GJIMNAZI: PARTIZANI

KLASA:X-1

LENDA:BIOLOGJI

PROJEKT
TEMA:NE QELIZE PERFSHIHET UNIVERSI I JETES.

NENTEMA:CRREGULLIMET E TE TE USHQYERIT.PIRAMIDA USHQIMORE.

OBJEKTIVAT:

LISTONI CRREGULLIMET ME MENYRAT E MARRJES SE USHQIMIT:

DIETAT ME TE PERHAPURA NE SHQIPERI DHE JASHTE VENDIT.
SI KA NDRYSHUAR MENYRA E TE USHQYERIT DHE FAKTORET .
CFARE SHKAKTOJNE OMGJ?
KRAHASONI PIRAMIDEN E RE ME PIRAMIDEN E VJETER.
SEMUNDJET NGA KEQUSHQYERJA.

KRYETARE:LORENA GEGA

ANETARET:KRISTIANA XHEKO,KEITI CENOLLI,LIVIA TOQI,MALVI TOSKA,KLEA

DRAGJOSHI,KLEA QOSJA.
CFARE SHKAKTON MOSMARRJA E LENDEVE USHQYESE?
Nj faktor i rndsishm pr t pasur shndet t mir sht t hash gjrat e duhura n masn e duhur.
Pr ta sqaruar kt mund ta krahasosh trupin me nj makin q nuk niset nse nuk i sht hedhur sasia
e duhur e lnds djegse. N t njjtn mnyr dhe trupi nuk funksionon mir nse nuk ka marr sasin
e duhur t lnds djegse. Lnda djegse pr njerzit quhet lnda ushqyese, pra lnd nga t cilat ne
ushqehemi.Lendet ushqyese mund t jen pjesrisht lnd q i japin trupit energji ose lnd q e
ndihmojn trupin q t funksionoj m mir. Do me thn q nj njeri duhet t marr lnd ushqyese
q t funksionoj rregullisht. Kto ne i marrim nga ushqimi q ham dhe nj pjes e prbrsve n
organizmin ton sintetizohen n saj t ushqimeve q ne marrim. Por trupi yn ka nevoj edhe pr
minerale t ndryshme, q ndihmojn n rritjen, zhvillimin dhe mirqenien e organizmit ton. Padyshim
prej secilit jan t njohura nevojat pr proteina, vitamina, yndyrna, karbohidrate dhe kripra minerale.
Por t gjitha kto duhen marr n masn e nevojshme. Sepse edhe kur nuk je i shndosh, mund t
jetosh jo shndetshm. Arsyeja mund t jet kur ha gjra q nuk duhet. Prandaj sht e rndsishme t
jetosh dhe t hash shndetshm dhe mos t jesh mbi pesh. Lndt ushqyese q i japin trupit energji
jan, karbohidratet, proteina dhe yndyrna, dhe lndt q e ndihmojn trupin q t funksionoj m mir,
jan vitaminat dhe mineralet.

Mungesa e vitamins A, ushqimet ku gjendet me bollk.

Nj diet e varfr me vitamin A ka efekte shum negative tek shikimi duke shkaktuar edhe
verbrim. Nj nga shenjat e para t mungess s vitamins A sht ulja e aftsis shikuese pas
perndimit t diellit. Prindrit mund ta kuptojn q fmija ka kt smundje pasi n muzg po qe
se ka pak drit fmija nuk sht n gjendje t njoh personat, nuk luan dhe lviz me vshtirsi.
Fmija, ose i rrituri, me kto simptoma duhet ti drejtohet mjekut. Pr t parandaluar mungesn e
vitamins A duhet t konsumohen disa lloje ushqimesh q prmbajn kt vitamin. M t
prdorshmet jan : qumshti i gjirit dhe ushqimet me origjin shtazore si mlia, e kuqja e
vezs, qumshti i lops, zarzavatet me gjethe me ngjyr jeshile t errt si spinaqi, dhe perimet
me ngjyr t verdh e t kuqe (karrotat, specat, domatet). Duhet t theksojm se edhe frutat e
freskta prmbajn vitaminn A.

Mungesa e Jodit shfaq deformime t trurit

Nj diet e varfr me jod sht nj ndr shkaqet e zhvillimit t vonuar psikik, si dhe
deformimeve t trurit. Nj shenj e rndsishme e smundjes q shkaktohet nga mungesa e
jodit sht shfaqja n qaf posht gushs e nj mase nn lkur q i korrespondon zmadhimit
t nj pjese ose t gjith gjndrs q quhet tiroid. Mungesa e jodit n ushqim sht nj fenomen
i zakonshm q shfaqet n zonat larg detit. N fakt kjo smundje sht shum e shpesht n
zonat malore. Ushqimi me peshk dhe krip deti mbron nga kjo smundje. Kohet e fundit u b e
qart, q nj mnyr shum e dobishme pr t parandaluar kt smundje sht prdorimi (po
qe se sht e mundshme) i nj lloj kripe s cils i sht shtuar jod, dhe q quhet kripe e
jodizuar. Ndrsa pr t mjekuar at, sht e nevojshme q vet personi t shkoj tek mjeku
sapo t shfaqet masa n qaf., pasi n varsi t ekzaminimeve q kryen mson se far trajtimi
duhet t ndjek.

CFARE SHKAKTON MBIMARRJA E LENDEVE USHQYESE?

NJE NGA SEMUNDJET QE SHKAKTON MBIMARRJA E LENDEVE USHQYESE ESHTE OBEZITETI.Obeziteti
sht nj gjendje, q lidhet me pranin e tepricave t yndyrnave n gjak, t prcaktuara nga faktor
gjenetik apo mjedisor. (t jashtm).Obeziteti shoqrohet me nj indeks t mass trupore (BMI), 30
ose m e lart.Obeziteti shton riskun e smundjeve t ndryshme si psh: diabeti, hipertensioni, probleme
n frymmarrje (respiratore) , smundje t zemrs, kancer etj.
Nga se shkaktohet ai?
Ekzsistojn shum faktor, t cilt n mnyr t drejtprdrejt ose jo, shkaktojn at.Shkaqet kryesore
t obezitetit jan:Gjenetika, ne qofte se njri nga prindrit sht obez, ather edhe fmija ka shanse t
tilla. Leptina sht nj hormon, i cili kontrollon t ngrnurit, duke drguar mesazhe n tru.Ushqimi i
teprt, on n shtim t peshs trupore, sidomos kur konsumohen ushqime me m shum kalori sesa
duhet.Shpeshtsia e t ushqyerit, shkenctart kan vn re, se njerzit q han pak dhe shpesh (4-5
her n dit) kan pesh normale, kurse ata q han shum dhe m rrall, jan mbipesh.Metabolizmi i
ngadalt, q ndikon m tepr tek femrat, q jan mbipesh, pasi kan metabolizm m t ngadalt se
meshkujt.Mungesa e aktivitetit fizik, i cili nuk lejon djegien e kalorive t teprta..