Professional Documents
Culture Documents
Steel Pipes
Steel Pipes
2011
BLM 3
SULARIN LETLMES
1
24.10.2011
2
24.10.2011
YK KAYIPLARININ HESABI
Uzun iletim hatlarna yersel yk kayplar ihmal edilerek sadece srekli yk
kayplar gz nnde tutulur. Srekli yk kayplar iin en rasyonel ifade,
Darcy Weisbach formldr.
f v2
hk = J .L = . .L
D 2g
hk: Yk kayb (m)
J: Hidrolik eim
D: Boru ap (m)
v: Ortalama hz (m/s)
f: Srtnme faktr
L: Boru boyu (m)
3
24.10.2011
Hazen-Williams forml;
v = 0.85.C .R 0.63 J 0.54
bu forml basnl akmlar iin kullanlr. Burada, C: Cidar przll ve boru
cinsi ile ilgili bir katsaydr. Daire enkesitli akmlar iin R=D/4 olup, yukardaki
forml;
0.63
.D 2 D
Q = 0.85.C . . .J 0.54 = 0.279.C.D 2.63.J 0.54
4 4
Kaya iindeki kanallarla kargir isale hatlarnda, genilikleri derinliklerinin iki misil
olan dikdrtgen enkesitler kullanlr.
Genel olarak basnl iletim hatlarnda daire kesitler,
st kapal fakat serbest yzeyli iletim hatlarnda ise at nal kesitler kullanlr.
Yani daire kesit i basnca kar dayankldr.
At nal kesitlerin ise dardan gelen zemin ve kaya basnlarna kar
mukavemeti yksektir
4
24.10.2011
Yarma
: Vantuz
Dolgu t : Tahliye vanas
1 1 1
3 3 1
1
t 2 2 1
t t
5
24.10.2011
Font Borular
ehirlerin su ebekelerinde en ok kullanlm olan borulardr. Bu borular dey
vaziyette duran kum kalplarnda dey dkmle, veya su ile soutulan ve
yatay bir eksen etrafnda dndrlen kalplarda savurma usul ile retilir.
mr uzundur, korozyona dayankldr. Savurma ve dey dkm borular 60,
80, 100, 125, 150, 175, 200, 250, 300, 350, 400, 450, 500, 600, 700, 800,
1000, 1250 mm olarak imal edilirler. Boylar 7 metreye kadar mevcuttur.
Kullanmadan nce i yzeyleri bitmle kaplanr. Font borularn balantlar;
Flanl balant, Ambuatman ve kordonlu balant ve Lastikli balant.
elik Borular
sale hatlarnn yksek basnca maruz byk apl ksmlarnda ou kez elik
borular kullanlr. Boylarnn uzun olmas, boru hattnn ksa zamanda
denmesine imkan verir. Heyelan blgeleri iin ok uygundur. Metropolitan
ehirlerde istisnalar olmakla beraber, eklerinin yaplmasndaki glk
sebebiyle, su ebekelerinde nadiren kullanlrlar.
Boylar 16 metreye kadar vardr. 40 cmden kk apta yaplmazlar. 16 kg/cm2
den daha fazla basnlarda kullanm yaygndr. Korozyona kar dayanmlar
azdr. Balantlar, font borulara ek olarak kaynak yapm da mmkndr.
6
24.10.2011
Plastik Borular
PE (Poly ethylene) ve sert PVC (Polyvinylchloride) den imal edilen plastik
borular, son yllarda geni uygulama alan bulmutur.
PVC iin maksimum iletme basnc ykseklii 160 mss kabul edilebilir. Bu
basn iin en byk ap 300 ile 400 mm arasnda deiir.
PE borular iin ise maksimum iletme basnc ykseklii 100 mssdur. Birleim
ekilleri; Yaptrma, Tayton, Pimadur ve Rekadr.
Plastik borular, scaklk deiimine kar ok hassastrlar. Scakln dmesi ile
malzemenin arpmaya kar mukavemeti azaldndan 5 Cden daha dk
scaklklarda borularn denmesi durdurulmal.
Don olan zamanlarda borularn tanmasna zen gsterilmelidir. 10 16 kg/cm2
basnca dayankldrlar.
ok uzun olarak imal edilebilirler. Fakat ticari olarak 5 12 m boyda retilirler.
Asitlere kar dayankl, korozyon tehlikesi yok ve hafiftirler. lerine koruyucu
madde srlmez.
7
24.10.2011
Beton Borular
Basnsz isale hatlarnda tpk
kanalizasyonda olduu gibi beton
borular kullanlr. Bu borular 600 mm
den byk aplar iin kullanlr.
Szdrmazln temin edilmesi
zordur. nce cidarl borularda dozaj
600-800 kg, kaln cidarlarda 450-600
kgdr. Borularn boylar 6 metreye
kadar yaplr. letme basnc 100
mssdur.
SK ynetmeliine gre iin dktil font
boru, D=700-1600 mm iin imento
kaplamal elik, D>1600 mm iin
ngerilmeli beton boru kullanlr.
DUCTILE
ZELLKLER PE100 PVC ELK BETON AIKLAMA
FONT
OK
Krlganlk zellii OK DAYANIKLI DAYANIKSIZ DAYANIKLI DAYANIKLI
DAYANIKSIZ
Standart uzunluk(m) 12 6 6 6 2
OK
Fittinglerin retilebilirlik kolayl OK KOLAY ZOR OK ZOR OK ZOR
KOLAY
Deme kolayl
100 50 25 40 15
(En kolay:100 en zor:0)
Cidar przllk katsays (C) 149 149 120 130 100 retim kalitesine ve hammaddeye bal
Max. Instant test pressure(PN10) 28 bar 16 bar >40 bar >40 bar >13 bar
8
24.10.2011
CAZBE LE SALE
Kaptaj kotunun ehir suyu haznesinin giri kotundan yeteri kadar byk olmas
durumunda, sular cazibe ile iletilir. Toporafik harita zerinde iaretlenen plan
yardmyla nce zemin profili sonra da boru profili izilir. Profil genel olarak
1/2000 ve 1/200 leinde izilir. Profil zerinde krk noktalarn kotlar ve
balangc olan mesafeleri belirtilir.
Kaptaj
Piyezom
etre iz
gisi Vantuz
Hazne
Rezervuar Vantuz
Statik basn
VANALAR
Kapatma Vanalar
ounlukla boru hattnn yksek yerlerine cazibe ile boalan ksmlar
birbirinden ayrmak iin konur. Ayrca uzun isale hatlarnda, boaltma
sresinin ksaltlmas ve su kayplarnn nlenmesi iin belirli aralklarda
kapatma vanalar yerletirilir. Vana aralklarnn seiminde boaltma
sreleri esas alnr. Bu sre hattn nemine gre 2-3 saati gememelidir.
Basn Krc Vanalar
Borudaki akn basn altnda akmasn temin etmek iin, basn
drclerin ve haznelerin giriinde oluturulur.
Tahliye Vanalar
Borularn alak yerlerinde biriken tortular temizlemek veya hatt boaltmak iin
gzerghn en ukur noktalarnda yerletirilir.
9
24.10.2011
10
24.10.2011
Bz
150
A
%2 Giri borusu
Dip
savak 100
k A
borusu 100 k
borusu
100 100
Giri
borusu Tahliye
Blokaj
PLAN 1/50
A-A KEST LEK 1/50
sale borusunun profili izildikten sonra mevcut hidrolik yke ve iletilecek debiye
gre boru ap belirlenir.
Mevcut yk, kaptajdaki su kotu ile haznedeki maksimum su kotu, veya boru hatt
boyunca hazneden daha yksek kotlu tepelerin bulunmas halinde kritik tepe
noktas kotu arasndaki farktr.
Bu fark boru boyuna blnerek hattn maksimum hidrolik eimi bulunur.
K Mevcut yk
Maksimum su seviyesi
L1
Qiht.
H
Mevcut yk L2
I = J max =
L1 + L2
11
24.10.2011
A Statik su seviyesi
K 1 Yk kayb
TERFL SALE
.Q.H .Q.H
N= ( BB ) N= ( kW saat )
75. 102.
12
24.10.2011
13
24.10.2011
Gnlk su ihtiyac
En fazla su sarf edilen gnde pompalarn alma sresi
Elektrik enerjisinin gndz ve gece saatlerindeki fiyat
Kaptajn verimi
Mmkn olan iletme kapasitesi
Terfi borusunda kabul edilecek yk kayb
Pompalar en fazla 16-20 saat altrlr.
Uygun pompann seimi iin pompa karakteristik erisi ile boru karakteristik
erisi ayn eksen takmnda izilir.
ki erinin kesim noktasna karlk gelen deerler iletilecek debiye ve terfi
yksekliine eittir.
Pompa karakteristik erisi, (Q,H), basma yksekliinin debi ile deiimidir.
Boru karakteristik erisi ise borudaki yk kayplarnn debi ile deiimini
gsterir
H
Boru karakteristii
(Yk kayplarnn
debi ile deiimi)
HC
HB
HA
C
B Pompa karakteristii
A (Basma yksekliinin
debi ile deiimi)
Randman erisi
Q
QA Q B Q C
14
24.10.2011
Terfili isale hatlarnda toplam maliyeti minimum yapan bir boru apnn
belirlenmesi mmkndr. Bu apa ekonomik boru ap denir. Btn
tesislerde olduu gibi terfi hatlarnda da toplam maliyet;
na (tesis) maliyeti
letme (bakm, onarm, yedek para, enerji vb.) maliyeti
olmak zere iki tip maliyetin toplam olarak hesaplanr. na veya tesis maliyeti
boru ap bydke artar. Buna karlk, belirli bir debi iletilirken boru ap
bydke borudaki yk kayb ve buna bal olarak terfi ykseklii
azaldndan iletme maliyeti azalr.
c=a+b
(Toplam maliyet)
Maliyet (TL)
a
(na maliyeti)
b
(letme maliyeti)
De Boru ap
TESPT KTLELER
15
24.10.2011
Dolgu
Dolgu
Beton veya
Ankraj kargir tespit kitlesi
L G
16