Sprinkler Višeetažni PDF

VELEUILITE U KARLOVCU
STROJARSKI ODJEL
SPECIJALISTIKI STUDIJ STROJARSTVA
Juraj ivi
STABILNI SUSTAV TIPA SPRINKLER U

VIEETANOM OBJEKTU
ZAVRNI RAD
Karlovac, 2016.
KARLOVAC UNIVERSITY OF APPLIED SCIENCES
MECHANICAL ENGINEERING DEPARTMENT
SPECIALIST GRADUATE PROFESSIONAL STUDY OF

MECHANICAL ENGINEERING
Juraj ivi
ACTIVE FIRE PROTECTION SPRINKLER

SYSTEM IN MULTILEVEL BUILDING
FINAL THESIS
Karlovac, 2016.
STROJARSKI ODJEL
SPECIJALISTIKI STUDIJ STROJARSTVA
Juraj ivi
STABILNI SUSTAV TIPA SPRINKLER U

VIEETANOM OBJEKTU
ZAVRNI RAD
Mentor:
Dr. sc. Vladimir Tudi v.pred.
Karlovac, 2016.
PREDGOVOR
Izjava
Izjavljujem da sam ovaj rad izradio samostalno, koristei znanja steena
tijekom studija uz navedenu literaturu i dokumentaciju.
Zahvala
Zahvaljujem mentoru dr.sc. Vladimiru Tudiu na savjetima, vremenu za
konzultacije i pomoi pri izradi ovog rada.
Veliko hvala i mojoj obitelji koja je bila podrka tijekom cijelog studija.
KARLOVAC UNIVERSITY OF APPLIED SCIENCES
Trg J.J. Strossmayera 9
HR-47000, Karlovac, Croatia
Tel. +385 - (0)47 - 843 510
Fax. +385 - (0)47 - 843 579
Specijalistiki struni studij: STROJARSTVO
Usmjerenje: Proizvodno strojarstvo Karlovac, 11. srpnja, 2016.
ZADATAK ZAVRNOG RADA
Student: Juraj ivi Matini broj: 0111413012
Naslov:
Opis zadatka:
U radu opisati strojarski projekt sprinkler sustava; prikazati nain na koji je sustav
projektiran, ukazati na prednosti i nedostatke te predloiti neka mogua poboljanja
sustava. U teoretskom dijelu rada opisati faze poara i njegovo djelovanje unutar
graevine. Pojasniti to su poarni sektori te nain izrade protupoarnog elaborata.
Takoer navesti norme koje se koriste pri projektiranju sustavu za zatitu od poara u
graevinama. Dati pregled stabilnih sustava za zatitu od poara i navesti njihove
karakteristike.U eksperimentalnom dijelu predloiti neka mogua poboljanja sprinkler
sustava i razraditi algoritam rada sustava.
Koristiti strunu literaturu, tehnike propise, prouiti Zakon, dokumentaciju

proizvoaa opreme. Kao podlogu za rad koristiti skice, sheme i druge dokumente
slinih projektnih zadataka. Redovito odravati konzultacije s mentorom te rad
uskladiti s Pravilnikom o pisanju Zavrnih i Diplomskih radova Veleuilita u Karlovcu.
Zadatak zadan: Rok predaje rada: Predvieni datum obrane:

28.03.2016. 12.07.2016. 15.07.2016.
Mentor: Predsjednik Ispitnog povjerenstva:

dr.sc. Vladimir Tudi, vii pred. Marijan Brozovi, dipl.ing. stroj.
SAETAK
U ovom radu obraen je strojarski projekt sprinkler sustava. Opisane su faze poara i
njegovo djelovanje unutar graevine. Pojanjeno je to su poarni sektori i proces
izrade protupoarnog elaborata. Navedene su norme koje se koriste pri projektiranju
sustavu za zatitu od poara. Dat je pregled stabilnih sustava za zatitu od poara i
navedene su njihove karakteristike. Izvrena je analiza rezultata dobivenih projektom.
Predloeno je nekoliko moguih poboljanja sustava.
SUMMARY
This thesis elaborates the mechanical design of sprinkler system. The stages of fire and
it effect inside the building is explained. Fire sections and the process of making fire
studies are explained. Thesis provides an overview of active protection fire systems and
their characteristics. The analysis of results obtained in the project is conducted. A
number of possible improvements of the system are suggested.
Juraj ivi Zavrni rad
SADRAJ
1. UVOD........................................................................................................................ 1
1.1. POVIJEST SUSTAVA ZA GAENJE POARA ............................................. 1
1.2. DEFINICIJA POARA ..................................................................................... 2
2. UTJECAJ POARA U ZATVORENNOM PROSTORU ........................................ 4
2.1. ELABORAT ZATITE OD POARA ............................................................. 4
2.2. ZAKONI I PRAVILNICI ZATITE OD POARA ......................................... 9
2.3. MATERIJALI U GRADITELJSTVU I NJIHOV UTJECAJ NA POAR ..... 13
2.4. ANALIZA FAZA POARA............................................................................ 15
2.4.1. TIJEK POARA ....................................................................................... 16
2.5. POARNO OPTEREENJE ........................................................................... 19
2.6. VATROOTPORNOST KONSTRUKCIJA ..................................................... 22
2.7. IRENJE POARA UNUTAR GRAEVINE ............................................... 24
2.7.1. VODORAVNO IRENJE POARA ....................................................... 24
2.7.2. OKOMITO IRENJE POARA .............................................................. 26
2.8. POARNI SEKTORI....................................................................................... 26
2.8.1. OBLIKOVANJE POARNIH SEKTORA .............................................. 29
3. EKSPERIMENTALNI DIO .................................................................................... 41
3.1. SUSTAVI ZA GAENJE VODOM .................................................................... 41
3.1.1. SPRINKLER SUSTAVI ........................................................................... 41
3.1.2. HIDRANTSKA MREA ......................................................................... 44
3.1.3. DRENCHER SUSTAV ZA GAENJE .................................................... 46
3.1.4. PREDODBA SPRINKLER SUSTAV ZA GAENJE VODENOM
MAGLOM ............................................................................................................... 48
3.2. SUSTAVI ZA GAENJE PLINOM ................................................................ 50
3.2.1. PLINSKI SUSTAV ZA GAENJE UGLJIKOVIM DIOKSIDOM ........ 52
3.2.2. SUSTAV ZA GAENJE POARA INERTNIM PLINOVIMA ............. 53
3.2.3. SUSTAVI ZA GAENJE POARA PJENOM ....................................... 54
3.3. PROJEKTIRANJE SUSTAVA ....................................................................... 55
3.3.1. FINANCIJSKI ASPEKTI UGRADNJE SPRINKLER SUSTAVA ........ 57
3.4. SPRINKLER SUSTAV U VIEETANOM OBJEKTU ............................... 58
3.4.1. ODABIR SPRINKLER SUSTAVA ......................................................... 60
I
Veleuiite u Karlovcu
3.4.3. OPSKRBA VODOM SPRINKLER SUSTAVA ...................................... 67

3.4.4. IZRAUN POTREBNE KOLIINE VODE ZA GAENJE .................. 70
3.4.5. DIJELOVI SPRINKLER SUSTAVA ...................................................... 71
3.4.6. ALARMIRANJE SPRINKLER SUSTAVA ............................................ 83
3.4.7. ODRAVANJE SPRINKLER SUSTAVA .............................................. 84
LITERATURA ............................................................................................................... 92
PRILOZI ......................................................................................................................... 93
II
POPIS SLIKA
Slika 1. Predodba shematskog prikaza sustava iz 1874. g. ............................................. 1
Slika 2. Predodba klasifikacije gorive tvari .................................................................... 2
Slika 3. Predodba trokuta vatre ....................................................................................... 3
Slika 4. Predodba razvoja poara u zatvorenoj prostoriji ............................................. 16
Slika 5. Predodba faza poara ....................................................................................... 17
Slika 6. Predodba faza poara do gaenja ..................................................................... 19
Slika 7. Predodba shematskog prikaza tijeka poara krutih tvari ................................. 20
Slika 8. Predodba presjeka dvokrilnih protupoarnih vrata .......................................... 25
Slika 9. Predodba poarnog sektora .............................................................................. 27
Slika 10. Predodba oblikovanja poarnih sektora za prostor skladita ......................... 29
Slika 11. Predodba skladita parketa Pogaj u poaru .................................................. 37
Slika 12. Predodba prodajnog centra Getro u poaru ................................................... 38
Slika 13. Predodba skladita Lesnine u poaru ............................................................. 38
Slika 14. Predodba poara ugaenog jednom sprinkler mlaznicom .............................. 39
Slika 15. Predodba grafikog prikaza statistikog izvjetaja BVFA ............................ 40
Slika 16. Predodba shematskog prikaza suhog i mokrog sprinkler sustava.................. 43
Slika 17. Predodba vrsta ormara za hidrantsku mreu .................................................. 46
Slika 18. Predodba Drencher sustava za zatitu postrojenja ......................................... 47
Slika 19. Predodba usporedbe sustava za gaenje u odnosu na veliinu kapljice ......... 49
Slika 20. Predodba mlaznice sustava za gaenje vodenom maglom ............................. 50
Slika 21. Predodba shematskog prikaza sustava Novec 1230 s njegovim elementima 52
Slika 22. Predodba gaenja postrojenja plinskim sustavom za gaenje ugljikovim
dioksidom........................................................................................................................ 53
Slika 23. Predodba Inergen 541 sustava ....................................................................... 54
Slika 24. Predodba sustava za gaenje pjenom u hangaru za avione ............................ 55
Slika 25. Predodba rada sprinkler mlaznice; aktivacija (lijevo) i kontinuirani rad
(desno) ............................................................................................................................ 59
Slika 26. Predodba dijagrama za poarnu opasnost OH2 ............................................. 63
Slika 27. Predodba korekcije najmanje doputenog specifinog polijevanja ............... 64
Slika 28. Predodba prikaza najudaljenije toke poetak prorauna ........................... 65
Slika 29. Predodba Hazen Wiliams krivulje za odreivanje sprinkler pumpe........... 66
Slika 30. Predodba krivulje sprinkler pumpe dobivena software-skim alatom ............ 67
Slika 31. Predodba direktnog prikljuka sprinkler sustava na gradski cjevovod .......... 68
Slika 32. Predodba tlanog spremnika za sprinkler sustav ........................................... 69
Slika 33. Predodba prikljuka sprinkler sustava na vatrogasno vozilo ......................... 69
Slika 34. Predodba shematskog prikaza preljevnog spremnika .................................... 71
Slika 35. Predodba shematski prikaz dijela mokrog sprinkler sustava ......................... 72
Slika 36. Predodba dijela suhog sprinkler sustava ........................................................ 74
Slika 37. Predodba mree cjevovoda sprinkler sustava ................................................ 75
Slika 38. Predodba dijelova sprinkler mlaznice ............................................................ 78
Slika 39. Predodba razliitih tipova ugradnje sprinkler mlaznica ................................ 79
Slika 40. Predodba sprinkler mlaznice s taljivim elementom ....................................... 81
III
Slika 41. Predodba alarmnog sprinkler ventila (lijevo) i hidraulikog zvona (desno) . 84
Slika 42. Predodba algoritma rada sustava ................................................................... 89
Slika 43. Predodba ESFR mlaznice za gaenje u skladitima....................................... 90
Slika 44. Predodba idejnog rjeenja poboljanog sustava (rekcija sustava lijevo;
djelovanje sustava desno)
..................................................................................................................................................... 91
IV
POPIS TABLICA
Tablica 1. Osnovni pristupi pri izradi protupoarnog elaborata ....................................... 8
Tablica 2. Graevine skupine 2 ...................................................................................... 12
Tablica 3. Usporedba graevinskih materijala "EU klase" i "DIN 4102-1" .................. 14
Tablica 4. Vatrootpornost konstrukcija i klasa gorivosti materijala ............................... 22
Tablica 5. Zavisnost veliine poarnog sektora u odnosu na visinu graevine .............. 30
Tablica 6. Pregled poarnih optereenja ......................................................................... 34
Tablica 7. Izraun potrebnih tlakova i koliina vode u sustavu ...................................... 65
Tablica 8. Zaporni elementi sprinkler sustava i njihova funkcija ................................... 77
Tablica 9. Podjela mlaznica prema temperaturi aktiviranja ........................................... 80
Tablica 10. Temperature aktivacije taljivog elementa i pripadajue boje ...................... 82
Tablica 11. Predodba predupravljane dvostruke sprinkler mlaznice ............................ 83
Tablica 12. Usporedba vrijednosti definiranih poarnom opasnosti .............................. 88
V
POPIS PRILOGA
1. Shema djelovanja
2. Dispozicija sprinkler instalacije podrum
3. Dispozicija sprinkler instalacije suteren
4. Dispozicija sprinkler instalacije prizemlje
5. Dispozicija sprinkler instalacije 1. kat
8. Dispozicija sprinkler stanice
9. Karakteristike mlaznica
10. Hidrauliki proraun
VI
POPIS OZNAKA
BVFA Njemako dravno udruenje protupoarne opreme i sustava
DIN kratica istoimenog instituta koji propisuje standarde
HRN hrvatska norma
NN Narodne novine
VdS propis njemakih osiguravateljskih drutva
NFPA 13 propis SAD-a za projektiranje i izvoenje sprinkler sustava
FM Global smjernice istoimene kompanije
EN 12845- europska norma za projektiranje, izvoenje i odravanje sprinkler sustava
VII
1. UVOD
1.1. POVIJEST SUSTAVA ZA GAENJE POARA
Povijest sustava za gaenje poara (sprinkler sustava) see u daleku prolost iz 15.
stoljea kada je domiljati izumitelj Leonardo Da Vinci instalirao prvu inaicu sustava u
vlastitoj kuhinji.
Prvi moderni sustav za gaenje poara je postavljen u glasovitom West End teatru u
Londonu. Arhitekt Wiliam Congreve projektirao je sustav sainjen od 400 bavi od
dvjestotinjak litara koje su napajale cjevovod. Na cjevovodu su izbueni provrti od pola
ina na mjestima za koje arhitekt smatrao da su kritina. Taj sustav je ujedno i prvi
patentirani sustav za gaenje poara.
Najee graevine u koje su sistemi bili ugraivani su tvornice. Tako je Henry S.

Parmalee izumio prvu automatsku mlaznicu da bi zatitio vlastitu tvornicu glasovira.
Njegovu konstrukciju je unaprijedio Frederick Grinnell da bi 1890. godine patentirao
dizajn s staklenom ampulom u mlaznici, dizajn koji se u sutini do dan danas koristi.
U Hrvatskoj se kao prvi sustav za gaenje poara sprinkler sustav, spominje onaj koji
je ugraen u tvornici tekstila u Dugoj Resi kraj Karlovca.
Razvoj sustava za gaenje poara aktivno prati brzi razvoj graevinskog sektora i
nastoji biti u korak s razvojem novih materijala. Tako dananji sustavi nisu samo
bazirani na sustavima za gaenjem vodom ve postoji niz razliitih plinova koji su
nekodljivi po ljudsko zdravlje, a omoguuju viestruko bre gaenje u zatvorenim
prostorima. Na slici 1. je predodba shematskog prikaza sustava iz 1874. godine.
Slika 1. Predodba shematskog prikaza sustava iz 1874. g.
1
1.2. DEFINICIJA POARA
Poarom se smatra svako nekontrolirano gorenje koje ugroava ljudsko zdravlje i ivot,
okoli ili nanosi materijalnu tetu. Danas je opasnost od poara posebno prisutna u
granama industrije koje koriste izvore topline ili toplinske procese u proizvodnji. Zatita
od poara obuhvaa sve aktivnosti iji je cilj smanjenje rizika nastanka poara,
osiguranje brzog i uinkovitog gaenja poara ili provoenje mjera spaavanja ljudi i
imovine ako poar ne moemo ugasiti samostalno.
Poari prema vrsti gorive tvari:
1. Poari klase A su poari krutih tvari poput papira, ugljena, drva i slino. Za
gaenje se koriste sredstva poput vode, pijeska, odreenih vrsti praha, pjene i
haloni.
2. Poari klase B su poari zapaljivih tekuina - npr. zapaljiva ulja i slino. Gasimo
ih pomou pjene, praha, halona, ugljinog dioksida ili rasprene vode.
3. Poari klase C su poari zapaljivih plinova. Gase se pomou praha i halona.
4. Poari klase D su specijalni poari koji se teko gase, npr. poari lakih metala i
sredstava koja su samozapaljiva i sl. Za njihovo gaenje nisu dovoljni obini
vatrogasni aparati ve se koriste posebni aparati sa specijalnim prahom ili suhi
pijesak.
Na slici 2. prikazana je klasifikacija gorive tvari.
Slika 2. Predodba klasifikacije gorive tvari
2
Proces nastanka poara je jednostavan. Potrebna je interakcija zapaljive tvari s kisikom

iz zraka uz prisutnost izvora topline. Navedeni proces naziva se poarni trokut (slika 3).
Toplina omoguava postizanje dovoljne temperature na kojoj e doi do zapaljenja
gorive tvari, a kisik je tvar koja podrava gorenje.
Slika 3. Predodba trokuta vatre
Uspjeno gaenje poara odnosi se na uklanjanje barem jednog elementa iz navedenog

poarnog trokuta.
Provoenje mjera zatite od poara obaveza je svih pravnih osoba u Hrvatskoj. Opseg
mjera koje je potrebno provoditi ovisi o djelatnosti koja se obavlja te prisutnosti opasnih
i zapaljivih tvari i plinova u radnom procesu.
3
2. UTJECAJ POARA U ZATVORENNOM PROSTORU

2.1. ELABORAT ZATITE OD POARA
Elaborat protupoarne zatite graevine rjeava, provjerava i dokazuje ispravnu

provedbu propisanih mjera protupoarne zatite. Elaborat protupoarne zatite
graevina u kojima rade, stanuju ili borave ljudi, mora osigurati nesmetanu evakuaciju
iz ugroene graevine. Spreavanjem ugradnje zapaljivih i brzo gorivih materijala,
elaboratom zatite od poara se ujedno definira izolacija i sigurnost horizontalnih i
vertikalnih povrina, izlaza i putova evakuacije iz graevine.
Sustavna zatita od poara graevine podrazumijeva organizacijske, tehnike i druge

mjere i radnje za otklanjanje opasnosti od nastanka poara u graevini:
- rano otkrivanje poara u graevini
- obavjeivanje korisnika graevine o izbijanju poara
- sprjeavanje irenja poara i dima u graevini te uinkovito gaenje poara u

graevini
- sigurno spaavanje ljudi iz poarom ugroene graevine
- sprjeavanje i smanjenje tetnih posljedica poara u graevini.
Podaci iz elaborata slue za projektiranje mjera zatite od poara pri izradi glavnog
projekta graevine glede ispunjavanja bitnog zahtjeva zatite od poara.
Podatci (zahtjevi i/ili ogranienja) o sustavnoj zatiti od poara graevine koji utjeu na
projektiranje mjera zatite od poara su:
1. popis propisa, normi te projekata i druge tehnike dokumentacije, literature i

drugih izvora informacija koji su posluili za izradu elaborata i utvrivanje podataka
(zahtjeva i/ili ogranienja) o sustavnoj zatiti od poara graevine,
2. prikaz primjenjivih priznatih metoda prorauna i modela za dokazivanje

ispunjavanja bitnog zahtjeva zatite od poara (ako postoje) koji sadri:
nazive i verzije primjenjivih metoda i/ili modela,
kratak opis i podruje primjene,
4
3. spomenika svojstva kulturnog dobra koja se tite s obrazloenjem potrebe

odstupanja od bitnog zahtjeva zatite od poara pri rekonstrukciji i preporukom za
odabir naina na koji se moe nadomjestiti ispunjenje bitnog zahtjeva (odgovarajuim
tehnikim rjeenjem graevine ili drugom mjerom na pouzdani nain),
4. zateena i budua svojstva zatite od poara postojee graevine u odnosu na

zahtijevane elemente pristupanosti s obrazloenjem potrebe odstupanja od bitnog
zahtjeva zatite od poara pri rekonstrukciji i preporukom za odabir naina na koji se
moe nadomjestiti ispunjenje bitnog zahtjeva (odgovarajuim tehnikim rjeenjem
graevine ili drugom mjerom na pouzdani nain),
5. znaajke susjednih graevina koje utjeu na tehniko rjeenje odreivanja

naina sprjeavanja irenja vatre na susjedne graevine (odreivanje sigurnosne
udaljenosti ili poarno odijeljivanje) u glavnom projektu graevine,
6. znaajke predvidive vatrogasne tehnike i njezine uporabe koje utjeu na

tehniko rjeenje vatrogasnih pristupa (brojnost, znaajke i oznaavanje) u glavnom
projektu graevine,
7. znaajke predvidivog naina uporabe graevine, poara koji moe nastati u

graevini te naina naputanja odnosno spaavanja osoba iz graevine (osobito osoba
smanjene pokretljivosti), koje utjeu na:
tehniko rjeenje ouvanja nosivosti konstrukcije graevine u

odreenom vremenu u glavnom projektu graevine,
tehniko rjeenje izlaznih puteva za spaavanje osoba (broj, znaajke i

oznaavanje) u glavnom projektu graevine,
tehniko rjeenje sprjeavanja irenja vatre i dima unutar graevine

(broj, oblik i raspored poarnih odnosno dimnih sektora) u glavnom
projektu graevine,
tehniko rjeenje granica poarnih i dimnih sektora (svojstava

otpornosti na poar i/ili reakcije na poar te nain izvedbe ili ugradnje)
elemenata graevine koji se nalaze na granicama poarnih i dimnih
5
sektora zidovi, vrata, zaklopci, brtve, premazi i drugo) u glavnom

projektu graevine,
tehniko rjeenje mobilne opreme i stabilnih sustava za gaenje poara

(brojnost, nain ugradnje, raspored, znaajke i oznaavanje) u glavnom
projektu graevine,
tehniko rjeenje stabilnih sustava za dojavu poara (brojnost, nain

ugradnje, raspored, znaajke i oznaavanje) u glavnom projektu
graevine,
tehniko rjeenje stabilnih sustava za hlaenje u sluaju poara

projektu graevine,
tehniko rjeenje stabilnih sustava za detekciju zapaljivih plinova i para

projektu graevine,
odreivanje zona opasnosti od eksplozivnih plinova, para, praina i

maglica ili eksplozivnih tvari u glavnom projektu graevine,
tehniko rjeenje protueksplozijski zatienih elektrinih i drugih

ureaja i opreme te protueksplozijski izvedenih instalacija (brojnost,
nain ugradnje, raspored, znaajke i oznaavanje) u glavnom projektu
graevine,
tehniko rjeenje provjetravanja i ventilacije prostora koji potencijalno

mogu biti ugroeni eksplozivnom atmosferom u glavnom projektu
graevine,
tehniko rjeenje ventilacije i klimatizacije za odvoenje topline i dima

u sluaju poara (nain ugradnje i znaajke ureaja, opreme i instalacija)
u glavnom projektu graevine,
tehniko rjeenje napajanja sigurnosnih sustava u glavnom projektu

graevine.
6
8. Znaajke poara koji moe nastati uslijed predvidivog naina koritenja

graevine, poarne opasnosti i poarnog optereenja pojedinih prostora u graevini te
neispravnosti predvidivih funkcionalno-tehnikih sklopova graevine koji mogu
prouzroiti nastajanje i omoguiti irenje poara (elektrine i strojarske opreme i
instalacija, plinske instalacije, gromobranske instalacije, dimnjaka i loita), koje utjeu
na tehniko rjeenje dano u glavnom projektu graevine,
9. zahtjeve za izradu, posjedovanje i smjetaj pisane dokumentacije, uputa za

rukovanje i postupanje u sluaju opasnosti od poara kao i oznaka opasnosti.
10. zahtjeve za smjetaj osoba, ureaja, opreme i vozila za potrebe vatrogasne

slube.
Provedene mjere moraju biti prikazane u elaboratu pregledno, tako da se na temelju

tekstualnih objanjenja, prorauna i grafikih prikaza moe pouzdano ocijeniti
predvieni, odnosno odabrani sustav protupoarne zatite, njegova funkcionalnost i
djelotvornost. Tekstualni dio elaborata uz naslov, registraciju projektne organizacije i
ovlatenje projektanata, sadri i popis primijenjenih propisa.
Osnovu tekstualnog dijela elaborata predstavljaju prikazi situacije graevine i

prometnica, tlocrtnog rasporeda prostora, odabranih materijala i konstrukcija, putova
evakuacije, poarnog optereenja, elektrine instalacije i hidranata, protupoarnih
aparata i dr.
U grafikom dijelu elaborata arhitektonski se projekti (situacija, tlocrti i presjeci)

upotpunjuju prikazom provedenih mjera protupoarne zatite. Oznake unesene u projekt
obrazlau se u posebnom prilogu legendi.
Grafiki prikazi mogu sadravati ove podatke:
1. evakuacijske putove s oznakama izlaza,

2. poarne putove, pristupnu cestu za vatrogasna vozila u sluaju vatrogasne
intervencije,
3. raspored aparata za suho gaenje poara,
4. protupoarnu hidrantsku mreu s vodom i dr.
7
U tablici 1. su navedeni osnovni pristupi pri izradi protupoarnog elaborata.
Tablica 1. Osnovni pristupi pri izradi protupoarnog elaborata
8
2.2. ZAKONI I PRAVILNICI ZATITE OD POARA
Kako bi se osigurala kvaliteta, sigurnost graevine i njezinih korisnika zakonom su

propisani zahtjevi koji se moraju zadovoljiti.
Pregled zakona koje mora zadovoljiti svaki projekt stabilnog sustava za gaenje:
1) Zakon o gradnji NN 153/13

2) Zakon o prostornom ureenju NN 153/13
3) Zakon o zatiti na radu NN59/96, NN94/96, NN114/03, NN100/04, NN86/08,
NN116/08, NN75/09, NN143/12
4) Zakon o zatiti od poara NN92/10
5) Zakon o normizaciji NN80/13
6) Zakon o tehnikim zahtjevima za proizvode i ocjenjivanju sukladnosti
NN80/13
7) Zakon o graevnim proizvodima NN73/13
8) Zakon o dravnom inspektoratu NN116/08, NN123/08, NN49/2011
U Republici Hrvatskoj su propisani zahtjevi definirani Zakonom o gradnji. Jedan od

temeljnih je i onaj kojime je propisana sigurnost u sluaju izbijanja poara:
a) nosivost graevine mora biti zajamena propisani vremenski period,

b) graevina mora biti projektirana na nain da se irenje poara i dima svede na
najmanju moguu mjeru,
c) stanje okolia takvo da se ogranii irenje poara na okolne graevine,
d) projektirani evakuacijski putevi budu to krai da se zatiti sigurnost korisnika
graevine,
e) u sluaji potrebe za intervencijom vatrogasaca ili drugog spasilakog tima
njihova sigurnost se uzima u obzir.
Pregled pravilnika koje mora zadovoljavati svaki projekt stabilnog sustava za gaenje:
1) Pravilnik o provjeri ispravnosti stabilnih sustava zatite od poara NN44/12

2) Pravilnik o revidentima iz zatite od poara NN141/11
9
3) Pravilnik o provjeri tehnikih rjeenja iz zatite od poara predvienih u

glavnom projektu NN88/11
4) Pravilnik o otpornosti na poar i drugim zahtjevima koje graevine moraju
zadovoljiti u sluaju poara NN29/13
5) Pravilnik o mjerama zatite od poara kod graenja NN141/11
6) Pravilnik o sustavima za dojavu poara NN56/99
7) Pravilnik o zatiti na radu za mjesta rada NN29/13
8) Pravilnik o zatiti na radu pri runom prenoenju tereta NN42/05
9) Pravilnik o uporabi osobnih zatitnih sredstava NN39/06
10) Pravilnik o ocjenjivanju sukladnosti, ispravama o sukladnosti i oznaavanju
graevnih proizvoda NN132/2008, NN147/2009, NN87/2010, NN129/2011
11) Pravilnik o sigurnosti i zdravlju pri uporabi radne opreme NN 21/08
12) Pravilnik o uporabi osobnih zatitnih sredstava NN 39/2006
13) Pravilnik o sigurnosnim znakovima NN 29/2005
14) Pravilnik o sigurnosti i zdravlju pri radu s elektrinom energijom NN 88/12
15) Pravilnik o mjerama zatite od poara kod graenja NN 141/11
16) Pravilnik o ispitivanju radnog okolia te strojeva i ureaja s poveanim
opasnostima NN114/02
17) Pravilnik o zatiti na radu na privremenim ili pokretnim gradilitima NN 51/08
18) Tehniki propis o graevnim proizvodima NN33/10, NN87/10, NN146/10,
NN81/11, NN100/11, NN130/12, NN81/13
19) Tehniki propis za niskonaponske elektrine instalacije NN05/10
20) Tehniki propis o sustavima ventilacije, djelomine klimatizacije i klimatizacije
zgrade NN03/07
Svi navedeni pravilnici razvijanju se sukladno pravilnicima koje propisuje Europska

unija.
Propisi u RH primjenjuju se slijedeim redoslijedom:
a) stabilni sustavi za gaenje poara definirani su hrvatskim zakonima,

pravilnicima i uredbama,
b) nune mjere zatite od poara preuzete su iz meunarodnih propisa,
10
c) projektiranje, izvoenje i odravanje su detaljno definirani u meunarodnim

standardima i normama i kako takvi prihvaeni sa strane RH (VdS, CEA
4001 EN, EN 12845, NFPA13)
d) dodatne norme i standardi koje zahtjevaju naruitelji graevina ili
osiguravajue kue.
Prema zahtjevnosti mjera zatite od poara graevine se dijele na:
graevine skupine 1 manje zahtjevne graevine i
graevine skupina 2 zahtjevne graevine.
Podaci za projektiranje mjera zatite od poara u glavnom projektu, koji je sastavni dio
potvrde glavnog projekta, graevinske dozvole, odnosno rjeenja za graenje prema
propisima kojima se ureuje podruje graenja, dobivaju se iz elaborata zatite od
poara koji je posluio kao podloga za njegovu izradu.
Elaborat zatite od poara izrauje se samo za graevine skupine 2.
U tablici 2 dan je pregled graevina koje spadaju u skupinu graevina skupina 2.
11
Tablica 2. Graevine skupine 2
12
2.3. MATERIJALI U GRADITELJSTVU I NJIHOV UTJECAJ NA

POAR
Vrsta graevinskog materijala od kojeg se sastoji sama konstrukcija graevine direktno

utjee na brzinu irenja poara, vrstu i koliinu produkata izgaranja. Materijal utjee i
na samu vatrootpornost graevinske konstrukcije te na veliinu poarnog optereenja.
Na ponaanje graevinskih materijala u poaru utjee:
- vrsta
- oblik
- presjek
- dimenzija
- specifina povrina materijala
- nain obradivosti
-spojevi s drugim elementima.
Poznavanje ponaanja materijala je bitno jer su oni u poaru podvrgnuti fizikalno -

kemijskim promjenama koje utjeu na njihova osnovna svojstva te tako i na stabilnost
objekta.
Osnovna podjela graevnih materijala prema gorivosti je na gorive i negorive

materijale.
S obzirom na njihovo ponaanje pri gorenju te stupnjem opasnosti klasificiramo ih

prema Euro klasi :
A1 = materijal koji ne doprinosi poaru

A2 = materijal koji zanemarivo malo doprinosi poaru
B = materijal koji u fazi razvoja poara vrlo malo doprinosi razvoju poara
C= materijali koji imaju mogunost zapaljenja te kod poara vrlo ogranieno
irenje i oslobaanje energije
13
D = materijali koji imaju mogunost zapaljenja ,te kod poara ogranieno irenje
i prihvatljivo oslobaanje energije
E = materijali koji kod izuzetno malog poara ( plamen ibice ) imaju zapaljivost
i irenje plamena
F = materijali bez zahtjeva glede ponaanja u poaru (lako zapaljivi materijali )
U tablici 3. Prikazana je usporedba graevinskih materijala "EU klase" i "DIN 4102-1"
Tablica 3. Usporedba graevinskih materijala "EU klase" i "DIN 4102-1"
POARNA DOSADANJI
SITUACIJA EU- DOPRINOS DIN OPIS NOVI POSTUPCI
POSTUPCI
KLASA POARU 4102-1 MATERIJALA ISPITIVANJA
ISPITIVANJA
A Ne pridonosi A1 Negoriv DIN - pe Slino DIN- pei

poaru
PUNI
Vrlo malo
POAR B A2 DIN - pe Slino DIN- pei
pridonosi poaru Negoriv
C Mali doprinos B1 Teko zapaljiv Poarno okno SBI - test

poaru
ZAPALJENI
Zanemariv
PREDMETI D doprinos poaru
B2 Teko zapaljiv Poarno okno SBI - test
Normalan
E B2 Normalno zapaljiv Slino malom
doprinos poaru Mali plamenik
plameniku
MALI
PLAMEN Veliki doprinos
F B3 - -
poaru Lako zapaljiv
14
2.4. ANALIZA FAZA POARA
Kako bi se ograniio tijek irenja poara unutar graevine potrebna je analiza tijeka
poara u zatvorenom prostoru, vatrootpornosti konstrukcije i evakuacije.
Prevencija, pristup gaenja poara i opasnosti po gasitelje takoer ovisi o tijeku poara
u prostoriji.
Nastanak i irenje poara u zatvorenoj prostoriji ovisi o nizu imbenika:
- imobilnom i mobilnom poarnom optereenju,
- rasporedu gorivog materijala,
- koliini zraka koji pritjee kroz prozore, vrata, ventilaciju i reke,
- stanju ili obliku gorivog materijala (specifina povrina),
- brzini gorenja,
- uzroku poara (odbaeni opuak cigarete, namjerna paljevina na vie
mjesta, eksplozija),
- instaliranim ureajima za suzbijanje poara i za zatitu od dima,
- djelotvornosti protupoarnog sustava i drugo.
U zatvorenoj prostoriji pri poaru, dim i vrui poarni plinovi brzo se diu prema
stropu i dalje se horizontalno rasprostiru ispod stropa i ispunjavaju prostoriju. Najvie se
zagrijavaju strop i gornje povrine zidova koji zatim zrae toplinu na dijelove prostora
koji nisu zahvaeni poarom.
Na slici 4. je predodba razvoja poara u zatvorenoj prostoriji.
15
HORIZONTALNO IRENJE
DIMA STROPOM
IZDIZANJE DIMA,
VRUIH PLINOVA
PLAMEN
ZAPALJIVI MATERIJAL
Slika 4. Predodba razvoja poara u zatvorenoj prostoriji
Temperature poara dostiu do 900 0C i zbog toga je izuzetno bitno da strop i zidna
obloga pri vrhu budu od negorivih materijala. to je strop nii, tj. blii materijalu koji
gori, zraenje je vee.
U zatvorenoj prostoriji za vrijeme trajanja poara temperature se razlikuju od poda do

stropa. Iz toga proizlazi da materijali za podne obloge zahtijevaju manju otpornost na
toplinu od materijala koji se koriste za stropne ili zidne obloge. I uz tu injenicu, podovi
obloeni gorivim materijalom mogu biti put za irenje poara u zgradi pa o tome treba
voditi rauna.
2.4.1. TIJEK POARA
Tijek poara se dijeli u etiri faze:
a) poetna faza
b) faza razvoja
c) razbuktala faza
d) faza gaenja
16
Na slici 5. je predodba faza poara.
Slika 5. Predodba faza poara
Poetna faza
Vrijeme od nastanka poara u zatvorenoj prostoriji do trenutka naglog porasta

temperature naziva se poetna faza. Ova faza je razliitog trajanja, a moe trajati od
nekoliko minuta do nekoliko sati. Moe se dodatno ralaniti fazu paljenja i fazu
tinjanja.
U fazi paljenja dolazi do zapaljenja lako zapaljivih materijala bilo kakvim

niskoenergetskim izvorom paljenja.
U fazi tinjanja dolazi do postepenog porasta temperature zbog zapaljenja normalno

zapaljivih materijala, a poinju se paliti i materijali koji spadaju u klasu teko zapaljivih
materijala.
Trajanje poetne faze najvie ovisi o vrsti gorive tvari i pritjecanju svjeeg zraka
(koliine kisika). U tom vremenu vatra tinja i oslobaaju se dim i toplina, posljedica
ega je poveanje tlaka u prostoriji. Problemi nastaju ako je poar zapoeo u predjelu
konstrukcije nedostupne pogledu, npr. izmeu dvostrukih podova, iznad sputenih
stropova, unutar upljih zidova ili unutar energetskih kanala. Poar e se u tom sluaju
17
neprimjetno razvijati tinjanjem i iriti se unutar upljine u kojoj je nastao. U fazi tinjanja
neugodni uinak poara je velika koliina dima koja se moe razviti do takvih razmjera
da u potpunosti ispuni prostoriju. Ovisno o tvari koja gori, vidljivost se vrlo brzo
smanjuje. Plinovi i dim koji nastaju u poetnoj fazi optereuju konstrukciju graevine.
Zbog toga je nuno postii pravodobno i uinkovito odvoenje dima iz poarnog
sektora. Odvoenje dima bitno radi zatite ljudi i usporavanja i irenja poara.
Faza razvoja poara
Ova faza obiljeena je prepoznatljivim uincima poara: jakom svjetlou, velikom

toplinom, otvorenim plamenom te velikom brzinom irenja poara. Uslijed pretlaka u
prostoriji dolazi do pucanja stakla na prozorima. Ulazi svjei zraka i plinovi
sagorijevaju trenutno u vidu plamena. Nakon pritjecanja zraka dolazi do naglog porasta
temperature i stvaranja uvjeta za razbuktavanje poara. Ova faza poara ima uzlaznu
liniju veoma brzog irenja sve do razine nekontroliranog stanja - flashover. U okruenju
gorivih materijala poar veoma brzo, u roku od 15 minuta, dosie temperaturu iznad
800 0C. Pri toj temperaturi gore svi gorivi materijali u prostoriji, a poar poinje
djelovati i na konstrukciju graevine.
Poar se iri po prostoriji, pri emu se vertikalno irenje plamena odvija bre od
horizontalnog, jer toplina prenesena konvekcijom predgrijava gorivi materijal koji je
iznad plamena i ubrzava njegovo sagorijevanje. Preventivna mjera zatite je izvoenje
zidnih i stropnih obloga od negorivog materijala
Razbuktala faza poara
Nakon faze razvoja slijedi faza razbuktanog poara tijekom koje su poarom zahvaeni
svi gorivi materijali i konstrukcije. Temperature dosiu iznose i do 1150 0C.
U toj fazi postoji najvea opasnost od poputanja nosivosti graevinskih konstrukcija i

elemenata, njihovog razaranja i opasnost od irenja poara na okolne prostore. U toj fazi
izdre iskljuivo konstrukcije od negorivih materijala, koje uz to imaju i zahtijevanu
vatrootpornost. Faza razvoja i razbuktala faza mogu trajati nekoliko sati ako zgrada ima
visoko poarno optereenje, tj. dok ne izgori sav gorivi materijal. Nakon toga
temperatura poinje opadati i poar ulazi u zadnju fazu.
18
Na slici 6. je predodba faza poara do gaenja
Slika 6. Predodba faza poara do gaenja
Faza gaenja poara
Postupnim padom temperature, poar slabi, ostaci gorivih materijala tinjaju, dok se
poar potpuno ne ugasi, a temperatura u prostoriji vrati na poetnu. Faza gaenja moe
nastupiti i aktiviranjem stabilnih sustava za gaenje poara i / ili intervencijom
vatrogasnih postrojbi.
Ako se ne rauna vrijeme poetne faze poara, moe se rei da je vrijeme razvoja
poara i razbuktale faze, kod veine poara, krae od vremena gaenja.
2.5. POARNO OPTEREENJE
Ovisno o koliini gorivih materijala u prostoriji (najee ovisi o namjeni zgrade), za

razliite zgrade postoji mogunost razliitog intenziteta razvitka poara. Intenzitet
razvitka poara, a time i jaina kojom e se iriti i unitavati dio po dio zgrade, ovisi o
poarnoj kategoriji pod nazivom poarno optereenje.
Poarno optereenje je koliina topline koja se oslobaa gorenjem gorive tvari. Ovisi o
koliini gorive tvari. Poarno optereenje ine svi gorivi materijali u nekoj prostoriji, pa
e razvitak poara biti intenzivniji ako u nekom prostoru ima vie gorivih materijala.
Na slici 7. je predodba shematskog prikaza tijeka poara krutih tvari.
19
Slika 7. Predodba shematskog prikaza tijeka poara krutih tvari
Osnovna podjela poarnog optereenja nekog prostora dijeli se na:
- IMOBILNO POARNO OPTEREENJE

- MOBILNO POARNO OPTEREENJE
Imobilno poarno optereenje ine svi gorivi materijali ugraeni u odreeni prostor
vrata, prozori, podne i stropne obloge, krovne konstrukcije itd.
Mobilno poarno optereenje su svi uskladiteni materijali u tom prostoru oprema,

namjetaj, uskladitena roba. Poarno optereenje izraunavamo za pojedinu prostoriju ,
grupu ili cijelu graevinu. Ukupno poarno optereenje dobiva se zbrajanjem imobilnog i
mobilnog poarnog optereenja (jedinica GJ).
Specifino poarno optereenje dobiva se tako da se izrauna prosjeni iznos ukupnog

poarnog optereenja po etvornom metru podne povrine promatranog prostora
(GJ/m2).
20
Podjela na osnovu specifinog poarnog optereenja:
1. NISKO POARNO OPTEREENJE (obiteljske kue , kole , radionice , hoteli)
- do 1 GJ/m2
2.SREDNJE POARNO OPTEREENJE (prodavaonice , tvornice)
- do 2 GJ/m2
3.VISOKO POARNO OPTEREENJE (skladita gorivog materijala , drvna

industrija, biblioteka )
- preko 2 GJ/ m2
Trajanje poara ovisi o poarnom optereenju, odnosno o koliini gorive tvari po

jedinici povrine prostorije i njegovoj toplinskoj moi. Ovisi i o veliini poarnog
sektora.
21
2.6. VATROOTPORNOST KONSTRUKCIJA
Na osnovu poarnog optereenja moe se predvidjeti trajanje poara, to upuuje na

odabir graevinskih materijala za izradu objekta, odnosno njihovu vatrootpornost.
Nosive graevinske konstrukcije trebale bi imati vatrootpornost toliko koliko bi poar
trajao.
Tablica 4. prikazuje odnos vatrootpornosti konstrukcija i klasa gorivosti materijala iz

kojih su izgraene sukladno kojem e se konstrukcija i ponaati u poaru.
Tablica 4. Vatrootpornost konstrukcija i klasa gorivosti materijala
KLASA GORIVOSTI OZNAKA PO

KLASA
MATERIJALA NORMI
VATROOTPORNOSTI
SASTAVNICA HRN DIN 4102
NOSIVI OSTALI
DIO DIJELOVI
B B F 30 - B
F 30 A B F 30 - AB
A A F 30 - A
B B F 60 - B
F 60 A B F 60 - AB
A A F 60 - A
B B F 90 - B
F 90 A B F 90 - AB
A A F 90 - A
B B F 120 - B
F 120 A B F 120 - AB
A A F 120 - A
B B F 180 - B
F 180 A B F 180 - AB
A A F 180 - A
22
Bitno je voditi rauna pri odreivanju i najmanje vatrootpornosti (F30-A). Primjerice

elinu konstrukciju koja zadovoljava sastavnicu klase A, treba obvezno zatititi nekim
od potvrenih sustava za zatitu elika, da bi postigla otpornost klase F30.
Isto vrijedi i za armirano-betonske konstrukcije, gdje postoji zahtjev da su klasificirane

kao klasa (F) ako se uzgrauju sukladno strogim uvjetima iz HRN DIN 4102-4.
Ako se radi o drvenoj konstrukciji ona e uvijek dobiti klasifikaciju F(30,60,90) - B jer
je osnovni nosivi element konstrukcije gorivi materijal (drvo), koji da bi bio
vatrootporan treba biti zatien potvrenim sustavom. Kod drveta treba voditi rauna da
ista konstrukcija neovisno o zahvatima na zatiti, ne moe dobiti klasifikaciju A jer
drvo ne moe postati negoriv materijal. Ono moe samo od klase gorivosti B2 prijei u
klasu gorivosti B1 uz uporabu premaza ili impregnatora.
Kriterij poarne otpornosti je gubitak nosivosti, cjelovitosti i/ili toplinske izolacije

uzorka. Procjenjuje se da element nije vie poarno otporan kada su premaeni sljedei
kriteriji:
a) najvei doputeni progib:
- meuetane konstrukcije: D=L/400d(mm)
- zidovi: C=h/100(mm)
b) doputena brzina progiba:
- meuetane konstrukcije: dD/dt=L/900d(mm/min)
- zidovi: dC/dt=3h/1000(mm/min)
c) cjelovitost: pojava napuklina, zapaljenje pamune vate, neprekinuto gorenje na

neizloenoj strani.
d) izolacija: prekoraenje doputenog poveanja prosjene temperature 140K, odnosno

180K na pojedinom mjestu.
e) toplinsko zraenje: prekoraenje razine toplinskog zraenja 15kW/m.
f) mehanika vrstoa: prekoraenje kriterija R;E i/ili I kod udarca na element.
23
2.7. IRENJE POARA UNUTAR GRAEVINE
Nain irenja poara unutar graevine moe biti:
- VODORAVAN
- OKOMIT
Svaki od ova dva naina moe se proiriti direktnim plamenom ili prijenosom topline. U
prvom sluaju, direktnim plamenom podrazumijeva prijelaz plamena iz prostorije u
prostoriju kroz graevinski otvor, ventilaciju ili sluaj da je plamen prodro kroz
konstrukciju koja je dijelila dva susjedna prostora.
Prijelaz topline je mogu na tri naina:
a) strujanjem (konvekcijom) zraka koje je posljedica pretlaka
b) provoenjem (kondukcijom) topline putem konstrukcije
c) zraenjem (radiacijom) topline koju prenose elektromagnetski valovi
2.7.1. VODORAVNO IRENJE POARA
Definirano je kao irenje poara unutar jedne etae. Moe se podijeliti na slijedee
naine:
- putem vatroneotpornih zidova

- putem vrata
- putem prozora
- putem nezatienih otvora u zidovima.
Vatroneotporne zidove ine sve nenosive pregradne konstrukcije koje imaju svrhu samo
fizikog odvajanja prostora unutar jednog poarnog sektora.
Protupoarni zid je samostalna konstrukcija, koja potpuno dijeli dva prostora po irini i
visini. Njegova vatrootpornost mora biti minimalno 90 minuta. Kada protupoarni zid
presijeca krov on mora biti minimalno 30 cm iznad za nisko poarno optereenje, te 100
cm za visoko poarno optereenje. U takvom zidu se ne izvode otvori. Osim ako to nije
neophodno, uz uvjet da su otvori zatvoreni vatrootpornim vratima ili zaklopkama.
24
Takva vrata moraju imati ugraen ureaj za automatsko zatvaranje te mogunost runog
zatvaranja i otvaranja, kako bi se mogla izvriti intervencija gaenja - ulazak
vatrogasaca, ili evakuacije osoba koje nisu uspjele izai.
U sluaju irenja poara putem vrata najei je sluaj irenja poara na hodnik pa u
ostale prostorije. Kako bi se odvojili poarni sektori ugrauju se protupoarna vrata E60
ili E90.
Na slici 8. je predodba poprenog presjeka dvokrilnih protupoarnih vrata.
Slika 8. Predodba presjeka dvokrilnih protupoarnih vrata
Poar se moe proiriti putem prozora u sluaju da je plamen izbio kroz prozor jedne
prostorije i uz utjecaj vjetra zahvaa susjedni prozor na istoj etai. Namjena otvora u
zidovima je najee u svrhu ventilacije ili su ti proboji u svrhu prolaza energetskih
kablova. Kako bi se zatitili prostori u ventilacijskim kanalima na mjestu otvora,u
zidovima se ugrauju vatrootporne zaklopke koje imaju svrhu sprjeavanja prolaza
plamena i topline kroz kanal. Proboji za energetske kablove zatiuju se posebnim
vatrootpornim materijalima koji svojim svojstvom irenja na visokim temperaturama
sprjeavaju irenje poara.
25
2.7.2. OKOMITO IRENJE POARA
Okomito irenje poara definirano je kao prijelaz poara s etae na etau.
Dijeli se na:
- irenje preko vatroneotporne meukatne konstrukcije

- irenje preko stubita i dizala
- irenje preko prozora
- irenje preko nezatiene otvore
Vatroneotporne konstrukcije su najee drvene. Kod uruavanja takve konstrukcije
dolazi do prijelaza poara na drugu etau. U stubitima i oknima dizala u sluaju poara
stvara se efekt dimnjaka brzo okomito strujanje zraka. Zbog toga su najee
definirani kao zasebni poarni sektor. Poar se moe proiriti putem prozora jer se vrui
plinovi i plamen uzdiu uz fasadu. Gorive vanjske obloge na taj nain prenesu poar na
etae koje se nalae iznad prozora.
2.8. POARNI SEKTORI
Kako bi se uinkovito sprijeilo irenje poara unutar graevine, vri se podjela na

manje cjeline ili poarne sektore. Podjela ovisi o namjeni (stambenoj, poslovnoj,
zdravstvenoj, obrazovnoj, industrijskoj i dr.), ali ostalim parametrima kao to su visina
graevine, vatrootpornost graevine, visina poarnog optereenja, zaposjednutost
prostora, instalirani stabilnim sustavima za gaenje itd. Definirana je vaeim hrvatskim
propisima i pravilima tehnike prakse.
Na slici 9. je predodba poarnih sektora.
26
Slika 9. Predodba poarnog sektora
Poarni sektor je prostor ija ogranienja ine graevinske konstrukcije i

elementi(zidovi, meukatne konstrukcije, vrata, prozori, zaklopke) odreene
vatrootpornosti.
Vatrootpornost poarnog sektora je vrijeme za koje se poar nee proiriti na okolne

poarne sektore niti s okolnih prostora na promatrani poarni sektor. Pretpostavka je da
e u tom vremenu poar biti lokaliziran.
Prema propisima i pravilima tehnike prakse se u posebne poarne sektore izdvajaju:
- prostori s poveanim poarnim optereenjem,
- prostori s poveanim stupnjem opasnosti od izbijanja poara i eksplozija,
- horizontalni i vertikalni putovi za izlaenje i provoenje akcije spaavanja i
gaenja,
- horizontalni i vertikalni kanali (ventilacijskih i klimatizacijskih sustava i

slino) koji meusobno povezuju vie poarnih sektora,
- ventilacijske i klimatizacijske komore,
- prostor za smjetaj dizala i pripadajuih pogonskih ureaja,
27
- prostori u koje su smjeteni ureaji, oprema, sredstva i mediji za gaenje

poara,
- prostori za smjetaj ureaja za povienje tlaka,
- podrumske i tavanske etae,
- i drugi prostori s poveanom opasnosti od izbijanja poara i/ili eksplozija.
Prema zahtjevima najveu vatrootpornost na granicama poarnog sektora imaju

protupoarni zidovi slijede ih meukatne konstrukcije, a najmanju vrata i zaklopke na
otvorima u zidovima ili meukatnim konstrukcijama.
Vatrootpornost poarnog sektora primarno ovisi o:
- visini poarnog optereenja,
- otpornosti graevine na poar,
- vrijednosti sadraja,
- katnosti graevine,
- vrsti tehnolokog procesa,
- nainu dojave poara,
- ugraenim sustavima za automatsko otkrivanje poara,
- ugraenim stabilnim sustavima za gaenje,
- spremnosti i blizini vatrogasne postrojbe.
Poarni sektor moe biti jedna prostorija, grupa prostorija ili cijela graevina. Kod
viekatnih graevina, bez vatrootpornih meukatnih konstrukcija, prema propisima sve
etae spadaju u isti poarni sektor. Razna istraivanja su pokazala da ukoliko se
graevina sastoji od jednog poarnog sektora, pri nesmetanom irenju poara uz
toplinski uzgon vruih plinova, do krova etveroetane graevine poar e se proiriti u
roku est minuta. Kada se zbog tehnolokog procesa ne moe izvesti protupoarni zid,
prostor se moe razdijeliti vodenom zavjesom - drener sustavom, koji nema
28
uinkovitost potpunog razdvajanja prostora na dva poarna sektora, ali sprjeava irenje
vatre i dima na okolne prostore.
2.8.1. OBLIKOVANJE POARNIH SEKTORA
Prema posebnim propisima za odreenu vrstu graevine, veliine poarnih sektora

odreuju se prema nizu imbenika kao to su:
a) poarno optereenje,
b) otpornost graevine na poar,
c) podjeli na katove,
d) vrste tehnolokog procesa unutar graevine,
e) postojanje ureaja za automatsko gaenje poara,
f) postojanje ureaja za automatsko otkrivanje poara i dr.
Na slici 10. je predodba oblikovanja poarnih sektora za prostor skladita.
Slika 10. Predodba oblikovanja poarnih sektora za prostor skladita
29
Vrijedeim hrvatskim propisima moemo nai podatke o nainu oblikovanja poarnih

sektora u graevinama. Pravilniku o tehnikim normativima za zatitu objekata od
poara, preuzetim NN 53/91. navodi se graevine se dijele na poarne sektore, ija
veliina ovisi o visini graevine, kako je prikazano u tablici 5.
Tablica 5. Zavisnost veliine poarnog sektora u odnosu na visinu graevine
VISINA VELIINA
GRAEVINE U POARNOG
METRIMA SEKTORA U m2
od 22 do 40 do 1500
od 41 do 75 do 1000
od 76 do 100 do 800
vie od 100 do 500
Pravilnik definira poarne sektore na slijedei nain:

- ako je povrina jednog kata graevine visine do 40 m manja od polovice povrine
predviene u tablici 5, poarni sektor moe obuhvaati dva kata,
- duljina jedne strane poarnog sektora iznosi najvie 60 m,
- doputeno je spajanje dva poarna sektora ukoliko su izmeu njih vrata otporna na
poar najmanje 60 minuta, koja se pri pojavi dima automatski zatvaraju,
- pri spajanju poarnih sektora na graevinama viim od 100 m mora se napraviti

tampon-zona pomou dvoja vrata koja su otporna na poar najmanje 60 minuta,
30
- pregradni zid koji odvaja poarne sektore mora presijecati cijelu konstrukciju,
- ako se graevina ili dijelovi graevine grade sa sloenim oblicima tlocrta, pri
dijeljenju graevine na poarne sektore udaljenost pregradnog zida od unutarnjeg kuta
graevine mora iznositi najmanje 5 m,
- horizontalna prekidna udaljenost na mjestu pregradnog zida koja odvaja poarne

sektore iznosi najmanje 1 m,
- nosivi elementi i konstrukcije i elementi putova za evakuaciju, s kojih se poar moe

prenijeti iz jednog poarnog sektora u drugi sektor ili s jednog kata na drugi kat, izvode
se od negoriva graevnog materijala otpornoga prema poaru najmanje 90 minuta,
- svaki poarni sektor graevine mora biti pristupaan preko najmanje jednoga
sigurnosnog stubita ili preko najmanje dva meusobno neovisnih stubita,
- jedno od neovisnih stubita ne mora voditi u prizemlje ukoliko vodi u graevinu ili
drugu graevinu, koja je nia od 22 m i povezana je s drugim stubitem to vodi izvan
graevine,
- sigurnosno stubite mora biti osigurano tako da vatra i dim ne prodiru sve dok traje
poar u graevini i mora biti pristupano iz svih prostorija jednog poarnog sektora
putovima koji nisu ugroeni poarom,
- najdulji put iz neke prostorije u jednom poarnom sektoru do stubita ne smije biti
dulji od 30 m - za graevine visine do 75 m, odnosno 20 m za graevine vie od 75 m,
- poarni sektor u prostorijama ispod razine terena ne smije iznositi vie od 250 m 2 i
mora biti odvojen zidom otpornim prema poaru 90 minuta,
- vrata u jednom poarnom sektoru, koja povezuju pojedine prostorije s putovima za

evakuaciju, moraju biti otporna prema poaru 90 minuta,
- vrata to spajaju poarne sektore moraju imati mehanizam koji ih uvijek dri
zatvorenima. Ako se, zbog tehnolokih ili drugih razloga vrata dre otvorenima, ona
moraju imati mehanizam to ih u trenutku pojave dima zatvara,
- zidovi prostorije za skupljanje otpadaka iz vertikalnih kanala moraju biti otporni

prema poaru najmanje 90 minuta, a prostorija mora biti poseban poarni sektor,
31
- svaki poarni sektor u graevini mora biti povezan najmanje s jednim dizalom za
prijevoz osoba,
- dizalo mora biti opremljeno ureajima to omoguuju da se, u sluaju pojave poara, u
poarnom sektoru u kojem se dizalo nalazi, kabina automatski dovede u prizemlje i da
se, nakon izlaska osoba, dizalo automatski iskljui iz rada,
- glavni naponski vodovi, a i ostali vodovi koji prolaze kroz jedan poarni sektor ili vie
poarnih sektora, postavljaju se tako da se preko njih ne moe prenijeti vatra s jednog
kata na drugi kat, odnosno iz jednoga poarnog sektora u drugi poarni sektor,
- za svaki poarni sektor izgrauje se, u pravilu, poseban sustav za klimatizaciju

odnosno provjetravanje. Iznimno, ako se ne moe izbjei spajanje dva ili vie poarnih
sektora kanalima za klimatizaciju ili provjetravanje, na mjestima na kojima ovi kanali
prolaze kroz stropove i zidove, to odvajaju poarne sektore, moraju se postaviti
zaklopke otporne prema poaru, koje se automatski, pri pojavi dima ili poveanoj
toplini zatvaraju.
Prema Pravilniku o zatiti od poara u skladitima (NN 93/08.) skladita se prema

povrini dijele na:
a) mala skladita povrine poarnog sektora do 1000 m2,
b) srednja skladita povrine poarnog sektora iznad 1000 do 3000 m2,
c) velika skladita povrine poarnog sektora iznad 3000 do 6000 m2,
d) skladita povrine poarnog sektora iznad 6000 m2.
Poarni sektori skladita se oblikuju na sljedei nain:
- skladite mora biti zaseban poarni sektor i u pravilu obuhvaa najvie jednu etau,
- iznimno, poarni sektor skladita moe obuhvaati i do najvie dvije etae (prizemlje i
etau ispod ili iznad prizemlja), ukoliko ukupna povrina poda obje etae ne prelazi
6000 m2,
- poarnom sektoru skladita moe pripadati prostorija skladitara sa sanitarnim vorom

ukupne povrine do 20 m2,
32
- otpornost na poar graevinskih elemenata na granici poarnih sektora te nosivih

graevinskih elemenata prostora razliite namjene skladita, a koje se smatraju dijelom
jedne tehnoloke cjeline, ili su poarni sektori manjih skladita, treba biti najmanje 30
minuta kod odvajanja prostora s niskim poarnim optereenjem, 60 minuta kod
odvajanja prostora sa srednjim poarnim optereenjem odnosno 90 minuta kod
odvajanja prostora s visokim poarnim optereenjem,
- ukoliko je prostor skladita tien automatskim sustavom za gaenje poara sprinkler

ili drugim odgovarajuim automatskim sustavom za gaenje poara, nema zahtjeva za
otpornost na poar nosive konstrukcije za sva skladita povrine do 6000 m2,
- ukoliko se skladite nalazi u sastavu graevine druge namjene, za koju je propisan vei
stupanj otpornosti od poara, vatrootpornost konstruktivnih elemenata tog skladita
mora biti najmanje ista kao i same graevine
- ako je nosiva konstrukcija skladita elina i pritom nije vatrootporno zatiena,

potrebno je dokazati da pri temperaturi od 500oC nee doi do deformacije konstrukcije
koje bi izazvale oteenja koja utjeu na otpornost na poar i stabilnost konstrukcije na
granici poarnih sektora kroz koje prolazi elina konstrukcija,
- skladita povrine poarnog sektora vee od 300 m2 ili poarnog optereenja veeg od
1000 MJ/ m2 moraju imati najmanje dva izlaza, razmaknuta za najmanje pola
dijagonale poarnog sektora, na vanjski ili drugi siguran prostor. Kod dvoetanih
skladita to se odnosi na svaku etau skladita,
- izlazi i evakuacijski putovi moraju biti rasporeeni tako da udaljenost do izlaza od bilo
koje toke skladinog prostora ne prelazi 40 m (uz zatitu stabilnim sustavom za gaenje
ili drugim odgovarajuim automatskim sustavom za gaenje poara 60 m),
- vrata, kao i svi drugi otvori u konstrukcijama na granici poarnog sektora skladita
moraju imati istu otpornost na poar kao i konstrukcija u kojoj se vrata ili otvori nalaze,
- na mjestima prolaza kroz konstruktivne elemente na granici poarnih sektora, otvori za

prolaz instalacija moraju se zabrtviti materijalom jednake otpornosti na poar kao i
granini konstrukcijski element,
33
- skladita se mogu grijati samo troilima na elektrinu energiju bez otvorenih arnih
niti, sustavom toplovodnog grijanja ili upuhivanjem toplog zraka, uz uvjet da se
priprema tople vode ili zraka obavlja izvan poarnog sektora skladita,
- punjenje viliara i/ili drugih transportnih sredstava pogonskim energentom (osim

suhih baterija) nije doputeno u prostoru poarnog sektora skladita
- skladita propisana odredbama ovog Pravilnika moraju biti zatiena unutarnjom i

vanjskom hidrantskom mreom (silosi i hladnjae samo vanjskom) te aparatima za
gaenje poara,
Oblikovanje poarnih sektora takoer treba zadovoljiti slijedee zahtjeve navedene u

tablici 6.
Tablica 6. Pregled poarnih optereenja
Poarno optereenje do 1 GJ/m2
Malo Srednje Veliko

skladite skladite skladite
Klasino skladite - O ili V ili S O i V, ili S
Visokoregalno S S OiS
Poarno optereenje iznad 1 GJ/m2 do 2 GJ/m2
Malo Srednje Veliko

Klasino skladite O i V, ili S O i V, ili S OiS
Visokoregalno S OiS OiS
Poarno optereenje iznad 2 GJ/m2
Malo Srednje Veliko

Klasino skladite O i V, ili S OiS OiS
Visokoregalno OiS OiS OiS
34
Zahtjevi za oblikovanje poarnih sektora za elektroenergetska postrojenja i ureaje

prema pravilniku su slijedei:
- kada se elektroenergetsko postrojenje postavlja u graevinu koja slui i za druge

namjene, dijelovi postrojenja podloni poaru, koji sadre ulje, moraju se smjestiti u
posebne poarne sektore iji zidovi, stropovi i podovi, moraju imati otpornost na poar
od najmanje 90 minuta. Vrata izmeu poarnih sektora moraju imati otpornost na poar
kao i zid poarnog sektora,
- poarni sektori moraju imati pristup sa slobodnog prostora ili iz prostorije koja je lako
pristupana s vanjske strane. Vrata koja vode na otvoreni prostor moraju biti od
negoriva materijala,
- elektroenergetski objekti i graevine u elektroenergetskim objektima unutar kojih su

smjetena elektroenergetska postrojenja, dijele se na poarne sektore ovisno o veliini
poarne ugroenosti pojedinih prostora odnosno prostorija.
- zbog posebnosti elektroenergetskih ureaja: generatora i energetskih transformatora te

visokonaponskih rasklopnih postrojenja, postrojenja upravljanja i informatike kao i
kabelskih tunela u hidroelektranama ti prostori ine samostalne (zasebne) poarne
sektore.
- ostala elektroenergetska postrojenja kao srednjenaponski razvod, kabelski

srednjenaponski razvod, agregat i druga postrojenja, mogu se grupirati u poarne
sektore, ako ti prostori imaju srednje i visoko poarno optereenje.
- druge graevine u krugu elektroenergetskog objekta ine zasebne poarne sektore ako
posebnim propisima nije odreeno da se moraju dijeliti na poarne sektore.
-ako se elektroenergetsko postrojenje visokog napona postavlja u stambenu ili poslovnu

graevinu, bolnicu, vrti, kolu, robnu kuu ili trgovaki centar, zatvorenu veliku
garau ili portski objekt, dijelovi postrojenja koji sadre ulje moraju se smjestiti u
posebne poarne sektore iji zidovi, stropovi i podovi, moraju imati otpornost na poar
od najmanje 120 minuta, a vrata izmeu poarnih sektora moraju biti iste
vatrootpornosti.
35
Poarni sektori u graevini u kojoj je smjeteno elektroenergetsko postrojenje moraju

zadovoljiti otpornost na poar u skladu s specifinim poarnim optereenjem i to, za:
a) nisko poarno optereenje do 1 GJ/m2 30 minuta,
b) srednje poarno optereenje od 1-2 GJ/m2 60 minuta,
c) visoko poarno optereenje preko 2 GJ/m2 90 minuta.
36
2.9. POARI NA GRAEVINAMA I STATISTIKA
Pregled poara s najveim materijalnim tetama u RH:
Skladite parketa Pogaj nije bilo tieno sprinkler sustavom. Procjena materijalne teta
je priblino 10 milijuna eura. Na slici 11. je predodba skladita parketa Pogaj u
poaru.
Slika 11. Predodba skladita parketa Pogaj u poaru
U Osijeku je 2008. godine gotovo do temelja izgorio trgovaki centar Getro.

Materijalna teta je nekoliko milijuna kuna. Na slici 12. je predodba prodajnog centra
Getro u poaru.
37
Slika 12. Predodba prodajnog centra Getro u poaru
U Zadru se 2010. Godine dogodio poar u skladitu trgovakog centra Lesnina.

Procijene tete su izmeu 2 i 5 milijuna kuna. Na slici 13. je predodba skladita
Lesnine u poaru.
Slika 13. Predodba skladita Lesnine u poaru
38
Efikasno sprjeavanje poara sprinkler sustavom dokazuje primjer poara koji se

dogodio 2013. godine u dubrovakom hotelu Lapad. Uzrok poara je bio kvar na
elektrinoj instalaciji, nakon to je poar buknuo bila je dovoljna aktivacija jedne
sprinkler mlaznice da se poar ugasi. Materijalna teta je bila minimalna. Na slici 14. je
predodba ugaenog poara jednom sprinkler mlaznicom.
Slika 14. Predodba poara ugaenog jednom sprinkler mlaznicom
Prema zadnjem izvjetaju MUP-a iz 2007. godine u razdoblju od 1996. do 2007. godine
zabiljeeno je ukupno 35 795 poara u graevinskim objektima pri emu procijenjena
teta iznosi 838 175 000 kuna. Obzirom da je graevinski sektor u stalnom porastu broj
poara i materijalna teta proporcionalno rastu. Poari za koje moemo saznati iz medija
su obino oni koji sa sobom nose ljudske rtve ili katastrofalne materijalne tete. Iz gore
navedenih podataka moemo vidjeti da se u prosjeku dogaa 11 poara dnevno u
graevinskim objektima. Sprinkler sustavi dokazano sprjeavaju poare a time ljudske
rtve i imovinu. Cijena samog sprinkler sustava najvie ovisi o nainu opskrbe vodom
samog sustava. Ako se odabere optimalan nain projektiranja za odreenu graevinu,
odravanje i cijena sustava su minimalan troak u usporedbi s rizikom koji predstavlja
39
objekt koji nije tien. U odreenim zemljama kao to je Wells postoji obaveza
ugradnja sprinkler sustava u sve nove graevine.
U prilog tim zahtjevima je statistika koju je objavilo Njemako dravno udruenje

protupoarne opreme i sustava (BVFA). U izvjetaju je navedeno kako je za gaenje
poara u 41% sluajeva bila dovoljna samo jedna aktivirana mlaznica. U 30% sluajeva
je bilo potrebno 2 mlaznice, u 15% sluajeva su se aktivirale 3 do 4, odnosno 5 ili vie
mlaznica. Iz tih podataka je vidljivo da je u 86% sluajeva bilo dovoljno da se aktiviraju
samo 4 mlaznice.
Na stranicama NFPA je naveden statistiki podatak da je u SAD-u sprinkler sustav

samostalno ugasio 96% poara nastalih u objektima tienim sprinkler sustavom.
Na slici 15. grafiki je prikazana statistika izvjea BVFA.
41%
45%
30%
40%
35%
30%
15% 15%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
1 2 3-4 5 ili vie
Slika 15. Predodba grafikog prikaza statistikog izvjetaja BVFA
40
3. EKSPERIMENTALNI DIO
3.1. SUSTAVI ZA GAENJE VODOM
Sustav za gaenje poara je skup elemenata, funkcionalno povezanih i neprenosivih,

(sustavi za gaenje vodom, pjenom, prahom, plinskim sredstvima i dr.) koji se rabe za
gaenje poara. Mogu djelovati samostalno ili zajedno sa sustavom za dojavu poara te
zatitnim ureajima i instalacijama za sprjeavanje irenja poara i nastajanje
eksplozija.
Kao medij za gaenje koristi se voda zbog njenih karakteristika: laka dostupnost zbog
rasprostranjenosti vodovoda i dostupnost u velikim koliinama, vrlo dobra svojstva
odvoenja topline - visok specifini toplinski kapacitet, iroko podruje primjene (osim
za ureaje koji su pod naponom, zapaljive tekuine ije je vrelite do 80C, itd.).
Nedostatak gaenja pomou vode je mogunost nastajanja materijalne tete zbog
koliine vode koju je sustav ispustio za vrijeme gaenja.
3.1.1. SPRINKLER SUSTAVI
Sprinkler sustav za gaenje koristi vodu. Svojim aktiviranjem istovremeno uz gaenje

vri i automatsku dojavu poara. Kljuni element sprinkler sustava ine sprinkler
mlaznice koje reagiraju na porast temperature u prostoru koji se titi.
Sprinkler sustavi su najee ugraivane protupoarne instalacije u svijetu, koriste se

pri zatiti razliitih objekata od:
a) malih poarnih optereenja (hoteli, biblioteke, bolnice, muzeji, djeje

ustanove, kole itd.)
b) srednjih poarnih optereenja (garae, restorani, robne kue, pogoni,
tamparije, prehrambena industrija, metalna industrija, prerada koe,
drva, papira, plastike, pogoni tekstilne industrije itd.)
c) velikih poarnih optereenja (sve vrste skladita, kemijska industrija,
tvornice boja i lakova, skladite tekstilne industrije, lakirnice, hangari
itd)
41
Princip rada sprinkler sustava se je slijedei: temperatura pucanja ampule, odnosno

aktiviranja sprinkler mlaznice via je za oko 20C od najvie oekivane radne
temperature okoline. Pri pojavi poara i porastom temperature dolazi do aktiviranja
sprinkler mlaznica ime je omoguen izlaz vode iz cjevovoda pod tlakom od najvie 10
bara koji je spojen na izvor vode. Princip dojave poara kod sprinkler sustava zasniva se
na padu tlaka u cjevovodu do kojeg dolazi uslijed otvaranja sprinkler mlaznice.
Prema nainu izvedbe razlikujemo:
a) mokre sprinkler sustave

b) suhe sprinkler sustave.
Mokri sprinkler sustav koristi se u prostorijama gdje nema opasnosti od zamrzavanja ili
isparavanja vode.
Suhi sprinkler sustav se izvodi tako da u se cjevovodu nalazi komprimirani zrak te se

koristi u prostorijama s niskim ili vrlo visokim temperaturama.
Na slici 16. je predodba shematskog prikaza suhog i mokrog sprinkler sustava.
42
Slika 16. Predodba shematskog prikaza suhog i mokrog sprinkler sustava
43
3.1.2. HIDRANTSKA MREA
Hidrantska mrea za gaenje poara je skup cjevovoda, ureaja i opreme kojima se voda
od sigurnog izvora dovodi do tienih prostora i graevina.Prema namjeni hidrantska
mrea dijeli se na:
a) unutarnju hidrantsku mreu,

b) vanjsku hidrantsku mreu.
Unutarnja hidrantska mrea za gaenje poara je mrea za gaenje poara izvedena u

objektu koji se titi, a zavrava bubnjem s namotanim cijevima stalnog presjeka i
mlaznicom ili vatrogasnom cijevi sa spojnicama i mlaznicom.
Vanjska hidrantska mrea za gaenje poara je mrea za gaenje poara izvedena izvan
graevine koja se titi, a zavrava nadzemnim ili podzemnim hidrantom.
Prema nainu izvedbe hidrantska mrea moe biti:
a) suha hidrantska mrea,

b) mokra hidrantska mrea.
Suha hidrantska mrea je mrea za gaenje poara koja je suha do daljinski upravljanog
zapornog ventila, od kojeg je stalno ispunjena vodom pod tlakom.
Mokra hidrantska mrea je mrea za gaenje poara koja je stalno ispunjena vodom pod
tlakom do zapornog ventila na svakom hidrantu.
Unutarnjom hidrantskom mreom za gaenje poara moraju se tititi:

graevine i prostori za koje je to traeno posebnim propisima,
graevine i prostori za koje je to traeno posebnim uvjetima graenja iz
podruja zatite od poara,
graevine za koje je to zahtijevano prostornim planom,
graevine koje svojim znaajkama spadaju u I., II. ili III. kategoriju
ugroenosti od poara sukladno odredbama Pravilnika o razvrstavanju
graevina, graevinskih dijelova i prostora u kategorije ugroenosti od
poara,
44
objekti ija je kota poda najvie etae namijenjene za boravak ljudi

najmanje 9 m iznad najnie kote povrine uz stambeni objekt koja slui
kao vatrogasni pristup,
mjesta okupljanja veeg broja ljudi u graevinama,
garae i parkiralita u graevinama, ija je povrina vea od 100 m2,
graevine i prostori namijenjeni trgovini ija je povrina vea od 100
m2 ,
podzemne etae povrine vee od 100 m2,
mjesta stalnog zavarivanja koja se nalaze unutar graevine.
Vanjskom hidrantskom mreom za gaenje poara obvezatno se moraju tititi:

graevine i prostori za koje je to traeno posebnim propisima,
graevine i prostori za koje je to traeno posebnim uvjetima graenja iz
podruja zatite od poara,
graevine i prostori za koje je to zahtijevano prostornim planom,
naseljena mjesta koja imaju izgraen vodoopskrbni sustav,
graevine i prostori koji svojim znaajkama spadaju u I., II. ili III.
kategoriju ugroenosti od poara, izuzev prostora sa zatienom i
visokokvalitetnom umom (nacionalni parkovi i sl.) za koje e se mogua
obveza izgradnje hidrantske mree utvrditi u procjeni ugroenosti od
poara.
Na slici 17. je predodba vrsta ormara za hidrantsku mreu.
45
Slika 17. Predodba vrsta ormara za hidrantsku mreu
3.1.3. DRENCHER SUSTAV ZA GAENJE
Drencher sustav je stabilni sustav za gaenje poara koji se projektira za sluajeve kad
je mogue brzo irenje poara, s ciljem usporavanja irenja i gaenja poara.
Koristi se za odvajanje dijela prostora koji je zahvaen poarom (vodena zavjesa),

hlaenje spremnika tekuina s niskom temperaturom stvaranja plamena te gaenje
postrojenja. Razlika u odnosu na sprinkler sustav je prvenstveno u tome to su mlaznice
na cjevovodu otvorene, odnosno nemaju toplinski osjetljiv element. Cjevovod je
povezan s izvorom vode preko drencher ventilske stanice. Na poetku cjevovoda iza
izvora vode nalazi se drencher ventil. Vodom iz cijevne mree jednog drencher ventila
46
polijeva se istovremeno cjelokupna povrina. Najeu primjenu ovog sustava nalazimo

u kazalitima, lakirnicama, naftnoj industriji, spremnicima goriva, kablovskim
kanalima, postrojenjima za reciklau, skladitima baruta itd. Obzirom da na mlaznicama
nema toplinski osjetljivog elementa, a u cjevovodu je atmosferski tlak, drencher ventil
se moe aktivirati na razliite naine. Najee kombinacije aktiviranja drencher ventila
su pomou ostalih sustava iz tienog prostora:
- pneumatski sustav (uzbudni cjevovod ispunjen zrakom do odreenog tlaka)
- hidrauliki sustav (uzbudni cjevovod ispunjen tekuinom)
- elektriki sustav (preko sustava dimnih i/ili toplinskih i/ili optikih javljaa
poara i/ili sustava termovizije)
-runo (pritiskom tipkala u tienom prostoru ili otvaranjem ventila za

aktiviranje na samom drencher ventilu)
S jednog ili vie navedenih uzbudnih sustava prosljeuje se nalog tj. signal na
upravljaku centralu drencher sustava. Nakon toga sa upravljake centrale, poslije
primitka naloga za aktiviranje, a nakon zadrke i potvrde, dolazi do otvaranja drencher
ventila i gaenja poara. Na slici 18. je predodba Drencher sustava za zatitu
postrojenja
Slika 18. Predodba Drencher sustava za zatitu postrojenja
47
3.1.4. PREDODBA SPRINKLER SUSTAV ZA GAENJE VODENOM

MAGLOM
Sustav gaenja s visokotlanom maglom (Hi-Fog) funkcionira slino obinom sprinkler

sustavu s vanom razlikom da je sustav pod visokim tlakom (150 bara) i ima posebne
mlaznice koje raspruju vodu u obliku mikroskopskih kapljica to ima niz prednosti:
- do deset puta manja potronja vode za rezultate jednake sprinkleru,
-trostruko gaenje: hlaenjem, blokiranjem zraenja i lokaliziranim smanjivanjem

koncentracije kisika, zbog visokog tlaka kapljice prodiru duboko u podruje poara,
- ljudi mogu ostati u prostoriji i tijekom gaenja,
- koriste se nehrajue cijevi manjeg promjera koje nije potrebno zavarivati to

pojednostavljuje ugradnju i jami da e iz sustava izlaziti ista voda,
- gaenje ne uzrokuje dodatnu tetu i mogu je nastavak poslovanja,
- dodatni uinak je ispiranje dima i ostalih nusproizvoda gorenja iz zraka,
- velika pouzdanost u radu,
- za jo uinkovitiji rad sustav se moe podijeliti na podruja i povezati putem sustava

dojave poara koji s obzirom na lokaciju poara otvara odgovarajui ventil i aktivira
gaenje samo u prostoru s poarom (sustav drencher). Na slici 19. je predodba
usporedbe sustava za gaenje u odnosu na veliinu kapljice.
48
Slika 19. Predodba usporedbe sustava za gaenje u odnosu na veliinu kapljice
Sustav gaenja s visokotlanom maglom moe u veini sluajeva jednostavno zamijeniti

sprinkler sustav. Prilikom zamjene treba pripaziti na prikladnost certifikata u kojima je
navedeno za kakve je dimenzije prostorija i razine ugroenosti od poara sustav
certificiran.
U nekim okruenjima kao to su strojarnice s pogonskim motorima i plinskim

turbinama, sustav s vodenom maglom je neophodan jer je neusporedivo uinkovitiji od
drugih. U nekim je posebnim sluajevima koritenje vode kao sredstva za gaenje
neprimjereno, a koritenje vodene magle u posebnim izvedbama preporua se i za
raunalne centre i druge prostore sa skupim ili osjetljivim elektronikim ureajima,
medicinske dijagnostike centre, umjetnike galerije, skladita slika i drugih
dragocjenih izloaka u kojima moramo odravati stalnu temperaturu i vlagu, muzeje,
arheoloke i druge zbirke neprocjenjive povijesne vrijednosti, drvene i druge osjetljive
zgrade od kulturne i povijesne vrijednosti te opere, kazalita i sline dvorane.
Nedostaci u odnosu na sprinkler sustav su neto via cijena instalacije i moe se koristiti
samo za nia poarna optereenja i do odreene visine. Na slici 20. je predodba
mlaznice sustava za gaenje vodenom maglom.
49
Slika 20. Predodba mlaznice sustava za gaenje vodenom maglom
3.2. SUSTAVI ZA GAENJE PLINOM
Kemijski plinovi koji se koriste za gaenje poara su:
NOVEC 1230,
FM200 i
HALON 1301.
Primarna prednosti koritenja kemijskih plinova su slijedei:
- plin spada u ista sredstva jer ne ostavlja nikakve ostatke gaenja,
- vrlo uspjeno gasi (osiguran uinak gaenja),
- djeluje vrlo brzo (10 s),
- moe se rabiti za gaenje irokog spektra poara,
50
- nije tetan za ljude, okoli i elektroniku opremu,
- sustavi za automatsko gaenje plinom su ekonomini,
- zauzima malo prostora.
Koriste se najee za zatitu prostora s vrijednom opremom, ili sa opremom koja ne

smije doi u doticaj s vodom. Primarno za zatitu servera, elektro soba, arhiva,
muzejskih depoa, lakirnica, itd.
Uporaba HALONA 1301 i FM 200 je ograniena zbog utjecaja na ozonski omota

prema Montrealskom sporazumu.
NOVEC 1230 je zamjensko sredstvo za halon koje ispunjava najstroe ekoloke

zahtjeve. U normiranim koncentracijama ne ugroava ljudsko zdravlje, iznimno visoka
efikasnost gaenja poara i inertan na provoenje elektrine energije.
Prema VdS ili NFPA normi sustav je projektiran tako da je mogua aktivacija
automatski pomou javljaa poara, poluautomatski pritiskom tastera za aktiviranje ili
runo pritiskom runog okidaa koji se nalazi na samoj boci. Princip gaenja poara je
apsorpcija topline izgaranja i hlaenje izvora poara. Nedostatak sustava je visoka
cijena koja najveim dijelom ovisi o volumenu prostorije koja se titi. Na slici 21. je
predodba shematskog prikaza sustava Novec 1230 s njegovim elementima.
51
Slika 21. Predodba shematskog prikaza sustava Novec 1230 s njegovim elementima
3.2.1. PLINSKI SUSTAV ZA GAENJE UGLJIKOVIM DIOKSIDOM
Sustav je povezan sa sustavom za dojavu poara, a gaenje pokree centrala za dojavu

poara otvaranjem ventila ako su ispunjeni uvjeti. Ugljikov dioksid koji je pohranjen u
plinovitom stanju i pod visokim tlakom prilikom poara vrlo se brzo isputa u prostor
to dovodi do naglog pada temperature koji moe otetiti elektroniku opremu. U
prostoru se naglo stvara magla, to onemoguuje orijentaciju. CO2 je opasan za ljude i
zato sustav nije doputen u prostorima u kojima ljudi stalno ili povremeno borave.
Primjer koritenja gaenja ugljikovim dioksidom su skladita u drvnoj industriji i
automatizirana postrojenja u kojima nisu prisutni ljudi (slika 22.).
52
Slika 22. Predodba gaenja postrojenja plinskim sustavom za gaenje ugljikovim

dioksidom
3.2.2. SUSTAV ZA GAENJE POARA INERTNIM PLINOVIMA
Sustav funkcionira slino sustavu s ugljikovim dioksidom i na jednak je nain povezan

sa sustavom za dojavu poara. Inertni plinovi za gaenje mjeavine su prirodni plinov
(inergen, argoni) ili isti prirodni plinovi (duik, argon).
Inergen (IG 541) je komercijalni naziv za smjesu plinova koja se sastoji od 52% duika,
42%
argona i 8% CO2. IG 55 sastoji se od 50% duika i 50% argona. Inergen (IG 541) je
specijalno razvijena mjeavina inertnih plinova s dodatkom CO2 iz razloga to stimulira
intenzivno disanje u sluaju da se ovjek zatekne u prostoru za vrijeme gaenja, te mu
pomae unijeti dovoljnu koliinu kisika u plua.
Najee se koristi za zatitu servera, elektro prostora, arhiva, muzejskih depoa, i sl.
Ekoloki je najprihvatljiviji. Nedostaci su mu pojava pretlaka u prostoru, velik broj boca
koje su pod tlakom od 300 bara i moe doi do guenja ljudi ukoliko sustav nije
pravilno projektiran. Sustav je prikazan na slici 23.
53
Slika 23. Predodba Inergen 541 sustava
3.2.3. SUSTAVI ZA GAENJE POARA PJENOM
Sustavi za gaenje pjenom primjenjuju se u sluajevima kada je potrebno gaenje sa

velike udaljenosti te s velikom koliinom pjene. To su stabilni sustavi kojima se tite
objekti visokog poarnog rizika i velike vrijednosti. Mehanizam gaenja zranom
pjenom sastoji se od efekta hlaenja i zaguenja, koji se postiu prekrivanjem zapaljene
povrine pjenom.
Princip rada sastoji se u dovoenju vode i pjenila u mjea te dalje kroz sustav razvoda
prema objektu koji se titi. Istovremeno sa dovoenjem vode pumpa pjenila potiskuje
pjenilo u mjea gdje se u traenom omjeru (1% - 6%) mijea sa vodom. Emulzija
(mjeavina vode i pjenila) prolazi kroz cjevovod do mlaznice na kojoj nastaje pjena
mijeanjem emulzije sa zrakom. Osnovni elementi sustava za gaenje pjenom su:
spremnik vode, pumpa/pumpe za vodu, spremnik pjenila (koncentrata), pumpa/pumpe
za pjenilo, mjea vode i pjenila, cijevna instalacija te ureaji za stvaranje pjene.
Aktiviranje gaenja poara moe biti:
- runo (zatita nadzemnih spremnika, skladita),
- automatsko (gaenje aviona u hangaru),
- daljinsko (luke i brodovi).
54
Budui da su takvi sustavi namijenjeni zatiti skupocjene imovine i pokretnina sustav bi

bilo mogue unaprijediti ugradnjom senzorima za detekciju plamena i vieosnim
nosaima kojima upravljaju motori. Sustav bi na taj nain postao efikasniji jer se
omoguuje usmjeravanje ureaje za stvaranje pjene prema izvoru plamena, to ima za
posljedicu bre i efikasnije gaenje poara. Na slici 24. je predodba sustava za gaenje
pjenom u hangaru za avione.
Slika 24. Predodba sustava za gaenje pjenom u hangaru za avione
3.3. PROJEKTIRANJE SUSTAVA
Nakon to je za odreenu graevinu izraen protupoarni elaborat pristupa se

projektiranju sustava za gaenje poara.
Postoji vie normi koje je mogue primijeniti pri projektiranju, a najee se koristi ona
koja omoguuje projektiranje najpovoljnijeg sustava budui da sve norme postavljaju
visoke standarde. Jedinu iznimku predstavljaju hoteli jer u Pravilniku o zatiti od poara
ugostiteljskih objekata, lanak 43. Stavak 2 propisuje da stabilni sustav za gaenje
poara tipa sprinkler mora biti izraen sukladno VdS smjernicama do donoenja
hrvatskih propisa.
55
Vrste propisa koje se u Republici Hrvatskoj koriste:
- VdS CEA 4001

- NFPA 13
- FM Global
- HRN EN 12845
VdS CEA 4001
Njemako udruenje osiguravajuih kua odreuje smjernice koje se smatraju

najzahtjevnijim propisom za projektiranje. Koriste ih irom svijeta a u RH su najee
koriteni propis koji se primjenjuje kod projektiranja i instaliranja sprinkler sustava.
NFPA 13
Ameriki propis (standard) usklaen sa propisom za zatitu ivota i imovine NFPA 101.
Prolazi kroz promjene svakih 2 do 3 godine zbog uvrtavanja novih materijala,
istraivanja i ostalih novih spoznaja. Zbog najeih promjena uvijek usklaen s
najnovijim normama.
FM Global
Smjernice izdane od istoimene kompanije koja je specijalizirana za osiguranja

graevina visokog rizika. Njezine smjernice se temelje na principu da je potrebno
konstantno ulagati i nadograivati sustave zatite kako bi se rizik od poara sveo na
minimum.
HRN EN 12845
Europska norma koja propisuje projektiranje protupoarnih sustava. Ulazom u

Europsku uniju norma je prihvaena od RH ali se u praksi ne primjenjuje jer nisu
doneseni pod-akti koji bi normu prilagodili i postavili jednoznane uvijete vezane uz
primjerice odabir opskrbe vodom.
56
Projektiranje sprinkler sustava za pojedini graevinski objekt kree od elaborata zatite

od poara koji definira poarnu opasnost kojoj graevina pripada. Klasifikacija poarnih
opasnosti ovisi o propisu prema kojem se projektira sustav i provodi se po poarnim
sektorima. Jedan graevinski objekt koji je primjerice vienamjenski, ima urede na katu
koji su klasificirani kao prostor niske poarne opasnosti, a u prizemlju se nalazi
skladite koje spada u visoku poarnu opasnost.
Osnovna podjela klasa poarnih opasnosti:
a) ope klase poarnih opasnosti,
b) proizvodne klase poarnih opasnosti,
c) skladine klase poarnih opasnosti.
Sukladno veliini graevine i poarnoj opasnosti definira se i nain opskrbe vodom

sprinkler sustava u ovisnosti o propisu po kojem se sustav projektira.
3.3.1. FINANCIJSKI ASPEKTI UGRADNJE SPRINKLER SUSTAVA
TROKOVI
Procjene na europskoj razini govore da se troak sprinkler sustava (oprema i instalacija)

u projektima novogradnje kree izmeu 8 i 12 po metru kvadratnom dok je to za stare
sustave izmeu 14 i 23 ovisno o zahtjevnosti graevine. Na svjetskoj razini procjene
su da sprinkler sustav u prosjeku ini 5% od ukupnog troka nove graevine. Osim
troka opreme i njene ugradnje mora se uzeti u obzir i financijski aspekt odravanja
sustava. Trokovi se ne mogu sagledati s globalne razine jer cijena poprilino varira od
zemlje do zemlje ali veliina sustava ima bitan utjecaj u krajnjoj cijeni odravanja
sprinkler sustava.
57
PREDNOSTI
Financijske utede mogu se sagledati kroz vie segmenata. Najznaajnije utede oituju
se u graevinskom segmentu jer uvoenje sprinkler sustava direktno utjee na nain
projektiranja graevine. Ugraeni sustav dozvoljava manji broj stubita, projektiranje
veih poarnih sektora, dulje evakuacijske puteve, ukida potrebu za odimljavanjem i
nosi jo niz sitnijih pogodnosti.
U EU uteda se oituje kroz smanjenu ratu premija osiguranja jer sprinkler sustav nosi
bonuse koji investiciju vraa u prosjeku kroz 7 do 10 godina. Naalost u Hrvatskoj se
takva politika osiguravajuih tvrtki ne primjenjuje jer je procjena da sustav poveava
vrijednost nekretnine. Takoer utede se ostvaruju u sluaju poara. Prilikom
aktiviranja sprinkler sustava, teta nastala uslijed razvoja poara i uslijed polijevanja
vodom aktiviranih sprinkler mlaznica je prilino nia u odnosu sa nainom zatite
graevine koja koristi vatrodojavu te u sluaju poara signal prosljeuje vatrogasnoj
postrojbi koja izlazi na intervenciju.Procijenjeno je da je za sluaj aktiviranja sprinkler
sustava, vrijeme potrebno da graevina bude spremna za ponovnu uporabu jedan ili dva
dana nakon to se sustav stavi ponovno u funkciju i sanira teta.
3.4. SPRINKLER SUSTAV U VIEETANOM OBJEKTU
Sprinkler sustav je sustav ija je primarna namjena spreavanje irenja poara u

graevini. Kroz vie od 100 godina primjene sprinkler sustava u praksi, pokazalo da je
sprinkler sustav optimalno rjeenje zatite od poara za razne namjene graevina
(bolnice, hoteli, javne ustanove, trgovaki centri, garae i dr.) zbog optimalnog omjera
cijene cjelokupnog sustava, djelotvornosti samog gaenja i injenice da je u potpunosti
bezopasan za ljudsko zdravlje.
Njegov princip rada koji je baziran na aktiviranju mlaznice samo u sluaju poara koji
svojom toplinom dovodi do puknua ampule, istovremeno sprjeava irenje i gasi poar
(slika 25).
58
Slika 25. Predodba rada sprinkler mlaznice; aktivacija (lijevo) i kontinuirani rad
(desno)
Nakon gaenja, zbog propisane duljine trajanja gaenja mogunost povratnih poara
svedena je na najmanju moguu mjeru. Sprinkler sustav izvodi se tako da osim to ima
ulogu gaenja poara istovremeno vri i dojavu.
Dojava je predviena putem hidraulikog zvona koje se aktivira pri proradi sprinkler
ventila i aktivacija tlane sklopke aktivira uzbunjivanje centralu za dojavu poara ili
direktno alje signal na zatitarsku slubu.
Dijelovi sustavi koji se ugrauju obavezno su certificirani prema normama za sustave za

gaenje poara (NFPA 13, VdS, LPCB i dr.), te nakon ugradnje ispitani od strane
ovlatene ustanove koja je obvezna ispitati funkcionalnost sustava.
Ako su prilikom izvoenja instalacija sprinkler sustava potovane sve projektne

smjernice, tada je osigurana kvaliteta i sigurnost zatite od poara za odreenu
graevinu.
59
3.4.1. ODABIR SPRINKLER SUSTAVA
Za praktini dio ovog zavrnog rada odabran je sprinkler sustav u nekom proizvoljnom
objektu na primjer trgovakom centru s dvije etae podzemnih garaa.
Odabrana je vienamjenska graevina kako bi se u radu pokazao sustav koji

istovremeno titi prostor koji ima tri razliite namjene: funkcionalnost rada, pouzdanost
rada i komfor u radu. Na podzemnim etaama odabran je garani prostor koji je tien
suhim sprinkler sustavom, prostor trgovakog centra i skladita koje je tien mokrim
sprinkler sustavom. Sve je objedinjeno u jednu stanicu s zajednikim bazenom kao
izvorom vode koji napaja oba naznaena sustava.
Kao to je prethodno navedeno u radu, temelj za izradu strojarskog projekta je elaborat

zatite od poara za navedenu graevinu. Nakon to je za zatitu od poara odabran
sprinkler sustav, projektant odabire normu koju e primijeniti pri izradi protupoarnog
elaborata. Po odabiru norme, projektant je duan primijeniti sve odrednice norme pri
izradi hidraulikog prorauna koji je osnova za odabir svih dijelova instalacije sustava
koji e biti ugraen u graevinu.
Prema odabranoj normi predviene i projektom propisane mjere za zatitu od poara

prilikom eksploatacije graevine su slijedee:
1) vanjska hidrantska mrea

2) unutarnja hidrantska mrea
3) sprinkler instalacija.
Elektrine instalacije u objektu ne mogu biti uzrokom direktnog izvora poara kao i
prisutnost otvorene vatre te se ista moe pojaviti jedino uslijed iznenadnog kvara
instalacija. Predvienim nainom izgradnje i odabranom opremom u potpunosti e se
osigurati traeni uvjeti zatite na radu i zatite od poara.
60
3.4.2. HIDRAULIKI PRORAUN
Proraun pada tlaka u cjevovodu i potrebna koliina vode za gaenje
Za proraun pada tlaka vode koristi se, prema naznaenim propisima formula Hazen
Williamsa koja glasi:
p = 6,05 x 105 x d - 4,87x Q1,85 x C-1,85 x l (bar) (1)
gdje je:
p - pad tlaka [bar]
Q - protok vode [l/min]
C - konstanta (za eline cijevi C=120)
d - unutarnji promjer cijevi [mm]
l - stvarna + ekvivalentna duina cijevi [m]
Za proraun koliine vode u ovisnosti o K faktoru mlaznice i tlaku na mlaznici koristi se

formula:
Q = K p [l/min] (2)
gdje je:
K koliina vode koju daje mlaznica pri zadanom tlaku [l/min/bar].
Izraun potrebnog tlaka i koliine vode moe se rauna se navedenim formulama i

vrijednostima iz tablice sa ekvivalentnim duljinama cijevi u fazonskim komadima i
ventilima.
61
Podaci za proraun - NFPA 13 norma
U ovom dijelu rada nalazi se model prorauna za cijelu povrinu jednog etanog dijela
Garae. Navedeni su slijedei parametri:
- Tip sustava: Suhi
- Poarna opasnost OH1
- Vrijeme djelovanja sprinkler sustava 60 min
- Povrina djelovanja 181 m2
- Specifino polijevanje 6,1 l/min, m2
- Koeficijent mlaznice k=80
- Temperatura aktiviranja 68C
- Dozvoljeno prekrivanje jedne sprinkler mlaznice na stropnoj mrei: 12,1 m2
- Najvei dozvoljeni razmak izmeu dvije mlaznice 4,6 m
- Najvea dozvoljena povrina tiena sprinkler ventilom 4831 m2
Slijedei niz podataka odnosi se na lokale, tehnike prostore i spremita za cijelu

povrinu jednog etanog dijela. Navedeni su slijedei parametri sustava:
- Tip sustava: Mokri
- Poarna opasnost OH2
- Vrijeme djelovanja sprinkler sustava 60 min
- Povrina djelovanja 139 m2
- Specifino polijevanje 8,1 l/min, m2
- Koeficijent mlaznice k=80
- Temperatura aktiviranja 68C
62
- Dozvoljeno prekrivanje jedne sprinkler mlaznice na stropnoj mrei: 12,1 m2
- Najvei dozvoljeni razmak izmeu dvije mlaznice 4,6 m
- Najvea dozvoljena povrina tiena sprinkler ventilom 4831 m2
- Najvea dozvoljena visina skladitenja 3,7 m
Iz podataka za proraun vidljivo je da za mokri dio sprinkler sustava zahtjev za

specifino polijevanje vodom kompleksniji zbog udaljenosti mlaznica a ujedno je i
fiziki najudaljenija mlaznica dio tog dijela sustava. Na slici 26. nalazi se predodba
dijagrama za poarnu opasnost OH2.
Slika 26. Predodba dijagrama za poarnu opasnost OH2
Potrebni proraunski parametri koji se dobiju iz navedenog dijagrama korigiraju se u

odnosu na stvarnu visinu skladitenja sukladno dijagramu. Na slici 27. nalazi se
predodba korekcije najmanje doputenog specifinog polijevanja.
63
Slika 27. Predodba korekcije najmanje doputenog specifinog polijevanja
Postupak izrauna hidraulikog prorauna:
1) postupak izrade prorauna kree od najudaljenije mlaznice na sustavu. Zahtjev

je da tlak u trenutku aktivacije mlaznice iznosi najmanje 0,825 bara. Kako se ta
mlaznica nalazi u prostoru koji je definiran kao poarna opasnost OH2 tada se
mora zadovoljiti i specifino polijevanje od 8,1 l/min, m2.
2) u nastavku prorauna raunu se dodaje K-faktor mlaznice, i kontrolira se da li
dolazi do promjene potrebne koliine vode
3) kako bi se osigurao jednak tlak u tokama grananja potrebno je regulirati
potrebnu koliinu vode
4) ukoliko je u mrei 2 ili vie ogranaka tako da se uzimaju isti K faktori ogranaka
5) potrebno provjeriti da su zadovoljeni svi zahtjevi za tlakove i najmanje
specifino polijevanje sustava.
Budui da je runo raunanje vrlo zahtjevan i dugotrajan proces koriste se raunalni

programi koji iz dizajniranih nacrta uzimaju vrijednosti i prema zadanim ulaznim
parametrima definiraju traene izlazne vrijednosti. Na slici 28. je predodba prikaza
najudaljenije toke poetak prorauna.
64
Slika 28. Predodba prikaza najudaljenije toke poetak prorauna
U prilogu se nalazi potpuni hidrauliki proraun, od poetnih uvjeta do konanih

vrijednosti koje su navedene u slijedeoj tablici. Prilog sadrava i grafiki 3D prikaz
konstruirane cijevne mree koja je dimenzionirana prema vrijednostima dobivenim
hidraulikim proraunom. Prema hidraulikom proraunu potrebna koliina vode
prikazana je u tablici 7.
Tablica 7. Izraun potrebnih tlakova i koliina vode u sustavu
H (bar) Q (l/min) POZICIJA PRORAUN
Lokali
5,05 1202,32 MOKRI DIO
6. Kat
Garaa -
5,3 1429,57 SUHI DIO
suteren
65
Nakon to su dobiveni rezultati hidraulikog prorauna slijedi odabir sprinkler pumpi,

glavne i rezervne koje su identine i koje e napajati sustav vodom.Odabir pumpe vri
se prema dobivenom Q - H dijagramu iz prorauna. Za dobivene rezultate na slici 29
prikazana je krivulja.
Slika 29. Predodba Hazen Wiliams krivulje za odreivanje sprinkler pumpe
66
Prema krivulji rezultati se unose u odreeni software-ski program koji sadri

karakteristike pumpi raznih proizvoaa na tritu i predlae onu pumpu koja ima
najsliniju karakteristiku dobivenim rezultatima.
Odabrane su sprinkler pumpe kao tip MX 65-200 E-Motor 30 kW sa VdS ili FM

certifikatom prema gore navedenim Q-H karakteristikama. Na slici 30. nalazi se
predodba krivulje sprinkler pumpe dobivena software-skim alatom.
Slika 30. Predodba krivulje sprinkler pumpe dobivena software-skim alatom
3.4.3. OPSKRBA VODOM SPRINKLER SUSTAVA
Opskrba vodom sprinkler sustava regulirana je normama koje se koriste za projektiranje

sustava. Ovisno o normi koja se primjenjuje, poarnom optereenju, veliini graevine,
broju sprinkler mlaznica, nain opskrbe vodom dijeli se na:
67
- direktan prikljuak na gradski vodovod,
- akumulacijski spremnik vode sa pumpnim postrojenjem,
- tlani spremnik,
- visinski spremnik,
- kombinacija navedenih opskrba vodom,
- prikljuak sprinkler sustava na vatrogasno vozilo.
Direktan prikljuak na gradski vodovod
Q-h linija gradskog vodovoda definira koliinu i tlak vode koji gradski vodovod moe
osigurati. Ako su tlak i koliina vode koje odreeni sprinkler sustav zahtijeva manji od
tlaka i koliine vode koje gradski vodovod moe isporuiti, tada je dozvoljeno da
gradski vodovod bude jedini izvor vode sprinkler sustava (slika 31).
Slika 31. Predodba direktnog prikljuka sprinkler sustava na gradski cjevovod
Akumulacijski spremnik vode sa sprinkler pumpama
U sluaju kada nije mogue osigurati potrebnu koliinu i tlak vode prikljukom na
gradski cjevovod tada norme nalau projektiranje akumulacijskog spremnici sa
sprinkler pumpama koji imaju svrhu osiguranja potrebnog tlaka i koliine vode.
68
Tlani spremnik za sprinkler sustave
Za odreene poarne opasnosti prema VdS normi potrebno je projektom predvidjeti i

iscrpni izvori vode. Tada se projektiraju tlani spremnici raznih veliine prema potrebi
sustava (slika 32).
Slika 32. Predodba tlanog spremnika za sprinkler sustav
Prikljuak sprinkler sustava na vatrogasno vozilo
Kada sprinkler pumpa ne proradi iz nepredvienog razloga postoji mogue je napajanje

sprinkler sustava preko prikljuka za vatrogasno vozilo. Vatrogasno vozilo sa svojim
pumpnim postrojenjem povisuje tlak iz gradskog vodovoda za potrebe sprinkler sustava.
Slika 33. prikazuje predodbu prikljuka sprinkler sustava na vatrogasno vozilo.
Slika 33. Predodba prikljuka sprinkler sustava na vatrogasno vozilo
69
3.4.4. IZRAUN POTREBNE KOLIINE VODE ZA GAENJE
Za projekt sprinkler sustava koji je obraen ovim radom izraun potrebne koliine vode
za gaenje dobiven je slijedeim izraunom.
Podaci koji su dobiveni hidraulikim proraunom su:
Proraunska koliina vode: 1429,57 l/min.
Nominalna koliina vode (koju daje pumpa) 1507,7 l/min.
Za gaenje sprinkler instalacijom u vremenu od 60 minuta nakon poravnavanja radne

toke na Q/H krivulji potrebno je:
Qs=1507,4 l/min x 60min=90,44 m3 vode.
Kao izvor vode projektiran je spremnik sa Qs=79,42 m3 vode.
Budui da je normom definirana potreba za neiscrpnim i iscrpnim izvorom vode,

projektom vodovoda predvieno je nadopunjavanje sprinkler bazena sa dotokom iz
gradskog vodovoda od 15 l/s odnosno 900l/min. Za ukupno vrijeme gaenja od 60
minuta u bazen e dotei:
Qd= 900 l/s x 60 min = 54 m3 vode.
Ukupno raspoloiva koliina vode za gaenje iznosi:
QR= Qs+Qd=79,42m3+54 m3=133,42 m3
Obzirom da je potrebna koliina vode za gaenje - QG=90,44 m3 odabrani izvor vode

zadovoljava. Na slici 34. nalazi se predodba shematskog prikaza preljevnog spremnika.
70
Slika 34. Predodba shematskog prikaza preljevnog spremnika
3.4.5. DIJELOVI SPRINKLER SUSTAVA
Mokri sprinkler sustav
Mokri sprinkler sustav, openito se projektira se u graevinama, ili dijelu graevine,

koje su osigurane od smrzavanja u zimskom periodu. U primjeru koji je obraen u
ovom radu mokri sprinkler sustav pokriva prizemlje i preostale tri vienamjenske etae.
Svi prostori na navedenim etaama u zimskom periodu su grijani.
U pripremnom stanju sprinkler sustava cijevna mrea mokrog sprinkler sustava nalazi
se pod tlakom vode koji osigurava jockey pumpa ili gradski vodovod. U projektu kojeg
ovaj rad obrauje, izraunom dobiveni rezultati pokazuju kako potrebe za protokom,
ujedno i potreba za ukupnom koliinom vode koju gradski vodovod moe isporuiti, ne
zadovoljava potrebe projektiranog sprinkler sustava. Iz tog razloga projektom je
definirano da se za napojni element odabire jockey pumpa. Jockey pumpa je napojna
71
pumpa, namijenjena odravanju tlaka u cijevnoj mrei. Visina tlaka kojeg Jockey
pumpa odrava, definirana je hidraulikim proraunom.
Aktiviranjem sprinkler mlaznice (jedne ili vie) u cijevnoj mrei sprinkler sustava
dolazi do pada tlaka, to posljedino uzrokuje otvaranje sprinkler ventila. Razlika
izmeu tlaka u komori cijevne mree sustava i tlaka u komori spremnika za vodu
uzrokuje podizanje klapne sprinkler ventila. Podizanje klapne sprinkler ventila
omoguuje slobodni protok vode u cijevnu mreu sprinkler sustava. Protok vode i
porast tlaka u cjevovodu signalizira alarm putem hidraulinog alarmnog zvona.
Sprinkler pumpa ulazi u radni reim prilikom pada tlaka u kolektoru, odnosno na signal
tlane sklopke. Prorada sprinkler pumpe daje potrebnu koliinu vode i tlak za gaenje
poara u aktiviranoj zoni. Na slici 34. je predodba shematskog prikaza dijela mokrog
sprinkler sustava.
Slika 35. Predodba shematski prikaz dijela mokrog sprinkler sustava
72
Suhi sprinkler sustav
Suhi sprinkler sustav prema normama (NFPA i VdS), projektira se u graevinama, ili
dijelu graevine, koji nije zatien od niskih temperatura. Namee se kao jedino
rjeenje kada se sprinkler instalacijom titi prostor za kojeg nije osigurano grijanje i ne
postoji apsolutna sigurnost da u zimskom periodu u tom prostoru nee doi do
smrzavanja vode.
U pripremnom stanju cijevna mrea suhog sprinkler sustava nalazi se pod tlakom
komprimiranog zraka koji osigurava kompresor a regulira ga pripadajua automatika
sustava. Tlak kojeg osigurava kompresor kree se izmeu 3 i 3,3 bar-a. Regulaciju tlaka
u cijevnoj mrei suhog sprinkler sustava vri tlana sklopka koja aktivira kompresor u
sluaju pada tlaka ispod razine 3 bar-a, odnosno gasi kompresor kada je razina tlaka u
sustavu izmeu 3 i 3,3 bar-a.
Prilikom aktiviranja sprinkler mlaznice (jedne ili vie), dolazi do naglog pada tlaka u
cjevovodu i otvaranja klapne alarmnog sprinkler ventila i tandem sprinkler ventila.
Kako bi se zatitio kompresor od dotoka vode, na instalaciji koja povezuje cijevnu

mreu i kompresor ugraen je nepovratni ventil. Otvaranje klapne alarmnog sprinkler
ventila omoguava protok vode od izvora vode do mjesta zahvaenog poarom. Radi
istjecanja vode putem aktivirane sprinkler mlaznice, tlane sklopke detektiraju pad tlaka
u dijelu cijevne mree koja je ispunjena vodom to automatski ukljuuje Jockey pumpu.
Daljnjim padom tlaka u cijevnoj mrei na 5 bar , putem pripadajuih tlanih sklopki
(TS1 ili TS2) automatski se aktivira glavna sprinkler pumpa koja osigurava u
potpunosti potreban tlak i koliinu protupoarne vode za gaenje. Ukoliko zbog kvara
ne doe do aktiviranja glavne sprinkler pumpe, daljnjim padom tlaka na 4 bara, preko
pripadajuih tlanih sklopki (TS3 ili TS4) biti e aktivirana rezervna sprinkler pumpa
(slika 35.).
73
Slika 36. Predodba dijela suhog sprinkler sustava
Protok vode preko hidraulikog zvona signalizira hidrauliki alarm i daljinsku

signalizaciju poara putem ulaznog modula sustava vatrodojave koji je aktiviran iz
elektro-upravljakog ormara.
Po zavreku gaenja, sprinkler pumpa se iskljuuje iz rada runo, zatvara se glavni

zasun na sprinkler stanici. Nakon izmjene aktiviranih mlaznica, instalacija se ponovo
stavlja u pripremno stanje.
74
Cijevna mrea sprinkler sustava
Slika 37. Predodba mree cjevovoda sprinkler sustava
Kao to je prikazano na slici 36. sustav cjevovoda sastoji se od slijedeih elemenata:
- glavni magistralni vod
- usponske ili sputene vertikale
- cijevni ogranci
- otvori za odljev (ispust)
- sprinkler mlaznice
75
Normom je zadano a projektom odreeno da je izvedba cijevne mree za mokru

sprinkler od crnih cijevi. Za suhu sprinkler instalaciju od pocinanih cijevi. Za spajanje
koriste se navojnim komadi od istih materijala ili Victaulic spojevi.
Svi dijelovi cijevne mree moraju biti prema normirani prema DIN 2458/EN 10220 ili
DIN 2440/EN 10255 normi.
Obavezna je izvedba cijevne mree u padu. Cijevni ogranci trebaju biti u padu od
najmanje 0.4% prema magistralnom cjevovodu. Magistralni cjevovod mora biti u padu
od najmanje 0.2% prema sprinkler ventilu ili prikljuku za ispiranje ili pranjenje.
Pri izvoenju sprinkler instalacije, potrebno je posebno obratiti panju kako bi se

izbjegli tzv. depove na cijevnoj mrei, ali ako su neizbjeni svakako treba ugraditi
kuglastu slavinu za ispust. Na krajevima magistrala predviene su kuglaste slavine (2"),
ija namjena je ispiranje cjevovoda. Isputanje vode je obavezno poslije aktiviranja ili
ispiranja instalacije. Cijevna mrea mora biti vrsto konzolirana u skladu s NFPA 13
propisima.
Cjevovod se nakon montae ispituje hladnim vodenim tlakom od 15 bar u trajanju od 24

sata. Ispitni tlak je 50% iznad maksimalno doputenog radnog tlaka za sprinkler
instalacije (10 bar).
Zaporni elementi sprinkler sustava
U tablici 8. nalazi se pregled zapornih elemenata u sprinkler sustavu. Navedena je

njihova funkcija odnosno djelovanje.
76
Tablica 8. Zaporni elementi sprinkler sustava i njihova funkcija
Naziv zapornog elementa Funkcija zapornog elementa
Zasun mokrog / suhog Glavni ventil,

sprinkler ventila zatvara se prilikom rada ili servisa na cjevovodu
Zasun glavne / rezervne Ventil izmeu spremnika vode i pumpe,
pumpe iskljuuje se kod servisa pumpe
Ventil izmeu spremnika vode i pumpe,
Zasun Jockey pumpe
iskljuuje se kod servisa pumpe
Sprinkler ventil (mokri / Ventil na magistralnom vodu,
suhi) automatsko otvaranje u sluaju poara
Slui za gaenje zvona,
Alarm - stop slavina
nakon to je sustav odradio uzbunjivanje
Ventil izmeu suhog dijela cjevovoda i kompresora,
Ventil kompresora
iskljuuje se kod servisa
Slui za isputanje vode iz sustava, koristi se prilikom servisa
Drenani ventil
i odravanja
Ventil s plovkom Slui za regulaciju razine vode u spremniku
Nepovratni ventil za
prikljuak vatrogasnog Slui za prihvat cijevnog prikljuka vatrogasnog vozila
vozila na sustav
Sprinkler mlaznice
Sprinkler mlaznica se sastoji od rasprivaa, topivog elementa ili ampule, pladnja i tijela
sprinkler mlaznice. Ampula sprinkler mlaznice puca uslijed povienja temperature za
vie od 20 C od normalne ambijentalne temperature, i dozvoljava mlazu vode da izbaci
pladanj. Mlaz vode se rasprskava na rasprivau sprinkler mlaznice i stvara
paraboloidan vodeni mlaz.
Sprinkler mlaznice imaju istovremeno dvostruku namjenu: obavljaju automatsku dojavu

poara i rasprenom vodom automatski lokaliziraju i gase poar na povrini za koju su
predviene.
77
Prema normama doputeno podruje sprinkler mlaznica kree se od 6 do 12 m. Najvei

doputeni broj mlaznica koje se prikljuuju na jedan sprinkler ventil ovisi o poarnom
optereenju tienog prostora. Norme doputaju prikljuak 500 komada za male
opasnosti od poara PO1, do 1000 komada za srednje do 5000 za velike opasnosti od
poara PO2, PO3 i PO4. Na slici 38. prikazana je predodba dijelova sprinkler
mlaznice.
Slika 38. Predodba dijelova sprinkler mlaznice
Sprinkler mlaznice rasporeuju se po svim prostorijama graevine. Pokrivaju sva

podruja gdje postoji i najmanja mogunost nastanka poara. Raspored sprinkler
mlaznica na ravnim stropovima postavlja se najee simetrino pravokutno ili
naizmjenino kao na ahovskoj ploi (tzv. rotilj raspored). NFPA i VdS norme
definiraju najmanji doputeni razmak izmeu sprinkler mlaznice koji iznosi 1,5 m.
Takav razmak je odreen kako bi se izbjegao sluaj preklapanja prostora koje titi
mlaznica. Posljedica preklapanja mlaznica je meusobno suzbijanje djelovanja i
nedovoljno efikasno gaenje poara. Takoer normama je odreen i najvei doputeni
razmak od 4,6 m.
Osnovna podjela mlaznica vri se na:
- sprinkler mlaznice sa staklenim ampulama
- sprinkler mlaznice s topivim elementima
78
- specijalizirane sprinkler mlaznice s posebnom namjenom
Sprinkler mlaznice sa staklenim ampulama
Sprinkler mlaznice mogu se razlikovati po vie karakteristika:
1) prema namjeni
2) prema tipu ugradnje
3) prema vrsti rasprivaa
4) prema brzini aktiviranja
5) prema K faktoru (koliina vode pri istom tlaku ( K =Q/ p )
6) prema temperaturi aktiviranja
7) prema zavrnoj obradi
Prema namjeni mogu biti predviena za skladita, prostore ope namjene, regale,
hladnjae, stanove, hotelske sobe. Prema tipu ugradnje mogu biti visee, stojee,
vertikalne zidne i horizontalne zidne (slika 39).
Slika 39. Predodba razliitih tipova ugradnje sprinkler mlaznica
79
Prema vrsti rasprivaa mogu biti ravne, sakrivene (uputene), sprej, zidne, itd.
Prema brzini aktiviranja mogu biti brzo aktivirajue, standardno aktivirajue i sporo
aktivirajue.
Prema K faktoru (koliina vode pri istom tlaku ( K =Q/ p )) mogu biti K28, K40, K57,
K80, K115, K160, K200, K242, K320, K366.
Podjela prema temperaturi aktiviranja dana je u tablici 9.
Tablica 9. Podjela mlaznica prema temperaturi aktiviranja
Nazivna temperatura aktivacije

Boja staklene ampule
ampule
57C
68C
79C
93/100C
141C
182C
260C
Inertnost sprinkler mlaznice je vrijeme proteklo od trenutka postizanja temperature

aktiviranja (puknua ampule) do poetka rada sprinkler mlaznice (izlijevanja vode):
(3)
gdje je:
- vrijeme (s)
-A povrina pokrivanja jedne mlaznice (m2)
80
- brzina irenja poara (ms-1), oitava se iz tablice. Ovisi o

vrsti gorive tvari
Sprinkler mlaznice s taljivim elementom
Sprinkler mlaznice s taljivim elementom sadre lako taljive legure. Te legure sastoje se
od sljedeih elemenata:
- bizmuta (Bi),
- kositra (Sn),
- olova (Pb) i
- kadmija (Cd).
Na slici 40. nalazi se predodba sprinkler mlaznice s taljivim elementom.
Slika 40. Predodba sprinkler mlaznice s taljivim elementom
Odreeni omjer navedenih elemenata u leguri osigurava tono odreenu temperaturu na

kojoj e taljivi element (karika) reagirati i omoguiti gaenje. Temperature su zadane
81
normama i kreu se od 72C do 300C. Odreena boja predstavlja temperaturu taljenja

karike sprinkler mlaznice i njihov pregled je dan u tablici 10.
Tablica 10. Temperature aktivacije taljivog elementa i pripadajue boje
Nazivna temperatura aktivacije taljivog

Boja taljivog elementa sprinkler mlaznice
elementa sprinkler mlaznice
57C - 77C
77C - 107C (bijela)
121C - 149C
163C - 191C
204C - 246C
260C - 260C
Specijalizirane sprinkler mlaznice s posebnom namjenom
Neke od vrsta usko specijaliziranih mlaznica su:
- suha visea mlaznica,
- predupravljanja dvostruka sprinkler mlaznica,
- regalne sprinkler mlaznice.
Suha visea sprinkler mlaznica namijenjena za zatitu prostoru ugroenih od

smrzavanja sa spojem na mokru sprinkler mreu. esto se primjenjuje u hladnjaama.
Predupravljana dvostruka sprinkler mlaznica proputa vodu tek kada se aktiviraju obje
ampule, koristi se radi otklanjanja mogunosti sluajnog aktiviranja. Najee se
primjenjuje u zatiti elektro soba ili prostorija sa skupom opremom. Regalne sprinkler
mlaznice su mlaznice sa ugraenim deflektorom za ugradnju u regale. Tablica 11.
prikazuje podjelu predupravljane sprinkler mlaznice.
82
Tablica 11. Predodba predupravljane dvostruke sprinkler mlaznice
U projektu koji je obraen u ovom radu projektant se odluio za mokri dio sustava
odabrati visee sprinkler mlaznice veliine 1/2" i iji je faktor K iznosi 80. Za suhi dio
sprinkler sustava odabrane su stojee sprinkler mlaznice takoer veliine 1/2" i iji
faktor K=80. Izvoau radova samo je doputena ugradnja mlaznica koje posjeduju FM
atest i posjeduju izjavu o sukladnosti koju je izdana od strane ovlatene ustanove u
Hrvatskoj.
3.4.6. ALARMIRANJE SPRINKLER SUSTAVA
Alarmiranje sprinkler sustava odvija se putem sprinkler ventila. Sprinkler ventili

aktiviraju se u sluaju naglog pada tlaka u sprinkler sustavu, koji je posljedica puknua
ampule sprinkler mlaznici.
Aktivirani sprinkler ventili tada aktiviraju hidrauliko alarmno zvono, koje daje zvuno
upozorenje (alarm). Putem tlane alarmne sklopke signal ukljuenja sprinkler sustava
prosljeuje se na mjesto stalnog deurstva. Prema propisu mjesto stalnog deurstva
moe biti unutar tiene graevine ili to moe biti dojavni centar zatitarske slube.
83
Pravovremeno alarmiranje je vano radi uspjenog zavrnog gaenja vatrogasaca, i

onemoguenja nastanka tete zbog prekomjernog polijevanja sprinkler mlaznica koje su
aktivirane. Na slici 41. je predodba alarmnog sprinkler ventila (lijevo) i hidraulikog
zvona (desno).
Slika 41. Predodba alarmnog sprinkler ventila (lijevo) i hidraulikog zvona (desno)
3.4.7. ODRAVANJE SPRINKLER SUSTAVA
Zakonska obveza svakog pravnog subjekta koji je vlasnik graevine, u koju je ugraen
sprinkler sustav za zatitu od poara, je osigurati da je sustav uvijek ispravan i pripravan
za djelovanje.
Pregledi sprinkler sustava koje je potrebno obavljati dijele se na slijedee:
a) redoviti
b) periodiki
Pod redovite preglede ubrajaju se dnevni, tjedni i mjeseni pregledi.
Periodiki pregledi su: polugodinji, pregled svake 2 godine, pregled svakih 5 godina i
pregled svakih 20 do 25 godina.
84
Prema pravilniku o provjeri ispravnosti stabilnih sustava zatite od poara (NN44/12),

postupak provjere ispravnosti sustava, ako posebnim propisom nije drugaije odreeno,
sastoji se od:
- pregleda odobrene projektne dokumentacije;
- pregleda izvedenog stanja u odnosu na projektirano stanje;
- pregleda isprava o uporabljivosti pojedinih elemenata sustava

propisanih posebnim propisima kao i isprava o provedenim ispitivanjima
propisanih posebnim propisima (npr. tlane probe);
- provjere stanja sredstava sustava te stanja i ispravnosti rada pojedinih

elemenata sustava;
- provjera ispravnosti meusobnih veza pojedinih elemenata sustava

(povezanost, nepropusnost, prohodnost i dr.);
- provjere ispravnosti glavnog i pomonih izvora napajanja sustava

pogonskom
energijom;
- mjerenja radnih karakteristika sustava (vremena, koliine, protoci,

koncentracije,kvaliteta, fizikalne osobine, jakost signala i dr.);
- provjere runog i automatskog aktiviranja sustava simuliranjem

stvarnog dogaaja;
provjere ispravnosti sustava u cjelini.
85
4. ANALIZA REZULTATA
Projekt koji je obraen ovim radom odabran je iz vie razloga. Trgovaki centri su
danas najei graevinski objekti javne namjene, ali Republika Hrvatska nema
doneenog propisa koji specifino definira izradu projekta za trgovake centre. Iz tog
razloga, za projektiranje trgovakih centara koriste se meunarodna pravila tehnike
prakse. Tako se pri projektiranju trgovakog objekta projektanti pridravaju osnovnih
naela preuzetih iz temeljnog europskog dokumenta za zatitu od poara. Naela
osiguranja graevine u sluaju poara su sljedea:
- ouvanje nosivosti konstrukcije tijekom odreenog vremena utvreno posebnim

propisom,
- sprjeavanje irenje vatre i dima unutar graevine,
- sprjeavanje irenje vatre na susjedne graevine,
- osiguranje nesmetane evakuacije graevine, odnosno omoguavanje spaavanja osoba

unutar graevine,
- osiguranje zatite i nesmetanog rada spasitelja.
U pogledu hidrantske mree prema vaeem hrvatskom propisu nema iznimke i svi
trgovaki objekti obavezni su posjedovati vanjsku i unutarnju hidrantsku mreu.
Istovjetan sluaj je i s aparatima za poetno gaenje poara koji se proraunavaju prema
vaeem hrvatskom propisu.
Takoer, vaeem hrvatskom propisu podlijeu povrine za intervenciju vatrogasnih

vozila. Trgovaki objekti moraju imati pristup s najmanje dvije due strane, operativne
povrine minimalnih dimenzija 5,5 m x 11m odgovarajuim radijusima i
odgovarajuom nosivou.
Pri odabiru norme (NFPA 13, Vds, TRVB) projektant se najee odluuje za odabir
one norme koja je financijski najpovoljnija za investitora graevine.
86
Pri projektiranju trgovakog centra kojeg ovaj rad obrauje, projektant se odluio za
normu koju propisuje amerika nacionalna agencija za zatitu od poara (NFPA).
Sve mjere zatite od poara koje su sadrane u pravilniku NFPA13 norme temelje se na
jednom (istovremenom) izvoru poara. Pravilnik takoer navodi da projekt svake
graevine ili konstrukcije namijenjene koritenju od strane ljudi mora biti takav da
pouzdanost zatite osoba ne zavisi iskljuivo od bilo koje pojedinane mjere. Drugaije
mjere koje osiguravaju jednak ili vei stupanj sigurnosti nego to je onaj koji se nudi
striktnim pridravanjem odredbi ovog su doputene.
Normom NFPA13 u pravilu veliine poarnih sektora nisu ograniene. No postoje

zahtjevi za odvajanjem razliitih namjena. Najee se trai odvajanje razliitih
namjena konstrukcijom otpornosti 120 minuta, dok je uz izvedbu sprinkler sustava
dovoljna otpornost od 60 minuta.
Norma definira klase poarnih opasnosti u trgovakim centrima prema namjeni prostora
na koje se projektira sprinkler sustav:
a) prodajni prostor
b) skladini prostor
c) garani prostor.
Za prodajni prostor odreena je srednja poarna opasnost OH2. Skladini prostor

definiran je Class III skladinom poarnom opasnou. Dok garani prostor spada u
srednju poarnu opasnost OH1.
Iz navedenih klasa poarnih opasnosti proizlazi tablica 12.
87
Tablica 12. Usporedba vrijednosti definiranih poarnom opasnosti
Prodajni
Parametar Skladini prostor Garani prostor
prostor
Klasa poarne opasnosti OH2 Class III OH1

Povrina djelovanja (m2) 139 139 181
Min. specifino
8,1 8,1 13,1
polijevanje l/mm m2
Povrina pokrivanja
12,1 12,1 12,1
sprinkler mlaznice (m2)
Doputeni razmak izmeu

4,6 4,6 4,6
mlaznica (m)
Tlak na mlaznici (bar) 0,5 0,5 0,5

Potreban protok vode
1350 1350 1330
(l/m2)
Koliina vode za jedno
81 122 80
gaenje (m3)
Razlozi iz kojih se projektant odluio za navedenu normu su slijedei:
- vea dozvoljena visina skladitenja u namjenskim prostorima u odnosu

na druge norme,
- manji akumulacijski spremnik i manja snaga sprinkler pumpe za istu

visinu skladinog prostora,
- iako je VdS norma povoljnija u pogledu projektiranje garaa (zahtjeva

gotovo dvostruko manju koliinu vode), sprinkler sustav se definira
prema najnepovoljnijem dijelu hidraulikog prorauna (skladite),
- financijski povoljniji sustav zatite od poara uz osigurane iste mjere

zatite od poara u odnosu na druge norme.
88
8. ZAKLJUAK
Princip rada sprinkler sustava potjee iz 15. stoljea, a dizajn mlaznice sa staklenom
ampulom od kraja 19. stoljea. Od tada pa do danas, sprinkler sustav je nebrojeno puta
dokazao opravdanu potrebu za takvim nainom zatite ivota i imovine. Budui da je
industrijski napredak sveprisutan, postoji zahtjev za stalnim razvojem sprinkler
sustava. Sprinkler sustav namijenjen je prvenstveno lokalizaciji poara i princip sustava
ostao je jednak principu kojeg je Frederick Grinnell patentirao prije vie od 120 godina.
Na slici 42. nalazi se algoritam rada sprinkler sustava.
Slika 42. Predodba algoritma rada sustava
89
Zbog sve zahtjevnijih okruenja, koja su predmet zatite od poara, razvoj sprinkler
sustava se kree u smjeru razvoja sustava koji istovremeno lokalizira i gasi poar.
Sustavi s mlaznicama, koji imaju namjenu gaenja poara, najee su instalirani u
visokoregalnim skladitima.
Slika 43. prikazuje navedenu mlaznicu.
Slika 43. Predodba ESFR mlaznice za gaenje u skladitima
Za budua unapreenja sprinkler sustava, za prostore koji nisu samo skladita, poeljno
je da se osim trenutne funkcije lokaliziranja poara do dolaska vatrogasaca, razvoj
usmjeri na aktivno gaenje nastalog poara. To bi bilo mogue izvesti ugradnjom
dodatnog bimetalnog dijela, koji bi pod utjecajem temperature prilagodio usmjeravanje
mlaznice prema izvoru samog poara.
Polje na kojem se sprinkler sustav moe unaprijediti je vrijeme reakcije. Zbog

osiguranja od neeljenih lanih aktivacija mlaznica (temperatura pucanja ampula
priblino 20 0 C via od najvie predviene temperature okoline) reakcija sustava je sa
zakanjenjem. Ono je bitan faktor u sprjeavanju irenja poara i gaenju. Bru reakciju
sustava mogue je unaprijediti interakcijom sa sustavom za dojavu poara. Ukoliko bi
detektori dima i/ili temperature putem releja imali mogunost aktivacije mlaznice
(izbijanje ampule), tada bi se vrijeme od nastanka poara do aktivacije mlaznice znatno
skratilo. U tom sluaju zahtjev bi bio aktivacija dva susjedna javljaa poara.
90
Ako u budunosti doe do razvoja materijala koji se pod utjecajem temperature iz pjene
ili praha transformira u kruti prekriva koji onemoguuje dotok zraka (ujedno i kisika).
Tada voda, kao sredstvo gaenja, vie ne bi bila potrebna. Na slici 44. je skica navedene
ideje.
Slika 44. Predodba idejnog rjeenja poboljanog sustava (rekcija sustava lijevo;
djelovanje sustava desno)
Razvoj software-skog grafikog suelja za upravljanje, nadgledanje stanja, te simulaciju

aktivacije sprinkler sustava, uvelike bi doprinio unapreenju odravanja i osiguranja
kvalitete rada sustava.
Sprinkler sustav je financijski opravdana investicija, ali nuan je daljnji razvoj koji ide u
korak s razvojem novih tehnologija, kako bi i u budunosti sluio svrsi zatite ivota i
imovine.
91
LITERATURA
[1] Carevi, M.; Juki, P.; Serti, Z.; imara, B.: Tehniki prirunik za zatitu od
poara, Zagreb, 2002.
[2] Zakon o gradnji (NN 153/2013)
[3] NFPA 101: Life Safety Code
[4] NFPA 13: Standard for the Installation of Sprinkler Systems
[5] VdS CEA 4001en: VdS CEA Guidelines for Sprinkler Systems Planing and
Installation
[6] EN 12845: Fixed firefighting systems - Automatic sprinkler systems - Design,
installation and maintenance
[7] FM Global Property Loss Prevention Data Sheets - Installation guidelines for
automatic sprinklers
[8] Dubravka Bjegovi, Milan Carevi, Marija Jeli Rukavina, Zatita od poara
graevina u Republici Hrvatskoj
[9] Zakon o zatiti od poara, NN, 92/2010
[10] http://www.mup.hr/UserDocsImages/statistika/2011/statistika2012.pdf
[11] Web stranica www.apin.hr
[12] Web stranica www.tyco-fire.com
[13] Web stranica www.viking.com
[14] Web stranica www.minimax.de
[15] Pravilnik o provjeri ispravnosti stabilnih sustava zatite od poara (NN 44/12)
92
PRILOZI
II. CD-R disk
93

Sprinkler Višeetažni PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sprinkler Višeetažni PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VELEUILITE U KARLOVCU

SPECIJALISTIKI STUDIJ STROJARSTVA

STABILNI SUSTAV TIPA SPRINKLER U

MECHANICAL ENGINEERING DEPARTMENT

SPECIALIST GRADUATE PROFESSIONAL STUDY OF

ACTIVE FIRE PROTECTION SPRINKLER

SPECIJALISTIKI STUDIJ STROJARSTVA

STABILNI SUSTAV TIPA SPRINKLER U

Dr. sc. Vladimir Tudi v.pred.

Usmjerenje: Proizvodno strojarstvo Karlovac, 11. srpnja, 2016.

ZADATAK ZAVRNOG RADA

Student: Juraj ivi Matini broj: 0111413012

Koristiti strunu literaturu, tehnike propise, prouiti Zakon, dokumentaciju

Zadatak zadan: Rok predaje rada: Predvieni datum obrane:

Mentor: Predsjednik Ispitnog povjerenstva:

3.4.3. OPSKRBA VODOM SPRINKLER SUSTAVA ...................................... 67

DIN kratica istoimenog instituta koji propisuje standarde

HRN hrvatska norma

VdS propis njemakih osiguravateljskih drutva

NFPA 13 propis SAD-a za projektiranje i izvoenje sprinkler sustava

FM Global smjernice istoimene kompanije

EN 12845- europska norma za projektiranje, izvoenje i odravanje sprinkler sustava

Najee graevine u koje su sistemi bili ugraivani su tvornice. Tako je Henry S.

Slika 1. Predodba shematskog prikaza sustava iz 1874. g.

1.2. DEFINICIJA POARA

Poari prema vrsti gorive tvari:

Na slici 2. prikazana je klasifikacija gorive tvari.

Slika 2. Predodba klasifikacije gorive tvari

Proces nastanka poara je jednostavan. Potrebna je interakcija zapaljive tvari s kisikom

Slika 3. Predodba trokuta vatre

Uspjeno gaenje poara odnosi se na uklanjanje barem jednog elementa iz navedenog

2. UTJECAJ POARA U ZATVORENNOM PROSTORU

Elaborat protupoarne zatite graevine rjeava, provjerava i dokazuje ispravnu

Sustavna zatita od poara graevine podrazumijeva organizacijske, tehnike i druge

- rano otkrivanje poara u graevini

- obavjeivanje korisnika graevine o izbijanju poara

- sprjeavanje irenja poara i dima u graevini te uinkovito gaenje poara u

- sigurno spaavanje ljudi iz poarom ugroene graevine

- sprjeavanje i smanjenje tetnih posljedica poara u graevini.

1. popis propisa, normi te projekata i druge tehnike dokumentacije, literature i

2. prikaz primjenjivih priznatih metoda prorauna i modela za dokazivanje

nazive i verzije primjenjivih metoda i/ili modela,

kratak opis i podruje primjene,

3. spomenika svojstva kulturnog dobra koja se tite s obrazloenjem potrebe

4. zateena i budua svojstva zatite od poara postojee graevine u odnosu na

5. znaajke susjednih graevina koje utjeu na tehniko rjeenje odreivanja

6. znaajke predvidive vatrogasne tehnike i njezine uporabe koje utjeu na

7. znaajke predvidivog naina uporabe graevine, poara koji moe nastati u

tehniko rjeenje ouvanja nosivosti konstrukcije graevine u

tehniko rjeenje izlaznih puteva za spaavanje osoba (broj, znaajke i

tehniko rjeenje sprjeavanja irenja vatre i dima unutar graevine

tehniko rjeenje granica poarnih i dimnih sektora (svojstava

sektora zidovi, vrata, zaklopci, brtve, premazi i drugo) u glavnom

tehniko rjeenje mobilne opreme i stabilnih sustava za gaenje poara

tehniko rjeenje stabilnih sustava za dojavu poara (brojnost, nain

tehniko rjeenje stabilnih sustava za hlaenje u sluaju poara

tehniko rjeenje stabilnih sustava za detekciju zapaljivih plinova i para

odreivanje zona opasnosti od eksplozivnih plinova, para, praina i

tehniko rjeenje protueksplozijski zatienih elektrinih i drugih

tehniko rjeenje provjetravanja i ventilacije prostora koji potencijalno

tehniko rjeenje ventilacije i klimatizacije za odvoenje topline i dima

tehniko rjeenje napajanja sigurnosnih sustava u glavnom projektu

8. Znaajke poara koji moe nastati uslijed predvidivog naina koritenja