Professional Documents
Culture Documents
Alin Disli Carklar PDF
Alin Disli Carklar PDF
Vedat Temiz
Giri
Dili ark mekanizmalar en geni
kullanm alan olan, gerek iletilebilen
g gerekse ulalabilen evre hzlar
bakmndan da mekanizmalar iinde
zel bir yeri bulunan
mekanizmalardr.
Mekanizmay oluturan tek tek
elemanlara dili ark veya ksaca
dili,
ki dili arktan oluan
mekanizmada kk olan, yani
di says az olan diliye pinyon,
Byne ise ark denir.
Makina Elemanlar II - Dili arklar
Genel zellikler
Dili ark mekanizmalar zorunlu hareketli mekanizmalardr. Yani, evrim oran sabittir.
Bu, bir ift dili ile oluan mekanizmada dilileri tayan millerden birinin asal konumu
belli ise dierinin de kesinlikle belli olmas anlamna gelir.
Yalnz dililer dikkate alndnda birim arlk veya hacim bana g iletim kapasitesi en
byk olan mekanizmalardr. Bu gne kadar, gereken en byk gler iin dili ark
mekanizmalar yaplabilmitir.
zel yaplm helisel dili ark mekanizmalar ile 200 m/s lik evre hzlarnn da zerine
klabilmitir. Ancak, uygulamalarn ok byk ounluunda evre hznn 20 m/s nin
altnda kald sylenebilir.
ok kk evre hzlar dnda, yalama gerektiren mekanizmalardr. Bu nedenle
ounlukla kapal bir hacim iinde bulunmalar gerekir. Bu durum fazladan bir arlk ve
maliyet gerektirir.
Dililer, kendine zg teknolojisi (imalat metotlar, takm tezgahlar, kesici takmlar,
lme metot ve cihazlar), standartlar ve hesap yntemleri olan elemanlardr.
Dz konik dili ark Helisel (Eik dili) Spiral (erisel dili) konik
mekanizmas konik mekanizma dili ark mekanizmas
rw1 1 rw 2 2
1 n1 z 2
i
2 n 2 z1
evrim oran
Modln dili
geometrisi ve
boyutuna etkisi
1 rp2 cos( 2 )
2 rp1 cos( 1 )
1 rw 2
sabit
2 rw1
w1 T1P T1P
, w1 1 rp1 1 T1P
v p1 rp1 rp1
w 2 2 T2P
w1-w2
Makina Elemanlar II - Dili arklar
Dilerin birbiri zerindeki
hareketi
T1P PC T2P PC
O1C O 2C
w2
T2P
2
w1
T1P
1
Denklem dzenlenirse
w1 w 2 PC (1 2 )
rb ( ) rb tan
tan inv
AD AC yay
Ana doru tarafndan kesilen iki
komu evolvent arasndaki uzakla
kavrama taksimat denir ve o da
temel daire taksimatna eittir
Evolvent
profilde
kavrama erisi
bir doru olur.
Deienler:
a0, , dw, C
= 20
Kavrama as
Dili ark geometrisi
hf=yf.m
yf iin 1,2 veya 1,25
standart deerleri
kullanlr
Makina Elemanlar II - Dili arklar
Alttan Kesme
ekildeki baz dilerde grlen ve di dibine yakn blgede ortaya
kan ve yuvarlanma metoduna gre imalatta, yaplmakta olan
dilinin dip ksmnn oyulmas eklindeki olaya alttan kesilme
veya alttan kesme denir.
Bunun nedeni, dili ark eklindeki takmn di ba dairesinin
(ubuk dili eklindeki takm iin di ba dorusunun) kavrama
dorusunu temel daireye teet olduu T noktasnn dnda
kesmesidir.
Dililerin di ba dairesi
hibir zaman kavrama
dorusunu T1 ve T2
noktalar dnda
kesmemelidir.
2 y aP
z min
sin2 0
>1 olmaldr
lk l l l k1 l k 2
k1 k 2
pb pb m cos w
y
2
0 aP
z2 2
z
2 y aP y aP 1 sin2 0
Byk dilide di says -> z1 2
sin2 0
3. Di kalnlnn deitirilmesi
Lk
X
m
Lk
X
m
p m
e 0 p s 0 m 2 X tan 0
s0 2 X m tan 0 2 X m tan 0 2
2 2
so di kalnln s0 2 s0
0
gren merkez a r0 mz
2 rx
ex sx
z
Makina Elemanlar II - Dili arklar
Kiri olarak di kalnlnn llmesi
x= sx/ rx yazlrsa kiri olarak di kalnl
s x 2 rx sin( x / 2)
llen kiriin di bandan uzakl
da
hx rx cos( x / 2)
2
Buradan modl
ekilden kavrama as
Yan boluk
Radyal boluk
da1,2 m(z1,2 2)
E alma kavrama as
d01 d02
cos w cos 0
2a
e w 2 s w1
Bu tr bir yan boluun sorun karmad cb
cos w
uygulamalarda bu ekilde kullanm
mmkndr
Di ba ksaltmas
da 1,2 d0 1,2 2( y a X1,2 )m 2a
Fn Ft / cos w
Fr Ft tg w Fn sin w
mt p t /
d0 z p t / z m t
Normal taksimat
p t pn / cos 0 , pn p t cos 0
Eksenel taksimat
p x pn / sin0
Normal modl
mt mn / cos 0
p t pn / cos 0 , pn p t cos 0
zn mn r0
rn
2 cos2 0
2 rn 2 r0 2 z mn
zn
mn mn cos2 0 mn cos2 0 2 cos 0
z
zn z e
cos3 0
tan n0
tan t
cos 0
b tan w
pw
0- ve V-0 mekanizmalarnda
pw=pt=pn/cos0=.mn/ cos0 dr
b tan 0 b sin0
mn / cos 0 mn
b tan 0 b sin0
mn / cos 0 mn
dW1 Fdi Vk dt
sA
hF rA cos tg rB
2 2
hF
6 cos Ft di
YF m , e YF
sF
2
b m
cos w
m
Form faktr
Makina Elemanlar II - Dili arklar
Form Faktr
Di kuvvetinin di bana
etkimesi durumunda bu form
faktr YFa ile gsterilir.
Di dibindeki kavak
erisinin di orta dorusu Lewis Parabol
ile 300 lik a yapan
teetlerinin belirledii kesit
a
s s
YS 1,2 0,13 F F
hF 2F
=YS. e
1
a YS : Gerilme ylma faktr
hF
1,21 2,3
sF
Ft di Ft
F0 YF YS YFa YSa Y
bm bm
Dili genilii
Kavrama oran faktr
Modl
Gerilme ylma faktr
Form faktr
Helis faktr
0
Y 1
120o
Ft
F0 YFa YSa Y Y
b mn
Normal modl
Form faktr Gerilme ylma faktr
x2
Hertz basn dalm p( x ) p max 1 2
bH
Basncn en byk deeri olan ve ok zaman Hertz basnc
diye anlan basn ile F kuvveti arasndaki iliki
2 F
pH pmax
b bH
1/ 2
1 12 1 22 4 F
b H R e
E1 E 2 b
Makina Elemanlar II - Dili arklar
Temas Yzeyindeki Zorlanma in
Nominal Basn-2
nceki sayfadaki bantlar dzenlenirse:
1/ 2
F
pH
Hertz basnc 1 1 1
R e 1 1 1 2 b
2 2
E1 E 2
1 1 1 R1 R 2
, R e
R e R1 R 2 R1 R 2
+: d dililer; -: i dililer
Hertz basnc F E
p H 0,418
b R e
Dili arklar iin: F=Fn , Fn=Ft/cosw , 1 2 olduu
varsaylrsa ve Ee=2.E1.E2/(E1+E2) kabul ile
R1 rw1 sin w En
R 2 rw 2 sin w En
E e 1 Ft i 1
pH
2 (1 2 ) sin w cos w b d w1 i
Ft i 1 Dinamik
pH ZH Z Z ZE
KA KV yk faktr
d01 b i
Elastiklik faktr
helis as faktr 1/ 2
Yuvarlanma noktas faktr E e
Z cos 0 ZE
1/ 2
2
1/ 2
2(1 )
2 cos b cos wt
Z H
cos t sin wt
2
0- ve V-0 mekanizmalarnda Kavrama oran faktr
1/ 2
1
1/ 2
1/ 2 4 1 ise
2 cos b Z (1 ) Z
ZH
cos t sin t
3
Makina Elemanlar II - Dili arklar
Gerek Zorlanmalar Temsil Eden Gerilmeler
K z v i 2
K V 1 1
K2 1
Ft 100 1 i 2
KA
b
K1 K2
DIN 3962 ye gre dili kaliteleri
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Dz dililer 2,1 3,3 5,7 9,6 15,3 24,5 34,5 53,6 76,6 122, 0,0193
5
Helisel dililer 1,9 2,9 5,1 8,5 13,6 21,8 30,7 47,7 68,2 109, 0,0087
1
Ft
KF ve KH iin tavsiye edilen deerler: K A 100 N / mm iin geerlidir.
b
Dili kalitesi DIN 3961 (ISO 1328)
6 (5) 7 (6) 8 (7) 9 (8)
Sertletirilmi veya yzey Dz dili mek. 1 1 1,1 1,2
sertletirme yaplm
Helisel dili mek. 1 1,1 1,2 1,4
dililer.
Dili elik
Yap elii
GS-60.1
St37
(dkm boluklar ve artk
gerilmeler olabilir)
yi kaynak edilebilir.
320
250
380
320
(imalat elii) St50 350 430
2 Md1 cos 0
mn 3 YFa YSa Y Y K A K V K F K F
z1 F em
2 Md1 cos2 0 i 1
mn 3 2 K K K H K H Z 2
Z 2
Z 2
Z 2
z1 pH2 em
A V H E
i