L THUYT V SN

POLYMER K55

HANOI UNIVERSITY OF SCIENCE AND

TECHNOLOGY 1/1/13 K55
 CHNG M U

I. Vai Tr Quan Trng Ca Cng Nghip Sn Mu.

i sng ngy cng cao i hi mi th xung quanh ta phi c nhiu mu sc.
Trc ht chng ta thy rng sn c tc dng bao ph lp b mt vt liu nhm
gim thiu cc tc ng ca mi trng xung quanh. Nhng bn cnh tc dng
bo v sn cn c tc dng rt quan trng khc l tn them v p cho sn
phm, cho mi vt xung quanh.
Khi sn c bao ph ln b mt vt liu nh kim loi hay g n c tc dng
trnh bi n mn vi kim loi v mc nt vi g. Trong cng nghip ngi ta dng
sn sn oto, tu thuyn, my ko, vt dng, v cc sn phm in t, ln cc
mt hng thi trang..N cn c dng trong xy dng lm p cc ngi
nh, cc cng trnh m thut. Mt s loi sn c bit cn c dng trong ngnh
cng nghip ha hc sn cc thng, bn, b cha.
Yu cu i vi mng sn:
Trc ht cn ch ti iu kin ca dung dch cht to mng:
- iu kin c bn l cht to mng dng lng c kh nng kh to
thnh mng sn c dy mng v ng rn. Tc ca qu trnh kh
to thnh mng ph thuc vo cc yu t sau: chiu dy ca mng, tc
bay hi ca dung mi, tc cc qu trnh ha hc xy ra i vi
cht to mng. C th dng them cht tr kh.
- Dung dch cht to mng cn c nht v nng nht nh. Nu
nht qu cao th sn bng chi rt kh or khi phun phi cn ti my nn
p lc cao gay tn nng lng v khng th sn c bng phng php
nhng. Nhng nu dung dch c nht qu nh th li tn dung mi
v mng sn rt mng dn ti kh nng bao ph khng tt => bi vy
cn c mt nht thch hp cho dung dch cht to mng. Cn ch
thm rng nng ca cht to mu v cht to mng cn c mt t l
thch hp bi t l hai thnh phn ny quyt nh phn ln n tnh cht
c l v tnh cht quang hc ca mng sn.
- Sc cng b mt gia lp sn v b mt vt liu cn sn th cn phi
nh th sn mi chy u v ph kn b mt sn c.

By gi xt n tnh cht ca mng sn

- iu cn bn v quan trng nht l mng sn phi bm dnh cht vo b
mt cn sn. bm dnh ph thuc ch yu vo s c mt ca cc
phn t phn cc trong cht to mng v ph thuc vo sc cng b gia
cht lng b mt rn.
 - Mng sn phi va bn c hc v phi co dn tt. bn c hc ca
mng sn y bao gm : cng, bn va chm, bn mi mn.
Mng cn phi c co dn tt trnh hin tng dn nt mng sn.
p ng c yu cu th ta cn phi dng vi loi cht to mng c
cu trc khc nhau v d nh: du tho mc m bo tnh co dn, nha
thin nhin hoc nha tng hp m bo bn c hc ca mng.
Cng c th dng cht to mng c cu trc thch hp l trung gian gia
cu trc khng gian 3D v cu to mch thng, nu cu to ca cht qu
cht th tnh co dn s gim, nhng nu cu to cht li kem cht mt
chng mc no th bn c hc ca mng li b gim i. Cht ph
hp vi yu cu l loi polymer tng hp bin tnh bng du tho
mc hay cht khc bi vy qu trnh bin tnh polymer to mng sn
cn c nghin cu k cng.
- Mng sn cn phi c mt s tnh cht k thut quan trong nh: chng
thm, n nh ha hc, quang hc, cch in, chu c nhit thch
hp
Mun chng g v chng thm tt mng sn cn phi ph kn v bm dnh cht
vo b mt sn, ng thi phi n nh vi mi trng xung quanh.

Tnh cht n nh ha hc ph thuc vo cu to v s c mt ca cc nhm cht

hot ng ha hc. Trng lng phn t cng tng th cng km hot ng ha
hc t tnh n nh ha hc tng ln.

Tnh cht cch in ph thuc vo cu to v tinh khit, mun cch in tt

phi dng hp cht cao phn t v c tinh khit cao.

Mng sn cn chm lo ha ngha l t b tc ng ph hy mng ca mi trng

ln mng sn

Mng sn cn phi chng kh, bng, p.

Thnh phn ca sn v phn loi sn.

Thnh phn ca sn gm c:
- Cht to mng : l thnh phn cn bn v quan trng nht quyt nh
n tnh cht ca mng sn. Cht to mng bao gm du tho mc, nha
thin nhin, nha tng hp.

Du tho mc loi kh nh du tru . Loi du ny c kh nng to mng

v trong phn t cc loi du ny c nhiu ni i, c kh nng tham gia phn
ng oxi ha ni mch khi sn ln b mt vt liu to nn mt mch ln hn . Cn
du bn kh v khng kh ch c th dng bin tnh polymer tng hp hay
dng thm vo mt s cht nh ha do.
 Nha thin nhin v nha tng hp th c rt nhiu loi c th dng ch to
sn. Thng thng cn phi bin tnh cc loi nha thay i cu to lm
cho chng tng kh nng co dn.

Cng nghip sn ngy cng pht trin nn lng du tho mc s dng

ch to sn cng ngy cng phong ph hn bi vy ta cn nghin cu v s dng
mt cch ti u cc loi du tho mc, du t nhin c sn trong thin nhin ng
thi gim thiu ti a cc loi du c th dng trong thc phm c ch to
cht mng. ng thi y mnh nghin cu v pht trin cc loi cht tng hp
vi nhng c tnh tt hn, ti u hn ch to ra cc loi sn ti u nht v
mt k thut cng nh kinh t v thn thin vi mi trng.

Cht h tr kh l nhng cht y nhanh qu trnh kh ca mng sn, i khi

khng c n th mng sn khng th kh ( trong sn PU gi l cng). l cc
x phng kim loi: mui ca cc axit bo n chc vi mui kim loi c ha
tr 2 tr ln, l nhng cht c kh nng ht oxy trong khng kh ri nh li cho
cc phn t ca cht to mng y nhanh phn ng oxi ha ni di mch phn
t.

Dung mi l nhng cht lng d bay hi, dng ha tan cc cht to mng v
s bay hi ht dn trong qu trnh to mng. Dung mi thng dng l cc loi
cacburhydro thm ( benzene, toluene, xylen..), cc loi ri nh ethylic, butylic,
amilic, este, axeton. Tuy nhin cng c mt s loi sn khng cn dung mi

mu l nhng oxit hay mui kim loi dng bt mn, khng tan trong nc, hay
dng lng ( mu nc), c kh nng phn tn tt trong cht to mng, bn mu.
Trong mt s trng hp mu lm tng bn c hc, tng tnh chng n mn,
tng kh nng chu tc ng ca thi tit.

Cn c vo cht to mng sn ngi ta phn loi sn nh sau:

- Sn du thun ty l trong thnh phn cht to mng ch c du tho

mc, loi ny rt t dng.
- Sn du tng hp l loi sn m trong thnh phn cht to mng c c
du tho mc v nha thin nhin, polymer tng hp bin tnh. C th
gi chnh xc hn cho loi sn ny l sn du-nha . Loi ny c
dng rt ph bin trong thc t cuc sng hng ny, nhng t dng trong
cng nghip.
- Sn tng hp l loi sn m cht to mng l polymer tng hp bin
tnh hay este xenlulo. Cn c vo loi cht dng m i cng vi n l
tn gi nh Sn Epoxyl, Sn Nitroxenluloetc. loi sn ny th c
dng cc k rng ri trong cuc sng , trong mi lnh vc .
 - C thm loi sn na l sn nha ng loi ny c ch to bi
s phi hp gia nha ng vi du tho mc, i khi l c nha thin
nhin, loi ny ch yu dng trong lnh vc m thut nh Sn mi

Cc loi sn khi c pha trn vi mu ta s c mu sc nh mun

CHNG II
S LC V CC LOI CHT TO MNG.

A- DU THO MC.

Du tho mc l este ca glixerin vi axit bo . Thnh phn ca du bin i

ty thuc vo phng php sn xut, thi gian v iu kin bo qun trc khi
em s dng. Khi nghin cu du tho mc cn bit r cc hng s l, ha. Cc
constant quan trng l trng lng ring, nht, nhit si, nng chy, ng
c, h s chit quang n, ch s axit, ch s iot, ch s x phng haetcs.
I- Cc thnh phn ca du tho mc.
1- Axit bo: cu to v tnh cht ha l.

Axit bo l mt loi axit mch carbone, n chc, c cu to mch thng, c

s carbone ln hn 7. C nhiu loi axit bo vi cng thc tng qut di y

- Axit no : CnH2nO2.
- Axit khng no c N ni i: CnH2n-4NO2.

Trong mt loi du tho mc u c cha vi ba loi axit bo k trn i km vi

n l axit khng no v no . Thng thng lun c 1 loi axit bo chim t l cao
nht trong s cc axit bo c trong 1 loi du tho mc.

Di y l cu to v tnh cht ca mt s loi axit bo ch yu c trong cc

loi du tho mc.
 Cu to v tnh cht mt s axit bo loi no ch yu.
Bng 1.
Trng Trng H s Nhit Nhit
cng thc cu to lng lng chit nng si Ch s
0
Tn gi phn t ring quang chy C axit
g/cm3 n 0
C
Axit palmitic CH3(CH2)14COOH 256,4 0,849 1,42699 62,0 215 218,9
(700C) (800C) (15mm)

Axit setearic CH3(CH2)16COOH. 284,5 0,845 1,43003 70,5 238 197,3

(800C)
(700C) (15mm)

Axit arasinaic CH3(CH2)18COOH 312,3 0,824 1,4250 328 179,6

(1000C) (1000C) 75,0 (60mm)

Cu to v cng thc ca mt s axit bo khng no ch yu.

Bng 2
Trng Tg H s Nhit Nhit Ch
Tn gi Cng thc cu to lng Lng chit nng Si S
0
phn Ring quang chy C axit
t 150C n 0
C
g/cm3
Axit oleic CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH 282,4 0,898 1,4638 14,0 232,5 198
(15mm)

Axit
linoleoic CH3CH2CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH 278,4 0,9046 1,4652 -11 230- 202
232
(17mm)
axit CH3(CH2)3CH=CHCH=CHCH=CH(CH2)7COOH 278,4 0,9028 1,4470 48 or 235
71 (12mm) 202

Tnh cht vt l ca mt s axit bo lit k hai bng trn ph thuc vo cu to

v trng lng phn t.
nhit thng , phn ln cc axit khng no k trn trng thi lng v cc
axit no trng thi rn. C th l cc axit khng no nng chy nhit thp
hn nhiu so vi nhit nng chy ca axit no.

Kh nng ha tan vo trong nc ca cc axit bo gim dn khi trng lng

phn t tng ln, l do mch carbone khng c cc cng di ra m trong khi
vn ch c mt nhm carbonyl COOH c cc nh km. Cc loi axit bo c
s carbone t 14 tr ln u khng tan c trong nc.

Trng lng ring ca axit bo u nh hn 1, thng trng lng phn t

tng ln th trng lng ring b gim xung v axit bo khng no c trng lng
ring ln hn cc axit bo no vi cng s carboner , khi gia nhit cho axit bo th
th tch gin n trn trng lng ring gim xung, ngi ta kho st v nhn
thy rng c tng ln 10C th trng lng ring gim xung khong 0.0007 g/cm3.
 Khi chng ct p sut thng cc axit c phn t cao t C10 tr ln b phn
hy nn phi chng ct trong chn khng hay bng hi nc nhng d sao th
cc axit vn b bin i t nhiu do cc phn ng kh nc & trng hp.

Tnh cht ha hc ca axit bo ph thuc vo s c mt ca nhm COOH , trng

lng phn t v mc khng no ca axit
Axit bo no tng i bn vng, kh b oxy ha v khng tham gia vo cc phn
ng kt hp trc tip

Chng c kh nng kt hp vi kim loi v thc hin iu d dng hn vi

cc oxit v hydroxit kim loi to thnh cc mui.
Cc axit bo no con c th tham gia vo phn ng este ha, nguyn t H ca
nhm carbocyl s b thay th bng gc ri.

R-COOH + R-OH = ROCOR + H2O

y l mt phn ng thun nghch, khi c d nc, kim, axit v cc cht nh
ha th phn ng s theo chiu nghch este to thnh b phn gii. Cc loi este
ca phn ng ny c th dng lm cht ha do PVC.
- Axit bo loi khng no c kh nng phn ng mnh hn nhiu. Kh
nng phn ng ph thuc vo s ni i v trng lng phn t. Cc
axit bo loi ny u c th tham gia vo phn ng kt hp trc tip
ni di mch phn t to mng ph.
a)- tc dng vi halogen. : halogen rt d i vo v tr ni i
Phn ng kt hp iot vo ni i l phn ng c trng xc nh ch
s iot ca hp cht khng no.
EX.
CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH + I2

CH3(CH2)7 -CHI-CHI-(CH2)7COOH.

Clo tc dng mnh hn nhiu v bn cnh sn phm iot hp vo H cn c c sn

phm th vo H.
b)- tc dng rodam (SCN)2: rodam t do c th tn ti trong dung dch v
kt hp vo v tr ni i ca axit bo khng no. rodam c tc dng yu hn
halogen nhng li c tnh cht chn lc. C th l vi axit linoleic c hai ni i
nhng d c th cng ch c 1 phn t rodam kt hp vo mt v tr ni i
Nh vy xc nh c ch s iot.
c)- tc dng vi hydro.
d)- tc dng vi oxyl.
e)- tc dng vi axit sunfuric.
f)- tc dng vi kim.
2/- glyxerin.

Khi oxy ha v un nng du th glyxerit d dng b x phng ha thnh axit

bo v glyxerin v vy trong cng nghip sn xut x phng ngi ta thng sn
xut lun c glyxerin tit kim
3/- Thnh phn khng bo trong du.

Cc hp cht khng bo trong du tng i t, thng ch vo khong 0.1-1%

trng lng du v ch chim khong 1-5% th tch ca du. Phn ln cc hp
cht u u nc nn d dng tch khi du.
Di y l cc hp cht bo thng gp trong du tho mc.
- Sp: l cc este ca axit bo vi ri cao phn t Ex : C26H53OH.
- Pht pht tt: l este ca glixerin trong ngoi gc axit bo cn c c
gc axit photphoric
Hm lng photphattit t nhiu ph thuc vo phng php sn xut ra du.
- Xterin l ri cao phn t cu to nhiu vng v c nhnh ph mch
thng
- Cht mu ex: carotin c trong du bng, du c, du u nnh .
- Men l cht y nhanh cc qu trnh ha hc trong c th ng thc vt.
II. Phn loi du tho mc v tnh cht ca du.
y chng ta nghin cu du tho mc dng trong cng nghip v sn nn
phi ch ti kh nng kh ca cc loi du v phn loi chng da trn kh
nng kh .
Thng thng phn ra lm 3 loi du.
- Du kh: c ch s iot 130-200 l loi du c cha nhiu axit bo khng
no c t 2 n 3 ni i vi loi ny mng sn kh nhanh li bn Ex:
du chu
- Du bn kh c ch s iot 95-130 nh du bng, du ng, du u nnh.
Loi ny kh chm, mng sn to thnh d b nng chy nhit
thng, d ha tan nn loi ny ch dng phi hp vi du kh.
- Du khng kh c ch s iot di 95 nh du da.. loi ny khng dng
sn xut sn
nc ta vng nhit i c rt nhiu loi du tho mc v th cn phi tm v
pht hin s dng chng.
II. Lm sch du.
Qu trnh lm sch du l qu trnh tch cc hp cht khng bo dng huyn
ph hay dng ha tan, tch cc cht bo t do, tch cc cht lm phn hy mu.
Cc cht cn tch gy hi n mng sn nh:
 - Cc hp cht khng bo dng huyn ph s lm cho mng sn km
ng nht, km ng nh, d ht nc v gy kh khan trong qu trnh
sn xut nh lm bn thit b nu du.
- Cc hp cht khng bo dng ha tan v c tnh keo nh photphattit
cht lm cho mng sn d ht nc. Chng cng d b trng trong iu
kin thng nn cng d lm cho mng sn b dn nt. lng photphatit
cng nhiu th mng sn cng chng b h hng.
- Cc axit bo t do v cc sn phm phn hy ca chng l axit v
anderhyrd phn t thp lm gim tc kh ca mng sn, gy ra hin
tng keo ha vi mt mu ( do to thnh x phng) bi vy s lm
gim cht lng ca mng sn.
i vi mi loi hp cht th c nhng cch x l ring v d vi axit bo th
ta tin hnh trung ha, vi cht mu th ty trng, vi cc hp cht keo tan trong
du th ta dng phng php hydrat ha.
Hin nay c mt s phng php lm sch du nh sau:
1). Phng php lng: lng du trong thi gian t 5 ngy tr ln th cc hp
cht c hc s lng xung. y l phng php n gin nht nhng qu trnh
chm nn rt t dng. Mun cho qu trnh lng xy ra nhanh hn th ta tin hnh
gia nhit ln khong 35-450C hay cho thm vo cht hot ng b mt.

2).X l nhit: un nng du tht nhanh ln nhit 250-3000C , cc cht keo

ha tan v cc cht nhn s keo t li, sau tin hnh lng hay lc ly tm s tch
c chng ra thng thng ta tin hnh tch ly tm. tch nhanh hn ta cho
vo mt t cht hot tnh ( di 5%). Trong qu trnh x l nhit tnh cht ca du
thay i nh ch s iot gim, ch s axit tngmun cho tnh cht ca du t bin
i ta phi lm ngui dn tng i nhanh.

3). Hydrat ha: l qu trnh lm cho cc cht keo tan trong du v photphatit hp
ph nc ri trng ln v khng cn kh nng tan trong du na v ta tch c
chng ra
C th hydrat c lin tc bng mt lng hi nc thch hp ( 10-18% trng
lng du) nhit 70-800C.
Cng c th hydrat ha vi dung dch cht in ly.
4) Ty trng bng cch hp ph: l dng t hot tnh d hp ph cc tp cht
trong du, t hot tnh thng dng l silicat nhm ngm nc, mc ty trng
ph thuc vo thi gian ty trng nhng ch ti mt gii hn nht nh. Cn phi
sy kh t hot tnh trc khi s dng.
Khi ty trng nh vy cn ch ti kh nng hp ph du ca t lm tiu hao
du.
Qu trnh ty trng c thc hin nh sau: un nng du ln 100-1200C v
khuy ri cho t hot tnh vo, sau mt thi gian nht nh dng my lc p
tch du v t ra. Ta nn tin hnh ty trng du trong mi trng chn khng
trnh du tip xc vi khng kh xy ra phn ng ha hc. Cn c bit ch
rng du ty trng bng phng php ny v sau khng nn gia nhit cao na nh
trng hp hay oxy ha hay nu chy vi nha, v qu trnh ty trng ch thc hin
nhit 1000C khng m bo tch c ht cc tp cht nh mun nn nu
gia nhit cao s lm s tp cht cn li lng xung y v phn hy lm cho sn
phm c mu ngoi mun.
5)- Ty sch bng kim l da vo phn ng trung ha.

IV- L thuyt v qu trnh kh ca du.

Mc khng bo ha c c trng bi ch s iot c nh hng rt ln

ti kh nng kh ca du nhng nu ch cn c hon ton vo cha bo ha
th cha . C th l axit bo t du kh c ch s axit ln hn du kh ban u
nhng khng c kh nng to mng trong iu kin m loi du kh c th lm
c. Cn phi ch c n loi ri lm nhim v este ha axit bo khng no
vi ri a chc. Nhng ch ri a chc cng khng quyt nh c kh nng
kh ca du c th l du olive khng kh th este ca axit bo trong du i vi
pentaerytrit cng khng kh.

Vy c th tm li l du kh phi c hai iu kin l ri lm nhim v este

ha axit bo phi c t 3 chc tr ln v phi c s axit bo khng no cn thit.
Thng thng ri c trong du thng l glyxerol nn cn phi ch ti lng
axit bo khng no v mc khng bo ha ca du c c trng bi ch
s axit.

Qu trnh kh ca du c th phn lm hai giai on: Thot nhin l phn ng

oxy ha to thnh poroxyt ri sau mi n cc phn ng ha hc ca cc
monomer hay dimer b oxy ha thnh polymer 3 chiu.

Qu trnh lo ha ca mng sn: Qu trnh phn ng lc lo ha hon ton khc

ging nh trong qu trnh lm kh ca du, chng gy ra nhiu bin i i vi
mng sn. Mt s phn ng khng lm t mch du nhng li to ra nhm
hydroxyl l nhm c cc lm cho mng sn d b ht nc.
Trong cng c mt s phn ng lm t mch cc phn t , lm ph v li
cu trc khng gian cc v tr ni i cn li trong mng sn. Do mng sn
tr nn km bn, d hn. Do vy cn trng hp tht su gim tht nhiu cc
ni i.

Mu trong sn cng vy , n cng gy nn mt s phn ng v d nh cc bt

mu badio ( Pb3O4.ZnO) c tc dng trung ha cc axit to thnh trong qu trnh
lo ha, trong cc mng sn nh th bao gi cng c mt lng x phng kim
loi nht nh.
R-CH=CH-RRCOOH + HOOC-RR-COO-Pb-OOC-R.
Ni i bin thnh ni n kh bn vng nn cc mng sn sn c bt mu
loi ny nhn chung l kh bn vng.

Cn ch rng cc bin i i vi tng loi du c khc nhau.

- Du c ni i cch ni i t kt hp vi oxy to thnh poroxyt so vi
loi du khng c ni i lin hp. Do cng s c t bin i nhm
hydroxyt v mng sn s rt t ht nc. y chnh l u im ca du
chu khi dng ch to sn.
- Du khng c ni i lin hp, mt khi trng hp tht su gim tht
nhiu ni i tc l gim kh nng to thnh cc nhm poroxyt cng s
chu nc kh tt.
Kt qu ca qu trnh lo ha l mng sn khng nhng tr nn gin m cn b
bin mu. Mc bin mu khc nhau ty vo tng loi du m ta em ch to
sn loi du c ni i lin hp bn mu hn loi khng c ni i lin hp, loi
du no c ch s iot cng cao th cng b bin mu nhiu.

Hin tng bin mu l cn do c to thnh cc nhm mang mu. Cc nhm

poroxyt thng bin thnh cc nhm coton, nhng ch nhm coton th khng
th xut hin mu m do bn cnh nhm coton c nhm mang mu khc v thng
thng c mu khi ni i ca nhm carbonyl nm v tr cch mt vi ni i
khc c th nh
Axeton CH3-CO-CH3 mu trong sut.
Diacotyl CH3-CO-CO-CH3 mu vng.
Phoron (CH3)2C=CH-CO-CH=C(CH3)2. Mu vng.
Trong qu trnh oxyl ha cng to ra mt s nhm khc nh CO-CHOH-, nhm
ancohol ..lm mu tr nn trong sut.

Ngi ta gii thch hin tng bin mu ch ti nhiu hn ch sang nh

sau. Ni chung s bin mu l do nhm axeton nhng khi c tc dng ca tia t
ngoi th axeton b phn hy thnh etan v CO lm gim qu trnh bin mu do
vy trong ch ti t tia UV nn axeton t b phn hy nn mt mu nhanh hn.

Qu trnh lo ha ni chung k c hin tng ha gin v hin tng bin

mu xy ra tng i chm l do cc phn ng ha hc gy ra cc hin tng trn
xy ra rt chm nguyn nhn l do trong qu trnh kh cc phn t du km
linh ng i v oxy phn tn vo trong mng sn cng kh khan hn rt nhiu.
gim thiu cc hin tng trn ta c th dng cht chng oxy ha lm cho
mng sn t b bin i nhng iu li ko theo l lm cho mng sn ca ta
lu kh hn bi vy thc t khng dng cch ny.
V. CC QU TRNH CH BIN DU.

Phng php ch bin du ph bin nht lm c du ch to mng sn,

c im ca du sau khi tin hnh lm c l c nht kh ln v ch s iot
gim xung nhiu so vi khi cha lm c. Ngoi ra ch s axit v trng lng
ring ca du c tng ln cht t sau lm c

Cc loi du kh rt d lm c li, c bit l loi du kh c cha ni i lin

hp nh du chu, cn du khng kh th khng th lm c c.

C 3 phng php lm c du l : Dng nhit ( nhit trng hp), dng oxy ca

khng kh ( trng hp oxyl ha), dng lu hunh ( trng hp nh S).

lm c trc ht ta phi tin hnh lm sch du .

1-Nhit trng hp du.

Qu trnh nhit trng hp tin hnh trong khong nhit t 2800C-3000C cho
ti khi t c c mong mun ( o nht) . Nn tin hnh trng hp trong
iu kin khng c kh oxy trnh phn ng oxy ha v mt s phn ng ph
khc c th xy ra. Thi gian trng hp thng din ra kh di, y nhanh qu
trnh ny chng ta cn cho thm cht xc tc nh oxyt ch, oxyt canxi, oxit km

Th c ca du bng cch ly mu du ngui ri dng dung mi ha tan.

Lng dung mi ty theo c ta yu cu. dung dch va ha tan vo ng
nghim di 245mm v ng knh 10mm, ri y nt kn ri lm th no cn
c khong khng kh di 2cm gia b mt thong dung dch v nt y, ng thi
lm ly mt ng c cht lng lm mu chun 500C sau ta dc ngc c 2
ng nu thy tc bt kh trong hai ng chuyn dch vi tc bng nhau th
ta c c du c c nh mun.

Nh vy c ca du c trng bi s phn trm dung mi cn thit cho

vo dung dch du v dung dch du lm chun cng cho php bt kh chuyn
dch vi tc nh nhau.

Ring du ch ch nn tin hnh nhit 190-2000C v nu trng hp nhit

cao hn du chu rt d b keo kt v du chu cng ch trng hp n c
18%-22%. y c bit ch ti hin tng keo kt ca du chu khi trng
hp. Mun khc phc hin tng ny ta lm nh sau.
- Trng hp iu kin nhit ring bit: un nng du ln 2500C ri
lm ngui veef52000C, xong li un nng ln 2400C ri lm ngui
xung 2000C.tip tc lm nh vy cho ti khi t c nht mong
mun.
 - Trng hp chung vi du khc: trng hp chung vi du lin t l 1:1
hay 1:2 ( du chu/du lin).
- Trng hp du ch vi nha thng ( khong 35%) nhit 2800C-
3000C trong vng 2-3 gi.
Trong qu trnh nhit trng hp th nhiu thng s ca du b thay i.
- Ch s iot gim , nhng ch gim ti mt gii hn nht nh.
- nht lin tc tng cho ti khi du b keo kt li.
- Trng lng ring tng ln mt t.
- H s chit quang thay i ty theo cu to ca axit bo c trong du.
Cc loi du m axit bo khng co ni i lin hp nh du lin th h s
chit quang tng ln bi vy du trng hp s cho ta mng sn ng nh
v p hn. Ngc li vi loi du c axit bo c ni i lin hp th h
s chit quang gim xung lm m mng sn.

Cc ch tiu ch yu bin i nh hnh v.

nD

Ki

thoi gian trung

hop

Ki: ch s iot. d: trng lng ring.

n: nht. nD: h s chit quang.

Ngoi cc thay i ch yu k trn cng c mt vi s thay i khc na.

- Ch s axit tng ln v ch s x phng ha c gim xung mt t cc
axit to thnh v sn phm phn hy ca chng c kh nng ha tan du
trng hp, ngn chn mt phn hin tng keo kt ca du.
 - Ch s chng ct l lng cht ngng c trc khi du b keo kt cng
thay i ty theo loi du. i vi cc loi du c ch s chng ct 15-
17% th bn cnh qu trnh trng hp cn c qu trnh ngng t xy ra
do c cc nhm hydroxyl t do. i vi cc loi du ch c qu trnh
trng hp th ch s chng ct l 0, i vi du lin th ch s chng ct
15-16%, i vi du bng ch s chng ct kh ln khong 33%
Phn ng ngng t cng chuyn c du sang tng rn v th ngay c du
khng kh khi un nng lu cng c th chuyn sang trng thi Gel.
- Mu sc ca du sau khi trng hp s thm li, nht l i vi du lm
cha c sch do to ra mt s sn phm phn hy. V th nu tin
hnh trng hp trong mi trng chn khng lin tc tch c cc
cht khng n nh d bay hi th mu sc ca du sau trng hp khng
thm hn so vi ban u l bao.
- Trong qu trnh nhit trng hp ch s axit tng ln cho d ban u l
hon ton trung tnh do c cc phn ng sau y.

RCOO-CH2-CH2-R RCOOH + CH2=CH-R

Chnh cc lin kt este b t lm kch thch cc phn t b b tc l lm cho du

chm keo kt li. Thng nhit trng hp 3000C cho nn c th ni rng cc
phn t to thnh c b cracking t nhiu, qu trnh cracking ny din ra rt phc
tp nn ta khng i su trong gio trnh ny.
- Trong khi nhit trng hp bao gi cng c thot ra mt lng cht bc
m thng chng ta hay gi sai l hi du. Cc cht bc ny c mi
c trng, c tnh cht axit m thc cht l sn phm phn hy ca axit
bo ban u to thnh do qu trnh cracking mch carboner.
Phn ng n gin nht ca qu trnh cracking l t mch to thnh ni i.

Khi trng hp p sut thng, cc du cha axit bo khng c ni oi lin hp

th khng b keo kt, nhng nu cng nhit t em tin hnh trng hp
trong mi trng chn khng th du rt d keo kt.
 C th l du lin trng hp p sut thng, khng b keo kt l do cc lin
kt este b t lm kch thc cc phn t b i v qu trnh cracking mch
carboner to thnh carbur hydro phn t thp hn, khng tch c chng ht
khi du m phn ln chng nm li trong , v coi nh cht ha do trong mng
sn khi chng ta em du i ch to sn.

Nhng nu em du lin trng hp trong mi trng chn khng th rt d b

keo t do sn phm to thnh bi phn ng cracking thot ra khi du.

2- Trng hp oxyl ha.

Trng hp oxyl ha l qu trnh thi khng kh hay oxy v du ang c

un nng nhi 130-1500C. Phn ng oxyl ha ta nhiu nhit nn du c kh
nng t bc chy, bi vy cn ch y khng gia nhit cho du qu 2100C.

Du kh ch nn trng hp oxyl ha n c 30-35%, cn du bn kh

th ti 35%.

Trong qu trnh trng hp oxyl ha hu ht cc ch tiu ca du u b

tha i v thay i kh nhiu, c bit l trng lng ring, nht v hm lng
oxyl axit tng ln nhiu, hm lng peroxyt tng ln trong qu trnh kh v gim
xung trong thi gian no .

Mng sn t du trng hp oxyl ha km bn vi nc, nhng li mau kh,

chng b lo ha trong mi trng m t, kh khn khi bo qun loi du ny
do lu n b qunh li nn du trng hp oxyl ha t dng ch to sn mu.

Du trng hp oxyl ha c cha nhm hydroxyl nn tan c trong cn v

c kh nng trn vi sn nitroxenlulo bi vy c th dng lm cht ha do trong
sn Nitroxenlilo.
Phn ln du trng hp oxyl ha sn xut vi sn.

3. Kt hp lu hunh vo du.

Phng php ny rt t s dng- ko g phn ny mi tay.

4- X phng ha du v phn ring cc axit bo.

Tin hnh x phng ha du bng kim ri cho tc dng vi axit v c c

hn hp axit bo. Sau lm lnh t t kt tinh axit bo loi no, tch ring
chng ra, dng sn xut x phng. Cn li phn axit khng no tng lng
dng sn xut sn gliphotal rt thun tin.
 Cn c phng php x phng ha chn lc, axit bo loi no s c tch ra
trc khi du, lm cho du giu v thnh phn axit bo khng no hn. V d nh
khi cho glixorit hn hp tc dng vi hi nc nhit cao th axit bo loi no
s tch ra theo phn ng sau.

Rr : gc axit bo loi no. R1: gc axit bo loi khng no.

Cc diglixerit to thnh c kh nng ngng t to thnh ete polyglixerin:

Cng c phn ng trng hp v tr ni i ca gc R1.. Mun lm giu thnh

phn axit bo khng no cho du, cn c th dng phng php vt l l lm lnh
kt tinh dn dn cc glixerit ca axit bo loi no ri tch chng ra khi du.

5/- Chuyn ha este du bng ri a chc .

Qu trnh chuyn ha este cc triglixerit ca du l qu trnh thay th mt phn
hay ton b glixerin bng ru khc hay ng thi thay th mt phn glixerin,
mt phn axit bo bng ri axit cc khc.
Thc hin chuyn ha este bng phng php ri ha hay axit ha . Mun
thay th ton b glixerin bng ri khc th u tin phi tch ring axit bo trong
du ra ri estes ha chng bng loi ru khc l pentonitrit.

Nu ch mun thay th mt phn glixerin th cho ngay du tc dng vi

pentaeritrit.
 V khi no mun thay th mt phn axit bo bng axit khc th dng glixerin
ri ha du 210-2200C to thnh mono m diglixerit, sau este ha cc mono
v diglixerit nhit 2400C bng axit khc nh axit abietic trong nha thng.

Trong trng hp mun ng thi thay th mt phn glixerin & mt phn axit
bo th u tin chuyn ha este bng du pentaeritrit theo nh phn ng (2) sau
este ha cc este khng y to thnh bng mt loi axit khc theo phn
ng sau.

CH2OCOR CH2OCOR

2RCOOH ROCOH2C C CH2OCOR 2.H2O (4)

HOH2C C CH2OH

CH2OCOR CH2OCOR
- Chuyn ha este theo nh phn ng (2) c dng rt ph bin c th l dng
sn xut sn du pentol. T su bng vi pentaeritrit, v cc sn phm este
khng y do phn ng chuyn ha, este to thnh rt d ngng t vi nhau
theo s sau thnh phn t c kch thc ln hn.
 Ni chung sn du pontol sn xut trn c s phn ng ri ha du hay ri
ha axit bo. Khi ru ha du th trong sn phm cn c gc ri ca glixerin (
xem phn ng (2) ) nn du chm kh v c cht lng km hn so vi khi ri
ha axit bo trong sn phm ch c gc pentaeritrit.
Tm li mt vi loi du bn kh c th chuyn ha este sn xut loi sn
du pentol, da trn hai phn ng (2) & (5).
- Du chuyn ha este cn c dng ch to bn sn phm tng
hp nha polyester. l mono v diidlixerit to thnh khi chng ta
ri ha bng glixerin ( xem phn ng 3). Cc mono v diglixerit ny
tc dng vi anhydric photaleci s cho ta loi nha alkyt bin tnh bng
du dng ch to sn tng hp.
Cn ch hn rng mono v diglixerit ny tan c trong cn c th dng lm
cht ha do cho vi loi sn v dng lm cht nh ha sn xut sn nh tng
tan trong nc.

6- Qu trnh kh nc du ve.

Du ve cha n 80-90% triglixerit ca axit rixinoleic .

Khi un nng nhit trn 2000C v c xc tc, du ve b kh nc, mt phn

t nc thot ra v xut hin thm mt ni i. Nguyn t hydro b y ra c th
t nhm netylen gn hay xa nhm carboxyl hn so vi nhm hydroxyl c th
nh sau.

Or
Axit linoleic 9,11 c hai ni i cch mt v tr 9 v 11 nn cng c tnh cht
gn ging tnh cht ca axit aloostoaric trong du chu. Cn axit linoleic 9,12 th
ng l axit linoleic chnh cng. Thc t khi kh nc du ve to thnh nhiu axit
linoleic 9,12 hn.

Trong khi kh nc du ve thng dng xc tc l axit H2SO4 long nn c

th din ra t c cu kh nc du ve bng hai phn ng sau.
Bn cnh cc phn ng kh nc ch yu k trn cn c mt s phn ng ph.
Do tc dng ca nhit nn c qu trnh nhit phn hy phn t axit ricinolcio
thnh andehyrd onantic v axit undecileoic.

Cng do un nng nn c c qu trnh trng hp v tr cc ni i lm thay i

tnh cht ha l ca du nh lm gim ch s iot , tng ch s axit. Do c phn
ng trng hp nn khng th kh nc du ve trit c thng phi ngng
li trong khi c kh nhiu nhm hydroxyl.

Ngoi ra cng c kh nng phn hy cc triglixerit ca du bng nhit to

thnh axit bo v glixerin v cng c xy ra mt s phn ng bin i lin tc
na.

Du ve kh nc c tnh cht trung gian gia du chu v du lin v cng

c th xem nh l mt loi du kh.

Du ve c th dng thay cho du chu hay du Lin nn qu trnh kh nc

c nhiu ngi ch v ci tin. Chng ta cn nghin cu k cc iu kin
phn ng v cc iu kin ny c nh hng trc tip n cht lng sn phm
v hiu sut sn phm. Cc iu kin l loi v iu kin xc tc, nhit ,
chn khng, ch un nng.
- Xc tc hot ng khng nhng lm tng tc phn ng m cn to
iu kin kh nc trit hn, c ngha l gim lng cht bc m
tng hiu sut sn phm.
Thot nhin c ngi dng xc tc khng tan trong du nh : t ty trng,
silicagel hay mt s oxit kim loi. Dng loi xc tc ny khng c li ch phi
thng xuyn v sinh ni phn ng, cn hon nguyn xc tc lm cho qu trnh
sn xut phc tp v tn kinh ph. Khng nhng th, khi dng t ty trng v
sau phi tip tc trng hp du nhit cao.

Trong cng nghip th ngi ta thng dng cht xc tc l axit v c v mui

axit ca chng. u im c bit ca loi xc tc ny l ch lm tng tc phn
ng kh nc m khng tng nhanh tc trng hp, bi vy c th kh nc
 trit hn. Sn phm kh nc c ch s axit thp hn 20 nn khng cn phi
tip tc este ha bng glixerin na.

Vi xc tc l H2SO4 ch cn dng 0.2-2% so vi lng du. Du kh nc

c nht b hn v c kh nng kh nhanh hn. Mng sn chu c tc ng
ca nc mc tng i nhng v bn c hc th c km hn khi dng cc
loi xc tc khc. Nhng khuyt im cn bn khng khc phc c l vt
axit cn li trong du lm cho kim loi b g, mun cho khi g v cng t hao tn
th nn dng xc tc l mui axit. V d nh dng xc tc l 2% bisunfat natri v
tin hnh phn ng nhit 2450C-2500C.

Kinh nghim cho thy xc tc tt hn c l cc loi mui axit ca hai loi axit
H2SO4 v H3PO4 nh Al2(HSO4)4, Al2(HPO4)3.
- Nhit cng c nh hng nhiu n qu trnh kh nc, khi tng
nhit ln th tc kh nc tng nhanh, nhng lng cht bc s
nhiu v hiu sut hiu sut du kh nc c b gim thp.
- Cng nn tin hnh kh nc trong chn khng tng bn mi mn
ca mng sn. V d mng sn t du ve c kh nc trong chn
khng vi 0.25% H2SO4 2800C v sau c este ha bng glixerin c
bn mi mn kh tt.
Trong qu trnh kh nc du ve v thu c nhiu loi sn phm theo s
di y.

Du ve ban u

Du ve kh nc Cht bc ngng t c Cht bc dng kh

Phn du

CH3(CH2)CHO CH2=CH(CH2)3COOH Cn
glixerin Nc

Nu tin hnh kh nc nhit 2800C m khng dng xc tc th lng cht

ngng thu c l 11,04% trong c phn du l 8,00%, phn nc l 3.04%
so vi lng du ban u. Khi dng xc tc khc nhau th lng cht ngng cng
thay i theo.

Cc nh hng n lng sn phm ph l xc tc , nhit v chn khng:

- Khi tng lng xc tc v ng thi c dng chn khng th lng cht

ngng thu c s gim xung v nu dng xc tc m tng nhit th
lng cht ngng thu c li tng.
- Khi tng nhit v chn khng th phn ngng cng s tng ln,
chn khng cng cao th phn du trong phn ngng cng nhiu nhng
phn nc khng thay i my.

VI- QU TRNH BIN TNH DU.

1/- Bin tnh du bng anhydric maloic.

Ngi ta ch bin du vi 2-10% anhydric maloic vi mc ch tng nhanh

tc trng hp cc loi du c cha axit bo khng no, do qu trnh ny c
th gi l qu trnh maloic ha.

Sn phm du bin tnh vi anhydric maloic hay l sn phm du maloic

ha cn gi l aggykm c th este ha bng glixerin. Cng c th trung ha du
maloic bng kim, Amoniac hay amin c sn phm tan trong nc dng
ch to sn nh tng tan trong nc.

Du bin tnh vi anhy-maloic c nhiu u vit hn so vi du thng: d

nhit trng hp, sau trng hp vn c mu sang, mng sn ng rn tt, chu c
tc ng ca nc v kh quyn tt hn.

Mun bit ci cu phn ng gia anhy-maloic vi du trc ht cn xt n kh

nng phn ng ca anhy-maloic: anhy-maloic l mt cht hot ng mnh, phn
ng nh mt diaxit, hon ton ging vi anhydric photaleic.

Ngoi ra anhy-maloic c cha ni i nn c kh nng pha ni i lm xut

hin ha tr t do kt hp vi cc cht khc.

dng anhy-maloic c hai hng kt hp

 - Kt hp vi phn ln cc hp cht khng no: phn ng ny c tnh cht
trng hp dy chui ku hp cht vinyl to thnh hp cht ng trng
hp.

- Kt hp phn t anhy-maloic vo mt h thng ni i lin hp.

HC CH

C CH C C
OC CO

C C C C

H
HC C

H2C CH2

Cch kt hp th hai ny ph bin hn v cho php chng ta tng hp ra nhiu

loi hp cht vng.
 Anhydric maloic cng c th kt hp vi carbur hydro khng no theo kiu nh
sau:

Trong phn ng th hai c s chuyn dch ni i.

Nh vy i vi du loi c ni i lin hp th phn ng c kh nng xy ra

cao nht l:
Cn i vi khng c ni i lin hp th c hai cch kt hp: khng lm chuyn
dch v tr ni i v c lm chuyn dch v tr ni i nh sau:

or

HC CH
H
CH3(CH2)4CH CH CH2 C CH CH2 (CH2)6COOH
OC CO

CH3(CH2)4CH CH C CH CH CH2 (CH2)6CHOOH2

H

CH CH2

CO
OC
O
phn ng th hai c dch chuyn v tr ni i va lm xut hin mt h thng
ni i lin hp nn phn t Anhydric maleic li c th kt hp thm vo to
thnh :
 Nh vy mt phn t axit linoleic c kh nng kt hp thm 3 phn t Anhydric
maleic c cu to nh sau:

H
C CH

CH3(CH2)4CH CH CH CH (CH2)6COOH

CH CH CH CH2 CH CH2

OC CO OC CO OC CO

O C O
H2

Cc loi sn phm maleic ha nh th c cha nhiu nhm chc axit nn khi este
ha bng Glixerin hay pentaeritrit th nhanh chng chuyn ha thnh polymer ba
chiu.

2.- Bin tnh du bng sterol.

C th bin tnh du bng sterol trong nhiu iu kin khc nhau: Trn hp
du sterol-monome khng cn dung mi or thm dung mi xylen; c th cho thm
vo cht gim tc trng hp ( lu hunh, phenol). Lng sterol dng
bin tnh du th ty theo yu cu sn phm nhng khng c cho qu 45% hn
hp du-stirol. Nhiu loi du c kh nng bin tnh bng sterol dng cha trng
hp or trng hp or oxyl ha mt phn.

Di y l mt v d c th : Dng hn hp gm 55% du Lin vi 45% sterol

& -metinStirol ( dng 70% Stirol v 30% -metinStirol) kch thch qu trnh
trng hp bng 3% Peroxit bendoil v tin hnh qu trnh bin tnh nh sau: u
tin un nng du ln 1600C gi nhit ny trong vng 5h, ri thm Stirol v
Peroxit bendoil vo, tin hnh bin tnh trong khong nhit 160-2500C trong
5h ri 2500C trong 6h, tip tc 250-3000C trong 3 gi v cui cng l thc
hin 3000C trong 1h .

Sn phm du bin tnh c t nht rt cao, n c li nh nha mm v c

mi ca Stirol, ha tan rt d dng trong nhiu loi dung mi.

By gi cn xt n thnh phn ca sn phm du bin tnh bng Stirol v c

cu phn ng kt hp
 Trong phn phm du bin tnh c 3 thnh phn:
- Polystirol vi trng hp khc nhau.
- Axit bo ca du.
- Axit bo ca du c thn Stirol.

Ta cn xt k phn ng kt hp ca Stirol vi du , trng hp du c ni i

cch mt phn ng nh sau:

Vi du khng c ni i lin hp th phn ng kt hp xy ra khc, Ex:

- Vi axit 9,12,15 linolenoic:
 - Vi axit 9,12 linoleic :

C hai phn ng trn thng tin hnh nhit 1400C v axit bo ng vai tr
cht iu chnh s pht trin ca mch Polystirol.
Khi tng nhit v gim nng Stirol trong h hp phn ng th s gim
kh nng to thnh polystirol v tng tc tc dng ca sterol vi axit bo.
Nhng nu tng nhit ln qu 3000C th cht ng trng hp ca sterol vi
axit bo s b phn hy and s ch to thnh polystirol phn t thp.
Di y l mt s iu kin c th ca qu trnh bin tnh du bng sterol.
- Trng hp ng trng hp khi: un nng du ri thm vo dn dn
h hp sterol vi peroxit bendoil hay mt cht khi mo khc sau
nng cao nhit ln 2000C v hn na. Nn dng nhiu peroxit(
khong 2-3% trng lng sterol) gim trng lng phn t polymer
lm cho sn phm ng nht hn.
- Trng hp ng trng hp trong dung mi: un nng 140-2500C hn
hp sterol v du oxyl ha hay trng hp s b trong mi trng dung
mi tr, thng l xylen( khong 50%) trong thi gian di. Dung mi
c tc dng lm chm qu trnh trng hp to thnh polystirol.
V nguyn liu du c my im cn ch :
- Khng nn dng nguyn du chu bi axit eleostrearic ngn chn qu
trnh trng hp sterol.
- Khng nn dng du dng cha trng hp v sn phm s km ng
nht v c cha nhiu polystirol. M nn dng du ve kh nc , du
 Lin v du Hng dng oxyl ha hay trng hp s b trn thm vi
5-10% du chu.
Du bin tnh t sterol c trin vng s dng rng ri trong ngnh sn v mc in.

Nguyn polystirol chi tan trong mt vi dung mi, rt hn ch v kh nng

nh km nn khng ch to sn c. Nhng du bin tnh bng sterol th li
dng rt tt v:
- Thnh phn polystirol kh ln nn qu trnh kh c tnh cht l hc nhiu
hn l s kh bi cc phn ng ha hc ni di mch phn t, do
mng sn kh rt nhanh.
- H s khc x ca polystirol ln nn mng sn rt cng.
Mng sn ny khng chu c tc ng ca nhiu loi dung mi.

B-NHA THIN NHIN.

Nha thin nhin l cc cht hu c c ngun gc t thc vt, c tnh

ca chng l khng tan trong nc m ch tan trong mt s dung mi nht nh.
Nhiu loi nha khi un nng th ha mm ri ha lng, nhng c mt s loi
khc th li khng nh vy, khi un nng chng b phn hy v chng khng ha
tan c trong cc dung mi thng thng ( tr epicloridrino) cn phi ch bin
s b trc khi ha tan.

Nha thin nhin tham gian vo thnh phn ca sn c tc dng tng

bm dnh cho mng sn ln b mt cn sn, lm tng cng, bng, tng bn
vi mi trng m v tnh thm khng kh. Tuy vy nha thin nhin vn cha
chim c u th so vi nha tng hp bi s a dng, nhiu c tnh hu dng
ca nha tng hp bi vy m cng ngy ngi ta cng s dng nhiu nha tng
hp hn.

Nha thin nhin phn ln ly t cy ( m cy) nh nha thng, nha tho

mc mt s vng nhit i, nhng c bit li c mt s c ly t di t ln
gi l nha copal- nha ny gi l nha n th anh em .

I- NHA THNG.
nc ta nha thng c ly t m loi thng Pinus nerkusil jungh( thng
hai l) hay pinus massoniana ( thng tu kha), nha thng khi mi chy ra khi
cy l mt loi cht lng nht nu sang, nhng sau mt thi gian th c dn li
ri xut hin cc tinh th nha.
 Axit ca nha thng, u tin l axit nha bc mt nh cc loi axit
dectropiriaric ( Tnc=211-2120C), axit levopinaric ( Tnc=150-1510C), axit capinoic
(Tnc=144-1480C); sau chng ng phn ha thnh axit nha bc hai l axit
abietic ( Tnc=155-1900C) v axit dehydrebietic, axit abietic C19H29COOH l n
nh nht.
Trong m thng c khong 30% nha thng v hong 70% du thng. Sauk
hi chng ct du thng th cn li nha thng tn ti dng cht rn mu vng
chanh trong sut hay nu nht. Mu cng sang th cht lng nha thng cng
cao.
Cn mt s phng php khc c nha thng l .
- Trch ly nha thng trong mt s loi cy l kim, sau du ha nha
bng dung mi hu c nh CCl4 hay xng du.
Dng kim trch ly khng tt bng dng axit trch l v to thnh
mui axit nha v mui axit bo, hiu sut tch nha cng khng vt qu
c 70%.
- Chng ct bng hi nc v c chn khng du thnh phm ca nh
my sn xut sul..atxenluylo s thu c n 50% nha thng. Ngoi
nha thng ra cn c mt lng ln axit bo.
nc ta cong mt loi nha na rt ging nha thng l nha Trm, c
ly t cy trm en v trm trng( hay c ni gi l cy trm chua ). Nha trm
c mu sm hn nha thng nhng li c u im l c ch s axit thp hn nha
thng.

1- Thnh phn nha thng v cc loi axit nha.

Trong nha thng c hn 90% l axit nha v di 10% l cht trung tnh tc
l phng khng b x phng ha ca nha thng. Cc cu t khng b x phn
ha trong nha thng l loi cht lng rt nht mu vng rm c thnh phn
khng n nh, chnh l phn c nhit si cao ca du thng cn li trong
nha thng.
Trong nha thng c 5 loi axit nha l ng phn ca nhau vi thnh phn
chung l C20H30O2. Cng thc cu to ca nha thng c khung ca phenantron.
Cc axit nha u cha cc nhm ha hc ging nhau v c tnh cht gn
ging nhau:

Axit abietic l thnh phn ch yu trong cc loi axit nha. C th tch axit
abietic ra khi nha thng bng cch kt tinh nha thng trong dung dch cn
c axit ha bng axit HCl, cn ch ung si dung dch trong thi gian
ngn chuyn ha ton b axit neoabietic thnh axit abietic.

C th tch axit abietic c th nh sau: hon tan nha thng vo cn ( 1kg nha
thng vi 1,5l cn ), un si cho n khi ha tan ht ri thm vo 30ml dung dch
HCl trong nc. Tip tc un si trong 15 pht v thm vo mt t hydroquinone
trnh phn ng oxyl ha axit abietic, sau va khuy va lm ngui dung
dch s thu c khi tinh th axit abietic.
Cc loi axit nha k trn u c cha nhm carbonyl v u l khng bo
ha nn c nhiu tnh cht ha hc quan trng nh:
- L mt axit nn c th to thnh mui, este, anhydric axi.
 - Do cha no nn c th hydro ha, halogen ha, tc dng vi anhydric
maleic.
- Kh hydro thnh axit dehydroabietic v thnh peton hay pimantren.
ng thi cng d b oxyl ha, nhng ch b oxyl ha lp b mt v
th khi bo qun cn dng khi to, khng nn nghin nh.
- Do tc dng ca nhit axit nha, s bin thnh axit piroabietic v thnh
phn nha , du nha thng.
- C kh nng trng hp, ngng t vi andehyrd v tham giam vo cc
phn ng vi HNO3, H2SO4, hypoclorite.
2- Tnh cht ca nha thng.
Nha thng l mt cht rn, gin, c mu trong sut-nhng thc t thng c
mu ng vng chanh- d dnh vo tay, chy mm khong nhit 700C-800C
v chy lng 1200C.
Trng lng ring 200C l 1,090, h s khc x 200C n=1.536 v ch s axit
khong 170, ch s iot 170-204.
Nha thng ha tan c trong cc loi ri methylic, ethylic, benzene, axeton,
clorofome, du thng, du tho mc, sulfur, este, axit axetic. Khi ha tan va
kim s thnh x phng.
Hm lng cht khng x phng ha thng l 5% n 10%.
Mt s tnh cht ha hc ca nha thng.
a) Tnh cht ha hc ca nha thng lin quan n nhm carboxyl COOH.

Do c cha nhm COOH nn nha thng c kh nng phn ng nh mt

axit l tham gia vo cc phn ng : x phng ha natri, este, anhydric nha
thng, ri nha, redinat kim loi.
- redinat kim loi: l sn phm thay th ton b hay mt phn cc
nguyn t H trong nhm COOH ca nha bng kim loi. Redirat kim
loi kim v nc : tan trong nc v dung mi c cha nhm OH m
khng tan trong carbur hydro, cn redirat kim loi khc th li k nc,
khng tan trong cc dung mi hu c khng phn cc, c bit l trong
carbur hydric. Redinat kim loi khng phi kim loi kim c s dng
nhiu hn c, thng chia ra lm hai loi nng chy v kt ta cn
c vo phng php ch to. Redinat kim loi nng chy ch to bng
cch cho oxyt kim loi nghin nh tc dng vi nha thng nng chy
trong khong nhit 200-2700C. Redinat kim loi kt ta ch to
bng cch cho mui kim loi tc dng vi dung dch x phng natri ca
nha thng trong cn hay trong nc.
Redinat kim loi c 2 tc dng ch yu trong ngnh sn:
- redinat Ca, Zn, Al ( vn cn mt na s nhm COOH cha b thay th)
tham gia vo thnh phn cht to mng. Nu cho vo nhiu oxit kim loi
k trn th khng th c sn phm trong sut v ng nht c. Cc
redinat k trn l nhng cht trong sut, hi c mu, tan trong dung mi
hu c v du thc vt, cng hn nha thng ban u, chy mm nhit
cao hn 1200C ( nha thng chy mm 70-800C), cc redinat k
trn c th dng dng rn nhng tt hn l nn dng dng dung dch
50% trong dung mi.
- Redinat Mn, Co loi nng chy hay kt ta thng c dng nh cht
tr kh cho sn. Loi kt ta thng cha n 8% kim loi, gp i
lng kim loi c trong redinat kim loi nng chy. Nhng redinat nng
chy ch to t mui kim loi ca axit hu c m khng phi t oxit
kim loi li c kh nng cha nhiu kim loi hn redinat kt ta.

Redinat kim loi nn dng dng dung dch, khng nn dng dng bt trnh
phn ng oxyl ha lm gim kh nng ha tan trn dung mi.
- X phng natri ca nha thng : khi cho nha thng tc dng vi mt
lng tng ng dung dch kim 5% trong nc nhit 1000C trong
khong 2h s thu c dung dch x phng trong sut. Dung dch ny
nu ngui n s c li v ha keo nhng nu n c mt nng
thch hp th n vn s trong sut mi.
X phng nha hay x phng nha thng u c th ng dng trong nhiu ngnh:
- X phng nha ha tan rt d v l cht nh ha rt tt. X phng nha
thng vi nng cao c tc dng nh dung mi v nu nng thp
l cht n nh nh ha.
- X phng nha vi hm lng nha t do t 15-85% c s dng trong
cc nh my giy vi mc nh tng kt dnh v chu nc ca giy.
- X phng nha thng cn c dng trong cc nh my x phng
thm vo vi x phng axit bo vi lng thm vo khng qu 10%.
Este nha thng:
Loi este ca nha thng vi ri n chc nh methyllic, ethylic, benzenlic
l nhng este nht nh du c dng lm cht ha do cho nha tng hp c
bit l cho nitroxenlulo.
Cn este ca nha thng vi ri chc nh glixerin l nhng sn phm
dng rn c kh nng kt hp vi bt mu badic tham gia vo thnh phn cht to
mng nh redinat Zn, Ca, Al m cht lng li tt hn cc loi redinat . Este
loi ny thng gi l este nha thng hay este axit nha.
Ri nha:
Ri nha c cht to bng cch kh este ca axit nha bng hydro p sut
cao vi cht xc tc trn c s cromat ng. Ri nha l nhng cht lng rt
nht hi c mu, khng trn ln c vi nc m tan trong nhiu trong dung
mi.
Ri nha c th b este ha, oxyl ha thnh andehyrdri nha este ha bng
axit nha dng trong cht to mng sn. c bit ri nha c kh nng kt hp
vi axetylon thnh ete vinylic trng hp thnh mt loi hp cht cao phn t.
b) Tnh cht ca nha thng c lin quan n tnh cht khng bo ha
ca n.

Nha thng l mt cht khng no nn n d dng tham gia phn

ng. C trng hp s d tham gia phn ng ny khng c li nh
phn ng oxyl ha ca nha thng, v th c khi cn phi hydro ha
trc khi s dng. Nhng trong nhiu trng hp th cc phn ng
xy ra rt c li v cho ta nhiu sn phm nh phn ng kt hp vi
anhydric maleic to thnh nha maleic, ngng t vi anderhyrd,
phenol..
- Nha thng hydro ha: nha thng hydro ha kh hn axit
nha, cn c xc tc , p sut, nhit cao. Trung bnh c 3
nguyn t hydro nh vo phn t axit nha trong nha thng.
Nha thng hydro ha dng trong trng hp cn trnh qu
trnh t oxyl ha ca nha thng, dng lm cht lm kh, cng
nghip x phng.
- Nha maleic-abietic: nha abietic maleic l sn phm este ha
ca axit abietic maleic vi glixerin hay l sn phm do tc dng
ca este nha thng glixerin vi anhydric maleic. Cng c th
l sm phm do tc dng ca nha thng-maleic vi mt s
loi ri v sau cho tc dng thm vi oxit kim loi.
y trc ht cn xt n phn ng kt hp ca anhydric maleic vo
cc loi axit nha to thnh aduc