ZLEMEYEN BALAMA

(BALANTI) ELEMANLARI

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 Lehim
ki metal parann, kendilerinden daha dk
scaklkta ergiyen ilave bir malzeme yardmyla
birbirlerine s etkisi ile balanmas ilemidir.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Lehim balantlarnda, ergimi lehim
malzemesi adezyon ve difzyon yoluyla
paralarla bir alam oluturur.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 stnlkleri:
Ergime olmad iin kristal yapda deime olmaz ve ince
paralar yanmaz.
lem iin gerekli s enerjisi azdr.
entik etkisi yoktur.
Isl, elektriksel iletkenlik iyidir ve iyi szdrmazlk
salanr.
Kolay ve ucuz bir birletirme yntemidir.
Temiz bir yzey elde edilir.
Birletirilen yzeylerin aras lehimle dolaca iin geme
yzeyinde toleransa gerek yoktur.
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Sakncalar:

Yksek scaklktaki iletme koullarna uygun

olmamasdr.

Lehim malzemesinin mukavemeti iyi bir kaynak

balantsnn mukavemetinden azdr.

Lehim malzemesi pahaldr

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Malzeme ve Teknoloji
Lehimler, lehim alamnn ergime scaklna gre yumuak
ve sert lehim olmak zere iki gruba ayrlr.
Ergime scakl;
450 Cnin altnda olanlar Yumuak Lehim
450 Cnin stnde olanlar ise Sert Lehim olarak
isimlendirilirler.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Yumuak lehim;
fazla yk tamayan,
szdrmazlk gerektiren,
mukavemet asndan fazla zorlanmayacak,
nispeten dk iletme scaklna sahip yerlerde
alacak paralarn birletirilmesinde kullanlr.
Elektronik devrelerde, kk teneke kutularda, su
borularnda geni uygulama alan bulmaktadr.
Yumuak lehim iin kalay, kurun, inko kullanlr.
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Sert lehimlerin ergime scakl 450-1000 0C arasndadr.
Hem szdrmazlk salamas hem de kuvvet iletmesi istenen
balantlarda kullanlrlar.
mil-gbek balantlarnda,
boru-flan balantlarnda,
motosiklet ve bisikletlerin boru konstrksiyonlarnda,
ya, yakt ve hava tayan boru balantlarnda,
tat radyatrlerinde,
kimya sanayinde vb yerlerde basit ve ucuz olarak
uygulanabilmektedirler.
Sert lehim iin pirin, bakr ve gm alamlar kullanlr.
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Konstrksiyon nerileri

Balant mukavemeti genel olarak

* lehimlenen yzeylerin byklne
* lehim aralna baldr.

Lehim yzeyini bytmek iin nlem alnmaldr.

Lehim alam cinsine ve lehim yapma metoduna gre
nerilen en uygun lehim aral (birletirilecek paralar
aras boluk):
yumuak lehim iin 0,05 0,2 mm,
sert lehim iin ise 0,1 0,3 mm arasndadr.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Levhalarda lehim yzeyini bytme

Borularda lehim yzeyini bytme

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 Akslarda lehim yzeyini bytme
entik etkisini (gerilme ylmasn) nleme

entik etkisi gerilme ylmalarna neden olacandan mil gbek

balantlarnda paralar arasnda keskin kelerden kanlmal, yumuak gei
salanmaldr.
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 Kaplarda lehim yzeyi bytme ve lehime
gelen yk sacn n ekillendirilmesi ile azaltma

Boru ularnn ekillendirilmesi Kapiler etkinin arttrlmas

DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Temas yzeylerinde kapiler etkiyi
Lehimleme srasnda kullanlan temizleyici
arttracak, lehim ak ynnde kanallar,
maddelerin, gazlarn kabilmesi iin
yivler braklmaldr.
lehim blgesinde ilave delik veya aralklar
braklmaldr.

Eksenel yivli lehim yzeyi Gaz k delii (kanal)

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 Byk paralarn lehimlenmesinde levha veya bilezik eklinde
lehim kullanlmas byk fayda salar.

Levha veya bilezik eklinde lehim kullanlmas

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Sert Lehimde En ok Kullanlan Birletirme ekilleri
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Hesap Yntemi
Lehim balantlarnda uygulamada oluacak kuvvetlerin
emniyetle iletilmesini salayabilmek iin lehimlenen
yzeylerin arttrlmas gerekmektedir.

Lehim balantlarnn olabildiince kayma gerilmelerinin

etkisi altnda kalmasna dikkat edilir.

M(2 / d) = Ft
F
= em M(2 / d)
b.L = em
dL
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 YAPITIRMA BALANTILARI
Yaptrma balants, ayn veya farkl iki malzemenin metalik olmayan bir ara
malzeme (yaptrc zamk) ile zlemeyecek ekilde birletirilmesi ile
elde edilir.

Yaptrma bann mukavemeti, yaptrc ile yzeyler arasndaki yzeye yapma

kuvveti (adezyon) ve yaptrcnn kendi moleklleri arasndaki baa (kohezyon)
baldr. DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 Yaptrma ilemi yaptrlacak elemanlarn yzeylerinin
temizlenmesinden sonra yzeylerine ok ince (0,1
0,3mm) bir yaptrc tabakas srlerek, oda scaklnda
veya daha yksek scaklklarda ve belirli bir sre basn
altnda veya basnsz tutularak yaplr.

DE Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
 Yaptrclar mil gbek balantlar, cvatalarn zlmeye
kar emniyete alnmas, hafif metal konstrksiyonlar vb.
yerlerde youn olarak kullanlmaktadrlar.

Yaptrclar genelde kat, sv, pasta ve toz halinde

olurlar.

DE Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
stnlkleri:

Uygulanmas kolay, ucuz ve abuktur.

Ana malzemede herhangi bir delik, entik vb.

almadndan kesit zayflamaz. Mukavemet kayb
yoktur.

Kristal yapda deimeler, sl gerilmeler ve

gevreklemeler olumaz.

Gerilme dalm yaklak her noktada eit olduundan

srekli mukavemette yorularak kopma tehlikesi azdr.

DE Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
Boluklar kolayca doldurulabildiinden korozyona kar
koruma grevi yapar. atlak korozyonu tehlikesi yoktur.
Farkl malzemelerin birletirilmeleri mmkndr.
Snmleme ve izolasyon zelliklerine sahip olup, istenirse
iletken ve yaltkan olarak faydalanlabilir.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Sakncalar:
n hazrlk (yzeylerin temizlenmesi) hassasiyet
gerektirir ve zaman alr.

Balantnn zellikleri zamanla deiebilir (yalanma).

alma scakl artarsa (80C - 120C) mukavemetleri

daha da der. Yeni zel baz yaptrclar ile bu snrn
450C gibi yksek deerlere kartlm olmas bu
sakncay gidermektedir.

Birletirme iin basn ve/veya s gerektirirler.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 Yaptrclarn mukavemetlerinin dk olmas byk
yaptrma yzeyi gerektirir.

eki, eilme ve soyma zorlanmasnda mukavemetleri

dktr. Bu nedenle ekillendirme, yaptrc
kaymaya zorlanacak biimde yaplmaldr.

Balantda kalite kontrol yapmak zordur.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Malzeme ve Teknoloji

Yaptrma malzemeleri polimer (yapay reine)

esasl malzemeler olup bunlarn en ok
kullanlanlar epoksit, fenol, polyester ve akril
dir.

Piyasada eitli isimler (Araldid, Redux,

Akemi, Epilox, Agomed) ve semboller (404)
altnda satlmaktadrlar.
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Yaptrc malzemeler ve zellikleri

DE Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
 Yaptrclar bileen saylarna ve sertleme
scaklklarna gre snflandrlrlar.

Sertleme scaklna gre

Souk yaptrclar Scak yaptrclar

oda scaklnda sertleirler 80C ile 200C arasnda

sertleirler.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 Yaptrc malzemesinin bileimine gre ise

Tek bileenli ki bileenli

yaptrma ve katlama
iin gerekli tm maddeleri
ierirler (Uhu, Patex,..).
Yaptrma ileminden nce baka
bir madde ile kartrlmalarna
gerek yoktur. K
asl yapmay salayan reine
ile katlamay salayan ikinci
bileen yaptrma ileminden
nce uygun oranda ve ekilde
kartrlr. Bu yaptrclar
yaptrma ileminde genellikle
basn veya kuvvet gerektirmez.
Sertleme sresi genelde
uzundur. Souk yaptrclar
genelde iki bileenlidir (Araldid,
Uhu, Plus,..).

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Hesap Yntemi
Yapmay etkileyen faktrlerin ok fazla olmas nedeni ile
kesin hesap yaplmas mmkn deildir. retici
kataloglarndan alnacak olan yaptrc kopma gerilmesinin
emniyet katsaysna (s=2-3) blnmesi gerekir. Bindirme
yaptrmas veya mil-gbek balants amacyla
kullanldnda aadaki ekilde hesaplanabilir

F M(2 / d) = Ft
= em
b.L M(2 / d)
= em
dL
DE Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,
. zes, M. Demirsoy
Konstrksiyon nerileri:

Yaptrma mukavemetinin artmas, yaptrma alannn

bytlmesi (eimli kesilmi yzey, bindirme balants, kapak
levhalar kullanm ile arttrlm yzey vb.) ile salanr.

Bindirme uzunluu l (15 20) .s olmaldr.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
Balant olabildiince kayma gerilmeleri etkisinde kalacak biimde
ekillendirilmelidir. Balant dorudan ekme, soyma, ayrma etkisinde
kalmamaldr. Paralarda uygun kvrma, katlama, takviye eleman kullanma gibi
tedbirler alnmaldr.

DE Makina Elemanlarna Giri

M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
DE Makina Elemanlarna Giri
M. Belevi, . zes, M. Demirsoy
 KAYNAK BALANTILARI

Kaynak, ayn veya benzer malzemeden iki parann s

yardm ile birletirilmesidir.
Kaynakl balantlar, ucuz olmalar, hafif olmalar,
perin ve cvata balantlarnda olduu gibi deliklerle
zayflatlm olmamalar sebebiyle gnmzde ok fazla
kullanlan balama yntemlerinden biridir.
Az saydaki retimler iin;
model gerektirmemesi ve dkmle retimi mmkn olmayan
veya zor olan konstrksiyonlarn kolaylkla retilmelerine
olanak salar.
Kaynak;
krlan paralarn birletirilmesinde,
atlaklarn giderilmesinde ,
anan ksmlarn doldurulmasnda tamir yntemi olarak
kullanlmaktadr.
 KAYNAK

Basn Kayna Ergime Kayna

Oksiasetilen Elektrik ark

 ERGME Kayna

Aln Kayna

Ke Kayna

Esas Ke Kayna
 Kaynak Dikilerinin Hesabnda Dikkat Edilecek zellikler

Kaynak diki kalnl a Kaynak Diki UzunluuLk

Aln kaynanda Ke kaynanda Ak diki Kapal diki

as
a = 0,7.smin lk=l-2a lk=l
Gerilmeler
F
k eki-Bas
A k
Me
ek Eilme
W k

F
K Kesme
A k

Mb Burulma

W pk
 KAYNAK HESABI

Basit Gerilme Hali Bileik Gerilme Hali

kem B kem
kem

Sadece Normal veya sadece Normal ve Kayma gerilmeleri bir

Kayma gerilmeleri var ise arada ise
B e
B k
ALIN Kayna KE Kayna

B 2 4 2 B 2 2
 Emniyetli Gerilme Deerinin Hesab

Statik Zorlanma Deiken Zorlanma

kem K k AK / s kem
Kk
D / s
kem K k AK / s K
Kk
AK 0,5 AK kem D / s
K
D 0,5 K
D 0,57 D
Kk :Kalite faktr
I.Kalite Kk =1
II.Kalite Kk =0,8
III.Kalite Kk =0,5

K : entik faktr
 BASIN Kayna

Genellikle ince salarn balantsnda kullanlr. ok ksa akm gei

zamannda kaynak noktas kaynak scaklna kadar snr ve elektrotlarn
bask kuvveti ile kaynak olur. Geni yzeyli paralarn birbirine kaynak
edilmesinde tat, gvde, karoseri konstrksiyonlarnda uygulanan ekonomik
bir yntemdir. Sabit elektrotlarla nokta eklinde kaynak, dnen rulolarla diki
eklinde kaynak oluur.
 PERN BALANTILARI

Perin zlemeyen balant elemandr.

Kaynak teknolojisindeki hzl gelime sonucunda
yerini ounlukla kaynakl balantlara brakmtr.
Snrl olarak elik kazan ve kap konstrksiyonlarnda
ve hassas cihaz tekniinde kullanlmaktadr.

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
Perin balantlar kpr;

tren, kule gibi elik yaplarda ve uaklarda

kuvvet tamak iin

yksek basnl kazanlarda kuvvet tamak

ve szdrmazlk salamak iin

dk basnl kaplarda yalnzca

szdrmazl salamak iin yaplmaktadr
DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,
. zes, M. Demirsoy
 Perin balantsnn sakncal ynleri

Birletirilecek paralarn delinmesi sebebiyle

malzeme mukavemetinin azalmas,
bindirme paralan, kapak paralan ve perin balar
nedeniyle malzeme israf ve arlk art
iilik ynnden fazla zaman almas

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
 Perin balantsnn faydal ynleri

Kaynak balantlarnda olduu gibi birleme yerinde

ergime sebebiyle kristal yapda deimeler
(mukavemet azalmas) olmamas,
sl etkilerden dolay kontrol edilemeyen i gerilmeler
ve arplmalar olmamas,
kalite kontrol yntemlerinin ok basit olmas

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
 PERN ETLER VE MALZEMELER
Dvlmemi perin silindirik bir gvde ve bir ba
ksmndan ibarettir. Perinler perin balarnn ve gvdelerinin
zelliklerine gre snflandrlrlar. (TS 94)

Yar yuvarlak Hava elik Sac Konstrksiyon Mercimek

bal bal Konstrksiyon iin iin Hava bal bal
Yar yuvarlak
DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,
. zes, M. Demirsoy
Perin Balantsnn Yapl ve Perin Diki ekilleri;

Perinlenecek paralar zerine delikler zmba ile veya

matkap ile alr. Zmba ile delik amada delik kenarlarnda
atlaklar meydana geldiinden nemli ilerde matkapla delik
ama ilemi tercih edilir. Delikler rayba ile de dzeltilirler.
Perin elle veya makina ile souk veya scak dvlerek
"kapama ba" tekil edilir.
El ile perinlerde ekile veya hava tabancas ile ba yava
yava iirilerek ekillendirilir.

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,
. zes, M. Demirsoy
 PERN MALZEMELER

Perinin kapama ba tekili iin dvlmesi

esnasnda byk ekil deitirme zelliine sahip
olmas istenir. Bu sebepte perin malzemesi olarak
St 34 ve St 44 kullanlr.

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
 PERN MALZEMELER

Perinleme ileminde perin malzemesinin

perinlenen malzemelerle ayn olmasna dikkat etmek
gereklidir.
Cu, Al ve eitli alamlardan yaplan perinler ayrca
yaltkanlk istenen yerlerde poliyamid, teflon gibi
plastik malzemelerden yaplan perinlerde
kullanlmaktadr.
DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,
. zes, M. Demirsoy
 PERN BALANTI EKLLER

Perin balantlar; Bindirme, Aln veya Kapakl olabilir.

Her iki balant; tek sral, iki sral, sral olabilir.
ki sral ; paralel ve atlamal
sral sadece atlamal olabilir.

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
Perinlerin scak veya souk olarak dvlmesi perin apna ve malzemesine
baldr. Genellikle 10 mm den kk aptaki perinler souk dvlr. Delik
ap (d1), perin ap (d)den daha byk yaplr. Dvlme srasnda perin
delii tamamen doldurur (a). Scak perinlemede soumadan dolay perin
gvdesindeki bzlmeden dolay, delik ile perin gvdesi arasnda bir boluk
kalabilir (b). Bununla beraber perinin delii tam doldurduu kabul edilerek
hesaplarda perin ap olarak d1 kullanlr.

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
Perin balantlar Simetrik veya Eksantrik ykl
olabilir.

Simetrik ykl perin Eksantrik ykl perin

balantsnda kuvvetin balantsnda kuvvet in
dorultusu perin sisteminin dorultusu perin sisteminin
arlk merkezinden geer. arlk merkezinden gemez.

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
Simetrik ykl perin balantlarna etkiyen d kuvvetlerin
perinlere eit olarak dald kabul edilir. Perin iki tr
zorlanmann etkisi altndadr.

Perin delii ile pein aft arasndaki YZEY BASINCI

zorlanmas
Perin gvdesinin KESLMES

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
Perinin YZEY BASINCI nedeni ile EZLMES

F
p pem z:Perin says
n: Kesmeye alan yzey
z.d1.s says (levha says-1)

Perinin KESLMES

F
em
2
z.n. d1
4 DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,
. zes, M. Demirsoy
Sacn YZEY BASINCI nedeni ile EZLMES

F
p pem
z.d1.s

Sacn KOPMASI
F
em
s.(b zd1 )

Sacn YIRTILMASI

F
em
d1
z.2.(e1 ).s
2

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
 zel Perinleme Yntemleri

a Hafif metallere uygulanr,

b metal olmayan paralara uygulanan boru perini
c tek tarafl
d patlatmal perinlemedir.

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy
DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,
. zes, M. Demirsoy
KAYNAKLAR

Makine Bilimi ve Elemanlar, Fatih Babalk, Kadir avdar

Makine Bilgisi, Mustafa Akkurt
Makine Elemanlar II, Melih Belevi
Makine Elemanlar, Erdem Ko

DEU Makina Elemanlarna Giri M. Belevi,

. zes, M. Demirsoy