berria

16 berria asteartea, 2004ko azaroaren 30a berria

EUSKAL HERRIA g Euskara

Gixune
Bokale

Ahurti
BAIONA Bidaxune
Miarritze
Angelu Urketa Bardoze Akamarre
Lehuntze
Basusarri URRIALDEA
AT Erango
Arbona Beskoitze
Bidarte

A
Milafranga Sarrikota Burgue-Erreiti
Getaria Arrangoitze

R
Bastida Arrueta
ERDIGUNEA

R
Oragarre Ilharre
Uztaritze

A
Bakio Bermeo Ahetze Aiherra Martxueta
Donibane Lohizune Hazparne Arboti
Jatsu A M Ozaraine-Erribareita

T
Gorliz Lekuine I K
T A Haltsu U

A
S Hondarribia Ziburu Senpere Izturitze Z
E
Plentzia O Mundaka Hendaia Larresoro Lkze

T
K Ea Jeztaze
Aiziritze Domintxaine-
Sopela E
N G I A L D E A
Urrua S
N A FKanbo Lekorne
Berroeta
I
B
Urduliz M U
Gatika Meaka
Ereo
Lekeitio
Biriatu
K
O
Azkaine
SARTALDEA A
Makea Garrze Etxarri
R Zuraide Ezpeleta Mehaine Donapaleu
Getxo Mungia Ispaster Lezo
Irun
Itsasu R Are-Ithorrotze-Olhaibi

U
Arrieta
S T
U R I
A L D E A Pasaia Sara Luhuso - Heleta
Armendaritze
Bithiria

Santurtzi Fruiz B
U
Nabarniz Gizaburuaga
Ondarroa
Mutriku
DONOSTIA
Ainhoa
L Uhartehiri Lohitzne Sarrikotapea
Portugalete Leioa Gernika L E Zumaia Getaria Errenteria Oiartzun
Bera Bidarrai A Iholdi Ezpeize Mitikile
Sestao
Gamiz-Fika Morga
Errigoiti A -
A R Deba ERDIGUNEA Zugarramurdi Urdazubi Irisarri
Ortuella
Erandio
Barakaldo
Derio
Mendata Aulesti
T
I
B
Zarautz
Hernani
P Landibarre
Izura E T
P Bildoze
T A R R A Ospitalepea
Sondika E R R I A Muxika Orio
Trapagaran O R I A
Z I R I A K Pagola Sohta
T X Zamudio Aizarnazabal Lasarte-Oria R T Ortzaize

U
I
Turtzioz BILBO Lezama Mendaro B O Larzabale MAULE

N
Markina E R R I Lesaka Arrosa Suhuskune
Munitibar E T Garindaine
Etxebarri Larrabetzu Eskiula
SORTALDEA Muskildi

R
B Barkoxe
M E N D E B A L E
Etxalar
A Igantzi

N E
Galdakao
K O
Zestoa Aia Irulegi Gotaine

A
Elgoibar Andoain

T
Basauri Donaixti-Ibarre
KO O L A
L D E A
E Asteasu IPAR-SARTALDEA Amaiur Urdiarbe
R R A
Zornotza

R
U R Baigorri Donazaharre
Erratzu Anhauze Azkarate
D

B
Zaratamo
A

A
TA
Karrantza Zalla Arano Arantza
L Altzrk

I
Arrigorriaga Lemoa Larraul Villabona B E R T I Z A R A DONIBANE GARAZI

O
I Azpeitia Arizkun
Lanestosa Iurreta A Goizueta N A
OAloze

R
I

Z
Balmaseda Berriz Ermua Errezil Sunbilla Lasa
B
A SARTALDEA Eibar
I Alkiza L
A
R

A
R Soraluze Azkoitia Lekunberri I
Ugao R Durango L E R R E K A Oronoz-Mugairi Elizondo Eiheralarre E

R
Igorre L D E A L D E A
A N G A O S A M A

A
R
D

A
R A Bidania-Goiatz Banka Atharratze
O L Ituren

B
Irurita

B
U T

N
A

R
D

A
Zeberio Abadio Tolosa Altzai

R
Zubieta Doneztebe

A
Elorrio

U
Laudio Arnegi Ezterenzubi

A
B

B
Bergara Beizama Albiztur Lakarri Montori

R
Berastegi Aldude

E
I

Z
Luzaide Ligi
SORTALDEA

A
Ikaztegieta Saldias Almandoz
Alegia Ezkurra

A
T

B A
Artziniega Orozko Urretxu Leitza Urepele
Antzuola Legorreta

I
Zumarraga Eratsun Beintza-Labaien
Zeanuri Orendain Areso

A
R A

D E
B
Oleta
Baliarrain
Gorriti SORTALDEA S A

F
Gaintza Abaltzisketa A
Ordizia B Larraine
Arrasate Legazpi
Amurrio Otxandio I
O Beasain Amezketa
T Z
Uitzi
A I Lezaeta B A
S A B
U R U A
ERDIGUNEA
A
A Oati SARTALDEA Zaldibia A R
Azpirotz
Beruete Eltzaburu SORTALDEA Orbaizeta Santa-Grazi

E
Ubide M Lazkao Betelu
Aretxabaleta Arraitz
Euskararen egitura
A

S
Idiazabal
R
L A R R A U
Jauntsarats
T Z A M
A R Zilbeti Bizkarret- Aurizberri

T
Eskoriatza N U L Lantz Eugi

E
Lekunberri Gerendiain

A
O
Segura Ataun Errazkin Larraintzar Iraizotz
R Iragi E Z K A

R
A R A I
A
A
1970-2004 epean
T

I B
I E R R I Z Z
Urdua Leintz Gatzaga G
O Etxaleku Lizaso Olague Lintzoain Mezkiritz Garralda U
Zegama Beuntza Usetxi

A R
RRA
N U E I
Legutiano HEGO- Oskotz A T E A A R
AFA
T Z T
I M O
Muskitz Z Ziaurritz Leranotz Erro I B Aribe R
SARTALDEA
O N Uztarroze
O Otsagabia Itzaltzu
Eritze Zubiri R

A
Murgia R
EK
Lakuntza E T A Ostitz E
Irurtzun O D I Ezkaroze

K
LD
Bakaiku Arbizu Uharte Arakil Orotz-Betelu
Altsasu Arruazu Abaurreagaina
A

N
KI
Jaurrieta Izaba
Urdiain Etxarri Aranatz N A
Euskalkiak K A

O
B U
Araia
R U
N
D
S A E Espartza

R
Urzainki
Sei dira: ZUBEROTARRA A
E R G O I E N A

R
mendebalekoa, Erronkari

E
erdialdekoa, nafarra, GASTEIZ
Agurain IRUEA Bidankoze
nafar-lapurtarra, Dulantzi Garde
zuberotarra eta Agoitz
ekialdeko nafarra.
Hilzorian dago
Burgi
azkena.

T R
E
Azpieuskalkiak EKIALDEKO NAFARRA
B
I

Euskalkien barruan Kanpezu
hamalau azpieuskalki
U

daude: bi
mendebalean, hiru Lizarra Gares
erdialdekoan, lau Bernedo
nafarrean, hiru nafar- Zangoza
lapurtarrean, eta
Bastida
nortasun handiko bi
ekialdeko nafarrean
(Zaraitzu eta MENDEBALEKOA Guardia
Tafalla
Erronkari
Sartaldeko azpieuskalkia
ibarretakoak). Oso Viana
Sortaldeko azpieuskalkia Eltziego
homogeneoa da Oion
Sartalde eta sortaldeko azpieuskalkien tarteko eremua
zuberotarra. Lapuebla de Labarca
Mendebaleko eta erdialdeko euskalkien tarteko hizkerak Petilla de Aragn

Mendavia
Tarteko Lodosa

hizkerak
Euskalkien arteko
mugak ez dira ERDIALDEKOA
zorrotzak eta Sartaldeko azpieuskalkia
zehatzak, eta tarteko Erdiguneko azpieuskalkia San Adrian

A
zortzi hizkera ageri Sartalde eta erdiguneko azpieuskalkien tarteko hizkerak
dira. Marrekin

E
Sortaldeko azpieuskalkia (erdialdekoaren eta nafarraren tarteko eremua)
adierazi dira. Aezkoa
eta Burunda dira

D
denetan berezienak:
hiru euskalkiren

R
arteko lotura egiten
NAFARRA

A
dute.
Ipar-sartaldeko azpieuskalkia

B
Hego-sartaldeko azpieuskalkia
KOLDO ZUAZO
Erdiguneko azpieuskalkia
EUSKAL EDITOREA E. M.
Sortaldeko azpieuskalkia Martin Ugalde Kultur Parkea z/g
20140, Andoain
Burunda (mendebalekoaren, erdialdekoaren eta nafarraren tarteko hizkera)
Baztan (nafarraren eta nafar-lapurtarraren tarteko hizkera) Corella GRAFIKOAK
Andoni Elordui, Joxean Apeztegia
Aezkoa (nafarraren, ekialdeko nafarraren eta nafar-lapurtarraren tarteko hizkera)
LEGE GORDAILUA
Tutera
SS-1327/04
LEHEN EDIZIOA, 2004
Fitero
NAFAR-LAPURTARRA ESKALA
0 2 4 6 8 10 12 14 16 km
Sartaldeko azpieuskalkia
Erdiguneko azpieuskalkia Cascante
Sortaldeko azpieuskalkia
Sartalde eta erdiguneko azpieuskalkien tarteko hizkerak
Cortes
Kostatarra (erdialdekoaren eta nafar-lapurtarraren tarteko hizkera)
Amikuze (nafar-lapurtarraren eta zuberotarraren tarteko hizkera)

Koldo Zuazoren euskalkien bizkaitarra deitu beharrean,

mendebaldeko euskara deitu
diot. Halaber, esaterako, Araba-
ko Araitz ibarrean ere Gipuzkoa-

mapa argitaratu du BERRIAk ko euskara hitz egiten da. Beraz,

ez dut egokia ikusi horri gipuzke-
ra deitzea; erdialdekoa deitu
diot, azaldu zuen. Halaber, Bo-
Bonapartek 1870. urte inguruan egindako euskalkien mapa zen orain arteko bakarra naparteren mapan euskalkien
barruan 25 azpieuskalki ager-
tzen baziren ere, Zuazok14 be-
AGURTZANE SOLABERRIETA - DONOSTIA tertuko duenik edo Bonaparte- ron eta Corellan, besteak beste, Gaur egun Erronkarin ez dago reizi ditu: bi mendebaldean, hiru
ren mapa okerra zenik. Bona- euskaldunak topatuko ditugu. euskara autoktonoa egiten duen erdialdekoan, lau nafarrean, hi-
Koldo Zuazo hizkuntzalariak parteren mapa XIX. mende erdi- Bestetik, egilearen ustez, ikasto- inor; duela 13 urte hil zen azke- ru nafar-lapurtarrean eta norta-
osatu duen euskalkien mapa be- ko euskararen egoera erakusten len bidez euskara irakaskuntzan na. Eta aldamenean dagoen Za- sun handiko bi ekialdeko nafa-
rria argitaratu du BERRIA egunka- du. Eta hori ezin da aldatu, ezin sartzeak eta euskara batuaren raitzu ibarrean, bakarra gera- rrean (Zaraitzu eta Erronkari
riak. Louis Lucien Bonapartek da baztertu. Gaur, bihar edo etzi sorrerak euskara batzea ekarri tzen da. ibarretakoak). Zuberotarra oso
XIX. mende erdialdean egindako norbaitek garai hartan euskara du eta horrek euskalkietan era- Zuazok euskalki batzuen ize- homogenenoa dela dio egileak.
mapa zen orain arte euskalkien non egiten zen jakin nahi badu, gin du. nak aldatu ditu: bizkaierari men- Euskalki bakoitzak bere kolo-
ikerketarako zegoen oinarri na- han agertzen da euskararen mu- debaldekoa deitu dio, eta gipuz- rea du mapan, eta azpieuskal-
gusia. Ordutik ikerketa eta ekar- gak zeintzuk ziren; han agertzen Sei euskalki, ez zortzi kerari, erdialdekoa. Besteak Bo- kiak bere euskalkiak duen kolo-
pen interesgarriak izan dira, bai- da, kolore argi edo ilunaren ara- napartek deitu bezala utzi ditu. rearen tonalitatearekin azaltzen
na gehienak lokalak eta ez dute bera, non zegoen euskara osa- Arrazoi horiek direla eta, Zuazo- Buruan beti zatiketa adminis- dira. Joxean Apeztegia BERRIAko
Euskal Herri osoa izan aztergai. suntsu eta non zegoen transmi- ren arabera, gaur egun sei eus- tratiboak ditugu. Haatik, euskal- infografistak egin du grafikoa.
Zuazok Bonaparteren sailkape- sioa etenda. Horiek jakin nahi kalki daude, zortzi gabe: mende- kien banaketa eta banaketa ad- Ulertzeko erraza izatea eta Kol-
na eta mapa osoa egokitu ditu. baditugu, ezinbestean beti Bona- baldekoa, erdialdekoa, nafarra, ministratiboa ez datoz bat. Biz- dok mapan azaldu nahi zituen
Koldo Zuazo 15 urte darama- parteren mapara jo behar dugu, nafar-lapurtarra, zuberotarra kaia Bizkaia da, eta Bizkaiko eus- xehetasunak ondo azaltzea izan
tza euskalkiak aztertzen. Atzo azaldu zuen. eta ekialdeko nafarra. Azken ho- karari, Gipuzkoa eta Arabako al- dira nire helburu nagusiak. Eta
maparen aurkezpenean azaldu Gaur egun Bonaparteren ma- ri hilzorian dagoela dio Zuazok. derdi batzuetan egiten denez, horretarako kolorea erabili du-
zuenez, hasieran ez zuen buruan pa aldatzeko premia bazegoela gu, azaldu zuen atzo Azpezte-
mapa egitea eta gauzak alda- dio Koldo Zuazok. Haren ustez, giak aurkezpenan.
tzea. Baina lanean hasi zenean bi dira arrazoi nagusiak. Alde ba- EUSKALKIAK SALMENTA 1870. urte ingurutik Bona-
Bonaparteren sailkapenak gaur tetik, ordutik hona euskalkien parteren garaitik euskalkiek
egunerako ez zuela balio kontu- eremua gutxitu egin da, batez
Bonapartek 1870ean Durangoko azokan izan duten bilakaera azaldu
ratu zen. Horregatik, beste mapa ere Nafarroan: Nafarroako ere- zortzi euskalki bereizi izango da salgai, zuen Koldo Zuazok. Euskalkiak
bat osatzea erabaki zuen. Ho- mu zabal samarrean euskalkia nola aldatu diren ikusteko adibi-
rrek, ordea, ez du esan nahi Zua- galdu egin da. Euskara, ordea,
zituen; Zuazok egun 6 eurotan; gero, de garbiena Nafarroa dela dio.
zoren mapak Bonparterena baz- zabaldu egin da: Cortesen, Fite- sei daudela dio 8 euro balioko ditu Nafarroako iparraldeko ibar