KROVNE FOLIJE

Moderne tehnologije gradnje kosih krovova sa paropropusnim krovnim membranama omoguavaju

gradnju krovova bez podaavanja i bez donje ventilacione zone, poto su najnovije generacije membrana
samonosive i toliko paropropusne da se razmena vlagom zasienog vazduha vri direktno kroz
membranu. Obzirom da nema donje ventilacione zone, poveava se funkcionalnost termoizolacije i dobija
se par santimetara za njeno poveanje.
Podaane konstrukcije se sreu kod rekonstrukcija starih krovova. Kod gradnje novih krovova,
podaane konstrukcije imaju smisla samo sa limenim pokrivaem, bitumenskom indrom ili nekim
drugim tipom krovnog pokrivaa, koji zahteva podlogu na koju se privruje poto nije samonosiv. Ovi
tipovi krovnih pokrivaa obino zahtevaju i donju ventilacionu zonu (provetravanje izmeu daanog
patosa i termoizolacije) poto oni sami po sebi nisu paropropusni.
Primenom novih tehnologija dobija se na kvalitetu gradnje i utedi u materijalu i vremenu. Savremeni
nain gradnje uva nae ume.
NEPATOSAN NEPROVETREN KROV

Membrane koje se primenjuju kod ove vrste krovnih konstrukcija su:

- DELTA-VENT N
- DELTA-MAXX
- DELTA-MAXX TITAN
- DELTA-VENT S (alternativno)
- DELTA-FOXX (alternativno)
DELTA-VENT N je troslojna paropropusna krovna membrana koja ima veliku mehaniku otpornost.
Sloj geotekstila sa donje strane, titi je od oteenja prilikom postavljanja na grubo obraenu krovnu
konstrukciju.
Vodonepropusna je i normalno zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Visoke je paropropusnosti Sd=0,02m.
Ima teinu od 120g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m50,0m. Privruje se na rogove klanficama ili
ekseriima sa irokom glavom. Kod nagiba krova manjih od 30 preklopi se moraju lepiti da ne bi dolo
do produvavanja.
DELTA-MAXX je vieslojna paropropusna krovna membrana koja ima najveu mehaniku otpornost u
poreenju sa dananjim folijama, pri emu je i sigurnost na radu prilikom njenog postavljanja najvea
(radnik ne moe da propadne kroz nju). Ima jedinstveno svojstvo da u sloj geotekstila sa donje strane
folije, upije viak vlage koju ne moe trenutno da propusti i da je ispusti kasnije kada nivo vlage u
vazduhu opadne. Vodonepropusna je i teko zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Zbog svojih svojstava poveava i termoizolaciju za 10%.
Visoke je paropropusnosti Sd=0,15m.
Ima teinu od 190g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m50,0m. Privruje se na rogove klanficama ili
ekseriima sa irokom glavom. Kod nagiba krova manjih od 30 preklopi se moraju lepiti da ne bi dolo
do produvavanja.
DELTA-MAXX TITAN je vieslojna paropropusna krovna membrana najnovije generacije. Ima iste
karakteristike kao i DELTA-MAXX. Pored toga, to je jedina paropropusna membrana sa reflektujuim
slojem na svojoj povrini. Reflektuje i do 50% suneve energije i time smanjuje grejanje krovne
konstrukcije u letnjim uslovima.
Visoke je paropropusnosti Sd=0,20m.
Ima teinu od 190g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m50,0m. Privruje se na rogove klanficama ili
ekseriima sa irokom glavom.
Oprema koja se koristi za postavljanje ovih folija:
- DELTA- Multi-band
- DELTA- zaptivna traka ispod kontra letve (opciono)
- DELTA- Flexx-band (za detalje)
- DELTA- Than
- DELTA- Vent-roll
- DELTA- ealj za provetravanje
- DELTA- Distancer za slemenu letvu
NEPATOSAN PROVETREN KROV

Folije koje se primenjuju kod ove vrste krovnih konstrukcija su:

- DRAGOFOL
- DELTA-FOL SPF
- DELTA-PVG (alternativno)
DRAGOFOL je prva paropropusna folija koja je proizvedena u svetu. Zbog svog kvaliteta se jo uvek
prizvodi. To je troslojna paropropusna krovna folija koja izmeu dva sloja polietilena ima ojaanje od
polietilenske mreice koja joj daje veliku otpornost na kidanje.
Vodonepropusna je i teko zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Male je paropropusnosti Sd=3,00m, i zbog toga se primenjuje samo kod provetrenih krovnih konstrukcija.
Ima teinu od 140g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m50,0m. Privruje se na rogove klanficama ili
ekseriima sa irokom glavom. Kod nagiba krova manjih od 30 preklopi se moraju lepiti da ne bi dolo
do produvavanja.
DELTA-FOL SPF je vieslojna paropropusna krovna folija koja ima istu funkciju kao i DRAGOFOL.
To je novija folija sa poveanom otpornou na kidanje. Tea je i robusnija od DRAGOFOLA.
Vodonepropusna je i teko zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Male je paropropusnosti Sd=3,00m, i zbog toga se primenjuje samo kod provetrenih krovnih konstrukcija.
Ima teinu od 210g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m50,0m. Privruje se na rogove klanficama ili
ekseriima sa irokom glavom. Kod nagiba krova manjih od 30 preklopi se moraju lepiti da ne bi dolo
do produvavanja.
Oprema koja se koristi za postavljanje ovih folija:
- DELTA- Multi-band
- DELTA- Flexx-band (za detalje)
- DELTA- Butyl-band
- DELTA- Than
- DELTA- Vent-roll
- DELTA- ealj za provetravanje
- DELTA- Distancer za slemenu letvu
PATOSAN NEPROVETREN KROV

Membrane koje se primenjuju kod ove vrste krovnih konstrukcija su:

- DELTA-VENT S
- DELTA-FOXX
- DELTA-TRELA (za limene krovne pokrivae)
- DELTA-MAXX (alternativno)
- DELTA-MAXX TITAN (alternativno)
DELTA-VENT S je troslojna paropropusna krovna membrana koja ima veliku mehaniku otpornost.
Sloj geotekstila sa donje strane, titi je od oteenja prilikom postavljanja na grubo obraenu krovnu
konstrukciju. Robusnija je od membrana koje se postavljaju bez patosa, poto se prilikom njenog
postavljanja radnici kreu po njoj (gaze je).
Vodonepropusna je i normalno zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Visoke je paropropusnosti Sd=0,02m.
Ima teinu od 140g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m50,0m. Privruje se na dasku klanficama ili
ekseriima sa irokom glavom. Kod nagiba krova manjih od 30 preklopi se moraju lepiti da ne bi dolo
do produvavanja.
DELTA-FOXX je vieslojna paropropusna krovna membrana, predviena za patosane krovne
konstrukcije, najnovije generacije. Postavlja se lako i bez deformacija i klobuenja. Zahvaljujui
zgusnutoj strukturi, bez problema se postavlja preko neobraenih drvenih konstrukcija
Vodonepropusna je i normalno zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Visoke je paropropusnosti Sd=0,02m.
Ima teinu od 270g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m50,0m. Privruje se na dasku klanficama ili
ekseriima sa irokom glavom. Kod nagiba krova manjih od 30 preklopi se moraju lepiti da ne bi dolo
do produvavanja.
DELTA-TRELA je kompozitna membrana sastavljena od vieslojne paropropusne krovne membrane i
vornovate prostorne polipropilenske mreice. Postavlja se na patosane krovove. Primenjuje se kod
krovnih konstrukcija pokrivenih limenim pokrivaima (bakarni lim, pocinkoveni lim...). Zbog svoje
specifine strukture omoguava provetravanje limenog pokrivaa i ne dozvoljava kondenzaciju sa
njegove donje strane i tako mu produava vek. Takoe, dozvoljava pomeranja usled promene temperature
(skupljanje i irenje lima) bez oteenja hidroizolacije. Smanjuje buku od kie i grada za 8dB.
Vodonepropusna je i normalno zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Visoke je paropropusnosti Sd=0,02m.
Ima teinu od 380g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m30,0m. Privruje se na dasku klanficama ili
ekseriima sa irokom glavom. Kod nagiba krova manjih od 30 preklopi se moraju lepiti da ne bi dolo
do produvavanja.
Oprema koja se koristi za postavljanje ovih folija:
- DELTA- Multi-band
- DELTA- Flexx-band (za detalje)
- DELTA- zaptivna traka
ispod kontra letve (opciono)
- DELTA- Foxx Pren
- DELTA- Than
- DELTA- Vent-roll
- DELTA- ealj za provetravanje
- DELTA- Distancer za slemenu letvu
PATOSAN PROVETREN KROV

Membrane koje se primenjuju kod ove vrste krovnih konstrukcija su:

- DELTA-FOL PVG
DELTA-FOL PVG je troslojna paropropusna krovna membrana koja ima veliku mehaniku otpornost.
Sloj geotekstila sa donje strane, titi je od oteenja prilikom postavljanja na grubo obraenu krovnu
konstrukciju. Robusnija je od folija koje se postavljaju bez patosa, poto se prilikom njenog postavljanja
radnici kreu po njoj (gaze je). Primenjuje se kod krovova pokrivenih bitumenskom indrom (Tegolom)
ili kao alternativa ispod limenih krovnih pokrivaa. Moe se koristiti i za krovove sa crepom. Poto je
izrazito UV stabilna, moe ostati nepokrivena i do 4 meseca u naim klimatskim uslovima.
Vodonepropusna je i teko zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Male je paropropusnosti Sd=3,00m, i zbog toga se primenjuje samo kod provetrenih krovnih konstrukcija.
Ima teinu od 195g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m50,0m. Privruje se na dasku klanficama ili
ekseriima sa irokom glavom. Kod nagiba krova manjih od 30 preklopi se moraju lepiti da ne bi dolo
do produvavanja.
Oprema koja se koristi za postavljanje ovih folija:
- DELTA- Multi-band
- DELTA- Flexx-band (za detalje)
- DELTA- Foxx Pren
- DELTA- Butyl-band
- DELTA- zaptivna traka ispod kontra letve (opciono)
- DELTA- Than
- DELTA- Vent-roll
- DELTA- ealj za provetravanje
- DELTA- Distancer za slemenu letvu

PARNA BRANA
 Folija koja se primenjuja kao parna brana je:
- DELTA-REFLEX
- DELTA-DAWI GP
DELTA-REFLEX je etvoroslojna paronepropusna krovna folija. Sastoji se dva sloja PE folije ojaane
mreicom i aluminijumskog reflektujueg sloja. Postavlja se sjajnom stranom prema prostoriji kako bi
vraala 50% toplotne energije nazad u prostor. Preklopi i spojevi sa zidom se moraju zadihtovati. To je
brana, nepropusna za vazduh i paru. Spreava da vlaga iz prostorije dospe u krovnu konstrukciju i
termoizolaciju i na taj nain ih oteti. Primenjuje se kod svih gore navedenih tipova kosih krovnih
konstrukcija, bez obzira na vrstu krovnog pokrivaa.
Teko zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Ima vrednost paropropusnosti Sd>100,00m. Teine je 180g/m2. Dimenzije rolne su 1,5m50,0m.
Privruje se na rogove klanficama ili ekseriima sa irokom glavom.
DELTA-DAWI GP je neojaana paronepropusna krovna folija. Nainjena je od specijalnog polietilena.
Moe se postavljati u potpuno izolovanim I provetrenim kosim krovovima. Preklopi i spojevi sa zidom se
moraju zadihtovati. To je brana, nepropusna za vazduh i paru. Spreava da vlaga iz prostorije dospe u
krovnu konstrukciju i termoizolaciju i na taj nain ih oteti. Primenjuje se kod svih gore navedenih tipova
kosih krovnih konstrukcija, bez obzira na vrstu krovnog pokrivaa.
Normalno je zapaljiva. Postojana je na temperaturama od -40C do +80C.
Ima vrednost paropropusnosti Sd>100,00m. Teine je cca180g/m2. Dimenzije rolne su 2,0m50,0m.
Privruje se na rogove klanficama ili ekseriima sa irokom glavom.
Oprema koja se koristi za postavljanje ovih folija:
- DELTA- Poly-band
- DELTA- Flexx-band (za detalje)
- DELTA- Kom-band
- DELTA- Tixx
- DELTA- Multi-band
Proizvoa: GUTTA - za Hrvatsku: GUTTA HRVATSKA d.o.o. - Info
Guttafol S krovna folija za podaana krovita idealna ja potpokrovna folija za konvencionalno
ventilirana, podaana krovita.

Prednosti:
vodonepropusnost
paropropusnost
dobar odnos cijena/kvaliteta
mala teina
otpornost na kidanje, ne klie se
reciklira se
ekoloki nekodljiva
B1 DIN 4102
Podruja primjene:
Direktno na dasku krovita s ventilacijom ispod daske
Guttafol S krovna folija je vodonepropusna na povrini, ali je istovremeno paropropusna s donje strana.
To s jedne strane omoguava zatitu od kie prilikom postavljanja i s druge strane omoguava suenje
daske. To svojstvo ini ga idealnim za prekrivanje podaanih, konvencionalno ventiliranih, kosih
krovita.
Nadalje, guttafol S krovna folija se moe koristiti i kao parna i vjetrena brana kod stranje ventiliranih
fasada.

Guttafol S krovna folija pojednostavljuje polaganje u odnosu na klasinu bitumensku izolaciju i skrauje
vrijeme potrebno za postavljanje.
Guttafol S krovna folija moe biti na krovu 3 mjesec izloena vremenskim uticajima bez tvrdog pokrova.
Zahvaljujui novorazvijenoj troslojnoj strukturi, guttafol S krovna folija jami optimalnu upotrebljivost i
pouzdanost. Folija se sastoji iz sledeih slojeva:
Sastav
EVA-nanos vodonepropusne povrine
HDPE ojaano tkanje
PP-tkanje, paropropusno
KROVNE FOLIJE
BRAMAC PRO
Paropropusna i vodonepropusna krovna folija Bramac Pro moe
se polagati direktno na toplotnu izolaciju kao i slobodno napeta
iznad rogova pre postavljanja kontraletvi.
troslojni polipropilen presvuen
Materijal:
zatitnim filmom
Boja: siva
kao sekundarni krov i parna brana
Primena:
direktno na termiku izolaciju
Vuna vrstoa: po duini: cca. 200 N 5 cm
po irini: cca. 130 N 5 cm
Negorljivost: B2 prema NORM B3800 T1
Paropropusnost: = 1400 g/m2 u 24 h
Sd-vrednost: cca. 0,03 m
UV stabilnost: najmanje 4 meseca
Teina/rolna: 11 kg
Dimenzije po rolni: duina 50 m
irina 1,5 m
povrina 75 m2
Utroak po m2 krovne
1,07 m2 ukljuujui preklop
povrine:
VELTITECH 120
To je difuziono zatvorena folija za nepovezane krovne
konstrukcije u oblasti neizgraenih potkrovlja. Ne preporuuje se
za polaganje na podaan krov.
Materijal: dvoslojni polipropilen
Specifina teina: 120 gr/ m2
Boja: crna
Paropropusnost: 5 g/m2 u 24h
vrstoa vlakna po duini/irini: 230 / 200 N/ 5 cm
Negorljivost: B2
Temperaturna postojanost: -40 - +80C
BRAMAC UNIVERZAL
Za ureena potkrovlja preporuujemo Univerzal foliju. Ona se
polae direktno na oplatu pre postavljanja kontraletava.
Univerzal folija ima vrlo visoki stepen propustljivosti vodene pare
i pogodna je za izolaciju izmeu rogova, a moe se polagati i
kao folija slobodno poloena na rogove.
etvoroslojni protkani polipropilen
Materijal: presvuen zatitnim filmom i ojaan
mreicom
Nezapaljivost B1 prema .Norm B3800 T1
UV-stabilnost min. 4 meseca
Teina: 11 kg/Rolni
Teina po m2: cca. 150 g/m2
Mere duina: 50 m
irina: 1,5 m
1,07 m2 uklj. preklope folije/m2 krovne
Utroak:
ploe
Otpornost na kidanje
320 N, po irini: 360 N
po duini:
Paropropusnost: 1350 g/m2 u 24h
Sd vrednost: 0,03 m
Dimenzije rolne: duina 50m, irina 1,5m
Boja: siva
BRAMAC FLEX
 Univerzalna primena- polaganje na:
dasku
termoizolaciju
rogove
visoka paropropusnost
visoka vodoodbojnost
visoka vodonepropusnost kod probijanja ekserom (ugraeni
hidrofobni slojevi lepka)
otpornost na zatitne premaze za drvo
Materijal: 3- slojni PP-PE-PP
Specifina tezina: 125 gr/ m2
Sd vrednost: 0,03
Paropropusnost: 1200 gr/ m2 u 24h
Vodonepropusnost: 3000 mm vode
vrstoa: 225/ 182N/ 50 mm
Otpornost na probijanje ekserom: 150/ 155 N
UV stabilnost: 4 meseca
Klasa negorljivosti: B2
Termopostojanost: od -40 do +85 stepeni C
Dimenzije rolne: duina 50m, irina 1,5m
Boja: siva
Krovne folije - Krovna oprema
16.02.2008 | Neven Ilak, ing. gra.
U dananje vrijeme izgraditi krov nije jednostavno kao u stara, dobra vremena, kada su se susjedi znali
skupiti i u dan-dva sloiti kompletan crijep uz malu pomo priuenog tesara koji bi skrojio grede i
zakucao letve

Nosa slemeno grebene letve

Pre mnogo godina kada su prvi krovopokrivai slagali crep na drvene grede i tako davali zavrni peat
kui, nisu ni slutili da e jednoga dana sam crijep vie biti ukras nego prava zatita tek izgraena doma.
U dananje vreme izgraditi krov nije jednostavno kao u stara, dobra vremena, kada su se susedi znali
skupiti i u dan-dva sloiti kompletan crep uz malu pomo priuenog tesara koji bi skrojio grede i zakucao
letve.
Ni iskusni inenjeri vie ne znaju kako sloiti slojeve krovne konstrukcije, a jo manje znaju zato
pojedini sloj dolazi na odreeno mjesto. Uza sam pokrov vie se ne vee samo crep, ve je tu obavezna i
termoizolacija, koja postaje sve deblja i deblja, potom neizbjena hidroizolacija sa sve novijim
materijalima, nekoliko redova letvi zbog prozraivnja krovita pa razne kope i zatite pri ugradnji crepa.
Slojevitost krova
U osnovi postoje dvije osnovne krovne nosive konstrukcije kosih krovita: drveno krovite s gredama
(mogu biti suhe ili mokre, spajane, lijepljene ili lamelirane) i krovite s monolitnom kontrukcijom (puna
betonska ploa, monta strop, plinobetonski strop s gredicama). Krovna se konstrukcija moe izvesti i od
elinih profila, ali oni se rijetko koriste za obiteljske kue.
Zbog sve eeg koritenja potkrovlja kao stambenog prostora potrebno je ugraditi i njegovu zatitu
prema van. Ukoliko se gradi od drvenih greda, krovite moe biti podaano, a i ne mora. To ovisi o tome
koliki je razmak greda, jesu li grede dovoljno suhe ili e doi do njihova naknadnog vitoprenja, koliko su
jaki vjetrovi i kakav je tip krova. Bolja je varijanta da se gredama posloe daske, ali to poskupljuje
izvoenje radova. Jednim kubikom dasaka pokrije se cca 40 m krova, zavisno koliko se gusto slau.
Iznad dasaka ne dolazi hidroizolacija, ve parna brana koja sprjeava prebrz protok pare iz stambene
prostorije prema van. U biti, parna brana titi termoizolaciju od prevelike pare iz prostorije. Parna brana u
tom sluaju treba biti s bitumenom zbog kontakta s drvom. est je sluaj da se na daske slae graevinski
najlon koji moe u odreenim sluajevima posluiti kao parna brana, ali u kontaktu s drvom stvara
kondezat koji postupno unitava daske.
Termoizolacije
Zavisno od kraja gde se gradi krov potrebno je poloiti termoizolacijski sloj u odreenoj debljini. Pet
centimetara vune nije vie dovoljno za ozbiljniju izolaciju. Sloj ne bi trebao biti tanji od 8 centimetara, a
poeljno je da je i deblji. Kako treba polagati termoizolaciju, zavisi i od naina kako se letva krov. Da bi
se izbjegli termo mostovi, izolaciju je poeljno slagati krino. Drugo pitanje koje se esto postavlja: koju
izolaciju treba koristiti na krovu?
Staklenu vunu, kamenu vunu, polistirene, pur pjenu ili neki drugi materijal? Svaka od tih graevinskih
izolacija ima svoju primjenu u gradnji, ali nije svaki tip izolacija primjenjiv i za krov. Kamena se vuna
proizvodi i za krov: Ima veliku otpornost na pritisak i dobra izolacijska svojstva, ali je osjetljiva na vlagu.
Staklena se vuna najpraktinije pakira u odnosu na druge proizvode (u stijenjenim balama) i dobro
podnosi vlagu, ali velike se debljine znaju nakon nekog vremena ulei zbog velikog zrakopraznog
prostora izmeu vlakana.
Pur pena moe se koristiti u tablama, ak i kao zamjena za letve koje se slau okomito na strehu, ali ima
neto veu cijenu u odnosu na vune. Polistireni sve ee mijenjaju vunu kao izolacijski materijal na
krovu. Ploe se polistirena jednostavno polau izmeu letvi, lagane su, a stiroduri podnose i hodanje.
Cijenom konkuriraju vunama. Mana im je to su ti materijali derivati nafte i kao takvi dosta drugaije
ragiraju u kontaktu s drugim materijalima. Na primjer, maksimalna temperatura koju podnose polistireni
je 80 C, dok ispod crepa u letnim mesecima na prisojnoj strani krova zna biti i via temperatura.
Iznad dasaka ne dolazi hidroizolacija, ve parna brana koja spreava prebrz protok pare iz stambene
prostorije prema van. U biti, parna brana titi termoizolaciju od prevelike pare iz prostorije

Hidroizolacije
Poto se grade krovovi sve blaih nagiba, koji idu i daleko ispod nagiba propisanog od pojedinog
proizvoaa crepa, potrebno je iznad termoizolacije kao dodatnu zatitu ugraditi hidroizolaciju. Nagibi se
krovova sve ee pribliavaju 10, dok su uobiajeni nagibi koji su bili i strmiji od 30 sve rei. ak i u
kontinentalnom delu, gde je sneg jo uvek est, krovovi su sve blai jer su i krovne konstrukcije dovoljno
vrste da snijene oborine ne predstavljaju ozbiljan problem novijim krovovima. Kao hidroizolacija
koriste se krovne folije koje su u isto vreme i vodonepropusne i paroporpusne, da se ne bi stvarao
kondezat unutar termoizolacije. Da biste bolje odredili koju foliju staviti na krov, treba obratiti panju na
nekoliko brojeva, pod uslovom da su ih proizvoa i distributer ispravno oznaili.
Gramatura folije govori koliko je teka 1 m folije. Uobiajene dimenzije su od 115 g/m do 145 g/m,
iako se mogu nai lake ali i tee folije. Taj tip folija mogu biti troslojne ili etveroslojne folije. Mogu
imati i dodatnu mreastu armaturu kao ovrenje. Usprkos svim tim brojevima i slojevima, tek se u
praksi uistinu moe dokazati da je folija dovoljno otporna na kidanje.
Sd vrijednost je drugi broj koji je vaan za paropropusnost folije. Sd vrednosti variraju od 0,02 do 0,05,
to ukazuje (ponekad i dokazuje) da je folija paropropusna. to manja vrijednost vea je paropropusnost.
(Zrak ima Sd vrijednost 0, dok parne brane imaju vrednost 100,a i veu).
Krovne se folije uglavnom ne kidaju kada se zabije avao, ali esto krovopokrivai ugaze i iskidaju foliju.
Sve se te rupe moraju pokrpati, ili stavljanjem dodatne folije preko rupe, ili se manje rupe mogu zakrpati
ljepljivim trakama koje su namenjeme samo za krovne folije. Folije se proizvode u raznim bojama, iako
je najea tamnosiva. Mogu biti i crvene, naranaste ili svetloplave. Boja folije ne odreuje kvalitetu, jer
je to interno razlikovanje proizvoaa.

Kope, drai, nosai, opavi..

Nabrojali smo samo dio materijala koji se ugrauje na krov. Poto ljudi dolaskom u trgovinu
graevinskog materijala veinom pitaju koliko stoji crep i potom tu cijenu pomnoe s brojem crepova na
kvadrat, dobivaju nerealnu cenu koja je daleko od stvarne. Stvarna vrednost materijala za krov obino je
dvostruko vea od cene crepa. Osim pokrova, na krov se ugrauju i sljemenjaci, parna brana,
termoizolacija, hidroizolacijske folije, letve, ali i razne kope, drai, nosai, opavi...
Ukoliko elimo montirati krov u suho (bez morta), potrebno je na strehu ugraditi ventilirajue elemente,
poput elja, kopi za prvi red crepa, odzranih elemenata i/ili odzranih traka. Na sljeme i greben treba
ugraditi perforirane trake zbog bolje ventilacije; treba zatititi zabat rubnim crepom, veter lajsnom ili
limenim opavom.
Ukoliko gradite objekat u zoni koja je podlona jakim udarima vetra, potrebno je montirati bone
spojnice (kope protiv nevremena) i tako spreiti tetu na krovu.
Sljemenjaci se kopaju kopama, a montiraju se na drae sljemeno grebene letve.
Za pomo na krovu slue razne lepljive trake kojima se zatvaraju prodori ili rupe koje su nastale prilikom
montae krovita. Limenim samolepljivim opavima (uglavnom je proizvedeno od aluminija ili bakra
butilnim lepilom) limari mogu vrlo elegantno zakrpati sve rupe kroz koje moe prodreti voda ispod crepa.
Poto se grade krovovi sve blaih nagiba, koji idu i daleko ispod nagiba propisanog od pojedinog
proizvoaa crijepa, potrebno je iznad termoizolacije kao dodatnu zatitu ugraditi hidroizolaciju
Toliko toga na samo jednom krovu
Osim osnovnih krovnih elemenata, ne smijemo zaboraviti i oluke, gromobrane, krovne prozore ili solarne
kolektore koji se ugrauju na sve veemu broju novoizgraenih krovova.
To je samo dio onoga to se moe, a vrlo esto i mora, ugraditi na krov ukoliko sledimo pravila struke. Uobiajen
broj artikala koji se ugrauje zna biti i vii od 20. Nain to staviti na krov i kako ugraditi te elemente, trebali bi
kontrolirati ovlateni krovopokrivai ili inenjeri s iskustvom. Postoji puno detalja koji se mogu predvideti a koji
naknadno stvaraju veliku tetu ukoliko voda prodre u stan, ili vetar digne crep. Bolje je sprijeiti tako da se dobro
informirate, nego naknadno vriti prepravke koje esto znaju biti skuplje od osnovne cijene krova.

Hladni krov
Krovite i pokrov, delovi su objekta najizloeniji razliitim atmosferskim utjecajima. Pri tome se naalost
esto zaboravlja da je uz pravilnu i strunu ugradnju pokrova vano obratiti panju i na fizikalne
zakonitosti koje nam odreuju kako graditi ispravno! Dnevne oscilacije temperature i vlage koje nastaju
kao rezultat meteorolokih mjena s jedne i uslova ivota i rada s druge strane uvjetuju razlike u
temperaturi i vlazi unutar i izvan objekta. Ove razlike uzrokuju prolaz topline i vlage kroz krovnu
konstrukciju, a na tom je putu najei pratilac - kondenzacija.
Najvea se opasnost krije upravo u injenici da kondenzacija djeluje skriveno i dolazi na videlo kad su
krovna konstrukcija i izolacija ve potpuno uniteni. Iznenaenju nema kraja ako se pri tome ustanovi da
je pokrov u sasvim solidnom stanju.
Prosena koliina vodene pare koja se dnevno stvara u etverolanom kuanstvu iznosi preko 12 kg - sam
boravak ljudi, kupanje, kuhanje, pranje i suenje rublja te biljke veliki su izvori vlage koja u sve
kvalitetnije izoliranim objektima teko pronalazi izlaz prema van. Sitne molekule vodene pare difuzijom
e nai svoj put kroz zidove i strop te e, ukoliko pritom naiu na hladni i paronepropusni materijal doi
do kondenzacije i taloenja vode u izolaciji i drvenoj konstrukciji krovita.
Iz tog razloga krovovi, pogotovo oni sa ureenim stambenim potkrovljem, moraju biti ventilirani - govori
se o takozvanom hladnom krovu. Hladni krov naziv je za vrstu krovne konstrukcije koja koristei
najosnovnije zakone fizike omoguuje neprekinuto strujanje zraka u sloju izmeu crijepa i krovne
konstrukcije. Ovom stalnom izmjenom zraka odvodi se vodena para iz objekta i smanjuje temperatura
zraka koja od zagrijavanja crijepa moe poprimiti iznose i do 70 C ime se bitno poveava uinak
toplinske izolacije i postiu mnogo ugodniji uvjeti ivota u potkrovlju.

Izvedba hladnog krova

Uz gotove elemente krovne opreme specijalno namjenjene ventiliranju krovita koje danas nude najvei
proizvoai pokrova, hladan krov namee se sam od sebe kao najloginije i za vlasnika uvijek
najpovoljnije rjeenje.
Postavljeni rogovi prekrivaju se paropropusnom folijom koja uz to i dodatno titi potkrovlje svojom
vodonepropusnou. Najkvalitetnije izvedbe folija se zbog svojih svojstava mogu postaviti i na daanu
oplatu ili izravno na rogove i toplinsku izolaciju. Visoke tehnike vrijednosti koje postiu takve folije
kako po pitanju difuzije vodene pare, vodonepropusnosti, mehanike otpornosti i ostalog jamac su
zdravog i sigurnog krova a zbog jednostavne manipulacije olakava se posao krovopokrivaima.
Tzv. kontraletve, dimenzija 5x5 cm postavljaju se preko folije uzduno po rogovima i po njima se vri
uobiajeno letvanje za polaganje crijepa. Elementi krovne opreme omoguuju ulazak i izlazak zraka u sloj
za prozraivanje (crijep zranik, traka zranik), a elementi za suhu izvedbu sljemena osiguravaju dodatno
prozraivanje ovog dijela krovne konstrukcije koji se tradicionalno postavljao u mort ili maltu. Na taj smo
nain upotrebom krovne opreme za ventiliranje krovita vrlo jednostavno i brzo izgradili hladni krov i
time fizikalne zakone koji su do tada bili na neprijatelj okrenuli u svoju korist, a vlasniku omoguili
ugodan boravak.
MASTERMAX D-140 120,00 RSD
Materijal: Paropropusna, dvoslojna krovna folija (paropropusna, vodonepropusna membrana na
specijalnom PP falcu).
Primena: Paropropusna krovna folija sa jednostrukim provetravanjem, slobodno visea ako je nagib vei
od 25, za poveano toplotno optereenje.

Tehniki podaci:
Teina: 137 g/m
Sila cepanja
Popreno/uzduno: 190/140 N/20 mm
Sd: 0,02
Vreme pokrivanja: 4 nedelje
Vodonepropusnost: W2
Toplotna otpornost: +90C
Temperatura ugradnje: +10C- +30C
Pakovanje 1,5 m * 50 m
= 75 m/rolna

Krovne folije tite objekt u sluaju oteenja primarnog pokrova, ali preuzimaju i odreene vane
funkcije u svakodnevnoj i redovitoj ekploataciji objekta
Danas je ovisno o nainu gradnje i vrsti pokrova graevinu mogue i dodatno zatititi od prodora vode
pomou tzv. sekundarnog krova koji se postavlja neposredno ispod glavnog pokrova. Tada govorimo
najee o krovnim folijama.
Osim o znanju graditelja, nain gradnje oduvjek je ovisio o potrebama ljudi proizalim iz klimatskih
uvjeta, te o tehnologiji i materijalima koji su im bili na raspolaganju. Na ovim osnovama utemeljena je
tradicija koja je trajala stoljeima.
Tek je ubrzani razvoj krajem 20. stoljea rezultirao velikim promjenama u nainu gradnje ponajprije
zahvaljujui tehnologijama koje su ponudile nove materijale. Novi su materijali znaili i primjenu kakva
nije bila mogua do tada to je otvorilo put novim konstruktivnim mogunostima. Kako novosti najee
nailaze na otpor tradicije tako je i u ovom sluaju primjena noviteta obrnuto proporcionalna otporima
temeljenima na ukorijenjenosti tradicije.
Danas u Evropi gotovo 3 od 4 krova imaju sekundarni krov u obliku neke od krovnih folija. Dio tih
rjeenja i dalje se odnosi na klasine bitumenske proizvode (krovne ljepenke) koje su sve vie
supstituirane od strane novih paropropusnih, ali i paronepropusnih materijala.
Dolazak poznatih europskih proizvoaa pokrova na hrvatsko trite poetkom devedesetih godina
otvorio je i kod nas vrata krovnim folijama od novih kvalitetnijih materijala.
Uloga krovnih folija
Osnovna uloga krovne folije je svakako dodatna zatita objekta od prodora vode putem kie ili sitnog
snijega. Zatitna uloga krovne folije oituje se i u zatiti od ulaska pijeska, praine i ostalih disperzija koje
se mogu nai u zraku, a u stanju su proi kroz sitne otvore na spojevima elemenata pokrova, ali i kroz
velike otvore kakvi mogu nastati uslijed vremenskih neprilika i oteenja primarnog pokrova.
Posebnu zatitnu ulogu krovna folija ima kod malih nagiba (ispod 20) kada u nekim sluajevima moe
doi i do povratnih strujanja vode.
Krovne folije nude i zatitu od vjetropropusnosti jer spreavaju ulazak zraka u prostor termoizolacije
ime se znaajno smanjuju svojstva termoizolacije. Zatitu od vjetropropusnosti mogue je poveati i
lijepljenjem folija na mjestima preklopa to je mogue izvesti samoljepljivim spojnim trakama, ali i
folijama koje na sebi imaju ve ugraen samoljepljivi preklopni sloj.
Ovime se smanjuje i pogonska sila za prodor vanjskog medija u podruje izmeu i ispod crepova ime se
ostvaruje dodatna sigurnost.
Otparivanje objekta
Ovisno od vrste objekata i namjene prostora slobodno moemo rei da e u gotovo svakom objektu doi
do stvaranja odreenih koliina vodene pare. Izvori vodene pare mogu biti razliiti: ljudi i ivotinje,
biljke, kuhanje, kupanje, suenje rublja, razni procesi i sl. Vlaga moe doi i izvana za vrijeme vlanih i
vruih ljetnih dana.
U proseku se moe rei da jedan ovjek uraunajui sve ove imbenike u prosjenom domainstvu
optereuje prostor sa do 5 kg vodene pare na dan. Za etverolanu obitelj to bi ukupno iznosilo oko 20 kg
vlage po danu. Ovisno o klimatskim uvjetima i godinjem dobu uvjeti koji vladaju unutar i izvan objekta
najee su razliiti. Ove uvjete moemo najbolje predstaviti kroz temperaturu, pritisak i vlanost zraka,
ije razliite vrijednosti uzrokuju tokove topline i vlage koji se odvijaju kroz graevinsku konstrukciju po
liniji manjeg otpora.
Istraivanja su pokazala da se oko 85% izmjene vodene pare odvija kroz vrata, prozore i postavljene
ventilacijske otvore dok oko 15% prolazi difuzijom kroz zidove i krov (ovo naravno ovisi o nainu
gradnje objekta i kvaliteti izvedbe ugraenih proizvoda, ali i obljanjava problem izmjene vlage u
dananjim izvedbama graevinskih konstrukcija koje savreno zaptivaju sve mogue otvore i izmjena
vlage se svodi na difuziju).
Dinamika difuzije vlage kroz krovnu konstrukciju moe se regulirati upotrebom folija koje se postavljaju
u krovnu konstrukciju, a ovisi i o ostalim materijalima (beton, drvo, vrste izolacija) koji su ugraeni u
samu konstrukciju i koji na dinamiku mogu bitno utjecati. Konani e rezultat na kraju ovisiti o
preciznosti izvedbe i pridravanju pravila ugradnje od strane izvoaa.

TEHNOLOGIJE Tek je ubrzani razvoj krajem 20. stoljea rezultirao velikim promjenama u nainu gradnje ponajprije zahvaljujui tehnologijama koje su ponudile nove
materijale
Svaki je ovjek od davnina teio sigurnosti. Sigurnost kao jedan od najelementarniih nagona ivih bia
najbolje simbolizira dom, zatien od svih onih utjecaja pred kojima ovjek nema nikakvu prirodnu
zatitu
Smjer difuzije vodene pare
Vodena para se nalazi u zraku zajedno s mjeavinom drugih plinova pod svojim parcijalnim pritiskom.
Ovaj pritisak ovisan je koliini vodene pare i o temperaturi zraka. to je temperatura zraka i udio vodene
pare vei to je vei i pritisak vodene pare. Zbog toga na smjer toka vodene pare najvie utjeu klimatske
prilike i uvjeti ivota. U zimskom razdoblju u grijanim prostorima smjer toka vodene pare je iznutra
prema van dok je u ljeti obrnuto. Ovo pokazuje da je problem vei u kontinentalnim krajevima s veim
temperaturnim razlikama zimi kad je opasnost od kondenzacije i najvea. Isti se problem moe pojaviti i
ljeti u vedrim i hladnijim noima (primjer atora koji je ujutro sa unutarnje strane prepun kapljica vode).
U nekim drugim dijelovima naeg planeta sa sasvim drugim klimatskim uvjetima problemi su drugaiji
pa se i krovne konstrukcije odnosno materijali i njihova upotreba razlikuju od ovih koje razmatramo u
ovom lanku.
Kondenzacija
Do kondenzacije dolazi kada temperatura zraka koji sadri odreenu koliinu vodene pare (za neki
pritisak zraka) padne ispod toke zasienja (kondenzacije). Temperatura zasienja ovisna je o apsolutnoj
koliini vodene pare u zraku (i-x) dijagram i to tako da veoj koliini pare odgovara via temperatura
zasienja, pa zbog toga zrak vie temperature moe u sebe primiti veu koliinu vlage. Ovo je razlog da
se folije poznate kao parne brane postavljaju na unutarnjoj, toplijoj strani krova (prostorije) jer e grijane
prostorije moi primiti veu koliinu vlage bez bojazni da e se kondenzacija pojaviti u prostoriji.
Istovremeno parna brana ima zadatak sprijeiti izlazak zraka iz prostorije u unutranjost krovne
konstrukcije ime se sprijeavaju toplinski gubici, ali i nagli prolaz vodene pare u hladniji prostor iju
kondenzaciju ne bi mogli sprijeiti ventiliranjem termoizloacije zbog premale brzine strujanja zraka niti
proputanjem kroz vanjsku paropropusnu krovnu foliju koja ne moe propustiti velike koliine vodene
pare u kratkom vremenu. Pri ovome se opet namee vanost kvalitete izvedbe parne brane naroito kod
izvedbe raznih spojeva i proboja za instalacije, privrenja unutranje oplate i slino, jer kod nepravilne
izvedbe dolazi do direktnog prodora vlage iz prostorije u unutranjost konstrukcije.
Dakle, ukoliko smo parnu branu ispravno postavili vodena para e difuzijom prolaziti kroz parnu branu
(niti jedna parna brana ne zaustavlja prolaz vodene pare 100% nego proputa odreene manje koliine
vodene pare ija je dinamika prolaza kroz krovnu konstrukciju takva da je suvremene paropropusne
krovne folije postavljene na vanjskoj strani krovne konstrukcije bez problema proputaju, a ventilirajui
sloj ispod samog pokrova odnosi izvan objekta prije nego doe do stvaranja kondenzacije).
Na taj se nain odvija izmjena vodene pare izmeu unutranjosti objekta i okoline bez tetnih posljedica
za krovnu konstrukciju, termoizolaciju i kvalitetu boravka.
Analiza dinamike stvaranja i prolaza vodene pare iz objekta pokazuje da pravilno projektiranje klasinih
konstrukcija obuhvaa parne brane, paropropusne folije, ventiliranje pokrova, ali i izmjenu zraka pomou
ventilacije na mjestima intenzivnijih izvora vodene pare (kuhanje, saune i sl.) jer se time smanjuje pritisak
vodene pare unutar objekta, a time i mogunosti za stvaranje kondenzacije na neeljenim mjestima.

ZATITA Osnovna uloga krovne folije je svakako dodatna zatita objekta od prodora vode
Odreivanje kvalitete i odabir krovnih folija
Ako kao osnovni kriterij za odabir krovnih folija odaberemo mogunost primjene onda uopeno
moemo rei:
a)Paropropusne folije za polaganje na daanu oplatu
b)Paropropusne folije za polaganje na termoizolaciju
c)Paronepropusne folije
bitumenske za postavljanje na daanu oplatu
polietilenske folije za postavljanje na rogove uz obaveznu primjenu zranog sloja za ventiliranje
termoizolacije ili za postavljanje na rogove kod neureenih potkrovlja bez termoizolacije
Paropropusne folije za polaganje na daanu oplatu su folije univerzalne namjene koje se istovremeno
mogu primijeniti u svim drugim sluajevima izvedbe krovnih konstrukcija.

REGULACIJA Dinamika difuzije vlage kroz krovnu konstrukciju moe se regulirati upotrebom folija koje se postavljaju u krovnu konstrukciju
Karakteristike krovnih folija
1.Sd vrijednost (m)
Vrijednost koja govori o otporu difuziji vodene pare kroz konkretni materijal odreene debljine
Ova vrijednost izraena je u metrima debljine zranog sloja koji prua isti otpor difuziji vodene pare, npr.
Sd = 0,02 znai da krovna folija predstavlja isti otpor difuziji vodene pare kao i zrani sloj debljine 2 cm.
Podjela prema Sd vrijednosti:
a) paropropusne Sd < 0,5
b) preuzimaju vodenu paru 0,5 < Sd < 1500
c) zatvoreni za difuziju 1500 < Sd
Dananje paropropusne folije dostiu minimalne vrijednosti otpora difuzije oko 0,02 i to su vrlo velike
vrijednosti koje se ne mogu znaajnije poboljati.
Kao to smo u uvodu rekli da dinamika difuzije vlage ovisi o karakteristikama materijala koji ine krovnu
konstrukciju lako je uoiti da e manja Sd vrijednost parne brane zahtjevati i manju Sd vrijednost
paropropusne folije i obrnuto.
2.WDD vrijednost (g/m x 24h)
Vrijednost koja pokazuje koliko grama vodene pare proe kroz foliju u 24 sata.
Ove vrijednosti dostiu danas vrijednosti do 1700 (g/mx24h) i dobivene su mjerenjima u laboratorijskim
uvjetima uz tono definiranu razliku pritisaka koja ne odgovara vrijednostima koje se pojavljuju u
realnosti. To znai da paropropusnost realne krovne povrine ne moemo dobiti jednostavnim mnoenjem
ove vrijednosti s povrinom krova.
3.Statika vodonepropusnost (visina vodenog stupca mmH2O)

Vrijednost koja pokazuje koliko je krovna folija nepropusna za vodu izraena kroz statiki pritisak koji
folija moe izdrati bez pojavljivanja 3 vodene kapi s druge strane folije.
Za najbolje paropropusne krovne folije ova vrijednost dostie 3000 - 4000 mm. Koliko su ove folije
vodonepropusne govori i podatak da kvalitetni atori kod kojih se zahtjeva vodonepropusnost imaju ovu
vrijednost oko 800 mm.
Najnoviji DIN standardi idu na poveanje minimalne vrijednosti za krovne folije na 2000 mm zbog
poveane sigurnosti, s obzirom da se folije postavljaju i na daanu oplatu kada njihova
vodonepropusnost pada. Na pad vodonepropusnosti djeluje i kretanje po povrini folije ime se smanjuje
otpornost gornjeg sloja.
4. Uzduna i poprena vrstoa (N/5cm)
Ova vrijednost oznaava vrstou krovne folije na vlak u uzdunom i poprenom smjeru.
U praktinom smislu ova je vrijednost vrlo vana iz praktinih razloga: folija mora izdrati sve sile koje
nastaju prilikom postavljanja, loih vremenskih prilika prije pokrivanja i razlike pritisaka u eksploataciji
(pogotovo ukoliko uslijed jakog vjetra doe do oteenja primarnog pokrova).
Najvee vrijednosti koje postiu dananje vrhunske folije dostiu vrijednosti do 500 N/5cm, dok se
vrijednosti od 250 N/5cm smatraju dobrima.
Budui da se krovne folije u sve veoj mjeri postavljaju direktno na termoizolaciju bez primjene daane
oplate, faza ugradnje postaje zahtjevnija zbog oteanog kretanja. To je dovelo do novog testa tzv.
propadanja. Ovom testu koji trai vrstou dovoljnu da sprijei propadanje osobe mase 80 kg na razmaku
rogova od 80 cm u Hrvatskoj udovoljava jedino folija Bramac Univerzal koja na testu pokazuje
maksimalne vrstoe zahvaljujui ugraenom sloju od armirajue mreice.
Kako je krov oduvijek predstavljao sinonim upravo za sigurnost tako je i najvea pozornost kako nekad, a
tako i danas poklanjana na vodonepropusnost krovne konstrukcije
5. Sila paranja avlom (N)
Ova vrijednost daje silu na foliju koju je potrebno uloiti da na mjestu probijanja avlom doe do paranja
folije. Vrijednosti su vane zbog optereenja koja folija preuzima prije pokrivanja primarnim pokrovom.
6. UV stabilnost
Sve krovne folije izloene su sunevom zraenju prije polaganja primarnog pokrova. Zbog tetnog
djelovanja UV zraenja potrebno je krov pokriti prije nego doe do trajnog oteenja krovne folije. Ovaj
kriterij daje duljinu trajanja (u mjesecima ili tjednima) izloenosti folije direktnom sunevom zraenju
prije nego se pojave trajna oteenja materijala.
Vrijednosti se kreu najee od 1 do 4 mjeseca.
7. Otpornost na prenoenje vatre
Klasa gorivosti B je klasa koju zadovoljava veina krovnih folija.
8. Postojanost na temperaturu
Krovne folije danas odgovaraju zahtjevu za primjenu u temperaturnom podruju od 40 do +85 C.
Ovo su glavne karakteristike krovnih folija koje pokazuju njihove najvanije karakteristike iz kojih
proizlazi mogunost primjene. Osim ovih kriterija postoje i dodatni nita manje vani za koje su standardi
tek u pripremi. Neki proizvoai su sami razvili svoje interne testove kojima provjeravaju kvalitetu svojih
folija na ove dodatne zahtjeve.
Prikazati emo nekoliko kriterija koji su u praktinom smislu veoma vani:
1.Otpornost na habanje koja dolazi do izraaja kod folija koje se postavljaju na daane oplate. Ukoliko
se radi o radovima koji zahtjevaju veu koliinu kretanja po ve postavljenoj foliji ovo e biti svojstvo od
velike vanosti. Ovdje se radi o tome da zbog hodanja dolazi do oteenja gornjeg sloja materijala zbog
ega pada vodonepropusnost folije.
2.Dinamika vodonepropusnost krovne folije postavljene na daanu oplatu sluaj jakih pljuskova prije
pokrivanja objekta.
3.Vodonepropusnost na mjestima prodora avala kojima je folija privrena na krovnu konstrukciju.
Budui da je vodonepropusnost jedan od najvanijih zahtjeva koji se postavlja pred krovne folije, a svaka
se folija privruje desetinama avala na krovnu konstrukciju proizlazi da je neophodno na mjestima
proboja osigurati nepropusnost.
Folije Bramac Univerzal i Bramac Flex imaju vrlo visoku vodonepropusnost mjerenu na mjestima
prodora avala pomou testa koji pokazuje slika. Na krovnu foliju koja je razapeta preko okvira i koja je
na vie mjesta probijena avlima postavlja se posuda bez dna sa odreenom visinom stupca vode.
Spomenute folije na mjestima proboja ne pokazuju niti najmanje znakove prolaska vode, to mogu
zahvaliti slojevima hidrofobnog ljepila koji se na mjestima proboja obavijaju oko avla i ne dozvoljavaju
prolazak vode. Zbog toga kod ovih folija nije potrebno koristiti postavljanje butilnih traka ispod
kontraletava ime se dobiva isti efekt vodonepropusnosti.
4. Otpornost krovnih folija na sredstva za zatitu drveta. Danas se zbog brzine graenja drveni dio krovne
konstrukcije sve ee zatiuje zatitnim sredstvima u zadnji tren, pa je prilikom postavljanja krovne
folije velika vjerojatnost za kontakt zatitnog sredstva sa folijom. Ovo moe dovesti do kontakta sredstva
sa paropropusnom membranom i gubitka osnovnih svojstava folije. Visoka otpornost na zatitna sredstva
postie se gore spomenutim slojevima ljepila koja ujedno brane prolaz do paropropusne membrane.
Analizirajui i sve ostale aspekte koji se veu uz ugradnju i ekploataciju krovnih folija dolazimo do
zakljuka da ovi proizvodi moraju zadovoljavati itav niz zahtjevnih uvjeta kako bi se omoguila sigurna
ugradnja, sigurnost objekta prilikom gradnje i zadravanje svih svojstava krovne folije i nakon zavretka
izrade krovne konstrukcije. Prilikom odreivanja kvalitete pojedinih proizvoda na tritu nemogue je
koristiti se organoleptikim metodama nego iskljuivo podacima izmjerenih vrijednosti gore navedenih
karakteristika koje bi trebao deklarirati i staviti na uvid svaki proizvoa i distributer ovih proizvoda.

NEPROPUSNOST Statika vodonepropusnost - visina vodenog stupca mmH2O

Konstruktivne karakteristike dananjih krovnih folija
U ovom razmatranju navedeni su svi vaniji zahtjevi koji se postavljaju pred krovne folije. Najvaniji su
svakako vodonepropusnost zbog koje se folija i ugrauje te paropropusnost kao vaan uvjet za kvalitetnu
fiziku objekta. U normalnom su sluaju ova dva uvjeta u kontradikciji jer su vodonepropusni materijali u
naelu paronepropusni i obrnuto. Zbog toga je bilo potrebno razviti nove tehnologije kako bi oba svojstva
obuhvatili u jednom proizvodu.
1.Paronepropusne krovne folije
a)Krovne ljepenke na bazi bitumena klasina rjeenja

Zbog svoje teine (25 kg/roli) postavljaju se na daane oplate i betonske ploe, a zbog paronepropusnosti
(Sd = 30) potrebno ih je obavezno dodatno ventilirati.
b)Krovne folije na bazi polietilena
Ova grupa folija proizvodi se od polietilena koji je zbog male vrstoe dodatno armiran. Kako bi se
dobila odreena paropropusnost ove su folije uglavnom perforirane mehanikim putem, ali zbog
vodonepropusnosti promjer otvora ne smije biti prevelik. Zbog perforacija ove folije se ne smiju stavljati
na daane oplate jer bi na mjestima dodira sa oplatom moglo doi do prolaza vode. Isto tako mala
paropropusnost (Sd > 0,5 ) zahtjeva zrani sloj za ventiliranje termoizolacije to ograniava ugradnju ovih
folija i direktno na termoizolaciju. Preporuka je da se ove folije koriste kao sekundarni krov za zatitu
neureenih (nestambenih) potkrovlja bez termoizloacije pri emu se postavljaju direktno na rogove.
Postavljanje je jednostavno i ne zahtjeva mnogo vremena.
Niska cijena ovih folija razlog je i njihove najee primjene, ali na alost u svrhu za koju nisu primjerene
to moe rezultirati velikim tetama.
Dananja situacija u Hrvatskoj iz temelja se mijenja u korist krovnih folija tako da moemo rei da je
udio slian prosjeku zemalja centralne Europe ( oko 60%) ali na alost jo uvijek u korist
paronepropusnih folija na to najvie utjeu nie cijene
2. Paropropusne krovne folije
Kao to smo ve vidjeli krovne folije sa velikom paropropusnou danas su najbolja rjeenja za svaki
krov te se u njihov razvoj i najvie ulae. Iako su po cijeni skuplje od ostalih, njihov udio na tritu sve
vie raste zbog nezamjenjive uloge za kvalitetu gradnje i kvalitetu ivota stanara. Razvoj tehnologija u
zadnje vrijeme omoguio je i odreeni pad cijena ovih folija to se povoljno odrazilo na njihovu
primjenu.
Iako proizvoai razvijaju svoje vlastite tehnoloke postupke naelno se moe rei da kod svih postoji
paropropusni film ili membrana. Zadatak je ove membrane difuzija vodene pare s jedne strane na drugu
uz istovremenu vodonepropusnost.
Najee se radi o polimernoj osnovi (PP, PE) koja je mikro perforirana. Veliina perforacija moe biti i
do svega 0,5 m to omoguuje prolaz molekula vodene pare uz istovremenu vodonepropusnost. Vodena
para prolazi direktno kroz otvore na materijalu. Ova varijanta daje veliku paropropusnost ali manju zatitu
od prodora sredstava za zatitu drveta.
Druga varijanta je monolitni film ija se polimerna struktura sastoji od vrstih dijelova koji su meusobno
vezani mekim vezama. Ovaj film absorpcijom na jednoj strani ustvari navlai vlagu na sebe, kroz meke
veze vlaga se prenosi na drugu stranu filma gdje se sa povrine vri desorpcija vlage na okolinu. Zbog
dinamike absorpcije i desorpcije ovaj je proces neto sporiji pa je i paropropusnost neto manja, ali je
zbog neprekinute mase polimernog materijala zatita od prodora vode i sredstava za zatitu drveta vea.
Gornji i donji zatitni sloj koji se najee proizvode od polipropilena (PP) tite paropropusni film od
oteenja odnosno daju foliji mehanika i druga neophodna svojstva. Ovisno od proizvoaa, namjene
proizvoda i tehnolokog postupka folije mogu biti jednoslojne, dvoslojne, troslojne i vieslojne. Pri tome
se samo od sebe namee da su konstrukcije koje se sastoje od vie slojeva sigurnije od onih ostalih.
Osnovna uloga krovne folije je svakako dodatna zatita objekta od prodora vode putem kie ili sitnog
snijega. Zatitna uloga krovne folije oituje se i u zatiti od ulaska pijeska, praine i ostalih disperzija koje
se mogu nai u zraku

DRVO Krovne folije nude i zatitu drveta

TRITE Udio krovnih folija na europskom tritu i pojedinim zemljama

Situacija u Hrvatskoj
Iz ova etiri najea sluaja moe se izvui zakljuak da je trend u ugradnji visokoparopropusnih folija
ime se osigurava sigurna difuzija vodene pare na vanjskoj hladnoj strani termoizolacije, bolje
iskoritenje raspoloivog prostora i izbjegavaju dodatni zahvati na ostalim dijelovima objekta koji su
inae neophodni za izvedbu ventilirajueg sloja.
Trend je i u postavljanju paropropusnih folija direktno na termoizolaciju ime se izbjegava ugradnja
daane oplate.
Dananja situacija u Hrvatskoj iz temelja se mijenja u korist krovnih folija tako da moemo rei da je
udio slian prosjeku zemalja centralne Europe ( oko 60%) ali na alost jo uvijek u korist
paronepropusnih folija na to najvie utjeu nie cijene. Ovaj se trend u posljednje vrijeme okree na
stranu paropropusnih folija ponajprije zbog svijesti o vanosti koju one imaju za kvalitetnu i zdravu
gradnju, ali i zbog smanjenja cijena koje donosi brzi razvoj tehnologije.
Koji oblici krovova postoje?

Koja je razlika izmedju hladnog i sekundarnog krova?

Hladni krov definie vrstu izgradnje cele konstrukcije.
Sekundarni krov je konstrukcija neposredno ispod krova i sastoji se od daane oplate, univerzal folije ili
jednog sloja lepenke i kontraletvi poloenih paralelno sa rogovima.
ta je topli krov?

Topli krov je konstrukcija koja se ne provetrava i uglavnom se primenjuje kod ravnih krovova u izgradnji
industrijskih hala.

ta je hladni krov?
Hladni krov je konstrukcija koja se provetrava pod krovom. Ona se moe provetravati na vie nivoa (npr.
kod ureenog potkrovlja u podruju kontraletvi ili eventualno ispod daane oplate), ili se celi tavan
provetrava (= neureeno potkrovlje).
Kojim optereenjima moraju odolevati krovovi?

toplota (do +700)

hladnoa (do -300)
udar vetra (do 150 km/h)
teina snega i leda (do 1200 kg/m 2)
grad
vatra
buka
Da li je Bramac suvie teak za konstrukciju mog krova?

97% svih krovnih konstrukcija je podesno za Bramac crep. Sama teina crepa jedva utie na optereenja
kojima je izloeno krovite. Odluujui faktori za dimenzioniranje krovita su pre svega optereenja usled
snenog pokrivaa i udara vetra. Ali zavisno od izvedbe, veliine i teine, crep uveliko doprinosi
sigurnosti od oteenja usled oluje, vetra i snega.
ta stoji iza Bramac garancije?

Za crep u trajanju od 30 godina na gustinu, vrstinu i otpornost na mraz; osnova je austrijska norma
NORMEN EN 490/491. Bramac Vam to daje napismeno! U sluaju da neki crep ne ispunjava ono to
smo obeali, dobiete novu Bramac garanciju u trajanju od 30 godina.
Kako izgleda tipino izvoenje krova kod ureenog potkrovlja?

Sve ee sluam o krovnim folijama. Za ta se one upotrebljavaju i u emu je

njihova prednost?
Krovne folije postavljaju se ispod pokrivaa na gornju stranu krovne konstrukcije (najee na rogove
iznad termoizolacije, na daanu oplatu ili betonski pokriva). Uloga krovnih folija je dvostruka: zatita
krovne konstrukcije od eventualnog prodora vode odozgo te proputanje vodene pare iz objekta bez
tetnih uinaka za krovnu konstrukciju koje mogu nastati kao posledica kondenzacije. Zbog ovog zahteva
potrebno je obratiti panju na paropropusnost folija koje se nude na tritu, jer veliki broj proizvoda nekih
jednostavnih folija ne zadovoljavaju ovaj zahtev, pa preuzimaju samo prvu, zatitnu funkciju. One
najee nisu pogodne za izgradnju ureenih stambenih potkrovlja. Bramac u svom proizvodnom
programu nudi paropropusne folije Univerzal i Flex.
ta je suvo izvoenje slemena i grebena?
Sleme kao najvii deo krova na kojem se spajaju razne krovne povrine pokriva se specijalnim slemenim
crepovima (tzv. slemenjacima).
Tradicionalni nain postavljanja slemenjaka u malter je pokazivao mnoge nedostatke
(najee proputanje) danas je prevazien konstruktivnim reenjem koje se naziva suvo izvoenje, jer se
slemenjaci postavljaju "na suvo" uz upotrebu specijalnih spojnica koje vrsto dre slemenjake na letvi. Na
ovaj se nain uz kvalitetan, siguran i vizuelno lep spoj koji je uz to i rastavljiv, postie i dodatna
ventilacija celog krova i smanjuje mogunost kondenzacije vodene pare u samom slemenu. Naime, ispod
slemenjaka se postavlja i slemeno-grebena traka (npr. Bramac-ova slemeno-grebena traka) koja
spreava prodor kie unutra ali omoguava provetravanje.
Zato treba "provetravati" krov?
Krovna konstrukcija bez ventilacije (dovod i odvod vazduha) potpuno je nezatiena od stvaranja
kondenzata. Iz tog razloga proizvodna linija Ventilacije krova Vam nudi sve proizvode koji tite drvenu
konstrukciju od oteenja nastalih usled stvaranja vlage . Dodatna korist je i zatita od nepoeljnih
gostiju: oni spreavaju prodor ptica u drvenu konstrukciju.
S Tyvek-om i Difuplan BIT-om kue diu

TYVEK,
paropropusna krovna ljepenka s vanjske strane

Paropropusan pokrov sastoji se iz drvene oplate i

paropropusne krovne folije koja omoguava punu ispunu
Paropropusna i rogova toplinskom izolacijom za vee utede energije. Kao
vodoodbojna paropropusna krovna ljepenka moe se primjeniti TYVEK
TYVEK krovna folija izraena od polietilenskog pletiva ili DIFUPLAN BIT
ljepenka SK-elastomer-bitumenska folija. Obje su paropropusne, obje
izraena je od HDPE- nude sljedee prednosti:
poli-etilenskog pletiva
visoke vrstoe s Zatitu od kie za vrijeme i nakon odreene faze gradnje
mikrovlaknima Visoka paropropusnost omoguava odvoenje vodene pare
velike moi iz
propusnosti zraka. dijelova objekta. Konstrukcija se moe isuiti.
Odlinu zatitu od vjetra
Postojane su, ne skupljaju se, ostaju fleksibilne i kod
smrzavanja
Velika vrstoa na kidanje i veliki otpor na upanje avala
Pri polaganju TYVEK- folije mora se paziti na okomite i
horizontalne preklope od 15 cm. Folija je vodoodbojna na 1
m vodenog stupca.
TYVEKULTRA Antireflex - robusna potkrovna folija s
poveanom sigurnou na klizanje.
Kod nagiba krova ispod 20 i/ili ako folija stoji na
otvorenom bez zavrnog pokrova due od 4 tjedna treba
zalijepiti sve spojeve i preklope.
TYVEK ULTRA Antireflex se lijepi silikonom.

DIFUPLAN BIT SK,

paropropusna elastomer-bitumenska krovna ljepenka
Za izgradnju paropropusnog potkrova umjesto TYVEK
krovne folije moe se primjeniti i DIFUPLAN BIT SK.
Paropropusna DIFUPLAN BIT SK je kao speci-jalna bitumenska krovna
DIFUPLAN BIT SK ljepenka paropropusna, tako da je izolacijski materijal
elastomer-bitumenska mogue ugraditi u punoj visini rogova (bez provjetravanja).
krovna ljepenka ne
smije se zamijeniti s Nije skliska i ne bljeti
uobiajenom Ima veliku vrstou na kidanje
paronepropusnom
bitumenskom krovnom NOVO: sa samoljepivim podunim rubom
ljepenkom.

DIFUPLAN-BIT SK i TYVEK
Naziv EAN-kod Dimenzija role Koliina Utovarne
75 11041 duina x irina u pakiranju toke
[m x m] [m2]
DIFUPLAN-BIT SK 66012 3 35 x 1,00 35 3
TYVEK Antireflex 10145 3 100 x 1,50 150 3
TYVEK Antir. 50 m2 10085 2 50 x 1,00 50 3
TYVEK ULTRA
50040 9 50 x 1,47 73,5 3
Antireflex
TYVEK ljepljiva traka 10053 1 80 mm irine 50 m/rola 1
Kosi krov
Ukoliko elite da od potkrovlja napravite udobno i sigurno mesto za stanovanje, krovna konstrukcija
mora korisniku da prui:
zimi zatitu od hladnoe a leti zatitu od velikih vruina
potpunu protivpoarnu zatitu obzirom da je krovna konstrukcija uglavnom od drvene grae
zvunu zatitu od buke koja nas okruuje.
Sve to je mogue postii korienjem izolacije od kamene vune Knauf Rock KR S ili KR SK.
Sa aspekta vee energetske efikasnosti i dugotrajnosti celog sistema krovne konstrukcije, bitno je da se
prostor izmeu rogova u potpunosti ispuni kamenom vunom Knauf Rock KR S ili KR SK odgovarajue
debljine zavisno od klimatske zone u kojoj se objekat nalazi. Za prekrivanje toplotnih mostova, u ovom
sluaju rogova, izmeu nosaa potkonstrukcije zavrne obloge unutranjeg prostora postavljamo ploe
kamene vune Knauf Rock KR S ili KR SK.
PREDNOSTI KORIENJA KNAUF ROCK-a:
smanjeni rauni za grejanje - odline toplotne karakteristike spreavaju prekomerne gubitke toplote i
obezbeuju energetski efikasnu gradnju
spreeno pregrevanje potkrovlja u letnjem periodu - vea gustina kamene vune obezbeuje veu
akumulativnost toplotne energije i smanjuje potrebu za ugradnjom klima ureaja
poveana protivpoarna sigurnost objekta - negoriv materijal sa izuzetno visokom takom topljenja preko
1000C, obezbeujui na taj nain duu zatitu od poara
omogueno disanje" konstrukcije i neometano proputanje pare - zahvaljujui otvorenoj poroznosti
materijala
obezbeena zvuna zatita - odlian apsorpcioni materijal
nema savijanja i sleganja izolacionog materijala - obezbeena trajna dimenzionalna stabilnost u sistemu
jednostavna i brza ugradnja - efekat samonosivosti se postie rezanjem ploa 1cm ire od svetle irine
rogova.
IZVOENJE IZOLACIJE KOSOG KROVA
Pravilna izolacija krovne kosine podrazumeva formiranje ventilisanog sloja vazduha iznad
termoizolacionog materijala kroz koji se odvodi vlaga zimi a vru vazduh leti. U zavisnosti od krovne
konstrukcije, provetravanje moe biti:
 indirektno: izvodi se pomou letava poloenih uzduno po rogovima -
letvisana krovna konstrukcija:
krovni pokriva (crep)
letve i kontraletve
paropropusna-vodoodbojna folija

direktno: ostavljanjem vazdunog prostora ispod daane oplate, do

izolacionog materijala - podaana krovna konstrukcija:

krovni pokriva (npr. indra)

hidroizolacija (bitumenske trake)
daana oplata
ventilisani, vazduni sloj.

Nakon zavrene krovne konstrukcije, pristupa se izvoenju izolacije kosog krova, po fazama:

1. za postizanje standardom definisane toplotne, protivpoarne i

zvune zatite potrebno je postaviti ploe kamene vune Knauf Rock
KR S ili KR SK izmeu rogova; da bi se obezbedila kvalitetna izolacija,
ploe polagati tesno jednu uz drugu, uz popunjavanje celog prostora
izmeu rogova: po irini (ploe sei 1cm ire od svetle irine rogova)
i po visini roga (ne ostavljati vazdune depove"); ploe kamene
vune sei na trouglove da bi se smanjio otpad

2. montirati nosae potkonstrukcije gips-kartonskih ploa u svemu

prema uputstvu proizvoaa
3. postaviti dodatni sloj izolacije ispod rogova, ploe kamene vune
Knauf Rock KR S, izmeu nosaa potkonstukcije

4. parnu branu postaviti lepljenjem za obostrano lepljivu traku

prethodno mestimino zalepljenju du potkonstrukcije
5. krovnu kosinu obloiti gips-kartonskim ploama; zavrnu obradu
odraditi u skladu sa namenom prostorije i u svemu prema uputstvu
proizvoaa gips-kartonskih ploa.

Napomene prilikom izvoenja:

obavezno sve spojeve folija uraditi sa preklopom a preklope zalepiti lepljivom trakom, kao i mesta
proboja kroz folije; vai za obe folije: parnu branu i paropropusnu-vodoodbojnu
pravilno provetravanje krova postie se pravilno izvedenim konstrukcionim detaljima koji e obezbediti
neometano strujanje sloja vazduha iznad termoizolacionog materijala, od strehe do slemena krova
DODATNA IZOLACIJA SA SPOLJANJE STRANE
Ukoliko ste od potkrovlja ve napravili prijatno mesto za stanovanje ali zimi nedovoljno toplo a leti suvie
vrue, mogue je uraditi dodatnu izolaciju od kamene vune Knauf Rock KR H sa spoljanje strane
krovne konstrukcije.
Sanaciju vrimo na sledei nain:
odstranimo krovni pokriva i krovne letve
odstranimo eventualni sekundarni krovni pokriva - kod starih
objekata to je najee bitumenska krovna lepenka
preko rogova, sa spoljanje strane, postavljamo ploe od kamene
vune Knauf Rock KR H
preko ploa kamene vune polaemo paropropusnu-vodoodbojnu
foliju; sve preklope lepimo lepljivom trakom
postavljamo kontraletve i letve na koje polaemo krovni pokriva
(npr. crep).

KNAUF INSULATION - izolacija potkrovlja

Najekonominiji nain dobijanja novih stambenih prostorija je preureenje tavanskih. Zahtev koji se
postavlja sa take zdravog i prijatnog boravka u ovakvim prostorijama je korektna toplotna i zvuna
izolacija, dok je sa take sigurnosti ovakvih prostorija takoe vana i protivpoarna izolacija.
Sve gore navedene zahteve postiemo upotrebom izolacijskih ploa od kamene vune
KNAUFINSULATION u kombinaciji sa drugim materijalima (folije-parne brane, paropropusne-
vodonepropusne folije i zavrne obloge od gips-karton tabli) koji su sastavni delovi sistema za izolaciju
potkrovlja.
Pozabaviemo se ukratko svakom od kategorija potrebnih za ugodan boravak u preureenim prostorijama
potkrovlja.
1. TOPLOTNA IZOLACIJA
Kako bi osigurali zdrav boravak u potkrovlju, potrebno ga je zimi zatititi od hladnoe i prekomernog
gubitka toplote, a leti od velikih vruina. Sve to postiemo pravilnom primenom odgovarajue debljine
termoizolacije u zavisnosti od klimatske zone u kojoj se graevina nalazi. Kamenu vunu
KNAUFINSULATION postavljamo na nain tako to ploe izreemo 1cm ire od raspona izmeu rogova,
kako bi zbog svojstva elastinosti ploa dobila efekat samonosivosti. Za prekrivanje toplotnih mostova
koje predstavljaju rogovi, izmeu nosive potkonstrukcije unutranje obloge (drvene letve ili limeni nosai)
koristimo takoe ploe kamene vune KNAUFINSULATION. Preporuljivo je izmeu zavrne obloge i
parne brane postaviti vazdunu komoru koja obavezno mora biti povezana sa spoljanjim prostorom preko
ventilacionog otvora (sistem ventilisanog krova).

MODELI VENTILISANOG I OBINOG KROVA

esto se postavlja pitanje da li izmeu sekundarnog pokrivaa (npr. OSB ploe) i izolacijskih ploa
kamene vune, ostaviti ili ne vazdunu komoru za provetravanje krova i stvaranje tzv. ventilisanog krova.
Oba ova naina (sa ili bez vazdune komore) su ispravna, ali se moraju izvesti na razliite naine koji su
prikazani u donjim primerima:

A) Potkrovlja bez direktnog provetravanja toplotne izolacije

1. zavrni krovni pokriva

2. letve i kontra-letve
3. paropropusna vodonepropusna folija (T-VAPOFAST ili DIFBAR)
4. kamena vuna KNAUFINSULATION 1. sloj
5. kamena vuna KNAUFINSULATION 2. sloj
6. nosai gips-karton tabli
7. parna brana ALUBAR
 8. gips-karton ploe
B) Potkrovlja sa provetravanjem toplotne izolacije

1. daana podloga (OSB ploe ili brodski pod)

2. vazduna komora (ventilirajui sloj vazduha)
3. kamena vuna 1. sloj
4. nosai gips-karton ploa
5. kamena vuna 2. sloj
6. parna brana ALUBAR
7. gips-karton ploe
2. PROTIVPOARNA I ZVUNA IZOLACIJA
Uzimajui u obzir injenicu da je krovna konstrukcija uglavnom od drvene grae, vrlo je vano da
materijal kojim se potkrovlje izolira bude negoriv. Ukoliko je potkrovlje reeno sistemom ventilisanog
krova (sa vazdunom komorom) vrlo je bitna negorivost izolacijskog materijala zbog mogunosti
eksplozivnog irenja plamena. Sistemi sa gips-karton ploama i kamenom vunom KNAUFINSULATION
osiguravaju dovoljnu dozu protivpoarne zatite.
to se zvune izolacije tie, laboratorijska ispitivanja pokazala su da sistem izolirane krovne kosine koji je
obloen kamenom vunom KNAUFINSULATION debljine 180mm i oblogom od gips-karton tabli daje
indeks zvune izolacije R koji ispunjava propisane zahteve u pogledu zatite od buke.
3. DODATNA IZOLACIJA POTKROVLJA SA SPOLJANJE STRANE
Ukoliko ve imamo ureeno potkrovlje, a premalu debljinu toplotne izolacije, primenom ploa od
kamene vune KNAUFINSULATION moemo izolirati potkrovlje sa spoljanje strane (dodatna
izolacija).

Nakon to smo na rogove postavili tvrdo presovane ploe kamene vune, sledi postavljanje paropropusne
vodonepropusne folije DIFBAR ili T-VAPOFAST. Na kraju se postavljaju uzdune i poprene letve, pa
zavrni sloj krovnog pokrivaa (npr. kombinacija OSB ploa i Tegole Canadese).
4. PREDNOSTI UPOTREBE PROIZVODA KNAUFINSULATION
1. Uteda - Kamena vuna KNAUFINSULATION tedi energiju i novac
2. Toplotna zatita - Kamena vuna je izvrstan toplotni izolator
3. Zvuna zatita - Kamena vuna ima visoku sposobnost apsorpcije i priguenja zvuka
4. Protivpoarna zatita - kamena vuna je optimalan izbor klase gorivosti A1, sa temperaturom
 topljenja iznad 1.000 stepeni Celzijusa
5. Zatita ivotne sredine - Kamena vuna doprinosi zatiti ivotne sredine jer ne sadri opasne
materije.