Professional Documents
Culture Documents
Döndürme Momenti̇
Döndürme Momenti̇
Dililer
Miller
Redktrlerin giri milleri genellikle pinyon dili mildir. Bu durumda giri dili milleri
malzemesi sementasyon eliidir. Redktr giri milindeki pinyon dili, giri miline
geme ise giri mili malzemesi C45 imalat eliidir.
Yataklar
Redktr mil ve dililerin yataklar nda konik masural veya oynak silindirik masural
rulmanlar kullanlmaktadr. Rulman mrleri en az 50.000 saat olacak ekilde seimleri
yaplr.
Gvdeler
Redktr gvdeleri GG 20 kalitede gri pik dkmdr. Gvdeler istek zerine GGG -42
kalite sfero dkmden yaplabilir. zel redktr gvdeleri elik kaynakl konstrksiyon
yaplmaktadr.
Szdrmazlk
Millerin balanmas
Redktr k milleri i maki nesine elastik veya rijit kavramalarla, aln dililerle, zi ncir
dili sistemleri ile bal anabilir.
Kavramalarla balamada mil eksenlerinin ok iyi ayarlanmas, mil eksenleri arasndaki
asal ve dorusal sapmalarn minimuma indirilmesi, millerin, rulmanlarn ve
kavraman n mrn uzatt gibi, sistemin titreims iz almasn da salar. Dililerle
balamada millerin birbirine paralel olmas ve dililerin tm di yzeyi boyunca birbirini
kavramas gerekir.
Redktr giri millerini motora; kay -kasnak sistemleri, elastik kavramalar, hidrolik
veya elektromanyetik l amelli kavramalarla balamak uygundur. Kavramalarla balamada
millerin koaksiyal (e eksenli); kay -kasnak sistemlerinde ise millerin birbirine
paralelliinin sal anmas; balama elemanlarnn, motor ve redktr mili rulmanlar nn
mr ve sistemi n titrei msiz almas iin gereklidir.
Yalama
Yatay konumda alan redktrlerde yalama, banyolu arpma yalama yntemi ile
salanmaktadr. Redktrn ta yaca g, termal g snrna yakn veya onun
stndeyse, redktrn yalanmas cebri sirklasyonlu, pskrtmeli ve gerekirse cebri
soutmal yalama sistemleri ile salanr.
Dey konumda alan redktrlerde yatay konumlu redktrler gibi banyolu yalama
ile yalanr. Ancak dey konuml u redktrlerde arpma yalama imkan olmad iin
redktrn ya seviyesinin yksek olmas, genellikle de redktrn tamamen yala
doldurulmas gerekir.
Dey konuml u redktrlerin yalanmasnda ikinci zm yolu cebri sirklasyonlu
yalamadr. Redktrn st k smnda bulunan dili ve rulmanlara ya direkt olarak
pskrtlerek yalanmalar salanr. Cebri sirklasyonlu yalama sisteminde redktrn
tamamn n yal a dolmas gerekmedii iin yan snmas ve tamas gibi sorunlar da
ortadan kalkar.
Verim
lke olarak dz ve heli s al n dilili redktrlerin her bir kad emesinde %1,5 orannda g
kayb olur. Helis koni k dilili redktrlerde g kayb her bir kademe iin %2,5 - 3
aras ndadr.
Sonsuz vidal redktrn g kayb; vida az saysna, vida ykselme asna, giri
devrine, sonsuz vida salyangoz dili iftinin malzeme ve ileme kalitesine bal olarak
%5 - %50 aras nda deiir.
Boya
Redktrlerin i yzeyl eri astar boya, d yzeyleri astar boya ve iki kat son kat boya ile
boyan r. Son kat boya sellozi k, sentetik veya epoksi olabilir.
letme srasnda redktrn sorun yaratmadan almas ve uzun mrl olmas her
eyden nce doru sei m ile mmkndr. Redktr seiminin doru yaplabilmesi iin
redktre ait teknik bilgilerin ve iletme koullarnn bilinmesi ve redktr sipari
verilirken veya teklif al nrken bu bilgilerin firmamza akt arlmas gerekir.
Aada belirtilen teknik bilgiler ve iletme koullar gz nne alnarak iletme iin en
uygun redktr seilir. Seim, redktr kullanacak firmann teknik elemanlarnca
yaplabildii gibi gerekl i bilgilerin firmamza aktarlmas ile bizce de yaplabilir. Redktr
seimi yaplrken ekonomik koullar da gz nne alnr ve ayn i iin birden ok
redktr tipi mevcutsa en ekonomik olan seilir.
Nre redktr gc, redktrn balanaca i makinesi iin gerekli olan Ni (kW)
gcnn iletme emniyet katsay s E ile arpmndan bulunur.
Nre = E . Ni (kW).
letme emni yet katsaysn n hesab ayr bir blmde aklanmtr. Katsay pratik olarak
sayfa 19 daki emniyet katsays izelgesinden alnabili r.
Redktrler genel olarak devir drc olarak kullanlr. Kuvvet makinesinin (motorun)
yksek devri ni, i maki nesi i in gerekli dk devre indirir. Redktrn giri devri
yksek, k devri kktr. n1>n2
Redktrn motora balanan miline giri mili, i makinesine balanan miline k mili
denir.
Redktr motora kavrama ile balanmsa redktrn giri devri, motor devrine eittir.
Redktr motora kay -kasnak sistemi ile balanm sa, kasnaklarn oranna bal olarak
redktrn giri devri motor devri nden farkl olur.
Redktr tipi
21 - 26. sayfalarda imal ettiimiz re dktr tipleri toplu olarak verilmitir. Bu izelgeden
iletmeye veya projeye en uygun redktr tipi seilir. Ayn ii grebilecek birden fazla
redktr tipi olabilir. Seim yaplrken redktrn fiyat, imalat sresi, montaj kolayl,
redktre ayrlan yer, i letme artlar etkin rol oynar. Redktr tipinin seimi genelde
proje safhas nda konstrktrler tarafndan yaplr. Kk glerde, motoru direkt
balanm motorlu redktrler, ekonomik olmalar ve kolay balanmalar nedeni ile
tercih edilir.
zel istekler
Motorun cinsi
Her tr elektri k motorlar, trbi nler, hidrolik motorlar, dizel veya benzinli motorlar
kuvvet maki nesi olarak kullanlabilir.
Motorlu redktrlere balanacak elektrik motorlar firmamz tarafndan temin edilebildii
gibi, mteri tarafndan da temi n edilebilir.
Redktre balanacak motorun gc, i makinesi iin gerekli olan Ni gcnden byk
seilmelidir. Redktr seiminde olduu gibi, motor gcn tespit ederken, i makinesi
iin gerekli olan g belirli bir emniyet katsays ile arplarak motorun gc bulunur.
Motor gc tespiti ii n alnacak emniyet katsays ile redktr seiminde alnacak
emniyet katsaylarn n ayn olmas gerekmez. Motor gcnn gerekenden byk olmas
ekonomi k olmaz, ayrca gereksiz elektrik sarfiyat olaca iin iletme giderleri artar.
letmenin ci nsine, gnlk alma sresine bal olarak motor emniyet katsays 1,25
ile 1,8 aras nda al nabi lir.
Redktr sipari verilirken motor emniyet katsaysnn ka alnd veya i makinesinin
gerek g i htiyacn n (Ni) ka kW olduu belirtilmelidi r.
Redktr tahri kinde kullanlacak ideal motor devir says 1500 ve 1000 d/d'dr.
Redktrlerde yksek devirli motor kullanmak sakncaldr. Yksek devir, redktrn
sesini artraca gibi , rulman ve dililerin mrn azaltr. 3000 d/d'lk motor kullanmak
zorunl uluu varsa motor redktr arasna kay -kasnak sistemi koyarak redktr giri
devrini 1500 veya 1000 d/d'ya drmek faydal olur.
Elastik kavramalar, hidrolik kavramalar ve dier zel kavrama trleri ile kay-kasnak
sistemleri balama eleman olarak kullanlabilir. Redktr girilerinde rijit kavrama
kullanmaktan kan nz.
makinasnn cinsi
Redktr seiminde i maki nas nn cinsinin bilinmesi ok nemlidir. makinalarn drt
ana grupta toplayabiliriz.
1. Darbesiz dzgn al an iletmeler
2. Orta darbeli iletmel er
3. ok darbeli ve yksek atalet momentli iletmeler
4. ok fazla darbeli ve ok yksek atalet momentli iletmeler.
LETME KOULLARI
letmenin; gnl k ortalama alma sresi, bir saat iindeki duru -kalk says, bir
saatte yk altnda alma sresi (% olarak) ve iletmenin devaml ayn ykte alan
dzgn bir iletme mi, yoksa deiken ykl dzensiz bir iletme mi olduu, darbeli
iletme ise derecesi (hafif darbeli, darbeli, ok darbeli).
Deiken ykleri n ve darbelerin etkisini azaltmak iin tahrik sistemine volant konup
konmayaca , konacaksa volantn atalet momenti ve dier teknik zellikleri
belirtilmelidir.
EVRE KOULLARI
SOUTMA OLANAI
Redktre cebri soutma si stemi gerekirse soutma suyu olarak ehir suyu, kuyu suyu
veya baka bir su kayna olup olmad ve kullanlacak suyun scakl.
Redktr Seimi
Redktr seimi ii n gerek li yukardaki bilgiler toplandktan sonra seim iki aamada
yaplr:
makinas veya tesise uygun redktr tipi genellikle proje safhasnda seilir. Pr oje
soruml usu mhendis veya konstrktr hangi makinada, hangi tip redktr
kullanacana tecrbel erine dayanarak veya daha nce yaplm rnekleri inceleyerek
karar verir.
Redktr byklnn tespiti, redktr g izelgeleri yardm ile yaplr. Her redktr
tipi iin ayr ayr olmak zere g izelgeleri dzenlenmitir. Her redktr boyunun
tayabilecei g kW olarak, redktr giri devir says ve evrim oranna bal olarak
bu izelgelerde verilmi tir. Redktrlerin tayabilecekleri k dndrme momentleri de
ayr bir izelgede veril mitir.
imdi iletme emni yet katsays nedir, nasl hesaplanr onu grelim.
makinas faktr ( fi )
Orta darbeli iletmeler: alma srasnda hafif darbeler oluan, ektii g en fazla
%50 orannda artan veya eksilen i letmeler bu gruba girer. Bu grubun fi faktr 1,5
olarak alnr.
Yukardaki drt ana gruba giren belli bal iletmeler ve makinalar emniyet katsays
izelgesinde verilmitir.
Motor faktr ( fm )
Sistemi tahri k eden kuvvet makinasnn cinsine bal olarak alnr. Sanayide en ok
kullanlan kuvvet maki nalar n ana grupta toplayabiliriz.
Bir saat ierisi nde en fazla be defa duru -kalk yapan iletmelerin fdk fa ktr 1 olarak
alnr.
Bir saat ierisi nde beten fazla duru -kalk yapan iletmeler iin zel nlemler almak
gerekebilir. Motorla redktr birbirine hidrolik veya elektromekanik kavramalarla
balamak duru-kal kl ardaki darbe etkisini azaltr. Beten f azla duru-kalk yapmas
gereken iletmelerin fdk faktr 1,25 - 2 arasnda alnmaldr.
Elektri k motoru ile gnde 24 saat altrlan, bir saat iinde en fazla be defa duru -
kalk yapan, orta darbeli bir iletmenin emniyet katsays (E) :
E = fm . fi . ft . fdk = 1 . 1,5 . 1,25 . 1 = 1,875.
E = 1,8 veya 2 olarak alnabilir.
Sayfa 19 da E emniyet katsaylar bir izelge olarak verilmitir. Bu izelgede i
maki nalar : Darbesiz, orta darbeli, ok darbeli ve ar darbeli-yksek atalet momentli
olarak drt grupta toplanmtr. Bu gruplandrma tecrbelere dayal ve yol gstericidir.
Redktr seimini n ekonomik olmas ile uzun mrl ve emniyetli olmas birlikte
deerlendirilerek emniyet katsays izelgede verilend en daha kk veya daha byk
alnabilir.
Termik g ( Nt )
Redktrn snmadan tayabilecei gtr. Redktrn termik gc, redktr
gvdesini n d yzeyini n bykl ne, evre scaklna, alma ortamna (kapal alan,
ak saha), redktrn bir saat iindeki alma sresine ( ED ) baldr.
Redktrlerin g izel gelerinde her redktr boyunun tayabilecei termik g
verilmitir. izelgede verilen termi k g ( Nt ) redktrn kapal ortamda
bulunmas, 20 - 30C evre scakl ve srekli alma (ED = % 100) iin geerlidir.
40C evre scakl ii n izelgede verilen deerin % 75 'i,
50C evre scakl ii n izelgede verilen deerin % 60 ' alnmaldr.
Redktr bir saat ii nde yarm saat alyorsa (ED = % 50), Nt % 25 orannda
artrlabilir.
Bir saatte 15 dakika alma (ED = % 25) iin, Nt %50 orannda artrlabilir.
Redktrn hava ile soutulmas veya redktr yann soutulmas durumlarnda
termik g, soutman n etkisine bal olarak %10 - %50 orannda artrlabilir.
makinas iin gerekli olan dndrme momenti, hesap yoluyla veya daha nce yaplm
olan maki nalardan edi nilmi tecrbelerle tesbit edilir. makinas iin en uygun devir
says yine tecrbelerle veya deneme -yanlma metoduyla bulunur.
Maki na ii n gerekli d ndrme momentini, seilen devir saysnda salayacak g
ihtiyac ;
makinas iin gerekli olan dndrme momenti sabit kalmak art ile makinay deiik
devirlerde altrmak gerekiyorsa, g ihtiyac en yksek alma devri iin hesaplanr.
makinas iin gerekli olan gle ( Ni ), iletme emniyet katsaysnn arpm bize
redktrn tamas gereken gc verir. Bu g deerini Nre rumuzu ile gsterelim.
Bul unan bu Nre deeri redktr seiminde esas alnr.
Nre = E . Ni
rnek 1
Konu : Bir koval elevatr tahriki iin redktr seimi
letme h akknda verilen bilgiler
makinas cinsi
Kuvvet makinasnn cinsi : Kova l elevat r
Motor devir says : Elektrik motoru
makinas devir says ni : 1460 d/d
makinas iin gerekli dndrme : 23 d/d
momenti Mdi : 9000 N.m
Gnlk alma sresi : 24 saat
letmenin bir saat iindeki duru - : Srekli a lyor ( duru kalks yok )
kalk says
letmenin bir saat iindeki alma : 60 dakika ( ED = % 100 )
sresi
Redktr motora hidrolik kavramayla, i makina sna elastik kavramayla balanacaktr.
Redktr kapal ortamda alacak evr e scakl : 20 - 25 C
Redktr giri devir says = M otor devir says : n1 = nm = 1460 d/d
Redktr k devir says = makinas devir says : n 2 = ni = 23 d/d
Bu iletme iin konstrktr tarafndan uygun grlen redktr tipleri DA 3 ve DK3
modellerdir.
Hesaplanacak degerler
Redktrn tasimasi gereken g : Nre = E . Nis = 1,9 . 21,7 = 41,2 [kw] dir.
Seilecek redktrn nominal gc Nn , Nre gcnden byk olmalidir Nn > Nre
DA3 560 model redktrn termik gc Nt = 100 [kw] dir. (T ermik g izelgesinden)
Nt > Nre oldugunda n, DA3 560 model redktr s ogutmaya gerek kalmadan
Nre gcn tasir.
DK3 450 model redktrn nominal gcnn ayni a lisma sartlarinda 45 [kw] oldugu
izelgede grlmektedir.
Nn > Nre oldugundan DK3 450 model de bu isletmede kullanilabilir.
rnek 2
Konu: Bir bantli konveyrn tahriki iin redktr seimi
Isletme h akkinda verilen bilgiler
Is makinesi cinsi
Kuvvet makinesinin cinsi
Motor devir sayisi
Is makinesi devir sayisi nis
Is makinesi iin gerekli dndrme : Bantli konveyr
momenti Mdis : Elektrik motoru
Gnlk alisma sresi : 1450 d/d
Isletmen in bir saat iindeki durus - : 60 d/d
kalkis sayisi : 1800 N.m.
Isletmenin bir saat iindeki alisma : 10 saat
sresi : En fazla 5
Redktr - motor arasinda V - Kayis : 50 dakika ( ED = % 80 )
kasnak sistemi vardir.
Kasnak orani : 1,5 / 1
Redktr giris devir sayisi n1 : n1 = 1450 / 1,5 = 960 d/d
Redktr konveyr tambur miline
geirilmistir.
: n2 = nis = 60 d/d
Redktr ikis devir sayisi (Is makinesi
: 25 - 30 C
devir sayisi)
Bu isletme iin konstrktr tarafindan uygun grlen redktr tipi DG2 model mile geme
redktrdr.
Hesaplanacak degerler
Elektrik motoru ile tahrik edilen, gnde 10 saat alisan orta darbe li isletme olan konveyr
iin Emniyet katsayisinin sayfa 15 deki izelgede 1,5 oldugu grlmektedir.
rnek 3
Konu : Kurutma tesisinin tahriki iin motorlu redktr seimi
Isletme h akkinda verilen bilgiler
Bu isletme iin konstrktr tarafindan uygun grlen redktr tipi 2DMA model A gir sanayi
tipi motorlu redktrdr.
Hesaplanacak Degerler
Nis= Mdis [N.m] . nis [d/d] / 9550 = 4650 . 24 / 9550 = 11,7 [kw]
Elektrik motoru ile tahrik edilen, gnde 10 saat alisan orta darbeli isletme olan kurutma
dola bi iin Emniyet katsayisinin sayfa 15 deki izelgede 1,5 oldugu grlmektedir.
Redktrn tasimasi gereken g : Nre = E . Nis = 1,5 . 11,7 = 17,25 [kw] dir.
Redktre 15 [kw] gcnde motor baglanacagina gre motor seimindeki emniyet katsayisi
: Nm / Nis = 15 / 11, 7 = 1, 3 olarak gereklesmistir.
Is makinasi iin gerekli Nis gcne gre gereklesen emniyet katsayisi ise : Nn / Nis =
22,5 / 11,5 = 1, 95 dir.