
etmeliyiz. Malmzdan, canmzdan, ilmimizden, aklmzdan, gcmzden, sahip olduumuz her
eyden..
Yeryznde alktan len birtakm insanlar bulunmaktadr. Oysa Allah btn canllar
rzklandrmaktadr. Rabbimiz onlara iletsinler diye rzk bol bol zenginlere vermitir. Onlar bu
konuda imtihan etmek istemitir. Yaplan istatistiklere baklrsa dnyada bulunan nimetler,
rzklar, dnya canllar gibi on misline daha yetecek bolluktadr. Ancak baz gzleri doymak
bilmeyen, hrsl ve zalim kimseler mazlumlarn haklarn gasbetmilerdir. Bat medeniyeti 3.
Dnya lkelerinin smrlmesinden ortaya kmtr. Onlar saltanatlarn mazlumlarn terleri,
kanlar ve cesetleri zerine kurmulardr.
4-Allah dnyada rzk verirken kafir mmin ayrm yapmaz. Hatta kafirlere
mminlerden daha fazla rzk verir. nk Allah katnda dnyann hibir deeri yoktur.
257
Mslim/Zhd 1. Tirmizi 2342.
258
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4110.
151
19-el-FETTH
Fetih kelimesinden treyen Fetth ismi; amak, iki taraf arasnda hkm vermek
anlamlarna gelmektedir. Yine Fetth ismi mbalaa ve devamllk ifade eder. Yani Allah
kyamete dek bol bol amaya ve hkm vermeye devam edecektir. Fetih kelimesi, fiil ve
kalplaryla beraber Kuranda 38 defa zikredilmitir.
Fetth; kalp ve basireti rten perdeleri kaldran, nyarg ve pein fikirleri giderendir.
Fetth; anlamazlklar gideren, adaleti gerekletiren, saflar belirleyen, hak ile batln
saflarn birbirinden ayrandr.
Fetth; kyamet gnnde hkm ile insanlar ayran, cennetin ve cehennemin kaplarn
aandr.
el-Fetth; iman eden ve saknan kullarna bolluk ve bereketlerin kapsn aan olarak
yle zikredilir:
el-Fetth; inkar eden kimselere dnyada biraz faydalansnlar diye btn nimetlerin
kapsn aan olarak yle zikredilir:
..Rabbimiz bizimle kavmimiz arasnda hak ile hkm ver. Sen hkmedenlerin en
hayrlssn. (Araf 89)
Allahn insanlara aaca herhangi bir rahmeti tutup hapseden olamaz. Onun
tuttuunu Ondan sonra salverecek de yoktur. O Azizdir, Hakimdir. (Fatr 2)
Ey iman edenler! Sizi ac bir azaptan kurtaracak olan ticareti size gstereyim mi?
Allaha ve rasulne iman eder, canlarnzla ve mallarnzla Allah yolunda cihad edersiniz.
Eer bilirseniz bu sizin iin daha hayrldr.
153
Eer doru sylyorsanz bu fetih (kyamet) gn ne zaman derler? De ki: Fetih
gnnde inkarclara (o gn ettikleri) imanlar fayda vermeyecek ve kendilerine mhlet de
verilmeyecektir. (Secde 28-29)
259
Nesai 1/90,91,92.
154
20-EL-ALM
lim kknden tretilen el-Alm ismi; bilmek, tanmak ve bir eyin knhne vakf
olmak anlamlarna gelmektedir. Kuranda en ok kullanlan kelimelerden bir tanesi de ilim
kknden treyen kelimelerdir.
el-Alm ismi; Kuranda 153 defa Allahn ismi olarak zikredilir. Bunlarn bir ksmn
ksaca yle sralayabiliriz:
Allah gklerde ve yerde olanlar ve sylenen szleri bilendir. (Maide 97, Enbiya
4)
1-Rabbimiz bizi nasl eksiksiz bir ekilde yaratmsa, getirdii nizam da aynen yle
eksiksiz ve mkemmel bir nizamdr. Rabbimiz yaratm olduu bizlerin nasl bir hayata ihtiya
duyduunu en iyi bilmektedir. Bunun iin bize hayat rehberi olarak Kuran indirmi ve
Rasuln gndermitir. Bizleri tam bir ilimle yaratm ama babo brakmam, kontrolnden
uzaklatrmamtr. Mutluluumuz iin birtakm helal ve haramlar izmi, cennet yolunun
llerini belirlemitir.
Bazlar, Kuran anlamak iin yetmi tane ana bilim, yetmi tane de ara bilim
bilmenin gerektiini sylyorlar. Bu insanlar aka, Sizin Kuran okumanza, bilinlenmenize
gerek yok, sizler bilinlenirseniz bizim saltanatmz sarslr demektedirler. Acaba sahabeler ka
tane ana ve ara bilim dal biliyorlard? Oysa onlar nce Kuranla tantlar. Allahn ilmiyle
donatldlar. Sonra da Allah onlar yeryznn vrisleri kld.
260
Darimi/Mukaddime 29
156
daha ok korkmaya ve Ona daha ok sayg duymaya vesile olsun diye reniyorlard.
renmekle kalmayp ilmi gnllerine sindiriyor, hayatlarnn her blmnde yaamaya
alyorlard.
4-nsan her konuda snrl olduu gibi, ilim konusunda da snrldr. Allahtan baka
hibir kimsenin bilmeyecei ilimler vardr. Gayb ilmi, kyamet saatinin ilmi gibi ilimlerin haberi
sadece Allaha aittir.
Kyametin kopaca saati bildiini syleyenler, kyametin falan ylda kopaca zerinde
tahminler yrtenler de yalanclardr. Allah onlar gaybna muttali klmam, srlarn onlarla
paylamam, onlara Levh-i Mahfuzun sayfalarn amamtr.
261
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4190.
157
21-el-GBD
Gabd kknden tremi olan el-Gbd ismi; nimet ve rzklar belli bir lye gre
veren, ruhlar bedenden alan, sratle i yapan anlamlarna gelmektedir. Araplar sratli yryen bir
kimse iin Raculun gbd derler. Mal elinde tutan bir kimse iin ise Gabedal-Meta derler.
Rabbimizin bu ismi, Kuranda zel isim olarak deil, fiil olarak kullanlmtr. el-
Gbd ismi, Esma-i Hsna hadisinde gemi ve el-Bst ismiyle beraber zikredilmitir.
Gbd; diledii kullarna belli bir gaye ve hedef iin darlk ve sknt verendir.
158
Mnafk erkekler ve mnafk kadnlar da birbirlerinin dostudurlar. Onlar
ktl emreder, iyilikten alkoyar ve ellerini smsk tutarak cimrilik ederler. Onlar
Allah unuttular, Allah da onlar unuttu. nk mnafklar fasklarn ta kendileridir.
(Tevbe 67)
1-Rabbimiz kullarn kimi zaman bollukla kimi zaman da darlkla imtihan eder.
Bollukta kretmeyi, darlkta ise sabretmeyi bilmeliyiz. nk dnya bir imtihan yeridir ve
imtihan sorular her zaman deiebilir.
Andolsun sizi biraz korku, alk, mallardan, canlardan ve rnlerden eksiltme ile
imtihan ederiz. Sabredenleri mjdele! Onlara bir sknt geldii zaman; Biz Allah iiniz ve
Allaha dneceiz derler. te Rablerinden balama ve rahmet hep onlaradr ve doru
yolu bulanlar onlardr. (Bakara 155-157)
Her zaman senden daha aada olanlara bak; sakn senden daha stn olanlara
262
bakma! nk bu senin Allahn nimetlerini kmsememen iin daha uygundur.
2-Rabbimizin kimi kullarna dnya nimetlerini bol bol vermesi onlar sevdii anlamna
gelmedii gibi, kimi kullarna da dnya nimetlerini az vermesi, onlar sevmedii anlamna
gelmez. Skntlar, hastalklar, darlklar, fakirlikler Allaha yaknlama ve arnma vesilemiz
olabilir.
Mminin bana gelen her dert, sknt, bitkinlik, hastalk, incinme, kayg hatta
onu tedirgin eden bir znt bile onun gnahlarnn dklmesine vesile olur.263
262
Ebu Nuaym/Hlyetul-Evliya 1/66. Kenzul-Ummal 44158.
159
Rasulullah (s.a.v) yle buyurdu:
mmetimden yle kimseler vardr ki, birinizin kapsna gelip bir dinar istese
vermezsiniz. Bir dirhem istese yine vermezsiniz. Bir kuru istese yine vermezsiniz. Fakat o
Allahtan cenneti isteyecek olsa Allah ona cenneti hemen verir. Eer Allahtan dnyay
isteyecek olsa vermez. Dnyay o kiiye vermemesi onu kk grd iin deildir. yle
kimseler eski elbise giyerler, kimse onlara iltifat etmez. Ama bir konuda Allaha yemin
edecek olsalar Allah onlarn yeminlerini doru karr. 264
Kim de beni anmaktan yz evirirse phesiz onun skntl, dar bir hayat olacak
ve biz onu kyamet gn kr olarak haredeceiz. (Taha 124)
263
Buhari/el-Edebul-Mfred 492.
264
Mecmeuz-Zevaid 10/264.
265
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4126.
160
22-EL-BSIT
Bast kknden treyen el-Bst ismi; yaymak, amak, vermek, geniletmek ve demek
anlamlarna gelir. Kuranda Rabbimizin zel ismi olarak deil, fiil olarak gemektedir. Mehur
Esma-i Hsna hadisinde el-Gbd ismiyle beraber zikredilir. Bu iki isim birbirlerine zt
anlamdadr, yani mzdevicedir. Onun iin iki ismin beraber ve karlatrlarak renilmesi daha
faydal olacaktr.
Allah, onda geni yollar edinip dolaabilesiniz diye yeryzn sizin iin bir sergi
yapmtr. (Nuh 19-20)
161
d-Bst isminin bize ykledii grev ve sorumluluklar:
Bizler bedenimizi, ilmimizi, malmz Allah yolunda harcadmz, el-Bst hakk iin bol
bol yaydmz zaman zerimizdeki nimetlerini oaltacaktr. Bizim ellerimizle, bizim
araclmzla Mslmanlara zaferler ve imknlar verecektir.
162
23-EL-HFID
Hafeda kknden tremi olan el-Hfd ismi; kanat germek, efkat gstermek,
alaltmak, derecesini drmek anlamlarna gelir. Kuranda Rabbimizin ismi olarak deil, fiil
olarak zikredilmitir. El-Hfd ve er-Rfi isimleri mzdevicedir, yani zt anlamldr.
163
erefimizi, deerimizi ve stnlmz gnmz kriterlerine gre deil, Rabbimize
gre belirlemeliyiz. Bizler dnyada iken Onun verecei erefi ve stnl isteyerek yaarsak,
kyamet gn O bizim erefimizi daha da yceltecektir. Onun verecei erefe raz olmayp da
kafirlerden eref dilenirsek o gn O bizi aalarn en aasna itecektir.
te gerek iyilik budur! Gerek iyilik budur! Harise, insanlar iinde annesine en
ok iyilik edendi.270
3-Kfirlerin ellerindeki imknlara, onlara verilmi olan dnya malna gzlerimizi dikip
de zayf ve fakir mminleri aalamamalyz. Bize gre Allaha kar samimi olan bir mmin,
dnyalar dolusu kafirden daha sevimli olmaldr. Bir mmini dnyalar dolusu kafire, mala ve
mlke tercih etmeliyiz. O mmine efkat ve merhametle kanat germeliyiz.
266
Hakim el-Mstederek 1/494.
267
Kitabuz-Zhd ver-Rekaik/Abdullah ibni Mbarek 37.
268
Hakim el-Mstedrek 6/793.
269
Buhari/Edeb 12. Mslim/Birr 20. Ebu Davud/Zekat 45.
270
Ahmed 6/151.
164
Mekkeli mrikler Rasulullah (s.a.v)a gelerek: Ey Muhammed! Sen erefli bir
insansn, biz seninle oturup sohbet etmek, seni dinlemek istiyoruz. Ancak senin yannda bizim
eski klelerimiz ve hizmetilerimiz var. Biz onlarla ayn yerde oturmay kabul edemeyiz. Bizimle
zel olarak otursan demitiler. Rabbimiz ise Peygamberine u ayetleri indirdi:
Ayetlerimize inananlar sana geldikleri zaman onlara de ki: Selam olsun size!
Rabbiniz merhamet etmeyi kendisine yazd. Gerek u ki, sizden kim bilmeyerek bir
ktlk yapar, sonra ardndan tevbe edip de kendisini dzeltirse bilsin ki Allah ok
balayan, ok merhamet edendir. (Enam 52-54)
165
24-ER-RF
Ref kelimesinden tretilen er-Rf ismi; maddi veya manevi bir eyi kaldrmak,
yceltmek ve ykseltmek anlamlarna gelir. Kuranda Rabbimizin zel ismi olarak deil, fiil
olarak kullanlmaktadr. el-Hfd isminin zt anlamlsdr.
Sizi yeryznn halifeleri klan, size verdii nimetler hususunda sizi denemek
iin kiminizi kiminize derecelerle stn klan Odur (Enam 165)
166
Ey iman edenler! Size Meclislerde yer an denildii zaman yer an ki, Allah
da size genilik versin. Size Kalkn denilince de kalkn ki, Allah sizden iman edenleri ve
kendilerine ilim verilenleri derecelerle ykseltsin. Allah yaptklarnzdan haberdardr.
(Mcadele 11)
Ona ancak gzel szler ykselir. Onlar da Allaha salih amel ulatrr.. (Fatr
10)
167
2-Allah ve Rasulnn yannda, ilim meclislerinde, sava meydanlarnda, ehadet
anlarnda ve ahirette derecemizi belirleyen en nemli ey, Kurandr. Kuran hem bu dnyada
hem de ahirette, kendisini yce tutanlar yceltecek, kendisine deer vermeyenleri ise
alaltacaktr.
Kuran yce tutmak, onu ssl klflarn arasnda duvarlara asmak, vitrinlere koymak,
kimseye el srdrtmemek, onun olduu odada yatmamak, ayaklarn uzatmamak deildir. Gerek
anlamda Kuran yce tutmak, onu okumak, ezberlemek, anlamak, yaamak, hayatnn her
alannda Onu el stnde tutmaktr.
Kyamet gn Kuran getirilecek ve: Ey Rabbim beni okuyup hayatn bana gre
yaayan bu kulunu giydir diyecek. Bylece o kimseye keramet (eref) tc giydirilecek.
Sonra Kurn: Ey Rabbim! Ona verdiin nimeti artr diyecek. Bylece ona cennet
elbisesi giydirilecek. Sonra Kurn: Ey Rabbim ondan raz ol diyecek. Allah da ondan
raz olacak. Sonra: Ey kul, oku ve yksel! denilecek. Bylece okuduu her bir ayetle
iyilik, sevap ve mkafatlar artrlacaktr.271
Kuran ayetlerinin says; cennet derecelerinin says kadardr. Buna gre; cennete
girenlerin arasnda Kuran ezberleyenden daha faziletli kimse yoktur.272
Kuran yle bir zenginliktir ki, artk onun tesinde bir fakirlik ve onun dnda bir
zenginlik yoktur.273
Osman bin Affan, vefat ile sonulanan hastalnda Osman bin Affan, Abdullah bn
Mesudun ziyaretine geldi. Ona:
271
Tirmizi 2915. Darimi/Fedailul-Kuran 27.
272
Camius-Sair 1295.
273
Msned-i ihab/Kuzai 538.
168
- Benden sonra kzlarmn fakir deceini mi sanyorsunuz? Ben onlara her gece
Vaka suresini okumalarn emrettim. nk ben Rasulullah (s.a.v)n yle
buyurduunu iittim: Kim her gece Vaka suresini okursa o ebediyyen fakir
kalmaz.274
Halifelii dneminde Hz. mer Mekkeye bir vali tayin ediyor. Daha sonra o valiyi
Medinede gryor. Sen burada ne aryorsun? Ben seni Mekkede grevlendirmedim mi? diye
soruyor. Adam: Evet ama nemli bir i iin geldim. Yerime de azald klelerimizden bn-i
Ebzay braktm diyor. Hz. mer daha ok kzarak: O kadar sahabenin bana bir kleyi mi
braktn? diyor. Adam da: Evet nk o, Kuran ve Allahn hudutlarn iyi bilir cevabn
veriyor. Bunun zerine Hz. mer sakinleerek: Dostum Muhammed (s.a.v) yle buyurmutu:
Muhakkak ki Allah, bu Kuran sayesinde kimi toplumlar yceltir, kimi toplumlar ise
alaltr.275
274
Ahmed bin Hanbel/Fedailus-Sahabe 2/726
275
Mslim 817. bni Mace 218. Darimi 3365. Ahmed 233.
169
25-EL-MUZZ
Kim izzet ve eref istiyorsa bilsin ki, btn izzet ve eref Allahndr.. (Fatr 10)
Bu ayete gre bir Mslmann izzet ve eref isteyecei, arayaca tek makam, Allahtr.
Allahn dndakilerden izzet ve eref dilemek Mslmana yakmaz.
..Allahm! Sen dilediine izzet veren, dilediini ise zelil klansn... (Ali mran 26)
Bugn kafirlerin satamalarna maruz kalan Mslmanlar! Onlarn iftiralar, szleri sizi
zmesin, kederlendirmesin, incitmesin, dininizden dndrmesin, sizi geveklie sevk etmesin.
Unutmayn ki, izzet ve eref tamamyla Allaha aittir. Siz Allah ile beraber yrdnz takdirde
Allah size de izzet ve eref verecektir. Siz glsnz. Arkasnda Allah olan bir topluluk hi zayf
olur mu?
Allah, Onun elisi ve mminler azizdir. Bizler de hakkyla iman ettiimiz, Allah ve
Rasulnn izzetiyle yetindiimiz, mnafklardan izzet dilenmediimiz takdirde, Rabbimiz bizleri
de zamanmzn izzet ve eref abidesi Mslmanlarndan klacaktr.
Aziz olan Allahn, Aziz Peygamberine indirdii bu kitap da Azizdir. Yani Allah kendi
zelliinden Kurana da vermiir. Kuran insanlara gndererek kendi izzetinin ipini yeryzne
indirmitir. O Aziz ipe yapanlar, izzete ularlar. Eer bizler de izzetli ve erefli olmak
istiyorsak erefli makamlara nail olmak istiyorsak Allahn bu Aziz kitabna yapmalyz.
Kuranla balantmz ne kadar oksa izzetimiz ve erefimiz de o lde olacaktr. Kurann
izzetiyle izzetlenmeyenler, hangi yksek makamlarda olurlarsa olsunlar, izzetsiz ve erefsiz
olmaya mahkmdurlar.
Kyamet gn Kuran getirilecek ve: Ey Rabbim beni okuyup hayatn bana gre
yaayan bu kulunu giydir diyecek. Bylece o kimseye keramet (eref) tc giydirilecek.
Sonra Kurn: Ey Rabbim! Ona verdiin nimeti artr diyecek. Bylece ona cennet
elbisesi giydirilecek. Sonra Kurn: Ey Rabbim ondan raz ol diyecek. Allah da
ondan raz olacak. Sonra: Ey kul, oku ve yksel! denilecek. Bylece okuduu her bir
ayetle iyilik, sevap ve mkfatlar artrlacak.276
Muhakkak ki size kendi iinizden Aziz olan bir peygamber gelmitir... (Tevbe 128)
Peygamber (s.a.v) mminler iin en gzel izzet rneidir. Aziz olan Kurann
yeryzndeki izzetli temsilcisidir. Kuran en iyi anlayan ve yaayandr. Byle olunca izzet ve
eref isteyen biz Mslmanlar, Kuran yaamay peygamberden renmeliyiz. Onun hadisleri
ve snnetleri hayatmzda olmazsa izzet ve erefe ulaamayz. Peygamberin hadislerini
hayatndan dlayan, kendi kt aklyla ayetlerle yetineceini dnen kimseler, izzet ve erefe
ulaamazlar.
276
Tirmizi 2915. Darimi/Fedailul-Kuran 27.
171
Ebu Malik el-Eariden, Rasulullah (s.a.v) yle buyurdu:
Kyamet gnnde havzmda mmetim benim yanma gelecekler. Ben ise bir
adamn kendi devesinden baka develeri sudan uzaklatrd gibi baz insanlar
uzaklatrmaya alacam. Dediler ki: Ey Allahn Peygamberi! Sen o gn bizi
tanyabilecek misin? Rasulullah (s.a.v) yle cevap verdi: Evet, nk sizin simanz hi
kimse de bulunmayacak. Bana, abdest izlerinizden dolay elleriniz ve alnlarnz bembeyaz
nurlu olarak geleceksiniz. inizden bir topluluun ise benim yanma gelmelerine izin
verilmeyecek. Ben: Onlar benim ashabmdr diye feryat edeceim. Melekler ise bana
yle cevap verecekler: Sen onlarn senden sonra neler yaptklarn bilmiyorsun. Senin
ardndan dinde olmayan eyler icat ettiler. Bunun zerine ben de: ylese defolsunlar,
defolsunlar diyeceim.277
Srat Arap literatrnde oulu olmayan, tekil bir kelimedir. Dolaysyla Allahn
yolu bir ve tektir. Bizler Allahn bu tek yolunda yrmeliyiz. Kimi insanlar, kendilerine birtakm
yollar belirler, sonra da, Allah benim yolumu u ayetle destekliyor derler. Biz onlardan
olmamal, hangi yolda yryeceimizi Allahn kitabna ve peygamberin snnetine sormalyz.
Kulaktan dolma veya kendi hevamzdan kaynaklanan eylerle kendimize yeni yollar izmeye
kalkarsak, Allah korusun o yol, eytann yoluyla kesiebilir. O yol; bizi cehenneme gtrebilir.
nk emin deiliz. eytan Srat- Mstakimin zerine oturmu, bizim ayamz kaydrmaya
almaktadr.
Eer bizler Allah, peygamberini, kitabn ve yolunu aziz bilirsek herkesten ve her
eyden aziz, stn tutarsak hayatmz bu izzetle yaarsak Rabbimiz bizi erefli bir zaferle,
Nasran Aziza ile rzklandracak, erefimizi, izzetimizi daha da ok yceltecektir.
277
Buhari/Rekaik 35. Mslim/Taharet 37.
172
te o zaman izzet gerek sahiplerini bulacak, kendisini aziz zanneden yeryz kafirleri
ve mnafklar zillet iinde malup olacaklardr. Ve herkes onlarn nasl bir inkilapla devrildiine
ahit olacaktr.
Onlar kendilerine bir izzet ve eref olsun diye Allahtan baka ilahlar edindiler.
Hayr! Taptklar o ilahlar, onlarn ibadetini tanmayacak; bilakis onlara dman
kesileceklerdir. (Meryem 81-82)
Kendileri zelil olanlar bize nasl izzet versinler? Kendileri itibarsz, dk seviyeli ve adi
olanlar, bizim itibarmz nasl yceltsinler? yleyse izzetin adresini armamal, erefsizlerden
gnlk dnya erefi dilenmemeliyiz. Onlarn kaplarnda eref ve izzet aradmz takdirde,
hem Allahn izzetinden yoksun kalacaz, hem de yarn bizi unutacaklar, bizim onlarn
ayaklarnn altn ptmz hatrlamayacaklar ve karmza dman olarak hasm olarak
kacaklar. Mslman, Allah ile ban glendirdii oranda eref sahibi olacaktr. Allahn
dndakilere yaltaklk yaparak izzet ve eref elde edilemez.
Mnafklar kendilerini aziz, akll, Mslmanlar ise sefih ve zelil kabul ederler.
Mslman; izzetiyle, erefiyle fakirdir, yoksuldur, zindandadr, ikence altndadr, ehit olmutur,
bin paradr. Ama izzetlidir. Mnafk ise rahattr, bolluktadr, refah iindedir. Dnya
standartlarnda azizdir. Ancak ikiyzl, be para etmez, onursuz, deersiz ve sefih bir yaratktr.
Bunun byle olduunu hem mminler hem de kafirler gayet iyi bilirler. Kafirler onlar aralarna
almaz, ileri dnce kullanr, sonra da kolayca harcarlar.
phe yok ki, mnafklar cehennemin en alt tabakasndadrlar. Artk onlara bir
yardmc da bulamazsn. (Nisa 145)
Her kim bir zalim ile birlikte zulmnde ona yardmc olmak zere yryecek
olursa yce Allah ayaklarn kayd o gnde sratn zerinde onun ayaklarn kaydracaktr.
"278
Bizler Firavunlara itaat etmeyeceiz. Onlara azck da olsa yardm etmeyeceiz. Birka
para kemik uruna kendi izzetimizi ve erefimizi onlara satmayacaz.
nsanlar zerine yle bir zaman gelecek ki, onlarn btn gayretleri, mideleri;
erefleri, dnyalklar; kbleleri, kadnlar; dinleri, dirhem ve dinarlardr. Onlar
yaratklarn en ktsdrler ve onlarn Allah katnda hibir nasipleri yoktur.279
279
Kenzul-Ummal/Kitabul-Fiten 31183.
174
Rasulullah (s.a.v) yle buyurdu:
mmetimden yle kimseler vardr ki, birinizin kapsna gelip bir dinar istese
vermezsiniz. Bir dirhem istese yine vermezsiniz. Bir kuru istese yine vermezsiniz. Fakat o
Allahtan cenneti isteyecek olsa hemen verir. Eer Allahtan dnyay isteyecek olsa vermez.
Dnyay o kiiye vermemesi onu kk grd iin deildir. yle kimseler eski elbise
giyerler, kimse onlara iltifat etmez. Ama bir konuda Allaha yemin edecek olsalar Allah
onlarn yeminlerini doru karr. 280
eytan dedi ki: zzetine yemin olsun ki, onlarn hepsini azdracam. Ancak ihlas
sahibi olan kullarn mstesna. (Sad 82-83)
Ayette grdmz zere, eytan, Allahn izzetini ve erefini kabul etmektedir. Allahn
izzeti zerine yemin etmektedir. Ancak buna ramen hatasna devam etmekte, gurur ve kibrini
srdrmektedir. Bizler de Allahn izzetini kabul eder ama kendi bildiimiz gibi yaamaya, kendi
anladmz ekilde izzetli olmaya devam edersek eytandan hibir farkmz kalmayacaktr.
Allahn izzetini bilmemizin, hatta o izzet zerine yemin etmemizin bize hibir faydas
olmayacaktr.
6-Allahn Aziz oluuna gerekten iman edersek kfirler bundan rahatsz olacaklardr:
Onlardan srf Aziz ve Hamid olan Allaha iman ettikleri iin intikam aldlar.
(Buruc 8)
Bizler de Allahn aziz oluuna gerekten iman eder ve bunu hayatmzn her alannda
yaarsak, kafirler bizden de rahatsz olacak, bizleri de susturmaya alacaklardr, bizden dolay
uykular kaacak, kabuslar greceklerdir. Allahn Aziz oluuna gerekten iman etmeyen,
hayatlarnn her alannda bunu sergilemeyen kimseler, kafirleri rahatsz etmezler, kafirler onlara
dokunmazlar.
280
Mecmeuz-Zevaid 10/264.
175
7-Dnyada kendilerini Aziz sfatna layk gren kafirlerin, gerek sonlarn bugnden bilmeliyiz:
Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse bilsin ki, Allah sevdii ve kendisini
seven mminlere kar alak gnll ve efkatli, kafirlere kar ise izzetli, onurlu ve zorlu
bir toplum getirecektir. Onlar Allah yolunda cihad ederler. Hibir knaycnn
knamasndan korkmazlar. te bu, Allahn dilediine verdii ltfudur. Allahn ltfu ve
ilmi genitir. (Maide 54)
176
26-EL-MZLL
Muzill ismi; zillet kelimesinden tremitir. Zillet ise izzetin zdddr. Zillet; alaklk,
dklk, bayalk anlamlarna gelir. el-Mzill ise alaltan, dren, zelil eden anlamndadr.
1-Allah, iman etmeyenlerin aziz ve yce bildiklerini henz dnyada iken bile rezil
rsvay eder. Sihirbazlar ellerindeki sihir deneklerini atarken Firavunun izzeti adna! stn ve
galip gelecek olan bizleriz diyorlard. Allah ise hem Firavunu hem de sihirbazlar, Hz. Musann
karsnda zelil kld:
Biz de Musaya Asn at! diye vahyettik. Bir de baktlar ki bu, onlarn
uydurduklarn yakalayp yutuyor. Bylece gerek ortaya kt ve onlarn yapmakta
olduklar yok olup gitti. te Firavun ve kavmi orada yenildi ve kk derek geri
dndler. (Araf 117-119)
3-Allah, Firavunlar taklit eden ve onlarn yolundan gidenleri dnya ve ahirette zelil
edecektir. Firavunlar ineklere tapyorlard. Yahudiler de efendilerini taklit ederek inein bir kk
versiyonu olan buzaya taptlar:
Buzay tanr edinenler var ya! te onlara mutlaka rablerinden bir gazap ve
dnya hayatnda bir alaklk eriecektir. Biz iftiraclar byle cezalandrrz. (Araf 152)
177
4-Allah, kendi verdii stn nimetlere raz olmayan, soan ve sarmsak sevdals
kimseleri zillet ve alaklkla damgalamtr:
Hani siz (verilen nimetlere karlk): Ey Musa! Biz tek bir yemekle yetinemeyiz.
Rabbine dua et de bize yerin bitirdii eylerden; sebzesinden, hyarndan, sarmsandan,
mercimeinden, soanndan bize karsn dediniz. Musa ise: Deerli olan deersiz olanla
deitirmek mi istiyorsunuz? O halde ehre inin, zira istedikleriniz sizin iin orada var
dedi. te bundan sonra zerlerine zillet ve yoksulluk damgas vuruldu. Allahn gazabna
uradlar. Bu musibetler onlarn bana, Allahn ayetlerini inkra devam etmeleri, haksz
olarak peygamberlerini ldrmeleri sebebiyle geldi. Bunlarn hepsi, sadece isyanlar ve
taknlklar sebebiyledir. (Bakara 61)
1-Bizler aziz ve zelil kavramlarn yeryznn meliklerine gre deil, Allaha gre
deerlendirmeliyiz. nk Allah ycelteceini de, alaltacan da en iyi bilendir. Oysa
dnyadaki zalim melikler, azizleri alaltr, zelilleri ise yceltirler.
(Sebe Melikesi) dedi ki: Hkmdarlar bir memlekete girdiler mi, oray perian
ederler ve halknn ulularn alaltrlar... (Neml 34)
Bizler zayf da olsa, kanlar iinde, ikence altnda, fakirlik, yoksulluk ve zillet iinde de
olsa mminin Allah katnda aziz olduunu unutmamalyz. Kafirlerin btn bu aaalarna,
glerine, saylarna, imkanlarna, bbrlenmelerine ramen Allah katnda zelil olduklarn ve bir
gn bu dnyada da zilleti tadacaklarn hatrmzdan karmamalyz.
2-Bizler Allahn yazgsna, hak vaadine layk olmalyz. O ki kitabnda yle yazmtr:
281
Ebu Davud/Melahim 5.
178
Bizler; dnyay bamzn stne, kalbimizin ortasna koymamalyz. Dnyay srtmzn
arkasna atmal ve ayaklarmzn altna almalyz. lm bir son deil, sevgiliye giden bir yol
bilmeliyiz. Bizler dnyay sevdiimiz ve lmden korktuumuz gnden beri, alaldk ve zelil
duruma dtk. lm bir vuslat bildiimiz, dne gider gibi lme kucak atmz zaman
kaybettiimiz izzetimize yeniden kavuacaz.
Kfir ordularn komutanlar Mslmanlar tarif ederken, Bunlar dne gider gibi
lme giden kimselerdir diyorlard. lm sevdike bamz ycelere, izzete ve cennete
erecektir. Dnyay sevdike ayaklarmz yere aklacak ve zilletle damgalanacaktr.
4-Yzleri zilletin brd gn, kyamet gn gelmeden nce Rabbimize secde etmeli
ve Onun emirlerini yerine getirmeliyiz.
179
orada ebedi olarak kalrlar. Ktlk yapanlara gelince, ktln cezas misli iledir. Onlar
zillet kaplayacaktr. Onlar Allahtan koruyacak hibir kimse yoktur. Onlarn yzleri sanki
karanlk geceden bir paraya brnmtr. te onlar da cehennem ehlidir ve orada ebedi
olarak kalacaklardr. (Yunus 26-27)
Yaptmz gzel iler bize gre deil, Allahn kstasna gre gzel olmaldr. nk
gzel iler yaptn zanneden ama Allah katnda karln bulamayan nice kimseler vardr.
180
27-es-SEM
Semea kelimesinden tremi olan es-Semi ismi szlkte; iitmek, duymak, icabet
etmek, iittiinin gereini yerine getirmek anlamlarna gelmektedir. Mbalaa ve sbut ifade
eder. Kuranda yaklak 45 defa zikredilmektedir. Bir defa el-Garib ismiyle, sekiz defa el-Basir
ismiyle ve 32 defa da el-Alm ismiyle beraber zikredilmitir.
Orada Zekeriyya rabbine dua etti: Rabbim! Bana tarafndan hayrl bir nesil
bala. phesiz duay hakkyla iitensin. (Ali mran 37)
Hz. Musa ve Harun dediler ki: Rabbimiz! Dorusu biz Firavunun bize ar
ekilde kt davranmasndan yahut iyice azmasndan endie ediyoruz. Allah da buyurdu ki:
Korkmayn, nk Ben sizinle beraberim, iitir ve grrm. (Taha 45-46)
181
3-Kfirlerin ve mriklerin taptklar eylerin iitme duyusundan yoksun olduklar u
ekilde ifade edilmitir:
brahim yle dedi: Peki, yalvardnz zaman onlar sizi iitiyorlar m? (uara
72)
Eer putlar arrsanz, sizin armanz iitmezler. Faraza iitseler bile, size
cevap veremezler. Kyamet gn sizin ortak komanz reddederler. (Fatr 14)
Allahn mminlerin dualarn iitmesi ve icabet etmesi uzak bir mesafeden deildir.
Allah mminlere, mcahidlere, mazlumlara ok yakndr. Onlarn ah-u figanlarn, lanetlerini,
dualarn iitir ve icabet eder. nk Allah onlarn her zaman yannda ve yaknndadr.
Allah basiret sahibi olarak iitendir. Szlerin ve dualarn ardndaki gayb bilir. Bir eyin
an da gizlisini de bilir. Kulunun sz veya duas kabule ayan mdr diye bakar. Her duay
kabul etmez.
Kabul edileceine kesin inanarak Allaha dua edin. Ve iyi bilin ki, Allah ne
istediinden gafil ve umursamayan bir kalbin duasn kabul etmez.282
282
Tirmizi 3479.
182
Ey insanlar! phesiz Allah temizdir, ancak temiz ve irkten uzak olan ibadeti
kabul eder. Allah, peygamberlere emretmi olduu gerekleri, mminlere de emretmitir.
O yle buyurmutur: Ey Rasuller! Temiz ve helal rzklardan yiyin ve faydal ameller
ileyin. Dorusu ben yaptklarnz ok iyi bilirim (Mminun 51) Ayrca O: Ey iman
edenler! Size verdiimiz rzklarn temiz ve helal olanlarndan yiyin (Bakara 172)
buyurmutur.
- Ya Rabbi! Ya Rabbi, diyor. Oysa yedii haram, giydii haram, itii haram,
beslendii haramdr. imdi bunun duas nasl kabul olunur?283
Rasulullah (s.a.v) yle buyurdu:
1-itmek itaat ve sorumluluk gerektirir. Bizler iittii halde iitmemi gibi davranan ve
isyan edenlerden olmamalyz:
oban baryor, hayvanlar ynlendirmeye alyor ama hayvanlar bir ses duymalarna
ramen kendilerine gre hareket etmeye devam ediyorlar. Allahn ayetlerini iitmemize ramen
283
Darimi/Kitabur-Rikak 2720.
284
Tirmizi/Fiten 9
183
biz de iimize geldii gibi yaamaya devam ediyorsak kr, sar ve dilsiz davarlar, hayvanlar
konumuna deriz.
Hindistana giren bir ngiliz komutan ezan sesini iitir ve sorar: Bu nedir? diye.
Oradakiler: Efendim, bu Mslmanlarn namaza arsdr cevabn verirler. Komutan tekrar;
Peki bu arnn, ngilizlerin Hindistandaki hakimiyetine bir zarar var m? diye sorar. Onlar:
Hayr efendim derler. Bunun zerine Komutan: O halde brakn, okumaya devam etsinler der.
Bizler burnu havada, kendinden veya kendi cemaatinden baka hi kimsenin szne
kulak vermeyen, hi kimsenin szn dinlemeye ve dnmeye deer bulmayan kimseler gibi
olmamalyz. Karmzdaki kim olursa olsun (Allaha ve Rasulne muhalefet etmedike)
dinlemeli, o szn gzel tarafna tabi olmalyz.
3-Allahn ayetleriyle alay edildiini iittiimiz zaman tepkimizi koymal ve o ortam terk
etmeliyiz:
Allah kitapta size yle indirmitir: Allahn ayetlerinin inkar edildiini yahut
onlarla alay edildiini iittiiniz zaman, onlar baka bir sze dalncaya/geinceye kadar
184
kfirlerle beraber oturmayn. Yoksa siz de onlar gibi olursunuz. Elbette Allah mnafklar
ve kfirleri cehennemde bir araya getirecektir. (Nisa 140)
Bizler radyo, televizyon, toplant, oturum, program gibi her nerede ve ne ile beraber
olursak olalm, olduumuz yerin gndeminin Allahn ayetlerini inkar etmekten ve onlarla alay
etmekten uzak olmas gerekmektedir. Allahn ayetlerinin inendii ve onlarla alay edildii bir
durumda bizim onlarla beraberlie devam etmemiz yasaktr. Ancak onlara nasihat edebilecek ve
durumlarn dzeltebilecek durumdaysak onlarla beraber olabiliriz. Eer yaplanlara hibir
etkimiz olmayacaksa o ortam terk etmeliyiz. Deilse Allah korusun kalplerimiz onlarn kalpleri
gibi olur, yaantlarmz onlarn yaantlar gibi olur ve sonunda Allah, kfirlerle mnafklar
cehennemde bir araya getirir.
285
Mslim/Mukaddime 5.
185
6-Gcmz yettiince bu gnden iitmeli ve itaat etmeliyiz. Yoksa kyamet gn Keke
iitseydik ve akletseydik diyen bir toplumun iinde oluruz:
Gcnz yettiince Allahtan korkun, dinleyin ve itaat edin. Kendi iyiliiniz iin
infak edin. Kim nefsinin cimriliinden korunursa ite onlar kurtulua erenlerdir. (Teabun
16)
Bizler; Okuduk veya dinledik diyerek kendimizi hibir zaman yeterli grmemeliyiz.
Allahn ayetleriyle ve peygamberin snnetiyle her zaman canl yayn balantsnda olmalyz.
nk ne zaman ayet ve hadislerden uzak kalrsak, Mslmanlarn nasihatlarndan ve
tlerinden uzak kalrsak itaatimiz ve takvamz azalmaktadr. taatimizi ve takvamz artrmann
yolu, ne kadar bilirsek bilelim, hi bilmiyormu gibi dinlemek ve renmekten geer.
(Kafirler yle derler:) Keke kulak vermi ve aklmz kullanm olsaydk, imdi bu
alevli cehennemin mahkmlar arasnda olmazdk. (Mlk 10)
Cehenneme mahkm olduktan sonra iitmenin ne anlam var? Akletmenin ne anlam var?
O gn btn kfirler Allahn vaadinin hak olduunu grr ve iitirler. Oysa nemli olan,
grmedii halde iman etmek ve kulak verip itaat etmektir.
186
28-el-BASR
Basar kelimesinden tremi olan el-Basir ismi; bir eyi grmek, kavramak, ustaca ve
uzmanca bilmek, uzman bir gre sahip olmak demektir.
Gzler Onu grmez, halbuki O btn gzleri grr. O eyay ok iyi bilen, her
eyden ince ince haberdar olandr. (Enam 103)
brahim, babasna dedi ki, Babacm! Duymayan, grmeyen ve sana hibir fayda
salamayan eylere niin taparsn? (Meryem 42)
Kavminin salih olan iki adamndan nasl haya ediyorsan, Allahtan da yle haya
et. 287
2-Allah her birimize grme, idrak etme ve basiret zelliklerini vermitir. Dileyen
basiretini artrr, dileyen ise krln. Bizler basiretini artranlardan olmalyz:
Allah bize en deerli basiret olarak Kuran gndermitir. Eer vahyin penceresinden
bakarsak btn zamanlarn btn olaylarn basiretle idrak edebiliriz. Olaylarn grnen ve
grnmeyen yzlerini kavrayabiliriz.
286
Hakim/el-Mstedrek 1/96. Kenzul-Ummal 14396.
287
Kenzul-Ummal 5750.
288
Heysemi/Mecmeuz-Zevaid 6/148.
188
Bilmeden ve farknda olmadan yaplan baka, Nazar ad verilir.
Bilerek, arka plann dnerek, idrak ederek, kavrayarak yaplan baka ise Basiret
ad verilir.
Mslman hem nazar hem de basiret sahibidir. Farknda olmasa da pek ok eyi grr.
Ancak o sradan eylerin arkasnda saklananlar basiretiyle idrak eder.
Kim de benim zikrimden yz evirirse phesiz onun skntl bir hayat olacak ve
biz onu kyamet gn kr olarak haredeceiz. O, Rabbim! Beni niin kr olarak harettin?
Oysa ben daha nce grr idim, der. Allah da yle buyurur: te byle! nk sana
ayetlerimiz geldi ama sen onlar unuttun. Bugn de ayn ekilde sen unutuluyorsun!
(Taha124-1269)
Kafirler sadece nazar ederler ama nazarlar basirete gemez. Onlar olaylarn knhne
vakf olamazlar. Allahn imzasn ve damgasn tayan pek ok mucizeyi gremezler. nk
onlarn gzlerinde bir perde vardr. Onlar nyargl ve pein fikirlidirler. te tm bunlardan
dolay gerekleri gremez, idrak edemezler.
4-Bizler Allahn bize vermi olduu gz nimetini Onun istedii ekilde kullanmalyz
ve bu nimetle Ona isyan edenlerden olmamalyz:
289
Camius-Sair 243
189
Mslman, gzn ve kulan Allaha teslim eden insandr. Gzn Allahn istedii,
sevdii ve raz olduu ameller ilemek iin kullanandr. Rabbimiz gzmzle ilgili bize baz
snrlar izmi ve o snrlar amamamz istemitir. Allah baklarmzn ynnn ve hedefinin ne
olmas ve nasl olmas gerektiini bize tm detaylaryla kitabnda ve peygamberinin snnetinde
bildirmitir.
Kim Rahman zikretmekten gafil olursa yanndan ayrlmayan bir eytan ona
musallat ederiz. (Zuhruf 36)
290
Mslim/iman 8. Ebu Davud/man 17. Tirmizi 2610.
190
29-el-HAKEM
Hakem; yegne hakim, hkm verme yetkisine sahip ve son hkm verecek olandr.
..Eer bir konuda anlamazla derseniz, onu Allaha ve Rasule gtrn. Eer
Allaha ve ahiret gnne iman ediyorsanz bu hem daha hayrl hem de netice bakmndan
daha gzeldir. (Nisa 59)
191
Hem Allaha iman ettiimizi iddia ediyor, hem de ticaretimizi, mirasmz ve buna
benzer pek ok eyi kafir sistemlerin hkmlerine gre yapyorsak bizim Allahn diniyle iimiz
bitmi demektir.
Allah bir konuda hkm verdii zaman Mslmann kesinlikle tercih hakk olmaz.
Allah ve Rasul bir ie hkm verdii zaman inanm bir erkek ve kadna o ii
kendi isteine gre seme hakk yoktur. Her kim Allah ve Rasulne kar gelirse apak bir
sapkla dm olur. (Ahzab 36)
Ey Davud! Biz seni yeryzne halife yaptk. O halde insanlar arasnda adaletle
hkmet. Sakn heva ve hevese uyma, sonra bu seni Allah yolundan saptrr. Dorusu
Allahn yolundan sapanlara, hesap gnn unutmalarna karlk etin bir azap vardr.
(Sad 26)
192
30-el-ADL
Adalet kelimesinden tremi olan el-Adl ismi; doru olmak, doru davranmak, adaletle
hkmetmek, eitlemek, dengelemek, insafl olmak anlamlarna gelmektedir. Adl kelimesi deiik
trevleri ve ekimleriyle Kuranda birok yerde zikredilmitir. Ancak Rabbimizin ismi olarak
sadece mehur Esma-i Hsna hadisinde zikredilir.
Adl; her emri ve yasa, her yapt hak ve doru olan, asla zalim olmayandr.
Allahn szleri adildir, adaletlidir. Allah bu kitab kullarna zulmetmek iin deil,
adaletini gstermek iin indirmitir. Allahn indirmi olduu her ayet, insann hayatn adil,
dengeli ve dzenli klmak iindir. Allahn kitabnn dnda adalet, denge ve dzen arayanlar,
zulm, dengesizlik ve bozgunculukla karlarlar.
Ey insan! Seni yaratp seni dzgn ve dengeli klan, seni istedii bir ekilde
birletiren, ihsan bol Rabbine kar seni aldatan nedir? (nfitar 6-8)
Allah, insan her adan bir dzen, intizam, l ve denge zerine yaratmtr. nsann
hem maddi ihtiyalarn (fizyolojik) hem de manevi ihtiyalarn (psikolojik) hesap ederek
193
yaratmtr. Onu zihn ve ruh kavraylarla donatmtr. Ruh ve bedenin talepleri arasnda bir
uyum ve denge var etmitir.
Btn bunlara karlk ihsan bol olan Rabbimize kar aldanmamak ve kimsenin bizi
aldatmasna izin vermemek bizim yegne grevimizdir.
Biz kyamet gn iin adalet terazileri kurarz. Artk kimseye, hibir ekilde
hakszlk edilmez. Yaplan i bir hardal tanesi kadar dahi olsa onu da adalet terazisine
getiririz. Hesap gren olarak biz herkese yeteriz. (Enbiya 47)
te onun iin sen (tevhide) davet et ve emrolunduun gibi dosdoru ol. Onlarn
heveslerine uyma ve de ki, Ben Allahn indirdii kitaba inandm ve aranzda adaleti
gerekletirmekle emrolundum... (ura 15)
Bizim grevimiz; insanlar tevhide davet etmek ve onlar iin dosdoru, adil bir rnek
tekil etmektir. Bizim hayatmz ne kadar doru ve adil olursa, insanlarn arasnda da adaleti
gerekletirmemiz ve Allahn hkmyle hkmetmemiz o kadar kolay olur. Yaantlar adil ve
dengeli olmayanlar, hangi konumda olurlarsa olsunlar, adaleti hibir zaman ayakta tutamazlar.
194
..Hanmlarnz arasnda adaletsizlik yapmaktan korkarsanz bir tane hanmla
evlenin veya sahip olduunuz cariyelerle yetinin. Bu adaletten sapmamanz iin en uygun
yoldur. (Nisa 3)
Olgunluk ana eriinceye kadar, yetimin malna ancak en iyi bir tutumla
yaklan, l ve tarty adaletle yapn. Biz herkese ancak gcnn yettii kadarn ykleriz.
Sz sylediiniz zaman, yaknlarnz dahi olsa adaletli olun. Allaha verdiiniz sz tutun.
te Allah size iyice dnesiniz diye bunlar emretti. (Enam 152)
Ey iman edenler! Belirlenmi bir sre iin birbirinize borlandnz vakit onu
yazn. Bir katip onu aranzda adaletle yazsn (Bakara 282)
Ey iman edenler! Allah iin hakk ayakta tutan, adaletle ahitlik eden kimseler
olun! Bir toplulua duyduunuz kin, sizi adil davranmamaya itmesin. Adaletli olun, bu
takvaya daha ok yakan bir davrantr. Allaha isyandan saknn, Allah yaptklarnz
hakkyla bilmektedir. (Maide 8)
4-Allah iin birbirlerini seven, Allah iin bir araya gelen ve Allah iin ayrlan iki kii
195
5-Makam ve mevki sahibi, gzel bir kadn kendisine ahlakszlk teklif ettiinde; Ben
Allahtan korkarm diyen adam
6-Sa elinin verdii sadakay sol eli bilmeyecek kadar gizli veren kimse
291
Buhari/Rikak 24. Mslim/Zekat 91. Tirmizi/Zhd 53. Nesai/Kudat 2. Muvatta/iir 4.
196
31-el-LATF
Latif ismi iki ayr kelimeden tretilmitir. Birisi, ltuf dieri ise letafettir. el-Latif ismi
lgatte; kibar, nazik, ince, effaf olmak, merhamet ve efkatle davranmak, yaklamak ve iyilik
yapmak anlamlarna gelmektedir. Kuranda 7 kez Allaha izafe edilerek zikredilmitir.
Latif; insanlara hak ettiklerinin fazlasn veren, itaat ettiklerinde kullarn ven, isyan
ettiklerinde rzklarn kesmeyendir.
1-Allah, her eye nfuz eden ama kendisine asla nufz edilemeyen, akn varlktr:
Gzler Onu grmez, hlbuki O btn gzleri grr. O eyay ok iyi bilen, her
eyden ince ince haberdar olandr. (Enam 103)
3-Allah, zerimize temiz bir su olan yamuru indirerek bize ltufta bulunur:
197
Grmedin mi, Allah gkten yamur indirdi de bu sayede yeryz yeeriyor.
Gerekten Allah ok ltufkrdr, her eyden haberdardr. (Hac 63)
1-Kk de olsa yaptmz her ameli Allahn en ince ayrntsna kadar bildiini ve onu
kyamet gn mutlaka karmza karacan unutmamalyz:
Lokman, oluna yle dedi: Yavrucuum! Yaptn i, iyilik veya ktlk bir
hardal tanesi arlnda bile olsa ve bu, bir kayann iinde veya gklerde yahut yerin
derinliklerinde bulunsa, yine de Allah onu senin karna getirir. Dorusu Allah en ince ileri
grp bilmektedir ve her eyden haberdardr. (Lokman 16)
lenen kk gnahlarn her biri insann kalbinde siyah bir leke brakr ve her gnahtan
sonra dier gnaha bir merdiven dayanr. Sonunda kii kk hatalarn nemsememeye ve byk
hatalara almaya balar. Latif olan Allah kyamet gn bunlarn hepsini toplar ve onun karsna
getirir.
Yine yaplan kk bir iyilik Allah tarafndan kaydedilir ve zerine her iyilik koyduka
kk iyiliklerin deeri artmaya, bire on, bire yz, bire yedi yz, bire yedi bin eklinde
mkfatlandrlmaya balanr. Sonunda insan iyilik yapmaya alr ve daha byk iyilikler,
sevaplar ona kolaylatrlr. Latif olan Allah kyamet gn unutmakszn ve atlamakszn yaplan
en kk iyilii bile insann karsna karr ve hesabn ona gre grr.
292
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4243.
198
Evlerinizde okunan Allahn ayetlerini ve hikmetini hatrlayn. phesiz Allah,
her eyin i yzn bilendir ve her eyden haberdar olandr. (Ahzab 34)
Rabbimiz Hz. Yusufu kardelerinin kskanlyla imtihan etmitir, buna karlk o, kin
tutmamay ve affetmeyi renmitir.
Hz. Yusufu zgrlkten sonra klelikle imtihan etmitir, buna karlk o, itaat etmeyi
ve efendisine kar vefal olmay renmitir.
Hz. Yusufu uzun yllar zindanla imtihan etmitir, buna karlk o, her zor durumu
deerlendirmeyi, zorluklarn ardnda gzellik bulmay ve zindan bir medreseye evirmeyi
renmitir.
199
Hz. Yusufun her imtihanda ihlas ve ihsan sahibi olarak davranmasna karlk, Allah
ona babasn ve btn ailesini yeniden ltfetmitir. Kardelerinin kskanln gidermi ve
kardelerini ona amade klmtr. Onu klelikten zgrle, hatta Msrn en st dzeyine,
hazinelerin bana getirmitir. Onu kadnlarn erlerinden ve iftiralarndan temize karm,
kadnlara sularn itiraf ettirmitir. Zindandaki doru davranna karlk zindan arkada onu
hatrlam ve zindandan kmasna neden olacak ryann yorumunu ondan istemitir.
Bunlarn her biri zincirin birer halkasdr. Allah ne olursa olsun imtihanlarndan ders
alan, sabreden, kreden, gl ve dirayetli olan, iffetini elden brakmayan, Allahn dinini her
ortamda anlatan ve dosdoru bir hayat yaayan kimseleri hesapsz bir ekilde rzklandracaktr.
200
32-el-HABR
Bir eyi bilmek, tecrbe etmek, denemek, imtihan etmek, yeri srmek anlamlarna gelen
habera kknden treyen el-Habir ismi; bilen, haber veren, uzman, bilirkii demektir.
Kuranda 45 yerde zikredilmektedir.
Habr; bir eyin gizli olan ynlerini bilen ve knhne vakf olandr.
..Kullarnn gnahlarn haber alc ve grc olarak Rabbin yeter. (Furkan 58)
..O kyamet gn, Rableri onlarn her halini haber alm ve bilmitir. (Adiyat 11)
1-Rabbimize kar ihsan sahibi olmal, Onun her halimizden haberdar olduu bilinciyle
yaamalyz. Doru ve yanl cetvelimizi insanlara gre deil, Allaha gre belirlemeli, her
durumda Onun rzasn n plana almalyz.
201
yaamalyz. Allahn raz olmad sistemlerin, kurum veya kiilerin zerimizdeki tasarruflarn,
hkmlerini kabul etmemeliyiz.
3-Allah rzk zerimize bol bol yayan kimi zaman da daraltandr. Verdii rzkla bizi
babo brakmam, o rzk kullanma ve tasarruf snrlarn bize bildirmitir.
Rabbin, rzk dilediine bol bol verir, dilediine ise daraltr. phesiz ki O,
kullarndan haberdardr, onlar ok iyi grendir. (sra 30)
Bizler Allahn vermi olduu rzk yine Onun yolunda ve Onun raz olduu ekilde
harcamalyz. Eer rzkmz daraltarak bizi imtihan ediyorsa o zaman da sabretmeli ve
elimizdekilerle yetinmeliyiz. Her iki durumda da Allah bizden haberdardr ve snr atmz
konularn hesabn bizden soracaktr.
202
33-el-HALM
Halme fiilinden ismi fail olarak tretilmi olan el-Halm ismi, yaplan ktle karlk
vermemek, hemen cezalandrmamak, gazap anlarnda nefse hakim olmak, ok sakin, arbal ve
yumuak huylu olmak anlamlarna gelmektedir.
Halm; isyan eden kullarna tevbe etmeleri iin yeterli sre tanyandr.
el-Halm ismi Kuranda 11 kez Allaha izafe edilerek zikredilmitir. Mnferid olarak
deil Allahn dier isimleriyle beraber zikredilmitir.
2-el-Halm ismi 3 kez el-Alm ismiyle beraber zikredilmitir. Rabbimiz hepimizin gizli
ve ak hatalarn en iyi bilen ve buna ramen bize sre tanyandr. Allah; gafletinden,
bilmezliinden dolay kullarna kar Halm deildir. Delil yetersizliinden dolay affetmek
zorunda kalan deildir. Her eyi en ince ayrntsyla bilmesine ramen affeden ve mhlet
verendir.
203
3-el-Halm ismi 1 kez el-aniy ismiyle beraber zikredilmitir. Rabbimiz zengindir ve
hibir eye ihtiya duymayandr. O, kendilerine ihtiya duyduu iin kullarn affeden deildir.
Onun kullarna ve kullarnn ibadetlerine ihtiyac yoktur. Rabbimiz kendisinin deil, kulunun
muhta olmasndan dolay Halm olan, balayan ve mhlet verendir.
4-el-Halm ismi 1 kez de e-ekur ismiyle beraber zikredilmitir. Rabbimiz kre layk
olandr, kullarnn krnn karln bol bol verendir. Halm sfatyla onlarn eksiklerini
grmezlikten gelen ve yaplan her krn karln kat kat vererek oaltandr.
brahimden korku gidip mjde gelince Lut kavmi hakknda adeta bizimle
mcadele etmeye balad. brahim cidden Halm, yumuak huylu, bar yank ve kendisini
Allaha vermi biri idi. (Hud 74-75)
Hz. brahim helak taraftar deil, hidayet taraftaryd. Toplumlarn helak edilmesi iin
deil, kurtulmas iin abalyordu. Bundan dolay Lut kavminin helak edilmemesi, onlara mhlet
verilmesi iin meleklerle tartyordu.
Taif halk Rasulullah (s.a.v)a eziyet edince Allah Taifi helak etmek iin melekleri
gnderdi. Ama Rasulullah (s.a.v) buna izin vermeyerek Onlar bilmeyen bir toplum. Belki
Allah onlarn zrriyetlerinden hayrl insanlar karacaktr. buyurdu. Gerekten de onlarn
nesillerinden hayrl ve salih kimseler ortaya kt.
Bizler de insanlarn helak edilmeleri iin deil, kurtulmalar iin abalamalyz. Allahn
mhlet verdii kullara bizler de mhlet vermeliyiz. Hibir kimse hakknda; Allah onu
balamaz, o adam olmaz gibi ifadeler kullanmamalyz.
2-Hem kendimiz Halm olmal, hem de Allahtan Halm olan ocuklar ve nesiller
istemeliyiz:
brahim, Rabbim bana salihlerden olacak bir evlat ver, dedi. te o zaman biz
onu Halm bir oul ile mjdeledik. (Saffat 100-101)
Hz. brahim Rabbinden erdemlerle donatlm bir oul istiyordu. Erdemlerin zineti ise
hilm ve yumuak huyluluktu. Allah da onu bu zelliklere haiz bir evlatla mjdelemiti.
204
Bizler de ocuklarmz iddet ve hrnlk zere deil, hilm ve yumuak huyluluk zere
yetitirmeliyiz. Kendimizi ve ocuklarmz, bizleri kabala ve iddete itecek olan unsurlardan
uzak tutmalyz.
Kime yumuak huylu olmaktan bir pay verilmise ona hayrdan nasibi verilmi
demektir. Kim de yumuak huyluluk payndan mahrum klnmsa hayrdan nasip
alamam demektir. Kyamet gn, mminin tartda en ar gelen iyi ameli gzel ahlktr.
phesiz ki Allah, gzel ahlaka aykr kt i ileyip irkin sz syleyene fkelenir.293
Allah bir aile halk hakknda hayr dilerse onlar birbirlerine kar yumuak huylu
ve anlayl klar.294
Gerek pehlivan grete rakibini yenen deil, fkelendii zaman fkesine hakim
olandr.295
- Gerekten sende Allahn sevdii iki huy var. Ben dedim ki:
Rasulullah (s.a.v.):
- Beni iki ahlk zere yaratp da onlar seven Allaha hamd olsun, dedim.296
293
Buhari/el-Edebul-Mfred 464. Tirmizi 2013.
294
Camius-Sair 393.
295
Ebu Davud 4779.
296
Buhari/el-Edebul-Mfred 584.
205
3-Yumuak huylu ve halim olmamz bizi, insanlara iyilii emretmekten ve asli
grevlerimizi yerine getirmekten alkoymamaldr.
Hz. uayb ok halim ve yumuak huylu idi. Bunu toplumunun kafirleri bile
sylyorlard. Onun bu zelliini n plana kararak Sen yumuak huylu birisin, ellemin iine
neden karyorsun? demek istiyorlard.
Ancak halim olmas Hz. uayb hibir zaman gerek bir namaz klmaktan alkoymad.
Toplumu rahatsz edecek kadar ciddi bir namaz vard. Onun namaz emrediyor ve yasaklyordu.
Onun namaz seccadenin zerinde kalan bir namaz deil, seccadeden btn bir hayata yaylan bir
namazd.
Bizler halim olmalyz ama psrk ve pasif olmamalyz. Allahn yasaklar inendii
zaman geip gitmemeli, taviz vermemeli, Mslmanca tavrmz ortaya koymalyz. Yumuak
huyluyuz diye, koyun srleri gibi olmamalyz.
Ktlkle iyilik bir olmaz. Sen ktl en gzel bir ekilde sav. O zaman seninle
arasnda dmanlk bulunan kimse, sanki candan bir dost oluverir. Bu gzel davrana
ancak sabredenler kavuturulur. Buna ancak hayrdan byk nasibi olan kimseler
kavuturulur. (Fussilet 34-35)
297
Mslim/Fezail 77.
206
34-el-AZM
Azame kknden tremi olana el-Azim ismi; ktle, hacim ve baz zellikler ynnden
stnlk, ululuk ve ycelik ifade eder. Kuranda Allaha nispet edilerek sadece 6 kez
gemektedir.
Allah yle buyurdu: Byklk ve azamet bana ait sfatlardr. Kim bu iki
sfattan birisinde benimle yarmaya kalkarsa o kimseyi cehenneme atarm.298
2-Azim ismi Allahn dnda deeri ve anlam byk olan eyler iin de kullanlmtr:
Byk Kuran (Hicr 87) Byk ecir ve mkafat (Enfal 28) Byk kurtulu
(Nisa 13) Byk gn (Enam 15) Byk hile (Yusuf 28) Byk iftira (Nur 16) Byk
Zulm (Lokman 13) Byk haber (Nebe 2) Byk gnah (Vaka 46) Byk ahlak
(Kalem 4) vb..
298
bni Mace/Kitabuz-Zhd 1474.
207
d-Azim isminin bize ykledii grev ve sorumluluklar:
...Onu yakalayn da balayn! Sonra alevli atee atn onu! Sonra yetmi arn
uzunluunda bir zincir iinde oraya sokun! nk o, Azim olan Allaha iman etmezdi.
(Hakka 30-33)
Bizler byklk sfatn sadece Allaha ait bilmeli ve hayatmzda yegane byk olarak
sadece Onu tanmalyz.
Bizler Rabbimizi Azim bildike, Allah, dmanlarmzn kalbine bir aylk mesafeden
bizim korkumuzu salacaktr. slamn heybeti alnmzda parldayacak ve Allah dmanlarn
korkutacaktr. Dn bir mektupla dnyaya hakim olan, hkmdarlar karlarnda dize getiren
Mslmanlar, bugn kafirlerin kapsnda elpene divan durmaktadrlar. Kafirlerden zgrlk ve
insan haklar dilemektedirler.
O halde Azim olan Rabbinin adn yceltip Onu btn noksanlklardan tenzih
et. (Hakka 52)
Rabbimiz yeryznn ulular gibi birtakm eksik sfatlara sahip deildir. O tam ve
mkemmeldir. Bizim vp yceltmemize ihtiyac yoktur. Ancak Onu vp ycelttike bizler
ycelir ve Rabbimiz tarafndan vgye layk grlrz.
299
Camius-Sair 416.
208
35-EL-AFUR
afera kknden tremi olan el-afur ismi; bir eyin zerini rtmek, gizlemek,
kirlenmekten korumak anlamlarna gelmektedir. Arapada afera kknden tretilmi olan 234
farkl kelime vardr. afir, afur, ufran, affar, Mafiret gibi kelimeler Allaha nispet
edilmektedir. Mafiret kelimesinin getii her yerde gizli veya ak mutlaka Allahn ismi
bulunmaktadr.
afur; bir defaya mahsus olarak deil srekli ve kesintisiz olarak balayandr.
afur; tek tip gnahlar deil, her eit kkbyk tm gnahlar balayandr.
afur; hem dnyada hem de ahirette kullarnn srlarn ilan etmeyen, hatalarn tehir
etmeyendir.
Rabbiniz sizin kalplerinizdekini ok iyi bilir. Eer siz iyi olursanz, unu bilin ki
Allah, ktlkten yz evirerek tevbeye ynelenleri son derece balaycdr. (sra 25)
209
4-afur ismi Aziz ismiyle birlikte kullanlmtr:
Asla malup edilemeyen ve oka balayan sadece Allahtr. Bu iki zellik yeryz
meliklerinden olmaz.
300
Darimi/Mukaddime 29
210
2-Bizler eytan gibi, hatamzda srar edip diretmemeli, Hz. Adem ve Havva gibi istifar
edip balanma dilemeliyiz. Kendimizi hatasz grmemeli, kendimizi gnahlardan temize
karmamalyz. lediimiz gnahlarn sorumluluunu Allaha veya insanlara yklememeliyiz.
Bizler gnahlarmz karsnda Hz. Adem ve Havva gibi Rabbimize ynelmeli ve tevbe
etmeliyiz.
Dediler ki, Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik, eer bizi balamaz ve bize
merhamet etmezsen muhakkak ki biz hsrana urayanlardan oluruz. (Araf 23)
Mslman Mslmann kardeidir. Ona zulmetmez, onu yalnz brakmaz. Kim bir
Mslman kardeinin ihtiyacn giderirse, Allah da onun ihtiyacn giderir. Kim bir
Mslman kardeinin dnya skntlarndan bir skntsn giderirse Allah da onun kyamet
skntlarndan bir skntsn giderir. Kim Mslman kardeinin bir aybn rterse Allah
da kyamet gnnde onun bir aybn rter.301
301
Buhari/Mezali 3. Mslim/Birr 58.
211
36-e-EKR
ekera kknden tremi olan e-ekr ismi; teekkr etmek, iin, amelin karln
vermek, dolu olmak, cmert olmak anlamlarna gelmektedir. e-ekur ismi mbalaa ve
devamllk ifade eder.
ekr; kullarnn az ibadetine karlk ok mkfat veren, onlarn ecirlerini kat kat
artrandr.
Eer Allah rzas iin gzel bir bor verirseniz Allah onu sizin iin kat kat artrr
ve sizi balar. Allah krn karln tam olarak verendir, ok yumuak huyludur.
(Teabn 17)
1-Allahn bize kar ekr olmas iin, ncelikle bizim Allaha kretmemiz, kr
yolunu tutmamz gerekir. Rabbimiz bize hem kr hem de kfr yollarn am, bizi de tercih
edelim diye iki yol ayrmna brakmtr. kr, erdemlilerin seenei ve hayat tarzdr.
212
Yaadmz herhangi bir olayda bile hep o iki yol ayrmnda dururuz. kretmeyi seersek
kazanl kar, nankrlk etmeyi seersek kaybederiz.
phesiz biz insana (doru) yolu gsterdik, ister kreder, ister nankrlk eder.
(nsan 3)
kretmek kimilerimizin anlad gibi, sadece yemeklerden sonra veya Allahn kimi
nimetleriyle karlanca krler olsun Allahm demek deildir.
213
Ey Muaz! Sana bir ey tavsiye edeceim.
Allahm! Seni zikretmek, Sana kretmek ve gzel bir ekilde ibadet etmek konusunda
bana yardm et.
Hz. Nuhun hayatna baktmzda geirdii 950 davet ve tebli ylnn hep kre dayal
olduunu grrz. O kre adanm bir hayat yaamt. Buna gre krlerin en by,
Allahn kitabnda vlmeye deer olan ise hem kendimizin kretmesi, hem de insanlarn kr
yolunu semeleri iin onlara nderlik etmemiz, anlatmamz, fedakarlkta bulunmamz, onlarn
ezalarna, alaylarna sabretmemiz ve hibir zaman ylmamamzdr. Onca olumsuzlua ramen
durmamal ve kretmeli, insanlar kre davet etmeye devam etmeliyiz.
-Allahn; Onunla (Hz. Nuh) beraber ancak ok az kimse iman etmitir. (Hud 40)
Kullarmdan kredenler ne de azdr. (Sebe 13) ayetlerini duymadn m? dedi. Bunun
zerine mer (r.a) de:
-Herkes merden daha fakih (dinde derin ve ince anlay sahibi), dedi.303
302
Ebu Davud 1522. Nesai/Sehv 60.
303
Kitabuz-Zhd/Ahmed bin Hanbel 592.
214
Rasulullah (s.a.v) yle buyurdu:
Sizden her kim iiyle ve dyla mslman olursa, yapt her hayra en az on
katndan, yedi yz katna kadar sevap yazlr. ledii her gnah da sadece bir katyla
yazlr. Bu durum, Allah'a kavuuncaya kadar byle devam eder. 306
-Ey Allahn Rasul! Bu Allah yolunda sadakadr, dedi. Rasulullah (s.a.v) da:
-Bu bir deveye karlk, kyamet gnnde senin iin yularlanm yedi yz deve
vardr, buyurdu.307
Allahm! Sen benim Rabbimsin. Senden baka hibir ilah yoktur. Beni sen
yarattn, ben de senin kulunum. Gcmn yettii kadar sana vermi olduum ahdine ve
vadine balym. Yaptklarmn errinden sana snrm. zerimde olan nimetini ve
304
Buhari/el-Edebul-Mfred 1182
305
Mslim/Zekat 20. Ebu Davud/Zekat 46. Nesai 2506. Ahmed/Msned 4/256. Taberani/Mucemul-Kebir
12/164. Beyhaki/uabul-man 5/225. Darekutni/Snen 2/125. bni Ebi eybe/Musannef 3/110.
306
Buhari, man 31, Mslim, man 205.
307
Mslim/mara 37. Nesai/Cihad 46.
215
ilediim gnahlarm itiraf ediyorum. yleyse beni bala. Gnahlar senden baka
balayacak olan yoktur. (Kim bu duay akam vakti itenlikle ve inanarak syler de o gece
lrse cennete girer. Sabah okursa akama kadar da lrse cennete girer.)308
Kime bir nimet verilir de, onu anar ve dile getirirse nimete ketmi olur. Kim de
kendisine verilen nimeti gizler ve dile getirmezse, nimete nankrlk etmi olur.309
Kime bir iyilik edilirse, ona iyilikle karlk versin. Eer verecek bir ey bulamazsa,
kendisine iyilik yapan hayrla ansn. Kendisine iyilik yapan hayrla and zaman, ona
teekkr etmi olur. Eer bu iyilii gizlerse, ona kar nankrlk etmi olur. Kim, kendisine
yaplmayan bir iyilii yaplm gibi gsterirse, sanki o, iki yalan elbisesi giymi gibidir.310
Raslullah (s.a.v) Allahn verdii rzka kar kr, Onu yalanlamakla m yerine
getiriyorsunuz? (Vaka 82) ayeti hakknda yle buyurdu:
308
Buhari/Daavat 27. Nesai/stiaze 17.
309
Ebu Davud 4814. Ebu Nuaym/Hlyetul-Evliya 6/147.
310
Tirmizi 2103. Buhari/el-Edebul-Mfred 215. Ahmed 6/90.
311
Ahmed 4/278.
312
Tirmizi 3295. Ahmed 639.
216
c-kredenlere Allah azap etmez:
Eer siz kreder ve iman ederseniz Allah size niin azap etsin?.. (Nisa 147)
217
37-el-ALiYY
Uluv ve ala kklerinden tremi olan el-Aliyy ismi; ykseklik, ycelik, an ve eref,
kudret ve kuvvet, galip gelmek, stn olmak, byklenmek, eksik sfatlardan uzak olmak,
pislikten temizlenmek anlamlarna gelmektedir.
Allah ocuk edinmemitir. Onunla beraber hibir ilah da yoktur. Aksi takdirde
her ilah kendi yarattn sevk ve idare eder ve mutlaka onlardan biri dierine galebe
alard. Allah onlarn yaktrd sfatlardan mnezzehtir. (Mminun 91)
Rabbimiz insani zellik ve ihtiyalardan tamamen uzaktr. Onun ee, ocua, aileye
ihtiyac yoktur. Ve O, mlkne hibir kimseyi ortak etmez. Tek hakim, tek tasarruf sahibi Odur.
Bizler Allahtan baka btn ilahlar reddetmeliyiz. Onlara hayat hakk vermemeliyiz. Allahn
218
dndaki tm tanrlarn hayat hakk insanlarn elindedir. Dilerlerse onlarn szlerini dinleyerek
yaatrlar, dilerlerse onlara isyan ederek yaam haklarn ellerinden alrlar.
3-Allahn yce ve ulu dedii eyler dnda hibir kimseye ve hibir eye yce ve
ulu sfatlarn kullanmamalyz:
Mslmanlar olarak bizler insanlara, kurumlara, devletlere vb. her eye Kuran ve
snnetin gzyle bakmal, her eyi ona gre deerlendirmeliyiz. Allahn hkmlerini iermeyen
bir dzen kitabna yce ve ulu bir kitap sfatn veremeyeceimiz gibi, Allahn dinini
yaamayan bir insana, dnyevi planda ne kadar byk olursa olsun yce ve ulu sfatn
veremeyiz. Bizler bu sfatlar yerli yerince ve Rabbimizin raz olaca ekilde kullanmalyz.
Allah, peygamberi, kitab ve Ona uyan mminler ycedirler, stndrler, ereflidirler. Onun
dndakilerde hibir stnlk ve eref yoktur.
219
Eer gnahlarnn balanmasn ve dileinin gerekletirilmesini istersen u
kelimelerle Allaha dua et: Allahtan baka ilah yoktur. O tektir, orta yoktur. Halm ve
Kerimdir. Allahtan baka ilah yoktur. O ycedir, byktr.313
313
Ahmed 1/158. Nesai/Amelul-Yevm vel-Leyle 637.
220
38-el-KEBR
"Kebera" kknden tremi olan el-Kebir ismi; byklenmek, byk olmak anlamlarna
gelmektedir. Kur'an'da en ok zikredilen kelimelerden biridir. Ekber, tekbir gibi kelimeler sadece
Allah iin kullanlr. stikbar ve tekebbr kelimeleri de eytanlar ve onlarn dostlar iin kullanlr.
Kebir; insann his, idrak, akl ve duyu organlarnn kavramasndan ycedir. Akllar
Onun vasf karsnda aciz kalr.
Kebir; hakimiyet, yetki, karar verme, helal ve haram koyma yetkisi sadece kendisine ait
olandr.
221
"O grnen lemi ve grnmeyen lemi bilir. O ok byktr ve ok ycedir."
(Rad 9)
"Ey rtsne brnen! Kalk ve uyar! Sadece Rabbini bykle ve byk tan."
(Mddessir 1-3)
"..Allah sizin iin kolaylk ister, zorluk istemez. O, (oru gnlerindeki) sayy
tamamlamanz ve size doru yolu gsterdii iin O'nu byklemenizi ister. Umulur ki,
kredersiniz." (Bakara 185)
Oru tutan m'min, Allah'n bykln idrak eder. nk O'nun emriyle hibir ey
yemez ve imez. O'nu yeme ve imeden engelleyen tek ey ise, Rabbinin emridir. nk Rabbi
byktr ve emri geerlidir. O'nun emri bakalarnn emrine benzemez. nsann yeme, ime ve
ehvetini Allah iin terk ettii ve bunu bilinli olarak yapt oru gnlerini, Rabbimiz tekbir
gnleri olarak kabul eder ve kendisini byklemek isteyen kullarna oru gibi zel bir frsat verir.
222
Yine kurban ibadeti, Allah iin sevdiklerinden gemenin en gzel rneidir. Kurban
kesen m'min, Allah'n btn sevdiklerinden daha byk ve daha sevgili olduunu kabul eder.
yle ki O en byn uruna, btn sevdiklerini feda edebilir.
"Yzleri atete evrilip evrildii gn, "eyvah bize! Keke Allah'a ve peygambere
itaat etseydik" derler. "Ey Rabbimiz! Bizler reislerimize ve byklerimize uyduk da onlar
bizi yoldan saptrdlar. Ey rabbimiz! Onlara iki kat azap ver ve onlar byk bir lanetle
rahmetinden kov." (Ahzab 67-68)
Bizler Rabbimizin yannda birtakm efendilere ve byklere itaat etmemeliyiz. Allah ile
byklk yarna girmemeliyiz.
Allah yle buyurdu: Byklk ve azamet bana ait sfatlardr. Kim bu iki sfattan
birisinde benimle yarmaya kalkarsa o kimseyi cehenneme atarm.314
"ocuk edinmeyen, hakimiyette orta olmayan, acizlikten dolay bir dosta ihtiya
duymayan Allah'a hamdederim" de ve O'nu gerei gibi tekbir et/bykle." (sra 111)
314
bni Mace/Kitabuz-Zhd 1474.
223
39-el-HFZ
Hfz kknden tremi olan el- Hfiz ismi; muhafaza etmek, unutmamak, yanlmamak,
kaybetmemek, zayi etmemek anlamlarna gelir.
Hfiz; kullarnn btn amellerini eksiksiz ve yanlsz bir ekilde kaydedip karln
vermek zere saklayan, muhafaza edendir.
"Muhakkak ki insan biz yarattk ve nefsinin ona neler fsldamakta olduunu biz
biliriz. Biz ona ah damarndan daha yaknz. nk onun sanda ve solunda oturan, her
davran yakalayp tespit eden iki melek vardr. nsan herhangi bir sz sylediinde
yannda kendisini gzetleyen, dediklerini kaydeden bir melek bulunmaktadr." (Kaf 16-18)
"Hibir insan yoktur ki, mutlaka onun zerinde bir koruyucu bir de denetleyici
bulunmasn." (Tark 4)
"O kullarnn zerinde mutlak hakim olandr. Onlara hafaza (koruyucu) melekler
gnderir." (En'am 61)
224
"Kur'an' kesinlikle biz indirdik, elbette onu yine biz koruyacaz." (Hicr 9)
"..O'nun dilemesi hari, insanlar O'nun ilminden hibir eyi tam olarak
bilemezler. O'nun krss gkleri ve yeri iine alr. Onlar koruyup gzetmek O'na ar
gelmez. O ycedir, byktr." (Bakara 255)
Bugn Kur'an'n lafz tahrif edilmemitir. Kur'an'n lafzn koruyan hafzlar sayca
fazladr elhamdulillah. Ancak, Kur'an'n anlam, grevi tahrif edilmeye allyor. Kur'an ller
kitab ve merasimler kitab haline getirilmitir. Hayat kitab olmaktan kmtr.
Btn bunlara kar bizler Allah'n kitabnn ve dininin gerek muhafzlar olmalyz.
Kuran anlayarak okumal ve yaamalyz. Bulunduumuz ortamda Kurann hkimiyeti iin
almalyz.
2-Namazlar korumalyz:
315
Tirmizi 2516.
225
Bir Mslmann olmazsa olmaz, dininin direi, hesapta ilk sorgusu olan namaz btn
anlamlaryla en gzel bir ekilde korumalyz. Namaz hayatmza kaim etmeliyiz. Namazla
ayakta kalmal, namazla dik durmalyz. Namazn vaktini, anlamn, huusunu, Allah ile buluma
ve konuma zelliini titizlikle korumalyz. Nice namaz klp da namazlarndan yanlarna sadece
yorgunluklar kr kalanlardan olmamalyz.
Kim kurallarna uyarak namaza devam ederse o, kyamet gn onun iin bir k,
bir delil ve cehennem ateinden kurtarc olur. Kim de namaza devam etmezse o onun iin
ne k, ne kurtarc, ne de delil olur. O kii kyamet gn (cehennemde) Karun, Firavun,
Haman ve Ubey bin Halef ile beraberdir!316
316
Darimi/Kitabur-Rikak 2724.
317
Tirmizi 475. Ebu Davud/Tatavvu 12. Ebu Nuaym/Hlyetul-Evliya 5/137. Ahmed 6/440.
226
Kim iki enesi (dil) ile iki baca (cinsel organ) arasn koruyacan bana garanti
ederse, ben de ona cenneti garanti ederim.318
5-Rabbimizden bizi her trl eytandan ve erden muhafaza etmesini istemeliyiz, bunun
iin dua etmeliyiz:
318
Beyhaki/Snen 8/166. bni Hacer/Fethul-Bari 11/308.
319
Ebu Davud 5074. bni Mace 3871.
227
40-EL-MUKT
Kt kelimesinden tremi olan el-Mukt ismi; azk, gda, besin, g yetirme ve ahit
anlamlarna gelmektedir.
"Kim iyi bir ie araclk ederse onun da o iten nasibi olur. Kim kt bir ie
araclk ederse onun da ondan bir pay olur. Allah her eyin karln verendir." (Nisa 85)
bn Abbas bu ayetteki el-Mukt isminin el Muktedir, yani her eyi yapmaya g yetiren,
dilediini cezalandran anlamna geldiini sylemitir.
1-Yaptmz iyi veya kt her iin karln alacamz bilmeli ve amellerimizi ona
gre dzenlemeliyiz. Kendi yaptklarmzn dnda nclk ettiimiz, tavsiye ettiimiz,
nerdiimiz ve yardmc olduumuz btn ilerin de hesabn vereceimizi, karln
alacamz bilmeliyiz.
2-Yardm ve imdad sadece Allah'tan dilemeliyiz. Bizler her rekatta okuduumuz Fatiha
suresinde; "Yalnz sana ibadet eder ve yalnz senden yardm isteriz, medet umarz" (Fatiha
5) diyoruz. Peygamberler Mslmann imdadna yetiemez. Onlar sadece Mslmann hidayetine
vesile olur. Onlar bir ncdrler, nderdirler. Yardm ve medet ise sadece Allah'tan istenir.
228
Allah'n dndakilerden yardm ve medet bekleyenler -Allah korusun- itikad konuda skntya
derler.
3-Rzk, gday ve besinleri Allah'tan bilmeliyiz. Toplumda genel anlamda yaygn olan,
dkknlarn levhalarna aslan bir sz vardr: "Mteri velinimetimizdir." Velinimet; nimeti veren
demektir. Hlbuki insann sahip olduu btn nimetlerin, rzklarn ve gdalarn vereni sadece
Allah'tr.
Mteri veya baka eyler vesile-i nimet olabilirler sadece. Yani nimete araclk
edebilirler. Allah bize zaten rzk verecektir ve bunu birtakm kullar vesilesiyle yapmay takdir
etmitir.
Kyamet gnnde her zengin ve her fakir dnyadayken rzknn yetecek kadar
verilmi olmasn temenni edecektir.321
Bizler Rasulullah (s.a.v) gibi az ile yetinmesini bilmeli ve Allah'tan bizim iin hayrl
olan rzk istemeliyiz. Bizi azdracak, martacak, Allah'n yolundan alkoyacak, hesabn
veremeyeceimiz rzka talip olmamalyz.
Bakmyla sorumlu olduu kimseleri ihmal etmesi, kiiye gnah olarak yeter.322
320
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4139.
321
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4140.
322
Ebu Davud 1692. Ahmed 2/160. Hakim/el-Mstedrek 1/415. Beyhaki/Snen 7/467.
229
41-el-HASB
Hasebe kknden tremi olan el-Hasib ismi; saymak, hesap etmek, takdir etmek,
lmek, soylu ve erefli olmak, yetmek anlamlarna gelmektedir. Kur'an'da farkl trevleriyle
beraber ok kez zikredilmektedir. Hasib, hsab, hasibin, hasebe, yuhasibu gibi..
1-Allah'n hesap grc olmas, insanlarn amellerini tespit etmesi ve ahit olmas
anlamnda yle kullanlmtr:
"Bir selam ile selamlandnz zaman siz de ondan daha gzeli ile selamlayn yahut
ayns ile karlk verin. phesiz Allah her eyin hesabn grendir." (Nisa 86)
2-Allah'n kuluna yetmesi ve kafi olmas, korumas ve ahit olmas anlamlarnda yle
kullanlmtr:
"Ey peygamber! Sana ve sana tabi olan m'minlere Allah yeter." (Enfal 64)
230
1-Hesabn grlecei kyamet gn gelmeden hesabmz hazrlamalyz. Kyamet gn
iki eit hesap vardr. Birincisi, kolay bir hesap; ikincisi ise iddetli, zor bir hesap.
"Kimin kitab sandan verilirse o kolay bir hesap ile hesaba ekilecektir ve
sevinli olarak ehlinin yanna dnecektir." (nikak 7-9)
ey vardr ki, onlar kimde bulunursa Allah, onun hesabn kolaylatrr, onu
rahmetiyle cennete koyar. Bu zellikler unlardr: Sana vermeyene verirsin, sana
zulmedeni affedersin, seninle balarn koparanla sen iyi ilikilerini srdrrsn. 323
mer bnul-Hattab (r.a) yle dedi:
Hesaba ekilmeden nce kendinizi hesaba ekin. nk bu hesabnz iin kolaylk
salar. Gnahlarnz tartlmadan nce, amellerinizi tartn. Byk arz olunu gn iin
eyiz hazrlayn. O gn Allaha arz olunursunuz. Hibir gizliniz kalmaz. (Hakka 18)324
2-Rabbimizin her trl erre ve tehlikeye kar bize yeteceine yrekten iman etmeliyiz.
Karlatmz sknt ve zorluklar konusunda O'ndan yardm dilemeliyiz. lerimizin sonucunu
Allah'a havale etmeliyiz. nk Allah kendisine gvenen kulunu mahup etmez.
"Ey kitab indiren! Bulutlar sevk eden! Sorgulamas sratli olan Allah'm!
Dmanlar hezimete urat. Allah'm onlar yenilgiye urat ve onlar perian et."325
323
Cmius Sar ; 1836
324
Kitabuz-Zhd ver-Rekaik/Abdullah ibni Mbarek 306.
231
Rasulullah (s.a.v) grevini hakkyla yerine getirmiti. Sava iin hazrlk yapm,
alaca btn tedbirleri alm ve kafirlerin karsna kmt. Byle bir durumda da Rabbinden
yardm istemiti, Allah da ona zafer nasip etmiti. Bizler de zerimize den grevleri yerine
getirdikten sonra Allah'tan yardm dilemeliyiz. Rabbimiz yle emreder:
"Eer onlar yz evirirlerse de ki: "Allah bana yeter! O'ndan baka ilah yoktur.
Ben sadece O'na gvenip dayanrm. nk O byk arn sahibidir." (Tevbe 129)
3-Tevekkl sahibi kimseler olmalyz. O zaman Rabbimiz her konuda bize yetecektir.
Hesap grc, koruyucu, ahit olarak hep yanmzda olacaktr.
"..Kim Allah'tan korkarsa Allah ona her konuda bir k yolu gsterir ve onu
ummad yerden rzklandrr. Kim de Allah'a tevekkl ederse Allah her konuda ona yeter.
phesiz Allah emrini yerine getirendir. Her eye bir l koymutur." (Talak 2-3)
325
bni Mace 2796. Ebu Davud 2631. Ahmed 4/353.
232
42-el-CELL
Celal kknden tremi olan el-Celil ismi; ycelik, ululuk, azamet sahibi olmak, uzun
mrl olmak, insani zelliklerden, beeri zaaflardan, hata ve kusurlardan uzak olmak
anlamlarna gelmektedir.
"Yeryzndeki her ey fani olacaktr. Ancak azamet ve ikram sahibi rabbinin zat
baki kalacaktr." (Rahman 26-27)
2-Rabbimiz zaten ycedir. Ama m'minlere kendini yceltme grevi vermitir. Biz
Mslmanlar hayatmzn her alannda hem dilimizle hem de amellerimizle Rabbimizin ann
yceltmeliyiz.
233
43-el-KERM
Kerame kknden tremi olan el-Kerim ismi; aziz, deerli, asil, iyi, gzel ahlakl,
hogrl, erdemli, nazik, kerem sahibi, cmert olmak, ihsan etmek, hibir karlk
beklenmeksizin bol bol vermek anlamlarna gelmektedir.
Kerim; Allahn fiilleri ile ilgili bir zellik, Ekrem ise; Allahn zat ile ilgili bir
zelliktir.
1-Kur'an Kerimdir:
2-Peygamber Kerimdir:
"nanp da salih amel ileyenler iin byk bir mafiret ve deerli, erefli bir rzk
vardr." (Sebe 4)
234
"..Allah'a gzel bir bor verenlere, verdikleri kat kat artrlr ve onlara ok deerli
bir mkfat vardr." (Hadid 18)
6-Ar Kerimdir:
7-Gzel sz Kerimdir:
8-Melekler Kerimdir:
Bir insana keramet sahibi diyebilmemiz iin nce onun Kur'an'la olan balantsna
bakmalyz. Kur'an' ne kadar ok yayorsa o kadar ok keramet sahibidir. Kur'an'dan ne kadar
yoksunsa isterse denizlerin zerinde yrsn, ister havalarda usun, onun hibir kerameti ve
deeri yoktur.
3-Rabbimiz hepimizi stn klm, her birimize insan olarak kerametler vermitir. Bizler
de O'nun bize vermi olduu bu deer, eref karsnda O'na layk olmak iin abalamalyz. Bizi
kendisine stn kld eytandan farkmz olmal. Onun tuzaklarna kaplmamalyz.
"Andolsun biz insan an ve eref sahibi kldk. Onlar karada ve denizde tadk.
Kendilerine gzel rzklar verdik ve onlar yarattklarmzn bir oundan gerekten stn
kldk." (sra 70)
235
"eytan dedi ki: "u benden stn kldna bir bak! Yemin ederim ki eer beni
kyamete kadar yaatrsan pek az dnda, onun neslini kendime balayacam." (sra 62)
4-Bizler her ortamda ve konumda Allah'n deerli elilerinin savunucusu olmalyz. Batl
ehli ne kadar gl ve ok olursa olsun, tavrmz peygamberlerden yana koymalyz. Byle
deerli ve erefli bir misyonu yklenenlerin sonu, dnyada izzetli bir hayat, lmlerin en gzeli
ehadet ve Allah katnda mkramin olmaktr. Deerli, erefli, stn, ikramlara gark olmu..
Yasin suresinde, peygamberlere destek olmak iin koarak ehrin dier ucundan gelen o
gzel adam hatrlayalm. Tavrn peygamberlerden yana koyduu iin azgn kavim tarafndan
ehit edildi ve Rabbimiz onu kitabnda yle and:
5-lmin deerlisine talip olmalyz. Deerli demek, vahiy balants yksek olan demektir.
326
Ebu Davud 1488, Tirmizi 3556.
236
9-Rabbimizin hem dnyada hem de ahirette Kerim olduuna iman etmeliyiz. O ki, en
kk amellerimizin mkafatn bile katnda bytr ve bize cmerte ikram eder.
Yce Allah yle buyurdu: Ben salih kullarm iin hibir gzn grmedii, hibir
kulan duymad, hibir insann hatrna getirip hayal edemedii nimetler hazrladm
buyurdu. 327
Eb Zerr dedi ki: Bunun zerine Raslullah (s.a.v) az dileri grnecek kadar
gldn grdm.328
Rabbiniz gerekten ok merhametlidir. Kim bir iyilik yapmaya kesin karar verir
de onu yapamazsa, ona bir iyilik sevab yazlr. Kim de bir ktlk yapmaya karar verir de
onu yapamazsa, ona da bir iyilik sevab yazlr. Eer yaparsa bir ktlk gnah yazlr
veya Allah onu siler, affeder. Allah sadece helak olmay hak edenleri helak eder.329
327
Buhari, Tevhid 465. Mslim 2824.
328
Mslim/man 17. Tirmizi 2596.
329
Darimi/Kitabur-Rikak 2786.
237
44-er-RAKB
Rakabe kknden tremi olan er-Rakb ismi; gzetleyen, kontrol eden, riayet eden,
bekleyen anlamlarna gelir. Araplar henz ocuu olmayan, ocuk beklentisi iinde olan kadna
ve erkee er-rakub ismini verirler. Araplar yine kocasnn lmn bekleyen, onun mirasna sahip
kmak isteyen kadna da er-rakub ismini verirler.
"Allah, ey Meryem olu sa! nsanlara "Beni ve annemi Allah'tan baka iki ilah
bilin" diye sen mi syledin? dedi. sa yle dedi: "Haa! Seni tenzih ederim. Hakkm
olmayan eyi sylemek bana yakmaz. Hem ben syleseydim Sen onu phesiz bilirdin. Sen
benim iimdekini bilirsin. Halbuki ben Senin zatndakini bilemem. Gizlilikleri eksiksiz
bilen sadece Sensin. Ben onlara ancak bana emrettiini syledim: "Benim de Rabbim, sizin
de Rabbiniz olan Allah'a kulluk edin." dedim. lerinde bulunduum mddete onlar
zerine kontrolc deildim. Beni vefat ettirince artk onlar zerine gzetleyici (er-Rakib)
sadece Sen oldun. Sen her eyi hakkyla grensin." (Maide 116-117)
1-Her an ihsan duygusu iinde yaamalyz. Rabbimizin bizi grdn hibir zaman
unutmamalyz.
238
2-Allah'n bizleri ve btn dnya Mslmanlarn her an mrakabe ettiini
unutmamalyz. Yaplan hibir amel boa gitmeyecektir. Kafirlerin yaptklar da yanlarna kr
kalmayacaktr.
4-mann tatlln ve olgunluunu bulamayan kimse Allahn er-Rakib ismini tam olarak
kavrayamamtr. Bizler imann tatllna ve olgunluuna ulamak iin gayret etmeliyiz.
Kim Rab olarak Allahtan, din olarak slamdan ve rasul olarak Muhammed
(s.a.v)den raz olan kimse imann tadn tatmtr.330
330
Ahmed/Msned 1/208.
331
Buhari; man,14, Edeb,42, Mslim; man,66,67, Tirmizi; man,10, Nesei, man,3, bni Mace; Fiten,23, Msned; 3:103,172,275
239
45-el-MUCB
cabet kelimesinden tremi olan el-Mucb ismi; istek ve dualara icabet eden anlamna
gelmektedir.
Kur'an'da el-Mucb ismi, dua ile birlikte kullanlmtr. Bu ismi anlayabilmemiz iin
ncelikle dua kavramn iyice tanmalyz.
1-Duann nemi:
"De ki duanz olmasa Rabbim sizin neyinize deer versin?" (Furkan 77)
"Kullarm sana Benden sorarlarsa de ki: Ben onlara ok yaknm! Bana dua
ettikleri zaman onlara icabet ederim. yleyse onlar da Benim davetime icabet etsinler ve
Bana iman etsinler. Umulur ki olgunlua ularlar." (Bakara 186)
240
2-Peygamberler kavimlerine duay, istifar emretmiler ve onlar Allah'n yaknlyla
mjdelemilerdir. Hz. Salih kavmine yle seslenir:
"Ey kavmim! Allah'a kulluk edin, sizin O'ndan baka ilahnz yoktur. Sizi
yeryznden karan ve orada size imar imkan veren O'dur. yleyse O'ndan balanma
dileyin ve O'na tevbe edin. Muhakkak ki benim rabbim ok yakndr, dualara icabet
edendir." (Hud 61)
"Andolsun Nuh bize yneldi ve seslendi. Biz de ne gzel icabet edeniz. Onu ve
ailesini byk bir skntdan kurtardk." (Saffat 75-76)
Rabbiniz kitabnda pek ok yerde peygamberlerinin dualarna yer vermi, her birinin
ardndan da dualara icabet ettiini bildirmitir.
"Rableri onlarn dualarna icabet etti ve yle buyurdu: Muhakkak ki ben erkek
veya kadn olsun iinizden aba gsteren hibir kimsenin amelini boa karmayacam..."
(Ali mran 195)
"Ey iman edenler! Sizi hayat verecek eylere ardklar zaman Allah'a ve
Rasulne icabet edin.." (Enfal 24)
"Allah'n arsna gzel bir ekilde uyanlara en gzeli vardr.." (Rad 18)
2-Sadece Allah'a dua etmeliyiz. Allah'tan bakasna dua edenler, onlardan yardm ve
medet bekleyenler elleri bo bir ekilde hsrana urayacaklardr.
3-Duamzn kabul olunmas iin dua etme modelini Peygamberimizden (s.a.v) ve dier
peygamberlerden renmeliyiz. Her birinin duasnda bizim iin ayr ayr rnekler vardr. Duas
makbul olan kullarn zelliklerini bilmeli ve onlardan olmak iin gayret etmeliyiz. Duas makbul
olan kimseler Rasulullah (s.a.v)'n bildirdii zere unlardr:
241
1- Yurduna dnnceye kadar hacnn duas
2- Mcahidin duas
3- yileinceye kadar hastann duas
4- Mslman kardeine gyabnda, yokluunda dua eden kimse
5- Adil imamn duas
6- Mazlumun duas
7- Evladn annebabaya duas
8- Skntya urayan mminin duas
9- Babann evladna duas
10- yilik yaplann iyilik yapana duas
11- ftar edinceye kadar orulunun duas
12- Dnnceye kadar yolcunun duas
13- Allah oka zikredenin duas
14- yilii emreden, ktlkten sakndran kimsenin duas
15- Helal yiyip ien ve helal giyinenin duas332
332
Kenzul-Ummal/Kitabud-Daavat 3304 ve 3326 numaralar arasndaki hadislerden dzenlenmitir.
333
Kenzul-Ummal/Kitabud-Daavat 3327 ve 3359 numaralar arasndaki hadislerden dzenlenmitir.
242
46-EL-VS
Vesia kelimesinden tremi olan el-Vasi' ismi; zenginlik, imkan, deerli olmak, gl
ve kudretli olmak, ekonomik genilik, her eyi iine almak ve kapsamak gibi anlamlara gelir. el-
Vasi' ismi, Rabbimizin el-aniy isminden daha geni ve daha umumidir.
1-Kur'an'da yedi kez el-Alm ismiyle beraber zikredilmitir. Ltfu ve rahmeti ok geni
olan anlamnda yle kullanlmtr:
"De ki, btn fazilet ve ltuflar Allah'n elindedir. Onu diledii ve dileyen kimseye
verir. Muhakkak ki Allah ltfu geni olan ve her eyi bilendir." (Ali mran 73)
2-Allah fakir olup da iffetlerini korumak iin evlenenleri kendi ltfuyla zengin
klacaktr.
" kii vardr ki, onlara yardm etmek, Allah zerine bir haktr: Allah yolunda
cihad eden kii, bedelini verip kendisini hrriyetine kavuturmak isteyen kle, namus ve
iffetini muhafaza etmek dncesiyle evlenmek isteyen kimse.334
334
Tirmizi;/Fezaill Cihad 20. bni Mace/Itk 3. Nesei/Nikah 5.
243
"Eer eler birbirlerinden (meru bir ekilde) ayrlrlarsa, Allah bol nimetinden her
birini zenginletirir. Allah'n ltfu ok boldur, yapt ite hkm ve hikmet sahibidir."
(Nisa 130)
"Eer onlar seni yalanlyorlarsa de ki, Rabbiniz mafireti ok geni ve bol olandr.
Bununla beraber O'nun azab, mcrim kavimlerden geri evrilmez, uzaklatrlmaz."
(Enam 147)
2-Sadece kendimize deil btn m'min kullara rahmet ve ltfundan bol bol vermesi iin
Rabbimize dua etmeliyiz. Bu konuda dua eden meleklerin duasna "Amin" demeliyiz. Allah'n
rahmetini insanlardan esirgememeli, kskanmamalyz.
"Ar yklenen ve bir de onun evresinde olan melekler Rablerini hamd ile tesbih
ederler, O'na iman ederler. M'minler iin de balanma dileyerek yle derler: Rabbimiz!
Senin rahmetin ve ilmin her eyi kuatmtr. O halde tevbe eden ve Senin yolundan
gidenleri bala, onlar cehennem azabndan koru." (M'min 7)
3-Allah diledii ve dileyen kullarn ilim ve beden gc gibi konularda stn klacaktr.
"Allah, Tlut'u sizin zerinize seti. Ona ilim ve beden gcnde sizden ok daha
fazla stnlk verdi. Allah mlkn dilediine ve dileyene verendir. Allah ltfu bol olan ve
her eyi bilendir." (Bakara 247)
4-Allah'a kulluk etmek isteyenler iin Rabbimiz arzn geni klm ve onlara kulluk iin
imknlar tanmtr. M'minler iin kulluk konusunda kesinlikle hibir mazeret yoktur.
Yeryznn her taraf bizim dinimizi daha gzel yaayabilmemiz iin yaratlmtr:
"Ey iman eden kullarm! phesiz benim yarattm yeryz genitir. O halde
(nerede daha iyi kulluk edecekseniz orada) yalnz bana kulluk edin." (Ankebut 56)
244
47-el-HAKM
Hikmet kknden tremi olan el-Hakm ismi, bir eyi yerli yerine koymak, bir ii en
uygun bir ekilde yapmak veya bir yasa en gzel bir ekilde koymak, bir eyi slah kastyla men
etmek, herhangi bir yanl nlemek, taraf tutma arzusunu ve zulm engellemek, bir ii bilerek
muhkem, salam, eksiksiz ve kusursuz bir ekilde yapmak anlamlarna gelmektedir.
Hikmet, ata vurulan demirden gem, fren anlamndadr. Sahibinin at kontrol altna alp
dizginlemesi, maksadna uygun bir ekilde kullanmak iin ona gem veya yular vurmas demektir.
Allah'n Hakim olmas da, insanlar kontrol altna almak ve onlar zararl eylerden sakndrmak
iindir.
Hakm ismi Kur'an'da ok zikredilen isimlerden bir tanesidir. 91 kez Allah iin, 4 kez
Kur'an iin, 1 kez de Allah'n ii iin, toplam 97 kez zikredilmitir.
11-Kur'an Hakm'dir:
Kur'an insan gzetir, hatalara kar onu kollar, dizginler, emirlerinde ve yasaklarnda
adildir.. Her ayeti kullarn slah olmas iin inmitir.
1-Rabbimizi her konuda hkm vermeye tek yetkili bilmeliyiz. Hayatmzn her
aamasnda sadece O'nun hkmne boyun emeliyiz. nk O, hkm verenlerin en hayrlsdr.
Adil, zulm engelleyen, tam yetkili, kesin bilgili ve uzman olan tek Hakm O'dur:
"O hikmeti diledii ve dileyen kimselere verir. Kime de hikmet verilmise ona ok
byk bir hayr verilmitir. Gerekleri ancak akl sahipleri anlar." (Bakara 269)
Hikmet sahibi bir m'min, yanllara kar kendisini her an gzlem altnda tutar ve
dizginler. Yerli yerince i yapar. Yapt ve konutuu haktr, hayrdr. nk hikmet onu erden
ve hatadan engellemektedir.
246
Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur:
Hikmetin (yerli yerince konuup hareket etmek) nuru, fazla yememektir. Dinin ba,
dnyaya kulkle olmay terk etmektir. Allaha yaknlamann yolu, zavalllar sevmek ve
onlara yaknlamaktr. Allahtan uzaklamann yolu ise insann gnahta gl klacak
kadar ok doymasdr. Karnlarnz ar bir ekilde doyurmayn, yoksa gslerinizdeki
hikmetin nuru sner. Hikmetin mminin kalbinde bir kandil gibi yaylr.336
"Allah'tan baka ilah edinme, annebabana gzel davran, onlara "f" deme,
onlar azarlama, onlara efkat kanatlarn ger, onlara dua et..
Akrabaya, yoksula, yolcuya hakkn ver, gereksiz yere sap savurma, israf olma,
elinde yoksa onlara gnl alc bir sz syle..
335
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4169.
336
Kenzul-Ummal 43472
247
48-el-VEDD
Vud veya mevedde kelimesinden tremi olan olan el-Vedd ismi; sevmek, temenni
etmek, arzu etmek ve dilemek anlamlarna gelmektedir. Bu isim, mbalaa sygasndadr. Yani
ok seven demektir. Ayn kelime hem ismi fail hem de ismi meful olarak kullanlr. Yani Allah
hem kendisi kullarn ok sever hem de kullar tarafndan ok sevilir.
Vedd; gzel amelleri nedeniyle kullarndan raz olan, onlar ven ve onlara ihsanda
bulunandr.
"(uayb kavmine yle dedi:) Rabbinizden balanma dileyin ve O'na tevbe edin.
Muhakak ki benim Rabbim ok merhametlidir, kullarn ok sevendir." (Hud 90)
Allah'n sevdikleri:
248
7-Allah tevbe edenleri sever. (Bakara 222)
1-Allah'n bizi sevmesi iin O'nu her eyden ok sevmeliyiz. Allah'n dndaki eylere
olan sevgimiz snrl ve Allah'n istedii ekilde olmal. Allah' sever gibi hibir eyi ve hibir
kimseyi sevmemeliyiz.
Davud (a.s) yle dua ederdi: "Ey Rabbim! Senin sevgini bana canmdan,
kulamdan, gzmden, ailemden ve buz gibi souk sudan daha sevimli kl.337
337
Kitabuz-Zhd/Ahmed bin Hanbel 364.
338
Buhari/Edeb 113. Mslim/Birr 164.
339
Darimi/Kitabur-Rikak 2760.
249
"Yoksa siz, Allah sizden cihad edenlerle, Allah, peygamber ve m'minlerden
bakasn dost ve srda edinmeyenleri bilmeden braklacanz m sandnz? Allah
yaptklarnzdan haberdardr." (Tevbe 16)
5-Bilmeliyiz ki, biz dinimizden dner, Allah', Rasuln ve m'minleri dost edinmekten
vazgeersek Allah bizim yerimize yle bir kavim getirecektir:
"Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse bilsin ki Allah, sevdii ve
kendisini seven, m'minlere kar alak gnll ve efkatli, kfirlere kar ise onurlu ve
zorlu bir toplum getirecektir. Bunlar Allah yolunda cihad ederler ve hibir knaycnn
knamasna aldrmazlar. te bu Allah'n ltfudur. Allah'n ltfu ve ilmi genitir." (Maide
54)
6-Bizler Allah dost ve sevgili edindiimiz zaman, O da bizi dost edinecek ve bizi
dmanlarmza kar koruyacaktr:
Kim benim dostuma dmanlk yaparsa, ben de ona harp ilan ederim. Kulum
bana en gzel, kendisine farz kldm eyleri yerine getirerek yaklar. Bundan sonra
farzlarn dndaki nafilelerle srekli bana yaklamaya devam eder. Sonunda ben onu
severim. Onu sevdiimde ise, onun gren gz, iiten kula, tutan eli ve yryen aya
olurum. Benden bir ey isterse, istediini kendisine veririm. Bir eyden bana snrsa,
snd eyden onu korurum. Mmin kulumun cann almak dnda yapacam hibir
ite tereddt etmedim. nk kulum lmden holanmyor, ben de onun halanmad eyi
istemiyorum.340
340
Buhari/tler 2114.
250
49-EL-MECD
Mecd kelimesinden tremi olan el-Mecd ismi; okluk, bolluk, genilik, imkan, hayr
ve menfaatin ok olmas, izzet, eref ve onur anlamlarna gelmektedir. Araplar; hayvana bolca
yem verdim derken "Emcettu" fiilini kullanrlar.
Melekler Hz. brahim ve Sre'yi shak ile mjdelerken Allah'n ikramnn ok bol
olduu anlamnda bu ismi zikretmilerdir.
251
1-Rabbimizi bu ismiyle tanmal, izzet ve eref isterken, onur ve g isterken, nimet ve
ikram isterken O'na bu ismiyle dua etmeliyiz.
Yine Rasulullah (s.a.v), gece namazndan sonra yapt uzunca bir duann sonunda
yle demektedir:
Yce Allah yle buyurmutur: Ben namaz (Fatiha) kulumla kendim arasnda
ikiye bldm. Muhakkak ki kuluma diledii ey vardr. Kul; Btn hamd ve vgler
Allaha aittir dediinde, Allah; Kulum bana hamd etti buyurur. Kul; O Rahman ve
Rahimdir dediinde, Allah; Kulum bana vgde bulundu buyurur. Kul; O din
gnnn sahibidir dediinde Allah; Kulum beni yceltti buyurur.343
2-Kur'an bizim iin eref ve stnlk kaynadr. zzet ve eref vesilesidir. Nimet ve
ikram sebebidir. Kur'an'n zerimizdeki faydalar hem dnyaya hem de ahirete yneliktir.
Kur'an "Mecddir", eer biz de Kur'an' hayata hakim klma mcadelesi iinde olursak
bizim hayatmz da "mecd" olacaktr. Rabbimizin btn hayrlar hayatmzda tecellisini
gsterecektir. Kur'an'n rehberliinde onurlu ve nurlu bir hayatmz olacaktr.
Kur'ansz hayat ise onursuz ve izzetsiz bir hayattr. Kur'an'la bark olmayan bir insann
hayatnda mecd yoktur. zzet ve eref yoktur.
341
Buhari/Daavat 33.
342
Tirmizi/Daavat 30.
343
Mslim/Salat 38. Muvatta/Salat 39.
252
Muhakkak ki Allah, bu Kuran sayesinde kimi toplumlar yceltir, kimi
toplumlar ise alaltr.344
344
Mslim 817. bni Mace 218. Darimi 3365. Ahmed 233.
253
50-el-BS
Bas kelimesinden tremi olan el-Bis ismi; harekete geirmek, bir tarafa yneltip
gndermek, bir ile grevlendirmek, uykudan uyandrmak ve diriltmek anlamlarna gelir.
Kuranda 50ye yakn yerde bas fiili Allaha izafe edilmektedir ve farkl anlamlarda
kullanlmtr:
"nsanlar tek bir mmet idi. Allah da onlara mjdeci ve uyarc olarak
peygamberler gnderdi" (Bakara 213)
"O gn her mmetin iinden kendileri zerine bir ahit gndereceiz. Ayrca seni
de onlarn zerine tam bir ahit olarak getirdik.." (Nahl 89)
"De ki O Allah, size zerinizden veya ayaklarnzn altndan bir azap gndermeye
g yetirendir..." (Enam 65)
254
"..Muhakkak ki Allah kabirlerde olanlar diriltir." (Hac 7)
"Gecenin bir ksmnda uyanarak sana zel bir nafile olmak zere namaz kl.
Bylece Rabbinin seni vgye deer bir makama gndereceini umabilirsin." (sra 79)
7-Uykudan uyandrandr:
345
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4259.
255
51-e-EHD
ahede kknden tremi olan e-ehd ismi, her eye ahit olan, gzetleyici ve bilen
anlamlarna gelmektedir.
ehd; mekan bir yaknlk olmadan her eyin i yzne vakf olandr.
ehd kelimesi Kur'an'da 35 kez gemektedir. Bunlarn 20si Allah'a izafe edilmitir.
"..Allah onlarn yaptklarn bir bir saymtr. Oysa onlar unutmulardr. Halbuki
Allah her eye ahittir." (Mcadele 6)
"De ki, ahitlik bakmndan en byk olan kimdir? De ki, benimle sizin aranzda
Allah ahittir.." (Enam 19)
1-Allah zerimizde ahit iken Allah'n ayetlerini inkar etmemeliyiz. Kur'an'a kar
sorumluluumuzu yerine getirmeliyiz. nk bu konuda hem Allah hem de Kur'an ahitlik
edeceklerdir:
256
"De ki, ey kitap ehli! Allah zerinizde ahit iken neden Allah'n ayetlerini
yalanlyorsunuz?" (Ali mran 98)
"Nihayet oraya geldikleri zaman kulaklar, gzleri ve derileri iledikleri eye kar
onlarn aleyhine ahitlik edeceklerdir." (Fussilet 20)
4-Hakk adaletle ayakta tutan ve buna ahitlik eden sekin kimselerden olmalyz. Kendi
aleyhimize veya sevdiklerimizin aleyhine de olsa adil ahitlikten vazgememeliyiz.
"Ey iman edenler! Adaleti titizlikle ayakta tutan, Allah iin ahitlik eden kimseler
olun. Kendiniz, annebabanz ve akrabanz aleyhinde de olsa.. (Nisa 135)
Muhammedin hayat elinde olan Allaha yemin ederim ki, Allah yolunda
yaralanan bir kimse, kyamet gn yaraland ekilde gelir. Yarasnn rengi kan rengi,
kokusu ise misk kokusudur. Canm elinde tutan Allaha yemin ederim ki, eer benden ayr
kalmak istemeyen baz mminler olmasayd, Allah yolunda savaa giden hibir seriyyeden
geri kalmazdm. Fakat savaa kmak iin imkn bulamayan, benim de kendilerine bir ey
veremediim ve benden ayr kalmak istemeyen mminler var. Canm elinde tutan Allaha
yemin ederim ki, Allah yolunda cihad ederek ldrlmemi, sonra tekrar dirilip tekrar
ldrlmemi, sonra yine dirilip yine ldrlmemi arzu ederdim346
346
Buhari/Kitabul-Cihad ves-Siyer 14. Mslim/Kitabul-mara 103.
257
52-el-HAKK
Batln tam zdd olan el-Hak ismi; doruluk, hakikat, varl gerek ve sabit olan,
yerine getirilen hkm, adalet anlamlarna gelmektedir.
Hakk kelimesi Kur'anda 227 kez zikredilmektedir. Hakk kelimesi sadece Allah iin
kullanlmaz.
"O Allah ki mrikler holanmasalar bile kendi dinini btn dinlerden stn
klmak iin elisini hidayetle ve hak din ile gnderendir.." (Tevbe 29)
"te burada yardm ve dostluk hak olan Allah'a mahsustur. Mkfat en iyi olan
ve en gzel akbet veren O'dur." (Kehf 44)
1-Hak ile batl birbirinden ayrt edecek bir basirete sahip olmalyz.
"Allah gkten su indirdi ve vadiler kendi miktarlarnca sel olup akt. Bu sel, ste
kan kp yklenip gtrd. Ss veya dier eya yapmak iin atete erittikleri eylerden
de buna benzer bir kpk olur. te Allah hak ile batla byle misal verir. Kpk atlp
gider. nsanlara fayda veren eye gelince o yeryznde kalr. te Allah byle misaller
verir." (Rad 17)
Hak ile batln misali, asl olan su ile kpe benzer. Kpklerle yetinenler, oyalananlar
hibir zaman asla sahip olamayacak, ona ulaamayacaklardr.
Asl, Allah'tr; kpk ise Allah'n dnda edinilen ilahlar.. Onlarn dnya hayatnda
saltanatlar ve otoriteleri zayftr. Ahirette ise tm gleri ellerinden alnacak ve yok olup
gidecekler, sneceklerdir.
Asl, Kur'an'dr; kpk ise Kur'an'a uymayan kaynaklar.. Onlarn her parasnda bir
erilik, ztlk, atma ve yanllk vardr. nsann ne akln ne de kalbini doyurmaya yeter. nsan
rndr ve her yerde aresiz kalr. Allah katnda ise hibir deerleri yoktur.
259
Asl, gerek Mslmandr; kpk ise Mslman olmayanlar veya slam'n zn
kavrayamayanlar.. Onlar bataklk gibidirler.. Hibir zaman sel olup akamazlar. lerinde hep
pislik ve kirlilik barndrrlar. Bulunduklar her ortam kirletirler. Korkaktrlar, mcadele
edemezler, inandklar eylerin asl olmad iin onlar savunamazlar..
Ancak Mslman tertemiz akan bir suya benzer. Daha Rabbinin katndan yeni gelmi
bir yamur misali. Att her adm vahyin bereketinden nasibini almtr. Hzldr Mslman, sel
olup akar dere yataklarnda.. Ne varsa kirlilik namna, kin, kskanlk, yalan, fesat vs. hepsini
frlatr atar ta uzaklara.. Pas tutmaz, bataklk olmaz..
Bizler her zaman asla talip olmalyz.. Kur'an'n zn kavramalyz. Kpk gibi asl
olmayan mevzularla veya deerli olmayan insanlarla uramamalyz. Kur'an ki insana canllk
katar. Kur'an ki, insan rabbinin katndan yeni gelmi bir rahmete evirir. Etrafna hep hayr, hep
rahmet datr.
2-nsanlar kendimize, kendi cemaatimize, kendi ekolmze deil, hak olan slam'n
aslna armalyz. nsanlara Kur'an ve snnetin dnda kaynaklar gstermemeliyiz. Rasulullah
(s.a.v)'n dnda nderler tantmamalyz. Dinimize kar derin anlay ve gzel kavray sahibi
olmalyz. Bylece insanlar hatalara deil, hakkn ta kendisine sevk edelim.
3-Rasulullah (s.a.v) gece namaznda u ekilde dua ederdi. Biz de O'nun bu duasn
rnek almalyz:
"... Sen haksn. Vaadin haktr. Szn haktr. Sana kavumak haktr. Cennet ve
cehennem haktr. Peygamberler haktr. Muhammed (s.a.v) haktr. Kyamet gn
348
haktr..."
Rasulullah (s.a.v) yle buyurdu:
347
Darimi/Mukaddime 29
348
Buhari/Cuma 27. Mslim/Salatul-Msafirin 17.
260
Araplarn syledikleri en faziletli iir, air Lebidin u szdr: Dikkat ediniz!
Allahn dndaki her ey botur, batldr.349
349
Mslim, iir 2, Tirmizi, Edeb 70.
261
53-el-VEKL
Vekele kknden tremi olan el-Vekl ismi, bir kimseyi vekl tayin etmek, bir ie
nezaret etmek, yeterli olmak, kfi gelmek, acziliini ve zayfln kabul ederek birine itimat
etmek, gvenmek, murakp, beki ve ahit olmak anlamlarna gelmektedir.
Vekl ismi Kur'an'da 24 kez zikredilmitir. Bunlarn ounda ise Allah'a izafe edilmitir.
"Allah dileseydi onlar ortak komazlard. Biz seni onlar zerine bir beki
yapmadk, sen onlarn vekli de deilsin." (Enam 107)
1-nce zerimize den btn grevleri tamamyla yerine getirmeliyiz. Sonunda ise
ilerimizin sonucunu Allah'a havale etmeli, O'na gvenip dayanmalyz. nk Allah kendi
yapabileceini gzel bir ekilde yapan kullara Vekl olur. Hibir ey yapmayp "Allah Vekl"
diyenlerin bu bo inanc hibir ie yaramayacaktr.
"Allah'tan gelen bir rahmet sayesinde sen onlara yumuak davrandn. Eer sen
kaba ve kat kalpli olsaydn evrenden dalr giderlerdi. yleyse onlar affet,
balanmalar iin dua et. (Umuma ait) ilerde onlara dan. Kararn verdiin zaman da
artk Allah'a dayanp gven. nk Allah kendisine tevekkl edenleri sever." (Ali mran
159)
2-Allah'a tevekkl edip O'na dayanmadan, O'nun yardm ve destei olmadan hibir
eye gcmzn yetmeyeceini bilmeliyiz. Peygamberler bunun en gzel rnekleridir. uayb
(a.s) kavmine yle sesleniyor:
263
54-el-KAVY
Kuvvet kelimesinden tretilmi olan el-Kaviy ismi; kuvvetli, gl, asla aciz
drlemeyen, tam ve kmil olan, kudret ve g sahibi anlamlarna gelmektedir.
3-Allah'n kendi dinine yardm edenlere yardm edecei, onlara g ve kuvvet verecei
anlamnda yle kullanlmtr:
"...Allah kendi dinine yardm edenlere muhakkak yardm eder. phesiz Allah
kuvvetlidir, izzet ve eref sahibidir." (Hac 40)
4-Allah'n elilerini ve m'minleri stn klacan hak vaad olarak yazmas anlamnda
yle kullanlmtr:
264
5-Allah'n m'min kullarn hem dnyann hem de ahiretin rezilliinden kurtaraca
anlamnda u ekilde kullanlmtr:
"Emrimiz geldii zaman Salih'i ve onunla beraber iman edenleri bizden bir
rahmet olarak azaptan ve o gnn zilletinden kurtardk. nk senin rabbin kuvvetli ve
her eye galip olandr." (Hud 66)
1-Hesap gn gelmeden nce gerek kuvvet ve kudretin Allah'n elinde olduunu kabul
etmeliyiz. Allah'n yannda kendimizi g ve kuvvet sahibi grmemeliyiz. Allah'la g yarna
girmemeliyiz.
265
55-EL-METN
Metn kelimesinden tremi olan el-Metin ismi; salamlk, sertlik, gllk anlamlarna
gelmektedir. Araplar, sert ve yksek olan araziye "metin" ismini verirler. Pazusu gl ve
kuvvetli olan kimselere de ayn ekilde "Metin" ismini verirler.
"Sen bu sz yalan sayan bana brak! Yaknda biz onlar bilmedikleri bir ynden
yava yava azaba yaklatrrz. Onlara mhlet veriyorum. phesiz benim tuzam etin ve
kuvvetlidir." (Kalem 44-45)
2-nsanlar ve cinleri sadece kulluk iin yaratmas, onlardan rzk istememesi, rzkn
gerek sahibi olmas anlamnda u ekilde kullanlmtr:
"Ben cinleri ve insanlar yalnz bana kulluk etsinler diye yarattm. Ben onlardan
rzk istemiyorum, beni doyurmalarn da istemiyorum. Muhakkak ki rzk veren, g ve
kuvvet sahibi olan yalnz Allah'tr." (Zariyat 56-58)
266
d-Metin isminin bize ykledii grev ve sorumluluklar:
1-Allah'n ayetlerine kar samimi olmal, onlar yokmu gibi davranmamalyz. Allah'n
ayetlerini yok sayarak yaayanlar iin Allah metin bir tuzak hazrlamtr. Allah'n tuza tam ve
mkemmeldir. Hibir kimse onu bozmaya veya engellemeye g yetiremez.
2-Rabbimizin bizden istedii tek ey, O'nu raz edebilen kullar olmamzdr. Hayatmzn
her alannda O'na ibadet etmemiz ve kullukta bulunmamzdr. O bizden rzk istemez. Bize olan
merhametinden dolay bir cret veya karlk beklemez.
O bizi rzklandrandr. Biz O'na kulluk ettiimiz srece rzkmz bize verecektir. Ancak
O'na kulluk etmezsek bize rzkmz bu dnyada verir. Ahirette ise Metn sfatyla bizi yakalar.
Bizi biraz faydalandrr ve mhlet verir. Hlbuki yava yava azaba yaklatrmaktadr. Allah'n
yakalamas ve azab ise ok gl ve etindir.
267
56-EL-VEL
Veliye veya velayet kknden tremi olan el-Veli ismi geni ve kapsaml bir isimdir:
10-Araplar ilkbaharda yaan ilk yamurun ardndan gelen ikinci yamura, ihsan ve
ltfun devam olduu iin "Veli" derler. Kur'an'da veli kelimesi Allah'n dnda, yetimlerin,
kimsesizlerin ilerini ve bakmlarn stlenenlere de verilir.
268
c-Veli isminin Kur'an ierisinde incelenmesi:
3-Yaratan, herkesin kendisine muhta olduu ama kendisi hibir eye ihtiya duymayan
anlamnda u ekilde kullanlmtr:
"De ki, gkleri ve yeri yoktan var eden, yedirdii halde yedirilmeyen Allah'tan
bakasn m dost edineyim?." (Enam 14)
"..Ey gkleri ve yeri yaratan! Sen dnyada da ahirette de benim velimsin. Beni
Mslman olarak ldr ve salihlerin arasna kat." (Yusuf 101)
1-Allah'n "Dost edin" dediklerini dost edinmeli ve dostlarmz Rabbimizin raz olaca
ekilde semeliyiz:
"..Gerek bir dost olarak da yardmc olarak da Alah yeter." (Nisa 45)
"Onlar sizin de kendileri gibi inkar etmenizi istediler ki, onlarla eit olasnz. O
halde Allah yolunda hicret edinceye kadar onlardan hibirini dost edinmeyin..." (Nisa 89)
"Ey iman edenler! Sizden nce kendilerine kitap verilenlerden dininizi alay ve
elence konusu edinenleri ve kafirleri dost edinmeyin. Eer m'minseniz Allah'tan
korkun." (Maide 57)
3-Allah, dostlarn hibir zaman sahipsiz brakmayacak, hem dnyada hem de ahirette
onlar koruyacaktr:
"Dikkat edin. Allah'n dostlarna hibir korku ve hzn yoktur. Onlar ki iman
edenler ve takva sahibi olanlardr." (Yunus 62-63)
270
"Kim benim dostuma dmanlk yaparsa ben de ona harp ilan ederim. Kulum
bana en gzel, kendisine farz kldm eyleri yerine getirerek yaklar. Bundan sonra
farzlarn dndaki nafilelerle srekli bana yaklamaya devam eder. Sonunda ben onu
severim. Onu sevdiimde ise onun gren gz, iiten kula, tutan eli ve yryen aya
olurum. Benden bir ey isterse istediini kendisine veririm. Bir eyden bana snrsa
snd eyden onu korurum. Mmin kulumun cann almak dnda yapacam hibir
ite tereddt etmedim. nk kulum lmden holanmyor, ben de onun halanmad eyi
istemiyorum.350
350
Buhari/tler 2114.
271
57- el-HAMD
Hamd kelimesinden tremi olan el-Hamid ismi, yapt iyilik ve ihsanlardan dolay
ta'zim ve teekkr kastyla vmek, yceltmek, methsenada bulunmak, byklemek anlamlarna
gelmektedir.
Hamid; yapt her eyden dolay, her halkrda ve her dilde mutlak surettte vlmeye
layk olan yegne zattr.
272
"Gkleri ve yeri yaratan, melekleri ikier, er, drder kanatl eliler yapan Allah'a
hamdolsun. O, yaratmada diledii artrmay yapar. phesiz Allah her eye g
yetirendir." (Fatr 1)
2-Rabbimizin el-Hamid ismi; Mecd, aniy, Aziz, Hakim ve Veliy isimleriyle birlikte 16
kez zikredilmitir:
"Onlardan ancak Aziz ve Hamid olan Allah'a iman ettikleri iin intikam aldlar."
(Buruc 8)
1-Hamd zere bina edilmi bir hayat yaamalyz. Rasulullah (s.a.v) ve O'nun ashabna
baktmz zaman onlarn her hal zere Allah'a hamdettiklerini grrz. Mslman, sevinli ve
ferah anlarnda da, zor ve skntl anlarnda da Rabbine hamdetmelidir. Allah'a pazarlk iinde
hamdedenler, hamdin gzelliini hibir zaman yakalayamazlar.
"Tevbe edenler, ibadet edenler, hamdedenler, oru tutanlar, ruku edenler, secde
edenler, iyilii emredip ktlkten alkoyanlar ve Allah'n snrlarn koruyanlar. O
m'minleri mjdele." (Tevbe 112)
Allah kyamet gnnde insanlar kulaklarn duyaca ve gzlerin grecei tek bir
alanda toplayacaktr. Herkes hazr olduunda bir arc kalkar ve:
273
Saylar az olan bu topluluk da kalkar ve hibir hesaba ekilmeden cennete girer.
Sonra arc:
- imdi de kendilerini hibir ticaretin ve alveriin Allah anmaktan alkoymad
kimseler (Nur 37) kalksn, diye seslenir. Saylar az olan bu topluluk da kalkar ve
hibir hesaba ekilmeden cennete girer. Sonra dier insanlar kalkarlar ve hesaba
ekilirler.351
3-Rasulullah (s.a.v) ve ashab birbirlerinin hamdetmesine vesile olmak iin hal hatr
sorarlard. "Naslsn?" diye sorulduunda "Elhamdulillah" ile balayan cevaplar vermek
snnettendir ve Mslmanda olmas gereken zelliklerdendir. "Elhamdulillah" cmlesinin yerini
"Teekkr ederim, sa olasn" cmleleri hibir zaman tutmaz.
351
Kenzul-Ummal 43385.
352
Tirmizi/Cenaiz 36.
353
Kitabuz-Zhd ver-Rekaik/Abdullah ibni Mbarek 911.
274
- Sapasalam! Cevabn verdi. Rasulullah (s.a.v) yine:
- Nasl sabahladn? diye sordu. Adam tekrar:
- Sapasalam! Cevabn verdi. Rasulullah (s.a.v) yine:
- Nasl sabahladn? diye sordu. Adam bu defa:
- Allaha hamdederim. Hayr zere sabahladm, cevabn verdi. Rasulullah (s.a.v) da:
- te benim senden istediim buydu, buyurdu.354
Rasulullah (s.a.v)'n gnlk dua ve zikirlere ne kadar nem verdiini bilmemize ramen,
maalesef biz Mslmanlar bu konuda gereken zen ve gayreti gstermiyoruz. Pek ok snnet ve
gzel ahlak kaidesi alkanlkla kazanlr. Okumak, bilmek ve ezberlemek bazen ok yetersiz
kalr. Yapmamz gereken ey yava yava haftada bir dua da olsa, onu hayatmza oturtmak ve
alkanlk kazanmamz salamaktr. ocuklarmza da kk yalarndan itibaren bu konuda
eitim vermektir.
Allahm! Senin iin ruku ettim. Sana iman ettim ve sana teslim oldum. Kulam,
gzm, beynim, kemiim, sinirim ve ayamn tad (bedenim) senin iin yrekten
boyun edi.357
354
Kitabuz-Zhd ver-Rekaik/Abdullah ibni Mbarek 937.
355
Kitabuz-Zhd ver-Rekaik/Abdullah ibni Mbarek 205.
356
Kitabuz-Zhd ver-Rekaik/Abdullah ibni Mbarek 207.
275
Rasulullah (s.a.v) gece namazna balamadan nce yle dua ederdi
Allahm! Btn hamd ve vgler sanadr. Sen gklerin, yerin ve iindekilerin nurusun.
Btn hamd ve vgler sanadr. Sen gklerin, yerin ve iindekilerin efendisisin. Btn
hamd ve vgler sanadr. Sen gklerin, yerin ve iindekilerin Rabbisin. Btn hamd ve
vgler sanadr. Sen gklerin, yerin ve iindekilerin hkmdarsn. Sen haksn. Vadin
haktr. Szn haktr. Sana kavumak haktr. Cennet ve cehennem haktr. Peygamberler
haktr. Muhammed (s.a.v) haktr. Kyamet gn haktr.
Allahm! Sana teslim oldum. Sana gvenip dayandm. Sana iman ettim. Tevbe edip
sana dndm. Senin dmanlarna dman oldum. Ve senin hkmne bavurdum.
yleyse yaptm ve yapacam, gizli ve ak gnahlarm bala. ne geiren ve geride
brakan sensin. Senden baka hibir ilah yoktur. Sen benim ilahmsn. Senden baka
hibir ilah yoktur.358
58-el-MUHS
357
Nesai/ftitah 27.
358
Buhari/Cuma 27. Mslim/Salatul-Msafirin 17.
359
Ahmed/Msned 5/21. Kenzul-Ummal 1993.
276
a-Muhsi isminin lgat anlam:
hsa kknden tremi olan el-Muhsi ismi; bilmek, tespit etmek, hatrlatmak ve yaymak
anlamlarna gelmektedir. el-Muhsi ismi Kur'an'da Allah'n ismi olarak zikredilmemitir. Mehur
Esma-i Hsna hadisinde gemektedir.
"..Allah peygamberlerin yannda olan bilgileri epeevre kuatm ve her eyi bir
bir saym, kaydetmitir." (Cin 28)
"Gklerde ve yerde olan herkes istisnasz kul olarak Allah'a gelecektir. O, bunlarn
hepsini kuatm ve saylarn tespit etmitir." (Meryem 93-93)
Bize den, attmz her admn hesabn verme bilinci iinde olmaya gayret etmeliyiz.
Allah her eyi ince ince sayar, yazar ve tespit eder. Hesabn dnmeden yaptmz her davran
bizim aleyhimize kaytlara gemektedir.
59-el-MBD
277
a-Mbd isminin lgat anlam:
el-Mbd ismi, ilk nce yaratan, ilk defa yaratan anlamlarna gelmektedir. Kur'an'da
Allah'n ismi olarak gememektedir. Mehur Esma-i Hsna hadisinde zikredilmektedir.
"De ki, ortak kotuklarnzdan ilk defa yaratacak ve ldkten sonra da onu eski
durumuna dndrecek olan var m? De ki, Allah ilk defa yaratp sonra iade edecektir. O
halde haktan nasl dndrlyorsunuz?" (Yunus 34)
"Yaratmay ilk balatan Allah'tr, sonra onu tekrar yaratacak olan da Allah'tr.
Sonra tekrar Allah'a dndrleceksiniz." (Rum 11)
60-MUD
278
a-Muid isminin lgat anlam:
Avd kknden treyen el-Muid ismi, tekrar hayata dndren anlamna gelmektedir. el-
Mbd ve el-Muid isimleri mzdevicedir. Yani birbiriyle zt olan isimlerdir. Beraber renilmesi
daha verimlidir. el-Muid ismi Kur'an'da gememektedir. Mehur Esma-i Hsna hadisinde
zikredilmitir.
"Bilin ki O, kinat yokken ilk defa yaratan, lmden sonra da tekrar hayat geri
getirendir." (Buruc 13)
"Yahut O'nun, sizi bir kez daha denize gnderip bir kasrga yollayarak, inkr
etmi olmanzdan tr sizi denizde bomayacandan emin mi oldunuz? Sonra bundan
dolay, intikamnz almak iin bizi arayp soracak bir desteki de bulamazsnz." (sra 69)
"..Diyecekler ki, bizi tekrar hayata kim dndrecek? De ki, sizi birinci defa
yaratan geri dndrecek. Bunun zerine onlar alayl bir tarzda balarn sallayacak ve: Ne
zamanm o? diyecekler. Deki; yakn olmas umulur." (sra 51)
Kfirler Rabbimizin yeniden diriltme sfatna iman etmiyorlar. Biz de iman etmemize
ramen, sanki yle bir ey olmayacak gibi rahat yayoruz. Bizler yeniden dirilie ve hesaba hazr
olarak yaamalyz. Yaptmz her amelde bu gerei gz nnde bulundurmalyz. Yoksa
dilimizle iman ettiimizin bize hibir faydas olmayacaktr. Yeniden dirilmeye iman etmeyen
kfirlerle aramzda bir fark da kalmayacaktr.
Allah kimi zaman felaket ve musibetlerle insan dener. Sonra insana merhamet eder de
onu rahata erdirir. nsan gerisin geriye eski kfrne ve inkrna dnerse, Allah da yeniden felaket
ve musibete dner.
61-el-MUHY
279
a-Muhyi isminin lgat anlam:
Hay kknden tremi olan el-Muhyi ismi, diriltmek, hayat vermek, can vermek ve
yaatmak anlamlarna gelmektedir. hya fiili ile Kur'an'da oka zikredilmektedir.
"...Yeryzne can veren Allah, elbette lleri de diriltir. O her eye kadirdir."
(Fussilet 39)
"Erkek veya kadn kim m'min olarak iyi amel ilerse onu mutlaka gzel bir hayat
ile yaatrz. Ve onlarn mkfatlarn yapmakta olduklarnn en gzeliyle veriririz." (Nahl
97)
"Ey iman edenler! Hayat verecek eylere ardklar zaman Allah ve Rasulnn
arsna icabet edin. Ve bilin ki Allah kii ile kalbi arasna girer ve siz mutlaka O'nun
huzuruna toplanacaksnz." (Enfal 24)
280
1-Allah ve Rasulunn bize hayat verecek arlarna icabet etmeliyiz. nk Kur'an ve
snnet, insann ekmek, su kadar hayat kaynadr. Kur'an'sz bir insan lye benzer. Allah,
Kuran Ruh olarak isimlendirir. nsann ne kadar hayatta ve ne kadar l olduunu Kur'an'la
olan ilikisi belirler.
2-Dnyada gzel bir ekilde hayat srmek istiyorsak salih amellerimizi artrmaya dikkat
etmeliyiz. Bunun sonucunda Rabbimiz bizi gzellikle yaatacaktr. Bu, dnyann birtakm
mevkisi, mal veya gzellii anlamnda deildir.
4-lm yanls deil, hayat yanls olmalyz. nsanlar dirilie ve cennete armalyz.
nsanlar lme ve cehenneme srklememeliyiz. En byk derdimiz, insanlarn hidayet yoluyla
tanp slamla hayat bulmalar olmal..
"Kim haksz yere bir cana kyarsa btn insanl ldrm gibidir. Her kim de
bir can kurtarrsa btn insanl kurtarm gibi olur.." (Maide 32)
360
Mslim/Fedail 1.
361
Buhari/Daavat 7-8, Ebu Davud 5049, Tirmizi 3417.
281
62-el-MUMT
"O ki, sizin hanginizin daha gzel amel edeceini denemek iin lm ve hayat
yaratandr.." (Mlk 2)
"O'ndan baka ilah yoktur. Her eyi O diriltir, O ldrr. Zira O, sizin de
Rabbiniz, sizden nceki atalarnzn da Rabbidir." (Duhan 8)
362
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4259.
282
Rasulullah (s.a.v)n yannda bir adamdan vgyle sz edildi. Rasulullah (s.a.v):
- lm hatrlama konusunda ne durumdayd? diye sordu.
- ok fazla hatrlamazd, dediler. Bunun zerine Rasulullah (s.a.v):
- yleyse sylediiniz gibi biri deilmi, buyurdu.363
2-Rasulullah (s.a.v)'n sabah akam okumamz tavsiye ettii u duaya dikkat etmeliyiz:
Allahtan baka hibir ilah yoktur. O tektir, orta yoktur. Mlk Onundur. Hamd
Ona aittir. O diriltir ve ldrr. Onun gc her eye yeter.364
363
Ebu Nuaym/Hlyetul-Evliya 7/299.
364
Ebu Davud 5072.
283
63-EL-HAY
Rabbimizin uluhiyyetle ilgili en nemli isimleri arasnda bulunan el-Hay ismi; ebedi bir
hayatla daima diri olan anlamna gelmektedir.
"Sen lmsz ve diri olan Allah'a gvenip dayan. O'nu hamd ile tesbih et.
Kulalrnn gnahlarndan haberdar olarak O yeter." (Furkan 58)
"O daima diridir. O'ndan baka hibir ilah yoktur. O halde dinde ihlas ve
samimiyet erbab olarak O'na dua edin. vmek ve vlmek lemlerin rabbi olan Allah'a
mahsustur." (M'min 65)
"O Allah ki O'ndan baka ilah yoktur. O hay ve kayyumdur..." (Bakara 255)
Ancak Mslmanca yaama gayretinde olan kii, her sabah yeni bir hayata domu gibi
olur. Yaad ayetler, dirilttii snnetler ona hayat verir. Allah iin yaama ve mcadele etme
lezzeti verir. Bu da Mslmann dnda hibir kimsenin tadamayaca bir ayrcalktr.
284
Hz. Enes yle demitir: Peygamber (s.a.v) ile beraberdim. Bir adam dua edip yle dedi:
Ey gkleri yoktan yaratan! Ey Hayy (her eye hayat veren) ve Kayyum (kullarnn ilerini
dzenleyen) olan! Ben Senden istiyorum. Peygamber (s.a.v) buyurdu ki:
Ne ile dua ediyor, biliyor musunuz? Canm elinde bulundurana yemin ederim ki, bu
adam dua edilince kabul edilecek bir isim ile Allaha dua etti.365
"Ey Hay (diri) ve Kayyum (kullarnn btn ilerini dzenleyen) olan! Rahmetinle
Senden yardm isterim. Btn ilerimi dzelt ve yoluna koy. Ve beni gz ap kapayncaya
kadar bile nefsime brakma.366
Allahm! Sana teslim oldum, sana iman ettim ve sana tevekkl ettim. Allahm!
Saptrlmaktan senin izzetine snrm. Senden baka hibir ilah yoktur. Sen lmeyen
dirisin. Oysa btn cinler ve insanlar lrler.367
365
Ebu Davud 1495.
366
Hakim/Mstedrek 1/545.
367
Mslim 2086.
368
Nesai/Amelul-Yevm vel-Leyle 570.
285
64-EL-KAYYUM
Kyam kknden tremi olan el-Kayyum ismi; insanlarn ilerini stlenen, dzene
koyan, stne alan, kefil olan anlamlarna gelmektedir. Mbalaa ifade eder.
Kayyum; varl kendi kendine kaim olan, var olmak iin bakasna muhta
olmayandr.
Kayyum; btn kainatn kendisiyle kaim olduudur. Her eyin varl O'nun varlna
baldr.
Kayyum; yaratt her eyin ynetimini iradesine uygun bir biimde yrtendir.
Kayyum; kullarnn velisi, dostu, yardmcs olan, onlara yaplan dmanl kendisine
yaplm gibi kabul edendir.
Kayyum ismi Kur'an'da Rabbimiz iin kez zikredilmitir. nde de Hay ismiyle
yan yana gemektedir:
"O Allah ki O'ndan baka ilah yoktur. O Hay'dr, Kayyum'dur." (Bakara 255)
"Elif lam mim. O Allah ki O'ndan baka ilah yoktur. O Hay'dr, Kayyum'dur."
(Ali mran 1-2)
"Btn yzler Hay ve Kayyum olan Allah iin eilip bklmtr. Zulm
yklenen ise gerekten perian olmutur." (Taha 111)
286
d-Kayyum isminin bize ykledii grev ve sorumluluklar:
1-Kayyum sfatn sadece Rabbimize vermeliyiz. O'nun dndaki ilahlar Kayyum sfatna
sahip deildirler.
"Her nefsin kazandn gzetleyip muhafaza eden, kaim olan, (hi byle yapmayan
gibi olur mu?) Halbuki onlar Allah'a ortaklar kotular. De ki: Bari onlara ad verin! Yoksa
siz Allah'a yeryznde bilemeyecei bir eyi mi haber veriyorsunuz?" (Rad 33)
Namazlarmz geitirilen bir ibadet deil, hayatmzn ana merkezi haline gelmelidir.
Bizler namaz ikame etmezsek namaz da bizim hayatmz ikame etmeyecektir. Kimin namaz
onun hayatna kaim olmamsa o gerek bir namaz klmyordur.
"Ey iman edenler! Allah iin adaleti titizlikle ayakta tutan kimseler olun.." (Nisa
135)
3-Rabbimiz dinini de "Kayym" olarak isimlendirmitir. Yani bu din, hayatn her alannda
kaimdir. Allah'n idaresini ve ynetimini bize bildirmek iin gelmitir. Mescidlere veya
seccadelere hapsedilsin diye gelmemitir.
Bizler dinin kyam erleri olmalyz. Ayetleri gndemde tutmal, her ortamda onlar ayaa
kaldrmalyz.
287
4-Rabbimize dualar geri evirmedii Hayy ve Kayyum ismiyle dua etmeliyiz:
Hz. Enes yle demitir: Peygamber (s.a.v) ile beraberdim. Bir adam dua edip yle dedi:
Ey gkleri yoktan yaratan! Ey Hayy (her eye hayat veren) ve Kayyum (kullarnn
ilerini dzenleyen) olan! Ben Senden istiyorum. Peygamber (s.a.v) buyurdu ki:
Ne ile dua ediyor, biliyor musunuz? Canm elinde bulundurana yemin ederim ki,
bu adam dua edilince mutlaka kabul edilecek bir isim ile Allaha dua etti.369
Kim defa, Kendisinden baka hibir ilah olmayan Hayy ve Kayyum olan
Allahtan balanma diler ve Ona tevbe ederim derse, savatan kam da olsa
gnahlar balanr.371
369
Ebu Davud 1495.
370
Hakim/Mstedrek 1/545.
371
Tirmizi 3577. Ebu Davud/Salat 7. Hakim/Mstedrek 1/511. bni Ebi eybe/Musannef 10/300.
288
65-EL-VACD
Vcd ve cide mastarlarndan tremi olan el-Vacid ismi; bilmek, bulmak, istediini elde
etmek, ok sevmek, zlmek, fkelenmek, zengin ve malik olmak anlamlarna gelmektedir.
Vacid ismi Kur'an'da Rabbimiz iin kullanlmamtr. Mehur Esma-i Hsna hadisinde
zikredilmektedir.
"Muhakkak ki biz onu sabrl bulduk. O ne gzel kuldu, daima Allah'a ynelirdi."
(Sad 44)
289
"Kitap ortya konmutur. Sulularn onda yazl olanlardan korkmu olduklarn
grrsn. "Vay Halmize! Bu nasl bir kitapm, kkbyk hibir ey brakmakszn
hepsini sayp dkm" derler. Bylece yapm olduklarn karlarnda hazr bulmulardr.
Senin Rabbin hi kimseye zulmetmez." (Kehf 49)
"nkar edenlere gelince onlarn amelleri ssz llerdeki serap gibidir ki, susayan
onu su zanneder. Nihayet ona vardnda onda herhangi bir ey bulamam, stelik
yanbanda da Allah' bulmutur. Allah ise onun hesabn tastamam grmtr. Allah
hesab ok abuk grr." (Nur 39)
"Kim bir ktlk iler veya kendine zulmeder, sonra da Allah'tan balanma
dilerse Allah' balayc ve merhamet edici olarak bulur." (Nisa 110)
3-Rabbimizin bize ykledii grev, O'na en gzel bir ekilde kulluk etmemizdir. Eer
yaadmz blgede buna imkan bulamyorsak Allah bize hicret yolunu gstermi ve arznn
geni olduunu bildirmitir. Mslman, ktlklerden iyiliklere, kt beldelerden iyi beldelere
hicret etmekle ykml klnmtr. Gnahlardan iyiliklere hicret edenler, sevabn geniliini ve
huzurunu bulurlar. Kt beldelerden iyi beldelere hicret edenler de o blgenin geniliini ve
huzurluunu bulurlar. Allah iin yaplan her eylem, sonunda insana genilik ve huzur verir.
"Kim Allah yolunda hicret ederse yeryznde gidecek ok yer ve ok bolluk bulur.
Kim de Allah vve Rasul urunda hicret ederek evinden kar da sonra kendisine lm
yetiirse artk onun mkfat Allah'a der. Allah da ok balayc ve ok merhamet
edicidir." (Nisa 100)
290
66-EL-MCD
Mecd kelimesinden tremi olan el-Macid ismi el-Mecd ismiyle ayn anlamdadr.
Sadece aralarnda kalp ve sa fark vardr. el-Macid; genilik, kerem, ikram, ikramn ve
yceliin bol olmas anlamlarna gelmektedir. Kur'an'da bu ekliyle zikredilmemitir. Mehur
Esma-i Hsna hadisinde gemektedir.
Mcid ismiyle ayn anlama gelen el-Mecd ismi Kur'an'da 4 kez zikredilmitir:
Melekler Hz. brahim ve Sre'yi shakla mjdelerken Allah'n ikramnn ok bol olduu
anlamnda bu ismi zikretmilerdir:
Yine Rasulullah (s.a.v), gece namazndan sonra yapt uzunca bir duann sonunda
yle demektedir:
2-Kur'an bizim iin eref ve stnlk kaynadr. zzet ve eref vesilesidir. Nimet ve
ikram sebebidir. Kur'an'n zerimizdeki faydalar hem dnyaya hem de ahirete yneliktir.
Kur'an "Mecddir", eer biz de Kur'an' hayata hkim klma mcadelesi iinde olursak
bizim hayatmz da "mecd" olacaktr. Rabbimizin btn hayrlar hayatmzda tecellisini
gsterecektir. Kur'an'n rehberliinde onurlu ve nurlu bir hayatmz olacaktr.
Kur'ansz hayat ise onursuz ve izzetsiz bir hayattr. Kur'an'la bark olmayan bir insann
hayatnda mecd yoktur. zzet ve eref yoktur.
372
Buhari/Daavat 33.
373
Tirmizi/Daavat 30.
374
Mslim 817. bni Mace 218. Darimi 3365. Ahmed 233.
292
67-EL-VHD
Ehad kknden tremi olan el-Vahid ismi; tek olan, ikincisi olmayan, bakan, reis, sz
sahibi, blnmeyen, paralanmayan anlamlarna gelmektedir.
"Sizin ilahnz bir tek ilahtr. O'ndan baka ilah yoktur. O Rahman'dr,
Rahm'dir." (Bakara 163)
2-Hz. Yusuf zindan arkadalarna Allah' tantrken O'nun Vahid oluunu n plana
karmtr:
"Ey zindan arkadalarm! Pek ok ve eitli rabler mi daha hayrldr, yoksa bir ve
Kahhar olan Allah m?" (Yusuf 39)
"O gn kabirlerinden meydana karlar. Onlarn hibir eyi Allah'a gizli kalmaz.
"Bugn otorite kimindir?" (diye sorulur ve yle cevap verilir:) "Otorite bir ve kahhar olan
Allah'ndr." (M'min 16)
293
a-Vahid isminin bize ykledii grev ve sorumluluklar:
Rabbimizin Vahid oluunu hakkyla tanmalyz. Siyasi vahidlerin oald bir ortamda
sadece Allah' Vahid olarak kabul etmeliyiz. Siyasi, iktisadi, toplumsal vs. hayatmzn btn
alanlarnda Allah' Vahid olarak bilmeliyiz. Btn yetkilerimiz Allah'a vermeliyiz.
2-Allah'n dnda hibir kimse vahid ve ehad zelliklerine sahip deildir. Allah'n
dndakilerin bu ekilde isimlendirilmesi yanltr.
hlas suresi Rabbimizin vahid ve ehad oluunu en gzel ekilde bize anlatr.
3-Kfirler bugn en ok vahid ve ehaddan rahatsz oluyorlar. Bizler Hz. Bilal gibi ne
dediimizi bilerek ve btn sonularn gze alarak "ehad" demeliyiz. O, kzgn kumlarn
stnde, gsndeki kayalarla "Ehad" diyordu.. Kfirler bunu duyduka daha bir hnla
saldryorlard ona.. Baylp kendinden geiyordu ve ayld zaman ilk sz yine "Ehad"
oluyordu.
"Ben Allah'n dnda hibir kanun ve otorite koyucu kabul etmiyorum. Allah'tan baka
kulluk edilecek makam tanmyorum. Sizin kurallarnz, yasalarnz ve benim iin ngrm
olduunuz eyleri reddediyorum. Kendisini seveceim, kendisine kulluk edeceim ve
kendisinden korkacam yalnzca Allah'tr! Sizden korkmuyorum." te Hz. Bilal'in "Ehad"
szcnn iinde tm kfirlerin yzne haykrd bu hakikatlerdi.
Ehad'a gerekten iman eden bir kimseyi Allah kendi katndan bir gle gl klyor ve
kfirlerin acizliini ortaya seriyordu.
Bizler de Hz. Bilal gibi bir "Ehad" anlayna sahip olmalyz. O zaman ada Ebu
Cehiler bizden de rahatsz olacaklardr. Ama biz Ehad'n anlamn bilmeden, gnde yzlerce defa
sylesek, tesbih ve zikir halkalar olutursak da, bu bizi yceltmeyecek ve kfirleri
alaltmayacaktr.
294
68-ES-SAMED
es-Samed; ynelmek, salamlk, sertlik, seyyid, kapsna mracaat edilen efendi, erefli
zat, iinde boluk, olmayan, eksik ve gedii olmayan, nfuz edilemeyen anlamlarna gelmektedir.
Samed; ihtiya ve istekleri sebebiyle her varln kendisine yneldii yce zattr.
Samed; herkesin kendisine ihtiya duyduu, kendisi ise kimseye ihtiya duymayandr.
Rasulullah (s.a.v), bir adamn: Allahm! ehadet ederim ki, Sen kendisinden baka
hibir ilah bulunmayan Allahsn! Dourmayan, dorulmayan, hibir ei ve benzeri olmayan tek
ve birsin! Herkesin kendisine muhta olduu, ama kendisi hibir kimseye ihtiya duymayan
Samedsin! Senden istiyorum! diye dua ettiini duydu ve yle buyurdu:
295
- Canm elinde bulunduran Allaha yemin olsun ki, bu adam Allahn ism-i Azam
ile dua etmitir. O isimle dua edildiinde Allah dualar kabul eder. Onunla
istendiinde Allah istekleri verir.375
375
Ebu Davud 1493. Tirmizi 3475.
296
69-El- KDR
Kadera kknden tremi olan el-Kdir ismi; kyaslamak, ll yapmak, tedbir almak,
planlamak, miktarn beyan etmek, hkmetmek, taksim etmek, gl ve kadir olmak, yceltmek,
hazrlamak, tanzim etmek, malik ve hakim olmak, rzk daraltmak, zengin ve kuvvetli olmak,
skmak ve daraltmak anlamlarna gelmektedir.
Kdir; her eyi belli bir plan ve lye gre takdir edendir.
"mkn geni olan, nafakay imknna gre versin. Rzk daralm bulunan da
nafakay, Allah'n kendisine verdiinden ayrsn. Allah hi kimseye gcnn stnde bir
ey yklemez. Allah daima her glkten sonra bir kolaylk yaratr." (Talak )
297
"Biz sizi hakir bir sudan yarattk. Nitekim o suyu belli bir sreye kadar salam bir
yere yerletirdik. Biz buna g yetirmiizdir. Biz ne mkemmel bir kudret sahibiyiz."
(Mrselat 20-23)
1-Rabbimiz, kuvveti ve kudreti tam olandr. Onun hakknda hibir zaman ve hibir
ekilde acz ve zayflk dnmemeliyiz. Rabbimizin kuvvet ve kudretini, yeryz hakimlerinin ve
gllerinin kuvvetine benzetmemeliyiz. G ve kuvvet konusunda Rabbimize ortak
komamalyz. Allah'n vermi olduu g ve kuvvete dayanarak Rabbimize isyan etmemeliyiz.
2-Her konuda olduu gibi, rzk ve imkn konusunda da Rabbimiz tek sz sahibidir.
Rzkmz ve imknmz daraltan ve bollatran O'dur. O, her eyi bir l ve hikmetle yapandr.
Kimimizi kimimizden stn klandr. Bizler ihtiyalarmz Rabbimize arz etmeli, Allah'n
kendilerine bizden daha fazla rzk ve imkn verdii kimselere haset etmemeliyiz.
3-Rabbimiz bizi ilk nce yaratan ve sonra da diriltecek olandr. O'nun iin bizi ilk nce
yaratmakla sonradan diriltmek arasnda bir fark yoktur. Diledii her eyi yapmaya tek kadir olan
O'dur. yi davranlar iinde olanlar mkfatlandrmaya, kt davranlar iinde bulunanlar da
cezalandrmaya kdirdir.
298
70-EL-MUKTEDR
Kudret kknden tremi olan el-Muktedir ismi; hazrlamak, tanzim etmek, eref sahibi
olmak, g yetmek, malik ve hakim olmak, vakit belirlemek, taksim etmek, lmek, bimek,
skmak ve daraltmak anlamlarna gelmektedir.
Muktedir ismi Kur'an'da kez tekil olarak bir kez de oul olarakRabbimiz iin
zikredilmitir:
3-Allah'n her eyin zerinde iktidar sahibi olmas anlamnda u ekilde kullanlmtr:
"Onlara u misali de gster: Dnya hayat gkten indirdiimiz bir su gibidir ki, bu
su sayesinde yeryznn bitkisi grleerek birbirine karm, arkasndan rzgarn
savurduu er p haline gelmitir. Allah her ey zerinde iktidar sahibidir." (Kehf 45)
299
"...Biz onlarn zerinde kesin bir otorite sahibiyiz." (Araf 127)
300
71 VE 72- el-MUKADDM VE el-MUAHHR
Mukaddim, ne geiren; Muahhir ise geride brakandr. Bu iki isim Mzdevice, yani
birbirlerine zt olan isimlerdendir. Kur'an'da gememi, mehur Esma-i Hsna hadisinde
zikredilmitir.
1-Allah kimi varlklar nce, kimilerini sonra yaratandr. Bu konuda tek sz sahibidir:
"...O yaptndan sorguya ekilmez, onlar ise sorguya ekileceklerdir." (Enbiya 23)
2-Allah akl, zek ve beden asndan kimi kullarn stn klar, kimilerini ise geride
brakr:
"Eer Allah sana bir sknt verirse onu kendisinden baka giderecek yoktur ve
eer sana bir hayr verirse phesiz O'nun gc her eye yetendir." (Enam 17)
301
"...yleyse hayrlarda yarn/ne gein..." (Maide 48)
2-Kur'an bir ayratr. Kendisini canl tutanlar ne geirir, onlara dnyada izzet ve eref
verir. Ahirette yksek derecelere karr. Ancak Kur'an' arkalarna atanlar hem dnyada deersiz
ve geri klar hem de ahirette onlarn sonu ate olur.
376
Mslim 817. bni Mace 218. Darimi 3365. Ahmed 233.
377
Nesai/ftitah 27. Ebu Davud/Salat 17.
302
73 VE 74-EL-EVVEL VE EL-AHR
el-Evvel; nce, ilk el-Ahir ise; sonra, son anlamlarna gelmektedir. Mzdevice, yani
birbirine zt olan isimlerdendir.
"Allahn yaratt eyler hakknda dnp tefekkr edin. Ama Allahn zatn
dnmeyin! nk siz onu hakkyla takdir etmeye g yetiremezsiniz.378
2-Her iimizin banda Allah' gndemde tutmalyz. Allah'n nne hibir eyi
geirmemeliyiz.
378
Kenzul-Ummal/Kitabul-Ahlak 5703.
303
"Ey iman edenler! Allah ve rasulnn huzurunda ne gemeyin. Allah'tan
korkun. phesiz Allah iitendir, bilendir." (Hucurat 1)
Yapacamz her iin Allah'n istek ve rzasna uygun olmas gerekir. Bunu her eyden
nce dnmeliyiz.
"Onlarn ilerinin sonu; alemlerin Rabbi olan Allah'a hamd etmektir." (Yunus
10)
Ey yedi kat gn, byk arn, bizim ve her eyin Rabbi olan! ekirdei ve tohumu
yaran, Tevrat, ncil ve Furkan (Hakla batl birbirinden ayran Kuran- Kerim)
indiren Allahm! Her eyin errinden sana snrm. Peremim Senin elindedir. Sen
ilksin, Senden nce hibir ey yoktur. Sen sonsun, Senden sonra hibir ey yoktur. Sen
Zhirsin (mutlak galipsin, hakimiyet ve otoriten evrende grlr), Senin stnde hibir
ey yoktur. Sen Btnsn (Zatn grlmez ama Sen btn gizlilikleri bilensin), Senin
tende hibir ey yoktur. Bizden borcu gider ve bizi fakirlikten kurtarp zenginletir.379
379
Mslim/Zikr 27. Ebu Davud/Edeb 17.
304
75 VE 76- EZ-ZHR VE EL-BTIN
Zuhur mastarndan tremi olan ez-Zhir ismi, ak ve aikar olmak, yksek olmak, bir
eye nail ve muttali olmak, galip olmak anlamlarna gelmektedir.
Batane kknden tremi olan el-Btn ismi, gizli olmak, ierde olmak, iine nfuz
etmek, girmek, bir eyin i yzn bilmek anlamlarna gelmektedir.
Zhir; sonsuz kudreti sebebiyle her eyin stnde yegne galip olandr.
1-Allah mutlak gldr. Gcn yegne kaynadr. Btn gleri elinde bulundurduu
iin de mutlak galiptir. Allahn stne hibir g ve otorite yoktur. Tarihte helak hak eden
kavimler, btn sper glerine ramen Allaha kar duramamlardr.
305
Ordularn, Firavun ve Semudun haberleri sana gelmedi mi? Dorusu inkrclar
gerei yalanlayp dururlar. Allah onlar arkalarndan kuatmtr. Hakikatte o
(yalanladklar) Levhi Mahfuzda bulunan erefli bir Kurandr.(Buruc 12-22)
2-Allah iman eden ve kendi dinine yardm edenleri ez-Zhir ismi ile stn klar. Onlara
zaferleri verir. Dnya hayatnda onlarn yr ve yardmcs olur.
3-Allah btn grnen ve grnmeyen lemleri bilendir. Evrende olan hibir ey Ondan
gizli kalmaz. nsanlarn aktan ve gizliden iledikleri her eyi en ince ayrntsna kadar bilen ve
deerlendiren Odur.
Ey yedi kat gn, byk arn, bizim ve her eyin Rabbi olan Allahm! ekirdei
ve tohumu yaran, Tevrat, ncil ve Furkan (Hakla batl birbirinden ayran Kuran-
306
Kerim) indiren Allahm! Her eyin errinden Sana snrm. Peremim Senin elindedir.
Sen ilksin, Senden nce hibir ey yoktur. Sen sonsun, Senden sonra hibir ey yoktur. Sen
zhirsin (mutlak galipsin, hakimiyet ve otoriten evrende grlr), Senin stnde hibir ey
yoktur. Sen Btnsn (Ztn grlmez ama Sen btn gizlilikleri bilensin), Senin tende
hibir ey yoktur. Bizden borcu gider ve bizi fakirlikten kurtarp zenginletir.380
77-EL-VAL
380
Mslim\Zikr 27. Ebu Davud\Edeb 17.
307
a-Val isminin lgat anlam:
Vilayet mastarndan tremi olan el-Val ismi, el-Veli ismiyle ayn kkten gelmektedir.
2-Bize en bata hayat hakk tanyan, hayatmz sonlandrmaya yetkisi olan, bize
nimetlerini bol bol veren Rabbimize gerektii gibi kretmeliyiz ve nankrlk etmemeliyiz.
Nimet veren olarak bize yaam hakk tanyan olarak Rabbimizi bilmeliyiz. O'nun dndaki valiler
yaam hakkmz elimizden alrlarm veya rzkmz keserlermi diye korkmamalyz.
3- Hayatmzn rotasn Rabbimize teslim etmeliyiz. "Rabbim, Sen vlisin, Sen ynlendir
hayatm, Sen ekil ver, Senin istediin renkte olsun" demeliyiz.
309
78-EL-MTEAL
Mteali; var olan veya var olmas mmkn her eyin stnde ve tesinde olandr.
Mteali; ykseklik ve hkmranlkta kendisine eit veya kendisinden stn bir varlk
bulunmayandr.
Mteali; eksiklik ve zafiyet ifade eden btn menfi zelliklerden mnezzeh olandr.
1-Rabbimizi tm olumsuz ve eksik zelliklerden uzak tutan bir inancmz olmaldr. Bir
eyi eksiksiz ve kusursuz bildiimizde onu vmeye ve yceltmeye balarz. Rabbimiz kendisini
vm, katndakiler hi bkmadan ve usanmadan O'nu vmektedirler. Biz Rabbimizi vp
ycelltiimiz zaman, O da bizim erefimizi artracaktr.
310
79-EL-BERR
Berr kknden tremi olan el-Berr ismi; yeryz, kara ve kta anlamlarna
gelmektedir. Karalar, ktalar ve yeryz ne kadar genise Rabbimizin iyilii de o kadar geni ve
sonsuzdur. Her trl iyilik, ihsan, itaat ve doruluk anlamlarna da gelmektedir.
Berr; ibadet ederek kendisine ynelen kullarna tevfik ve hidayetiyle muamele edendir.
"Cennettekiler birbirlerine dnp sorarlar, derler ki: "Daha nce biz ailemiz
arasnda korkardk. Allah bize ltfetti de bizi vcudun iine ileyen azaptan korudu.
Gerekten biz bundan nce O'na yalvaryorduk. nk iyilik eden, esirgeyen ancak
O'dur." (Tur 25-28)
2-Rabbimizin kendisine itaat eden ve cenneti hak eden kullarn "Ebrar" olarak
isimlendirmesi anlamnda u ekilde kullanlmtr:
311
"Hayr! Deerli ve gvenilir katiplerin elleriyle yazlp tertemiz klnm, yce
makamlara kaldrlm mukaddes sahifelerde yazl bu ayetler bir hatrlatma ve ttr.
Dileyen onu dinler ve ders alr." (Abese 12-16)
1-Allah, kullarna kar sonsuz ihsan ve mafiret sahibidir. Allahtan ihsann zerimize
indirmesini istemeliyiz. Allah, insanlara ihsan ve mafireti ile tantmalyz. nsanlar Allahn
rahmetinden ve mafiretinden mit kestirmemeliyiz.
De ki: Ey kendi nefisleri aleyhine haddi aan kullarm! Allahn rahmetinden mit
kesmeyin. nk Allah btn gnahlar balar. phesiz ki O ok balayan ve ok
merhamet edendir. (Zmer 53)
2-Rabbimiz annebabamza bir (iyilik) ile muamele etmemizi istemi, anne babasna
iyilikle davrananlar kitabnda bize rnek olarak gstermitir:
" (Hz. Yahya) Anne-babasna kar iyilik sahibiydi. Bir zorba ve asi deildi."
(Meryem 14)
381
Darimi\Mukaddime 29.
312
"..yilik ve takva zerine yardmlan. Gnah ve dmanlk zerine
yardmlamayn. Allah'tan korkun. nk Allah'n cezas etindir." (Maide 2)
6-Gerek iyilik; sadece Allah'n iyilik olarak isimlendirdiidir. nsanlar kendilerine gre
"u iyiliktir" diyemezler. Rabbimizin bize iyilik ve hayr olarak tantt eylere sarlmalyz:
"Gerek iyilik, yzlerinizi dou ve bat tarafna evirmeniz deildir. Asl iyilik o
kimsenin iyiliidir ki; Allah'a, ahiret gnne, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanr.
Allah rzas iin yaknlara, yoksullara, yetimlere, yolda kalmlara, dilencilere ve
boyunduruk altnda bulunan kle ve esirlere sevdii mallardan harcar, namaz klar, zekat
verir. Antlama yapt zaman sznde durur. Sknt, hastalk ve sava zamanlarnda
sabreder. te doru olanlar bu vasflar tayanlardr. Mttakiler de ancak onlardr."
(Bakara 177)
382
Darimi/Kitabur-Rikak 2792.
383
Darimi/Kitabur-Rikak 2718.
313
80-ET-TEVVB
1-Allah, tevbe ettikten sonra durumlarn dzelten, isyandan itaate ynelen kullarnn
tevbesini kabul eder:
3-Allah, iman eden, salih amel ileyen ve hidayet zere olanlarn tevbesini kabul eder:
"u da muhakkak ki Ben tevbe eden, iman eden ve salih amel ileyen, sonra da
doru yoldan giden kimseyi balarm." (Taha 82)
314
"Ancak tevbe eden, iman eden ve salih amellerde bulunanlar baka! Allah onlarn
ktlklerini iyiliklere evirir. Allah ok balaycdr, engin merhamet sahibidir." (Furkan
70)
1-Rabbimizin rahmet ve affndan hibir zaman midimizi kesmemeliyiz. Allah her trl
gnah balayan ve kullarnn ynelilerini kabul edendir.
Hatalarnz ge ulasa sonra tevbe etseniz yine de Allah kulun tevbesini kabul
eder.384
2-Her gn pek ok hata ilediimizi en iyi bilen olduu halde Rabbimiz tevbe etmemizi
ve O'na ynelmemizi beklemektedir.
Kul tevbe edince Allah Azze ve Celle birinizin kaybolan hayvann bulduu
andaki duyduu sevinten daha ok sevinir.386
3-Tevbemizin gerek bir tevbe olmas ve Allah tarafndan kabul edilmesi iin, bir daha
tevbe ettiimiz davrana dnmemeliyiz. zerinde olduumuz erri ve isyan brakp hayra ve
itaate doru adm atmalyz. En nemli tevbe, sonuna kadar kendisinden vazgeilmeyen tevbedir.
384
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4248.
385
Darimi/Kitabur-Rikak 2726.
386
bni Mace/Kitabuz-Zhd 4247.
315
81-EL-MNTEKM
Ngme kknden tremi olan el-Mntekim ismi; satvet, sulta, otorite, cezalandrmak
ve intikam almak anlamlarna gelmektedir.
"Andolsun senden nce kendilerine nice peygamberler gnderdik de, onlara apak
deliller getirdiler. Kasten gnaha dalanlardan ise intikam aldk. M'minlere yardm etmek
de bizim zerimize hak olmutur." (Rum 47)
"Zira biz, byk bir iddetle arpacamz gn, kesinlikle intikam alrz." (Duhan
16)
1-Bizler Rabbimizin Rasulne ve m'minlere vermi olduu vaadlerine tam bir ekilde
gvenmeliyiz. Rabbimiz kendi dini iin mcadele eden kimselere yardm etmeyi zerine hak bir
grev olarak yazmtr. Kfirlerden hem dnyada hem de ahirette iddetli bir ekilde intikam
387
Mucemus-Sair 123.
316
alacaktr. Biz Mslmanlar, kfirlerin u an rahat ve refah iinde yaamalarna aldanmamal,
Rabbimizin yardmndan mit kesmemeliyiz.
"Biz onlardan intikam aldk. Bak da gr, yalanlayanlarn sonu nasl oldu?"
(Zuhruf 25)
317
82-EL-AFVV
Rabbimizin el-Afuv ismi; yok etmek, silip sprmek, gidermek, fazlalk ve artk
anlamlarna gelmektedir.
"Bir iyilii aklar veya gizlerseniz yahut bir ktl aklamayp affederseniz
phesiz Allah ziyadesiyle affeden ve her eye gc yetendir." (Nisa 149)
"Byle ite. Her kim kendisine verilen eziyetin dengi ile karlk verir de bundan
sonra kendisine yine bir tecavz ve zulm vaki olursa emin olmaldr ki, Allah ona mutlaka
yardm edecektir. Hakikaten Allah ok balayc ve mafiret edicidir." (Hac 60)
318
Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur:
"inizden faziletli ve servet sahibi kimseler akrabaya, yoksula, Allah yolunda hicret
edenlere mallarndan vermeyeceklerine dair yemin etmesinler. Balasnlar ve msamaha
gstersinler. Allah'n sizi balamasn istemez/sevmez misiniz? Allah ok balayandr,
ok merhamet edendir." (Nur 22)
Bu ayet Hz. Ebubekir hakknda nazil olmutu. Hz. Aie'ye iftira ettii iin akrabas olan
yoksul Mistah'a bir daha asla yardmda bulunmayacana dair yemin etmiti. Rabbimiz de bu
ayeti indirerek Hz. Ebubekir'den balamasn ve hogrmesini istedi. Buna karlk kendi
ban teklif etti. Hz. Ebubekir de; "Elbette ben, Rabbimin beni balamasn isterim ve
severim" diyerek yardma devam etti.
Sadaka mal eksiltmez. Allah affetmesi sebebiyle kulunun erefini artrr. Kim de
Allah iin tevazu (alak gnlllk) gsterirse, Allah onun derecesini ykseltir.389
"Rasulullah (s.a.v)'a, "Ey Allah'n Rasul! Kadir gecesine rastlarsam nasl dua edeyim?"
diye sordum. Bana u duay etmemi syledi:
388
Kenzul-Ummal/Kitabul-Ahlak 7012.
389
Mslim/Birr ve Sla 19. Tirmizi 2029.
390
Tirmizi/Daavat 85.
319
83-ER-RAUF
Re'fet kknden tremi olan er-Rauf ismi; rahmet, rahim, merhamet ve acmak
anlamlarna gelmektedir.
"...Allah sizin imannz asla zayi edecek deildir. phesiz Allah ok efkatli, ok
merhametlidir." (Bakara 143)
"nsanlardan yleleri de vardr ki, Allah'n rzasn kazanmak iin kendi cann
feda eder. Allah da kullarna kar ok efkatlidir." (Bakara 207)
"Sizi karanlklardan aydnla karmak iin kuluna apak ayetler indiren O'dur.
Allah size kar ok efkatli, ok merhametlidir." (Hadid 9)
"Andolsun size kendinizden yle bir peygamber gelmitir ki, sizin skntya
uramanz ona ar gelir. nk o, size ok dkn, m'minlere kar ok efkatli ve
merhametlidir." (Tevbe 128)
Rabbimizden gelen kitabn emirlerine uymal, Allah iin fedakrlk yapmal, m'minlere kar
merhametli olmal ve Allah'n amellerimizi zayi etmeyeceine gvenmeliyiz.
320
84-MALKL MLK
Milk ve mlk mastarlarndan tremi olan Maliku'l-Mlk ismi, her trl hkmranln
sahibi, her eyin zerinde saltanat ve otorite sahibi anlamlarna gelmektedir.
"De ki: Ey mlkn gerek sahibi olan Allah'm! Sen mlk dilediine verirsin ve
dilediinden geri alrsn. Dilediini yceltir ve dilediini de alaltrsn. Her trl iyilik
Senin elindedir. Gerekten Sen her eye kadirsin." (Ali mran 26)
3-Kimi insanlar yeryznde birtakm otorite ve mlk sahibi olabilirler ancak bu onlar
kesinlikle Malik'l-Mlk, yani btn mlklerin gerek sahibi yapmaz. "Maliku'l-Mlk" veya
"Melik'l-Emlak" isimleriyle insanlar isimlendirmek yasaklanmtr:
321
diye isimlenmesidir.391
391
Buhari, Edeb 114. Mslim, Adab 38.
322
85-ZL CELL VEL-KRM
Rabbimizin Zul Celali vel kram ismi; byklk, ycelik, ululuk, azamet, yce ve
mnezzeh olmak anlamlarna gelmektedir.
Zul Celali vel kram; btn sfat, fiil, emir ve yasaklarnda yce ve tam olandr.
Zul Celali vel kram; hibir karlk beklemeksizin veren ve ihsanda bulunandr.
Zul Celali vel kram; inkr ve nankrlklerine karlk kullarn cezalandrmakta acele
etmeyendir.
Zul Celali vel kram ismi Kur'an'da iki kez Rahman suresinde zikredilmitir:
"Yeryznde bulunan her canl yok olacaktr. Ancak azamet ve ikram sahibi
Rabbinin zat bki kalacaktr." (Rahman 26-27)
1-En cmert ve en deerli Rabbimizin adyla, O'nun "oku" dediklerini okumal, "ren"
dediklerini renmeliyiz. Rabbimizi raz etmek iin yaplan bir okuma ve renme, bizim hem
dnyada amellerimizi gzelletirecek, hem de ahirette "oku ve yksel" mjdesini bize
ulatracaktr. Eer bizler deer ve eref sahibi olmak istiyorsak nce Kur'an' okumal, erefimizi
onda aramalyz.
323
2-Rabbimizin "Kerim ve ekrem" dediklerinin dnda kendimize gre, kerimler ve
kerametler aramamalyz. Rabbimiz kitabnn sahifeleri iin keramet ve deer sahibi demitir.
(Abese 13) Melekler iin de bunu kullanmtr. (Enbiya 26)
Buna gre vahye yakn ve vahiyle ilikisi yksek olanlar keramet ve deer sahibidirler.
Onun dnda birtakm olaanst eylere sahip olsalar bile, insanlar keramet ve deer sahibi
olamazlar. nsanlara deer ve keramet veren Allah'tr. nsanlar birbirlerine deer ve keramet
veremezler.
3-Rabbimiz nasl ki bize ikram etmi, imkn vermise, biz de bunu yetimlerle
paylamalyz. kram sahipleri iin en fazla gerekli olan ey; yoksullara kar alak gnll
olabilmek, onlar kk grmemek, onlar sevmek, onlarla ayn sofray paylamaktr. Bugn
ikram sahiplerinin merhamet ve alak gnlllk zellikleri ok azalm, hatta yok olmutur. te
byle bir dnemde bizler yetimin ban okamal, elinden tutmal ve Allah'n ikramndan ona
sunmalyz.
4-Rabbimize Zul Celali vel kram ismiyle dua etmeliyiz. Rasulullah (s.a.v) bu ekilde
dua etmi, byle dua edenleri de, dualarnn kabulyle mjdelemitir.
Rasulullah (s.a.v) bir adamn, Ey Celal ve ikram sahibi! diye dua ettiini duydu
ve:
- Duan kabul edildi, iste! Buyurdu. Bir adamn da, Allahm! Senden sabr isterim
dediini duydu ve:
- Sen bela istedin! Allahtan afiyet iste! buyurdu.392
Rasulullah (s.a.v) namazdan sonra yle dua ederdi:
86-EL-MUKST
392
Tirmizi 3527.
393
Mslim/Mesacid 135. Ebu Davud 1513. Tirmizi 300.
324
a-Muksit isminin lgat anlam:
Kst kknden tremi olan el-Muksit ismi; adalet, geree uygun hkmetmek, dengeyi
kurmak, doru yolu izlemek anlamlarna gelir.
"Hepinizin dn ancak O'nadr. Allah bunu size gerek bir vaat olarak
vermitir. nk O, halk nce yaratr. Sonra da iman edip iyi iler yapanlara adaletle
mkafat vermek iin onlar geri evirir.." (Yunus 4)
"O zaman kendine zulmeden herkesin yeryz dolusu mal olsa azaptan
kurtulabilmek iin onu feda eder. Ve azab grdkleri zaman pimanlklarn aklarlar.
Aralarnda adaletle hkmolunur ve onlara zulmedilmez." (Yunus 54)
"Biz kyamet gn iin adalet terazilerini kurarz. Artk kimseye hibir ekilde
hakszlk edilmez. Yaplan i hardal tanesi kadar dahi olsa, onu adalet terazisine getiririz.
Hesap gren olarak biz herkese yeteriz." (Enbiya 47)
325
"Andolsun biz peygamberlerimizi ak delillerle gnderdik ve insanlarn adaleti
yerine getirmeleri iin beraberlerinde kitab ve nizam indirdik.." (Hadid 25)
"Ey iman edenler! Allah iin hakk ayakta tutan, adaletle ahitlik eden kimseler
olun..." (Maide 8)
Adalet; eit davranmak deil, Allah'n emrettii ekilde hak ile hkm vermektir.
"Yarattklarmzdan, daima hak ile doru yolu bulan ve onunla adil davranan bir
mmet vardr." (Araf 181)
Hak ile batl birbirine bulayanlardan deil, her zaman hakka sahip kanlardan olmalyz.
Her iimizde Rabbimizin koymu olduu denge ve dzene uygun hareket etmeliyiz. nsanlarn
arasn adaletle dzeltmeli, Rabbimizin sekin kld adil nderler ve adil mmet olmalyz.
87-EL-CAM
Cami'; btn mkemmellikleri zat, vasf, fiil ve isim olarak kendinde toplayandr.
Cami'; birbirinden farkl varlklar bir araya getirendir. Gkleri, ay, denizi, havay,
bitkileri, hayvanlar, madenleri bir araya toplamtr.
Cami'; birbirine zt olan varlklar bir araya getirendir. Soukla sca, erkekle diiyi,
gece ile gndz, ya ile kuruyu bir araya getirmitir.
"Rabbimiz! Gelmesinde phe olmayan gnde insanlar bir araya getirecek olan
Sensin. Allah vaadinden dnmez." (Ali mran 9)
"De ki Muhakkak ki ncekiler ve sonrakiler... Belli bir gnn belli bir vaktinde
mutlaka toplanacaklardr." (Vaka 49-50)
"Kyamet gnnde Allah onlara: "Sizden nce gemi cin ve insan topluluklar
arasnda haydi siz de atee girin" diyecek. " (Araf 38)
"Her insan topluluunu nderleri ile beraber aracamz gnde, kimlerin amel
defterleri sandan verilirse onlar en kk bir hakszla uramamam olarak amel
defterelerini okurlar." (sra 71)
9-Allah kyamet gn insann kemiklerini, hatta parmak ularn bile bir araya
getirecektir:
328
11-Allah btn efaat yetkilerini kendisinde toplamtr:
Dnyada iken ne ile berabersek ahirette de Allah bizi onunla bir araya getirecektir.
Kimleri seversek kimlerle dostluk kurarsak onlarla beraber olacaz. Dnyada iken cennet
merkezli ve cennet hedefli iler yapyorsak Allah bizi cennetle bir araya getirecektir. Rasulullah
(s.a.v)' kendimize nder ve lider seerek yayorsak kyamet gn O'nun ardnda haredileceiz.
Kur'an'la birlik iinde hayat sryorsak Kur'an'la yan yana cennete gireceiz.
Ancak bizler kfir ve mnafklarla beraber isek onlar kendimize dost semi, onlardan
izzet ve eref dilenmi, onlarn nderliinde yrmsek Allah korusun onlarla beraber olacaz.
Dnya hayat Nasrettin Hocann "Sen kokladn, ben topladm" misali gibidir. Neleri
kokluyorsak onlar bizim iin toplanyor ve yarn nmze sadece kokladklarmz sunulacak.
88-EL-ANY
aniy; zat, sfat, fiil, yaratma, ynetme ve helak etme konusunda hibir kimseye
ihtiya duymayandr.
"Andolsun onlarda sizin iin, Allah' ve ahiret gnn arzu edenler iin gzel bir
rnek vardr. Kim de yz evirirse phesiz Allah zengindir, hamde layk olandr."
(Mmtehine 6)
"Orada apak nianeler ayrca brahim'in makam vardr. Oraya giren emniyette
olur. Yol bakmndan gidebilenlerin o evi haccetmesi Allah'n insanlar zerinde bir
hakkdr. Kim de inkar ederse bilmelidir ki Allah btn lemlerden mstanidir." (Ali
mran 97)
330
"Cihad eden ancak kendisi iin cihad etmi olur. phesiz Allah alemlerden
mstanidir." (Ankebut 6)
1-Rabbimiz bu kadar zengin ve her eyden mstani olmasna ramen alak gnlldr.
Kur'an'da ou kez "Biz" diye bahseder kendisinden. Bunu bize rnek olmak iin yapar. O halde
ne kadar zengin ve ne kadar ihtiyasz olursak olalm, Allah iin tevazu gstermeli, alak gnll
olmalyz. "Ben" diye diye benliimizi krklememeli, sahip olduumuz ve yapabildiimiz her
eyin Rabbimizin bir ltfu olduunu dile getirmeliyiz.
"Kendisini mstani sayana gelince, ite sen arnsn diye ona yneliyorsun. Oysaki
onun temizlenip arnmasndan sen sorumlu deilsin." (Abese 5-7)
5-Gerek zenginliin ne olduunu hibir zaman unutmamalyz. Bunu szde deil, zde
yaamalyz.
331
Rasulullah (s.a.v) yle buyurdu:
"Kur'an kendisinden sonra asla fakirlik olmayan bir zenginliktir. Onun tesinde
hibir zenginlik yoktur."395
394
Buhari/Rikak 15. Mslim/Zekat 120.
395
Mecmeu'z-Zevaid 7/159.
396
Tirmizi/Daavat 1.
397
Ebu Davud 1555.
332
89-EL-MUN
na' kknden tremi olan el-Muni ismi; zengin, yeterli ve ihtiyasz klmak
anlamlarna gelmektedir. Bu isim Kur'an'da bu ekilde Rabbimiz iin kullanlmamtr. Mehur
Esma-i Hsna hadisinde zikredilmitir.
"Ey iman edenler! Mrikler ancak bir pisliktir. Onun iin bu yllarndan sonra
Mescid-i Haram'a yaklamasnlar. Eer yoksulluktan korkarsanz, Allah dilerse sizi kendi
ltfundan zengin klacaktr. nk Allah iyi bilendir, hikmet sahibidir." (Tevbe 28)
"O Allah zengin klandr, her trl ihtiyatan kurtarandr." (Necm 48)
333
90-EL-MAN
Meni' kknden tremi olan el-Mani' ismi; ktlklere engel olmak, istemedii eylere
engel olmak, izin vermemek anlamlarna gelmektedir. Bu ekilde Kur'an'da zikredilmemi,
mehur Esma-i Hsna hadisinde gemitir.
Mani'; koruma yollarn ve arelerini yaratmak suretiyle kullarn beden, namus, fikir,
inan, eref, aile bakmndan eksikliklerden, tehlikelerden ve helakten koruyandr.
"Eer Allah sana bir zarar dokundurursa onu yine O'ndan baka giderecek olan
yoktur. Eer sana bir hayr dilerse O'nun keremini geri evirecek hibir g yoktur. O,
hayrn kullarndan dilediine eritirir. nk O ok balayan, ok merhamet edendir."
(Yunus 107)
334
91 VE 92-ed-DR VE en-NF
Darr veya durr mastarndan tremi olan ed-Dr ismi; zarar veren, zarar verici eyleri
yaratan, zarar verilmesine frsat veren, zarar verme kuvvetini ve kudretini yaratan anlamlarna
gelmektedir.
Nef' kelimesinden tremi olan en-Nfi ismi ise; fayda veren, menfaat verici eyleri
yaratan, menfaat yollarn ve sebeplerini yaratan, imkn veren anlamlarna gelmektedir.
Rabbimiz Kur'an'da zarar verme ve fayda salama zelliklerini hep yan yana
kullanmtr.
1-Allah'n dnda taplan tanrlarn zarar verme ve fayda salama zellikleri yoktur:
"..Eer sabreder ve Allah'tan korkarsanz, onlarn hilesi size hibir zarar veremez.
phesiz Allah onlarn yaptklarn epeevre kuatmtr." (Ali mran 120)
335
"Ey iman edenler! Siz kendinize bakn. Siz doru yolda olunca sapan kimse size
zarar veremez. Hepinizin dn Allah'adr. Artk O size yaptklarnz bildirecektir."
(Maide 105)
"Eer Allah sana bir zarar dokundurursa, onu yine O'ndan baka giderecek olan
yoktur. Eer sana bir fayda dilerse O'nun keremini geri evirecek olan hibir g yoktur.."
(Yunus 107)
6-Peygamberin de zarar verme veya fayda salama gibi bir zellii yoktur:
"De ki: Ben kendime bile Allah'n dilediinden baka ne bir zarar verme ne de bir
fayda salama gcne sahibim." (Yunus 49)
7-Allah'n dndaki evliyalarn da zarar verme veya fayda salama gibi zellikleri
yoktur:
"De ki: Gklerin ve yerin Rabbi kimdir? De ki: Allah'tr. O halde O'nu brakp da
bizzat kendilerine fayda salama ya da zarar verme gcnne sahip olmayan dostlar m
edindiniz? De ki: Krle gren bir olur mu hi? " (Rad 16)
"Kim de inkr ederse onu az bir sre geindirir sonra onu cehennem azabna
zorlarm. Oras varlacak ne kt yerdir." (Bakara 126)
336
"Bugn birinizin dierinize bir fayda salamaya veya bir zarar vermeye gcnz
yetmez..." (Sebe 42)
"Denizde banza bir musibet geldiinde O'ndan baka btn yalvardklarnz kaybolup
gider. O sizi kurtarp karaya kardnda yine eski halinize dnersiniz. Zaten insanolu
nankrdr." (sra 67)
3- Balarna bir sknt geldiinde ise mminler sabreder, Allah'a tevekkl ederler.
Mminin durumu, ekine benzer. Rzgrlar onu bir o tarafa, bir bu tarafa eer,
dorultur, bazen yere yatrr. Nihayet ona lm gelir. Kfirin durunu ise, ladin aacna
398
bni Mace, Fiten 23.
337
benzer. Ona hibir ey isabet edip onu eemez. Sonunda o bir defa da kknden kopar,
mahvolur gider.399
399
Darimi\Kitabur-Rikak 2752.
338
93-EN-NUR
Nur; dnyada nur ile birlikte yaayanlar kyamet gn asl nura kavuturacaktr.
"Allah gklerin ve yerin nurudur. O'nun nurunun misali, iinde lamba bulunan
bir kandil gibidir. O lamba bir billur iindedir. O billur da inciye benzer bir yldz gibidir
ki, douya da batya da nispet edilemeyen mbarek bir aatan, yani o aatan kan
yadan tututurulur. Neredeyse kendisine ate demese bile k verir. Bu k, nur stne
nurdur. Allah insanlara ite byle misaller verir. Allah her eyi iyi bilendir." (Nur 35)
"Allah kimin gnln slam'a amsa o, Rabbinden bir nur zere olmaz m?
Kalpleri Allah' anmak hususunda katlam olanlara yazklar olsun! te bunlar apak
bir sapklk iindedirler." (Zmer 22)
"Elif lam ra. Bu kitap Rablerinin izniyle insanlar karanlklardan aydnla, yani
her eye galip ve vgye layk olan Allah'n yoluna karman iin sana indirdiimiz bir
kitaptr." (brahim 1)
339
"Onun iin Allah'a, peygamberine ve indirdiimiz nura iman edin. Allah
yaptklarnzdan haberdardr." (Teabn 8)
"Ey insanlar! phesiz size Rabbinizden kesin bir delil geldi ve size apak bir nur
indirdik." (Nisa 174)
1-Bizler dnyada Rabbimizin vermi olduu nurlu yoldan yrmeli, O'ndan gelen nur
dolu kitaba ve dine tabi olmalyz. Rabbimiz "Nur" kelimesini tekil olarak, "Zulumat" kelimesini
de oul olarak kullanmtr. nk Allah'n dini ve yolu tektir. Ancak sapk yollar, karanlk
merkezleri ise sayca ok fazladr.
Eer bugn kitabmzn aydnlk yolunda yrrsek hayatmzn her alannda kitabmz
elimize bir fener olarak alr ve onun n takip edersek kyamet gn Rabbimiz bize izinde
yryeceimiz gerek bir nur verecektir.
400
Buhari/Cuma 27. Mslim/Salatul-Msafirin 17.
340
Allahm! Kabrimde ve kemiklerimde bana bir nur ver. Nurumu artr. Nurumu
artr. Nurumu artr. Bana nur stne nur ihsan et. Allahn adyla. Salt ve selam
Allahn Rasulnn zerine olsun. Allahm bana rahmetinin kaplarn a.401
401
Nesai 1/90,91,92.
341
94-EL-HD
Hd; her canlya hayatn srdrmesi iin gerekli eyleri yapmaya sevkeden ve bu
duygular bahedendir.
"...phesiz Allah iman edenleri kesinlikle doru bir yola hidayet eder." (Hac 54)
3-Allah insan belli bir hedefe doru yneltir ve ona kabiliyetler ilham eder:
"Yaratp dzene koyan, planlayp yol gsteren Rabbinin adn tesbih ve takdis et."
(A'la 1-3)
"Firavun: "Rabbiniz de kimmi ey Musa?" dedi. O da: "Bizim Rabbimiz her eye
hlkatini veren sonra da hidayete yneltendir." dedi." (Taha 49-50)
5-Allah kendi yolunda gidenlere marifet, tevfik, yardm ve zafer vererek hidayet eder:
342
"Doru yolu bulanlara gelince Allah onlarn hidayetlerin artrr ve onlara
takvasn verir." (Muhammed 17)
343
"Haddi aan ve yalanc kimseye hidayet etmez." (M'min 28)
"M'min adam dedi ki: "Ey kavmim, bana uyun ki sizi doru yola hidayet
edeyim." (M'min 38)
Allaha yemin ederim ki, senin vastanla tek bir kiinin hidayete ermesi
senin iin krmz develerden daha hayrldr.402
402
Buhari, Cuma, 29, Cihad, 102,143.
403
Mslim, Kitabuz- Zikr 72. Tirmizi 3489. bni Mace 3832. Ahmed 1/411.
344
Cebrail, Mikail ve srafilin Rabbi olan, gkleri ve yeri yaratan, grlen ve
grlmeyeni bilen Allahm! Kullarnn anlamazla dt konularda aralarnda
hkm veren sensin. Anlamazla dldnde beni izninle hakka ulatr. phesiz
sen dilediini dosdoru yola ulatrrsn.404
404
Nesai/Kyamul-Leyl 17. Tirmizi/Daavat 3420.
345
95-EL-BED
Bed' kknden tremi olan el-Bedi' ismi; icat etmek, rneksiz ve modelsiz olarak bir
eyi yapp ortaya koymak, ina etmek, i yapmak, bir konuda ilk olmak, esiz ve benzersiz olmak
anlamlarna gelir.
Bir kimsenin dinde olmayan bir eyi, dine sokmasna da "Bidat" denir.
"O gklerin ve yerin yaratcsdr. Bir eyi yaratmak istedii vakit ona "ol" der, o
da hemen oluverir." (Bakara 117)
"Gkleri ve yeri yoktan var eden O'dur. O'nun ei olmad halde nasl ocuu
olabilir? Her eyi O yaratmtr ve her eyi hakkyla bilen de O'dur." (Enam 101)
"De ki: Ben peygamberlerin ilki deilim. Bana ve size ne yaplacan bilmem. Ben
sadece bana vahyedilene uyarm ve ben apak bir uyarcym." (Ahkaf 9)
346
"...Uydurduklar ruhbanla gelince onu biz yazmadk. Fakat kendileri Allah'n
rzasn kazanmak iin yaptlar. Ama buna da gerei gibi uymadlar. Biz de onlardan iman
edenlere mkafatlarn verdik. lerinden ou da yoldan kmlardr." (Hadid 27)
1-Kur'an'da ve snnette Bedi' ismi Allah'n dnda hibir kimse iin kullanlmamtr.
nsanlar birtakm eyler icat edebilirler ancak bunlar iin yaratma ve ilk yaratma gibi fiiller
kullanlamaz. nk onlar sadece var olan bir eyi kefetmi, Allah'n yaratm olduu bir eyi
fark etmilerdir. Allah'n vermi olduu imknlar sayesinde, Allah'n yaratt alet ve edavatlarla
birtakm keifler yapmak, yaratmak deildir.
Yaratmak, zellikle de ilk batan yaratmak sadece Allah'a mahsustur. nsanlar iin bu
ifadeleri kullanmaktan kanmalyz.
347
96-EL-BK
Fena (yokluk ve lm) fiilinin zdd olan el-Bki ismi; sebat ve devam etmek, kesintiye
uramadan, gelecee doru srp gitmek, lmsz olmak, herhangi bir deiiklie uramamak
anlamlarna gelmektedir.
Bki ismi Kur'an'da bu ekilde Rabbimiz iin kullanlmam, mehur Esma-i Hsna
hadisinde zikredilmitir.
"Yeryznde bulunan her canl yok olacaktr. Ancak azamet ve ikram sahibi
Rabbinin zat bki kalacaktr." (Rahman 26-27)
"Size verilen eyler dnya hayatnn geim vastas ve debdebesidir. Allah katnda
olanlar ise daha hayrl ve daha kalcdr. Hl buna aklnz ermeyecek mi?" (Kasas 60)
"Fakat siz, ahiret daha hayrl ve daha devaml olduu halde dnya hayatn tercih
ediyorsunuz." (A'la 16-17)
348
4-Ahiretteki azabn kalc olmas anlamnda u ekilde kullanlmtr:
1-Mezar talarna ibret alnmas amacyla "Huve'l-Bki" yazlr. "Sadece Allah bkidir."
Bu sz bizim iarmz olmaldr. Allah'n bki, kendimizin ise lml olduunu bilmek bizi
ahirete daha gzel hazrlanmaya sevk edecektir. lm hatrlamak, m'minin kalbinin ve dilinin
vazgeilmez tesbihi olmaldr. lm hakkyla hatrlayan bir kimse, gnn en gzeliyle
geirmeye gayret eder. Bo ilerle uramak yerine, mizanda kendisine sevap ynnden arlk
yapacak olan amellerle ilgilenir. lm hakkyla hatrlamak, kiinin iyiliine delalettir.
"Mallar ve oullar dnya hayatnn geici ssdr. lmsz olan iyi iler ise
Rabbinin nezdinde hem sevapa daha hayrl, hem de mit etmeye daha layktr." (Kehf 46)
405
Ebu Nuaym/Hlyetul-Evliya 7/299.
349
97-EL-VRS
Veraset kknden tremi olan el-Vris ismi, el-Bki ismiyle ayn anlamdadr. lmsz
hayat sahibi, zat, kurallar ve nimetleri daim olan anlamlarna gelmektedir.
"Ancak biz diriltir ve ldrrz. Sonunda her eye biz vris oluruz." (Hicr 23)
"Hani Zekeriya, Rabbine yle nida etmiti: "Rabbim! Beni bir bama brakma.
Sen vrislerin en hayrlssn." (Enbiya 89)
350
98-ER-RD
Rd kknden tremi olan er-Rid ismi; kiinin sevdii eye ulamas, salah ve
istikamet anlamlarna gelir. ay kelimesinin zdddr. ay ise; bir eyi veya bir kimseyi
glgelemek, kiinin inan ve grnde sapmas anlamlarna gelir.
Rid; kullarn rde ulatran, onlara doruyla yanl ayrt etme kabiliyeti verendir.
351
"De ki: Cinlerden bir topluluun Kur'an' dinleyip de yle dedikleri bana
vahyolundu. "Gerekten biz doru yola ileten harikulde gzel bir Kur'an dinledik. Biz de
ona iman ettik. Artk, kimseyi Rabbimize ortak komayacaz." (Cin 1-2)
"De ki: Ben size ne zarar verme ne de sizi rde ulatrma gcne sahibim." (Cin
21)
"man eden adam dedi ki: "Ey kavmim! Bana uyun ki, size rd yolunu
gstereyim." (M'min 38)
"Biz brahim'e rd daha nceden verdik. Biz onu biliyorduk." (Enbiya 51)
"Kullarm beni sorarlarsa ben onlara ok yaknm. Dua eden kimsenin duasna
icabet ederim. yleyse onlar da benim arma uysunlar, bana iman etsinler. Umulur ki
rd yolunu bulurlar." (Bakara 186)
Hibirimiz Rabbimizden balantsz olarak rde, yani doruyla yanl birbirinden ayrt
etme olgunluuna ulaamayz. Bu olgunluk yala elde edilen bir ey deil, Allah'a olan yaknlkla
elde edilen ve artan bir kabiliyettir.
352
"Bilin ki Allah'n elisi iinizdedir. ayet O, birok ite size uysayd, skntya
derdiniz. Fakat Allah size iman sevdirmi ve onu kalplerinizde sslemitir. Kfr, fsk
ve isyan da size irkin gstermitir. te raid kimseler bunlardr." (Hucurat 7)
Peygamber bize deil, biz peygambere tabi olmalyz. Buna karlk Rabbimiz iman
kalbimizde ssleyecek, iman bize sevdirecektir. Salih amelleri bize kolaylatracak, zorluunu
zerimizden alacaktr. Kfr, fsk ve isyan ise bize kerih gsterecek, yanl yapma yollarn bize
kapayacaktr. Bu duruma gelen bir kimse ise rd sahibi, olgunluk sahibi, ve doru yol sahibi
olur.
"Hani o gen yiitler maaraya snm ve: "Rabbimiz! Bize katndan bir rahmet
ver ve bizi doruluk, olgunluk bilinci ile donat." demilerdi." (Kehf 10)
te bunun iin Rableri onlara doru yolu gstermi, ilerini en gzel bir sonuca
vardrmt. Bizler de yapacamz her i ncesinde Rabbimizden rahmet ve olgunluk bilinci
istemeliyiz.
Allah kimin hayrn isterse onu dinde fakih (dinde derin ve ince anlay sahibi)
klar ve ona olgun olmasn ilham eder.406
5- Rasulullah (s.a.v) Hz. Aie'ye "Dualarn ksa ve zls" olarak u duay retmitir:
406
Buhari/lim 13. Mslim/Zekat 23.
407
bn Mace 3846-Ahmed 6/183- bn Hbban 1/302.
353
99-ES-SABR
Sabera kknden tremi olan es-Sabr ismi; nefsi, znt, endie ve korkudan
hapsetmek, nefse hakim olmak anlamlarna gelir. Sabr kelimesinin zdd ise ceza' kelimesidir.
Endielenmek, szlanmak, tahamml gstermemek anlamlarna gelir.
Sabr; kullarnn saygszln grp bildii halde intikam almakta acele etmeyendir.
"Kfirlere biraz mhlet ver ve onlar kendi hallerine brak." (Tark 17)
1-Sabr eittir.
"O halde peygamberlerden azim sahibi olanlarn sabrettii gibi sen de sabret.
Onlar hakknda acele etme..." (Ahkaf 35)
354
Ulu'l-Azm peygambeler; Hz. Nuh, Hz. brahim, Hz. Musa, Hz. sa ve Hz. Muhammed
(s.a.v)dir.
nsanlara tevhidi anlatma, onlar cennete davet etme konusunda bizler de sabrl
olmalyz. Birka kez anlattktan sonra vazgeip grevimizi yaptmz zannetmemeliyiz. Hz.
Nuh gibi durmadan, her konumda ve her ortamda anlatmalyz.
"Sen Rabbinin hkmn sabrla bekle. Sakn balk sahibi Yunus gibi olma..."
(Kalem 48)
nsanlarn engellemesi, eziyet ve ikence etmesine ramen hicrete, cihada, Allah iin
kullua devam etmek gerek bir sabrdr.
nsann genel anlamda yaps budur. Ancak slam bu yapy dzene koyar. Ona sknt
halinde sabretmeyi, isyan etmemeyi, rza gstermeyi, sknty atlatmak iin beklemeyi retir.
Bolluk ve refah zamannda ise paylamay, vermeyi, marmamay retir.
355
"..Gerekten biz Eyyub'u sabrl bir kul bulmutuk. O ne gzel bir kuldu. Daima
Allah'a ynelirdi." (Sad 44)
Teblide sabra, kullukta sabra devam etmeyenler, sknt ve musibette de yeterince sabr
gsteremezler. Bizler sabr deyince ilk aklmza gelen ey, dnyann sknt ve musibetlerine sabr
oluyor. Ancak stteki iki maddeyi atladmz takdirde, dnyann musibetleri bize kolay
gelmeyecektir. nk, derdi Allah'n dinini yaymak ve yaamak olmayann gznde dnyann
btn dertleri byr ve arlar.
Topluma yn veren, toplumun nabzn tutan kimseler ancak sabr ehli olabilirler. nk
insanlarla uramak bal bana ciddi bir sabr gerektirir.
"Zulme uradktan sonra hicret edenlere gelince onlar dnyada gzel bir ekilde
yerletireceiz. Eer bilirlerse ahiretin mkfat elbette daha byktr. Onlar Rablerine
tevekkl ederek sabredenlerdir." (Nahl 41-42)
Duyduu eziyete kar Allahtan daha sabrl hibir kimse yoktur. nsanlar Allaha
ortak koarlar ve Ona ocuk isnat ederler. Yine de O, onlarn hepsine afiyet verip
rzklandrmaya devam eder.408
Cennette bir aa vardr. Ad, Bela ve musibet aacdr. Kyamet gn, dnyada
iken oka bela, musibete uram kimseler o aacn altna getirilir. Onlar iin mizan
408
Buhari/Edeb 2037.
409
Kenzul-Ummal/Kitabul-Ahlak 6497.
356
kurulmaz, hesap tutulmaz. Ecir ve mkfat, yamurun ya gibi ard ardna onlarn
zerine yaar. Allah yle buyurmutur; Muhakkak ki biz sabredenlerin mkfatlarn
kendilerine hesapsz bir ekilde deyeceiz. (Zmer 10)410
Hay (utanma duygusu) ziynettir; takva, ereftir; en hayrl binek, sabrdr. Sknt
annda kurtuluu beklemek ise Allaha ibadet etmektir.411
Allahn bir kula fakirlik ve hastalk verdiini grdnzde mutlaka Allahn onu
gnahlarndan arndrmak istediini anlayn.412
410
Kenzul-Ummal/Kitabul-Ahlak 6821.
411
Kenzul-Ummal/Kitabul-Ahlak 5764.
412
Camius-Sair 365.
413
bni Mace\Fiten 4032. Tirmizi 2507.
357
ESMA- HSNA
358
Muizdir, ykseltir izzetler verir
Muzildir,alaltr, zilletler verir.
359
Metndir, sarslmaz pek metanetli.
Veldir, mevladr, ne gzel veli.
360
Malik-i Mlktr O, mlkte orta yok.
361
KAYNAKA
362