Professional Documents
Culture Documents
78e8f 17799 PDF
78e8f 17799 PDF
B mn c hc ng dng
--- [\ [\ ---
L thuyt dao ng
H Ni 2003
Li ni u
Ti liu dng ging dy L thuyt dao ng cho sinh vin cc ngnh Cng trnh,
Thu in, Cp thot nc, Trm bm v ging dy mn Dao ng k thut cho sinh
vin ngnh My Xy Dng & Thit B Thu Li. Ti liu ny cng c th dng lm ti liu
n tp thi tuyn Cao hc v Nghin cu sinh cho cc ngnh Cng trnh, ng lc v lm ti
liu hc tp v tham kho cho Nghin cu sinh cc ngnh c lin quan.
1
Chng m u
f * ( t ) = f * ( t T ) = f * ( t 2T ) = ... = f * ( t nT ) (1)
Trong : T gi l chu k; n l s nguyn dng.
Mt dng c bit ca dao ng c chu k chim v tr quan trng trong thc t l dao
ng iu ho. V mt ng hc dao ng iu ho c miu t bi h thc:
q = A sin(kt + ) (2)
y: q l to ca im dao ng tnh t v tr trung bnh ca n (chn lm gc
to ); A l to ca q ng vi lch ln nht ca im v mt pha v c gi l bin
dao ng; (kt+) l Argument ca sin gi l pha dao ng; l pha ban u; k l tn s
vng (ring) ca dao ng. Tn s ring k lin quan vi chu k T bi h thc:
2
k ( t + T) + = kt + + 2 , t : k = (rad / s) (3)
T
S ln dao ng trong mt n v thi gian c tnh theo cng thc:
1 k
f= = (4)
T 2
f c gi l tn s; n v thng dng l Hecz (Hz).
2. ng nng ca h
2
d rk n
rk
T : vk =
dt
= i =1 q i
qi (5)
1 n
ng nng ca h xc nh bng biu thc: T =
2 k =1
m k v 2k
1 n
Ta c: T=
2 i , j=1
A ij q i q j (6)
1 2 2
T = a 11 q 1 + 2a 12 q 1 q 2 + a 22 q 2 (9)
2
a 11 a 12 ... a 1n
a 11 a 12
a 11 > 0; > 0; ...; a 21 a 22 ... a 2 n > 0
a 21 a 22
a n1 a n 2 ... a nn
3. Th nng ca c h.
2
y: c ij = c ji = gi l cc h s cng.
q q
i j 0
Nu h c mt bc t do (n = 1), ta c:
1
= cq 2 , c = (0) (13)
2
Nu h c hai bc t do (n = 2), ta c:
1
= (c11 q 12 + 2c12 q 1 q 2 + c 22 q 22 ) (14)
2
2 2 2
Trong : c11 = ; c = ; c =
2 12 q q 22 q 2
q1 0 1 2 0 2 0
Tng t nh phn 2, cc h s cij ca dng ton phng (12) tho mn iu kin
xc nh dng.
4. Hm hao tn.
rk rr
Khi s dng ng nht thc Lagrng: = , ta c:
q i
qi
n
rk n v 2k
Q i = k rk
= k
2
Hay: Q i =
(15)
k =1 qi qi k =1 qi
n
v 2k
y ta t: = k (16)
k =1 2
c biu din (16) gi l hm hao tn. Ta c th vit ging nh ng nng T
1 n
trong ta suy rng: =
2 i , j=1
B ij q i q j (17)
5
5.1a. Nu cc lc tc dng ln h ch l lc c th.
Ta c: Qi = Qi = ; i = 1, n
q i
Phng trnh (21) tr thnh:
d T T
dt q = q ; i = 1, n (21a)
qi
i i
a vo hm Lagrng: L = T , ta c:
d L L
dt q q = 0; i = 1, n (21b)
i
i
5.1b. Nu cc lc tc dng ln h bao gm c lc c th v lc cn nht ta c:
Qi = Qi + Qi = ; i = 1, n
q i
qi
Phng trnh (21) tr thnh:
d T T
dt q = q ; i = 1, n (22)
qi
qi
i i
Khi ch n hm Lagrng L:
d L L
dt q + = 0; i = 1, n (22a)
qi
qi
i
Th d 1:
Con lc kp gm hai thanh ng cht: AB = BC = 2L, trng lng P1 = P2 = P ni vi
nhau bi bn l B. Con lc thc hin dao ng nh trong mt phng thng ng xung quanh
v tr cn bng Ay; ngoi ra AB quay xung quanh trc A; BC quay xung quanh bn l B
(Hnh 1).
6
Bi gii
Gi thit cc thanh rn tuyt i ; h c hai bc t do. Ta chn 1, 2 l cc gc lch ca
thanh vi phng thng ng Ay lm ta suy rng. Ti v tr cn bng th 1 = 2 = 0.
Phng trnh Lagrng II vit cho h kho st l:
x
d T T A
= Q i ; i = 1, 2 (a)
dt i
i 1
2PL2 2 2
Ta c: T = 4 1 + 2 + 3 1 2 cos(1 2 )
3g
Xt dao ng nh: cos(1 2 ) 1 , ta nhn c:
2PL2 2 2
T= (4 1 + 2 + 3 1 2 ) (b)
3g
Th nng ca h bng cng trng lng cc thanh khi h chuyn dch t v tr kho st
(1; 2) ti v tr cn bng thng ng (1 = 0 ; 2 = 0), ta c:
= PL(1 cos 1 ) + PL[2(1 cos 1 ) + (1 cos 2 )]
12 2
Vi 1 , 2 nh: cos 1 1 ; cos 2 1 2
2 2
PL
Ta c: = (312 + 22 ) (c)
2
Thay (b) v (c) vo (a), ta nhn c phng trnh vi phn dao ng nh ca h:
16L 2L 2 L 4 L
31 = 1 2 ; 2 = 1 2
3g g g 3g
7
5.2. Thit lp phng trnh vi phn chuyn ng theo phng php almbe.
F a + N + F qt = 0
k
k k k
k k
( )
(24)
m O Fk + m O N k + m O Fk qt = 0
a
k k k
Trong : F qtk = m k Wk
Pk = 1
m1 m2 m3 mn i
k
ik
Hnh 2
8
5.3a. Xc nh ik khi un ca thanh:
Pi = 1 Pk = 1
M i =(x) M k =(x)
x x
Hnh 3
m m m P1 = 1
5L
L/6 L/3 L/3 L/6 36 M1
L/6 5L/6
Hnh 4 Hnh 5a
9
Bi gii:
xc nh cc dch chuyn n v (h s nh hng) ik (i, k = 1, 2, 3) ta xy dng
cc biu Mmen un M 1 , M 2 , M 3 tng ng vi cc lc n v P1 = 1, P2 = 1, P3 = 1 v
biu din nh trn hnh v (Hnh 5a, b, c).
P2 = 1 P3 = 1
L 5L
4 36
M2 M3
Hnh 5b Hnh 5c
1 1 L 5 5 1 5 5 5
11 = 33 = . . L. L + . L. L. L
EJ 2 6 36 54 2 6 36 54
1 5 5 1 5 1 5 5 1 25L3
= . L. L L + L = L L L = = 75k
EJ 54 36 12 12 EJ 54 36 2 3888EJ
L3
y ta t: k =
9.1296EJ
1 1 L L L 1 L L L L3 L3 L3
22 = . . . + . . . = 2. = = 243. = 243k
EJ 2 2 4 6 2 2 4 6 96EJ 48EJ 9.1296EJ
L3 L3
13 = 31 = 51 = 51k; 12 = 21 = 32 = 23 = 117 = 117k
9.1296EJ 9.1296EJ
10
PL
Ta c: L =
EF
y: E l mun n hi, F l din tch tit din ngang.
EF
T : P= .L = C.L
L
L
EF
Vy, ta c: C= (28)
L
6.1.2. Thanh n hi khng trng lng chu xon (Hnh 7) th:
MxL
=
GJ p
Trong : G l mun trt, JP l mmen qun tnh c cc ca L P
mt ct ngang. Suy ra:
Hnh 6
GJ p
Mx = = C.
L
GJ p
Vy, nhn c: C= (29)
L
Mx
L P
Hnh 7 Hnh 8
6.1.3. Thanh n hi khng trng lng chu un. Khi ny: H s cng C cn ph
thuc vo iu kin bin. Ta xt thanh chu un b ngm mt u (Hnh 8). vng f
bng:
1 PL3 3EJ
f= , suy ra: P = 3 f = Cf
3 EJ L
3EJ
y: EJ l cng chng un. Vy cng C bng: C= (30)
L3
11
6.2. H cc l xo.
6.2.1. i vi h l xo mc song song (Hnh 9).
T biu thc tnh lc n hi, ta c:
Fdh = C1 x + C 2 x = Cx C1 C2 C
Vy, ta c: C = C1 + C2. Nu h c n l xo
mc song song, tng t nhn c:
n
C = Ci (31)
i =1
Hnh 9
6.2.2. i vi h l xo mc ni tip (Hnh 10).
Biu thc tnh lc n hi bng:
Fdh = C1 x 1 + C 2 x 2 C1
h thay th tng ng h s cng C, l xo C
C2
dn mt on: x = x 1 + x 2 ; Fdh = Cx
F1 F2 Fdh 1 1 1
Ta c: x= + = = +
C1 C 2 C C C1 C 2
Hnh 10
Nu h c n l xo mc ni tip, th h s cng
C ca l xo thay th xc nh bi h thc:
n
1 1
= (32)
C i =1 C i
Ni chung cng C c tnh ton theo l thuyt vi cc gi thit nht nh v c
th tra cu trong cc s tay k thut.
Ta thng k mt s cng thc mt s dng c bn thng dng trong tnh ton
(bng 1).
STT S H s C
Gd 4
C= Vi G: mun trt ca
1 8iD
vt liu; d: ng knh dy l xo;
i, D: s vng v ng knh l xo.
C1
2 C = C1+ C2
C1 C2 C2
12
C1C 2
3 C1 C=
C2 C1 + C 2
EJ EJ
4 C=3
L L3
3EJ(a + b)
5 C=
a b a 2b2
12EJ(a + b) 3
6 C=
a b a 3 b 2 (3a + 4b)
3EJ(a + b) 3
7 a b C=
a 3b3
3EJ
8 C=
L b ( b + L) b 2
12EJ
9 C=
L b (4b + 3L)b 2
24EJ
C=
L3
10
L (EJ l cng khi un ca mt
trong hai l xo phng)
3 EJsh L
C = ,
N Lch L sh L
11 L N
=
EJ
2 EJsh ( L )
C=
L ( Lch L sh L )
12 N
L N
=
EJ
13
14
Chng I
Dao ng tuyn tnh ca h mt bc t do
14
q 02 kq 0
q= q 02 + sin kt + arctg (1-6)
k2 q 0
Nh vy, dao ng nh t do ca h tuyn tnh mt bc t do l dao ng iu ho.
Trong thc t, vic xc nh tn s ring k l nhim v quan trng ca bi ton nghin
cu dao ng t do. Bng 2 thng k mt s cng thc i vi k ca mt s h n gin.
By gi ta biu din nghim ca bi ton trn mt phng pha (h ta dch chuyn -
vn tc). Ti mi thi im trng thi ca h c c trng bng dch chuyn q v vn tc
v = q . Ta c trong trng hp kho st:
q = A sin( kt + )
(1-7)
v = q = Ak cos(kt + )
Tp hp cc phng trnh ny c th kho st nh qu o pha cho dng thng s.
nhn c phng trnh qu o pha cn kh t t h (1-7) ta c:
q2 v2
+ =1 (1-8)
A2 A2k 2
Ngha l phng trnh Ellp (Hnh 11a). im biu din ban u (t chuyn ng
c bt u) tng ng vi iu kin u q(0) = q0 v q(0) = q 0 . Khi thay i iu kin
ban u qu o pha biu din trn Ellp khc. Tp hp trng thi c th ca h c m t
bng h cc Ellp (Hnh11). Gc to tng ng vi trng thi cn bng ca h (q0 =0 v
q 0 = 0 ). im ny l im k d v gi l tm.
v v
q 0, v 0
q O q
O
Hnh 11
15
C
H khi lng l
C
y y+ y=0 C
2 m
xo trng trng m
M (q = y)
O
g
L + =0 g
3 Con lc ton hc L
L
m (q = )
O mga
a
+ =0 mga
4 Con lc vt l JO
JO
C m (q = )
C
JO + =0
JO C
5 Bn quay C JO
(q = )
O r JO 1 C
y+ y=0 1 C
JO m1
6
H khi lng vt y 1+ JO m1
qua rng dc m1 m1 r 2 1+
C m1 r 2
(q = y)
m
C mgL
+ =0 C mgL
7 C cu g nhp JO
L C JO
O (q = )
1 C
x x+ x=0 1 C
m JC m
8 H con ln l xo C r J 1+ J m
O C
mr 2 1 + C2
mr
(q = x)
1 g
L
+ =0 1 g
m JC L
9
Con ln trn qu r 1+ J L
o trn C mr 2 1 + C2
JC mr
(q = )
16
rC mgrC
Na a trn trn + =0 mgrC
10 m J C + m(r rC ) 2
mt phng C J C + (r rC ) 2 m
r (q = )
1, 2 = n n 2 k 2 (1-11)
Ta kho st ba trng hp:
1.1.2a. Trng hp 1: n < k (lc cn nh). Trong trng hp ny phng trnh c
trng c nghim phc:
1, 2 = n ik 1 ; k 1 = k 2 n 2 ; i 2 = 1
Tch phn tng qut ca phng trnh (1-9) c dng:
q = e nt (C 1 cos k 1 t + C 2 sin k 1 t ) (1-12)
Hay vit dng bin : q = Ae nt sin( k 1 t + ) (1-13)
17
Khi xt n iu kin u t = 0: q(0) = q0, q (0) = q 0 Ta c:
2
q 0 + nq 0
q0 k n
2 2
C1
A = C1 + C 2 = q 0 +
2 2 2
; = arctg = arctg
k2 n2 C2 q + nq
0 0
2
q 0 + nq 0
nt q0 k2 n2
Vy: q = q0 +
2
e sin k
1 t + arctg (1-14)
k2 n2
q 0 + nq
T 2 1 n
2
1 n 2
T1 = 1 + = T 1 + (1-16)
n
2 k 2 k 2 k
1
k
nt
Nghim (1-13) ca phng trnh (1-9) ch ra rng: lch A e ca h c cn gim
theo thi gian vi quy lut hm s m. N tim cn ti khng v do dao ng l tt dn
(Hnh 1-1). q
y1
y t
O
T1 T1
Hnh 1-1
Trong thc t c trng cho s gim bin ngi ta thng dng mt i lng,
k hiu v gi l suy gim Lgarit ca dao ng:
y 2
= ln = ln = nT1 = (1-17)
y1 2
k
1
n
Mun xc nh bng thc nghim, ta dng cng thc gn ng:
18
y y y y 2 y
= ln = ln = ln 1 + + + ... (1-18)
y1 y y y y y
T : q=e nt q 0 (k 2 + n ) + q 0 e k 2 t + q 0 (k 2 n ) q 0 e k 2 t (1-20)
2k 2 2k 2
H qua v tr cn bng ti cc thi im tho mn phng trnh:
q
( k 2 + n ) t 0 ( k + n ) + q q ( k n ) q 0
e 2 0 2 k 2t
e + 0 2
=0
2k 2 2k 2
Vi gi tr ca biu thc trong du mc bt k, v tri ca phng trnh 0 khi t .
Ta c chuyn ng khng tun hon tt dn.
1.1.2c. Trng hp 3: n = k (lc cn ti hn). Trong trng hp ny nghim ca
phng trnh c trng l thc, m v bng nhau. NTQ ca (1-9) c dng:
q = e nt (C1 t + C 2 ) (1-21)
Chuyn ng ca h l tt dn, khng dao ng.
Trong mt s ti liu k thut trnh by v dao ng ngi ta cn s dng khi nim
cn Lehr - cn Lehr k hiu l D, c xc nh bi h thc:
n b b
D= = = (1-22)
k 2ak 2 ac
Phng trnh (1-9) c th vit di dng:
q + 2Dk q + k 2 q = 0 (1-23)
Th d 1-2:
Xt dao ng xon nh ca a gn vo u mt di ca
thanh n hi khng trng lng di L. Mt trn ca thanh b
ngm (Hnh 1-3). Gi M l khi lng ca a; l bn knh
qun tnh ca a i vi trc thanh; G l mun trt ca vt liu L
thanh; JP l mmen qun tnh c cc ca tit din ngang thanh.
GJ P
cng ca thanh khi xon bng C = . Ly l gc
L
quay ca a i vi v tr cn bng n nh. ng nng ca a
1 2
bng: T = M 2 . Th nng n hi ca n khi nh (tun
2 Hnh 1-3
20
1 2
theo nh lut Hooke) l = C . p dng phng trnh LagrngII nh th d 1-1, ta
2
nhn c phng trnh dao ng nh khi xon:
M 2 + C = 0
C M 2
l dao ng iu ho vi tn s ring k = v chu k T = 2 .
M 2 C
Th d 1-3:
Ngi ta treo ti trng trng lng P bng mt thanh tuyt
i cng di 2L. gia thanh c gn hai l xo n hi c cng L
cng C. Ti trng c ngm trong bnh cha cht lng nht.
C C
Trong qu trnh ti trng thc hin dao ng nh t do cht lng
gy nh hng lm gim dao ng ln h (Hnh 1-4). Tm h s L
ma st nht ca h, nu chu k dao ng tt dn ca h T1 = 1s;
cc tham s ca h ly cc gi tr sau y: P = 100 N; 2L = 30cm;
ng knh l xo D = 2cm; ng knh dy cun l xo d = 2mm; P
Mun trt ca vt liu lm l xo G = 8.106 N/cm2; S vng
ca mi l xo i = 6.
Bi gii:
Hnh 1-4
H c mt bc t do. Chn to suy rng q = l gc
lch nh ca thanh so vi phng thng ng. Phng trnh
Lagrng II p dng cho trng hp ny c dng:
d T T
=
dt
2 2
1 P 2 1 P
2P 2
Ta c: T = V = 2L = L
2g 2 g g
C2
= P.2L(1 cos ) + 2 ; = Lsin l co dn ca l xo so vi v tr cn bng
2
2
thng ng ca thanh (khi l xo cha bin dng), vi nh: 1- cos ; sin ;
2
Do th nng ca h bng: = L(P + CL) 2
Gi l h s ma st nht ca h (cht lng), hm hao tn xc nh bng cng thc:
2
1
=
2
Thay cc gi tr tnh c vo phng trnh Lagrng II v rt gn, ta nhn c:
g ( P + CL )g
+ + =0
2PL 2PL
21
2
Chu k dao ng tt dn l: T1 = (a)
k2 n2
P + CL
k l tn s dao ng t do (khi khng c lc cn) bng: k = .g (b)
2 PL
Gd 4
Gi C l cng l xo v c tnh theo cng thc sau: C =
8D 3 i
Thay s vo ta c: C = 33,3 N/cm. Do , t (b) s tnh c: k=14rad/s.
4 2
T (a) gii c: 2n = k 2 ; thay s vo ta c: 2n = 12,5rad/s.
T12
H s cn chuyn ng tm t iu kin:
g 4nPL
2n = = . Thay s ta c: = 76,5 NS.
2PL g
22
Ta tm NR q dng: q = e nt Z(t ) (1-27)
Thay (1-27 ) vo (1-25). Ta nhn c phng trnh i vi hm Z(t):
Z + k 12 Z = Q(t ).e nt (1-28)
Nghim ca phng trnh (1-28) c tm bng phng php bin thin hng s
Lagrng, ta t:
Z(t) = C1(t)sink1t+ C2(t)cosk1t (1-29)
Thay (1-29 ) va (1-28) ta suy ra:
C 1 ( t ) sin k 1 t + C 2 ( t ) cos k 1 t = 0
nt
(1-30)
k C1 ( t ) cos k 1 t C 2 ( t ) sin k 1 t = e Q( t )
Dng quy tc Crame gii h (1-30) ta c:
e nt Q(t ) e nt Q(t )
C 1 (t ) = cos k 1 t; C 2 (t ) = sin k 1 t;
k1 k1
T ta c:
e n Q() e n Q ( )
t t
C 1 (t ) = cos k 1 .d ; C 2 (t ) = sin k 1 .d (1-31)
0
k 1 0
k 1
Tch phn theo v phi ca (1-34) dn ra theo bin . V vy, khi tch phn coi t l
hng s. Sau khi hon thnh vic thay cn tch phn ta nhn c q l hm ca thi gian t.
1.2.1. Tnh ton dao ng cng bc khng cn (n = 0).
Gi s lc kch ng ngoi bin i theo quy lut iu ho: Q(t) = P0sinpt. Phng
trnh (1-25) tr thnh:
q + k 2 q = P0 sin pt (1-35)
Khi p k, NTQ ca (1-35) c dng:
23
P0
q = C 1 cos kt + C 2 sin kt + sin pt (1-36)
k p2
2
Ly iu kin u t = 0: q(0) = q0; q(0) = q 0 ta c:
q P0 p
C1 = q0; C 2 = 0 (1-37)
k k( k 2 p 2 )
q pP0 P
T : q = q 0 cos kt + 0 sin kt + sin kt + 2 0 2 sin pt (1-38)
k k(k p )
2 2
k p
Trn c s (1-38) ta c mt s nhn xt sau:
1) . Hai s hng u ca (1-38) ng vi dao ng t do tn s ring k. Khi
q (0) = q (0) = 0 , nhng dao ng ny khng xy ra.
S hng th ba cng l dao ng iu ho vi tn s ring k, nhng bin ph thuc
vo lc kch ng. N lun xy ra cng dao ng cng bc vi iu kin u tu .
2) . S hng cui ca (1-38) k hiu l q :
P0
q= sin pt (1-39)
k p2
2
O O
x
m m1 m r m
1
= pt m1rp2
Fx
C
x
a) b)
Hnh 1-6
25
Theo nguyn l a-lm-be, ta c:
m x + Cx = m1 rp 2 cos pt
m1 rp 2 C
x+ k 2 x = cos pt; k 2 =
m m
NTQ ca png trnh tm dng:
x = C1sinkt+ C2coskt + Bcospt
=> x = C1kcoskt - C2ksinkt - Bpsinpt.
iu kin u ca bi ton: t = 0 th x(0) = 0; x(0) = 0 .
m1 r 2 p 2
Ta suy ra: C2+B = 0; C1 = 0; B =
C mp 2
Do phng trnh dao ng ca sn m l:
m1 rp 2
x= (cos pt cos kt )
c mp 2
C 300 / 1
V k 2 = = 30 2 rad / s 2 k = 30 rad / s = p
m 327 / 981
Trong trng hp ny h c cng hng. V vy nghim ca bi ton vit dng:
2m1 rp(cos pt cos kt ) + m1 p 2 rt sin pt
lim x = lim
pk pk 2mp
Hay lim x = 0,12t.sinpt = 0,12t.sin30t (cm).
pk
B( k 2 p 2 ) = P0 cos
T ta nhn c: (1-44)
2Bnp = P0 sin
26
P0 2 np
Gii h (1-44), ta c: B = ; tg = (1-45)
(k 2 p 2 ) 2 + 4n 2 p 2 k p2
2
B
T iu kin = 0 , ta suy ra: p2 = k2 - 2n2
p
Vy B = Bmax khi p2 = k2 - 2n2. Bin dao ng cng bc t cc i khi p nh hn
k mt cht (trc cng hng).
3) . Trong dao ng cng bc ca h c cn lun xy ra lch pha gia pha dao
ng vi pha ca lc kch ng. lch pha xc nh bng cng thc:
2np
tg =
k p2
2
lch pha c gi tr cc i khi cng hng (p = k) v bng .
2
4) . Gi lch tnh ca h l B0 (bng t s bin lc kch ng vi h s cng ca
P0
h; y B 0 = ). Ta lp t s gia bin B v B0, k hiu l . H s c gi l h
k2
s ng lc v bng:
B 1
= = (1-48)
B0 2
p 2
n p 2 2
1 +4
2
k k4
27
1
Khi khng c cn (n = 0 ) h s ng lc bng: = (1-49)
p2
1 2
k
2n/p=0
0,1 0,15
4 0,2 0,1
0,3 2n/p=0
3 0,4
0,5
2 2
1 1
0 p/k 0 p/k
0,5 1,0 1,5 2,0 0,5 1,0 1,5 2,0
a) b)
Hnh 1-7
C
Khi gii bi ton ly: k 2 = = 0,01 2 ; n = = 0,02
m 2m
28
Bi gii:
Chuyn ng ln xung ca ti trng m, nh ngi bt gn vo n s ghi nhng dao
ng ca my ln bng chia (Hnh 1-8).
Chuyn ng thng ng y ca ti trng m l chuyn ng tng i i vi khung
chn gn vi bng chia .
Do mng v chn thc hin chuyn ng theo quy lut cho trc:
y1 = y 0 (sin t + 2 sin 10t )
Nn lc qun tnh ko theo ti ca trng m trong chuyn ng ny bng:
m y 1 = my 0 2 (sin t + 200 sin 10t )
Phng trnh vi phn m t dao ng tng i ca ti trng m c dng:
y + 2n y + k 2 y = y 0 2 (sin t + 200 sin 10t )
C
Trong : y l dch chuyn ca khi lng m i vi nn; 2 n =
; k2 =
m m
Nu b qua dao ng t do, nghim ca phng trnh trn trong trng thi chuyn
ng bnh n ca ti trng m l:
y 0 2 200y 0 2
y= sin(t 1 ) + sin(100t 2 )
( k 2 2 ) 2 + 4n 2 2 ( k 2 100 2 ) 2 + 400n 2 2
2n 20n
y: tg1 = ; tg 2 =
k
2 2
1002 k 2
Thay: k 2 = 0,01 2 ; n = 0,02 ta nhn c dch chuyn tng i ca khi lng m
do my ghi ra:
y
y = 0 sin(t 1 ) + 2y 0 sin(10t 2 )
5
Th d 1-6:
m b tng chn mng cc cng trnh ngi ta thng dng mt thit b c bit:
l chn t lch tm gm mt nng khi lng m, trn t hai a quay khi lng mi
a bng m1 . Cc a quay trong mt phng thng ng theo chiu ngc nhau vi vn tc gc
. Trn mi a ngi ta gn mt ti trng m0 cch trc quay mt khong l e (Hnh 1-9a). Sau
mt thi gian m, ta c th m t cc tnh cht ca mng b tng mt cch gn ng bi
m hnh lu bin nh hnh v (Hnh 1-9b).
Hy thit lp phng trnh dao ng bnh n ca v chn t. Tnh bin dao ng.
Bit rng trong qu trnh lm vic v chn t khng bao gi tch ri khi khi lng ang
m.
Bi gii:
Gi x l to trng tm ca v chn t tnh t v tr cn bng tnh, p dng nguyn l
a-lm-be. Lc ly tm do cc a gn khi lng lch tm chuyn ng ngc nhau tc
dng theo phng chuyn ng ca v chn t (theo phng x thng ng) s bng:
29
P( t ) = 2m 0 2 e sin t P(t)
M
e
= t x
m0 C
m1
m
Hnh 1-9
Q Q
t t
P P
C
a) b)
Hnh 1-10
y: C l h s cng, k l tn s ring ca h, l h s ng lc c xc nh
theo (1-49 ). Khi > k 2 , h s nh hn n v v hiu ng ng lc b gim yu. Nh
vy, lm gim lc kch ng truyn vo nn (mng) my cn t trn cc l xo mm sao
cho tn s ring ca h dao ng nh so vi s vng quay trong mt n v thi gian ca
my.
1.2.3b. Trong phn trn ta m t m n hi ca my P(t)
vi gi thit khng tn ti lc cn. iu ny ch gn ng
trong trng hp i vi cc l xo xon bng thp. Nu s
dng cc nhp l hoc bn bng cao su th lc cn l ng k
v khng th b qua. Khi m n hi my quy i thnh
m hnh tnh gm l xo cng C v gim chn c h s cn
b (hnh 1-11). ng lc ng lc truyn cho nn biu th bng: C b
i
R = Cq + b q (1-51)
Thay (1-47) vo (1-51), ta tm c:
Hnh 1-11
R Max = B C + (b)
2 2
P 4n 2 2
1+
Hay: R max =
C k2
2
2 4n 2 2
1 2 +
k k4
P 4n 2 2 P
Khi ch ti (1-48) ta c: R max = 1+ 2
= * (1-52)
C k C
31
4n 2 2
Trong : * = 1 + , * thng
*
k2
gi l h s ng lc gia tng. S ph thuc h 3
n/p=0,1
2n
s ny vi trong cc gi tr khc nhau ch 0,2
k k 0,3
ra trn hnh v (Hnh 1-12). 2
0,4
Tt c cc ng cong i qua mt im 0,5
Trong k hiu: L gi l ton t Laplace. Php bin i Laplace ngc, k hiu theo
ton t L1 s c xc nh bi h thc:
f ( t ) = L1 [F(s)] (1-54)
Ton t L v ton t L-1 c tnh cht:
L1 {L[f ( t )]} = f ( t ) (1-55)
Trong bng di y (bng 3) ta gii thiu mt s hm f(t) thng dng v hm nh
F(s) ca n qua php bin i Laplace.
Th d 1-7:
Tm cc hm nh ca cc hm gc f(t) =1, f(t) = e at bng php bin i Laplace.
Bi gii:
p dng cng thc nh ngha (1-53) ta ln lt c:
32
e st 1
L[1] = e f (t )dt = e 1dt =
st st
= = F(s)
0 0
s 0
s
1 t (s a ) 1
L[e ] = e e dt = e
at st at ( s a ) t
dt = e = ; (s > 0)
0 0
sa 0 sa
1.2.4b. Cc tnh cht ca php bin i Laplace
Ta nu mt s tnh cht c bn (khng chng minh) ca php bin i Laplace.
a) . nh l cng tc dng: Nu L[f1(t)] = F1(s); L[f2(t)] = F2(s) th:
L[C1f1(t)+C2f2(t)] = C1F1(s)+C2F2(s) (1-56)
n n
T : L C i fi (t ) = C i Fi (s); Ci l cc hng s.
i =1 i =1
b) . nh l vi phn: Nu L[y(t)]= Y(s) th:
L[y(n)(t)]=snY(s) sn-1 y0 sn-2 y 0 ... sn-2 y0(n-2) y0(n-1) (1-57)
Trong : y(t)(k) l o hm bc k ca hm y(t) theo t: y 0( k ) = y ( k ) (0) = lim+ y ( k ) ( t )
t 0
t
c) . nh l ng dng: Nu L[f(t)]=F(s) th: L[f ( )] = aF(as) (1-58)
a
d) . nh l cn: Nu L[f(t)]=F(s) th: L [e-atf(t)]=F(s+a) (1-59)
e) . nh l tr: Nu L[f(t)]= F(s) th: L[f(t-a)] =e-as F(s) (1-60)
Mt s cng thc c bn ca php bin i Laplace c trnh by trong Bng 3.
1 1 1/s
2 t 1/s2
1/(s+)
e t
3 n! n nguyn
t n e t (s + ) n +1
1 1
4 (1 e t )
s(s + )
33
e 1t e 2 t 1
5
2 1 (s + 1 )(s + 2 )
1 t 1
6 (e + t 1)
2 s (s + )
2
7 sint
s + 2
2
s
8 cos t
s + 2
2
9 e t sin t
(s + ) 2 + 2
s+
10 e t cos t
(s + ) 2 + 2
2s
11 tsint
(s + 2 ) 2
2
s 2 2
12 tcost
(s 2 + 2 ) 2
22
13 sin2t
s(s 2 + 42 )
s 2 + 2 2
14 cos t2
s(s 2 + 42 )
15 sht
s 2
2
s
16 cht
s 2
2
2 s
17 tsht
(s 2 ) 2
2
s2 + 2
18 tcht
(s 2 2 ) 2
34
gii (1-61) bng php bin i Laplace, trc ht ta lp phng trnh nh ca
phng trnh (1-61), ta c:
1
L q + 2 n q + k 2 q = L[f (t )]
m
1
L[ q] + 2nL [q]+ k 2 L[q] = L[f (t )]
m
1
[s 2 Q(s) + sq 0 q 0 ] + 2n[sQ(s) q 0 ] + k 2 Q(s) = F(s)
m
F(s)
(s 2 + 2ns + k 2 )Q(s) = sq 0 + 2nq 0 + q 0 + (1-62)
m
t: D(s)= s2+2ns +k2; N 0 (s) = sq 0 + 2nq 0 + q 0 (1-63)
Nghim ca phng trnh nh c dng:
N 0 (s) F(s)
Q(s) = + (1-64)
D(s) mD(s)
N 0 (s)
Dng nghim (1-64) l tng hai s hng: S hng u ph thuc vo cc iu
D(s)
kin ban u v tng ng vi nghim ca phng trnh vi phn tuyn tnh thun nht; s
F(s)
hng th hai ph thuc vo hm lc kch ng f(t) v tng ng vi NR ca phng
mD(s)
trnh vi phn c v phi.
Nghim ca phng trnh vi phn gc (1-61) s c dng:
N (s) F(s)
q( t ) = L1 [Q(s)] = L1 0 + L1 (1-65)
D(s) mD(s)
Th d 1-8:
Trn h dao ng tuyn tnh c cn (Hnh 1-13) tc dng lc f(t) nh sau:
f(t)
f(t)
m
P0
C b
t
O
/2
Hnh 1-13
35
0 khi t < 0
f (t) = P0 sin t khi 0 t
0 khi t >
Xc nh dao ng ca h khi t > 0, bit rng t 0 h ng yn.
Bi gii:
Phng trnh vi phn biu th dao ng cng bc ca h c dng:
1
q + 2n q + k 2 q = f (t ) .
m
b C
y k hiu: 2n = , k2 =
m m
T iu kin ban u t = 0: q(0) = 0 ; q (0) = 0 . Do theo (1-63): N0(s)=0. Trong
min 0 t nghim ca phng trnh nh khi p dng cng thc (1-64) c dng:
F(s)
Q(s) =
mD(s)
P0
Trong : F(s) = L[f ( t )] = P0 L[sin t ] = ; D(s) = s 2 + 2ns + k 2
s + 2
2
N 0 (s) N 0 (s k ) 1 N (s) N (s j ) 1
D(s)
= D(s
k =1
k ) s sk
;
m D(s)
= mD(s ) s s
j=1
(1-68)
j j
36
y D (s) v D (s) l o hm ca D(s) v D(s) theo bin s. Vy, nghim phng
trnh nh by gi c dng:
N 0 (s k ) 1 N (s j ) 1
Q(s) = D(s
k =1 k )
s sk
+ mD(s ) s s
j=1
(1-69)
j j
N 0 (s k ) s k t N (s j )
q( t ) = D(s
k =1 k)
e + mD(s ) e
j=1
s jt
(1-70)
j
P0 4 e s t j
P0 (1 2 ) sin t 2D cos t
q( t ) =
C (1 2 ) 2 + 4D 2 2
1
2D cos 1 t (1 2 2D 2 )(1 D 2 ) 2 sin 1 t
+ 2 2 2 2 2
e nt
(1 2D ) + 4D (1 D )
n
Vi: 1 = k 2 n 2 ; D = ; =
k k
Trong min t > h thc hin dao ng t do c cn ng vi iu kin u:
q ( t 0 ) = q ( / ); q ( t 0 ) = q ( / ) . Trong min ny ta c:
N 0 (s) = sq ( / ) + 2nq ( / ) + q ( / ); N (s) = 0
Biu thc nghim c dng:
n t
1
q( / ) cos 1 t + q( / )sin 1 t
e
q( t ) =
1 D2 k
n
Vi tg = .
1
37
Chng II
Dao ng tuyn tnh ca h nhiu bc t do
2.1.2. Phng php chung thit lp phng trnh vi phn chuyn ng.
Vic la chn phng php thit lp phng trnh vi phn dao ng ca h nhiu bc t
do ph thuc vo m hnh c hc ca h.
i vi cc c h gm cc cht im, cc vt rn, cc l xo b qua khi lng, cc b
gim chn ma st, ngi ta thng dng phng trnh Lagrng loi II thit lp phng
trnh dao ng. i vi cc kt cu n hi, nh dao ng un ca dm c khi lng tp
trung, ..., ngi ta thng dng phng php lc, ...
Trong phn trnh by ny, ta nu cch p dng phng trnh Lagrng loi II thit lp
phng trnh vi phn dao ng ca h nhiu bc t do.
Xt h N cht im, c n bc t do, chu tc dng ca cc lc c th, cc lc cn ph
thuc bc nht vo vn tc v cc lc kch ng l hm bt k ca thi gian Pi(t) (i = 1, n ).
38
Gi q1, q2, ... qn (qi, i = 1, n ) l cc to suy rng ca h: Q i , Q i , Q iP l cc lc suy
rng ca cc lc c th, cc lc cn v cc lc kch ng Pi(t), phng trnh Lagrng II vit
cho h c dng:
d T T
q = Q i + Q i + Q i ; i = 1, n
Pi
(2-1)
dt
qi
i
y: Q i = ; Q i = ; Q iPi = Q i (t ) ; i = 1, n
q i
qi
Xt vi dao ng nh, ta c:
1 n n
T= a ij q i q j (a ij = a ji )
2 i =1 j =1
1 n n
=
2 i =1
j =1
c ij q i q j (c ij = c ji )
1 n n
=
2 i =1
j =1
b ij q i q j (b ij = b ji )
a ij q j b ij q j + c ij q j = Q i (t ); i = 1, n
j=1 j=1 j=1
(2-2)
Vit c th h (2-2) ta c:
a q
11 1 12 2+ a q + ... + a 1n q n + b q
11 1 + b 12 q 2 + ... + b 1n q n + c 11 q 1 + c 12 q 2 + ... + c 1n q n = Q 1 ( t )
a 21 q 1 + a 12 q 2 + ... + a 2 n q n + b 21 q 1 + b 22 q 2 + ... + b 2 n q n + c 21 q 1 + c 22 q 2 + ... + c 2 n q n = Q 2 (t )
.......................................................................................................
a n1 q 1 + a n 2 q 2 + ... + a nn q n + b n1 q 1 + b n 2 q 2 + ... + b nn q n + c n1 q 1 + c n 2 q 2 + ... + c nn q n = Q n (t )
(2-2a)
H (2-2a) c th vit di dng ma trn:
a11 a12 ... a1n q1 b11 b12 ... b1n q1 c11 c12 ... c1n q1 Q1
a21 a22 ... a2n q2 b b ... b2n q 2 c21 c22 ... c2n q 2 Q2
+ 21 22 + =
.................... ... .................... ... .................... ... ... (2-2b)
an1 an2 ... ann qn bn1 bn2 ... bnn q1 cn1 cn2 ... cnn q1 Qn
39
Hoc cho gn ta biu din n di dng vct:
A q + B q + C q = Q (t ) (2-2c)
(c a k 2 )A + (c a k 2 )A + ... + (c a k 2 )A = 0 (2-5)
21 21 1 22 22 2 2n 2n n
...........................................................................................
(c n1 a n1 k )A 1 + (c n 2 a n 2 k )A 2 + ... + (c nn a nn k )A n = 0
2 2 2
40
q 1 = A 11 cos( k 1 t + 1 ) + A 12 cos( k 2 t + 2 ) + ... + A 1n cos( k n t + n )
q 2 = A 21 cos( k 1 t + 1 ) + A 22 cos( k 2 t + 2 ) + ... + A 2 n cos( k n t + n )
(2-7)
.......................................................................................................
q n = A n1 cos( k 1 t + 1 ) + A n 2 cos( k 2 t + 2 ) + ... + A nn cos( k n t + n )
Ta a ra h s phn phi:
A ij
ij = = f i (c rs a rs k 2j ); i, j = 1, n (2-8)
A sj
Trong vi Aij th ch s u (i) ch s ta suy rng; ch s th hai (j) ch tn s
ring. Khi s dng (2-8) ta vit nghim ca (2-3) dng:
q 1 = A 1 cos(k 1 t + 1 ) + A 2 cos(k 2 t + 2 ) + ... + A n cos(k n t + n )
q = A cos(k t + ) + A cos(k t + ) + ... + A cos(k t + )
2 1 21 1 1 2 22 2 2 n 2n n n
(2-9)
..................................................................................................
q n = A 1 n1 cos(k 1 t + 1 ) + A 2 n 2 cos(k 2 t + 2 ) + ... + A n nn cos(k n t + n )
q i 0 v q i 0 .
41
2.2.1b. Tch phn phng trnh vi phn chuyn ng, phng trnh tn s.
H (2-10) l h phng trnh vi phn tuyn tnh cp II thun nht h s khng i.
Theo (2-4) ta tm nghim ca n di dng:
q 1 = A 1 sin( kt + ); q 2 = A 2 sin( kt + ) (2-11)
Trong : k l tn s vng (ring); A1, A2 l cc bin ; l pha ban u. Cc i
lng ny c xc nh trong qu trnh tnh ton.
Thay (2-11) vo (2-10) ta nhn c h hai phng trnh i s tuyn tnh thun nht
i vi cc bin A1 v A2:
A 1 (c11 a 11 k 2 ) + A 2 (c12 a 12 k 2 ) = 0
(2-12)
A 1 (c12 a 12 k ) + A 2 (c 22 a 22 k ) = 0
2 2
Vy, khi tn s nh nhau h thc hin dao ng iu ho, cc hm q1, q2 thay i theo
quy lut hnh sin c lp nhau.
42
b). Tn s khc nhau: Gi s k1 < k2, trong k1 gi l tn s c bn. Cc dao ng
ng vi cc tn s k1, k2 gi l cc dao ng chnh ca h.
Phng trnh dao ng chnh th nht (dao ng c bn) c dng:
q 1(1) = A 11 sin( k 1 t + 1 ); q (21) = A 21 sin( k 1 t + 1 ) (2-15)
Phng trnh dao ng chnh th hai c dng:
q 1( 2 ) = A 12 sin( k 2 t + 2 ); q (22 ) = A 22 sin( k 2 t + 2 ) (2-16)
Tch phn tng qut ca h (2-10) c biu th bng:
q 1 = q 1(1) + q 1( 2) = A 11 sin(k 1 t + 1 ) + A 12 sin(k 2 t + 2 )
(2-17)
q 2 = q (21) + q (22 ) = A 21 sin(k 1 t + 1 ) + A 22 sin(k 2 t + 2 )
Khi ch ti (2-8), trong trng hp kho st ta c:
q (21) A 21 c11 a 11 k 12 c12 a 12 k 12
21 = = = =
q 1(1) A 11 c12 a 12 k 22 c 22 a 22 k 12
(2-18)
q (22 ) A 22 c11 a 11 k 22 c12 a 12 k 22
22 = (2) = = =
q1 A 12 c12 a 12 k 22 c 22 a 22 k 22
Nghim tng qut ca phng trnh (2-10) khi tnh n h s phn phi c dng:
q 1 = A 1 sin( k 1 t + 1 ) + A 2 sin( k 2 t + 2 )
(2-19)
q 2 = A1 21 sin( k 1 t + 1 ) + A 2 22 sin( k 2 t + 2 )
1 2
( )
2
1
T= a 1 1 + a 2 2 ; = c112 + c 2 22 (2-20)
2
2
43
y: a1, a2 l cc h s qun tnh; c1, c2 l cc h s ta n hi.
Phng trnh vi phn dao ng tuyn tnh ca h hai bc t do c dng:
a 1 1 + c 1 1 = 0
(2-21)
a 2 2 + c 2 2 = 0
Bin s trong cc phng trnh ny c lp, nn c th thc hin tch phn tng
phng trnh. NTQ ca (2-21) c dng:
1 = B1sin(k1t+1); 2 = B2sin(k2t+2) (2-22)
c1 c2
Trong : k 1 = , k2 = l cc tn s ca cc dao ng chnh (tn s ring)
a1 a2
ca h. Cc hng s B1, B2, 1, 2 c xc nh t cc iu kin ban u bit. Vy, khi
vit theo to chnh, phng trnh vi phn dao ng ca h a v h hai phng trnh c
lp ging nh trong trng hp tn s bng nhau.
Th d 2.1:
Cho m hnh ca h nh hnh v (Hnh 2-2). H chuyn dch khng ma st theo
hng ngang. Xc nh chuyn ng dao ng ca h, gi thit rng ti thi im ban u
ti trng m2 nhn c vn tc tc thi V0 hng v bn phi. Tnh tn s dao ng chnh
v cc h s phn phi trong trng hp m1= m2 = m, C1= C2 = C.
q1 q2
C1 C2 q
m1 m2
Hnh 2-2
Bi gii:
H c hai bc t do. Chn q1, q2 l cc to suy rng xc nh v tr ca h.
Trong qu trnh dao ng, cc l xo chu cc lc n hi l:
F1 = C1q1, F2 = C2(q2 q1).
Th nng v ng nng ca h bng:
C 1 q 12 C 2 (q 2 q 1 ) 2 1 2
1 2
= + ; T = m1 q 1 + m 2 q 2 (1)
2 2 2 2
Thay cc biu thc trn vo phng trnh Lagrng II:
44
d T T
= ; i = 1, 2 (2)
dt q q q i
i
i
m 1 q + C 1 q 1 C 2 ( q 2 q 1 ) = 0
Ta nhn c: 1 (3)
m 2 q + C 2 ( q 2 q 1 ) = 0
2
C + C 2 C 2 2 C 1C 2
Hay: k 4 1 + k + =0 (6)
m1 m 2 m1m 2
Gii (6), tm c:
2
k = 1 C1 + C 2 C 2 1 C1 + C 2 C 2 CC
+ + 1 2
1 2 m1 m2 4 m1 m2 m1m 2
(7)
1 C1 + C 2 C 2 1 C1 + C 2 C 2 CC
2
k 2 = + + + 1 2
2 m1 m2 4 m1 m2 m1m 2
q = A 11 sin( k 1 t + 1 ) + A 12 sin(k 2 t + 2 )
NTQ c dng: 1 (8)
q 2 = A 21 sin(k 1 t + 1 ) + A 22 sin(k 2 t + 2 )
T (3), ta c: a11 = m1 ; a22 = m2 ; a12 = 0;
c11 = C1 + C2 ; c22 = C2 ; c12 = C2;
Nn cc h s phn phi bng:
C 1 + C 2 m 1 k 12 C 1 + C 2 m 2 k 22
21 = ; 22 = (9)
C2 C2
Do c th vit NTQ (8) di dng:
45
q 1 = A 1 sin(k 1 t + 1 ) + A 2 sin(k 2 t + 2 )
(10)
q 2 = 21 A 1 sin(k 1 t + 1 ) + 22 A 2 sin(k 2 t + 2 )
Chn gc tnh q1, q2 ti v tr cn bng tnh cc ti trng (l xo cha bin dng). iu
kin ban u t = 0, vit c:
q1(0) = q10 = 0; q2(0) = q20 = 0; q 1 (0) = q 10 = 0; q 2 (0) = q 20 = V0
Thay iu kin ban u vo (10) v o hm ca n, ta c h sau:
A 1 sin 1 + A 2 sin 2 = 0
A sin + A sin = 0
21 1 1 22 2 2
(11)
A 1 k 1 cos 1 + A 2 k 2 cos 2 = 0
21 A 1 k 1 cos 1 + 22 A 2 k 2 cos 2 = V0
V0 V0
Gii (11) ta c: 1 = 2 = 0; A 1 = ; A2 = (12)
k 1 ( 21 22 ) k 2 ( 22 21 )
Khi thay (7), (12) vo (10) ta nhn c kt qu cui cng ca bi ton.
Trng hp: m1 = m2 = m; C1 = C2 = C, t (7) v (9) ta c:
C 3 5 2 C 3+ 5 1+ 5 1 5
k 12 = ; k2 = ; 21 = = 1, 618 ; = = 0,618
m 2 m 2
22
2 2
46
2.2.2b. Tch phn phng trnh vi phn chuyn ng.
Nghim tng qut ca h (2-23) c tm di dng tng NTQ ca phng trnh
thun nht tng ng v mt NR ca n. Ta c:
q 1 = C1 sin(k 1 t + 1 ) + C 2 sin( k 2 t + 2 ) + q 1
(2-24)
q 2 = 21C1 sin(k 1 t + 1 ) + 22 C 2 sin(k 2 t + 2 ) + q 2
47
(c11 a11p2)(c22 a22p2) (c12 a12p2)2 = (a11a22 a122)(p2 k12)(p2 k22)
Cc biu thc (2-28) tr thnh:
H 1 (c 22 a 22 p 2 ) H 2 (c12 a 12 p 2 )
A 1P =
(a 11a 22 a 12 )(p 2 k 1 )(p 2 k 2 )
2 2 2
(2-29)
H 2 (c11 a 11 p 2 ) H 1 (c12 a 12 p 2 )
A 2P =
(a 11a 22 a 12 )(p 2 k 1 )(p 2 k 2 )
2 2 2
a1
(2-32)
2 + k 2 = H 1 + 22 H 2 sin( pt + )
2 2
a2
H1 + 21H 2 H + 21H 2
1 = 2k a t cos(pt + ) = 1 t sin(pt + )
1 1 2pa1 2
Do , ta c: (2-34)
= H1 + 22 H 2 sin(pt + )
2 a 2 ( k 22 p 2 )
48
Chuyn v to c q1, q2 ta c:
H 1 + 21 H 2 H + H
q1 = t sin pt + + 1 2 22 2 2 sin(pt + )
2pa 1 2 a 2 (k 2 p )
(2-35)
21 (H1 + 21 H 2 ) (H + H )
q2 = t sin pt + + 22 1 2 222 2 sin(pt + )
2pa 1 2 a 2 (k 2 p )
b). Khi p = k2, mt cch tng t, ta tm c:
H 1 + 21 H 2
1 = a (k 2 p 2 ) sin(pt + )
1 1
(2-36)
= H 1 + 22 H 2 t sin( pt + )
2 2pa 2 2
Do , ta c:
H 1 + 21 H 2 H + 22 H 2
q1 = sin( pt + ) + 1 t sin pt +
a1 (k1 p )
2 2
2pa 2 2
(2-37)
21 (H1 + 21 H 2 ) 22 (H1 + 22 H 2 )
q2 = sin( pt + ) + t sin pt +
a 1 ( k 12 p 2 ) 2pa 2 2
Nh vy, h hai bc t do chu tc dng ca cc lc iu ho cng mt tn s p v
cng mt pha , c th xy ra hai trng thi cng hng (v tn s lc kch ng c th bng
mt trong hai tn s ring).
Thc t, vic xc nh trng thi cng hng xy ra i vi h nhiu bc t do (kim
tra h v cng hng) l mt trong cc bi ton quan trng nht ca tnh ton k thut v
dao ng.
c 22
Nu chn cc tham s ca h sao cho: c22 a22p2 = 0 tc l p 2 = th:
a 22
49
H1
A1P= 0; A 2 P = (2-39)
c12 a 12 p 2
c 22
Nh vy, khi p 2 = th dao ng cng bc ng vi to suy rng th nht c
a 22
hon ton dp tt. Hin tng ny gi l s tt chn ng lc ca dao ng m n khng c
c trong cc h c mt bc t do.
b). Nguyn l to ra b tt chn ng lc khng c ma st.
Gi s ta c m hnh dao ng nh hnh v (Hnh 2-3a), chu tc dng ca lc kch
ng Q(t). lm tt dao ng cng bc ca h ny, ta t mt khi lng ph m2 trn l
xo n hi c cng C2 (Hnh 2-3b). Khi nguyn l c bn to ra b tt chn ng lc
c m t di dng sau:
q2
m2
Q(t) C2
q1
m1 m1
Q(t)
C1 C1
a) b
Hnh 2-3
Hai khi lng m1, m2 t trn cc l xo khng khi lng c cng tng ng C1,
C2. Cho lc kch ng tc dng ln khi lng m1 m lc suy rng ca n biu th bng:
Q1P = H1sin (pt + )
Cn trn khi lng m2 khng c lc kch ng, tc l Q2P = 0. H m t s c hai bc
t do vi cc to suy rng l q1, q2 ta c:
1 2
[ ]
2
1
T = m 1 q 1 + m 2 q 2 ; = c 1 q 12 + c 2 (q 2 q 1 ) 2
2 2
50
Biu th q i = A iP sin(pt + ); i = 1, 2 ; cn AiP xc nh theo (2-38). Nu chn tham s
c 22 C 2
ca h c: p 2 = = th:
a 22 m 2
q 1 = 0
H1 H1 (2-41)
q 2 = sin( pt + ) = sin(pt + )
c 12 a 12 p 2
C 2
C1 + C 2
k1 =
m1
Thc t, loi tr hin tng xut hin bin ln ng k ca dao ng khi thay
i tn s lc kch ng, thng ngi ta a vo b gim chn.
2.2.3b. Dao ng ca -t.
Ta c th kho st dao ng ca t nh mt h ca cc vt rn chu lin kt n hi
(Hnh 2-4). s ny vt 1 l thng xe, cc vt 2 5 l cc bnh xe; khi lng ca
chng coi nh tp trung. M hnh nh th cng thun tin khi kho st dao ng ca toa
tu, u my xe la v cc phng tin vn ti khc thuc loi ny.
Chuyn ng ca h nh trn trong qu trnh dao ng c c trng bng by to
: Dch chuyn thng ng ca trng tm thng xe, cc dch chuyn thng ng ca trng
tm ca cc bnh xe, cc dch chuyn quay ca thng xe i vi trc dc v trc ngang. H
nh th c by bc t do.
y l
b
5 a
4 1
yC C y2
y1 V tr cn
bng tnh
h x
2 3
L
51
Tuy nhin trong qu trnh tnh ton s b, ta c th xy dng m hnh tnh dao ng
ca -t nh h c hai bc t do. Trong trng hp ny ta gi s rng cc lp xe khng bin
dng v kho st dao ng ca -t trong mt phng dc thng ng. H kho st trong
trng hp ny c hai bc t do. To suy rng c chn: Dch chuyn thng ng yC
ca trng tm thng xe v dch chuyn quay ca n quanh trc ngang qua trng tm
thng gc vi mt phng hnh v (Hnh 2-5).
By gi ta xt -t ang chy trn ng khng bng phng vi vn tc khng i V.
Quy lut nhp nh ca mt ng c cho bi hm tun hon sau:
h 2x*
y* = 1 cos
2 L
K hiu: m l khi lng ca -t; JC l mmen qun tnh ca n i vi trc i qua
khi tm C vung gc vi mt phng hnh v; C1, C2 l cng l xo (ng vi gim xc
bnh trc v bnh sau), l l khong cch gia hai bnh xe l = a+b.
ng nng v th nng ca h c tnh theo biu thc:
2 2
1 1
1 1
T = m y C + J C ; = C 1 y 12 + C 2 y 22
2 2 2 2
y: y1 v y2 l cc bin dng ca l xo, ta c:
y1 = yC - y1* - a; y2 = yC - y2* + b.
2V
t = , to cc im tip xc gia l xo v mt ng bng:
L
x1* = Vt
h 2x1* h
y1* = 2 1 cos L = 2 (1 cos t )
x 2* = Vt + l
h cos 2x 2* h 2l
y 2* = 2 1 = 1 cos t +
L
L 2
Thay cc gi tr T v vo phng trnh Lagrng II:
d T T
dt q = q ; i = 1, 2; q1 = yC; q2 = .
qi
i i
52
Trong : c11 = C1+ C2 ; c21 = c12; c12 = C2b C1a; c22 = C2(a2+b2)
2l 2l
c13 = C1 + C2cos ; c23 = C1a + C2bcos (2-44)
L L
2l 2l
c14 = C2sin ; c24 = C2bsin
L L
Phng trnh tn s c dng:
c 22 m + c11 J C c11c 22 c 212
k k
4 2
+ =0 (2-45)
mJ C mJ C
2
Vi: = (c11 m 2)(c22 JC2) c122.
Phng trnh xc nh dao ng cng bc ca -t c dng:
h 1
[ ] 1
[ ]
y C = 2 1 + c 23 c12 c13 (c 22 J C ) cos t + c 24 c12 + c14 (c 22 J C ) sin t
2 2
2
{[ 13 12 23 11 ] [
= h c c c (c m 2 ) cos t + c c + c (c m 2 ) sin t
14 12 24 11 ] }
(2-49)
53
Hin tng cng hng xy ra khi = ki (i = 1, 2)
Lk i
Ta c vn tc gii hn (Vgh) ca -t l: Vigh = (i = 1, 2) (2-50)
2
Th d 2-2:
Mng my c trng lng P1 = 1000 KN t trn nn t n hi v dao ng theo
phng thng ng di tc dng ca lc kch ng bin i theo quy lut: F = 100sint (KN).
kh cc dao ng cng hng xut hin khi vn tc gc ca trc my = 100 rad/s, ngi
ta t trn nn mng mt b gim rung c dng mt b nng t trn cc l xo n hi
(Hnh 2-6a). Hy xc nh trng lng P2 ca h v cng tng cng ca cc l xo trong
b gim rung sao cho bin dao ng cng bc ca mng trit tiu khi trc my quay vi
vn tc gc cho trn, cn bin ca b gim rung khng vt qu A2 = 2 mm.
Bi gii:
P2
P2 q2
C
P1
P1 F(t) q1
a) b
Hnh 2-6
M hnh tnh ton dao ng ca h ch ra trn hnh v (Hnh 2-6b). Tng t nh cch
thit lp phng trnh (2-40), ta c phng trnh vi phn dao ng ca h l:
m1 q 1 + (C1 C 2 )q 1 + C 2 q 2 = F0 sin t , F0 = 100KN
m 2 q 2 + C 2 q 1 C 2 q 2 = 0
54
q2 = A2sint q 2 = 2 A 2 sint
Nh vy, ta c:
P2 2
A 2 sin t = F0 sin t
g
Trng lng P2 ca b gim rung phi bng:
Fg 100.981
P2 = 0 2 = = 49KN
A 2 0,2.10 4
C2
Khi xut hin cng hng = k = nn cng ca l xo t trn b gim rung
m2
phi c:
P2 2 F g 2 F 100
C2 = = 0 2 = 0 = = 500KN / cm
g A 2 g A 2 0,2
Jn-1
J2
J1 J3 Jn
C1 C2 Cn-1
Hnh 2-7a
Hnh 2-7b
55
Phng trnh vi phn dao ng xon ca h c thit lp trn c s phng php trc
tip c dng:
C 1 ( 2 1 ) = J 1 1
2 3
C ( 1 ) C 1 ( 2 1 ) = J 2 2
C 3 ( 4 3 ) C 2 ( 3 2 ) = J 3 3
(2-51)
........................................................
C n 1 ( n n 1 ) C n 2 ( n 1 n 2 ) = J n 1 n 1
C ( ) = J
n 1 n n 1 n n
C 3 (A 4 A 3 ) C 2 (A 3 A 2 ) = J 3 k A 3
2
(2-54)
..........................................................
C (A A ) C (A A ) = J k 2 A
n 1 n n 1 n 2 n 1 n2 n 1 n 1
C n 1 (A n A n 1 ) = J n k A n 2
56
NTQ cn vit di dng:
i = 0 +t +Ai1sin(k1t + 1) + Ai2sin(k2t+2)+...+Ai,n-1sin(kn-1t + n -1); i = 1, n (2-56)
Trong (2-56) cn cha cc hng s cha bit. xc nh chng, tng t nh trc
y cn da vo iu kin ban u ti t = 0.
2.3.2. Phng trnh dao ng xon cng bc trc mang cc a.
Dao ng xon cng bc ca trc l do cc mmen quay bin i tc dng ln n.
Cc mmen ny c c tnh chu k, nh: p lc kh trong cc xilanh, cc lc qun tnh ca
cc phn chuyn ng.
Ta kho st trng hp khi cc mmen bin i cho tc dng ln cc a ca h
tng ng (Hnh 2-7) l M1(t), M2(t),... Mn(t).
Nu b qua cc lc cn, phng trnh vi phn dao ng cng bc ca trc c dng:
M
1 ( t ) + C 1 ( 2 1 ) = J
1 1
M 2 (t ) + C 2 ( 3 1 ) C 1 ( 2 1 ) = J 2 2
(2-57)
............................................................
M n (t ) C n 1 ( n n 1 ) = J n n
Th d 2.3:
Trn hnh tr tit din khng i di 2L = 50cm c mt u b ngm c gn hai a
nh nhau, c mt mmen qun tnh J1 = J2 = J = 50 kgcm2. Mt trong hai a c gn
gia trc, cn a kia gn u t do (Hnh 2-8 ). Mmen qun tnh c cc ca tit din
trc J = 602cm4. Mun trt ca vt liu lm trc G = 8,3.10 6N/cm2. B qua khi lng trc.
a). xc nh tn s k1, k2 v dao ng xon t do cc a.
b). xc nh bin dao ng xon cng bc ca cc a khi tc dng ln a gia
mmen kch ng M = 200sin(400t) (Nm).
J1 1 J2 2
C1 C2
L L
Hnh 2-8
Bi gii:
a). H c hai bc t do. Chn to suy rng l cc gc quay cc a 1, 2. H s
cng khi xon ca cc on trc c tnh theo cng thc bit (SBVL).
57
8,3.10 6 .602
GJ
C1 = C 2 = C = = = 2.10 6 Nm
L 25
2
2
1
ng nng ca h: T = ( J 1 1 + J 2 2 ) a 11 = J 1 ; a 12 = 0; a 22 = J 2
2
Th nng ca h: =
1
2
[ ]
c112 + c 2 ( 2 1 ) 2 c11 = C1 + C 2 ; c12 = C 2 ; c 22 = C 2
A12 = 1
A22 = 0,62
A1P = 6.10-5 A2P = 2.10-5
6,25cm
Hnh 2-9
58
Ta c: Q1 = M; Q2 = 0 => H1 = M0 = 200; H2 = 0
Khi cc bin dao ng cng bc bnh n, theo cng thc (2-29) ta c:
M 0 (C Jp 2 )
A 1P = = 6.10 5 ; p = 400
(2C Jp )(C Jp ) C
2 2 2
M 0C
A 2P = = 2.10 5
(2C Jp )(C Jp 2 ) C 2
2
y 1 = m 1 y 1 11 m 2 y 2 12 .... m n y n 1n
y 2 = m 1 y 1 21 m 2 y 2 22 ... m n y n 2 n
(2-58a)
..........................................................
y n = m 1 y 1 n1 m 2 y 2 n 2 ... m n y n nn
H c mt bc t do: y1 = m 1 y 1 11 .
Phng trnh ny tng ng vi:
m1 y1 + Cy1 = 0 ; C = 1/ 11.
Nghim ca h (2-58a) tm c dng:
yi = Aisin ( kt +) (2-59)
Thay (2-59) vo (2-58a) ta nhn c h phng trnh i s tuyn tnh thun nht i
vi cc bin Ai (i = 1, n ).
59
A 1 (m111 k 2 1) + A 2 m 2 12 k 2 + ... + A n m n 1n k 2 = 0
A 1 m1 21 k + A 2 (m 2 22 k 1) + ... + A n m n 2 n k = 0
2 2 2
(2-60)
..................................................................................
A m k 2 + A m k 2 + ... + A (m k 2 1) = 0
1 1 n1 2 2 n2 n n nn
(1 m111 p 2 )A 1P m 2 12 A 2 P ... m n 1n p 2 A nP = Pk 1k
m 1 21 p A 1P + (1 m 2 22 P )A 2 P ... m n 2 n P A nP = Pk 2 k
2 2 2
(2-66)
...............................................................................................
m P 2 A m P 2 A + ... + (1 m p 2 )A = P
1 n1 1P 2 n2 2P n nn nP k nk
Th d 2-4:
Xc nh quy lut chuyn ng v mmen un ln nht ngm i vi h ch ra trn
hnh v (Hnh 2-10a).
60
Ti thi im ban u ti trng m c vn tc thng ng x 2 (0) = V0 v khng c dch
chuyn ban u. B qua khi lng ca thanh. cng c hai phn thanh bng EJ theo
chiu di.
Bi gii:
L x1 L P1 =1 2/3L
x2 1.L P2 =1
M1 M2
L L
2/3L
1.L 1.L
Hnh 2-10
=> a11 = m11; a12 = m12; a22 = m22; c11 = 1; c12 = 0; c22 = 1.
Nu ly nghim ring: xi = Aisin (kt +); i = 1, 2. Sau khi thay vo phng trnh ta
nhn c:
x 1 = mk 2 x 111 + mk 2 x 2 12
2
x 2 = mk 2 x 1 21 + mk 2 x 2 22
Zx = 2 x 1 + 3x 2 6EJ
Thay ik vo phng trnh: 1 ; Z=
Zx 2 = 3x 1 + 8x 2 mL3 k 2
61
2Z 3
Phng trnh tn s: = 0 Z1 = 9,242; Z 2 = 0,7574
3 8Z
Do cc tn s bng:
6EJ 6EJ EJ
Z1 = = 9,242 k 1 = = 0,807
mL3 k 12 3
mL Z 1 mL3
6EJ 6EJ EJ
Z2 = = 0,7574 k 2 = = 2,82
mL3 k 22 3
mL Z 2 mL3
mL3 6EJ
1 . 3
c a 11 k 1 2
3EJ mL .9,242
Cc h s phn phi: 21 = 11 = = 2,4140
c12 a 12 k 1
2
mL3 6EJ
.
2EJ mL3 9,242
mL3 6EJ
1 .
c a k 2 3
3EJ mL .0,7574
22 = 11 11 22 = = 0,4142
c 12 a 12 k 2 mL3 6EJ
.
2EJ mL3 0,7574
NTQ ca bi ton vit dng:
x1 = A1sin(k1t + 1) + A2sin(k2t + 2)
A1 sin 1 + A 2 sin 2 = 0
A sin + A sin = 0
21 1 1 22 2 2
k 1A1 cos 1 + k 2 A 2 cos 2 = 0
21 k 1A1 cos 1 + 22 k 2 A 2 cos 2 = 0
V0 1 V 1
Gii ra: 1 = 2 = 0; A 1 = ; A2 = 0
k 1 21 22 k 2 22 21
Thay cc gi tr tnh vo, cui cng nhn c:
V0 V
x1 = (0,354 sin k1t 0,101 sin k 2 t ) ; x 2 = 0 (0,853. sin k 1 t + 0,042. sin k 2 t )
k1 k1
62
V0 EJ
M men un ti ngm: M ngm = (0,785 sin k 1 t 0,469 sin k 2 t )
k 1 L2
V0 EJ
T : Ngm
M max = 1,254
k 1 L2
Th d 2-5:
Lc kch ng P(t) = Psint tc dng ln khi lng gia ca h (Hnh 2-11a). Xc
nh bin dch chuyn ca tt c cc khi lng v xy dng biu mmen un ng
lc. Cho bit: Mmen qun tnh ca tit din ngang ca dm l J = 35520 cm4; Mun n
hi ca vt liu E = 2,1.107N/cm2. Nhp dm di L = 400 cm; khi lng cc trng ti bng
m = 40,8 Ns2/cm; bin lc kch ng: P = 6000 N; tn s lc kch ng = 100 rad/s.
Bi gii:
Trc ht ta xc nh cc h s nh hng ik. Theo kt qu th d 2, chng m u,
ta c:
11 = 33 = 75k; 22 = 243k; 21 = 12 = 32 = 23 = 117k; 13 = 31 = 51k;
L3
y t k = .
9.1296EJ
Thay s tnh c: k = 7,38.10-9 cm/N.
11 = 33 = 5,53.10-7 cm/ N; 22 = 17,92.10-7 cm/N.
21= 12 = 32 = 23 = 8,64.10-7 cm/N; 13 = 31 = 3,76.10-7 cm/N.
P(t)
m m m
a)
Psint
b)
mA 1P 2 mA2P2 mA3P 2
4
636.10 Ncm
4
328.10 Ncm
c)
4
PL/4=60.10 Ncm
d)
Hnh 2-11
63
Phng trnh xc nh bin :
(1 m11 2 )A 1P m12 2 A 2 P m13 2 A 3P = P.12
m 21 A 1P + (1 m 22 )A 2 P m 23 A 3 P = P 22
2 2 2
m 31 A 1P m 32 A 2 P + (1 m 33 )A 3 P = P 32
2 2 2
64
Chng III
Dao ng tuyn tnh ca h c v s bc t do
H c khi lng phn b lin tc c v s bc t do (tc l c v s tn s ring v
dng dao ng ring).
Khc vi h hu hn bc t do phng trnh ton hc m t qu trnh dao ng l h
phng trnh vi phn thng, y dn ti phng trnh vi phn o hm ring. Do
ngoi cc iu kin ban u, cn xt n cc iu kin bin.
Ta xt mt s h lin tc n gin thng gp trong k thut.
L
U
m n m n
O X
U + U dx
x dx dx
x
m n
N dx
N N
x
Hnh 3-1
65
Lc dc tc dng ti tit din ngang m c to x c tnh theo biu thc:
U
N = EF = EF (3-2)
x
EF gi l cng ca thanh khi ko, nn. Lc dc tc dng ti tit din ngang ln cn
c to (x + dx) bng:
N
N = N + dx.
x
2U
Khi lng phn t thanh kho st l: Fdx, nn lc qun tnh t ln n l: Fdx 2 .
t
p dng nguyn l a-lm-be i vi phn t thanh, phng trnh vi phn chuyn
N 2U
ng trn trc Ox: N + N + dx Fdx 2 = 0
x t
N 2U
Suy ra: = F 2 (3-3)
x t
2U 2 U
2
Thay (3-2) vo (3-3) nhn c: = a (3-4)
t 2 x 2
F
Trong : a = l tc truyn sng dc trong thanh; (3-4) l phng trnh dao
ng dc ca thanh tit din khng i .
3.1.2. Gii phng trnh (3-4) bng phng php Furi.
Phng trnh (3-4) l phng trnh o hm ring cp hai gi l phng trnh sng.
Hm U = U(x,t). NR ca (3-4) tm di dng:
U = X(x)T(t) (3-5)
Ngha l tm U dng tch hai hm. X(x) ch l hm ca x, T(t) ch l hm ca t. Thay
(3-5) vo (3-4) ta c:
a 2 X T
=
X T
V tri ca ng thc ch ph thuc vo x, v phi ch ph thuc t. ng thc ng
vi mi x, t th chng phi bng hng s. Ta k hiu hng s ny qua: - p2. Do :
a 2 X T
= p 2 ; = p 2
X T
Ta c hai phng trnh sau:
2
p
T + p 2 T = 0; X + X = 0 (3-6)
a
Phng trnh u ca (3-6) c nghim:
T = Asin(pt + ) (3-7)
66
N c trng cho qu trnh dao ng, p cha bit c ngha nh tn s dao
ng t do.
Phng trnh th hai ca (3-6) c nghim:
p p
X = C sin x + D cos x (3-8)
a a
N xc nh dng ring ca dao ng.
Phng trnh xc nh i lng cha bit p c thit lp khi xt cc iu kin bin
gi l phng trnh tn s.
Ni chung phng trnh ny lun l phng trnh siu vit v c v s nghim pn
(n = 1, 2...). Nghim vit dng (3-5) ch l mt NR ca phng trnh sng. NTQ ca (3-4)
nhn c bng cch hp cc NR:
U = X n ( x ) Tn ( t ) (3-9)
n =1
X
0
m (x).X n (x)dx = 0 (3-10)
Hay: X T = 0 khi x = 0 v x = L
Cc iu kin trn c thc hin nu:
dX dX
= 0 v =0 (3-11)
dx x =0 dx x =L
67
Khi n = 1, ta c tn s dao ng c bn:
a E
p1 = = (3-14)
L L
Chu k tng ng bng:
2
T1 = = 2L (3-15)
p1 E
Nh vy, ta c v s tn s dao ng ring, mi tn s tng ng vi mt dng dao
nx
ng ring xc nh bi hm ring Xn(x) = cos . V th, NTQ dao ng t do ca thanh
L
vi hai u mt t do c biu din dng:
nx
U = X n ( x )Tn ( t ) = cos .A n sin( p n t + n )
n =1 n =1 L
nx
nat nat
Hay: U = cos . a n cos + b n sin (3-16)
n =1 L L L
Cc hng s an, bn c th chn sao cho tho mn iu kin u. Gi s ti t = 0 th
U = f (x); U = f1 (x) . Thay iu kin ny vo (3-16) ta c:
t =0 t =0
nx
na nx
f (x) = a n cos ; f1 (x) = b n cos
n =1 L n =1 L L
nx nx
L L
2 2
T suy ra: a n = f (x) cos dx; b n = f1 (x ) cos dx (3-17)
L0 L na 0 L
U
U x =0 = 0 v =0 x
x x =L
Hnh 3-3
Hay: XT = 0 khi x = 0 v X T = 0 khi x = L.
iu ny c thc hin nu:
X x =0 = 0 ; X x =L = 0 (3-18)
68
a E
Vi n = 1 th: p1 = = (3-21)
2L 2L
NTQ dao ng dc ca thanh trong trng hp ny c dng:
nx nat nat
U = sin . a n cos + b n sin (3-22)
n =1, 3, 5... 2L 2L 2L
Hng s an, bn cng c xc nh bng iu kin u ti t = 0. Gi s thanh c ko
bi lc dc P ti mt t do. Ti t = 0 lp tc ct b lc P v thanh cn t do. K hiu l
dn di tng i ban u th = P/EF. Ta vit c iu kin u dng:
U t = 0 = x ; U =0
t =0
U (0, t )
O
X u t do EF =0
x
N U (0, t )
=N
X
Lc dc EF
O x
C U (0, t )
= CU
X
EF
O Lin kt n x
C hi tuyn tnh U (L, t )
X
EF = CU
O x
U (0, t ) 2U
X
m
O EF =m 2
u thanh gn x t
m khi lng m U (L, t ) 2U
= m 2
X
EF
O x t
69
.3.2. Dao ng xon ca trc trn tit din khng i.
L
M m n
m n
O X
x dx M dx
M+
x
Hnh 3-4
G
Trong : a 1 = l vn tc truyn sng trt.
Phng trnh (3-26) l phng trnh vi phn dao ng xon ca trc trn tit din
khng i. N c dng ging phng trnh (3-4).
70
NTQ ca (3-26) c dng:
= X n ( x )Tn ( t ) (3-27)
n =1
pn x p x
Trong : Xn(x) = Cn sin + D n cos n (3-28)
a1 a1
Hnh 3-5
71
iu kin bin khi ny c dng sau: J 1 2 = GJ P
2
khi x = 0
t x
2
J2 = GJ P khi x = L
t 2
x
J 1p 2 X = GJ P X khi x = 0
Hay: 2 (3-32)
J 2 p X = GJ P X khi x = L
Khi cho tho mn cc iu kin trn ta nhn c phng trnh tn s:
pL pa 1 J 1 pL p pL pa 1 pL
p 2 cos sin J 2 = GJ P sin + cos (3-33)
a 1
a1 GJ P a1 a1 a 1 GJ p
pL J 1g J J LJ P
t: = = 1 = m; 2 = n; J 0 =
a1 LJ P J 0 J0 g
72
p dng nguyn l a-lm-be, Ta c:
- Tng hnh chiu cc lc ln phng thng ng Oy:
Q 2y
+q 2 =0 (1)
x t
m n x
x dx
L
y
m n M
Q M+ dx
M x
dx Q
Q+ dx
x
2y
qdx
t 2
Hnh 3-7
2y 2 y
4
Nu dm c tit din khng i th EJ = const ta suy ra: = a (3-39)
t 2 x 4
2
EJ
Trong : a 2 = , (3-39) l phng trnh vi phn dao ng un ca dm tit din
q
khng i.
73
3.3.2. Gii phng trnh (3-39).
Tng t nh cc trng hp trn, ta tm nghim phng trnh (3-39) di dng:
y = X(x).T(t) (3-40)
Thay (3-40) vo (3-39) ta c:
T X ( IV )
= a 22 (3-41)
T X
h thc ny lun lun l ng nht thc th v tri v v phi ca n phi bng
hng s: (-p2). Do , ta nhn c:
2
p
T + p T = 0 v X
2 ( IV )
X = 0 (3-41)
a
Phng trnh u ca (3-41) m t chuyn ng c c trng dao ng vi tn s p.
Phng trnh sau ca (3-41) xc nh dng dao ng ring, cc NR ca phng trnh ny l:
sinkx, coskx, shkx, chkx. NTQ ca n biu din dng:
X = C1sin kx + C2coskx + C3shkx + C4chkx (3-42)
2
p qp 2
Trong : k = 4 = 4 (3-43)
a2 EJ
L
y
Hnh 3-8
Hay: X x =0 = 0 ; X x =0 = 0 ; X x = L = 0 ; X x = L = 0 (3-44)
Ta vit nghim (3-42) dng sau:
74
X = C 1 (cos kx + chkx) + C 2 (cos kx chkx) + C 3 (sin kx + shkx)
(3-45)
+C 4 (sin kx shkx)
T iu kin u ca (3-44): X x =0 = 0; X x =0 = 0 . Suy ra rng: C1, C2 c th t
bng khng.
T cc iu kin cn li ca (3-44): X x = L = 0; X x = L = 0 . Ta nhn c: C3 = C4 v
sinkL = 0 (3-46)
(3-46) l phng trnh tn s trong trng hp kho st, gii phng trnh ny ta c:
kL = n; n = 1, 2, 3... (3-47)
Khi ch ti (3-43) ta nhn c:
n 22 EJ
pn = (3-48)
L2 q
3.3.3b. Dm c cc mt t do (Hnh 3-9).
L
y
Hnh 3-9
75
Su nghim u tin ca phng trnh ny nh sau:
O x Y = XT = 0 => X = 0
Ngm
= X T = 0 X = 0
m0
x
M = EJX T = 0 X = 0
O u thanh gn
khi lng m0
m0
x
Q = m0 y => m0p2 X = EJX
O
O x
C M = EJX T = 0 X = 0
Lin kt n
Q = R EJX = CX
O x hi tuyn tnh
C
(R = Cy)
76
Nh vic t U = X(x)T(t); = X(x)T(t); y = X(x)T(t). C th nhn c cc phng
trnh vi phn thng nh sau i vi hm X(x) v T(t):
2
p
(FX ) + FX = 0 (3-54)
a
2
p
( JX ) + JX = 0 (3-55)
a1
(EJX ) qp 2 X = 0 (3-56)
T+ p 2T = 0 (3-57)
Cc phng trnh ny khc vi cc phng trnh trc y ch: Cc h s ca chng
bin i. Nghim hin ca chng nhn c ch trong cc trng hp ring khi cc bin: F,
J, EJ, q xc nh s ph thuc c bit. Trong trng hp tng qut cn a vo cc php
gii gn ng, nh: Phng php Ris; phng php Butnp - Galerkin; phng php gn
ng lin tip v.v...
Trong phn 3.1 thit lp phng trnh vi phn dao ng dc ca thanh tit din
khng i:
2U 2 U
2
a =0 (3-4)
t 2 x 2
E
Trong : a = l vn tc truyn sng dc trong thanh. Phng trnh (3-4) cng
cn gi l phng trnh sng. Nghim ca (3-4) c kho st dng chui Fuari. Tuy
nhin dng nghim ny khng phi duy nht. C th ch ra cc cch khc nhau gii phng
trnh sng (3-4) nh phng php a-lm-be, phng php ha gii tch, phng php
bin i tch phn v.v.... phn trnh by di y ta kho st nghim ca (3-4) bng
phng php a-lm-be.
a vo bin s mi: = at - x; = at + x
1 1
=> x = ( - ); t = ( - )
2 2a
Khi hm dch chuyn U(x,t) qua bin s mi l U(,).
p dng quy tc o hm ca hm hp ta c:
x = x + x = +
2
= +2 +
2 2 2
x 2 2 2
77
= + = a
t t t
2
= a 2 2 +
2 2 2
t 2
2
2
T (3-4) tr thnh:
2U U
4a 2 = 0 Hay =0
U U
R rng khng ph thuc vo v ch l hm ca , k hiu = Q(). Ta c:
U = Q()d + ()
Tip tc t: Q()d = () ta c:
U = () + ()
Khi chuyn qua bin mi, ta c:
U = (at - x) + (at + x) (3-58)
Biu thc (3-58) l NTQ ca phng trnh (3-4). N gm hai s hng:
a). S hng u: (at - x) l sng dch chuyn truyn dc thanh theo hng trc Ox
vi vn tc truyn sng a khng i. Tht vy, khi x = at + c th = const. Nh th nu
thi im t = t1, ti tit din x = x1 tn ti dch chuyn th thi im t = t2 dch chuyn
ny s tit din x = x2 vi x2 = x1 + a(t2 t1).
b). S hng th hai: (at + x), vi cch l gii tng t s l sng dch chuyn dc
thanh theo hng ngc li cng vi vn tc truyn sng a.
78
Chng IV
Va chm dc ca vt rn vo thanh n hi
v p dng l thuyt va chm vo bi ton ng cc
x V0 O
Hnh 4-1
79
Trong : Q - trng lng ca vt th va chm; F - din tch tit din ngang ca thanh.
Ta k hiu t s gia trng lng ca vt th va chm Q v trng lng ca thanh
Q1 = FL qua m, do Q = mQ1.
H thc trn c vit:
2 U (t, L ) U (t, L )
mL = a 2 (4-5)
t 2
x
iu kin bin u t do kia ca thanh c dng:
U (t,0)
=0 (4-6)
x
Nghim ca (4-1) theo a-lm-be c dng:
U = (at x) + (at + x) (4-7)
Khi o hm h thc trn theo thi gian v to ta c:
U
= a[(at x) + (at + x)] (a)
t
U
= (at x) + (at + x) (b)
x
Vi x = 0 theo iu kin bin ta c:
U( t ,0)
= (at ) + (at ) = 0 (c)
x
Hay: (at ) = (at )
Do : (at x) = (at x)
80
Tch phn h thc (d) v loi b cc hng s ta c:
(x) (x) = 0
Theo iu kin u:
U( 0,x) = (x) + (x) = 0
T suy ra: (x) = (x) = 0 vi 0 < x < L
Do : ( z ) = 0 Vi: L < z < L (e)
Khi s dng iu kin (4-6) ta s c:
z z z
1
(z ) = Ce mL
+e mL
e mL
(z 2L) + mL (z 2L ) dz (4-9)
Vi L < z < 3L
Nh iu kin ban u ta s c:
L
V0 zmL
(z) = e
a
zL
mLV0 mL
Tch phn ta c: (z) = e + C1
a
Da vo tnh lin tc ca hm U (t, L) v iu kin ban u ta c:
mLV0
U (t0, L) = (L + 0) = 0 do : C 1 =
a
mLV0
zL
Vy: ( z ) = 1 e mL
a
mLV0
zL
Hay l: U = (at + x) = 1 e mL
a
Vi 3L < z < 5L, l gii tng t nh trn ta c:
z z 3 L
2V0
(z) = Ce mL
(z 3L)e mL
maL
81
Da vo tnh lin tc ca vn tc ti x = L, c th xc nh c hng s C:
V0 m1 3
C= e em
a
zL z 3 L
V V 2
Do : (z ) = 0 e mL + 0 1 (z 3L ) e mL
a a mL
U
Ti tit din (x = L) bin dng tng i s l: = (at L ) + (at + L )
x
U
at
V
Khi at < 2L ta c: = 0 e mL < 0
x a
Ngha l vi at < 2L th vt th va chm v thanh cn tip xc vi nhau.
Nu at > 2L ta c:
at 2 L at 2 L
U V0
at
V V 2
= e mL
0 e mL + 0 1 mL (at 2L ) e
mL
x a a a
Khi thay at = 2L + 0 ta c:
U (2L + 0, t ) V0
2
= (at L ) + (at + L ) = m
2e >0
x a
2L
iu c ngha l thi im t = thanh tch ri khi vt, hin tng va chm
a
2L
kt thc vi t = .
a
x V0 O
Hnh 4-2
82
iu kin u ca bi ton:
U (x,0)
U (x,0) = 0; = 0 vi 0 < x < L
t
U (x,0) = V vi x = L
t 0
83
(z) = 0 ( -L < z < L) (4-12)
t (at + L) = z
Phng trnh trn c vit:
1 1
(z) + (z ) = (z 2L ) (z 2L ) (4-13)
mL mL
Cc phng trnh (4-12), (4-13) cho php xy dng hm cha bit (z) c lin h
vi cc gi tr ca chng trong hai khong lin tip.
Nu cc gi tr ca (z) trn khong (2n-1)L < z < (2n+1)L c bit th cc gi tr
ca hm s c xc nh trong khong (2n+1)L < z < (2n+3)L.
Thc t nu hm (z) c bit trong khong 2(n-1)L < z < 2nL th v phi ca
phng trnh c bit trong khong 2nL < z < 2(n+1)L.
Tch phn (4-13) ta c:
z z z
1
(z) = C n e mL
+e mL
e mL (z 2L) mL (z 2L) dz (4-14)
a[(L + 0) (L + 0)] = V0
Trn c s cng thc (4-12) s hng th nht trong ngoc bng khng, t ta c:
1
V0
(L + 0) = = C1e m (4-15)
a
84
L
V0 zmL
Do : (z) = e (L < z < 3L) (4-16)
a
By gi c th xc nh hm (z) trong khong (3L, 5L).
L
V0 zmL
y (z 2L) = e , thay vo phng trnh (4-13) ta c:
a
z 3 L
1 2 V0
(z) + (z) = e mL
mL mL a
Nghim tng qut ca phng trnh ny c dng:
z z 3 L
2 V0
(z) = C 2 e mL
. (z 3L )e mL
(3L < z < 5L) (4-17)
mL a
Hng s C2 c xc nh t iu kin lin tc ca vn tc u thanh (x = L) trong
thi gian va chm. Nh vy c th tm c cc hng s Cn vi cch lm tip tc v sau ca
hm (z) , ta s nhn c dng tng qut iu kin lin tc ca vn tc u t do ca
U
thanh . Cc iu kin ny cho php xc nh bng s Cn.
t x=L
2 nL
Thay: t = 0 vo (4-18) ta c:
a
1 U
= [(2 n 1)L 0] [(2n + 1)L 0] (4-19)
a t x =2LnL
t= 0
a
2 nL
Thay: t = + 0 vo (4-18) ta c:
a
1 U
= [(2n 1)L + 0] [(2n + 1)L + 0] (4-20)
a t x =2LnL
t= +0
a
85
ng thc (4-21) xc nh tnh cht ca hm s (z ) , nu (z ) lin tc gin on
loi 1 vi z = (2n-1)L, th cc bc nhy c gi tr ging nhau.
Ta c th chng minh s gin on lin tc ny thc t tn ti v tm c gi tr
chung ca bc nhy (z ) vi z = (2n 1)L.
Khi quay li kt qu (4-15) xut pht t iu kin u (4-3) ta c:
V0
(L + 0) = (4-22)
a
Mt khc t (4-12) ta c: (L 0) = 0 (4-22a)
By gi ta c kh nng tm gi tr chung bc nhy ca hm (z) vi z = (2n-1)L.
(z) = C 3 e mL
(z 5L ) e mL + 2e mL + 2 02 (z 5L )e mL (4-25)
mLa m La
Vi 5L < z < 7L
xc nh hng s C3 ta li ln na ch n ng thc (4-23) v ng thc (z)
trn khong (3L; 5L).
86
Khi thay z = 5L - 0 vo biu thc (4-24) v z = 5L + 0 vo (4-25) ta c:
V 4
5 4 2
V V
C 3e m
0 e m 0 1 e m = 0
a a m a
V0 m1 4 m
3
5
T suy ra: C3 = e + 1 e + e m
a m
By gi ta s c c biu thc (z) trong khong (5L; 7L).
zL z 3 L
V0 mL V0 2
(z) = e + 1
mL ( z 3L ) e
mL
a a
z 5 L
(4-26)
V 4 2 2
+ 0 1
mL ( z 5 L ) + ( z 5 L ) e mL
a m 2 L2
Ta xc nh (z) , t (4-12) rt ra:
(z) = C 1 (-L < z < L)
Ta s t: (z ) = 0 (-L < z < L) (4-27)
Trn c s cc nh l tng qut v va chm ca vt rn c th kt lun: Dch chuyn
ti u t do ca thanh Ux = L cn l hm s lin tc ca thi gian. Ta c:
U x = L = (at L ) (at + L ) = (z 2L ) (z ) (4-28)
Tip tc ta tm c:
U x = L = (L + 0) (L + 0)
t = +0
Tha mn ng thc: U x = L = (L + 0)
t = +0
mLV0
z L
mLV0 2
z 3 L
(z ) = 1 e mL + 1 + ( z 3L ) mL
mL e
a a
(4-35)
z 5 L
2
mLV0 2
1 + m 2 L2 (z 5L) e
mL
a
Vi 5L < z < 7L
Sau khi xc nh hm s (z) c th hon ton nghin cu trng thi ng sut, bin
dng v vn tc ca thanh. Sau khi s dng ng thc (4-10) ta s theo di dch chuyn sau
ca cc cht im ca thanh sinh ra sau thi im va chm.
88
L
Nu 0 < t < th (at - x) = 0 tho mn (4-26) v trng hp ny U = - (at + x).
a
l dch chuyn ca sng dc theo hng m ca trc Ox. Biu thc gii tch ca
dch chuyn c c trn c s cng thc (4-34) sau khi t z = at + x.
L
Khi t = sng n u thanh gn cht v xut hin sng phn x chy theo chiu
a
dng ca trc Ox.
Nh vy tn ti hai sng: Sng (at - x) dch chuyn theo chiu dng ca trc Ox v
sng (at + x) dch chuyn theo chiu m ca trc Ox.
L 2L
Khi <t< c th tm c dng sng ny t biu thc (4-33) sau khi thay z = at - x
a a
v z = at + x.
Cng bng phng php nh vy c th nghin cu c dch chuyn, bin dng v
ng sut cc khong sau.
Cc h thc nhn c ch c ngha trong thi gian v chm gia vt rn v
U
thanh. S kt thc va chm c xc nh bng thi im , thi im ny hng
x
n khng v sau i du. p lc gia vt th va chm v thanh cn c gi hng theo
hng php tuyn trong i vi mt tip xc ca vt th va chm v thanh.
U
= (at L ) (at + L ) (4-36)
x x = L
2L
Nu: 0 < t < , th trn c s biu thc (4-12) (at L ) = 0 v (at + L ) c xc
a
U
nh bng (4-16) v nhn gi tr dng. Vi iu ny s m. Nh vy thi gian va
x x = L
2L
chm > .
a
2L 4L
Ta xt khong thi gian sau: <t< . Trong trng hp ny s hng u v phi
a a
ca ng thc (4-28) xc nh theo cng thc (4-16) v s hng th hai xc nh theo cng
thc (4-24).
89
Khi tnh s hng u (at L ) cn t z = at L, khi tnh s hng th hai (at + L )
cn t z = at + L . Khi ta s c:
U V at 2L
at 2
= 0 e mL 1 + 2e m 1 (4-37)
x x = L a mL
L m m
2
t= 2 + m + e (4- 40)
a 2
4 L 6L
Nu m > 1,73 th cng bng phng php nh trn xt khong , v.v
a a
Chng ta s dn n cc kt qu tnh ton ca Xanhvnng:
90
4.2. Mt vi bi ton va chm ca ba vo cc
4.2.1. Va chm ca ba vo cc t do
S bi ton
P(t)
0 2L/a 4L/a t
1 3
L
2 4
Hnh 4-3
E
a= l vn tc truyn sng trong cc.
p
91
U
Ti y cc x = L th: =0 (4-6a)
x
4.2.1.2. Thit lp phng trnh vi phn xc nh lc nn ca m n hi ln u
cc.
Ta gi lc nn ca m n hi ln u cc l P(t):
P(t ) = C(U T U 0 ) do P (t ) = C U T U 0 (4-42)
Trong : C: cng ca m u cc.
UT: Dch chuyn ca ba.
U 0 : Dch chuyn ca u cc.
Phng trnh chuyn ng ca u ba l: M U T = P(t )
P(t )
Hay: UT = (a)
M
Trong M: Khi lng ca ba.
Dch chuyn ti u cc l: U 0 = (at ) + (at )
Vy: U T = a 2 [(at ) + (at )] (b)
T (4-4a) v (4-7) ta c:
U P(t )
= (at ) + (at ) =
x EF
P(t )
Hay: (at ) = (at ) +
EF
P(t )
Suy ra: (at ) = (at ) + (c)
EFa
Thay (a) v (c) vo (4-42) ta c:
Ca C
P(t ) + P(t ) + P(t ) = 2Ca 2 (at ) (4-43)
EF M
Ca C
t: = 2n; = 12 + n 2
EF M
2
C C.a
Trong : =
2
1
M 2.EF
Vy (4-43) c th vit li l:
92
P (t ) + 2 n P(t ) + (12 + 2n 2 )P(t ) = 2Ca 2 (at ) (4-44)
Phng trnh (4-44) chnh l phng trnh vi phn xc nh lc nn ca m n hi
ln u cc.
P0 (t )
(at ) =
EF
93
Vy sng thun min 1, 2 trong cc c dng:
1 x
(at x) = P0 t (4-47)
EF a
Xc nh sng phn y cc (x = L) ta s dng iu kin bin (4-6a) v (4-7) ta c:
U
= (at L ) + (at + L ) = 0
x
1 L
Suy ra: (at + L ) = (at L) = P0 (t )
EF a
Vy sng phn min 2, 3 trong cc c dng:
1 x 2L
(at + x) = P0 t + (4-48)
EF a
2L 4L
2. Xt trong khong thi gian ( t )
a a
Gi P1 ( t ) l lc nn ca m ln u cc trong khong thi gian ny.
.
1 2L
T (4-48) ti u cc (x = 0) ta c: (at ) = P0t
EFa a
T (4-46) ta c: P 0 (t ) = e nt ( nC 2 sin 1 t + C 2 1 cos 1 t )
2L
2L a 2L 2L
n t
Suy ra: P 0 t =e nC 2 sin 1 t + C 2 1 cos 1 t
a a a
94
2L 2L 2L L.B
T (4-50) ta c: P1 = C 3 cos 1 + C 4 sin 1 (d)
a a a a.1
2L 2L
2L
n
T (4-46) ta c: P0 = C 2 e a sin 1 (e)
a a
2L 2L 2L
2L
n
T (e) ta c: P 0 =e a nC 2 . sin 1 a + C 2 .1 . cos 1 a (g)
a
T (4-50) ta c:
2L 2L 2L L.B 2L
P 1 = n C 3 . cos 1 + C 4 sin 1 C 3 .1 . sin 1
a a a a.1 a
(h)
2L B A.L
+ C 4 1 cos 1 +
a 21 a
2L 2L
C 3 = . cos 1 a . sin 1 a
T (d), (e) , (g), (h) ta c:
C = . sin 2L + . cos 2L
4
1
a
1
a
LB 2L
= a + P0 a
1
Trong :
= 1 P 0 2L + nP 2L + B AL
1 a a 21
0
a
1 1 2L
Do : (at ) = (at ) + P1 (t ) = P0 t + P1 (t )
EF EF a
Vy sng thun 3 min trong cc c dng:
1 x + 2L x
3 (at x) = P0 t + P1 t (4-51)
EF a a
95
4.2.1.4. Xc mh ng sut trong cc min 1, 2 v 3.
U
Theo nh lut Hooke ta c cng thc xc nh ng sut nh sau: = E
x
Trong : l ng sut trong cc; E l mun n hi ca vt liu lm cc.
T (4-47) ta c ng sut trong cc min 1 l:
1 x
1 = P1 t
F a
T (4-47) v (4-48) ta c ng sut trong cc min 2 l:
1 x x 2L
2 = P0 t P0 t +
F a a
T (4-48) v (4-51) ta c ng sut trong cc min 3 l:
1 x + 2L x x 2L
3 = P0 t P1 t + P0 t +
F a a a
Nhn xt:
Trong thc t m hnh bi ton ny l cc ng trong nn t rt yu. Sau khi tnh
ton ta c mt s nhn xt sau:
- Khi ng cc, ti min 1 trong cc cha sut hin sng phn, ng sut ca cc ti
min ny ch chu ng sut nn v gim dn t u cc (x = 0) n y cc (x = L), nn nu
cc b v th s xy ra u cc (x = 0).
- Ti min 2 v 3 trong cc sut hin sng phn y cc (x = L), nn ng sut
hai min ny c xut hin ng sut ko.
- V kh nng chu ko ca cc b tng km hn nhiu so vi kh nng chu nn, nn
d xy ra hin tng v cc c th do ng sut ko.
96
4.2.2. Va chm ca ba vo cc ta trn nn cng
S bi ton
P(t) 2L/a
0 4L/a t
1 3
L
2 4
Hnh 4-4
E
a= l vn tc truyn ca sng trong cc.
97
U
Ti y cc x = L th: =0 (4-6b)
t
4.2.2.2. Thit lp phng trnh vi phn xc nh lc nn ca m n hi ln u cc.
Ta gi lc nn ca m n hi ln u cc l P(t).
P( t ) = C( U T U 0 ) , do P (t ) = U T U 0 (4-42)
Trong : C: cng ca m u cc.
UT : Dch chuyn ca u ba.
U0 : Dch chun ca u cc.
Phng trnh chuyn ng ca u ba l: M U T = P(t )
P(t )
Hay: UT = (a)
M
Trong : M: Khi lng ca ba
Dch chuyn ti u cc l: U 0 = (at ) + (at )
Vy: U 0 = a 2 [(at ) + (at )] (b)
U P(t )
T (4-4a) v (4-7) ta c: = (at ) + (at ) =
x EF
P(t )
Hay: (at ) = (at ) +
EF
P(t )
Suy ra: (at ) = (at ) + (c)
EFa
Thay (a), (b) v (c) vo (4-42) ta c:
Ca C
P(t ) + P(t ) + P(t ) = 2Ca 2 (at ) (4-43)
EF M
Ca C
t: = 2n ; = 12 + n 2
EF M
2
C C.a
Trong : 12 =
M 2.EF
Vy (4-43) c th vit li l:
P( t ) + 2n P( t ) + (12 + n 2 )P( t ) = 2Ca 2 (at ) (4-44)
98
Phng trnh (4-44) chnh l phng trnh vi phn xc nh lc nn ca m n hi
ln u cc.
U P (t )
T (4-4a) v (4-7) ta c: = (at ) + (at ) = 0
x EF
Trong khong thi gian ny cha xut hin sng phn nn (at ) = 0 , do :
P0 (t )
(at ) =
EF
Vy sng thun min 1, 2 trong cc l:
99
1 x
(at x) = P0 (t ) (4-47)
EF a
xc nh sng phn y cc (x = L) ta s dng iu kin bin (4-6b).
T (4-7) v (4-6b) ta c:
U
= a[(at L ) + (at + L )] = 0
t
1 L
Suy ra: (at + L ) = (at L ) = P0 t
EF a
Vy sng phn min 2, 3 trong cc c dng:
1 x 2L
(at + x) = P0 t + (4-48a)
EF a
2L 4L
2. Xt trong khong thi gian ( t )
a a
Gi P1(t) l lc nn ca m ln u cc trong khong thi gian ny
1 2L
T(4-48a) ti u cc (x = 0) ta c: (at ) = P0t
EFa a
T (4-46) ta c: P 0 (t ) = e nt (nC 2 sin 1t + C 2 1 cos 1t )
Suy ra:
2L
2L a 2L 2L
nt t
P0t =e nC 2 sin 1 t + C 2 1 cos 1 t
a a a
Vy phng trnh (4-44) c dng:
2L
n t 2L 2L
P 1 (t ) + 2n P 1 (t ) + (12 + n 2 )P1 (t ) = e a
A cos 1 t a + B sin 1 t a
(4-49a)
2Ca 2Ca
Trong : A = C 2 1 ; B = C2n
EF EF
Nghim tng qut ca (4-49a) c dng:
2L
n t t 2L 2L
P1 (t ) = e a
C 3 . cos 1t + C 4 sin 1t + A sin 1 t B cos 1 t
21 a a
(4-50a)
100
Cc hng s C3, C4 c xc nh da vo iu kin lin tc ca hm P(t) v P(t ) ti
2L
thi im t = .
a
T (4-50a) ta c:
2L 2L 2L LB
P1 = C 3 cos 1 + C 4 sin 1 (d)
a a a a1
2L 2L
2L
n
T (4-4a) ta c: P0 = C 2 e a sin 1 (e)
a a
2L 2L 2L
2L
n
T (e) ta c: P0 =e a nC 2 sin 1 a + C 2 1 cos 1 a (g)
a
T (4-50a) ta c:
2L 2L 2L LB 2L
P1 = n C 3 cos 1 + C 4 sin 1 C 3 1 sin 1
a a a a.1 a
(h)
2L B AL
+ C 4 1 cos 1 +
a 21 a
2L 2L
C 3 = cos 1 a sin 1 a
T (d), (e), (g), (h) ta c:
C = sin 2L + cos 2L
4
1
a
1
a
LB 2L
= a + P0 a
1
Trong :
= 1 P 0 2L + nP 2L + B AL
1 a a 21
0
a
101
1 1 2L
Do : (at ) = (at ) + P1 (t ) = P0 t P1 (t )
EF EF a
Vy sng thun min 3 trong cc c dng:
1 x + 2L x
3 (at x) = P0 t P1 t (4-51a)
EF a a
Nhn xt:
Trong thc t m hnh bi ton ny l cc ng gp chng ngi vt v ta b qua
ma st mt bn ca t.
Sau khi tnh ton c mt vi nhn xt:
- cng C ca m u cc tng th P(t) cc i s tng ln, thi gian va chm
gim.
- Trong thi gian va chm, trong cc ch chu ng sut nn v ng sut nn cc i
c th xut hin u cc hay y cc.
102
4.2.3. Va chm ca ba vo cc ng trong nn ng nht y cc gp lc cn
khng i.
Trong bi ton ny ta s kho st va chm ca ba vo u cc qua m n hi, cc
c ng trong nn t ng nht lc ma st phn b u mt bn ca cc. Vi gi thit
kch thc thit din ngang ca cc nh hn nhiu so vi chiu di ca cc, theo [13] ta coi
lc ma st mt bn nh lc khi cn y cc gp lc chng khng i.
bi ton ny ta xc nh trng thi ng sut ca cc v lc nn ca m ln u cc.
Hnh 4-5
103
Trong :
U- l dch chuyn ca cc;
r.q
K= ; K 0 khi at x > 0.
E.F
E
a= l vn tc truyn sng trong cc.
E, - l Mun n hi v khi lng ring ca cc.
Nghim tng qut ca (4-52) min 1 c dng:
1
U (x, t ) = (at x) + Kx 2 Katx (4-53a)
2
Nghim tng qut ca (4-52) min 2 v 3 c dng:
1
U (x, t ) = (at x) + K(L x) 2 (4-53b)
2
Nghim tng qut ca (4-52) cc min cn li c dng:
1
U (x, t ) = (at x) + (at + x) + K(L x) 2 (4-53c)
2
2. iu kin u ca bi ton.
Ta chn thi im t = 0 trng vi thi im bt u va chm.
U
Vi t = 0 th U = 0; =0 (4-2)
t
3. iu kin bin ca bi ton.
U P(t )
Ti u cc x = 0 th: = (4-4a)
x E.F
Ti y cc x = L th:
U U
a. Cc cha ln khi: EF < R v =0 (4-6a)
x t
U
b. Khi cc ln th: EF = R (4-6b)
x
U U
c. Cc dng ln khi: EF < R v =0 (4-6c)
x t
U
d. y cc ta trn nn t yu th: =0 (4-6d)
x
y R coi l hng s, trng hp R = 0 th cc ng trn nn t yu.
104
4.2.3.2. Xc nh trng thi ng sut trong cc.
L
1. Xt trong khong thi gian 0 t
a
Ta gi lc nn ca m n hi ln u cc l P(t):
P(t ) = C(U T U 0 ) , do P(t ) = C U T U 0 (a)
Phng trnh chuyn ng ca u ba: M U T = P(t )
P(t )
Hay: UT = (b)
M
Dch chuyn ti u cc l: U 0 = (at )
Vy: U 0 = a 2 (at ) (c)
P (t )
T (4-53a) v (4-4a) ta c: (at ) = K
EFa
P(t )
Vy: U 0 (t,0) = a 2
K (d)
EFa
Thay (b)v (d) vo (a) ta c phng trnh xc nh lc P(t).
P(t ) + 2n P(t ) + (12 + n 2 )P(t ) = Ka 2 C (4-54)
(Trong gio trnh ny khi xc nh lc nn ca m n hi P(t) ln u cc, ta xt trng
hp 12 > 0 , cn trng hp 12 < 0 cng l lun tng t).
L
Gi P0 (t ) l lc nn ca m ln u cc trong khong 0 t
a
Nghim tng qut ca (4-54) c dng:
KCa 2
P0 (t ) = e nt (C 1 cos 1 t + C 2 sin 1 t ) +
12 + n 2
Cc hng s C1 v C2 c xc nh da vo iu kin u ca P0 (t ) v P 0 (t ) .
Vi t = 0 th P0 (0) = 0 v P 0 (0) = CV . T ta c:
KCa 2 1 KCa 2
C1 = ; C = CV n
12 + n 2 1 12 + n 2
2
105
Theo (4-4a) v (4-51a), sng thun min 1 c dng:
1 x
(at x) = K(at x) + P0 t (4-55)
EF a
[
= E , (at x) K(L x) = ] 1 x
P0 t + EK(at L )
F a
L
Xt trng hp cc cha ln ngay ti t = :
a
Gi ty l thi im cc bt u ln, ty c xc nh t iu kin ln ti y cc.
Khi sng (at x) cha truyn ti y cc th ng sut ti y cc bng khng.
L U
Khi t > th ng sut ti y cc tng dn nhng EF < R nn y cc vn
a x
U
cha ln. Ti thi im t = ty th EF = R v y cc bt u ln.
x
L
Khi < t < t y th cc cha ln. Do sng phn (at + x) min 4a, 5a, 6a c
a
xc nh t iu kin bin (4-6c).
U
= a[(at x) + (at + x)] = 0
t
Vy: (at + x) = (at x)
T (4-55) sng phn ca cc min 4a, 5a, v 6a l:
106
1 x 2L
(at + x) = P0 t + + K(at + x 2L ) (4-56)
F a
2L
Trong khong thi gian t y < t < cc ln.
a
T (4-6b), ta c sng (at + x) cc min 4, 5, 6b, 6 l:
1 x 2L
(at + x) = P0 t + R K(at + x 2L ) (4-57)
EF a
T (4-53c), (4-55) v (4-57) ng sut trong cc min 4 c dng:
1 x x 2L
= P0 t + P0 t + EK(L x)
F a a
L 2L
2. Xt trong khong thi gian t
a a
min 2 v 3, hm dch chuyn U ca cc c dng (4-53b). L lun tng t nh
trn, ta c phng trnh lc nn P(t) ca m ln u cc:
P (t ) = 2n P(t ) + (12 + n 2 )P(t ) = 0 (4-45)
Gi P1(t) l lc nn ca m ln u cc trong khong ang xt, nghim tng qut ca
(4-45) c dng:
P1 (t ) = e nt (C 3 cos 1t + C 4 sin 1t )
L
Cc hng s C3, C4 tm c da vo tnh lin tc ca hm P(t) ti t = .
a
L L
L L
P1 = P0 v P 1 = P 0
a a a a
Suy ra:
L
nL
L L
C 3 cos 1 + C 4 sin 1 = e a P0 (a)
a a a
L 1 a L L
nL
L
C 3 sin 1 + C 4 cos 1 = e nP0 + P 0 (b)
a a 1 a a
107
L L
C 3 = cos 1 a sin 1 a
T (a) v (b) ta c:
C = cos L + sin L
4 1
a
1
a
L L L
nL nL
1
= e a P0 ; = nP0 a + P 0 a
a
Vi: e
a 1
T y ta c sng (at x) cc min 3, 5a, 5, 7 l:
1 x
(at x) = P1 t KL (4-58)
EF a
2L L
3. Xt trong khong thi gian: t + ty
a a
Trong khong ny, sng phn xut hin u cc. L lun tng t nh trn, ta c
phng trnh xc nh lc nn ca m n hi ln u cc P2 (t ) l:
P 2 (t ) + 2n P 2 (t ) + (12 + n 2 )P2 (t ) = 2Ca 2 (at ) (4-44)
T (4-56), sng phn ti u cc trong min 6a l:
108
1 L
(at ) = P0 (t 2 ) + K(at 2L )
EF a
1 L
(at ) = P 0 (t 2 ) + K
EFa a
Thay vo (4-44) ta c:
1 2L
P 2 (t ) + 2 n P 2 (t ) + (12 + n 2 )P2 (t ) = 2Ca P0t 2Ca K
2
(4-60)
EF a
Trong :
2L
2L
L n t
2L
P 0 t 2 = e a (1 C 2 nC 1 ) cos 1 t (1C 1 + nC 2 ) sin 1 t
a a a
Phng trnh (4-60) c vit di dng:
2L
n t 2L 2L
P 2 (t ) + 2n P 2 (t ) + ( + n )P2 (t ) = e
2
1
2 a
A cos 1 t a + B sin 1 t a 2Ca K
2
(4-61)
1 1
Vi: A = 2Ca (1C 2 nC1 ); B = 2Ca ( nC 2 + 1C 1 )
EF EF
Nghim tng qut ca (4-61) c dng:
2L
n t 2KCa 2
P2 (t ) = e a
.P 2 (t ) (4-62)
12 + n 2
109
L L 2KCa
2
Suy ra: P2 = P1 + 2
a 2 1 + n
2
T (4- 64) ta c:
L L LB 2KCa 2 2L
C 5 cos 21 + C 6 sin 21 2 = P1
a a a1 1 + n 2
a
L L 2L LB 2KCa
2
Hay: C 5 cos 21 + C 6 sin 21 = P1 + + (c)
a a a a1 1 + n
2 2
T (b) v (4-62) ta c:
L L L KCa 2
P2 = P 1 + nP1 + 2n 2 (d)
a a a 1 + n 2
T (4-63) ta c:
2L L L B LA
P2 = 1 C 5 sin 21 + C 6 cos 21 +
a a a 21 2
Thay gi tr ny vo (d) ta c:
L L 1 B LA 2L 2L KCa 2
C 5 sin 21 + C 6 cos 21 = + P 1 + nP1 2 n
a a 1 21 2 a a 12 + n 2
(e)
L L
C 5 = Q1 cos 21 a Q 2 sin 21 a
T (c) v (e) ta c:
C = Q cos 2 L + Q sin 2 L
6 2
1
a
1
1
a
2L LB 2KCa
2
1
Q = P + +
a a1 1 + n
1 2 2
Trong :
Q = 1 B LA + P 1 2L + nP 2L + 2 nKCa
2
2 1 21 2
a 1 + n
1
a
2
2
110
T iu kin bin (4-6a) ta c sng (at x) cc min 6a, 6b, 8a, 10a l:
1 x x + 2L
(at x) = P2 t P0 t + K(at x 3L)
a
(4-66)
EF a
1 x + 2L x x 4L x 2L
= P0 t P2 t P0 t + + P2 t + R + 3EK(L x)
F a a a a
L 3L
4. Xt trong khong thi gian + ty t
a a
Trong khong ny, sng phn xut hin u cc. L lun tng t nh trn, ta c
phng trnh xc nh lc nn ca m n hi ln u cc P(t) l:
P(t ) + 2 n P(t ) + (12 + n 2 )P(t ) = 2Ca 2 (at) (4-44)
T (4-6b)v (4-55), sng phn ti u cc trong min 6 l:
1 2L
(at ) = P0 t R K(at 2L )
EF a (4-68)
1 2L
(at ) = P0t K
EFa a
Thay vo (4-44) v gi lc nn P(t) l P3(t) ta c:
111
1 2L
P 3 (t ) + 2n P3 (t ) + (12 + n 2 )P3 (t ) = 2Ca P0t + 2Ca k
2
(4-69)
EF a
Trong :
2L
2L a 2L L
n t
P0t =e (1C 2 nC 1 ) cos 1 t (1C 1 + nC 2 ) sin 1 t + 2Ca K
2
a a a
Phng trnh (4-69) c vit di dng:
2L
n t 2L 2L
P 3 (t ) + 2n P 3 (t ) + ( + n )P3 (t ) = e A1 cos 1 t a + B1 sin 1 t a + 2Ca K
2 2 a 2
1
1 1
Vi: A1 = 2Ca (1C 2 nC 1 ); B 1 = 2Ca ( nC 2 + 1C 1 )
EF EF
Nghim tng qut ca (4-69) c dng:
2L
n t KCa 2
P3 (t ) = e a
P 3 (t ) + 2 (4-70)
12 + n 2
T (4-72) ta c:
L
L L n t y
L KCa 2
C 7 cos 1 + t y + C 8 sin 1 + t y = e a P2 + t y 2 2
a a a 1 + n 2
1 L L L
+ + t y B 1 cos 1 + t y A1 sin 1 + t y
21 a a a
112
T (b) ta c:
1 n t y a L
L
L L L KCa
2
C 7 sin 1 + t y + C 8 cos 1 + t y = e P 2 + t + nP + t 2
1 1 + n
y 2 y
a a a a
2
A B L L B A L L
1 + 1 + t y sin 1 t y + 1 1 + t y cos 1 t y
21 2 a a 21 2 a a
L L
Do ta c: C 7 = Q 3 cos 1 + t y Q 4 sin 1 + t y
a a
L L
C 8 = Q 4 cos 1 + t y + Q 3 sin 1 + t y
a a
Trong :
L
L
n t y
KCa 2
Q3 = e P2 + t y 2 2
a
a 1 + n 2
1 L L L
+ + t y B 1 cos 1 + t y A1Sin1 + t y
21 a a a
1 n t y L L L KCa 2
Q4 = e a
2
P + t + nP + t 2
1 12 + n 2
y 2 y
a a
A 1 L L B 1 L L
1 + B 1 + t y sin 1 t y + 1 A1 + t y cos 1 t y
21 2 a a 21 2 a a
1 x x + 2L
(at x) = P3 t + P0 t R K(at x L ) (4-73)
EF a a
ng sut trong cc min 6 c dng:
1 x + 2L x x 2L
= P0 t P3 t + P0 t + EKx
F a a a
113
Theo (4-59) v (4-73), ng sut trong cc min 8 c dng:
1 x + 2L x x 2L
= P0 t P3 t + P1 t + + EK(at 3L )
F a a a
Theo (4-67) v (4-70), ng sut trong cc min 10b c dng:
1 x + 2L x 4L x x 2L
= P0 t P0 t + P3 t + P2 t + + EK(2at + x 7L)
F a a a a
Theo iu kin bin (4-6c) sng (at + x) trong cc min 10, 11, 13 l:
1 x 4L x 2L
(at + x) = P0 t + + P3 t + 2R K(at + x 3L ) (4-74)
EF a a
T (4-70), (4-67) ng sut trong cc min 10 c dng:
1 x + 2L x x 4L x 2L
= P0 t P3 t + P0 t + + P3 t + R EK(L x)
F a a a a
3L 4L
5. Xt trong khong thi gian: t
a a
Trong khong ny, sng phn sut hin u cc. L lun tng t nh trn, ta c
phng trnh xc nh lc nn ca m n hi ln u cc l:
P (t ) + 2n P (t ) + (12 + n 2 )P (t ) = 2Ca 2 (at )
1 2L
T (4-59) ta c: (at ) = P1 t
EFa a
Thay vo phng trnh trn ta c:
1 2L
P 4 (t ) + 2 n P 4 (t ) + (12 + n 2 )P4 (t ) = 2Ca P1 t (4-75)
EF a
Trong :
2L
2L a 2L 2L
n t
P1 t =e (1C 4 nC 3 ) cos 1 t (1C 3 + nC 4 ) sin 1 t
a a a
Vy phng trnh (4-75) c vit:
2L
n t
2L
2L
P 4 (t ) + 2 n P 4 (t ) + ( + n )P4 (t ) = e A 2 cos 1 t a + B 2 sin 1 t a
2 2 a
1
(4-75a)
1 1
Vi: A 2 = 2Ca ( nC 3 1C 4 ); B 2 = 2Ca ( nC 4 + 1C 3 )
EF EF
114
Nghim tng qut ca (4-75a) c dng:
2L
n t
P4 (t ) = e a
P4 (t ) (4-76)
Vi P4 (t ) l nghim ca phng trnh:
2L 2L
P4 (t ) + 12 P4 (t ) = A 2 cos 1 t + B 2 sin 1 t (4-75b)
a a
Nghim tng qut ca (4-75b) c dng:
t 2L 2L
P4 (t ) = C 9 cos 1 t + C 10 sin 1 t + A 2 sin 1 t a B 2 1 cos t a
21
T iu kin lin tc ca hm P(t) ta xc nh c gi tr cc hng s C9 v C10, ta c:
3L 3L 3L 3L
P4 = P3 ; P 4 = P 3
a a a a
L L
C 9 = Q 5 cos 31 a Q 6 sin 31 a
L lun tng t nh trn ta c:
C = Q cos 3 L + Q sin 3 L
10 6
1
a
5
1
a
Trong :
3L 3L L L
nL
Q 5 = e P3 + B 2 cos 1 a A 2 sin 1 a
a
a 2a1
1 n a 3L 3L A 3L L
L
Q6 = e P 3 + nP3 2 + sin 1
1 a a 21 2a1 a
3L B L
cos 1
a
2a1 21
2
Vy cng thc xc nh lc P4(t) l:
2L
n t t 2L 2L
P4 (t ) = e a
C 9 cos 1 t + C 10 sin 1 t + A 2 sin 1 t B 2 1 cos t
21 a a
115
Theo (4-53c) ng sut trong cc min 11a c dng:
1 x + 2L x x 4L x 2L
= P1 t P4 t P0 t + + P2 t + + EK(at + 2x 4L)
F a a a a
T (4-74) v (4-77) ng sut trong cc min 11 c dng:
1 x + 2L x x 4L x 2L
= P1 t P4 t + P0 t + + P3 t + R EK(at 4L)
F a a a a
Xt cc vn ln trong min 12, theo (4-6c) ta c sng (at + x ) min 12 l:
1 x 4L x 2L
(at + x) = P1 (t + ) + P4 (t + ) 2R 2KL (4-78)
EF a a
ng sut trong cc min 12 c dng:
1 x + 2L x x 4L x 2L
= P1 t P4 t + P1 t + + P4 t + EK(L x )
F a a a a
L lun tng t nh trn ta c th xc nh c trng thi ng sut ca cc trong
cc min tip theo cho n khi va chm kt thc v thi gian va chm ca ba vo cc c
xc nh t phng trnh P(t) = 0.
116
Bng gi tr ng sut ti tit din x = 0 cm
117
118
117
Bng gi tr ng sut ti tit din x = 400 cm
119
120
Bng gi tr ng sut ti tit din x = 1000 cm
122
121
122
121
Nhn xt:
1- S bi ton c a m n hi gn vo u cc l ph hp vi thc t khi ng
cc nhm trnh v u cc.
2- tho mn nghim ca phng trnh (4-52) v ph hp vi thc t th trong
L
khong thi gian 0 t ta khng dng nghim tng qut ca Ghecxevanp m thay
a
K
bng nghim: U = (at x) + (at + x) + x 2 Katx
2
3- Vi phng php lan truyn sng, cc hm sng (at x) v (at + x) c xc
nh biu din qua lc nn P(t) ca m tc dng ln u cc cho nn cng thc xc nh
ng sut c biu th ngn gn v thun tin cho vic s dng my vi tnh.
4- Qua s liu tnh ton c th, ta thy cc ng trong nn ng nht, ma st mt bn
ca cc phn b u, lc chng y cc l khng i th ng sut trong cc ch chu ng
sut nn. ng sut cc i thng xy ra u cc v gim dn lin tc theo chiu di ca
R
cc, n y cc th ng sut bng cho nn trnh v u cc, khi thit k cc thng
F
phi gia c ct thp u cc v khi ng ngi ta phi dng m v m cc.
123
Chng V
C s ca l thuyt dao ng phi tuyn
M u
g mg
t: = k 2 , ta nhn c:
L Hnh 5-1
+ k 2 sin = 0 (1)
124
3 3
Vi dao ng b: sin = ... do : + k ( ) = 0
2
(2)
6 6
Khi tuyn tnh h: + k 2 = 0 (3)
2 L
Nh bit, phng trnh (3) ta c dao ng iu ho vi chu k T == 2
k g
ch ph thuc vo cc tham s ca h m khng ph thuc vo iu kin u ca chuyn
ng. R rng tnh cht y s khng ng vi phng trnh (2).
Th d 2: Cht im nng khi lng m gn
vo u thanh n hi (Hnh 5-2). m
Lc n hi cho bi hm y = f(x). x
Phng trnh dao ng c dng:
x
m x + f (x) = 0 (4) y = f(x)
Vic tuyn tnh ho phng trnh (4), tc thay
ng cong y = f(x) bi ng thng y = kx c
chp nhn vi gi tr rt nh ca x v ta c: O y
m x + kx = 0 (5)
Vi x ln th phi xt n hm f(x) di dng phi y = kx
tuyn.
Th d 3: Xt h ch trn hnh v: (Hnh 5-3)
Gi L l di ban u ca l xo, C l h s Hnh 5-2
cng ca n. Gi s khi ti trng v tr trung bnh l
xo khng cng, khi ti trng lch mt khong x l xo gin ra mt on: x 2 + L2 L v
(
lc cng ca l xo l: N = C x 2 + L2 L )
Thnh phn ngang ca lc xc nh c tnh n hi ca h s bng:
P
x 1 q=x
P=N = Cx1
x 2 + L2 x2
1+ 2 m
L q=x
O
Gi x l nh so vi L, c th ly:
2
1 1 x
1
x2 2L
1+
L2
Hnh 5-3
125
Cx 3
Nh vy, c trng ca h s l phi tuyn v c: P 2 (6)
2L
Nu l xo c sc cng ban u N0, th khi ti trng lch mt khong x, lc cng ton
phn bng:
(
N = N 0 + C x 2 + L2 L )
x x Cx 3
V thnh phn nm ngang ca lc ny s: P = N N0 + (7)
x 2 + L2 L 2L2
126
Khi tch phn h thc trn, ta ly thi im u c lch ln nht (qmax = a), cn vn
tc bng khng q = 0 , ta c:
2
q q a q
q
0 q d q = a f ( q ) dq
2
= a f ( q ) dq = q f (q)dq
Quan h ny biu th quy lut bo ton nng lng: V tri l ng nng tch lu
trong qu trnh chuyn ng ca h t v tr bin (q = a, q = 0 ) n v tr bt k (q, q ). Cn
v phi l th nng mt i trong qu trnh . Nng lng ny s c biu th bng phn
gch cho trn th (Hnh 5-5). T biu thc cui ta nhn c:
a
dq f(q)
q= = 2 f (q)dq (5-3)
dt q
q q Hnh 5-5
Nu tin hnh tch phn trong khong t q = 0
n q = a th i vi h c c trng i xng s tm c thi gian ca mt phn t chu k.
Chu k ca dao ng tng ng bng:
a
dq
T = 2 2 (5-4)
a
2 f (q)dq
0
Cng thc (5-4) cho php tm s ph thuc chnh xc chu k dao ng t do vo bin
ca n.
Xt trng hp c trng i xng m t bi quy lut:
f (q ) = q 2 n 1 ; n = 1, 2, ... (5-5)
y , n l cc hng s. Do tm c:
f (q)dq = 2n (a )
a
2n
q 2n
q
d
a 1
dq n 1 q
=
a n 1 ; =
0
n
(
2n
a q 2n ) 0 1 2n a
127
Theo cng thc (4-4) ta nhn c:
d
1
n 1
T=4
a n 1
0 1 2n
(5-6)
4 2 1 d
a a 0 1 4
T=
128
H thc cui cng xc nh tn s dao ng t do p ph thuc vo bin a ca n.
Mc d cng thc ny khng chnh xc, song nh n c th nhn c cch biu din khi
qut ng v mi lin h a(p2).
Th d: Cho c trng phi tuyn dng:
f (q) = p 02 q + q 3 (p0, l nhng s cho).
p 02 a + a 3
Theo trn, ta c: p 2 = = p 02 + a 2 a
a =0
th ca s ph thuc ny biu din trn (Hnh 5-6). < 0 >0
R rng l: Tn s dao ng ring tng cng vi bin khi
> 0 (gi l c trng n hi cng) v tn s dao ng ring
gim khi bin tng vi < 0 (gi l c trng n hi p2
O
mm). ng tng ng vi = 0 ta quy c gi l ng p02
cong xng sng.
Hnh 5-6
129
Phng trnh ny ng vi mi v vy cc h s ca 0, 1, 2, ... phi bng khng
iu ny dn n h:
q 0 + p q 0 = 0
2
q 1 + p q 1 = C 1 q 0 q 0
2 3
(5-13)
q 2 + p 2 q 2 = C 2 q 0 C1q 1 3q 02 q 1
Cu trc ca cc phng trnh nhn c ch ra qu trnh gii: Phng trnh u cho
ta tm q0, sau phng trnh th hai cho ta tm q1 v t tm q2 t phng trnh th ba.
Ly iu kin u dng sau: Khi t = 0 th q = a, q = 0. T (5-11) nhn c:
130
a3
q1 = (cos 3pt cos pt )
32p 2
Nh vy, trong cc khai trin (5-11), (5-12) hai s hng u c xc nh. Nghim
chnh xc n s hng nh bc nht c dng:
a 3
q = a cos pt + (cos 3pt cos pt )
32p 2
Hn na, tng ng vi (5-12) v (5-16) ta c:
3
p 2 = p 02 + a 2 (5-17)
4
Sau khi thay q0, q1 vo phng trnh th ba ca h (5-13) v cng tin hnh vic lp li
qu trnh trn, ta nhn c nghim chnh xc n cc s hng nh bc hai:
2a 3 2a 5
q = a cos pt + (cos 3pt cos pt ) + (cos 5pt 3 cos 3pt 4 cos pt )
32p 2 1024p 2
(5-18)
3 3 2 a 4
p 2 = p 02 + a 2 +
4 128p 2
Ta nhn thy, c im quan trng ca nghim nhn c l qu trnh dao ng c
m t khng phi bng mt iu ho m bng tng cc iu ho, trong cc iu ho tip
theo cng c bin nh i. Mt l ng nhin tn s ca iu ho c bn p ph thuc vo
bin dao ng a.
y a, , p l cc hng s.
Thay nghim vo (5-1), tt nhin khng nhn c ng thc ng nht khng chng
no (5-19) khng phi l nghim chnh xc ca phng trnh (5-1). Theo tng c bn ca
phng php l ch: Yu cu sao cho tch phn sau y ly trong khong mt chu k bng
khng:
2
p
q + f (q)qdt = 0
0
(5-20)
131
2
p
2 2
3
cos d = ; cos d = do nhn c:
2 4
V:
0 0
4
3
p 2 = p 02 + a 3
4
Kt qu ny trng vi kt qu nhn c theo phng php tham s b.
Phng php Butnp-Galepkin c th cho php xy dng nghim gn ng cao hn.
Khi ny cn tm nghim khng phi ch l mt hm (5-19), m dng chui hm:
q = a 1q1 + a 2 q 2 + ...
T
V sau t iu kin sao cho tch phn: q + f (q) q i dt = 0; i = 1, 2, ...
0
5.1.2d. phng php tuyn tnh ho iu ho.
Trng hp n gin nht ca phng php N.M.Krlp v N.N.Bogoliubop. Ta vit
phng trnh (5-1) dng:
q + p 2 q = p 2 q f (q )
132
Khai trin F(t) thnh chui Fuari, ta nhn c:
F(t ) = a 0 + a 1 cos(pt + ) + a 2 cos 2(pt + ) + ...
Nu a1 khc khng th s hng a 1 cos(pt + ) l nguyn nhn xut hin thnh phn c
tnh trong nghim ca phng trnh (5-23). loi tr n cn t h s Fuari a1 bng
khng, ngha l:
T
2
a 1 = F( t ) cos(pt + ).dt = 0
T0
2
{ap }
P
Hay: 2
cos(pt + ) f [a cos(pt + )] cos(pt + )dt = 0
0
Quan h cui cng trng vi phng trnh c bn nhn c bng phng php
Butnp-Galepkin (5-21).
5.1.2e. Phng php tuyn tnh ho trc tip.
a). Trng hp f(q) i xng (hnh 5-7).
Thay f(q) khng tuyn tnh bi biu thc tuyn tnh f*(q):
f * (q ) = p 2 q (5-24)
dI1
Ngha l p2 xc nh t phng trnh: =0 (5-25)
d(p 2 )
133
Phng php ny gi thit rng: Sai s gy ra bi lch t l vi gi tr to tng
ng. T phng trnh (5-25) tm c:
a a
5 5
p = 5 f (q )q 3 dq = 5 f (q ).q 3 dq
2
(5-26)
2a a a 0
Sau khi xc nh c p2, bi ton dn ti phng trnh tuyn tnh bit thay cho
phng trnh phi tuyn cho:
q+ p2q = 0
V p l tn s ca dao ng t do.
minh ho iu trnh by, ta ly: f (q ) = p 02 q + q 3
a 7
(p q + q )q dq = 5
a 2 5
p a
V tnh : 2
0
3 3 0
+
0 7
5
Theo cng thc (5-26) ta c: p 2 = p 02 + a 2 (5-27)
7
So snh chnh xc cc kt qu nhn c theo cc phng php khc nhau trong
trng hp p0 = 0, ngha l f(q) = q3; ta c:
f(q) f(q)
r(q)
f*(q)
f*(q)
f(q) a2 f(q)
O q q
a O
a1
134
b). Trng hp f(q) khng i xng (Hnh 5-8).
Gi a1 l lch ban u, a2 l lch ln nht pha khc. Ni chung a 1 a 2 lin
h gia cc lch bin ny biu th s cn bng th nng ca h c hai v tr bin v
bng:
a1
a 2
f (q)dq = 0
V tr trung bnh, cnh n h thc hin dao ng tnh t gc to v bn tri bng:
a a
= 2 1
2
c trng tuyn tnh dn ra qua tm dao ng c phng trnh:
f * (q ) = p 2 (q + )
lch l: r (q ) = f (q ) p 2 (q + )
Khi ny cn xc nh cc tiu ca tch phn sau:
{[f (q) p }
a1
2
I= 2
(q + )](q + ) dq
a 2
a1
dI 5
= 0 , ta nhn c: p 2 f (q)(q + )
3
Gii phng trnh dq
2
d(p ) (a 1 + a 2 ) 5 a 2
a1 + a 2
Ta a ra bin s: q1 = q + v na khong dao ng: a = , ta c cng thc
2
ca p2:
a
5
p2 = f (q1 ).q 1 dq1
3
(5-28)
( 2a ) 5 a
135
y qi(t) l cc hm c chn thch hp, ai l cc h s cha bit, gi tr ca chng
c xc nh t phng trnh:
2
[m q + F(q) P0 sin t ]q i dt = 0
0
[ ma ]
2
sin t + F(a sin t ) P0 sin t sin tdt = 0
0
Khi thc hin tch phn ta c phng trnh i s khng tuyn tnh i vi bin
dao ng a.
5.2.2. Phng php tuyn tnh ho trc tip.
Thay (5-29) bng phng trnh:
P
q + p 2 q = 0 sin t (5-30)
m
P sin t
Phn dng ca nghim c dng: q = 0 2
m( p 2 )
P0
Cn bin ca n: a= (5-31)
m( p 2 )
2
F(q)
Nu, chng hn: = p 02 q + q 3 , th nh tm trc y ta c:
m
5
p 2 = p 02 + a 2
7
P0
Quan h (5-31) c dng sau: a =
5
mp 02 + ma 2 m2
7
5
Hay: ma 3 + m(mp 02 2 )a = P0 (5-32)
7
Phng trnh (5-32) cho php xc nh bin a.
136
Ly gn ng u bng:
q = a sin t (5-34)
V vit phng trnh (5-33) dng:
P0
q + 2 q = ( 2 p 02 )q q 3 + sin t (5-35)
m
Thay (5-34) vo (5-35), ta c:
3 P 1
q + 2 q = ( 2 p 02 )a a 3 + 0 sin t + a 3 sin 3t
4 m 4
Nu biu thc trong ngoc vung khc khng th nghim ca phng trnh xut hin
s hng c tnh v n mang ti hin tng cng hng. loi tr cn t:
( 2
) 3 P
p 02 a a 3 + 0 = 0
4 m
(5-36)
NTQ ca n l:
a 3
q = C 1 sin t + C 2 cos t sin 3t
32 2
a 3
Ti t = 0: q(0) = a; q(0) = 0 , ta c: C1 = a + ; C2 = 0
32 2
a 3
Do : q = a sin t + (sin t sin 3t )
322
Nh vy, gn ng ny, lc iu ho P0 sin t gy ra trong dao ng phi tuyn
khng phi ch l mt tn s , m c tn s cao hn.
xy dng nghim gn ng tip theo, ta thay (5-32) vo v phi ca (5-35), sau
li t h s ca sin t bng khng v.v...
Th d 5-1:
Ngi ta gn t do hai l xo vo khi lng m (gn t do l khng c lc cng ban
u). Mi l xo c di L0 v cng C (Hnh 5-10a). Gi thit rng khi lng m di
chuyn trong mt phng nm ngang vi ma st nh khng ng k. Tm s ph thuc gia
137
tn s v bin giao ng t do ca khi lng, bit rng thi im ban u (t = 0) khi
lng lch khi v tr cn bng khong cch x0.
Bi gii:
L0
m L0 L0
x
L0 T T x
C
L 0 + L
mx
a) b)
Hnh 5-10
k 4
Ta c: y 2 = (x 0 x 4 ) .
2
Do y = x , t h thc trn suy ra:
138
x
dx 1 2 1 d x
t = = ; = (4)
k 4 x0 k 1 4 x0
(x 0 x 4 )
x0
2
V lc phc hi ca l xo xc nh t (1) l i xng nn xc nh chu k dao ng
ta ch cn xt mt phn t chu k l , vy chu k dao ng tnh theo (5-4) bng:
1 2 1 d
k 0 1 4
T = 4 (5)
x0
d
1
Biu thc (5) cha tch phn Ellptc ton phn loi mt: K = 2 (6)
0 1 4
y: a = sin , a = cos. Ly = , = ta c:
4 2
d
1
K ( / 4) = 2 , tra bng K=1,8541
0 1 4
C 4L m
Thay th kt qu vo (5), vi ch : k = 2
, ta c: T = 1,8541 0
mL 0 x0 C
Th d 5-2:
Cho bit khi lng m c gn cng vo mt yu t
n hi phi tuyn vi c trng F = (Cx + C1x3) (Hnh 5-11). m
C x
Lp phng trnh vi phn dao ng t do ca khi lng m,
b qua ma st. a
Tm s ph thuc gia tn s dao ng v bin ,
bit rng thi im ban u lch ca khi lng i Hnh 5-11
vi v tr cn bng l A, vn tc chuyn ng bng 0. Ly
A = 1cm, C = 1N/cm, C1 = 0,5 N/cm, m = 1Ns2/cm.
Bi gii:
H mt bc t do, chn to suy rng q = x. Phng trnh vi phn chuyn ng ca
khi lng m c dng:
m x + F( x ) = 0 (1)
Thay F(x) = Cx+C1x3 vo ta c: x + p 2 x + Mx 3 = 0 (2)
139
C C
p2 = ; = 1 tham s b.
m m
Nghim ca phng trnh trn tm bng phng php tham s b (di dng chui).
x = x0 + x1 + m2x2 + ... (3)
t: p2 = p12+ 1a1+ 2a2+ ... (4)
y p1, a1, a2 l cc hng s.
Thay (3), (4) vo (2) v ch hn ch cc s hng cha bc nht, ta c:
( )
x 0 + p1 x 0 + x1 + p1 x1 + a 1x 0 + x 0 = 0
2 2 3
(5)
140
Trn c s h thc (10) v (4) ta tm c tn s dao ng t do:
3 C 3 C1 2
p12 = p 2 + A 2 = + A
4 m 4 m
Thay s vo ta c: p1=1,17 rad/s
Th d 5-3:
Gii bi tp theo v d 2 bng phng php tuyn tnh ho, tc l bng vic thay th
c trng phi tuyn ca l xo bng c trng tuyn tnh nh iu kin cho lch bnh
phng gia c trng tuyn tnh v c trng phi tuyn tr nn cc tiu.
Bi gii:
Thay c trng phi tuyn F = Cx + C1x3 bng c trng tuyn tnh F* = C0x, khi
cn c iu kin:
A
Th d 5-4:
Ngi gn khi lng m vo u mt ca yu t n hi phi tuyn (l xo) (Hnh 5-12).
Tm s ph thuc gia bin dao ng cng bc ca khi lng v bin lc kch ng
iu ho P = P0sin t, gi thit c trng ca l xo c dng F = Cx + C1x3, ma st khng ng
k. Tnh bin dao ng trong trng hp: F 0 = 20N, = 10rad/s, m = 10-1 Ns 2 /cm,
C = 15N/cm; C1= 1 N/m3.
Bi gii:
m
H mt bc t do chn to suy rng q = x. Phng C x
trnh vi phn m t dao ng cng bc ca h c dng: F
m x + F( x ) = P( t ) (1) x
Ta c: m x + Cx + C1 x 3 = P0 sin t (2)
141
Theo phng php Butnp-Galepkin. Nghim ca phng trnh (2) tm dng:
x1= x0sint (3)
Thay (3) vo (2) ri cho tch phn sau bng 0:
2
3
I = [m x 1 + C 1 x1 + C 1 x13 P0 sin t ]x1 dt = 0 (4)
0
2
Trong - chu k dao ng. Sau khi ly tch
3
phn ta c s ph thuc gia x0 v F0:
C1 x 30 + (C m 2 )x 0 P0 = 0
2
3
(5)
1
4
1 2
Ta gii phng trnh (5) bng th. Mun vy ta
v cc th ca hm s: O
x0
1 2 2,27 3 4
3
1 = C 1 x 30
4 Hnh 5-13
2 = P0 (C m )x 0 2
Giao im ca hai th ny cho ta nghim phng trnh (5). Theo hnh v (Hnh 5-13)
nghim ca phng trnh: x0 2,27 cm.
142
Bi tp chng I
Dao ng tuyn tnh ca h mt bc t do
1. Xc nh chu k dao ng ca ti trng Q gn vo cc l xo v tm h s cng
tng ng ca h m t trn hnh v. Cc ti trng dch chuyn theo phng thng ng.
M Q
Tr li: 1a) T = 2 = 2 ; C = C1 + C 2
C g( C 1 + C 2 )
Q
1b) T = 2 ; C = C1 + C 2
g( C 1 + C 2 )
Q( C 1 + C 2 ) C .C
1c) T = 2 ; C= 1 2
g(C 1 .C 2 ) C1 + C 2
Q(CL3 + 48EJ ) C .C
1d) T = 2 ; C= 1 2
48gCEJ C1 + C 2
QL3 48EJ
1e) T = 2 ; C = C1 + 3
g(CL + 48EJ )
3
L
C1 L L
C1 C1
C1 C2 EJ EJ
Q
C2 C1 Q
C2 L L
Q Q
Q
a) b) c) d) c)
Hnh v bt 1
5C 1g 5C
Tr li: a) k = + b) k =
9m 3L 9m
143
L
C
L L L
L
C m C C
L
m
a) b)
Hnh v bt 2
C g
Tr li: k = m
2m 2L
m
m C C
L
L
C C
C C L
L L
m
Hnh v bt 3 Hnh v bt 4
144
2C 2 a 2 mgL
Tr li: k =
a 2 (L a ) 2
mL L + 2C 2
3EJ
6. Trong b ghi rung dng ghi cc dao ng ca mng, cc b phn my,..., l xo
xon c cng C gi con lc trng lng Q lch khi ng thng ng gc . M men
qun tnh ca con lc i vi trc quay bng J. Hy xc nh chu k dao ng t do ca b
ghi rung.
J
Tr li: T = 2
Qs cos + C
EJ
L
C2 C2
s
a
Q
hnh v bt 5
hnh v bt 6
Q
Tr li: T = 2 = 6,28.10 2 rad / s
gC
x
Q
Q
x
hnh v bt 7
hnh v bt 8
145
ng tip sau ca lng, nu h s cng ca dy l C = 27,5 KN/cm. B qua khi lng dy
cp.
Tr li: x =0,1sin(30t) cm.
9. Mt a khi lng m, mmen qun tnh ca khi lng bng Jo, c gn vo may
bn knh r. May ca a c t ln mt thit b dn hng cong trn bn knh R. Lp
phng trnh vi phn dao ng nh t do ca a vi gi thit khi a chuyn ng may
khng trt trn c cu dn hng.
( r2
)
Tr li: mr + J o + mg
2
sin = 0
Rr
( r2
)
Dao ng nh: mr + J o + mg 2
=0
Rr
C
R
r
R
hnh v bt 9 hnh v bt 10
k 21
22
k
12. Ngi ta gn ti trng c trng lng P vo mt thanh cng tuyt i khng qun
tnh di L. Thanh c gi v tr cn bng nh l xo v mt b gim chn. B gim chn
c c trng ma st tuyn tnh F = x .
146
Tnh tn s dao ng ring ca h v suy gim tt dn Logart ca dao ng.
Bit P = 100N; L = 50cm; a = 20cm; ng knh l xo D = 5cm; ng knh dy l xo d
= 0,5cm; s vng l xo i = 5; mun n hi G = 8.106N/cm2; h s cn chuyn ng ca
b gim chn = 3NS/cm.
Tr li: K 1 = 11,5 rad / s ; = 1,29.
y L
EJ C
K
m
a
L/2 L/2
hnh v bt 11 hnh v bt 12
gm 2 2am
Tr li: a) b < Cm + b) D = 0,037; T = 2
2a 2aC + gm
14. H cho trn hnh v nm trong mt phng thng ng. V tr cn bng tnh ca h
ng vi v tr cn bng tnh OM. thi im u thanh lch khi v tr cn bng tnh ngc
chiu kim ng h mt gc 0 v khng c vn tc ban u. Xc nh dao ng nh ca h.
Khi lng l xo, thanh, b gim chn ma st bn l b qua. Ly trng lng ca ti trng
M l P = 200N, L = 90cm, L1 = 40cm, L2 = 20cm, 0 = 60, C = 20N/cm, = 15NS/cm.
147
O
L1
a A
b
L2 L
C C
a B
m C M
hnh v bt 13 hnh v bt 14
x = x 0 e nt
[cos k 2
n]2
.t , n =
2m
, k 2
=
2C
m
Tr li :
1
t = Ln100 = 0,92s
1 n
C
C H m
d
m
C
D
hnh v bt 15 hnh v bt 16
148
16. B phn cn thu lc (hon xung hay gim chn thu lc) l mt pttng khi lng
m chuyn ng trong cht lng. Hy kho st chuyn ng ca pttng bit ti t = 0 pttng
lch vi v tr cn bng mt khong y0 = 0,5cm. Tm thi gian lch ca pttng i vi v
tr cn bng gim i hai ln.
Cho bit: cng l xo C=30N/cm; ng knh hnh tr D = 10cm; ng knh l h
pttng d = 1cm; s l h z = 25; trng lng pittng Q = 27,3N; chiu cao pttng H = 5cm. H
s nht ng lc cht lng = 6.108NS/cm; khi tnh lc cn nht ly theo cng thc:
128H 2 D 2
= ; = din tch ngang pttng.
d 4 z 4
[ ]
y = y 0 e cos k n .t , n = 2m = 5,42
nt 2 2
Tr li:
k 2 = C = 1080 rad / s; t = 0,03s
1
m
17. Tm biu thc ph thuc gia tn s dao ng xon ring ca trc my trn v
nht cht lng em trn cng nh thi gian bin trc my trn gim i 10 ln sau khi
mt dng li t ngt, bit vn tc quay trc lc mt dng li u bng .
Khi tnh gi thit khi lng trc nh so vi khi lng cc cnh, mmen qun tnh
khi lng cnh J = 50 Ncms2, ng knh trc d = 5mm; di trc L = 0,5m; h s cn
nht =120N cms; mun trt vt liu trc G = 8.106 N/cm2.
1, 2 t
Tr li: = e cos 4,25t; t 1 = 1,9s.
C
d L
Q Q
O1 O2
hnh v bt 17 hnh v bt 18
149
Hai a quay ngc chiu nhau vi vn tc gc . My gn bu lng trn b n hi cng
C. Hy xc nh bin dao ng cng bc ca my, b qua trng lng ca n.
2Qr 1 + 2
Tr li: A = sin
Cg 2
( P + Q)
2
19. H to t ti trng M trng lng P1 = 80 N, cc thanh khng trng lng v l
xo c cng C = 5N/cm nm trong mt phng ng. Thanh OA chuyn ng theo rnh
thng ng vi quy lut y0 = Lsinpt (L = 1,6 cm; p = 8 rad/s). V tr nm ngang ca BM
tng ng vi v tr cn bng tnh khi y = 0. Xc nh dao ng nh ca ti trng hng
thng ng. Bit L1 = 90 cm; L2 = 60 cm. Ti thi im u (t = 0) h v tr cn bng tnh,
vn tc gc ca BM cng nh vn tc ca ti trng M bng 0; y = 0; b qua ma st.
C 1a 1 1 2
x= 2 .cos kt cos k(t ) khi t >
m k
2 2
k 2
y0 M C
B x
O m
C1
C
L2 L1
hnh v bt 19 hnh v bt 20
150
21. Mt ng c c trng lng Q t thng ng trn b my c din tch y bng
S; cng ca t bng ; di tay quay ng c l L; vn tc gc ca trc l . Pttng
v cc phn khng cn bng thc hin cc chuyn ng tnh tin qua li c trng lng P.
Trng lng ca mng my bng G tay quay coi nh cn bng nh i trng. Hy xc nh
dao ng cng bc ca mng my, b qua khi lng ca thanh truyn.
Pr 2 r Pr 2
Tr li: = cos t + cos 2t
(Q + G )( k 2 2 ) L (Q + G )( k 2 4 2 )
Q L m
x1(t)
C
r
G O
hnh v bt 21 hnh v bt 22
2V 2np P0 p2
p= ; = arctg 2 ; B= ; P0 = max
L k p2 ( k 2 p 2 ) 4n 2 p 2 2
23. Cho bit thi im ban u khi lng m lch khi v tr cn bng mt khong
x0. N c th t do khng c vn tc ban u. Khi khi lng trt trn mt, gia chng
xut hin lc ma st kh (ma st Culng). S ph thuc gia lc ma st Ft vi vn tc x ca
khi lng m c m t trong hnh v. Tm quy lut chuyn ng ca khi lng m.
(2n 1)Ft Ft C
Tr li: x m = x 0 cos kt + ( 1) n 1
, k=
mk 2
mk 2
m
151
24. Gi s lc kch ng bin i theo quy lut: F(t) = F0sint tc dng ln khi
lng m. Lp phng trnh dao ng cng bc ca ti trng v cho bit vi tn s no
ca lc kch ng trong h s xy ra cng hng (b qua ma st).
2F0 4F0 cos 2nt k
Tr li: x =
C m n =1 (2n 1)(2n + 1)(k 4n )
2 2 2
; =
2n
; n = 1, 2, 3 ...
C m C/2 C m
F(t)
Ft F(t)
x t
F0
/ 2/
hnh v bt 23 hnh v bt 24
F(t)
r
m
L
F(t)
m
C C
t
t
hnh v bt 25 hnh v bt 26
152
2C
2 + 2 n x 2 + k x 2 = 2 nr cos t ; 2 n = ; k2 =
2
x
m m
Tr li: mg
8 Cr + D
max = 2
d 3
27. gim nh hng dao ng ca nn (hoc dm) ti ch lm vic ca my
ngi ta thng dng phng php cch ly rung th ng. l vic t (hoc treo) cc my
trn cc b gim rung mm. Tnh h s ng lc (t s gia bin dao ng a ca khi
lng m vi bin dao ng ca nn (hoc dm) x0) i vi cc s m t trn hnh v.
a 1 1 1
Tr li: K dl = = ; a) K dl = ; b) K dl = ;
x0
2
m
2
4 m
2
1 1 1
k C 3C
L L
m
m
C
C x0sint
x0sint
a) b)
hnh v bt 27
P0sint P0sint
P0sint L1
C m m
m L1
C C
L L
C L L
a) b) c)
hnh v bt 28
153
29. cch ly rung ng ca my v thit b ti gi n hi ngi ta thng a
vo cc yu t hao tn. l b gim chn c ma st nht. Hy tnh h s ng lc i vi
s m t trn hnh v. Khi tnh ly cc gi tr nh sau: m = 1NS 2 / cm ; = 100rad / s ;
EJ
= 60 NS / cm ; = 200 N / cm
L
1
Tr li: = ; = 0,316
2 2
2 2 n
1 2 + 2
k k
30. Kho st dao ng cng bc ca khi lng m khi c xung lc tun hon cng
du trong khong hu hn t1 v cao h tc dng ln n.
T t1
cos p 0 t +
p 0 t 1 2 t 1
Tr li: y( t ) = h sin + 2 sin p 0 t
2 T 2
sin p 0
2
Trong khong: T t < nghim ny c thc trin tun hon vi chu k T.
C m F(t)
P0sint
EJ m EJ
F(t)
h
t
L L
T T T
Hnh v bt 29 Hnh v bt 30
154
Bi tp chng II
Dao ng tuyn tnh ca h nhiu bc t do.
31. Hai ti trng khi lng m1, m2 treo vo cc l xo c cng C1, C2 tng ng. Xc
nh cc tn s dao ng chnh ca h khi: a) C1 = C2 = C v b) C1 = C2 = C v m1 = m2 = m.
2(m1 + m 2 )C ( 2m 2 + m 1 ) 2 C 2 C2
Tr li: a) k 1, 2 = m
2m 1 m 2 4m12 m 22 m1 m 2
b) k 1, 2 =
1C
2m
(
3m 5 )
C1
m1
C2
m2
hnh v bt 31 hnh v bt 32
155
g g 2Ch 2
Trong : k1 = ; k2 = +
L L mL2
h
C
C M
L
m
m m
hnh v bt 34 hnh v bt 35
35. Con lc gm con chy khi lng M trt khng ma st trn mt phng nm
ngang v qu cu nh c khi lng m ni vi con chy bng mt thanh di L, thanh ny c
th quay quanh mt trc gn lin vi con chy. L xo c cng C, mt u gn vi con
chy cn u kia gn c nh. Hy xc nh tn s dao ng nh ca h.
Tr li: Tn s phi tm l nghim ca phng trnh:
C g( M + m) 2 Cg
k4 + k + =0
M ML ML
l
l b
1 C
a
L
L
2
m=P/g m=P/g
hnh v bt 36 hnh v bt 37
156
37. Hai con lc vt l nh nhau treo vo hai trc song song t trong mt phng nm
ngang v ni vi nhau bng mt l xo c di trng thi cha b cng bng khong cch
gia hai trc ca con lc.
Hy xc nh tn s, t s bin cc dao ng chnh ca h khi cc gc lch khi v
tr cn bng l nh. Trng lng ca mi con lc bng P, bn knh qun tnh ca n i vi
trc i qua trng tm song song vi trc treo bng , cng ca l xo bng C, khong
cch t trng tm ca con lc v t im gn l xo vo con lc n trc treo tng ng bng
a v b. B qua sc cn chuyn ng v khi lng ca l xo.
(1)
ga ( Pa + 2Cb 2 )g A 1 A (12)
Tr li: k 12 = ; k 2
2 = ; = +1; = 1
2 + a 2 P( 2 + a 2 ) A (21) A (22)
O
L
C
L1 L2
R
A m
hnh v bt 38 hnh v bt 39
157
40. Hy xc nh tn s dao ng xon t do ca h gm hai trc lin kt vi nhau
bng cc bnh rng truyn ng. Mmen qun tnh ca cc khi lng lp trn trc v
mmen qun tnh ca cc bnh rng i vi ng tm cc trc bng: J1 = 87500 kgcms2;
J2 = 56000 kgcms2; J1z = 302 kgcms2; J2z = 10,5 kgcms2; T s truyn = Z1/Z2 = 5;
cng ca cc trc khi xon: C1 = 316.106 Kgcm; C2 = 115.106 Kgcm. B qua khi lng ca
cc trc.
m x 1 + x 1 x 2 ( C 1 + C 2 ) x 1 C 2 x 2 = C 1 ( t )
Tr li: 1
m 2 x 2 x 1 + x 2 C 2 x 1 + C 2 x 2 = 0
O
(t)
A
O1 C
1
II II m1
C2
I I
m2
B
hnh v bt 40 hnh v bt 41
6EJg 2EJg
Tr li: k 1 = ; k2 =
5QL3 QL3
158
43. ng c in trng lng Q1 gn trn mng b tng n hi (dng hnh hp c)
c trng lng Q2 v h s cng C2. Mng t trn nn t cng. Rto c trng lng P lp
trn trc n hi nm ngang c h s cng khi un bng C1, tm sai Rto i vi trc bng
r, vn tc gc ca trc bng . Hy xc nh dao ng cng bc thng ng ca Stato ca
ng c c tnh n nh hng khi lng mng bng cch cng thm 1/3 khi lng ca
n vo khi lng ca Stato.
C 1 Pgr 2 sin(t )
y=
1 1
C 1C 2 g 2 (C 1 + C 2 )P + C 1 (Q 1 + Q 2 ) g 2 + (Q 1 + Q 2 ) 4
3 3
t
rP
C1
Q Q Q1
L L L C2
Q2
hnh v bt 42 hnh v bt 43
44. Ba toa tu ch hng mc vi nhau, cng cc mc ni toa bng C1, C2. Trng
lng cc toa l Q1, Q2, Q3. Ti thi im ban u hai toa v tr cn bng, cn toa cui
cng bn phi lch khi v tr cn bng mt khong x0.
a) Tm tn s dao ng chnh ca h.
b) Xc nh chuyn ng ca cc toa xe v v cc dao ng chnh trong trng hp:
Cc toa xe c trng lng bng nhau (Q1 = Q2 = Q3 = Q) v cc mc ni c cng nh
nhau (C1 = C2 = C3 = C).
Tr li:
a) k1 = 0, k2 v k3 l nghin ca phng trnh:
C C + C2 C3 2 C C C C CC
k 4 g 1 + 1 + k + g 2 1 2 + 2 3 + 1 3 = 0
Q1 Q2 Q3 Q 1Q 2 Q 2 Q 3 Q 1Q 3
x0 x0 x
b) x 1 = cos k 2 t + 0 cos k 3 t ;
3 2 6
x0 x0
x2 = cos k 3 t
3 2
159
x0 x0 x gC 3Cg
x3 = + cos k 2 t + 0 cos k 3 t ; k 2 = ; k3 =
3 2 6 Q Q
Cc dao ng chnh biu din nh sau:
1 1 1
1 2
EJ FJ
Tr li: a) k 1 = 5,6117 3
; k 2 = 17,10
mL mL3
P0 L3
b) x 1 = ( 25 20 cos k 1 t 4 cos k 2 t cos k 3 t )
3888EJ
P0 L3
x2 = (39 40 cos k 1 t + cos k 3 t )
3888EJ
P0 L3
x3 = (17 20 cos k 1 t + 4 cos k 2 t cos k 3 t )
3888EJ
EJ EJ EJ
k1 = 5,643 3
; k 2 = 22,4045 3
; k 2 = 36
mL mL mL3
P0
C1 C2 EJ m1 m2 EJ m1 m2 m3
m1 m2 m3
L/4 L/4 L/6 L/3 L/3 L/6
L L
a) b
hnh v bt 44 hnh v bt 45
160
mmen qun tnh c cc ca tit din trc bng JP; tch GJP = 1010 kgcm2. Hy xc nh:
Tn s dao ng chnh ca h, vn tc ti hn ca trc. B qua nh hng khi lng ca
pittng, thanh truyn, tay quay v trc.
Tr li: k1 = 0; k2 = 6,43 s-1; k3 = 138 s-1; (1)th = 42,6 s-1; (2)th = 92 s-1.
L1 L2
J1 J2 J3
hnh v bt 46
161
Bi tp chng III
Dao ng ca h c v s bc t do
47. Trn thanh b ngm hai u tc dng lc dc trc khng i P ti gia thanh.
Dao ng ca thanh s xy ra nh th no nu lc P bt thnh lnh b ct b.
4L n 1
1 nx P
Tr li: U = (
n =1,3,...
2
1) 2
n 2
sin
L
cos p n t; =
2EF
48. Hy xc nh cc tn s ring v cc hm ring ca thanh mt u b ngm cht,
mt u mang khi lng m.
E x
Tr li: p n = n ; x n (x) = C n sin n ; n = 1, 2, 3...
L 2
L
m 2 4
n l nghim ca phng trnh: cot g = ; 4 = L ; = F
L EJ
49. Mt thanh b ngm cht mt u phi, bn tri gn vo l xo. Xc nh tn s
2EF
ring c bn khi C * =
L
E
Tr li: p1 = 2,29
L2
r m
P x x C* x
O L/2 L/2 O L O L
L/2
1
50. Trc ng cht hnh tr trn t trn hai nh hnh v. Bit JP1/ JP2 = . Xc
2
nh tn s ring c bn dao ng xon ca trc.
a G
Tr li: p1 = 1 = 1,15 ; 1 l nghim ca phng trnh: sin + 3 sin 3 = 0
a* a *2
G, JP1 G, JP2 m
E, EJ
L
a* 2a*
hnh v bt 50 hnh v bt 51
162
51. Cho dm ng cht tit din khng i, u tri b ngm cht, bn phi t do
m 3
mang khi lng m. Bit = = . Xc nh cc tn s ring c bn v tn s ring bc 1.
L 4
EJ EJ
Tr li: p n = 2n ; p 1 = 1,742
ML4 L4
Vi n l nghim ca phng trnh: 1 + chcos + (shcos chsin) = 0
163
Bi tp chng V
C s ca l thuyt dao ng phi tuyn
2
CL2 . cos cos 1 1
Tr li: a) mL + =0
3 sin 1 sin sin 1 + 2
sin sin
3C
b) p = cos
m
L L
O
O
L
C C
C C
L
A
L L
hnh v bt 52 hnh v bt 53
53. Mt x cng di 2L, tit din ngang khng i, trng lng Q, c treo u
mt trn v c gi thng ng nh hai l xo u c cng C.
Lp phng trnh vi phn dao ng t do ca x. Tnh tn s ring ca dao ng nh
ca x.
3g 3Cg
( 1 + sin ) 3g C 1
Tr li: a) + sin + 1 sin = 0 ; b) p = + .
4L 4Q 4 Q L
54. Cho bit khi lng m c th di chuyn t do khng ma st dc theo trc nm
ngang. hai pha ca khi lng ngi ta gn hai l xo nh nhau, cng C. Gia l xo v
gi c khe h. Tm tn s dao ng ca h ph thuc vo bin x0.
p 0 C
Tr li: p = ; p0 =
2 m
+
x0
164
C C C1 C2
m m
x0
hnh v bt 54 hnh v bt 56
2 C 1C 2
Tr li: p =
m ( C1 + C 2 )
C r
L0 F
m C
x
R
L0
C
hnh v bt 57 hnh v bt 59
165
58. Cho bit phng trnh dao ng t do ca con lc ton hc c dng:
g
+ sin = 0 . Trong : L l di con lc.
L
Tm tn s dao ng t do ca n bit rng trong khai trin ca hm sin ra chui
Taylor ta ly hai s hng u.
Cho bit thi im ban u (t = 0) con lc lch khi v tr cn bng thng ng mt
gc 0. Hy gii bi ton bng phng php tham s b v phng php tuyn tnh ho trc
tip ri so snh kt qu thu c:
g 02
Tr li: a) Phng php tham s b: p = 1
2
1
L 8
5 2 2 g
Phng php tuyn tnh ho trc tip: p 12 = p 02 1 0 ; p 0 =
42 L
b) = 0,006p 02 02
166
61. Tm nghim gn ng ca phng trnh dao ng cng bc ca khi lng m
(xem hnh v BT 60) bng phng php ufinh, bit thi im ban u khi lng m c
lch cc i i vi v tr cn bng l x0 (cc tr s bng s ly nh BT 60).
167
Ti liu tham kho
1. Nguyn Thc An, Nguyn nh Chiu, Khng Don in. Bi ging L thuyt dao
ng. HTL - H Ni 1988, 88 tr.
2. Gio trnh C hc l thuyt. Tp II HTL - H ni 1977.
4. . . . . -1962 - 194c.
5. . . . . -
1969 - 364c.
6. . . -
. -1976. 319c.
7. . . . . - 1967 - 444c.
8. . . . . -1970 - 732c.
13. . . - 1969.
14. P. C Muller, W. O. Schiellen, Dao ng tuyn tnh dch gi Nguyn ng Anh, NXB
Xy Dng 1997.
15. Nonlinear oscillations Ali Hasan NayFeh and Dean T. Mook, John Willey & Sons, New
York, 1979.
168
169
Mc lc
Trang
Li ni u 1
Chng m u 2
1 Mt vi khi nim v nh ngha 2
2 ng nng ca c h 2
3 Th nng ca c h 3
4 Hm hao tn 4
5 Phng php thit lp phng trnh vi phn chuyn ng 5
5.1 Thit lp phng trnh vi phn chuyn ng nh phng trnh LagrngII 5
5.2 Thit lp phng trnh vi phn chuyn ng theo phng php almbe 8
5.3 p dng phng php lc thit lp phng trnh vi phn dao ng nh 8
6 Xc nh cng ca h dao ng 10
6.1 Thanh n hi 10
6.2 H cc l xo 12
169
2.2 Dao ng tuyn tnh ca h c hai bc t do 41
2.2.1 Dao ng t do khng c cn 41
2.2.2 Dao ng cng bc khng cn 46
2.2.3 Mt vi bi ton ng dng 49
2.3 Dao ng xon ca trc mang cc a 55
2.3.1 Phng trnh c bn. Phng trnh tn s 55
2.3.2 Phng trnh dao ng xon cng bc trc mang cc a 57
2.4 Dao ng un ca dm c cc khi lng tp trung 59
2.4.1 Phng trnh c bn Phng trnh tn s 59
2.4.2 Phng trnh dao ng un cng bc ca dm c cc khi lng tp trung 60
170
4.2.2 Va chm ca ba vo cc ta trn nn cng 97
4.2.3 Va chm ca ba vo cc ng trong nn ng nht
y cc gp lc cn khng i 103
phn bi tp
Bi tp chng I 143
Bi tp chng II 155
Bi tp chng III 162
Bi tp chng V 164
171