DETYRE SHTEPIE

TEMA:MONARKIA ANGLEZE

NUMRI MBRETI KOHA REFORMA KONKLUZIONE

1 UILLIAM 1066 NDARJE E RE ADMNISTRATIVE UILLIAMI ME REFORMAT

NDARJE E RE TAKSASH E VETA ARRITI TE
REGJISTRIMI I POPULLSISE DHE PASURISE FITONTE PUSHTET NDAJ
1/6 TOKE MBRETERORE LORDVE.AI KRIJOJI NJE
5/6 TOKE E LORDVE FEUDALE MBRETERI TE BASHKUAR
TE CENTRALIZUAR
2 HENRI I 1100 APARATI I QENDERSUAR HENRI I U PERQENDRUA
SISTEM GJYQESOR COMMON-LAW TE REFORMAT POLITIKE
GRAFIKU I LIRIVE DHE TEK SISTEMI
RIMBLEDHJA E LIGJEVE TE EDUARD LIGJOR.AI ULI NIVELIN E
RREFYESIT KRIMINALITETIT

3 HENRI II 1154 U KRIJUAN JURITE E GJYKIMIT HENRI II PERVEC SE TE

REFORMA NE KISHE SISTEMI LIGJOR U
PERQENDRUA DHE TE
KISHA.AI BERI REFORMEN
NE KISHE E CILA ULI
FUQINE E SAJ.
4 RIKARD 1189 TAKSA TE LARTA RIKARDI ERDHI DHE IKU
SHPENZIME TE MEDHA NGA PUSHTETI I
PERBUZJE NDAJ HEBRENJVE DHE GRAVE PADESHIRUAR.AI E COI
ANGLINE NE NJE GJENDJE
TE MJERUESHME

5 XHON 1199 TAKSA TE LARTA ASHTU SI RIKARDI DHE

SHPENZIME TE MEDHA XHONI E COI POPULLIN NE
HUMBJE TE MEDHA TERRITORESH NJE STAD TE VESHTIRE.AI
MAGNA KARTEN HUMBI DHE SHUME
TERRITORE.E VETMJA GJE
E MIRE QE BERI ISHTE
FIRMOSJA E MAGNA
KARTES.
PERFUNDIME:ANGLIA KA QENE DHE VAZHDON TE JETE SHEMBULLI ME I MIRE I
QEVERISJES.PER KETE FAKT MUND TA MBESHTESIM ME:MOSPATJEN E NJE
KUSHTETUTE,SISTEM GJYQESOR I PAANSHEM,ADMINISTRATE E RREGULLTE,SISTEMI
DYPARTIAK DHE ME KRYESORJA ZBATIMI I LIRIVE DHE TE DREJTAVE TE POPULLIT I
CILI KA FITUAR TE DREJTAT QE KA KERKUAR.RENDESINE E SAJ E SHOHIM KUDO NEPER
BOTE QE KA PARLAMENT SEPSE SHTETE TE TILLA JANE BAZUAR NGA ANGLIA.

PUNOI:RAEL DURA
 DETYRE PORTOFOLI
TEMA:BISEDE LETRARE MBI EPOSIN E KRESHNIKEVE

NENTEMA:INFORMACION I PERMBLEDHUR RRETH

CIKLIT,MOSHES,ORIGJINES,RENDESISE,FIGURAVE LETRARE,PERSONAZHEVE DHE
INTERPRETIM I LIRE

PUNOI:RAEL DURA

INFORMACION I PERGJITHSHEM

Eposi i kreshnikve (ose Cikli i kreshnikve) jan kng epike, ku kngt kryesisht shoqrohen
me lahut.
Kngt shqiptare t Eposit t Kreshnikve jan cikl kngsh epike heroike legjendare. Ato
radhiten ndr shtyllat m t rndsishme artistike t kulturs shpirtrore t shqiptarve. Eposi i
Kreshnikve sht jehon poetike disa shtresore e jets s prbashkt (sh.VI-VIII), por edhe e
konflikteve disa shekullore ndretnike, e kacafytjeve dhe e prgjakjeve ilire-shqiptare me
ardhsit sllav t jugut n Iliri (Ballkan). Nga ardhja e tyre e deri n shekullin XIV, sidomos n
shekujt XIII-XIV, ky konflikt sht acaruar dhe zgjeruar, si thot historiani A. Buda (1986), n
kohn e forcimit t pushtetit feudal qendror serb t dinastis s Nemanjiqve. Edhe epikologu
gjerman M. Lambertz (1958)kruetari pajtohet se kto kng rrjedhin nga koha e dyndjes s
sllavve npr Danubin e Poshtm n Ballkan dhe ruajn ende kujtimin e luftrave t vjetra t
ilirve ose shqiptarve kundr sllavve q u dyndn n kohn rreth viteve 700-800. Kto kng
jan ndr eposet e fundit aktive n Evrop n fillim t ktij mijvjeari dhe me t drejt thuhet se
e kan vendin n arealin e epiks botrore.[1]
Zonat ku eposi kndohet jan t shumta n Shqiprin e sotme. Mendohet se ai sht i pranishm
n zonat si Malsia e Madhe, Dukagjin, Has e shum rrethe t tjera. Prve territorit t
Shqipris, cikli kndohet edhe n zonat e Kosovs, si Pej, Gjakov, Prizren, Dean, Rahovec e
t tjer. N qendr t ktij eposi, qndrojn dy vllezrit Muji dhe Halili. N epos tregohen
historit e t dy vllezrve, si edhe ka edhe nj kng ku prfshihet vajtimi i Ajkuns pr birin e
saj Omerin (aktualisht knga "Ajkuna qan Omerin" ose e njohur ndryshe edhe si "Vaji i
Ajkuns")
Mosha e eposit dhe origjina
Nj varg arsyesh na bindin se eposi heroik i kreshnikeve e nisi rrugn e vet artistike mjaft hert.
Se pari, do t rikujtojm lndn e gjer me origjine mitologjike e prrallore, mendimin poetik
legjendar, reminishencat e matriarkatit, q u prmenden. N kt fond t lasht do t duhej t
shtoheshin edhe elemente t hershme muzikore (forca e madhe prgjithsuese dhe karakteri i
qndrueshm intonativ, prania e nj "fjalie" muzikore t vetme q prsritet e ndryshuar gjate
kngve, modet e gjymte dy - re - katr tingullore, karakteri i ndieshem recitativ), si dhe disa
fjale e forma gjithashtu t hershme gjuhsore q jan ruajtur t ngurosura, t fosilizuara (fjala
gjegjem me kuptimin dgjoj, folja djerg me kuptim vepror kalimtar - drgoj, oj, zbres dika a
dike, forma foljore nderin n vend te nderojn ose nderonjen, prmbysja e gjymtyrve t kohs
s kryer - pshtue kam, dal kan - n vend t kam pshtue, kan dal etj.) Jan pikrisht kto
elemente q i kan br studiuesit objektive t pranojn gati njzri lashtsin e eposit shqiptar t
kreshnikeve. Le t citojm nj konstatim t M. Lambercit : "Elementet shqiptaro - ilire, figurat e
besimit popullor shqiptar, q jan t gjalla, si edhe armt e vjetra jan dshmi kujtimesh t nj
dat fort t lashte".
Shkencat shqiptare marrin n konsiderate teorin e prgjithshme t eposit, e cila ka pranuar
tashme se do epos me prmbajtje t till epiko - legjendare sht fryt i periudhave historike, kur
kaprcehet faza e bashksis primitive, e shoqris thjesht fisnore dhe kur bashksi t tjera
popullsish m tipare t njjta etnike hyjn n rrugn e kristalizimit t kombsis. Pr historin
shqiptare kjo faze prkon me periudhn e kalimit nga bashksit e gjera etniko-politike ilire
(shek. V-VI) drejt formimit t kombsis shqiptare (shek. X-XIV). Shekulli i XIV sht kufiri
kohor kur kaprcehet historikisht ai tip mendimi poetik q plazmonte eposin heroik legjendar,
kur shter procesi i mirfillte i ksaj poezie dhe zhduket domosdoshmria historike q lind kt
poezi. N prag t pushtimit osman kishin ndodhur procese t tilla (zhvillimi ekonomiko-shoqror
e politik - kalimi n fazn e zhvillimit t plot t feudalizmit), te cilat po zvendsonin brenda
folklorit mendimin poetik legjendar me mendimin poetik historik, i cili nisi t krijoje epiken
historike. Q eposi shqiptar i kreshnikeve e mbylli qerthullin e vet krijues n shekullin XIV,
dshmon edhe vete folklori shqiptar : sipas nj legjende, kur Muji ndeshi nj bari m pushk dhe
provoi n pllmbn e vet s plumbi i pushks, i ktij "teshi" (sendi) t vogl, t shpoka, e kuptoi
se mbaroi epoka q kishte nevoje pr ta, pr heroizmin e forcn e madhe fizike, prandaj, bashke
me kreshniket e tjer, u fut n nj shpell t thell pr t mos dal kurr m.
Ky proces provohet edhe nga vete tematika e eposit t kreshnikeve. U tha se tema e tij kryesore
sht rezistenca kundr trysnis s t huajve, kryesisht t sllaveve. Historikisht dihet q kjo trysni
e rezistencs filloi q n dyndjet e para t sllaveve n Ballkan n shek. VI-VII, pr t vazhduar
edhe m von, sidomos n shek. XII-XIV, n kohn e shtrirjes s sllaveve drejt jugut, perndimit
e juglindjes s Ballkanit (koha e Nmanjideve). Sigurisht rezistenca kundr trysnis s t huajve,
n nj faz t caktuar, u grshetua me rezistencn e fshatarsis s lir kundr deprtimit feudal.
Por n rrethanat e Shqipris feudalet ishin m tepr t huaj. Ndofta pikrisht pr kt arsye n
epos nuk gjejm asnj rast rezistenc kundr feudaleve vendas.
Si rrjedhim do t mund t thuhej se eposi shqiptar i kreshnikeve e nisi rrugn e vet artistike q
me fillimin e rezistencs kundr dyndjeve sllave, pr tu maturuar n shek. XII - XIV e pr tia
ln vendin pas ksaj eposit historik shqiptar. Me tej ai do t vazhdoj t jetoj, madje do ta
theksoje karakterin e vet polistadial, por si nj form artistik me fytyrn e kryer kryesisht nga e
kaluara, cilsin e nj zhanri folklorik paraosman.
PERSONAZHET
Muji (q quhet edhe etobashe Muji, Bylykbashe Muji, Baca Muji) z n ciklin e Kreshnikve
vendin kryesor. Ai sht nj mishrim i gjall i modelit Gjergj Elez Alija; ai na tregon sesi do t
ishin, t natyre do t ishin episodet e jets s Gjergj Elez Alis po t kishin arritur deri te ne.
Trim, i urt, i matur, baba i dhembshur, vlla i dashur, bashkshort i kujdesshm, ai nuk di t
bj asnj lshim prsa u prket neneve t kanunit t fisit. Muji sht mishrim i gjall, n jetn e
tij shoqrore e morale, i kanunit t maleve. As t vllan, as t birin, ai nuk mund ti pranoj n
etn e kreshnikve, nse ata nuk kan dhn prova trimrie. Megjithat, kjo nuk do t thot se ai
sht tiran, prkundrazi, ai di t respektoj dshirat dhe vullnetin e t tjerve dhe nuk pengon as
Halilin t dashuroj Tanushn, as t birin t dal malit q n moshn shtatvjeare; ashtu si di t
dgjoj me kujdes e me respekt edhe kshillat e kuvendit t tridhjet agallarve, bashklufttar
t tij, apo edhe t nns, Ajkuns. Ideali i jets s tij, ashtu si edhe i gjith kreshnikve t vrtet,
sht ruajtja e trojeve dhe e liris, ruajtja e kanunit dhe e zakoneve q i bashkojn njerzit e
maleve; ruajtja e gjuhs dhe e kngs s t parve.

Ashtu si Muji, edhe Halili (q her-her quhet edhe Sokol Halili, Halil aga i ri) sht nj figur
madhshtore e ciklit t Kreshnikve, deri diku nj antitez, por edhe nj plotsim i figurs s
vllait t tij t madh, Mujit. I pashm, gjaknxeht e zemrak, Halili nuk sht m pak trim sesa i
vllai, mos edhe m shum; te Halili tiparet e kalorsit mesjetar (i cili dallohej nga shpata, kali
dhe e dashura) jan edhe m t theksuara: ai, ashtu si e krkonte zakoni kalorsiak, ishte lufttar
dhe kalors i rrall dhe dashnor i prsosur. Halili sht nj nga elementt q lidhet me mjedisin e
armiqve, kryesisht nprmjet vajzave t tyre.

Omeri sht figura e trimris s parakoshme, mishrimi i ides se kreshniku shqiptar lind trim,
ai sht kreshnik q n djep dhe pr kt mund t kryej akte trimrie q n mosh t njom.
Vdekja e ktij kreshniku t vogl, bhet shkas pr kng t rralla vajtimi, si sht Vajtimi i
Ajkuns.
Figura e Ajkuns t kujton vende vende Hekubn trojane, nn e heroit Hektor, me
madhshtin e saj, me heshtjen dhe durimin e saj, me forcn e ndjenjave t saj si nn. Jo rrall,
burrat e fisit krkojn edhe mendimin apo kshilln e saj. Kjo i ka br disa studiues t mendojn
se me Ajkunn hasen elemente t matriarkatit.
Muji dhe Halili kan shok tridhjet agallart e Jutbins. Ktu fjala aga, kuptohet, nuk ka
domethnien e nj rangu, por do t tregoj m tepr cilsin e bartsit t saj, trimrin e tij, si t
thuash tridhjet trimat e Jutbins. Kta personazhe jan dhn kryesisht si tipa e fare pak si
karaktere. Kshtu, p.sh., Dezdar Osman Aga sht mishrimi i ambicies, i karrierizmit; Basho
Jona sht nj plak i urt, mishrim i neneve t kanunit; njerz t qet dhe trima jan kreshnikt
si Budaline Tali; plaku Qefanak sht nj njeri tuaf e qesharak; t till tipa jan edhe kreshnik t
tjer si Mus Qasexhiu, Ali Bajraktari, Lule Frangu etj.
FIGURAT LETRARE

Ne epos ne kemi nje larmi figurash letrare ku mbizoteron

hiperbola,aliteracioni,metafora,epitetet,shprehjet
frazeologjike,krahasime,similitude,onomatope,arkaizma,vajtime etj.

RENDESIA

Tregon per etnokulturen e paraardhese tane

Tregon nje zhvillim te letersise popullore
Tregon marredheniet e mira te shqiptareve me njeri tjetrim
Tregon rezistencen ne baze te vlerave tona kundrejt sllaveve
Tregon arkaizma fatkeqsisht sot perdoren shume pak

Ky epos, q prbn nj pjes t rndsishme t epiks legjendare shqiptare n prgjithsi, jeton

jo thjesht si nj relikt i nderuar dhe i muar etno - kulturor, por kryesisht pr mesazhin e madh q
sjell - rezistencn n emr t liris, t s drejts e t dinjitetit, - si dhe pr vlerat e larta artistike.
sht mjaft elokuente bindja e thelle e malesoreve s "Kngt e kreshnikeve e burojn njrin, e
banj trim, i shtien zemr t duroj plumbin, gjakun luftrat ku tresin meshkujt". Ja pse, sipas
dshmive t bartsve popullore e t studiuesve, kto jan knduar tradicionalisht e jan dgjuar
me knaqsi e nderim t veante jo vetm nder kuvendet e gjera popullore, nder dasma e festa t
tjera apo pran oxhakut te kullave karakteristike malsore netve t gjata t dimrit, por edhe para
fillimit te nj beteje, madje edhe n zjarrmin e lufts. Ja pse shtpia pa lahute, shtpia ku
s'kndoheshin kng kreshnikesh, konsiderohej si "shtepi e lanun", q s'meriton respekt.