Alin Disli Carklar PDF

Dili ark Mekanizmalar
Vedat Temiz
Giri
Dili ark mekanizmalar en geni
kullanm alan olan, gerek iletilebilen
g gerekse ulalabilen evre hzlar
bakmndan da mekanizmalar iinde
zel bir yeri bulunan
mekanizmalardr.
Mekanizmay oluturan tek tek
elemanlara dili ark veya ksaca
dili,
ki dili arktan oluan
mekanizmada kk olan, yani
di says az olan diliye pinyon,
Byne ise ark denir.
Makina Elemanlar II - Dili arklar
Genel zellikler
Dili ark mekanizmalar zorunlu hareketli mekanizmalardr. Yani, evrim oran sabittir.
Bu, bir ift dili ile oluan mekanizmada dilileri tayan millerden birinin asal konumu
belli ise dierinin de kesinlikle belli olmas anlamna gelir.
Yalnz dililer dikkate alndnda birim arlk veya hacim bana g iletim kapasitesi en
byk olan mekanizmalardr. Bu gne kadar, gereken en byk gler iin dili ark
mekanizmalar yaplabilmitir.
zel yaplm helisel dili ark mekanizmalar ile 200 m/s lik evre hzlarnn da zerine
klabilmitir. Ancak, uygulamalarn ok byk ounluunda evre hznn 20 m/s nin
altnda kald sylenebilir.
ok kk evre hzlar dnda, yalama gerektiren mekanizmalardr. Bu nedenle
ounlukla kapal bir hacim iinde bulunmalar gerekir. Bu durum fazladan bir arlk ve
maliyet gerektirir.
Dililer, kendine zg teknolojisi (imalat metotlar, takm tezgahlar, kesici takmlar,
lme metot ve cihazlar), standartlar ve hesap yntemleri olan elemanlardr.

Snflandrma Aln Dili ark Mekanizmalar
Dnme eksenlerinin paralel olduu mekanizmalardr. Di dorultular da

dikkate alndnda
Dz aln dili ark mekanizmalar ve
Helisel aln dili ark mekanizmalar olarak ikiye ayrlr.

Snflandrma Aln Dili ark Mekanizmalar
Dililerden birinin di says sonsuza gtrlrse bu diliye ait yuvarlanma

dairesi bir doru halini alr. Bu dorunun bir paras kullanld takdirde
ortaya kan diliye ubuk dili ya da kremayer denir.
Dz dili kremayer Helisel kremayer

Snflandrma Konik Dili ark Mekanizmalar
Kesien eksenler arasnda ina edilmi mekanizmalardr.
Dz konik dili ark Helisel (Eik dili) Spiral (erisel dili) konik
mekanizmas konik mekanizma dili ark mekanizmas

Snflandrma Vida Mekanizmalar
Aykr eksenler arasndaki ina edilen mekanizmalar vida mekanizmalar grubunu
oluturur. Bunlarda eksenlerin konumuna bal olarak ya tam bir vida hareketi ya
da vida hareketinin yuvarlanma hareketi ile kombinasyonu sz konusudur. Bu
gruptaki mekanizmalar spiral dili ark mekanizmas , sonsuz vida mekanizmas ve
hipoid mekanizmas dr.

Snflandrma Planet Mekanizmalar
Eksenleri mekanda hareketli mekanizmalardr.

ok kademeli dili mekanizmalar
Nispeten byk evrim oranlar gerektiinde, baz dililerde bunun
tek kademede yaplmas imalat zorluu, arlk ve hacim asndan
pratik olmaz. Bunun yerine, kademelendirme yaplr.

Toplam evrim oran
Ardk tertipte dililer

Toplam evrim oran
Ayn mile bal dililer

ALIN DL ARK MEKANZMALARI
Birbirine paralel iki eksen arasnda kullanlan mekanizmalara
aln dili ark mekanizmalar denir.
Dz ve helisel olarak ikiye ayrlan bu mekanizmalarda dilileri
kesen ve eksenlerine dik olan dzleme veya buna paralel
dzlemlere aln dzlemi denir.
Aln dzleminde yaplacak bir inceleme, geometrik ve
kinematik zellikler bakmndan temelde ikisi arasnda bir fark
olmadn gsterecektir.
Bu nedenle, aada dz aln dililer ve bunlarla oluturulan
mekanizmalar hakknda verilecek birok bilgi helisel dililer iin
de geerli olacaktr.

DZ ALIN DL ARK MEKANZMALARI
Yuvarlanma Daireleri
ster dz isterse helisel olsun bir ift dili ile oluan
mekanizmada alma srasnda birbiri zerinde kayma
olmadan yuvarland varsaylan daireler yuvarlanma
daireleridir.
aplar bu dairelerin aplarna eit iki silindir, dili ark
mekanizmasnn iine gmlm olarak dnlebilecek ve
kinematik olarak dili mekanizmasna edeer olan srtnmeli
ark mekanizmasnn arklarn temsil eder.

Yuvarlanma daireleri
zerinde her iki dilinin evre
hzlarnn eit olmasndan
hareketle
rw1 1 rw 2 2
1 n1 z 2
i
2 n 2 z1
evrim oran

Dili mekanizmasnn eksen aral a ile gsterilirse
a rw1 rw 2 rw1 (i 1)
1
Buradan yuvarlanma dairelerinin yaraplar r w1 a
i 1
i
Grld gibi, yuvarlanma daireleri yalnz evrim oranna rw 2 a
i 1
deil ayn zamanda eksen aralna da baldr.
Ayn dili ark ifti, biraz daha farkl bir eksen aral olacak
ekilde yerletirilirse (monte edilirse) yeni bir ift yuvarlanma
dairesi ortaya kar.
Yuvarlanma dairelerinin tek tek dililere deil, bir ift diliden
oluan mekanizmaya ait daireler olduu hususu gzden
karlmamaldr.

Taksimat Dairesi, Taksimat
Di ba ve di dibi daireleri dnda, bir baka zel daire daha tanmlanmtr. Bu

daire dililer iin referans olma zelliini tar ve buna taksimat dairesi denir. ap d0
ile gsterilen taksimat dairesi zerinde yay uzunluu olarak bir di ve bir di
boluundan oluan uzunlua taksimat (p) denir.
Modl kavram
Modl deerleri DIN 780 e gre

standartlatrlmtr.

Modl
Modln birimi mm dir ve deerleri tamamen standarttr.
Modln dili
geometrisi ve
boyutuna etkisi

Kavrama Durumu
Mekanizmada bir di iftinin temasnn balangcndan
ayrlmalarna kadar geen sre iindeki duruma kavramada
olma durumu (in mesh) denir.
Aln dzleminde bir di ifti iin bir kavramaya giri, bir de
kavramadan k noktas sz konusudur.
Kavrama sresince, aln dzleminde profillerin birbirine temas
eden noktalarnn sabit dzlemdeki geometrik yeri olan eriye
kavrama erisi denir
Dilerin kavramaya girmesi ve

kavramadan kmas

Kavrama Erisi
Mekanizmada dzgn hareket

iletimi, 1/2 orannn kavrama
boyunca sabit kalmas demektir. Bu
zellie sahip profil iftleri e
alabilen profillerdir.
Yuvarlanma daireleri belli olan bir
mekanizmada dililerden birinin
profili bilindii takdirde,
1/2=sabit koulundan hareketle
kavrama erisi nokta nokta izilebilir
veya hesaplanabilir.
Bu durumda, ayn kavrama erisi
dier profil iin de geerli
olacandan dier profil de izilebilir
veya bulunabilir.

Temasta bulunan
bir di ifti

Dili Ana Kanunu
CO1T1 ve CO2T2 genlerinin benzerliinden
hareketle
1=2=
Temas noktasnda dililerin evre hzlar
srasyla
Vp1=1.rp1 ve Vp2=2.rp2
Bu hzlarn normal zerindeki bileenleri
eit olmaldr.
Vp1 cos( 1 ) Vp2 cos( 2 )

evre hzlar asal hzlar cinsinden yazlrsa
1 rp2 cos( 2 )

2 rp1 cos( 1 )

Dili Ana Kanunu
1 rp2 cos( 2 )

2 rp1 cos( 1 )
O1T1P ve O2T2P dik genleri

dikkate alndnda
rp1 rt1 / cos( 1) rw1 cos / cos( 1)
rp2 rt 2 / cos( 2 ) rw 2 cos / cos( 2 )
Bunlar bantda yerine konursa
1 rw 2
sabit
2 rw1

Dili Ana Kanunu
Ortak normalin yuvarlanma noktasndan getii varsaym ile
kinematik olarak dzgn hareket iletimi anlamna gelen
1/2=sabit sonucu bulundu. Bu varsaym ve sonucu dikkate
alnarak, e alabilme zelliine sahip di profilleri iin u
genel koul ortaya kar:
Kavrama sresince her an iin di profillerinin temas

noktasndaki ortak normal yuvarlanma noktasndan
gemelidir.
Bu koula dili ana kanunu veya dili temel kural denir.

Dilerin birbiri zerindeki
hareketi
Teet zerindeki hzlar w ile
gsterilsin.
ekilde gsterilen genlerin
benzerliinden
w1 T1P T1P
, w1 1 rp1 1 T1P
v p1 rp1 rp1
Ayn ilemler ark iin de yaplrsa;
w 2 2 T2P
w1-w2
Dilerin birbiri zerindeki
hareketi
O1T1C ve O2T2C genleri benzerliinden
T1P PC T2P PC

O1C O 2C
w2
T2P
2
w1
T1P
1
Denklem dzenlenirse
w1 w 2 PC (1 2 )
Dilerin birbiri zerindeki hareketi

kaymal yuvarlanmadr.
w1-w2
Dili profillerinin
elde edilmesi
izim ile e profilin bulunmas
Bir mekanizmada evrim oran ve eksen
aral belli ise yuvarlanma daireleri de
belli olacaktr.
nce, profili bilinen diliye ait kavrama
erisi izilir.
Bu eri ayn zamanda dier diliye de ait
kavrama erisi olacaktr.
Dier taraftan, 1/2=sabit olma
koulundan hareketle ayn zaman
aralnda yuvarlanma daireleri zerinde
eit miktarda yol alnaca dikkate
alndnda dier profil de nokta nokta
elde edilir. Makina Elemanlar II - Dili arklar
Dili arklarda Kullanlan Profiller
Sikloid
Dndren elemann ark olduu
yani hz arttrc olarak kullanlan
ok byk evrim oranl
mekanizmalarda srtnmeden
kaynaklanan kilitlenmeleri
engelleyebilmek iin sikloid di
profili evolvent profile tercih edilir.
Mekanik saatler; gnmzde baz dili ya pompalar,

vidal kompresrler ve fleyiciler .
Sikloid profilde kavrama erisi

Wildhaber-Novikov Bu dzlemde
iki profilin
Di profili olarak daire yay anlk temas
sz konusudur.
kullanlmtr
Kavrama erisi
bir noktadan
ibarettir. Dz
dili ark
olarak
almas
mmkn
olmadndan
yeterli
kavrama
orannn
salanmas iin
helisel dili
olarak
yaplmalar
gerekir.
Evolvent
Gnmzde kullanlmakta olan dililerin hemen hemen tamamnn profili
evolvent erisidir.
Evolvent, sabit bir daire (temel daire) zerinde yuvarlanan bir dorunun
zerinde bulunan bir noktann dzlemde izdii yar sonsuz eridir.

Evolvent profilli dili

Evolvent Fonksiyonu
ekilde grld gibi bu evolventlerin birinin zerindeki bir P noktas
dikkate alndnda AT yay PT doru parasna eit olmak durumundadr.
Buradan hareketle:
rb ( ) rb tan
tan inv
tan - fonksiyonuna evolvent

fonksiyonu ad verilmitir ve inv
eklinde gsterilir

Evolventin zellikleri
Temel daireye izilen teet evolventi kestii
Temel daire taksimat, pb noktada evolventin normalidir.
AD AC yay
Ana doru tarafndan kesilen iki
komu evolvent arasndaki uzakla
kavrama taksimat denir ve o da
temel daire taksimatna eittir
Ana doru, komu

evolventlerin de ortak
normalidir. P noktasnda
evolventin erilik yarap,
PT doru parasna eittir ve
bu erilik yarap rp.sin
olacaktr.

Evolvent Dili Elde Edilmesi

Evolvent Dili Mekanizma

Di profili olarak evolvent
Evolvent
profilde
kavrama erisi
bir doru olur.
Deienler:
a0, , dw, C
ekillerdeki dik genlerin benzerliinden

w : e alma kavrama as
rw2/ rw1= rb2/ rb1=i olduu kolaylkla grlebilir.
cosw = rb1/ rw1= rb2/ rw2 Dililer hangi eksen aralna monte edilirse edilsin
profillerin ortak normalinin (kavrama dorusunun)
merkezler dorusunu kestii C noktas yuvarlanma
noktasdr. Makina Elemanlar II - Dili arklar
Eksenler aras mesafedeki deiim

Kavrama Dorusu

Dili ark geometrisi
= 20
Kavrama as
Dili ark geometrisi
Yuv. dairesi dw2

= 20 Kavrama as
C
Yuvarlanma dairesi dw1

Evolvent ubuk Dili Kremayer
Evolvent profilli dilinin di says sonsuza gtrlrse evolvent ubuk dili

elde edilir. lgin bir sonu olarak bu dilinin profilinin bir eri deil bir
doru olduu grlr ve diler trapez eklini alr.
Taksimat dorusu zerinde di kalnl

ve di boluu birbirine eittir.
0 ile gsterilen aya imalat

kavrama as veya ksaca kavrama
as denir ve bu a evolvent profilli
dililerde belirleyici byklklerden
biridir.
Dz ve helisel ubuk dililer

Taksimat dairesi, temel daire
ekil dikkate alnrsa
Temel
rb
r0 daire
cos 0
Taksimat
malat kavrama
dairesi
as
malat kavrama as iin

ounlukla 20 lik standart deer
kullanlr. Daha nceleri 14,5,
15, 25 ve 30 gibi deerler de
kullanlmtr.

malat kavrama asnn di geometrisine etkisi

Takm Dili Koulu
Evolvent profilli dililerde kavrama erisinin bir doru olmas, bu dorunun
yuvarlanma noktasna gre simetrik olmas anlamna gelir ve bunun sonucu
olarak herhangi iki evolvent profilli dilinin yalnz birer evolventleri dikkate
alndnda dzgn hareket iletimi koulunu yerine getirmeleri gerekir.
Ayn anda birden fazla profilin temasta olabilmesi istei de dikkate
alndnda u nemli sonu kar; Temel daire taksimatlar eit olan
evolvent profilli dili arklar e alabilir.
Bu zellie takm dili zellii denir.
Bir grup evolvent profilli dili temel daire taksimatlar eit olmak koulu ile
ikier ikier eletirilerek eitli mekanizmalar oluturulabilir.

Referans profil
Yuvarlanma metoduna gre imal edilmek koulu ile bir grup
evolvent profilli diliden herhangi biri teorik olarak dierlerinin
kesici takm olabilir.
Bu kesici takm olarak kullanlan dilinin bir ubuk dili olmas
da mmkndr.
Byle bir kesici takm kullanlarak imal edilecek btn dililer
kendi aralarnda eletirilebilirler.
Buradan, ubuk dilinin evolvent profilli dili arklar iin
referans olabilme zellii ortaya kar.

Di Ykseklii ile lgili Oranlar
alma ykseklii byk bir ounlukla standart bir deer
olarak modln iki katdr.
Diin gvdeye baland blgedeki gerilme ylmalarn
azaltmak, yumuak bir gei salamak ve kar diin bann di
dibine temasn engellemek iin bir di dibi boluu braklr.
Bu boluk iin de 0,167.m ile 0,3.m arasnda deerler
kullanlmakla birlikte 0,2.m ve 0,25.m en fazla kullanlan
deerlerdir.
ha=ya.m
ya ounlukla 1 dir
hf=yf.m
yf iin 1,2 veya 1,25
standart deerleri
kullanlr
Alttan Kesme
ekildeki baz dilerde grlen ve di dibine yakn blgede ortaya
kan ve yuvarlanma metoduna gre imalatta, yaplmakta olan
dilinin dip ksmnn oyulmas eklindeki olaya alttan kesilme
veya alttan kesme denir.
Bunun nedeni, dili ark eklindeki takmn di ba dairesinin
(ubuk dili eklindeki takm iin di ba dorusunun) kavrama
dorusunu temel daireye teet olduu T noktasnn dnda
kesmesidir.

Alttan Kesme
Dililerin di ba dairesi
hibir zaman kavrama
dorusunu T1 ve T2
noktalar dnda
kesmemelidir.

Alttan Kesme
Alttaki ekil alttan kesilme olmayan en kk di sayl, profil
kaydrmasz bir dilideki durumu gstermektedir. ekildeki
durumda takmn ba dorusu temel daireyi kavrama
dorusunun temel daireye teet olduu T noktasnda
kesmektedir. Bu snr durum iin
haP r0 rb cos 0 r0 (1 cos2 0 )
hap ayn zamanda

haP yaP m
r0=m.z/2 yazlarak iki denklem

dzenlenirse, alttan kesme
olmayan en kk di says
2 y aP
z min
sin2 0

Alttan Kesme
Takmn ba yksekliini belirleyen yaP
boyutsuz says ounlukla ok kullanlan
standart deerler olarak 1,2 veya 1,25 dir.
malat kavrama as iin 0=20 lik
standart deer kullanld takdirde
haP=1,2.m ve haP=1,25.m iin en kk di
says srasyla 20 ve 21 bulunur.
Gerek takmlarn ba ksmlarnn keleri
yuvarlatlmtr.
Bu, alttan kesmede oyulan ksmn biraz
klmesine ve ek olarak biraz daha uygun
bir kavak erisi olumasna imkn verir.
Keleri yuvarlatlm takmlarla alttan
kesilmesiz en kk di says pratik olarak 2 y aP
17 dir. Uygulamalarda bir miktar alttan z min
sin2 0
kesmeye izin verilerek 0-dililerinde en
kk di says 14 olabilir.
Alttan Kesilme

Alttan kesmenin etkisi

Dz Aln Dili Mekanizmalarnda Profil Kavrama Oran
Bir dz aln dili ark mekanizmasnda bir di iftinin temasa
getii andan itibaren ayn di iftinin ayrlmasna kadar geen
sre iinde yuvarlanma dairelerinden herhangi biri zerinde
alnan yol lw ile gsterilirse profil kavrama oran
lw

pw
pw , mekanizmaya ait yuvarlanma taksimat.
Doal olarak, bir di ifti ayrlmadan geriden gelmekte olan di
ifti temasa gemelidir. Bu, hareketin sreklilii iin gereklidir.
>1 olmaldr

Evolvent Profilli Aln Dili
Mekanizmalarnda Profil
Kavrama Oran
P1P2 Kavrama ktas
lk l l l k1 l k 2
k1 k 2
pb pb m cos w
lk1 ra22 rb22 rw2 2 rb22
lk 2 ra21 rb21 rw21 rb21
ra22 rb22 rw2 2 rb22 ra21 rb21 rw21 rb21

pb

Tekil Kavrama Noktalar

Dili arklarda tashih
Standart kavrama as ve byklkler, bir sre iinde istenen
yksek g ve iletme emniyeti isteklerine cevap veremez hale
gelmitir.
En uygun di formu, dili arktan istenen zellikler bilindii
takdirde belirlenebilir.
Balangtaki amac alttan kesilmenin nlenmesi olan tashih
yntemleri zaman iinde ok gelimitir.
Uygun tashih yntemleri ile dili arklarn yk tama
kabiliyetleri 1,22 kat arttrlabilir.
Planet mekanizmalarndaki montaj artlarn ancak tashih
yaparak salamak mmkn olmaktadr.

Tashih yaplrken dikkat edilecek hususlar
1. Bir evolvent dili iftinde
di ba ykseklikleri (ha)
snrldr. Dililerin di ba
daireleri kavrama
dorusunu n ve N noktalar
dnda kesemez.
Buna gre
z 2
z1 z 2
2
z1

(ha1 )max m cos 0
1
sin 0
2 2 2

z 2

2
z2
z z
(ha 2 )max m cos 0
2 1 2
sin 0
2 2 2


2. Kavrama oran >1 olmaldr. Pratikte dz aln dililerde

=1,081,10 tercih edilir.
ra22 rb22 rw2 2 rb22 ra21 rb21 rw21 rb21

pb

3. Dilideki aktif profil mmkn olabildii kadar byk ve uygun

blgede olmaldr.
Aktif profil, evolventin

almaya itirak eden
ksmdr. Evolventin temel
daireye yakn ksmlarnda
erilik yarap ok kld
iin buradaki Hertz
gerilmeleri ok byk olur.
Ayrca, bu noktalardaki
kayma hz da byk olduu
iin anma artar

4. Yksek gl ve hzl dili ark mekanizmalarnda tashih ya e

di dibi mukavemeti ynnde veya minimum anma meydana
getirecek ynde gelitirilmelidir.
5. Di ba geniliinin bir minimum deerin altna inmemesi

gerekir.
Serletirilmi dililerde di ba kalnl
Byk modllerde 0,25.m
Kk modllerde 0,4.m
den daha kk olmamaldr.

Tashih Yntemleri
1. Kavrama asn deitirmek
Evolvent profilli dililerde byk dilinin di ba dairesi
kavrama dorusunu hi bir zaman, bu dorunun temel daireye
teet olduu nokta dnda kesmemelidir. Aksi halde, byk
dilinin di ba noktas, kk dilinin aktif profilini keser ve
di dibini zayflatr (alttan kesme). Snr durumda z1
sin

2
y
2
0 aP
z2 2
z
2 y aP y aP 1 sin2 0
Byk dilide di says -> z1 2
sin2 0
Kavrama as (0), Minimum di says (zmin), pratik

15 25
20 14
25 9
30 7
Tashih Yntemleri
1. Kavrama asn deitirmek
Kavrama oran 0n en byk deerlerinde dahi yeterli
dercede byktr. Ancak 0>25 halinde di saylar snr
deere inmeden di ba ok sivrilemektedir.
0=30 de z=14 iken di ba kalnl 0,25.m n altna
inmektedir.
0n bytlmesi ile di taban genilii, dolays ile dili
mukavemeti de artar

Tashih Yntemleri
2. Di yksekliinin deitirilmesi
Di ykseklik faktrnn (yaP) standart deerden byk veya
kk alnmas, snr di says ve kavrama orann deitirir.
yaP<1 Tknaz dili zmin
yaP>1 Uzun dili zmin
Bu tr tashih sadece A.B.D. de snrl olarak uygulama alan

bulabilmitir.

Tashih Yntemleri
3. Di kalnlnn deitirilmesi
ok ender olarak uygulanan bir tashih

yntemidir. zel olarak diin tek tarafl
ilenmesini gerektirir

Tashih Yntemleri
4. Profil kaydrma
En ok kullanlan tashih yntemidir. Bunun nedeni ilemin
standart dililerde kullanlan takm ve makinalarla
yaplabilmesidir.
Bu yntemin esasn, evolvent profilli dililerde sistemin
kinematik durumuna tek etkenin temel daire olmas, yani
temel daire merkezlerinin birbirlerine gre eitli konumlara
getirilebilmeleri tekil eder.
Bu ekilde, iki temel daireye ait evolventleri eitli ksmlarnda
birbirleriyle dili ana kanununa uygun olarak e altrabiliriz.

Profil Kaydrlm Dililer
Standart takm yerletirmesi ile kesme ilemi. Bu ekilde
kesilen diliye 0-dilisi denir.
Bu durumda taksimat dairesi zerinde yay uzunluu olarak di

kalnl ve di boluu birbirine eittir.
Standart takm yerletirmesi ile kesme ilemi. Bu ekilde
kesilen diliye 0-dilisi denir.
Bu durumda taksimat dairesi zerinde yay uzunluu olarak di

kalnl ve di boluu birbirine eit, yani s0=e0=p/2 olur.

Pozitif profil kaydrma iin takm yerletirmesi; X=Lk/m>0
(+) dili
Profil kaydrma
oran
Lk
X
m
Bu durumda s0=ep ve e0=sp olur.

Negatif profil kaydrma iin takm yerletirmesi; X=Lk/m<0
(-) dili
Profil kaydrma
oran
Lk
X
m
Bu durumda s0=ep ve e0=sp olur.

Profil Kaydrmann Etkisi

Profil Kaydrmann Etkisi

Profil kaydrma faktr ve di saysnn di
geometrisine etkisi
Profil kaydrma, ayn
evolventin farkl
blmlerinin
kullanlmasna imkn verir.
Doal olarak, dilerin
toplam ykseklii ve
alma yksekliinin ayn
kalmas istenirse, profil
kaydrmal dililerin di
ba dairelerinin aplar da
0-dililerine gre bir
miktar farkl olacaktr.

Sivri Tepe
Pozitif profil kaydrma ile kk di sayl dililerde alttan kesme nlenebilir
ve eilmeye kar mukavemeti arttrlm dililer elde edilir. Daha kk di
saylarnn kullanlmas mmkn olur. Ancak, kk di sayl dililerde
pozitif profil kaydrma ile di dibi mukavemeti arttrld halde di ucunda
sivrileme ortaya kar. zellikle sertletirilmi dililerde di bandaki di
kalnlnn 0,4.m den daha kk olmas tavsiye edilmez.

Di kalnlklar
s0, ubuk dili eklindeki takmla kesme ileminde profil kaydrmal durum iin
takmn imalat taksimat dorusu zerindeki di boluuna eit olmak
durumundadr.
p m
e 0 p s 0 m 2 X tan 0
s0 2 X m tan 0 2 X m tan 0 2
2 2
so di kalnln s0 2 s0
0
gren merkez a r0 mz
2 s0 Temel daire zerindeki

sb 2 inv 0 rb
mz di kalnl
rb= rx.cosx = r0.cos0

B1B2 yayn gren merkez a
o+2.(inv0 - invx)
s
s x 2 rx 0 inv 0 inv x
m z
2 rx
ex sx
z
Kiri olarak di kalnlnn llmesi
x= sx/ rx yazlrsa kiri olarak di kalnl
s x 2 rx sin( x / 2)
llen kiriin di bandan uzakl
da
hx rx cos( x / 2)
2

Temel daire taksimatnn llmesi
Ardk iki lm alnrsa
Buradan modl
ekilden kavrama as

Dililerde boluk
Yan boluk
Radyal boluk

dililerde di boluu ve di kalnl
dililerde di kalnlnn yerini di boluu alacaktr.
Aktif profilleri dikkate alndnda bir i dilinin geometrisi ile
bu i dilinin iini dolduran evolvent profilli d dilinin
geometrisi arasnda hibir fark yoktur.

Profil Kaydrmal ve Kaydrmasz Dililerle
Yaplabilen Mekanizmalar
0-mekanizmas:
Taksimat daireleri teet olarak monte edilen iki sfr dilisinden
oluan mekanizmaya 0-mekanizmas denir.
Taksimat daireleri ayn zamanda mekanizmann yuvarlanma
daireleri olur.
d01 d02 m
a a0 ( z1 z 2 )
2 2
da1,2 m(z1,2 2)
E alma kavrama as w , imalat kavrama as 0 a eit olur.

0=20 ve dililerin alma ykseklii de 2.m ye eit alnd takdirde bu
mekanizmaya standart mekanizma denir.

V-0 mekanizmas:
Profil kaydrma oranlarnn cebrik toplam sfr yani X1+X2=0
olmak koulu ile biri pozitif dieri negatif profil kaydrmal iki
diliden oluan mekanizmadr.
Dililer yine taksimat daireleri teet olarak monte edilir.
Taksimat daireleri teet olarak monte edildiinden a=a0 ve
w=0 olacaktr.
Di ba dairesi aplar ise takm yerletirilmesindeki
kaydrmann iki kat kadar deitirilmelidir.
da 1,2 d0 1,2 2( ya X1,2 ) m

V-mekanizmas:
X1+X2 0 olmak zere iki dili arktan oluan mekanizmaya V-
mekanizmas denir.
ki trl V- mekanizmas sz konusu olabilir.
1) Yan Boluklu V- Mekanizmas

2) Yan Boluksuz V- Mekanizmas

Yan Boluklu V- Mekanizmas
Eksen aral takm yerletirmesindeki kaydrmalarn cebrik
toplam kadar arttrlr.
z1 z 2
a a v1 a 0 ( X1 X 2 )m m ( X1 X 2 )
2
E alma kavrama as
d01 d02
cos w cos 0
2a
e w 2 s w1
Bu tr bir yan boluun sorun karmad cb
cos w
uygulamalarda bu ekilde kullanm
mmkndr

Yan Boluksuz V- Mekanizmas
Yan boluun istenmedii durumlarda dili
mekanizmalarndaki eksen aral biraz kltld, yani
dililer birbirine biraz yaklatrld takdirde yan boluk
ortadan kalkar.
Bu durumda yeni bir yuvarlanma dairesi ifti ve yeni bir yeni
bir e alma kavrama as ortaya kar.
pw=sw1+sw2

2 X1 tan 0
s w1 2 rw1 2 inv 0 inv v
z1

rw1 r w 2 p w a v cos 0

r01 r02 p a 0 cos v
2 X 2 tan 0
s w2 2 rw 2 2 inv 0 inv v
z2

Yan Boluksuz V- Mekanizmas
E alma kavrama as
2 ( X1 X 2 )
inv v tan v v tan 0 inv 0
z1 z 2
Boluksuz eksen aral

cos 0 m cos 0
a v a0 ( z1 z 2 )
cos v 2 cos v
Di ba ksaltmas
da 1,2 d0 1,2 2( y a X1,2 )m 2a
ya=1 olan standart dililer iin

da1,2 m(z1,2 2 2X1,2 ) 2a

Di saylar srasyla z1=12 ve z2=25 olan bir dili iftinin
0-mekanizmas durumu
X1=X2=0
w=0=20
=1,28

V-0 mekanizmas durumu
X1= - X2=0,5
w=0=20
=1,43

boluksuz V- mekanizmas durumu. Di balarnda bir
miktar ksaltma yaplmtr.
X1=X2=0,5
w=25,15
0=20
=1,19

Profil Kaydrmann Avantajlar
Alttan kesilme olmayan kk di sayl dililerin
yaplabilmesine imkn vermesi,
zellikle pinyonlarda pozitif profil kaydrma ile di kalnlnn
arttrlabilmesi ve buna bal olarak di dibi mukavemetinin
ykseltilmesi,
Di evolventinin erilik yarap daha byk olan blmnn
kullanlmas ve bu yolla temas zorlanmalarnn azaltlmas,
Alttan kesilmesiz pinyonlar ile profilin aktif blmnn
uzatlmas suretiyle kavrama orannn bytlmesi,
Belirli bir eksen aralna yerleebilen mekanizmalar
yapabilmeye imkn vermesi eklinde sralanabilir.

Dz Aln Dili ark Mekanizmalarnda
Di Kuvvetleri

Dz Aln Dili ark
Mekanizmalarnda Di Kuvvetleri
Mekanizmada temasta olan dilerin birbirine uyguladklar yk,
di geniliine yaylm bir yayl yktr. Bu yayl ykn
bilekesine normal kuvvet denir ve Fn ile gsterilir.
Ft Md1 / rw1 Md2 / rw 2 Md1 Fn rb1 Ft rw1 , Md2 Fn rb2 Ft rw 2
Fn Ft / cos w
Fr Ft tg w Fn sin w

HELSEL ALIN DL ARK
MEKANZMALARI
Taksimat silindirleri zerindeki helislerine ait eim (helis) alar birbirine
eit olmak zere bir sa helisli dili ile bir sol helisli diliden oluan
mekanizma, dz dililere benzer ekilde paralel eksenler arasnda
kullanlan bir dier mekanizmadr.
Kavrama orannn ikiden byk, ok zaman olduka byk olmasnn bir
sonucu olarak helisel mekanizmalar geometrik sapmalara daha az
duyarldr ve zellikle yksek hzlarn sz konusu olduu uygulamalarda
kullanlr.
evre hzlar 200 m/s yi bile aan zel helisel mekanizmalar yaplmtr.
Bu mekanizmalarda diler kavramaya btn genilikleri ile deil, bir
kenarlarndan itibaren tedricen girdiklerinden dz dililere gre daha az
grlt olutururlar.

Helisel Aln Dili arklar

Helisel Aln Dili Geometrisi
Aln dzleminde helisel dili ile dz dili arasnda prensip olarak hi bir fark
yoktur.
Aln dzlemindeki geometri eksen istikametinde kaydrlrken ayn
zamanda dndrlrse helisel dili ortaya kar.
Profilin herhangi bir noktas eksen istikametinde takip edilirse bir helis
erisi izilmi olur.
Profil zerindeki farkl noktalar iin ayn ey yapldnda ayn helis admna
sahip fakat helis alar farkl olan helisler izilecektir.

Aln dzlemindeki geometri eksen istikametinde kaydrlrken ayn zamanda
dndrlrse helisel dili ortaya kar. Profilin herhangi bir noktas eksen
istikametinde takip edilirse bir helis erisi izilmi olur.
Profil zerindeki farkl noktalar iin ayn ey yapldnda ayn helis admna
sahip fakat helis alar farkl olan helisler izilecektir.
Profil zerindeki her nokta iin helisler izildiinde bunlarn bir helikoid yzeyini
taradklar grlr.

Aln modl Aln taksimat
mt p t /
d0 z p t / z m t
Normal taksimat
p t pn / cos 0 , pn p t cos 0
Eksenel taksimat
p x pn / sin0
Normal modl
mt mn / cos 0

Helisel dilide aln ve normal dzlemler

p t pn / cos 0 , pn p t cos 0
Aln dzlemi Normal Dzlem

Evolvent Profilli Helisel Dililer
Helisel dilinin diinin aln dzlemindeki profili evolvent olduu
takdirde bu dzlemde bir temel daire olacaktr.
Yine, aln dzlemindeki profil iin imalat kavrama as t ile
gsterilirse temel dairenin (temel daire eksen istikametinde
geniletildiinde temel silindirin) ap
cos t
db d0 cos t z m t cos t z mn
cos 0
Temel daire taksimat

cos t
p b db / z p t cos t p n
cos 0

Edeer di says
A noktasnda kesit elipsinin

erilik yarap rn=r0/cos20 dr.
a 2 (r0 / cos 0 )2 r0
rn
b r0 cos2 0
zn mn r0
rn
2 cos2 0
2 rn 2 r0 2 z mn
zn
mn mn cos2 0 mn cos2 0 2 cos 0
z
zn z e
cos3 0

Helisel ubuk Dili
Normal kesitteki imalat

kavrama as ile aln
dzlemindeki imalat kavrama
as arasndaki iliki
tan n0
tan t
cos 0

Helisel Dililerde Di Kalnl
Dz aln dililere benzer ekilde yaplr

Taksimat dairesi zerinde di kalnl
pt mn
s t0 2 X mn tan t ( 2 X tan n0 )
2 cos 0 2
Herhangi bir rx yarapndaki bir daire zerinde di kalnl

s0
st x 2 rx inv t inv x )
d0
cosx=d0.cost/2rx ile x as bulunabilir

Profil Kaydrlm Helisel Dililer ve
Bunlarla Yaplan Mekanizmalar
Aln dzlemindeki iz dm dikkate alndnda olay dz aln
dililer iin gsterilenlerle tamamen ayndr.
Aln dzlemi esas alndnda bu dzlemdeki geometri, profil
kaydrma oran X.cos0 olan bir dz dili gibidir.
Helisel dililerle de dz dililerde olduu gibi 0-, V-0 ve
boluklu ve boluksuz V-mekanizmalar yapabilmek
mmkndr.
Boluksuz eksen aral ile ilgili hesaplar aln dzleminde
yaplabilir.
Helisel dili bu dzlemde, modl mt, imalat kavrama as t
ve profil kaydrma oran X.cos0 olan bir dz dili gibi
dnlebilir.

Helisel Aln Dili ark
Mekanizmalarnda Kavrama Oran
Helisel mekanizmada kavrama oran dz dili mekanizmaya
gre olduka byktr.
Bu mekanizmada profil kavrama oranna ek olarak bir adm
kavrama oran da sz konusudur.
AC yay uzunluu, aln

dzlemindeki yuvarlanma
taksimat olan pw ye blnd
takdirde toplam kavrama oran
elde edilecektir

Adm kavrama oran
b tan w

pw
0- ve V-0 mekanizmalarnda
pw=pt=pn/cos0=.mn/ cos0 dr
b tan 0 b sin0

mn / cos 0 mn

b tan 0 b sin0

mn / cos 0 mn
Toplam kavrama oran

Profil kavrama oran. Aln

dzlemi iin dz dililerde
olduu gibi hesaplanr
Helisel dili temas durumu

Mekanizmasnda Di Kuvvetleri
Dz aln dililerden farkl

olarak bir eksenel kuvvet
oluur

Mekanizmasnda Di Kuvvetleri
Fr Fn sinn0 Ft tan n0 / cos 0
Fe Fn cos n0 sin0 Ft tan 0 Ft Md1 / r01 Md2 / r02

Helisel Dilide Eksenel Kuvvetin Yn

Ok dili mekanizmalar
Byk gler aktaran

bir dili kutsundaki ok
dili

ALIN DL ARK MEKANZMALARINDA
SRTNME KAYIPLARI
Aln dili mekanizmalarnda srtnme kayplarnn

kaynaklar;
Dilerin temasnda izafi kaymadan ileri gelen kayplar,

Mekanizmadaki yataklarda ve szdrmazlk
elemanlarnn temas yzeylerindeki kayplar
Srkleme kayplar, yani dnen elemanlarn
evrelerindeki yalama yan ve pay az da olsa
havay srklemesi ile ortaya kan kayplar

SRTNME KAYIPLARI
dW1 Fdi Vk dt
Temas noktasndaki kayma hznn,

statik halde di kuvvetinin ve anlk kayp
gcn kavrama ktas boyunca
deiimleri (=sabit varsaym ile).
Sv filmin oluabilecei koullara

sahip aln mekanizmalarnda di
srtnmelerinden kaynaklanan
kayplar genel olarak %1 den
kktr.

SRTNME KAYIPLARI
Srtnme kayplar zerinde en etkili parametre temas noktasnn

eksantrikliidir. Dililerin di saylarnn arttrlmas eksantrikliin
alabilecei en byk deeri snrladndan srtnme kayplarn kayda
deer lde drr. Yksek hzl mekanizmalarda di saylarnn byk,
dilerin biraz daha kk olmasnn nedeni budur.
Kavrama ktasnn yuvarlanma noktasna gre simetriklii bozulduka
kayplar artar. Profil kaydrlm mekanizmalarda kavrama ktas simetrik
yaplabildii takdirde bu, kayplar asndan yarar salar.
Kavrama asnn daha byk olmas di normal kuvveti ile g iletimi iin
yararl kuvvet olan teetsel kuvvet arasndaki fark arttrr. Normal
kuvvetin bymesi srtnme kuvvetini bytse de dier taraftan
kavrama asnn bymesi kavrama ktasn ksaltacandan sonuta
kayplarda azalma grlr. Ancak, kavrama asnn etkisi fazla deildir.

SRTNME KAYIPLARI -2
Helisel dililerde normal kuvvet ile teetsel kuvvet arasndaki fark

daha da byk olacandan kayplarn artmas beklenir. Ancak,
helis asnn bymesi aln dzleminde kavrama ktasn
ksaltacandan bu ann kayplar zerinde nemli bir etkisinin
olmad sylenebilir.
Dndren dilinin pinyon veya ark olmasnn kayplar zerinde
kayda deer bir etkisi yoktur.
Profillerin kk ve u blmlerinde yaplacak baz modifikasyonlarla
bu blgedeki temas kuvveti kltlerek kayplar bir miktar
azaltlabilir.

ALIN DL ARK MEKANZMASINDA
DLERN ZORLANMASI
Daha nce belirtilen ve normal koullarda ortaya kmamas gereken
hasarlarn dnda aadaki hasarlar her trl mekanizma iin sz konusu
olabilecek hasarlardr;
1. Tekrarlayan eilme ykleri altnda di dibinden krlma,
2. Tekrarlayan temas gerilmelerinin etkisi altnda ortaya kan yzey yorulmas
ve bunun sonucu olarak pitting anmas eklindeki yzey hasar,
3. Fazla yklenmi dililerde di temasndaki izafi kayma hznn byk olduu
blgelerde ortaya kan youn kaynama anmas eklindeki hasar (yenme
anmas).

ALIN DL ARK MEKANZMASINDA
DLERN ZORLANMASI
Dili hesab iin iki farkl yaklam sz konusudur. Bunlar;
1. Dilere gelen yayl ykn genilik boyunca dzgn daldn
varsayarak dileri birer ankastre kiri gibi dnmek ve statik yk
altnda zorlanmalar temsil eden gerilmeleri hesaplamak eklindeki
yaklam. D ykte olabilecek deiimleri, dilerin yapsndan
kaynaklanan ek dinamik ykleri, yayl ykte olabilecek dzgnszlkleri
ve alma koullarndaki dier bir takm farkllklar baz faktr ve
katsaylarla, dolayl yoldan hesaba dahil etmek eklindeki bu yaklam
gnmzde halihazrda yaygn olarak kullanm sz konusu olan
yaklamdr. Helisel dililerdeki zorlanma, bu dililer dz dililere
benzetilerek hesaplanr. Dililerin hesaplanmas ile ilgili belli bal
standartlarda da bu yaklam esas alnmtr.
2. nceki yaklamda dolayl olarak dikkate alnan hususlar dorudan
hesaba dahil etmeye imkn veren daha karmak modeller ve bu
modelleri esas alan bilgisayar zmlemelerinin kullanld yaklamlar.

Dili arklarn zorlanmas

Di Dibinde ve Temas Yzeyinde deal Durumdaki
Zorlanmalar Temsil eden Nominal Gerilmeler
1. Di Dibinden Zorlanma in Nominal Gerilme

Me Fdi cos hF
sA
hF rA cos tg rB
2 2

Di Dibinden Zorlanma in Nominal Gerilme
Di dibindeki eilme gerilmesi
Me Fdi cos hF
e
We b sF2 / 6
Normal kuvvet, teetsel bileeni cinsinden

Fdi= Ft di/cosw eklinde yazlrsa
Ft di hF hF
cos 6 cos
cos w m 2 Ft di m
e
sF2 b m s 2
b F cos w
6m 2 m
hF
6 cos Ft di
YF m , e YF
sF
2
b m
cos w
m
Form faktr
Form Faktr
Di kuvvetinin di bana
etkimesi durumunda bu form
faktr YFa ile gsterilir.
Di kuvvetinin di bandan etkimesi

durumunda kullanlabilecek form faktr ile
ilgili diyagram. Bu diyagram n0=20, haP=1.mn,
hfP=1,25.mn, fP=0,375.mn olan kesici takmla
kesilmi dililer iindir.

Eilme asndan kritik kesit
Di dibindeki kavak
erisinin di orta dorusu Lewis Parabol
ile 300 lik a yapan
teetlerinin belirledii kesit

Kritik Blge
ekiye zorlanan blgede yzeye teet olarak oluan gerilme ayn
zamanda bir asal gerilmedir
a
s s
YS 1,2 0,13 F F
hF 2F
=YS. e
1
a YS : Gerilme ylma faktr
hF
1,21 2,3
sF

Gerilme Ylma Faktr
Kuvvetin di bandan etkimesi

durumunda gerilme ylma
faktr YSa ile gsterilecektir.
YS nin hesaplanabilmesi iin sF,
hF ve F nin bilinmesi
gerekecektir.
zellikle F nin belirlenmesi
olduka karmak bir incelemeyi
gerektirir.
Di kuvvetinin di bandan etkimesi

durumunda di dibi iin gerilme ylma
faktr ile ilgili diyagram.

Kavrama Oran Faktr
Di iftinin bir yay gibi ekil deitirdii dnldnde, bu yay
temsil eden yaylanma saysnn (rijitliinin) deeri bilindii takdirde
toplam normal kuvvetin di iftleri arasndaki paylam hesaplanabilir
ve bir di iftine o konumda etki eden normal di kuvveti olan Fdi
bulunabilir.
En byk zorlanma, di kuvveti ya di bana ya da st tekil kavrama
noktasna etkidiinde olacaktr.
Di iftleri arasndaki yk paylam ve tekil kavrama noktasnn yeri,
nispeten karmak hesaplar gerektirir.
Fazla ayrntya girilmeden yaplacak hesaplar iin di bandan temas
durumu gz nne alnabilir ve bu noktaya gelen di normal kuvveti
iin kavrama oran ile ilikili bir faktr kullanlabilir.
Bu durumda, bu kuvvet Fdi a = Y.Fn eklinde alnabilir.
Burada Y<1 dir. Makina Elemanlar II - Dili arklar
Di Dibindeki Zorlanma
Statik yk kabul ile

Teetsel kuvvet
Ft di Ft
F0 YF YS YFa YSa Y
bm bm
Dili genilii
Kavrama oran faktr
Modl
Gerilme ylma faktr
Form faktr

Helisel Dililerdeki Durum
Helisel dililerde ayn anda temasta olan di ifti says ikiden byk olacaktr.
Temasta olan di iftlerinin temas izgileri artk eksenlere paralel dorular deildir.
E alan dililer hatasz olsa bile, temas izgileri boyunca yayl ykte de deiim
grlecektir. Buradan, helisel dililerin dilerinin birer kiri gibi dnlemeyecei
ortaya kar. Dilerin artk kiri gibi deil plak gibi dnlmesi gerekeceinden
gerek durumu hesaplara yanstabilmek zlmesi zor, karmak modelleri
gerektirir.
Kavrama oran faktr

0,75
Y 0,25 cos2 0

Helis faktr
0
Y 1
120o

Di Dibindeki Zorlanma
Statik yk kabul ile hem dz hem de helisel

aln dililer iin: Teetsel kuvvet Helis faktr
Ft
F0 YFa YSa Y Y
b mn
Dili genilii Kavrama oran faktr
Normal modl
Form faktr Gerilme ylma faktr

Temas Yzeyindeki Zorlanma in
Nominal Basn
Yzey zorlanmasnn belirlenmesinde genellikle temas yzeyinde oluan Hertz
basnc bir gsterge olarak alnr.
x2
Hertz basn dalm p( x ) p max 1 2
bH
Basncn en byk deeri olan ve ok zaman Hertz basnc
diye anlan basn ile F kuvveti arasndaki iliki
2 F
pH pmax
b bH
1/ 2
1 12 1 22 4 F
b H R e
E1 E 2 b
Nominal Basn-2
nceki sayfadaki bantlar dzenlenirse:
1/ 2

F
pH
Hertz basnc 1 1 1

R e 1 1 1 2 b
2 2

E1 E 2
Poisson oran Elastiklik modl

Re, silindirlerin edeer erilik yarapdr ve aadaki gibi
hesaplanr:
1 1 1 R1 R 2
, R e
R e R1 R 2 R1 R 2
+: d dililer; -: i dililer

Nominal Basn-3
E1=E2=E ve metal malzemeler iin Poisson orann da 0,3 civarnda
olduu dikkate alnrsa:
Hertz basnc F E
p H 0,418
b R e
Dili arklar iin: F=Fn , Fn=Ft/cosw , 1 2 olduu
varsaylrsa ve Ee=2.E1.E2/(E1+E2) kabul ile
R1 rw1 sin w En
R 2 rw 2 sin w En
E e 1 Ft i 1
pH
2 (1 2 ) sin w cos w b d w1 i

Nominal Basn-4
Pratik hesaplar iin, helisel dililerdeki durum dz dililerdekine benzer
varsaylarak hem dz hem de helisel dililer iin kullanlmak zere aadaki gibi
hesap metotlar gelitirilmitir.
Ar yk faktr
Ft i 1 Dinamik
pH ZH Z Z ZE
KA KV yk faktr
d01 b i
Elastiklik faktr
helis as faktr 1/ 2
Yuvarlanma noktas faktr E e
Z cos 0 ZE
1/ 2
2
1/ 2
2(1 )
2 cos b cos wt
Z H

cos t sin wt
2

0- ve V-0 mekanizmalarnda Kavrama oran faktr
1/ 2
1
1/ 2
1/ 2 4 1 ise
2 cos b Z (1 ) Z
ZH
cos t sin t
3
Gerek Zorlanmalar Temsil Eden Gerilmeler
Di dibindeki zorlanmay temsil eden gerilme

F F0 K A K V K F K F
Ft
YFa YSa Y Y K A K V K F K F F em
b mn
deal durum Dinamik faktr

Yk paylam faktr
alma (ar yk) faktr
Di dibi zorlanmas iin yk dalm faktr

(genilik faktr)

Gerek Zorlanmalar Temsil Eden Gerilmeler
Yzey zorlanmasn temsil eden gerilme

p H p H0 K A K V K H K H
Ft i 1
ZH ZE Z Z K A K V K H K H p H em
d01 b i
deal durum Dinamik faktr Yk paylam faktr
alma (ar yk) faktr
Yzey zorlanmas iin yk dalm faktr

(genilik faktr)

KA ar yk (alma) faktr
Kuvvet makinas Dzgn Hafif darbeli Orta darbeli Kuvvetli darbe
(Dndren) Elektrik motoru Trbinler ok silindirli Tek silindirli iten
makinas iten yanmal yanmal motor
(Dndrlen) motor
Dzgn
Jeneratrler, niform ykl
konveyrler, vidal konve- 1,00 1,10 1,25 1,50
yrler, trbo vantilatrler ve
kompresrler
Hafif darbeli
Takm tezgahlarnn ana tahrik
mekanizmalar, krenlerin 1,25 1,35 1,50 1,75
dnme mekan-izmas,
pistonlu pompalar, homojen
olmayan youn-luktaki
malzemelerin kartrclar vb.
Orta darbeli
Kauuk ekstrderleri, ke-sintili
alan kartrclar, hafif 1,50 1,60 1,75 2,00
bilyal deirmenler, aa
ileme makinalar vb.
Kuvvetli darbeli
Zmba, makas, kauuk
hamuru yourucular, demir 1,75 1,85 2,00 2,25
elik haddeleri, ekskavatrler,
ar pompa-lar, ta krclar vb.

KV: Dinamik faktr

K z v i 2
K V 1 1
K2 1

Ft 100 1 i 2
KA
b
K1 K2
DIN 3962 ye gre dili kaliteleri
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Dz dililer 2,1 3,3 5,7 9,6 15,3 24,5 34,5 53,6 76,6 122, 0,0193
5
Helisel dililer 1,9 2,9 5,1 8,5 13,6 21,8 30,7 47,7 68,2 109, 0,0087
1

Genilik Faktrleri
KF ve KH ile gsterilen ve srasyla di dibi ve yzey zorlanmalar iin yk
dalm faktr (genilik faktr) denilen faktrler eitli nedenlerle di
genilii boyunca yk dalmnda ortaya kan farkll dikkate almak iin
kullanlmaktadr.
Nispeten fazla yklenmi dililerde KH 1,25 ve KF 1,2

Yk paylam faktrleri
KF ve KH faktrleri dililerdeki profil ve taksimat hatalarnn
yk paylamn bozucu ve dolays ile di iftinin baz
konumlarnda bu nedenle ortaya kan zorlanma artn
hesaba katmak iin kullanlan faktrlerdir.
Ft
KF ve KH iin tavsiye edilen deerler: K A 100 N / mm iin geerlidir.
b
Dili kalitesi DIN 3961 (ISO 1328)
6 (5) 7 (6) 8 (7) 9 (8)
Sertletirilmi veya yzey Dz dili mek. 1 1 1,1 1,2
sertletirme yaplm
Helisel dili mek. 1 1,1 1,2 1,4
dililer.
Sertletirilmemi veya Dz dili mek. 1 1 1,1 1,2

yzey sertletirme
Helisel dili mek. 1 1,1 1,2 1,4
yaplmam dililer.

Emniyet Gerilmeleri - Didibi
FM
F em YNT Y relT YR relT YX
SF
Emniyet katsays Di dibi mukavemeti iin

byklk (boyut) faktrdr.
Eilme zorlanmas iin dili
malzemesinden standart
referans dilileri kullanlarak
deneylerle elde edilmi olan ve Bal yzey kalite faktr.
pratik olarak srekli mukavemeti elik iin 0,941,07
temsil eden gerilmedir.
Dili malzemesinin bal entik duyarll
faktrdr. elik iin deeri 0,91,15
Sonlu mre sahip (zaman mukavemeti

blgesinde alan) dililer iin dzeltme
katsays. Srekli mukavemet iin 1 dir.

Emniyet Gerilmeleri - Yzey
pH lim
pH em ZNT ZL Z V ZR Z W Z X
SH
Yzey zorlanmas iin
byklk (boyut)
Emniyet katsays
faktrdr.
Yzey zorlanmas iin standart Malzeme ifti faktrdr
referans dililer ile yaplm
Bal yzey przll
deneylerin sonular esas
faktr. 0,81,1
alnarak belirlenmi olan ve
srekli mukavemeti temsil eden
evre hz faktr. 0,91,13
basntr.
Yalayc faktrdr. Deeri
0,871,15 arasnda olabilir
Sonlu mre sahip (zaman mukavemeti
blgesinde alan) dililer iin dzeltme
katsays. Srekli mukavemet iin 1 dir.

Malzeme tr Sembol Kullanm alan ve zellikler FM [N/mm2] pH lim[N/mm2]
Kr dkme demir GG-20 Karmak ark ekillerine, 80 300

GG-25 uygunluk, dk maliyet, kolay 110 360
tala alnabilme, grlt
snmleme
Siyah temper dkm GTS-35 Kk boyutlar iin uygundur. 330 320
GTS-65 Dkme demir ve dkme elik 410 460
arasnda zelliklere sahip
Kresel grafitli GGG40 Byk boyutlar iin de 370 370
dkme demir GGG60 uygundur. Dkme demir ve 450 490
GGG100 dkme elik arasndaki 520 700
zelliklere sahip, alevle ve
indksiyonla sertletirilebilir.
Alamsz dkme GS-52.1 Byk boyutlar iin dkm g 280 320
Dili elik
Yap elii
GS-60.1
St37
(dkm boluklar ve artk
gerilmeler olabilir)
yi kaynak edilebilir.
320
250
380
320
(imalat elii) St50 350 430
Malzemeleri Islah elikleri

St60
St70
Ck-45N Kolay tala alnabilir
410
460
320...400
460
530
430...530
34CrMo4V yi kaynak edilebilir 430...580 530...710
42CrMo4V Kolay tala alnabilir 450...620 580...770
34CrNiMo6V 460...620 590...780
30CrNiMo8V 470...640 600...790
34CrNiMo12.8V 490...650 650...840
Alevle veya Ck45 Uygulanan sl ileme ve dili Di dibi yzeyi
indksiyonla 34CrMo4 arkn boyutlarna bal olarak sert ise 1000...1230
sertletirilmi slah 42CrMo4 bazlarnda di dibi yzeyi de 500...750
elikleri 34CrNiMo6 sertleir. Di dibi yumuak
ise
300...450
Nitrrasyonla yzey 42CrMo4V Nitrrasyon kalnl <0,6 mm,
sertletirme yaplm 16MnCr5V m<16 mm 520...740 780...1000
slah ve sementasyon Nitrrasyon kalnl <0,6 mm,
elikleri m<10 mm
Karbonitrrlenmi C45N Isl ilem nedeniyle dk 460...600 650...750
veya nitrokarbr- 16MnCr5N arplmalar, uygun maliyet 460...640 650...800
lenmi slah ve 42CrMo4V Yksek ekirdek mukavemeti 460...640 650...800
sementasyon elii 34Cr4V m<10 600...900 1100...1350
Tat tekniinde
Nitrrasyon elii 31CrMoV9V Sivri kelerde pah krlmal
Nitrrlenmi halde 31CrMoV9V Nitrrasyon kalnl <0,6 mm, 560...840 1120...1250
14CrMoV6.9V m<16 mm
Sementasyon 16MnCr5 m=20 ye kadar standart semt.
elikleri 15CrNi6 elii. 620...1000 1300...1500
17CrNiMo6 m>16 iin
Makina Elemanlar
m>16 iin II - Dili arklar
Aln Dili ark Mekanizmalarnda
Boyutlandrma Hesab
Dililerin boyutlandrlmas ile ilgili hesap genellikle bir n
boyutlandrma hesabdr.
Bu hesab ounlukla bir kontrol hesab izler.
Zaman zaman dier lleri belli olan bir mekanizmada uygun
di geniliinin aranmas, ya da lleri tam olarak belli olan
bir mekanizmada dililer iin uygun malzemelerin seilmesi
amacyla da hesap yaplabilir.
n boyutlandrma ile ilgili hesaplar, zorlanmalarla ilgili
bantlarn uygun ekilde dzenlenmesi ile modl hesab
ekline sokmak mmkndr.
Konstrktr, baz byklkler ile ilgili seimler yaparak
mekanizmann modln hesaplayabilir.

Aln Dili ark Mekanizmalarnda
Boyutlandrma Hesab
2 Md1 cos 0
mn 3 YFa YSa Y Y K A K V K F K F
z1 F em
Di dibi mukavemetine gre
2 Md1 cos2 0 i 1
mn 3 2 K K K H K H Z 2
Z 2
Z 2
Z 2

z1 pH2 em
A V H E
i
Yzey zorlanmasna gre

Genilik Oran
Genilik oran =b/pn iin tavsiye edilen deerler

Dili kalitesi Yataklama durumu =b/pn
(DIN)
11...12 Kaynak konstrksiyonu hafif esnek kutu 3...4,5
8...9 Motor mili ucuna takl pinyonu olan mekanizmalar 4,5...8
6...7 Her iki tarafnda yataklar bulunan mekanizmalar 6,5...9,5
6...7 Hassas imal edilmi, rijit yataklanm miller zerindeki mekanizmalar 8...11
4...6 ok hassas imal edilmi ve rijit yataklanm miller zerindeki 12,5...19
mekanizmalar

Emniyet Gerilmeleri
Emniyet gerilmeleri, ncelikle seilecek dili malzemesine
baldr. Malzeme seimi yaplrken dili imali ile ilgili teknoloji
gz nnde bulundurulmaldr.
Di dibi mukavemeti iin emniyet gerilmesi
FM Emniyet katsays
F em
SF Tek tarafndan yklenen dilerde SF=1,31,5
, ift tarafndan yklenen dilere sahip
dililer iin SF=22,25
Pitting anmasna kar emniyetli yzey basnc

p H lim
p H em
SH
SH=1,21,4 arasnda alnabilir

Alin Disli Carklar PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Alin Disli Carklar PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Alin Disli Carklar PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dili ark Mekanizmalar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Dnme eksenlerinin paralel olduu mekanizmalardr. Di dorultular da

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Dililerden birinin di says sonsuza gtrlrse bu diliye ait yuvarlanma

Dz dili kremayer Helisel kremayer

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Kesien eksenler arasnda ina edilmi mekanizmalardr.

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Eksenleri mekanda hareketli mekanizmalardr.

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Ardk tertipte dililer

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Di ba ve di dibi daireleri dnda, bir baka zel daire daha tanmlanmtr. Bu

Modl deerleri DIN 780 e gre

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Dilerin kavramaya girmesi ve

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Mekanizmada dzgn hareket

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Vp1 cos( 1 ) Vp2 cos( 2 )

Makina Elemanlar II - Dili arklar

O1T1P ve O2T2P dik genleri

rp1 rt1 / cos( 1) rw1 cos / cos( 1)

rp2 rt 2 / cos( 2 ) rw 2 cos / cos( 2 )

Bunlar bantda yerine konursa

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Kavrama sresince her an iin di profillerinin temas

Bu koula dili ana kanunu veya dili temel kural denir.

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Ayn ilemler ark iin de yaplrsa;

O1T1C ve O2T2C genleri benzerliinden

Dilerin birbiri zerindeki hareketi

Mekanik saatler; gnmzde baz dili ya pompalar,

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

tan - fonksiyonuna evolvent

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Ana doru, komu

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

ekillerdeki dik genlerin benzerliinden

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Makina Elemanlar II - Dili arklar

Yuv. dairesi dw2

Yuvarlanma dairesi dw1

Evolvent profilli dilinin di says sonsuza gtrlrse evolvent ubuk dili