TING VIT

Cc Bc Kim
Sot Bnh Tiu
ng Trn i

Chng Trnh Gio Dc Quc Gia v Bnh Tiu ng

Chng trnh ca Vin Sc Khe Quc Gia v Trung Tm Kim Sot v Phng Nga Bnh
 Tp sch ny trnh by
bn bc chnh gip
bn kim sot bnh tiu
ng v sng mt cuc
sng lu di v tch cc.

Mc lc
Bc 1: Tm hiu v bnh tiu ng 1

Bc 2: Hiu bit mc tiu ABC ca bnh tiu ng 5

Bc 3: Tm hiu cch sng vi bnh tiu ng 8

Bc 4: Chm sc thng l sng khe mnh 11

Nhng iu cn nh 12

H S Chm Sc Bnh Tiu ng 13

tm hiu thm v 16
 Nhng hot ng bn c th
thc hin
Cc du trong tp sch ny cho bit nhng
hot ng bn c th thc hin kim sot
bnh tiu ng.

Gip nhm chm sc sc khe ln k hoch

chm sc bnh tiu ng thch hp vi bn.

Hc cch chn la khn ngoan chm

sc bnh tiu ng hng ngy.

BC 1:
Tm hiu v bnh tiu ng.
Tiu ng l g?
C ba loi bnh tiu ng chnh:

Bnh tiu ng loi 1 C th khng to ra

insulin. y l vn v bn cn insulin ly ng
(glucoza) t thc n do bn n vo v chuyn thnh
nng lng cho c th. Bn cn dng insulin hng
ngy sng.
Bnh tiu ng loi 2 C th khng to ra hoc
khng s dng tt insulin. Bn c th phi dng thuc
vin hoc insulin kim sot bnh tiu ng. Bnh
tiu ng loi 2 l loi tiu ng ph bin nht.
Bnh tiu ng lc mang thai Mt s ph n
mc loi bnh tiu ng ny khi mang thai. Trong
hu ht cc trng hp, bnh ny s khi sau khi
sinh con. Nhng ngay c khi khi bnh th nhng
ph n ny v con ca h cng c nguy c mc bnh
tiu ng sau ny cao hn.

1
Bn l ngi quan trng nht trong
nhm chm sc sc khe ca bn.
Bn l ngi kim sot bnh tiu ng ca mnh
tng ngy. Hi bc s v cch bn chm sc tt nht
cho bnh tiu ng sng khe mnh. Mt s
ngi khc c th gip ch bao gm:

nha s bn b v gia nh
bc s tr bnh tiu ngi c vn bnh tm
ng thn
gio dc vin v bnh y t
tiu ng
y t c bng hnh ngh
chuyn vin v dinh
dng dc s
nhn vin x hi
bc s nhn khoa
bc s chuyn khoa chn

2
Cch tm hiu thm v bnh tiu ng.
Tham d lp hc bit thm v cch sng vi bnh
tiu ng. Mun tm lp hc, vui lng hi nhm chm
sc sc khe, bnh vin hay phng khm sc khe khu
vc ca bn. Bn cng c th tm kim trc tuyn.
Tham gia nhm h tr trc tip hay trc tuyn
c h tr t ngi tng t trong vic kim
sot bnh tiu ng.
c trc tuyn v bnh tiu ng. Truy cp
http://www.cdc.gov/diabetes/ndep/index.htm/

Thn trng thc s vi bnh tiu ng.

Bn c th nghe nhiu ngi ni l h c "cht bnh
tiu ng" hoc "mc ng hi cao". Nhng t ng ny
m ch rng bnh tiu ng khng phi l bnh nghim
trng. iu l khng ng. Bnh tiu ng l bnh
nghim trng, nhng bn c th kim sot bnh.

Ngi b bnh tiu ng cn chn la thc n lnh

mnh, duy tr cn nng hp l, hot ng nhiu
hn mi ngy v dng thuc ngay c khi h thy
khe. C nhiu iu cn lm. Tht khng n gin
nhng ng lm!

3
Ti sao cn phi chm sc bnh tiu ng?
Chm sc bn thn v bnh tiu ng ca s gip bn
cm thy khe mnh ngay hm nay v trong tng lai.
Khi mc ng trong mu (glucoza) gn vi mc bnh
thng th bn c th:
c nhiu sinh lc hn
t mt v kht nc hn
i tiu t thng xuyn hn
lnh vt thng tt hn
t b nhim trng da hay bng quang hn
Bn cng s c t nguy c hn gp phi nhng vn
sc khe do bnh tiu ng gy ra nh:
au tim v t qu
vn v mt c th dn n gim v th lc hoc m
au, au nhi dy thn kinh, hay t bn tay v bn
chn, cn gi l h dy thn kinh
vn v thn c th khin thn ngng hot ng
vn v rng v nu

Nhng hot ng bn c th
thc hin
Hi nhm chm sc sc khe bit
bn b bnh tiu ng loi no.

Hi xem bn c th n ni no
c h tr.

Hc cch chm sc bnh tiu ng

s gip bn cm thy khe mnh
ngay hm nay v trong tng lai.
4
 BC 2: Hiu bit mc tiu
ABC ca bnh tiu ng.
Hi nhm chm sc sc khe v cch kim sot A1C,
Huyt p v Cholesterol. iu ny gip h thp nguy c
b au tim, t qu hoc nhng vn khc ca bnh
tiu ng.

Ch A l xt nghim huyt cu t
(A1C, hay A-one-C).
l g?
A1C l xt nghim mu o mc ng huyt trung bnh
trong ba thng qua ca bn. Xt nghim ny khc vi
kim tra ng huyt m bn lm mi ngy.
Ti sao xt nghim li quan trng?
Bn cn bit mc ng huyt ca mnh theo thi gian.
Bn khng mun cc con s ny qu cao. Mc ng
huyt cao c th gy hi cho tim, mch mu, thn, bn
chn v mt ca bn.
Mc tiu A1C l g?
Mc tiu A1C cho nhiu ngi mc bnh tiu ng l
di 7. Mc tiu ny c th khc i vi bn. Hi xem
mc tiu ca bn l g.
5
Ch B l huyt p (Blood pressure).
l g?
Huyt p l lc p ca mu ln thnh mch mu.

Ti sao xt nghim li quan trng?

Nu huyt p ca bn qu cao th iu ny s lm cho
tim hot ng nng n. iu c th gy au tim, t
qu v lm hi n thn v mt ca bn.

Mc tiu huyt p l bao nhiu?

Mc tiu huyt p i vi a s mi ngi l di 140/90.
Mc tiu ny c th khc i vi bn. Hi xem mc tiu
ca bn l g.

6
C l Cholesterol.
l g?
C hai loi cholesterol trong mu:
LDL v HDL.

LDL hay cholesterol xu c th tch t v lm tc mch

mu. Loi ny c th gy au tim hoc t qu.

HDL hay cholesterol tt gip loi b cholesterol xu ra

khi mch mu.

Mc tiu LDL v HDL l g?

Hi xem cc s o cholesterol ca bn nn l bao nhiu.
Mc tiu ca bn c th khc so vi nhng ngi khc.
Nu trn 40 tui, bn cn dng thuc statin tim c
khe mnh.

Nhng hot ng bn c th
thc hin
Hi nhm chm sc sc khe bit:
s o A1C, huyt p v cholesterol
l bao nhiu v nn mc no.
Mc tiu ABC ca bn s ty theo
vic bn b bnh tiu ng bao
lu, nhng vn sc khe khc,
v vic kim sot bnh tiu ng
kh khn ra sao.
bn c th lm g t mc tiu ABC.
Ghi li tt c cc s o ca bn vo
h s phn sau ca tp sch ny
theo di tin trin ca bn.

7
 BC 3: Tm hiu cch sng
vi bnh tiu ng.
Cm thy nhiu chuyn n dn dp, bun, hay gin d khi
sng vi bnh tiu ng l iu bnh thng. Bn c th
bit nhng bc mnh cn thc hin sng khe mnh,
nhng thng gp kh khn theo st k hoch ca mnh
theo thi gian. Phn ny c nhng ch dn v cch i ph
vi bnh tiu ng, n ung lnh mnh v nng ng.

i ph vi bnh tiu ng.

Cng thng c th lm tng mc ng trong mu
ca bn. Hc cch gim cng thng. Th ht th su,
lm vn, i b, tp thin, lm theo s thch, hay
nghe nhng bi ht a thch.
Hy nh ngi khc gip nu bn cm thy b suy
sp tinh thn. C vn v sc khe tm thn, nhm h
tr, linh mc, bn b hoc ngi thn trong gia nh
s lng nghe mi quan tm ca bn v gip bn cm
thy hn.

n ung lnh mnh.

Ln k hoch ba n cho bnh tiu ng vi s
gip t nhm chm sc sc khe.
Chn thc n c t calo, cht bo bo ha, cht bo
chuyn ha, ng v mui.
Nn n thc phm c nhiu cht x hn nh ng cc
nguyn ht, bnh m, bnh quy, cm hoc m pasta.
Chn thc n nh tri cy, rau c, ng cc nguyn
ht, bnh m v ng cc, v sa t bo hay sa v ph
mai kh bt bo.
Ung nc thay v nc tri cy hay s a thng
thng.

8
 Khi n, ch ly na a tri cy v rau c, mt phn t
cht m khng m, nh u, hoc tht g hay tht
g ty khng da, v mt phn t sut n loi nguyn
ht, nh go lt hay m pasta lm t m nguyn ht.

Hy nng ng.
ra mc tiu nng ng hn trong phn ln cc
ngy trong tun. Bt u t t bng cch i b 10
pht, 3 ln mt ngy.
Hai ln mt tun, hot ng tng sc mnh c
bp. Dng dy ko dn, tp yoga, lm vn nng
(o v trng cy bng dng c), hay chng y.
Duy tr cn nng lnh mnh bng cch thc hin
theo k hoch ba n v di chuyn nhiu hn.

Bit cn phi lm g mi ngy.

Dng thuc tr bnh tiu ng v tt c vn sc
khe khc ngay c khi bn thy khe. Hi bc s xem bn
c cn dng thuc aspirin ngn nga au tim hoc
t qu hay khng. Bo cho bc s bit nu bn khng
tin mua thuc hoc b bt c phn ng ph no.
Kim tra bn chn hng ngy xem c b vt t,
phng rp da, m v sng ph hay khng. Gi
ngay cho nhm chm sc sc khe nu c bt c vt
lot no khng lnh.

9
 nh rng v xa rng bng ch hng ngy gi cho
ming, rng v nu rng khe mnh.
B ht thuc l. Hy nh ngi khc gip b ht
thuc l. Gi s 1-800-QUITNOW (1-800-784-8669).
Theo di ng huyt. Bn c th cn kim tra mc
ng huyt mt ln hay nhiu ln mt ngy. S
dng phiu mt sau ca tp sch ny lp h s
v cc ch s ng huyt ca bn. Nh hi nhm
chm sc sc khe v cc ch s ny.
Kim tra huyt p nu bc s ca bn yu cu v ghi
chp vo h s.

Hi nhm chm sc sc khe ca bn.

Nu c bt c thc mc no v bnh tiu ng, hy
hi bc s ca bn.
Bo co mi thay i v sc khe ca bn.

Nhng hot ng bn c th
thc hin
Yu cu lp k hoch ba n lnh mnh.
Hi v cch tr nn nng ng hn.
Hi v cch o v thi gian kim tra mc
ng huyt cng nh cch s dng kt qu
o kim sot bnh tiu ng.

Dng cc ch dn sau y t chm sc

bn thn.

Tho lun xem chng trnh bnh tiu ng

c tc dng nh th no vi bn mi ln bn
n khm vi nhm chm sc sc khe.

10
 BC 4: Chm sc thng
l sng khe mnh.
Nn n khm nhm chm sc sc khe t nht hai ln
trong mt nm pht hin sm bt c vn no.

Ti mi ln khm, phi chc chn l bn

thc hin:
kim tra huyt p
kim tra chn
kim tra cn lng
xem li k hoch t chm sc bn thn
Mi nm hai ln, bn nn:
Lm xt nghim A1C. Xt nghim ny c th c
thc hin nhiu ln hn nu c kt qu trn 7.

Mi nm mt ln, bn chc chn phi

thc hin:
xt nghim cholesterol
khm chn ton din
khm nha khoa kim tra rng v nu
khm gin mt kim tra cc vn v mt
chch nga cm cm
th nc tiu v mu kim tra cc vn v thn

t nht mt ln trong i, bn cn phi:

chch nga vim phi
chch nga vim gan B

11
Medicare v bnh tiu ng.
Nu bn c Medicare, hi xem chng trnh ca bn bao
tr dch v chm sc bnh tiu ng ra sao. Medicare
bao tr mt s chi ph cho:
gio dc v bnh tiu ng
nhu yu phm cho bnh tiu ng
thuc tr bnh tiu ng
n khm bc s dinh dng
mang giy c bit, nu cn thit

Nhng hot ng bn c th
thc hin
Hi nhm chm sc sc khe v nhng xt
nghim ny v xt nghim khc m bn c th
cn. Yu cu h cho bit kt qu xt nghim.

Ghi li ngy gi ca ln khm k tip.

S dng phiu mt sau ca tp sch ny

lp h s chm sc bnh tiu ng ca bn.

Nu c Medicare, hy kim tra chng

trnh ca bn.

Nhng iu cn nh:
Bn l ngi quan trng nht trong nhm chm sc
sc khe.
Lm theo bn bc trong tp sch ny bit cch
kim sot bnh tiu ng.
Bit cch t c mc tiu ABC ca bnh tiu ng.
Nn nh nhm chm sc sc khe ca bn gip .

12
H S Chm Sc Bnh Tiu ng
Cch dng h s.
Trc ht c vch t bng nm ngang trang. Vch ny
cho bn bit:

tn ca xt nghim hay kim tra sc khe

cn lm xt nghim hay kim tra sc khe bao lu
mt ln
mc tiu c nhn ca bn l g (i vi A1C, huyt p
v cholesterol)
Sau , ghi xung ngy gi v kt qu ca tng xt
nghim hay kim tra sc khe thc hin. Mang theo
phiu ny khi n gp nhm chm sc sc khe. Trnh
phiu ny cho nhm chm sc sc khe. Ni v mc tiu
ca mnh v cch bn ang thc hin.

A1C - t nht hai ln trong mt nm Mc tiu ca ti

Ngy

Kt qu

Huyt p (HA) Ti mi ln khm Mc tiu ca ti

Ngy

Kt qu

Cholesterol Mi nm mt ln Mc tiu ca ti
Ngy

Kt qu

13
H S Chm Sc Bnh Tiu ng
Cch dng h s.
Dng trang ny ghi xung ngy gi v kt qu ca
mi xt nghim, ln khm hay chch nga.

Mi ln khm Ngy Kt qu
Kim tra chn

Xem li chng trnh

t chm sc

Kim tra cn nng

Xem li thuc

Mi nm mt ln Ngy Kt qu
Khm nha khoa

Khm gin mt
Khm chn ton din
Chch nga cm cm

Kim tra thn

t nht mt ln Ngy Kt qu
Chch nga vim phi

Chch nga vim gan B

14
T kim tra mc ng huyt
Cch s dng phiu ny.
Phiu ny c ba phn. Mi phn cho bn bit khi no nn
kim tra ng huyt: trc mi ba n, 1 n 2 gi sau
mi ba n v lc i ng. Mi ln bn kim tra ng
huyt, hy ghi xung ngy gi v kt qu. Mang theo
phiu ny khi n gp nhm chm sc sc khe. Trnh
phiu ny cho nhm chm sc sc khe. Ni v mc tiu
ca mnh v cch bn ang thc hin.

Ngy Gi Kt qu
Mc ng
huyt ca ti
trc ba n l:
Mc tiu thng
thng l 80
n 130*
Mc tiu ca ti:

Mc ng
huyt 1-2 gi
sau ba n:
Mc tiu thng
thng di
180*
Mc tiu ca ti:

Mc ng
huyt lc i ng
ca ti l:
Mc tiu thng
thng l 110
n 150*
Mc tiu ca ti:

*Mc tiu ng huyt ca bn c th khc nu bn l ngi cao tui (trn 65) v b

tiu ng lu. Chng c th khc nu bn c cc vn sc khe khc nh bnh
tim, hoc mc ng huyt ca bn nhiu khi qu thp.

15
 tm hiu thm v:
Nhiu nhm ny cung cp cc mc bng ting Anh
v ting Ty Ban Nha.
Chng Trnh Gio Dc Quc Gia v Bnh Tiu
ng
Ti CDC: 1-800-CDC-INFO (1-800-232-4636)
http://www.cdc.gov/diabetes/ndep/index.html
Ti NIH: in thoi: 18008608747
www.ndep.nih.gov
Diabetes HealthSense: Mt ngun ti nguyn trc
tuyn sng khe.
www.YourDiabetesInfo.org/HealthSense
Hc Vin Dinh Dng v Ch Dinh Dng
1-800-877-1600
www.eatright.org
Hip Hi Nh Gio Dc v Bnh Tiu ng
1-800-338-3633
www.diabeteseducator.org
Hip Hi Bnh Tiu ng M
1-800-DIABETES (1-800-342-2383)
www.diabetes.org
Hip Hi Tim M
1-800-AHA-USA1 (1-800-242-8721)
www.americanheart.org
Trung Tm Kim Sot v Phng Nga Bnh
1-800-CDC-INFO (1-800-232-4636)
www.cdc.gov/diabetes

16
Trung Tm Dch V Medicare v Medicaid
1-800-MEDICARE (1-800-633-4227)
www.medicare.gov
B Nng Nghip, Hng Dn v Ch n Hoa K
www.ChooseMyPlate.gov
T Chc Nghin Cu Bnh Tiu ng V Thnh
Nin
1-800-533-CURE (1-800-533-2873)
www.jdrf.org
Chng Trnh Gio Dc Quc Gia Sc Khe v Mt
1-301-496-5248
https://nei.nih.gov/nehep
Vin Quc Gia v Tiu ng, Tiu Ha v Bnh
Thn Vn Phng Thng Tin Bnh Tiu ng Quc
Gia
1-800-860-8747
www.diabetes.niddk.nih.gov
Chng Trnh Gio Dc Quc Gia v Bnh Thn
1-800-860-8747
http://www.nkdep.nih.gov/

17
 Chng Trnh Gio Dc Quc Gia v Bnh Tiu ng
bit thm thng tin gi s 1-800-CDC-INFO
(1-800-232-4636) TTY 1-888-232-6348
Hoc truy cp www.cdc.gov/diabetes/ndep
Chng Trnh Gio Dc Quc Gia v Bnh Tiu ng
(NDEP) thuc B Dch V Sc Khe v Con Ngi Hoa
K do Vin Sc Khe Quc Gia (NIH) v Trung Tm
Kim Sot v Phng Nga Bnh (CDC) ng ti tr
cng vi s h tr ca hn 200 t chc i tc.
Martha M. Funnell, MS, Y t c ng k, CDE ca Trung
Tm Nghin Cu v Hun Luyn Bnh Tiu ng
Michigan xem xt ti liu ny v tnh chnh xc.
Bn dch ting Vit do Dch V a Ngn Ng ti Trung
Tm Kim Sot v Phng Nga Bnh (CDC) cung cp
v do Ho Luong Tran, MD, MPH, Hi ng Quc Gia
Bc S Chu v Cc o Thi Bnh Dng duyt.

NDEP-67VIE

Chnh sa thng 1 nm 2016

CS259466