STATIKI ODREENI NOSAI.

REAKCIJE I SILE U PRESJECIMA

M t d vorova i metoda
Metoda t d dekompozicije
d k i ij

Reakcije oslonaca i sile u presjecima statiki odreenih nosaa mogu se odrediti

primjenom:
metode vorova
metode dekompozicije

U metodi vorova nepoznate odreujemo iz ravnotee vorova

Za posmatrani nosa koji sadri,
sadri K vorova
moemo
napisati
i ti isto
i t toliko
t lik uslova
l ravnotee
t
X=0 i isto toliko uslova Y=0:
2K uslova ravnotee
Za isti nosa koji sadri m grupa kruto vezanih tapova moe se napisati m uslova
ravnotee momenata M=0:
m uslova ravnotee momenata
Kada u navedenim uslovima sile na krajevima tapova izrazimo preko statiki nezavisnih
veliina Sik, Mik i Mki dobijamo sistem od 2K+m jednaina
sa isto toliko nepoznatih statikih veliina: reakcija oslonaca
momenata ukljetenja
sila Sik i momenata Mik i Mki
Unutranje sile dobijamo iz uslova ravnotee tapova i njihovih djelova.
Metodom dekompozicije nepoznate se odreuju iz ravnotee ploa od koji je sastavljen
posmatrani nosa.

Ploca unutranje kinematiki stabilan sistem tapova.

zs+zk 2K- 3 unutranje viestruko ili prosto stabilan sistem tapova

Nosa ini sistem ploa koje su meu sobom zglavkasto vezane, oslonjene ili ukljestene.

Uklanjanjem oslonaca i ukljetenja i rastavljanjem zglobova dati nosa rastavljamo na

meusobno nezavisne ploe.
Ploe su u ravnotei pod uticajem zadatog optereenja, reakcija oslonaca, reaktivnih
momenata i sila veze u zglobovima (dvije komponente u svakom zglobu).
Za svaku plou moemo napisati 3 uslova ravnotee.

U statiki odreenim nosaima broj nepoznatih jednak je broju jednaina iz kojih se one
odreuju:
Za sistem tapova zo + zu + zs + zk +m = 2K +m
Za sistem ploa 2 z + zo + zu = 3z
2z 3 p
Kada odredimo sile koje napadaju ploe onda se rastavljanjem ploa nosa rastavlja na sistem
tapova koji su meu sobom vezani kruto.
G
Grana j sistem
je it kruto
k t vezanih
ih t
tapova.

Za svaku granu ispisujemo 3 uslova ravnotee.

U sistemu jednaina za sistem grana ulaze i 3 jednaine uslova ravnotee ploe kao sistema
grana.
U uslove ravnotee grana reakcije i sile veze ploa ulaze kao poznate sile a nepoznate su
sile veze u zglobovima izmeu grana.
Kada smo odredili sile veze grana onda se sile u presjeku odreuju iz uslova ravnotee
jednog od djelova grana na koje taj presjek dijeli granu.
granu
Ova metoda se naziva metoda rastavljanja ili metoda dekompozicije.

Ploe, zp
zp=22 Grane, zg
zg=44
Metoda vorova je jednostavnija jer se direktno dobijaju sile na krajevima tapova
Metoda dekompozicije u proraun uvode i sile veze izmeu ploa odnosno grana pa je
ukupan broj nepoznatih ve nego u metodi orova
 Prednost metode dekompozicije je to se umjesto jednog sistema simultanih
jednaina dobija vie sistema jednaina sa manje nepoznatih.
nepoznatih

Koju metodu emo primijeniti ?

Zavisi od strukture nosaa

Ako se radi o sistemu sa manjim brojem ploa,odnosno, grana, metoda dekompozicije je

pogodnija za primjenu.

Obrnuto, ako se radi o sistemu sa velikim brojem ploa pogodnija je metoda vorova.

Pune nosae, uglavnom, je jednostavnije rjeavati metodom dekompozicije.

Kod reetkastih nosaa koji se sastoje od niza prostih tapova, odnosno, grana, reakcije
oslonaca i sile veze izmeu ploa se odreuju metodom dekompozicije a potom se sile u
tapovima mogu raunati
aunati iiz uslova ravnotee
av otee vo
vorova.
ova.
NOSAI KOJI SE SASTOJE OD JEDNE KINEMATIKI KRUTE PLOE

Kada se nosa sastoji od jedne kinematiki krute ploe, da bi takav nosa bio statiki
odreen broj statiki nepoznatih mora da bude zo+zu=3
2zz + zo + zu = 3zp
zp=1 zz=0
zo+zu=33

Mogu se napisati sljedee kombinacije: zo+zu=3+0 zo+zu=2+1

zo+zu=3+0
zo+zu=3+0

zo+zu=2+1
Na slici je prikazana ploa koja je oslonjena u takama a, b i c. zo+zu=3+0
Reakcije oslonaca A, B i C odreujemo iz uslova da su algebarski zbirovi momenata
svih
ih spoljanjih
lj jih sila
il u odnosu
d na take:
t k
1 u kojoj se sjeku napadne linije sila B i C
2 u kojoj se sjeku napadne linije sila A i C jednaki nuli.
3 u kojoj se sjeku napadne linije sila A i B

Momente rezultante optereenja R u odnosu na take 1, 2 i 3 oznaiemo sa M1, M2 i M3, a

sa ra, rb i rc oznaavamo normalna odstojanja tih taaka od napadnih linija sila A, B i C:

M1+Ara=0
M1
A
ra
M2Brb=0
M2
B
rb
M3+Crc=0
M3
C
rc
kontrola Y 0
Momenti M1, M2 i M3 su pozitivni u smjeru kazaljke na satu.
Reakcije oslonaca mogu se odrediti grafiki primjenom poznatog Culman ovog postupka
razlaganja
l j jedne
j d sile
il u trii data
d pravca.
Da bi sistem bio stabilan napadne linije sila A, B i C ne smiju da se sijeku u jednoj taki.
Kada se take 1, 2 i 3 poklapaju sistem se nalazi u kritinoj konfiguraciji.
Ravnotea je tada mogua samo kada sila R prolazi kroz tu taku, s tim to je proraun tih
sila statiki neodreen.
esto je nosa koji se sastoji od jedne kinematiki krute ploe oslonjen na jedno nepokretno i
jedno pokretno leite
Reakcija oslonca za nosa dat na slici su:
Komponente reakcije A su Va i Ha:
Reakciju B odreujemo iz uslova da je
algebarski zbir momenata u odnosu na
taku a jednak nuli
Ma
MaBl sin o=0 B
l sin 0
Silu Va odreujemo uslova da je zbir
momenata u odnosu na taku 1 jednak
nuli
M1
M1+Va ll=0
0 Va
l
Gdje su Ma i M1 momenti savijanja sile R u odnosu na
take a i 1 (pozitivan smjer u sjeru kazaljke na satu)
Kada je odreena sila B, komponenta Ha moe da se odredi iz uslova da je algebarski zbir
horizontalnih komponenti
p spoljanjih
p j j sila jjednak nuli:

Ha+HRB coso =0 Ha=B cos o HR

HR - horizontalna komponenta rezultante R koja je pozitivna u smjeru pozitivne sile Ha

Prikazan je analitiki postupak odreivanja reakcija oslonaca.

Reakcije oslonaca mogu biti odreene i primjenom grafikog postupaka iz trougla sila A,
A B
i R:

B A B R

sin sin sin
R

sin
AR
A sin

sin
BR
sin
Kada je sila R paralelna sa reakcijom B tada je i reakcija A paralelna sa silom R, odnosno B.

Va=A

Izrazi za reakcije oslonaca dati su jednainama:

Mb+A l=0
Mb= RRl

A= RR

MaBl = 0
Ma= RRl

B= RR
B
R B
A kontrola Y 0
Na slici je prikazana ploa oslonjena u takama a i b i ukljetena u taki c.

Reakcije A i B odreujemo iz uslova da su algebarski zbirovi horizontalnih i vertikalnih

komponenti svih sila jednaki nuli:
X=0 Y=0

Reaktivni moment ukljetenja dobijamo iz

uslova da je zbir momenata svih spoljanjih sila u
odnosu na taku 1, u kojoj se sijeku napadne linije
sila A i B, jednak nuli:
M= R e
Specijalan
p j sluajj ovog
g naina oslanjanja
j j jje sluajj
kada su oba oslonca u teitu ukljetenog
presjeka, tj ploa je nepokretno ukjetena u taki
a

Reakcija oslonca A mora da ima isti pravac i

intenzitet a suprotan smjer u odnosu na silu R:

Reaktivni moment ukljetenja dobijamo iz uslova da je

zbir momenata svih spoljanjih sila u odnosu na taku a
jednak nuli Ma= R ra
Prosta greda

Prosta greda - nosa koji se sastoji od jedne krute ploe oslonjene na jedno nepokretno i
jedno pokretno leite iji je pravac oslanjanja vertikalan
R

A B

Osnovna karakteristika ovog nosaa je da pri vertikalnom optereenju ima

vertikalne reakcije i da se u presjecima javljaju transverzalne sile i momenti

Analitiki izrazi za reakcije dati su prethodno izvedenim izrazom:

M Ma kontrola Y 0
A b B
l l
Sile u presjecima raunaju prema algoritmima koji se daju na vjebama za stalno
raspodijeljeno optereenje, za koncentrisano optereenje i proizvoljno raspodijeljeno
optereenje.
Greda sa jednim prepustom

a b P

A B
L L1

P L1 M

+ P T
B
A -
Greda sa dva prepusta
P1L1< P2L2

P1 a b P2

A L B
L1 L2

P2L2 M
P1L1

T
B + P2
P1 -
A
 Konzola

R
M
Ma Ry
Rx
Ha

Va a Uslovi ravnotee:
L
M=0 Ma=Rya
X=0 Ha= Rx

Y=0 Va=Ry
NOSA KOJI SE SASTOJI OD DVIJE KINEMATIKI KRUTE PLOE

Da bi nosai sa dvije kinematiki krute ploe koje su zglobno vezane bili statiki odreeni
moraju da zadovolje uslov da je:

2zz + zo + zu = 3zp
zp=2 zz=1
zo+zu=44

Mogu se napisati sljedee kombinacije:

zo+zu=4+0
zo+zu=3+1
zo+zu=2+2
zo+zu=4+0

zo+zu=3+1

zo+zu=2+2
Proraun reakcija oslonaca, momenata ukljetenja i sile u zglobu g zavise uglavnom od
rasporeda spoljanjih elemenata po ploama.
Kada na jednoj ploi imamo 3 spoljanja elementa a na drugoj samo jedan onda se
reakcije analitiki sraunavaju iz sljedeih uslova:
MgII = 0 D

M4= 0 C

Ma= 0 B
MgI = 0 A
kontrola Md 0
ili X 0 ili Y 0
Sile veze u zglobu g YII= 0 XII= 0
Hg, Vg
RII, D G G, RI RI RI i C 3
Grafiko odreivanje rakcija
AiB 4 34 kulmanov pravac
Treba uoiti da kada je aktivno optereenje na ploi I tada to optereenje izaziva samo
reakcije oslonaca A, B i C, a ne izaziva reakciju oslonca D ni silu u zglobu g. Reakcije svih
oslonaca i silu u zglobu g izaziva samo ono optereenje koje djeluje na plou II.
Specijalan sluaj : RI RII
a b g c
I II

A B C
L1 L2 L3

MgII = 0 C
kontrola MgI 0
Ma = 0 B
Y= 0 A RI
a b g c
I II

A B C=0
L1 L2 L3

MgII = 0 C=0 Ma = 0 B Y= 0 A
kontrola Mc 0
 NOSA SA TRI ZGLOBA

Nosa sastoji od dvije ploe sa po dva spoljanja

elementa na svakoj ploi

zo+zu=4+0

LUK NA TRI ZGLOBA - NOSA SA TRI

ZGLOBA je nosa koji se sastoji od dvije ploe
zglavkasto vezane, kod kojeg je svaka od ploa
oslonjena
j na dva nepoketna leita
i prikazan
i

Prikazani postupak odreivanja reakcija ne moe se primijeniti

U uslovima ravnotee svake ploe osim reakcija dva spoljanja elementa ulaze i dvije
komponente sile veze zgloba g, ukupno est nepoznatih 2+2+2=6

Sistem jednaina sa nepoznatim silama se rjeava sukcesivnim rjeavanjem jednaina -

uslova ravnotee prvo jedne pa druge ploe

Pogodnim
g izborom nepoznatih
p i ispunjavanjem
p j j uslova ravnotee u odreenom obliku i
poretku, nepoznate i u ovom sluaju mogu da se odrede bez odreivanja komponenti sila u
zglobu
 Rezultante spoljanjeg optereenja su za plou I
RI , a za plou II RII
A
A i B su reakcije oslonaca u takama a i b
obeljeavamo sa
Komponente reakcija pri razlaganju na
horizontalan i vertikalan pravac su Va , Ha i Vb , Hb
Komponente
p reakcija
j ppri razlaganju
g j na vertikalan
pravac i pravac a-b su Va , Ha i Vb , Hb
Pravac oslonakih zglobova ab sa horizontalom
zaklapa ugao o
odstojanje taake g od prave ab u verikalnom
pravcu oznaavamo sa f

Usvajanjem komponenti reakcija kao na slici, reakcije se mogu sraunati bez raunanja sile
u zglobu g:

Ha= Hacos o Hbcos o

Hb= H

Va = Va+ Ha sin o= Va+ Ha tg o Vb = Vb Hb sin o = Vb Hb tg o

Sile Va i Vb odreujemo iz uslova o nultoj vrijednosti algebarskih zbirova momenata svih
sila koje djeluju na ploe I i II u odnosu na take a i b.
U j
Usvojena je
j pozitivna
ii orijentacija
ij ij momenata u smjeru
j kazaljke
k ljk na satu

Mb
Hb Va
L
Ha Ma
Vb
Vb
Va L

Sile Ha i Ha odreujemo iz uslova o nultoj vrijednosti algebarskog zbira momenata svih sila
ploe I u odnosu na zglob g
Sile Hb i silu Hb odreujemo iz uslova o nultoj vrijednosti algebarskog zbira momenata svih
sila ploe II u odnosu na zglob g
MgII - moment sila Va i RII u odnosu na zglob g, pozitivan kada obre u smjeru suprotnom
smjeru kazaljke na satu
MgI - obeljeimo moment sila Va i RI u odnosu na zglob g, pozitivan kada obre u smjeru
kazaljke na satu
 Hb

Ha
Vb
Va

M gI M gII
H a cos o H a H b cos o H b
f f

Kada se odrede komponente reakcija oslonaca sile veze u zglobu g se raunaju iz uslova o
nultoj vrijednosti algebarskih zbirova vertikalnih i horizontalnih komponenti svih sila
ploe I ili ploe II.
II
Zadatak moe da se rijei grafikom konstrukcijom prikazanom na slici nepoznate reakcije
odreujemo na osnovu principa superpozicije sabiranjem sila usled optereenja RI i sila
usljed optereenja RII.

Vektorskim sabiranjem AI i AII dobijamo reakciju A, a vektorskim sabiranjem BI i BII

dobijamo
j reakciju
j B.
Sila G kojom ploa II djeluje na plou I jednaka je rezultanti sila B i RII, a sila G, kojom
ploa I djeluje na plou II, jednaka je rezultanti sila A i RI.
Kada je optereenje vertikalno sile Va i Vb jednake su reakcijama ekvivalentne proste
grede, pa se odreuju preko izraza:

Mb
Va Ao
L

Ma
Vb Bo
L
Sile Ha i Hb meusobom su jednake

Ha = Hb = H , Ha = Hb = H

M go M go M go
H H H cos
f f cos f

M go Mgo moment savijanja ekvivalentne proste

H grede u cvoru g
f
Kada je nosa optereen ravnotenim optereenjem kao na slici, sile Va i Vb jednake su
nuli, a sile Ha = Hb = H odreujemo iz uslova o nultoj vrijednosti zbira momenata sila
jedne
d odd ploa
l u odnosu
d na zglob
l b g:

c
H cos o H P
f

M
H cos o H
f
 Nosa sa tri zgloba od kojih je jedan imaginaran

Kada su dvije ploe oslonjene na dva nepokretna leita i vezane sa dva prosta tapa
tada se prikazani postupak odreivanja reakcija oslonaca moe primijeniti na sljedei nain:
nosa sa tri zgloba a-Ig-b
Ig
Mb Ma
RI Va Vb
L L
RII f
M I Ig
Ha
I II
H'b
f
b
Hb
M II Ig
Ha a Vb Vb B Hb
f
H'a

V'a
A Va = Va+ Ha sin o= Va+ Ha tg o
Va

Vb = Vb Hb sin o = Vb Hb tg o
Sile u prostim tapovima odreujemo iz ravnotee ploa I ili II, uz prethodno poznate
komponente reakcija oslonaca:

S1
RI RIy

S2
YI=0 XI=0
Rix S2
RIIy R
II
II RIIx

b
Hb YII=0 XII=0
Ha a
o Vb
L
Va
Reakcije i sile u presjecima nosaa sa tri zgloba usljed stalnog optereenja

Nosa koji se sastoje od dvije meusobno zglavkasto vezane ploe koje su oslonjene na dva
nepokretna leita naziva se luk na tri zgloba
Pravac oslonakih zglobova a-b nazivamo pravac
l sile,
lune il koji
k ji sa horizontalom
h i t l zaklapa
kl ugao o
B
Raspon luka je L, a horizontalna rastojanja od
zgloba g do oslonaca a i od g do oslonca b su L1 i A
L2

Oblik ose nosaa na tri zgloba je obino luni i odreen je ordinatama y koja
predstavljaju vertikalna odstojanja taaka ose luka od pravca oslonakih zglobova
Ugao
U nagiba
ib tangente
t t na osu luka
l k u proizvoljnoj
i lj j taki
t ki ose obeljeen
b lj jej sa c

Reakcije A i B razlaemo na pravce vertikala i pravac lune sile:

Va , Vb ako jje optereenje

p j vertikalno ove sile ppredstavljaju
j j sile ekvivalentne pproste
grede
Ha , Hb lune sile
Va , Vb vertikalne komponente reakcija A i B
Ha , Hb horizontalne komponente reakcija A i B (horizontalni potisci luka)
 B

c g
Va Vb
1n L
1n L

Va Pm x m p( x ) x dx
d Vb Pm x m p( x ) xdx
d
L m 1 0 L m 1 0
M gI M gII
Horizontalni potisci raunaju se Ha Hb
primjenom obrazaca: f f
Ako je luk optereen kao na slici tada je: H a H b H Mgo / f H a H b H
Tco - tranverzalna sila ekvivalentne proste grede je suma vertikalnih sila lijevo ili desno od
posmatranog presjeka (V (Va i optereenje lijevo od posmatranog presjeka,
presjeka odnosno,
odnosno V Vb i
optereenje desno od posmatranog presjeka)
Mco moment savijanja u presjeku c ekvivalentne proste grede (suma momenata sila Va i
p j lijevo
optereenje j od pposmatranog
g ppresjeka
j u odnosu na teite pposmatranogg ppresjeka,
j
odnosno, sila Vb i optereenje desno od posmatranog presjeka u odnosu na teite
posmatranog presjeka)

Izrazi za sile u p
presjeku
j c mogu
g da se napiu
p u sljedeem
j obliku:

sin c o
Tc Tco cos c H sin c o Tco cos c H
cos o
cos c o
N c Tco sin c H cos c o Tco sin c H
cos o

M c M co H yc cos o M co Hyc

M c M co Hy
H c
Oblik ose lunih nosaa

Zadatak: za zadati raspon L, strijelu luka f i eksloataciono optereenje potrebno je da

odredimo oblik (geometriju) ose luka na tri zgloba-
racionalni oblik ose luka tako da bude obezbeena jednakost ekstremnih vrijednosti
napona u gornjim i donjim ivicama poprenog presjeka.

Kada je zadato stalno podijeljeno optereenje, rezultantni poligon sila prelazi u krivu koja
se naziva
i potporna linija.
li ij
Kada je osa luka potporna linija u svim takama luka pojavljuje se samo normalna sila pa
su naponi u svim takama isti

Oblik potporne linije odreuje se: grafiki

analitiki

IIz uslova
l d su momentii u odnosu
da d na teita
poprenih
h presjeka
k usljed
lj d zadatog
d optereenja
j
jednaki nuli:
M o Hy 0 Mo
y
H
ovim izrazom odreujemo ordinate ose luka
S obzirom da je moment u g jednak nuli slijedi:

M g M go Hf 0
M go
H
f
Mo
Kada se ova relacija uvrsti u prethodnu dobija se:
yf
M go

Zakljuujemo da: racionalni oblik ose luka na tri zgloba je slian obliku dijagrama
savijanja ekvivalentne proste grede optereene datim optereenjem.

Oblik ose luka ne zavisi od intenziteta optereenja

Oblik ose luka zavisi od zakona po kojem se to optereenje mijenja du nosaa

Kada je optereenje jednako podijeljeno momente savijanja proste grede odreujemo:

L2
M o q r r 2
2
Ako je zglob g na sredini raspona tada je:

L2
M go q
8
Racionalni oblik ose luka je kvadratna parabola:

y 4 f R
Nosai koji se sastoje od lanca ploa
Odreivanje reakcija
Za sistem ploa koje su vezane zglobovima tako da se uklanjanjem bilo kog zgloba sistem
raspada
p na dva nezavisna dijela,
j , kaemo da su vezane u lanac,, odnosno p predstavljaju
j j
lanac ploa.
Ako u sistemu ploa, lanac ploa sadri zp ploa tada je broj zglobova zz za jedan manji od
broja ploa:
zz=zzp-11
U svakom zglobu postoje 2 komponente reakcije zglobne veze pa je broj nepoznatih

zo+zu+2(zp-1)
Za jednu plou u ravni mogu se napisati 3 uslova ravnotee to znai da u sistemu ploa
moemo napisati 3zp uslova ravnotee.
Ukoliko je lanac ploa statiki odreen tada vai da je:

zo+zu +2(zp -1)= 3 zp

Slijedi broj oslonaca i ukljetenja za statiki odreen lanac ploa:

zo+zu=zp + 2
Uslovi ravnotee: 3 uslova ravnotee nosaa kao cjeline kao cjeline

zz=zp-1 1 uslova o nultim vrijednostima zbira momenata spoljanjih sila

koje djeluju sa jedne ili druge strane zgloba a u odnosu na taj zglob

ea c je se mogu
Reakcije ogu od
odrediti
ed i tako
a o to
o se u isto
s o vvrijeme
je e od
odreuju
euju i ssilee ve
vezee u zglobovima
g obov
lanca.
Izbor naina odreivanja reakcija zavisi od rasporeda: oslonaca
ukljetenja
zglobova nosaa

Kako jje brojj oslonaca vei od broja

j pploa za 2 tada ppostoje
j dvije
j mogunosti
g rasporeda
p
oslonaca:

Ili je jedna ploa oslonjena na tri oslonca, a sve ostale ploe na po jedan oslonac

ili dvije ploe sadre po dva oslonca, a sve ostale ploe imaju po jedan oslonac

Oslonci mogu biti zamijenjeni ukljetenjima ali tada na jednoj ploi mora biti najmanje 2
oslonca a da na jednoj ploi ne budu dva ukljetenja.
oslonca, ukljetenja
Uticaj stalnog optereenja na gredu sa zglobovima

Greda oslonjena na tri oslonca je statiki odreena

Kada je greda oslonjena na n+2 oslonca onda je ona n puta statiki neodreena.

Kada se ovakvoj gredi doda n zglobova ona je statiki odreena.

odreena

Ako postavimo zglobove iznad oslonaca dobijamo n+1 prostu gredu:

Ekonominije rjeenje se dobija kada se zglobovi postave izmeu oslonaca, jer se na taj
nain dobija sistem prostih greda i greda sa prepustima

Pri rasporeivanju zglobova mora se voditi rauna o stabilnosti sistema.

u jjednom p
polju
j ne smiju
j biti tri zgloba
g

u kritinoj konfiguraciji od g1 do g3, dok je dio sistema od 2 do 4 statiki neodreen

 u dva susjedna polja ne smiju biti po dva zgloba

Sistem dat na slici jje na dijelu

j od g1 do g4 labilan, dok jje sistem od 3 do 5 statiki neodreen.

DEKOMPOZICIJA - Rastavljanjem grede sa n zglobova i n+1 polja na djelove dobijamo n+1

ploa
USLOVI RAVNOTEE:
za ovaj sistem ploa moemo napisati 3(n+1) uslova ravnotee

STATIKE NEPOZNATE: n+3 nepoznatih reakcija kao i 2n komponenti sila veze u

zglobovima, to ukupno ini n+3+2n=3n+3 nepoznatih
Statiki odreeni okvirni nosai

Razmatraemo viespratne okvirne nosae koji se dobijaju sukcesivnim dodavanjem

para zglavkasto
p g vezanih p
ploa.

m1 (m1)

m+1 (m+1)
Ploe A i B predstavljaju
jedan par ploa izdvojen iz
takvog lanca.

Sile Vm1, V ((m1)) , Hm1,,

H(m1) su poznate sile kojim
prethodno uklonjen par
ploa djeluje na ploe A i B.

Na ploe A i B djeluje i
aktivno optereenje ije su
rezultante RA i RB.

Iz uslova sume momenata sila koje

j napadaju
p j ove dvijej ploe
p a u odnosu na take ((m+1)) i
m+1 dobijamo nepoznate sile veze Vm+1, V (m+1) u zglobovima m+1 i (m+1):

M m 1 M m 1
Vm1 V(m 1 )
hm 1 hm 1
 Veze sila Hm+1 i H(m+1) i horizontalnih komponenti:

Hm+1 = Hm+1 cos m+1 H(m+1) = H(m+1) cos m+1

Iz uslova da su momenti
o e ti u od odnosu
osu naa zglob m svih sila koje djeluju na ploi A,, odnosno,
ploi B jednaki nuli, dobija se:

1
H m 1 M mA Vm1 hm ,m1 Vm1 hm ,m1 H m1m
fm

H ( m 1 )
1
M mB V(m1 ) hm ,( m1 ) V( m1 ) hm ,( m1 ) H ( m1 ) ( m )
fm
MmA je moment savijanja sile RA u odnosu na zglob, pozitivan u smjeru kazaljke na satu.

MmB jje moment savijanja

j j sile RB u odnosu na zglob
g m,, ppozitivan u smjeru
j suprotno
p smjeru
j
kazaljke na satu.

Vm+1 = Vm+1 + Hm+1 tg m+1

Sljedei korak u agoritmu odreivanja
reakcija je: V(m+1) = V(m+1) H(m+1) tg m+1
NOSAI KOJI SE SASTOJE OD LANCA PLOA I NIZA
PROSTIH TAPOVA
Ako se nosa sastoji od :
zp ploa zp+2 stepeni slobode pomjeranja
(vezani sa zp11 zglobova, prethodno
predavanje)

zs prostih tapova povezani u n vorova tada je broj stepeni slobode

pomjeranja 2n umanjen za broj tapova

da bi takav nosa bio kinematiki prosto stabilan broj oslonaca i ukljetenja treba da bude:

zo+ zu + zs =zp+2+2n
+2+2
Za odreivanje reakcija oslonaca i sila u tapovima na raspolaganju nam stoje (uslovi
ravnotee):
zp+2 uslova ravnotee lanca ploa

2n uslova ravnotee vorova

Nepoznate u uslovima ravnotee vorova:

zs sila u tapovima

zo nepoznatih reakcija u oslonakim takama koje ne pripadaju lancu ploa

Zbir ovih nepoznatih je redovno vei od 2n to se sve statike veliine mogu izraziti u
funkciji (zs+ zo)2n pogodno izabranih statikih veliina.

Nepoznate u uslovima ravnotee lanca ploa:

zo nepoznatih reakcija u oslonakim takama koje pripadaju lancu ploa
zu momenata ukljetenja lanca ploa

Za statiki odreen nosa vai da je:

zs+ zo+ zo + zu= zp+2+2n

2 2
Nosa sa tri zgloba sa zategom
Kada se kod luka na tri zgloba
u jednom od oslonakih zglobova ukloni horizontalan oslonac

doda zatega da bi se obezbijedila kinematika stabilnost

dobija se nosa sa tri zgloba sa zategom

Zatega moe da spaja oslonake

zglobove
Zatega
g moe da spaja
p j oslonake zglobove
g ali se iz konstruktivnih razloga
g moe izdii i
oblikovati kao poligonalan niz prostih tapova prihvaen vertikalnim prostim tapovima
koje se nazivaju vertikale.

Nosai sa zategom spadaju u grupu unutranje kinematikih prosto stabilnih nosaa.

Za razliku od luka na tri zgloba:

reakcije oslonaca Va, Ha, B mogu se odrediti iz uslova ravnotee

sila
il koje
k j napadaju
d j jednu
j d krutu
k plou.
l

Kada na nosa sa zategom djeluju vertikalne sile tada su reakcije oslonaca

ekvivalentne reakcijama proste grede istog raspona.
raspona
 Sm - sile
il u tapovima
t i

m - uglovi nagiba tapova

prema horizontali

S m cos m S m 1 cos m 1 H
H
H - horizontalna komponenta sila Sm tada je Sm
cos m

Vm S m sin m S m 1 sin m 1 H tg m tg m 1
 Da bi odredili silu H potrebno je
napraviti presjek kroz zglob g

f vertikalno odstojanje tapa 2-3

23
od zgloba g

Mgo moment spoljanjih sila i

reakcije oslonca a u odnosu na g

Zbir momenata svih sila koje djeluju lijevo ili desno od presjeka tt a u odnosu na zglob
g mora biti jednak nuli:

M go S 3 f cos 3 0
M go M go
S 3 cos 3 H H
f f
 Ms Ts
Ns

Tso

Tso i Mso transverzalna sila i

Mso momenta savijanja u presjeku s
proste grede raspona L:
Tso
cos s m
N s Tso sin s S m cos s m Tso sin s H
cos m
sin s m
Ts Tso cos s S m sin s m Tso cos s H
cos m

M s M so Hy s
Vitak poligonalni luk sa gredom za ukruenje ispod luka

Na slici je prikazan luk sa vjealjkama o koje su objeene dvije zglavkasto vezane ploe

Langerova greda

Optereenje djeluje na
Langerovu gredu

tapovi
luka i vertikale
primaju samo aksijalne
sile

Iz ravnotee m tog vora luka sa nepoznatim silama u tapovima luka Sm i Sm+1 i silom u
vertikali Vm

X=0 S m 1 cos m 1 S m cos m 0

Sm 1 cos m 1 Sm cos m H
Horizontalne komponente sila u H H
Sm S m 1
tapovima poligonalnog luka su
cos m cos m 1
jednake
 Y =0

Vm S m 1 sin m 1 S m sin m 0

Vm H tg m 1 tg m
Prethodnim relacijama date su sile u prostim tapovima u funkciji od sile H.
H

Vertikalne komponente reakcija Va i Vb odreujemo iz uslova Ma =0 i Mb =0, odnosno,

prema
p ema iizrazima
a ima zaa odgova
odgovarajue
ajue reakcije
eakcije pproste
oste ggrede
ede istog raspona
aspona i istog opte
opterenja.
enja.

Da bi odredili sile u presjeku s potrebno je napraviti presjek koji prolazi kroz tu taku s i sijee
tap luka u taki s tada:

Silu u tom tapu razlaemo horizontalnu komponentu H i vertikalnu komponentu

Vs=Htg s
 P Ekvivalentna prosta greda

Va Vb

Mb =00 Va

Ma =0 Vb
moment u presjeku s grede ag je tada: Ms=Mso-H ys
Mso- moment savijanja ekvivalentne proste grede (od sila Va i zadatog optereenja
lijevo od s)

ys- vertikalno rastojanje presjeka s i s

s'

Ako napiemo izraz za moment savijanja u presjeku g primjenom ovo relacije:

M go
Mg=Mgo-H f H
f
isti izrazima za moment u presjeku s i silu potiska H luka a -g'-b.

Na slian nain moe da se napie izraz za transverzalnu silu:

Tso cos s H sin s T

Ts=Tso-H tg s Ts sl
cos s cos s
Lanani nosa sa gredom za ukruenje ispod lanca

Nosa prikazan na slici sastoji se od dvije ploe zglavkasto vezane objeen je na lanac
prostih tapova preko vertikalnih prostih tapova

Sile u tapovima lanca i vjealjki mogu da se odrede iz ravnotee vora m

 X=0 S m 1 cos m 1 S m cos m 0

S m1 cos m1 S m cos m H

Zakljuak: horizontalne komponente sila u tapovima lanca meusobno jednake

H H
Sm S m 1
cos m cos m 1

Y=0 Vm S m sin m S m 1 sin m 1 0

Vm H tg m 1 tg m
 S2 A
A 1
H B
1 Sn
1
H
1

A B

A Htg 2 tg o B Htg o tg n
1 k
Mb =0 A A Pj x j
sile S2, Sn (komponente), A, B i zadato optereenje
L j1
1 k
Ma =0 B B P j x j
L j1
Ako ove izraze uporedimo sa izrazima za reakcije ekvivalentne proste
ggrede Ao i Bo zakljuuje
j j se da ((desna strana pprethodnih izraza):
)
A+A'=Ao B+B'=Bo
S1 A 1
H B
1 S8
1
H
1

A B

Ao Bo
Silu H odreujemo iz uslova jednakosti sa nulom momenata savijanja svih sila lijevo ili
desno od presjeka g-g' u odnosu na zglob g:
M go
Mg=Mgo-H
Hf H
f
kao kod ekvivalentnog luka na tri zgloba a'-g'-b'

Sada se mogu sile A i B odrediti na sljedei nain:

A A o Htg g o
g 2 tg B Bo H tg g n
g o tg

Presjene sile:

Ms=Mso-H
H ys

Ts=Tso + H(tgo- tg s)
Poligonalni luk sa gredom za ukruenje iznad luka

Z razliku
Za lik odd prethodnog
h d nosaa
tapovi
i ovog nosaa
su pritisnuti.
ii i

Pj

A Vm B
 Pj

A Vm B
Iz uslova Ma =0 i Mb =0
izdvojene grede prikazane na AL Pj x j Vm x m 0
slici: 1 1
A Pj x j Vm x m A o A

L L
1 1
B Pj x j Vm x m B o B
L L
Pj

g
Ao B
Bo
Ao i Bo - reakcije proste grede raspona L pod dejstvom sila Pj
A' i B' vertikalne
tik l reakcije
k ij poligonalnog
li l l k a'-g'-b'
luka ' ' b' izazvane
i
silama u vertikalama
 Sm 1 cos m 1 Sm cos m H

Vm H tg m tg m 1

Iz prve jednaine zakljuujemo da su horizontalne komponente sila u tapovima lanca meusobno

jednake:

Sile u presjeenim tapovima S2 i Sn razloiemo na vertikalan pravac u reakcije A B' i

A' i B
pravac a' -b (komponenta H):

A Htg g o
g 2 tg

B Htg o tg n
Silu H odreujemo iz uslova jednakosti sa nulom momenata savijanja svih sila lijevo
ili desno od presjeka g-g'
g g' u odnosu na zglob g:

M go
Mg=Mgo-H f H
f
Sada se mogu sile A i B odrediti na sljedei nain:

A A o Htg 2 tg o

B Bo H tg 0 tg n
Presjene sile:

Ms=Mso-H ys

Tso + H(tgo- tg s)
Ts=T
 H
S m 1
cos m 1
H
Sm
cos m
Vm H tg m tg m 1

U oslonakim vorovima a' i b'

komponenta u vertikalnom
pravcu: 0 =0
t 2
A' H tg
A'=H

g n
B'=H tg
Sada se reakcije mogu odrediti:

Ht 2
A A o Htg Ht n
B B o Htg
Presjene sile kao kod ekvivalentnog luka na tri zgloba a'-g'-b'

Ms=Mso-H ys

Mg=Mgo-H
Hf

M go
H
f
Ts=-P+Ao- Htg s

Tso cos s H sin s Tsl

Ts
cos s cos s