Về các định lý cơ bản của giải tích hàm trên các không gian bị chặn địa phương PDF

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 30

2

MC LC

Mc lc 2
M u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

1 Khng gian b chn a phng 5


1.1. Mt s kin thc chun b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.2. Khng gian b chn a phng . . . . . . . . . . . . . . . . 8

2 V cc nh l c bn ca gii tch hm trn khng gian


b chn a phng 18
2.1. nh l Hahn-Banach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.2. nh l nh x m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.3. Nguyn l b chn u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Kt lun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Ti liu tham kho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3

M U

nh l Hahn-Banach, nh l nh m, nguyn l b chn u l cc


nguyn l c bn ca gii tch hm. Chng c vai tr v ngha to ln
trong lnh vc ton gii tch ni ring v ton hc hin i ni chung.
Dng c in ca cc nh l trn c pht biu trong khng gian
Banach. Vo khong thp nin 60 n 80 ca th k trc, chng c
m rng trn nhiu lp khng gian rng hn khng gian Banach, in
hnh l cc m rng ln mt s lp khng gian li a phng bi mt s
chuyn gia ni ting trong gii tch hm nh Kothe, Meise, Vogt,...(xem
[5]). Cc m rng trn lp khng gian khng li a phng (nhng b
chn a phng) c thc hin vo nhng nm 90 ca th k trc bi
chm cc cng trnh ca Bayoumi (xem [2], [3], [4]). Nhng kt qu ny
l c s quan trng nghin cu gii tch phc trn khng gian khng
li a phng.
Vi mc ch tm hiu cc nh l c bn ca gii tch hm trn khng
gian b chn a phng, chng ti la chn ti sau cho lun vn ca
mnh l: V cc nh l c bn ca gii tch hm trn khng gian b chn
a phng.
Ni dung ca lun vn c trnh by trong 2 chng. Chng 1 trnh
by nhng kin thc c s v khng gian vct tp cn dng v sau v
nhng kt qu c bn v khng gian b chn a phng, nh x tuyn
tnh lin tc gia cc khng gian b chn a phng. Chng 2 trnh
by ba nh l c bn ca gii tch hm i vi khng gian b chn a
phng l: nh l Hahn-Banach, nh l nh x m v nguyn l b
chn u.
4

Lun vn c thc hin ti trng i hc Vinh di s hng dn


tn tnh v nghim khc ca thy gio, TS. Kiu Phng Chi. Tc gi
xin by t lng bit n su sc ca mnh n thy. Nhn dp ny, tc gi
xin chn thnh cm n Ban ch nhim khoa sau i hc, Ban ch nhim
khoa ton. Tc gi xin c cm n cc thy, c gio trong b mn Gii
tch, Khoa ton nhit tnh ging dy v gip tc gi trong sut
thi gian hc tp. Cui cng xin cm n gia nh, ng nghip, bn b,
c bit l cc bn trong lp Cao hc 18 Gii tch cng tc, gip
v ng vin tc gi trong sut qu trnh hc tp v nghin cu.
Mc d c nhiu c gng, nhng lun vn khng trnh khi nhng
hn ch, thiu st. Chng ti rt mong nhn c nhng kin ng
gp ca cc thy, c gio v bn b lun vn c hon thin hn.

Ngh An, thng 9 nm 2012

Bi Quang Trung
5

CHNG 1

KHNG GIAN B CHN A PHNG

1.1. Mt s kin thc chun b

Mc ny nhc li mt s kt qu v khng gian vct tp, khng gian


nh chun, khng gian Banach cn dng v sau. Cc kt qu ny c th
tm thy trong [1].

1.1.1 nh ngha. Cho E l mt khng gian tuyn tnh trn trng K


v M l mt khng gian con ca E. M c gi l c i chiu n v k
hiu codimM = n, nu tn ti khng gian con N ca E sao cho N c
chiu n v E l tng trc tip ca M v N , tc l vi mi x E tn ti
duy nht y M v z N sao cho x = y + z.

1.1.2 nh ngha. Khng gian vct tp l mt khng gian vct cng


vi mt tp trn sao cho cc php ton cng v nhn v hng l
lin tc.

Tp con U trong khng gian vct X c gi l cn nu U U vi


mi K v || < 1; tp U c gi l ht nu vi mi x X tn ti
> 0 sao cho x U vi mi || < .
Trong khng gian vct tp lun tn ti c s ln cn U ca 0 gm
cc tp cn, ht v vi mi U U tn ti V U sao cho V + V U .

1.1.3 nh ngha. Tp con U ca khng gian vct X c gi l li


nu vi mi x, y U , vi mi 0 6 6 1, th x + (1 )y U .
Khng gian vct tp c gi l li a phng nu n c c s ln
cn U ca 0 gm cc tp li.
6

1.1.4 nh ngha. Tp con U ca khng gian vct tp E c gi


l b chn nu vi mi ln cn V ca 0 tn ti s > 0 tng ng sao cho
U tV vi mi t > s.
Khng gian vct tp c gi l b chn a phng nu n tn ti
mt ln cn ca 0 l tp b chn.

Mi khng gian b chn a phng lun c c s m c cc ln


cn ca 0 (xem [6]). Mt khc, nu khng gian vct tp c c s ln
cn ca 0 l m c th n kh mtric. V vy, mi khng gian b chn
a phng l kh mtric.

1.1.5 nh ngha. Khng gian vct tp E c gi l F -khng gian


nu tn ti mtric d bt bin trn E (tc l d(x, y) = d(x + z, y + z) vi
mi x, y, z E) sao cho (E, d) y v mtric d sinh ra tp ca E.

Nh vy, mi khng gian b chn a phng l mt F -khng gian.

1.1.6 nh ngha. Mi F -khng gian v li a phng c gi l


khng gian Frechet.

1.1.7 nh ngha. Cho E l khng gian tuyn tnh trn trng R. Hm


k.k : E R c gi l mt chun trn E nu tho mn cc iu kin
sau:
1) kxk > 0, vi mi x E v kxk = 0 x = 0;
2) kxk = ||kxk, vi mi R v vi mi x E;
3) kx + yk 6 kxk + kyk, vi mi x, y E. Khi (E, k.k) c gi l
mt khng gian nh chun.

Khng gian nh chun l khng gian mtric vi mtric sinh bi chun


d(x, y) = kxyk, x, y E. Khng gian nh chun E c gi l khng
gian Banach nu E y vi mtric sinh bi chun. Vi tp sinh bi
mtric sinh bi chun cc php ton cng v nhn v hng trn E l lin
tc. R rng mi khng gian nh chun l mt khng gian li a phng
7

1
v b chn a phng. Bi v Bn = {x E : kxk < }, n = 1, 2, ... l
n
c s ln cn gm cc tp li, b chn ca E. Hn na, ngi ta chng
minh c kt qu quan trng sau:

1.1.8 nh l. Khng gian vct tp l kh nh chun khi v ch khi


n li a phng v b chn a phng.

V d sau cho thy mi khng gian b chn a phng c th khng


li a phng.
P p
1.1.9 V d. Xt khng gian lp = {x = {xn } R : n=1 |xn | < +}
vi 0 < p < 1. Khi , lp l khng gian vct vi cc php ton cng v
nhn v hng theo s hng tng ng ca dy. Hn na, lp l F khng
gian vi mtric bt bin xc nh bi

X
d(x, y) = |xn yn |p
n=1

vi mi x, y lp . Tuy nhin lp khng phi l khng gian li a phng.


Tht vy, gi s lp li a phng. Khi , tp V = {x lp : d(x, 0) 6 1}
cha ln cn li, cn U ca 0. Khi U li cha tp V = {x lp :
d(x, 0) 6 }, vi > 0 no . Xt dy {xk } lp xc nh nh sau:
1
xkn = 1 nu k = n v xkn = 0 nu k 6= n. Khi , p xk V U vi mi
k. Do tnh li ca U ta c
1 1 X k
y = p x U
s
16k 6s

vi mi s. Mt khc d(y, 0) = s1p > 1 khi s ln. Mu thun vi


U V . Vy lp khng phi l khng gian li a phng.
Tuy nhin lp l khng gian b chn a phng, bi v V l ln cn
b chn ca 0. Tht vy, vi mi ln cn U ca 0, tn ti > 0 sao cho
2
V = {x lp : d(x, 0) 6 } U . Nu ly s = th r rng V tU vi

mi t > s.
8

V d sau li chng t mi li a phng c th khng b chn a


phng.

1.1.10 V d. Gi s R = {x = {xn } : xn R} l khng gian vct


cc dy s thc vi cc php ton cng v nhn v hng theo s hng
tng ng ca dy. Khi , R l F khng gian vi khong cch xc
nh bi

X 1 |xn yn |
d(x, y) =
2n 1 + |xn yn |
n=1
vi mi x, y R . Hn na, R l khng gian li a phng vi tp
li a phng xc nh bi h m c cc na chun {pn } trn R
nh sau
pn (x) = |xn |
vi mi x R . Ni cch khc R l khng gian Frechet. Tuy nhin,
R khng phi l khng gian b chn a phng. Tht vy, nu ngc
li th n l khng gian nh chun. Khi , tn ti chun trn R
sao cho tp sinh ra bi chun trng vi tp sinh ra bi {pn }. Xt
B(0, 1) = {x R : kxk < 1}. Khi , tn ti

V = {x R : pi (x) = |xi | < , i I}

trong I l tp hu hn sao cho V B(0, 1). Ly x0 = {x0n } R


sao cho x0n = 0 nu n I v x0n 6= 0 vi n
/ I. Khi , x0 6= 0 v suy ra
kx0 k = r > 0. Vi mi s t nhin k do cch xc nh ca x0 v V ta c
kx0 V . Do kx0 B(0, 1) vi mi k. Suy ra kkx0 k = kr < 1 vi mi
k. Ta nhn c s mu thun. Vy R khng b chn a phng.

1.2. Khng gian b chn a phng

Mc ny chng ti trnh by nhng kt qu c s v cc khng gian b


chn a phng, c th hn l cc khng gian tuyn tnh p-nh chun.
Cc kt qu chnh ca mc ny c bn c trch ra t [2].
9

Trong mc ny, cc khng gian vct c xt trn trng K = R, C.

1.2.1 nh ngha. Mt pchun trn khng gian vct E l nh x


k.k : E R+ tho mn cc tnh cht sau:
i) kxk = 0 khi v ch khi x = 0;
ii) kxk = ||p kxk, vi mi K, x E;
iii) kx + yk 6 kxk + kyk, vi mi x, y E.
(E, k.k) gi l khng gian tuyn tnh p-chun, hay vit gn l khng gian
p-chun, (vi 0 < p 6 1).

1.2.2 V d. Xt tp R vi cu trc tuyn tnh thc thng thng. Vi


0 < p 6 1 c nh, xt cng thc

kxk = |x|p , x R.

Khi , cng thc trn xc nh mt p chun trn R.

1.2.3 nh ngha. Mt ta chun trn khng gian vct E trn trng


K l nh x k.k : E R+ tho mn cc tnh cht sau:
i) kxk = 0 khi v ch khi x = 0;
ii) kxk = ||kxk, vi mi K, x E;
iii) kx + yk 6 (kxk + kyk), vi mi x, y E, trong > 1 l hng
s c lp vi x, y.
S nh nht iii) ng c gi l hng s ta chun ca khng gian
(E, k.k).

1.2.4 Nhn xt. 1) Gi s (E, k.k) l khng gian ta chun. Khi , h


BE (0, ) = {x E : kxk < }, > 0 l c s ln cn ti 0. Hn na, E
l khng gian mtric tuyn tnh, do c s ln cn ti gc c th chn l
m c.
1
2)Nu k.k l mt p-chun trn E vi 0 < p 6 1 th k.k p xc nh mt
1
ta chun, hn na dp (x, y) = kx yk p l mtric sinh ra tp tuyn tnh
trn E.
10

3) Ngi ta cn chng minh c rng: nu E l khng gian b chn


1
a phng th tn ti mt p-chun k.k trn E sao cho dp (x, y) = kxyk p
l mtric sinh ra tp tuyn tnh trn E. Do , mi khng gian b chn
a phng xc nh bi mt p chun no , tc l n c xem nh
mt khng gian p-nh chun.

1.2.5 nh ngha. Khng gian pnh chun E c gi l p-Banach


nu n y vi mtric sinh bi p-chun.

Nh vy mi khng gian p-Banach l F -khng gian.

1.2.6 V d. Khng gian b chn a phng lp , 0 < p < 1, c xc


nh bi p-chun

X
kxk = |xn |p
n=1
vi mi x lp .

1.2.7 Mnh . Mi p-chun l mt hm thc lin tc.

Chng minh. Gi s k.k l mt pchun trn E. Ta chng minh bt


ng thc sau
|kxk kyk| 6 kx yk
vi mi x, y E.
Tht vy, vi mi x, y E

kxk = kx y + yk 6 kx yk + kyk.

Suy ra
kxk kyk 6 kx yk. (1.1)
Mt khc

kyk = ky x +xk 6 ky xk+kxk = |1|p kx yk+kxk = kx yk +kxk.

Suy ra
kx yk 6 kxk kyk. (1.2)
11

T (1.1) v (1.2) suy ra

|kxk kyk| 6 kx yk.

Bt ng thc ny chng t p-chun lin tc.

1.2.8 nh ngha. Cho E v F ln lt cc khng gian p-chun, khng


gian q-chun. nh x A : E F c gi l nh x tuyn tnh nu
A(tx + y) = tA(x) + A(y) vi mi x, y E v vi mi t K.

V d sau cho thy nh x tuyn tnh gia cc khng gian p-chun c


th khng lin tc.

1.2.9 V d. Cho E = C(I, K) l khng gian p-chun cha tt c cc


hm lin tc trn on I = [0, 1] nhn gi tr trong K, xc nh bi
p-chun (0 < p 6 1)
kf k = sup |f (x)|p .
xI
Cho F l khng gian con ca E cha tt c cc hm f E sao cho f c
o hm df lin tc trn I.
Xt nh x D : F E xc nh bi D(f ) = df vi mi f F . Khi
, d thy D l nh x tuyn tnh. Tuy nhin D khng lin tc. Tht
sin nx
vy, xt dy {fn } F xc nh bi fn (x) = , n = 1, 2, ... vi mi
n
x I. Ta c sin nx p i 1
1
h
p 1
kfn k = sup 6 .
p

n n

xI
1
Suy ra kfn k p 0 khi n . V vy {fn } hi t ti 0 trong F . Tuy
nhin
Dfn (x) = dfn (x) = cos nx,
v do
1 h p i p1
kDfn k = sup cos nx
=1
p xI
vi mi n. Ta nhn c Dfn khng hi t ti 0 trong E. Vy D khng
lin tc.
12

1.2.10 nh ngha. Cho E v F ln lt cc khng gian p-chun, khng


gian q-chun (0 < p, q 6 1). nh x tuyn tnh A : E F c gi l
b chn trn U E nu tn ti C > 0 sao cho
1 1
kA(x)k q 6 Ckxk p (1.3)

vi mi x U . Nu U = E th ta ni A l nh x tuyn tnh b chn


trn E.

Bt ng thc (1.3), c th vit li di dng tng ng


q
kA(x)k 6 C1 kxk p ,

trong C1 = C q . nh l sau y ni ln s tng ng ca nh


x tuyn tnh lin tc v nh x tuyn tnh b chn trong khng gian
p-chun.

1.2.11 nh l. Cho E v F ln lt cc khng gian p-chun, khng


gian q-chun (0 < p, q 6 1) v nh x tuyn tnh A : E F . Khi ,
cc mnh sau l tng ng:
(a) A lin tc;
(b) A lin tc ti 0;
q
(c) Tn ti M > 0 sao cho kA(x)k 6 M kxk p , vi mi x E;
(d) A bin mi tp b chn trong E thnh mt tp b chn trong F .

Chng minh. R rng (a) (b) v (c) (d). Ta chng minh (b) (c).
Nu A lin tc ti 0. Khi , tn ti r > 0 sao cho BE [0, r] c nh qua
1
x
A nm trong BF [0, 1]. Khi , vi x 6= 0 th r p 1 BE [0, r] v do
kxk p
1 x
kA(r p 1 )k 6 1.
kxk p
Suy ra
q
kA(x)k 6 M kxk p ,
13

h 1i pq
trong M = . R rng x = 0 bt ng thc trn lun ng. V
r
vy (c) c chng minh.
Cui cng ta ch cn chng minh (c) ko theo (a). Nu (c) ng th
p
kA(x) A(y)k 6 M kx yk q

vi mi x, y E. Bt ng thc ny chng t A lin tc u trn E.

1.2.12 Nhn xt. Nu p = q th (c) c dng kA(x)k 6 M kxk tng t


nh trong khng gian nh chun.

Cho E v F ln lt cc khng gian p-chun, khng gian q-chun


(0 < p, q 6 1) v L(E, F ) khng gian cc nh x tuyn tnh lin tc t
E vo F . Khi , L(E, F ) l khng tuyn tnh vi cc php ton cng
v nhn v hng theo im thng thng.
Vi mi A L(E, F ), ta t
 q
kAk = inf M : kA(x)k 6 M kxk p vi mi x E .

Theo nh l 1.2.11, kAk hon ton xc nh v


q
kA(x)k 6 kAkkxk p

vi mi x E. B sau cho ta phng php xc nh chun ca nh


x.

1.2.13 B . Cho E v F ln lt cc khng gian p-chun, khng gian


q-chun (0 < p, q 6 1). Nu A L(E, F ) th
kA(x)k kA(x)k
kAk = sup q = sup q = sup kA(x)k.
xE\{0} kxk p kxk61,x6=0 kxk p kxk=1

Chng minh. T nh ngha ca kAk, ta c ngay


kA(x)k
kAk = sup q .
xE\{0} kxk p
14

Do tnh tuyn tnh ca A v tnh cht ca q chun ta c


kA(x)k x 
kAk = sup q = sup kA 1 k.
xE\{0} kxk p x6=0 kxk p
x
Nu ta t y = 1 vi x 6= 0 th kyk = 1. Suy ra
kxk p

x 
kAk = sup kA 1 k = sup kA(y)k.
x6=0 kxk p kyk=1

Cui cng, t
kA(x)k kA(x)k
sup q > sup q > sup kA(x)k
xE\{0} kxk p kxk61,x6=0 kxk p kxk=1

v ng thc trn ta nhn c


kA(x)k kA(x)k
kAk = sup q = sup q = sup kA(x)k.
xE\{0} kxk p kxk61,x6=0 kxk p kxk=1

1.2.14 nh l. L(E, F ) l khng gian q-chun vi chun c xc nh


nh trong B 1.2.13. c bit, nu F l khng gian q-Banach th
L(E, F ) cng vy.

Chng minh. Vi mi A L(E, F ) ta c

ktAk = sup ktA(x)k = sup |t|q kA(x)k = |t|q sup kA(x)k = |t|q kAk
kxk=1 kxk=1 kxk=1

vi mi t K. Hai iu kin cn li ca q-chun i vi cng thc


kAk = supkxk=1 kA(x)k c kim tra d dng.
By gi, gi s F l khng gian q-Banach v {An } L(E, F ) l dy
Cauchy. Khi , vi mi x E, ta c
q
kAm (x) An (x)k = k(Am An )(x)k 6 kAm An kkxk p .

Suy ra {An (x)} l dy Cauchy trong F . V F y nn {An (x)} hi


t ti y F . Ta xc nh nh x A : E F xc nh bi A(x) =
15

y = lim An (x). Khi , d dng kim tra c A l nh x tuyn


n
tnh. T {An } l dy Cauchy suy ra {kAn k} l dy s b chn. Do
supn>1 kAn k = C < +. Ta nhn c
p p p
kA(x)k = k lim An (x)k 6= lim kAn kkxk q 6 sup kAn kkxk q = Ckkxk q .
n n

Vy A lin tc.
Vi mi > 0, tn ti N N sao cho

kAm An k <

vi mi m, n > N . Khi , vi mi x E ta c
p
k(An A)(x)k = lim k(An Am )(x)k < kxk q
m

vi mi n > N . Suy ra kAn Ak < vi mi n > N . Do {An } hi t


ti A trong L(E, F ).

nh l sau y trnh by s m rng nh x tuyn tnh ln khng


gian con ng.

1.2.15 nh l. Cho E l khng gian p-chun, M l khng gian con ca


E v F l khng gian con q-Banach. Nu A : M F l nh x tuyn
tnh lin tc th tn ti duy nht mt m rng tuyn tnh lin tc A0 ca
A ln bao ng M ca M sao cho

kAk = kA0 k.

Chng minh. D dng chng minh c bao ng ca M l khng gian


con ng ca E. Ly x M . Khi , tn ti dy {xn } M sao cho
limn xn = x. Ta c
q
kA(xn ) A(xm )k 6 kAkkxn xm k p .
q
Bi v mi dy hi t l dy Cauchy nn kxn xm k p 0, khi m, n .
Suy ra {A(xn )} l dy Cauchy trong F . V F Banach nn limn A(xn ) =
16

y := A0 (x). Khi A0 (x) xc nh (khng ph thuc vo dy {xn }). Tht


vy, gi s {un } M v limn un = u. Khi ,
q q
kA(xn ) A(un )k 6 kAkkxn un k p = kAkkxn x + x un k p 0

khi n . V vy limn A(xn ) = limn A(un ) = A0 (x). D dng


kim tra c A0 l nh x tuyn tnh v r rng A0 = A trn M .
Tip theo ta chng minh A0 b chn. Bi v mi q chun l lin tc
nn
kA0 (x)k = lim kA(xn )k.
n
Mt khc
q
kA(xn )k 6 kAkkxn k p .

Suy ra
q q
kA0 (x)k 6 kAk lim kxn k p = kAkkxk p

vi mi x M . Do A0 b chn v kA0 k 6 kA. R rng kA0 k > kAk.


Do kA0 k = kAk.

Ta nhn c trc tip h qu sau.

1.2.16 H qu. Cho E l khng gian p-chun, M l khng gian con tr


mt trong E v F l khng gian con q-Banach. Nu A : M F l nh
x tuyn tnh lin tc th tn ti duy nht mt m rng tuyn tnh lin
tc A0 ca A ln E sao cho

kAk = kA0 k.

Vic m rng tuyn tnh lin tc t mt khng gian con ng bt k


ln ton b khng gian dng nh cha c cu tr li y . Trng
hp c bit, nu F l trng v hng K c nghin cu trong chng
sau. Mnh sau thuc v Kondia
17

1.2.17 Mnh . Nu M l khng gian con tht s v ng ca F-khng


gian b chn a phng E th vi mi > 0, tn ti y E vi kyk = 1
v x M sao cho
kx yk > 1 .

Chng minh. Ly y0 E \ M v t d = inf{ky0 xk : x M }. Khi ,


d > 0 v vi mi > 0 tn ti x0 M sao cho

d 6 kx0 y0 k 6 d + .

R rng
x 0 y0
y= 1
/ M,
kx0 y0 k p

bi nu ngc li th y0 M . Ta c kyk = 1 v vi mi
1
x0 = x0 + kx0 y0 k p x

v x0 M ta c
x y
0 0
ky xk = 1 x

kx0 y0 k p
1 1
= ky0 x0 k > ky0 x0 k
kx0 y0 k d+
d
> =1 .
d+ d+
V ty nn ta chn c b sao cho < . Ta nhn c iu
cn chng minh.
18

CHNG 2

V CC NH L C BN CA GII TCH HM TRN


KHNG GIAN B CHN A PHNG

Chng ny trnh by cc nh l c bn ca gii tch hm l nh l


Hahn-Banach, nh l nh x m v nguyn l b chn u trn khng
gian b chn a phng. Cc kt qu chnh ca chng ny c trch
ra t [2].

2.1. nh l Hahn-Banach

Mc ny trnh by mt dng m rng phim hm tuyn tnh vi d


liu da trn cc hm na tuyn tnh kiu (thay bi h d liu na
chun hay s chun dng c in ca nh l Hahn-Banach).

2.1.1 nh ngha. Cho E l khng gian vct trn trng v hng K.


Hm thc khng m q trn E c gi l na tuyn tnh kiu nu n
tho mn:
(i) q(x + y) 6 (q(x) + q(y)), x, y E,
(ii) q(tx) = tq(x), x E, t > 0, trong > 1. Nu (ii) thay bi iu
kin q(tx) = |t|q(x) vi cc v hng t K th ta gi q l na tuyn tnh
tuyt i kiu .

nh l sau l mt dng ca nh l Hahn-Banach.

2.1.2 nh l. Cho E l mt vct thc, M l khng gian con ca E c


i chiu n v q l mt hm thc na tuyn tnh kiu xc nh trn E.
19

Gi s f l mt phim hm tuyn tnh trn M sao cho

f (x) 6 q(x) vi mi x M.

Khi , tn ti m rng tuyn tnh f xc nh trn E sao cho f(x) = f (x)


vi mi x M v
f(x) 6 n f (x)q(x)

vi mi x E. Nu = 1 th ta nhn c nh l Hahn-Banach c
in.

Chng minh. u tin ta gi thit M c i chiu 1. Ly b E \ M v


gi M1 l khng gian tuyn tnh con sinh bi M {b}. Ta khng nh
rng: tn ti m rng tuyn tnh f1 trn M1 sao cho

f1 (x) 6 q(x)

vi mi x M1 . Vi mi y1 , y2 M ta c
f (y1 ) f (y2 ) = f (y1 y2 ) 6 q(y1 y2 ) 6 q(y1 + b y2 b)
6 [q(y1 + b) + q(y2 b)].
Suy ra
q(y2 b) f (y2 ) 6 q(y1 + b) f (y1 ). (2.1)

By gi, c nh y1 v cho y2 chy khp M th sup{q(y2 b)f (y2 ) :


y2 M } tn ti v k hiu n l . Tng t, nu c nh y2 M v
cho y1 chy khp M th inf{q(y1 + b) f (y1 ) : y1 M } tn ti v k
hiu n l . Khi , t (2.1) suy ra 6 . Do , tn ti R sao cho

6 6 .

Khi , vi mi y M ta c

q(y b) f (y) 6 6 q(y + b) f (y). (2.2)


20

rng, mi phn t x M1 lun c vit di dng duy nht


x = y + b, trong R v y M . Do , nh x f1 : M1 R cho
bi
f1 (x) = f1 (b + y) = + f (y)
l xc nh. D dng kim tra c f1 l tuyn tnh trn M1 v f1 = f
trn M . Ta ch ra f1 (x)q(x) vi mi x M1 . Tht vy, gi s > 0.
Khi , theo (2.2), ta c

+ f (y) 6 q(y + b).


y
Thay y bi trong bt ng thc trn ta nhn c

y y
+ f ( ) 6 f ( + b).

Suy ra
+ f (y) 6 q(y + b),
tc l
f1 (x) 6 q(x).
Nu < 0 th cng t (2.2) suy ra

f (y) 6 q(y b).


y
Thay y bi ta c

y y
f ( ) 6 q( b).

Suy ra
[f (y) + ]
6 q(y + b),

tc l
f1 (x) 6 q(x).
Bt ng thc hin nhin ng vi = 0. Do

f1 (x) 6 q(x)
21

vi mi x M1 .
Nu codimM = n th lp li qu trnh xy dng trn n ln ta nhn
c m rng tuyn tnh f tha mn yu cu

f(x) n f = q(x)

vi mi x E.

2.1.3 Nhn xt. 1) Nu = 1, tc l q l na tuyn tnh kiu 1 th


chng ta thu c dng c in ca nh l Hahn-Banach. Trng hp
ny, chng minh c th thc hin c m khng cn iu kin M c
i chiu hu hn bng phng php s dng b Zorn.
2) Nu M c i chiu v hn v > 1 th qu trnh m rng s phi
thc hin v hn bc, v v th n . Do , khng th s dng b
Zorn trong trng hp ny v Kalton xy dng c v d m nh
l Hahn-Banach khng ng trong F-khng gian khng li a phng
(xem [2].

Sau y l dng phc ca nh l 2.1.2. N c chng minh tng


t nh dng c in quen thuc v nh vo nh l 2.1.2.

2.1.4 nh l. Cho E l mt vct phc, M l khng gian con ca E


c i chiu n v q l mt hm thc na tuyn tnh tuyt i kiu , xc
nh trn E. Gi s f l mt phim hm tuyn tnh trn M sao cho

|f (x)| 6 q(x) vi mi x M.

Khi , tn ti m rng tuyn tnh f xc nh trn E sao cho f(x) = f (x)


vi mi x M v
|f(x)| 6 n f (x)q(x)

vi mi x E. Nu = 1 th ta nhn c nh l Hahn-Banach c
in.
22

Sau y, chng ti gii thiu mt s h qu ca nh l Hahn-Banach


trong F -khng gian b chn a phng.

2.1.5 H qu. Cho f l phim hm tuyn tnh lin tc trn khng gian
con ng M ca F -khng gian b chn a phng E sao cho codimM =
n. Khi , tn ti phim hm tuyn tnh lin tc trn E tha mn f = f
trn M v
kf kM 6 kfkE 6 n kf kM .

Nu = 1 th kf k = kfk vi mi khng gian con ng M .

Chng minh. Trng hp M = {0} l hin nhin ng. V vy, ta gi


thit M 6= {0}. t
1
q(x) = kf kM kxk p ,

vi mi x E, trong E c mtric ha bi k.k l mt p-chun trn


E. Suy ra q l mt phim hm na tuyn tnh tuyt i kiu . T
1
|f (x)| 6 kf kM kxk p = q(x),

suy ra ta c th p dng nh l 2.1.4 v thu c phim hm tuyn


tnh f trn E tha mn
1
|f (x)| 6 n q(x) = kf kM kxk p ,

vi mi x E. T suy ra f lin tc v

kfkE 6 kf kM .

R rng
kfkE > kkM = kf kM .

Do , ta nhn c iu cn chng minh.

Sau y l mt h qu khc ca nh l Hahn-Banach, n cn c


gi l nh l tch trong khng gian b chn a phng.
23

2.1.6 H qu. Cho M l khng gian con ng ca F -khng gian b chn


a phng E sao cho codimM = n v b E \ M . Khi , tn ti phim
hm f tuyn tnh lin tc trn E tha mn

1 6 kfkE 6 n ,
1
f = trn M v f(b) = d p trong d = inf{ky bk : y M }. c bit,
nu = 1 th kfk = 1 vi mi khng gian con ng M .
Chng minh. Gi M1 l khng gian con sinh bi M v b. Trn M1 ta xc
nh nh x
1
f (x) = f (y + b) = d p
vi x = y + b M1 , y M v K. D thy, f l nh x tuyn tnh.
By gi, t M ng suy ra d > 0, v do f 6= 0. Vi = 0 ta nhn
1
c f = 0 trn M . Vi = 1 v b 6= 0 ta c f (b) = d p . Vi 6= 0 ta c
y
M . Do

1 1 y 1 1 1
|f (x)| = ||d p = inf ky bk p 6 k bk p = ky + bk p = kxk p .
yM
T suy ra f b chn trn M1 v kf kM1 6 1. Tip theo ta chng
minh kf kM1 > 1. Tht vy, theo tnh cht ca cn di ng tn ti
dy {yn } M sao cho kyn bk d. t xn = yn b. Khi f (xn ) =
1
f (yn b) = d p . Ta c
1 1
|f (x)| |f (xn )| dp dp
kf kM1 = sup 1 > 1 = 1 1 =1
xM1 kxk p kxn k p kxk p d p

khi n . Do kf k = 1. Theo H qu 2.1.5, ta c th m rng tuyn


tnh lin tc f ti f trn E sao cho

kf kM 6 kfkE 6 n kf kM

tc l
1 6 kfkE 6 n .
Chng minh kt thc.
24

2.2. nh l nh x m

Mc ny trnh by nh l nh x m i vi F-khng gian b chn


a phng. Trc ht ta nhc li i l Baire v phm tr.

2.2.1 nh l. (Baire) Mi khng gian mtric y thuc phm tr


th hai, tc l n khng th biu din c di dng hp m c cc
tp ng c phn trong rng.

Bi v F -khng gian l khng gian mtric tuyn tnh y nn chng


thuc phm tr th hai.

2.2.2 nh l. Cho E v F ln lt l cc p-Banach khng gian v q-


Banach. Nu A L(E, F ) v A l ton nh th A l nh x m, tc l
A bin mi tp m trong E thnh tp m trong F .

Chng minh. Vi mi n = 1, 2, .. t
1 1
Bn = {x E : kxk < } = BE (0, )
2n 2n
v  1 
Sn = A(Bn ) = A BE (0, n ) .
2
T E = n>1 nB1 v A l ton nh suy ra

F = n>1 nS1 = n>1 nS 1 .

Theo nh l Baire, tn ti k sao cho kS 1 c phn trong khc rng. Do


, tn ti F v a > 0 tha mn BF (, a) kS 1 . V nh x y 7 ky
l ng phi nn S 1 cha hnh cu m BF (, r) vi r > 0 v S 1 . Khi

BF (0, r) S 1 S 1 S 1 21q = S 0 ,
1
trong S0 = 2 q S1 . Suy ra BF (0, r) S 0 v
1 r
2 q BF (0, ) S 1
2
25

bi v
1
BF (0, r) = r q BF (0, 1).

By gi ta chng minh bng quy np


r
BF (0, ) S n. (2.3)
2n+q
vi mi n. Tht vy, gi thit quy np ng vi n = 1. Gi s
r
BF (0, ) S n.
2n+q
Khi , nu
r  r  1q 1 r
y BF (0, n+1+q
)= BF (0, 1) = BF (0, )
2 2n+1+q 2
1
q 2n+q
r 1
th tn ti z BF (0, 2n+q ) sao cho y = 1 z. Mt khc, v
2q
r
BF (0, ) Sn
2n+q
1
nn tn ti x B(0, ) sao cho z = Ax. T suy ra
2n
1 1 1
y= 1 Ax = A[ 1 x] A B(0, ) S n+1 .
2q 2q 2n+1
r
Tip theo, nu y F v kyk < th t y S 1 v (2.3), tn ti
2
x1 B1 tha mn
r
ky A(x1 )k <.
22+q
Khi y A(x1 ) S 2 , v th tn ti x2 B2 sao cho
r
ky A(x1 ) A(x2 )k < .
23+q
Tip tc qu trnh trn ta nhn c xn Bn sao cho
r
ky A(x1 ) A(x2 ) ... A(xn )k < .
2n+1+q
26

P P 1 P
T n=1 kxn k < n=1 2n
= 1, suy ra chui n=1 xn hi t ti im
thuc x BE (0, 1) v
X
A(x) = A( xn ) = y.
n=1

r
Do y S0 . Suy ra BF (0, ) S0 . Tng t, ta c
2
r
BF (0, ) Sn (2.4)
2n+q+1
By gi, ta chng minh A l nh x m. Cho U l tp m ty ca E.
Khi , vi mi x U v y = A(x), tn ti n sao cho x + Bn U . Suy
ra
y + Sn A(U ).
T Sn cha ln cn ca 0 (do (2.4)) suy ra A(U ) l ln cn m ca y.
Do A(U ) m.

2.2.3 H qu. (Banach) Cho E v F ln lt l cc p-Banach khng


gian v q-Banach. Nu f L(E, F ) v f l song nh th f l mt ng
phi.

Chng minh. Theo nh l nh x m th A1 lin tc. Do , A l ng


phi.

2.3. Nguyn l b chn u

Cho E, F l cc F -khng gian b chn a phng. Nu B L(E, F )


b chn, tc l tn ti M > 0 sao cho

sup{kAk : A B} 6 M.

Khi , vi mi x E tn ti Mx > 0 sao cho

sup{kAk : A(x) B} 6 Mx .
27

Ni cch khc, nu B b chn u th n b chn im. i vi khng


gian Banach, nguyn l b chn u khng nh rng mnh ngc li
trn vn ng. Sau y ta chng minh nguyn l b chn u vn ng
cho cc lp F khng gian b chn a phng.

2.3.1 nh l. Cho E l khng gian p-Banach v F l khng gian q-


Banach. Gi s {Ak }kI l h thuc L(E, F ). Khi , cc mnh sau
l tng ng:
1) {Ak }kI ng lin tc, tc l vi mi > 0, tn ti > 0 sao cho

kxk < kAk (x)k < , k I.

2) {Ak }kI b chn im, tc l vi mi x E, tn ti Mx > 0 sao


cho
kAk (x)k < Mx , k I.

3) {Ak }kI b chn u, tc l tn ti M > 0 sao cho

kAk k < M, k I.

Chng minh. (a) (b). Gi s (a) ng. Khi , ta tm c > 0 sao


cho
kxk < kAk (x)k < 1, k I.
1
px
Nu x 6= 0 th vi y = 1 , ta c kyk = . Do
kxk p

 px1 
kAk (y)k = kAk 1 k 6 1.
kxk p

Suy ra p
kxk q
kAk (x)k 6
p := Mx
q
vi mi k I. Bt ng thc hin nhin ng vi x = 0. Vy ta thu
c (b).
28

(b) (c). Vi mi s t nhin n, t

Dn = {x E : kAk (x)k 6 n, k I}.

Do cc Ak lin tc suy ra Dn l ng. T gi thit (b) suy ra E = n>1 Dn .


Khi , theo nh l Baire v phm tr, tn ti Dn cha hnh cu ng
B E (, r). Suy ra
kAk (x)k 6 n
vi mi x B E (, r) v vi mi k I. Do , nu kxk 6 r th

kAk (x)k 6 kAk (x + )k + kAk ()k 6 2n

vi mi k I. V vy
2n
kAk kq 6 q =M
rp
vi mi k I, bi v
q
kAk (x)k 6 kAk kq kxk p .

Ta thu c
1
(2n) q 1
kAk k 6 1 = Mq
r p

vi mi k I.
p
(c) (a). Cho > 0 v = . Khi , vi kxk < q , chng ta c
M
q
kAk (x)k 6 M kxk p <

vi mi k I. Do , h {Ak } ng lin tc.

2.3.2 H qu. Cho E, F l cc F -khng gian b chn a phng. Nu


{An } L(E, F ) v An hi t im ti nh x A, tc l limn An x =
Ax vi mi x E th A L(E, F ).

Chng minh. T gi thit d dng suy ra A l nh x tuyn tnh. Hn


na, t limn An (x) = A(x) suy ra

sup kAn (x)k 6 kA(x)k


n>1
29

vi mi n. Do , h {An } b chn im, suy ra n b chn u, tc l


supn>1 kAn k = M < . Do
q q
kA(x)k = lim kAn (x)k 6 lim kAn kkxk p 6 M kxk p
n n

vi mi x E. Vy A lin tc.
30

Kt lun

Lun vn thu c cc kt qu sau:


1) Trnh by h thng cc kin thc c bn v khng gian b chn
a phng; khng gian pBanach; nh x tuyn tnh lin tc gia cc
khng gian b chn a phng.
2) Trnh by chi tit cch xy dng cc nh l c bn ca gii tch
hm trn khng gian b chn a phng l nh l Hahn-Banach v cc
h qu; nh l nh x m v nguyn l b chn u.
3) Chng minh chi tit nhiu kt qu m trong cc ti liu khng chng
minh hoc chng minh vn tt nh: Mnh 1.2.7; nh l 1.2.11; B
1.2.13; nh l 1.2.14; nh l 1.2.15; Mnh 1.2.17; H qu 2.1.5;
H qu 2.1.6; nh l 2.2.2 v nh l 2.3.1.
4) Trnh by mt s v d minh ho cho mt s kt qu nh: V d
1.1.9; V d 1.1.10; V d 1.2.9.
31

TI LIU THAM KHO

[1] Nguyn Vn Khu, L Mu Hi (2001), C s l thuyt hm v gii


tch hm, Tp I, II, NXBGD.
[2] Bayoumi, A., (1989) On holomorphic Hahn-Banach extension the-
orem and properties of bounding and weakly-bounding sets in some
metric vector spaces, Portugal. Math. 46, no. 3, 329-340.
[3] Bayoumi, A. (2003) Foundations of complex analysis in non locally
convex spaces. Function theory without convexity condition North-
Holland Mathematics Studies, 193. Elsevier Science B.V., Amster-
dam.
[4] Bayoumi, A. (1990) The theory of bounding subsets of topological
vector spaces without convexity condition, Portugal. Math. 47,No.
1, 25-42.
[5] Meise, R. and Vogt, D., (1997) Introduction to functional analysis,
Oxford University Press, New York.
[6] Rudin, W., (1991) Functional analysis, Second edition. Interna-
tional Series in Pure and Applied Mathematics. McGraw-Hill, Inc.,
New York.

You might also like