Ελ Αρτε δε λα

ςενταϕα

Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Πυβλιχαδο εν ελ 2001

Εστε λιβρο νο ποδρ〈 σερ ρεπροδυχιδο, αρχηιϖαδο εν υν σιστεµα δε αχχεσο χοµπαρτιδο, ο τρανσµιτιδο
εν χυαλθυιερ φορµα ο πορ χυαλθυιερ µεδιο ελεχτρ⌠νιχο, µεχ〈νιχο, δε γραβαχι⌠ν υ οτρο, νι τοταλ νι
παρχιαλµεντε, σιν ελ πρεϖιο περµισο εσχριτο δελ εδιτορ. Τοδοσ λοσ δερεχηοσ ρεσερϖαδοσ.

Χοπψριγητ  2001 βψ Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

 Εδιχιονεσ ςιρτυαλιβρο, 2001
Μανυελ Μυργυα 25 – 8≡Α, 15011 Λα Χορυ〉α (Εσπα〉α)
ωωω.ϖιρτυαλιβρο.χοµ

ΙΣΒΝ: 84−95660−26−1
∆επ⌠σιτο Λεγαλ: C-1822-2001

Μανοφαχτυρεδ ιν Σπαιν − Ρεαλιζαδο εν Εσπα〉α

 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

⊆Ν∆ΙΧΕ

ΧΑΡΤΑ ΑΛ ΛΕΧΤΟΡ ........................................................... 4

ΛΟΣ ΠΡΙΝΧΙΠΙΟΣ ............................................................... 6

ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΦΙΝΑΛΙ∆Α∆ ∆Ε ΛΑΣ ΑΧΧΙΟΝΕΣ .......................... 6

ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΘΥΕΡΕΡ, ΠΟ∆ΕΡ Ψ ΣΑΒΕΡ ............................... 13

ΛΑΣ ΠΕΡΣΟΝΑΣ ............................................................... 19

ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΝΕΧΕΣΙ∆Α∆ ∆Ε ΧΟΝΟΧΕΡ ΛΑ ΧΟΝ∆ΥΧΤΑ ∆Ε

ΛΑΣ ΠΕΡΣΟΝΑΣ ................................................................... 19
ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΠΡΕΣΤΙΓΙΟ Ψ ΛΑ ΡΕΠΥΤΑΧΙΝ.......................... 22
ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΑΜΙΣΤΑ∆, ΛΟΣ ΑΛΙΑ∆ΟΣ Ψ ΛΟΣ Α∆ςΕΡΣΑΡΙΟΣ. 26
ΣΟΒΡΕ ΛΑΣ ςΙΡΤΥ∆ΕΣ Ψ ΛΟΣ ∆ΕΦΕΧΤΟΣ.......................... 32
ΣΟΒΡΕ ΛΑ ∆ΕΧΙΣΙΟΝ .......................................................... 35
ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΧΟΝΤΡΟΛ ∆Ε ΥΝΟ ΜΙΣΜΟ................................ 37

ΕΛ ΤΡΑΤΟ ΧΟΝ ΛΑΣ ΠΕΡΣΟΝΑΣ....................................... 44

ΣΟΒΡΕ ΑΧΤΥΑΡ ΧΟΜΟ ΥΝ ΧΟΡΤΕΣΑΝΟ ........................... 44

ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΤΡΑΤΟ ΧΟΝ ΠΕΡΣΟΝΑΣ ΧΟΝ ΜΑΨΟΡ ΠΟ∆ΕΡ... 49
ΣΟΒΡΕ ΗΑΧΕΡΣΕ ΙΝ∆ΙΣΠΕΝΣΑΒΛΕ .................................... 53
ΣΟΒΡΕ ΛΟΣ ΣΙΛΕΝΧΙΟΣ Ψ ΛΑΣ ΑΥΣΕΝΧΙΑΣ ........................ 55
ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΑΥΣΕΝΧΙΑ ∆Ε ΦΟΡΜΑ...................................... 56
ΣΟΒΡΕ ΛΑΣ ΠΡΟΜΕΣΑΣ Ψ ΛΑΣ ΤΡΑΙΧΙΟΝΕΣ....................... 58
ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΕΝςΙ∆ΙΑ............................................................. 60
ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ, Ι∆ΟΛΟΣ Ψ ΛΙ∆ΕΡΕΣ...................... 61

−2−
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΛΑΣ ΕΣΤΡΑΤΕΓΙΑΣ .......................................................... 63

ΣΟΒΡΕ ςΕΝΧΕΡ ΣΙΝ ΧΟΜΒΑΤΙΡ Ο ΓΑΝΑΡ ΑΝΤΕΣ ∆ΕΛ

ΧΟΜΒΑΤΕ ........................................................................... 63
ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΜΕΝΤΕ ΧΟΜΟ ΑΡΜΑ......................................... 69
ΣΟΒΡΕ ΛΑΣ ΕΣΤΡΑΤΕΓΙΑΣ ΠΑΡΑ ςΕΝΧΕΡ ......................... 76
ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΜΑΝΙΠΥΛΑΧΙΝ ∆Ε ΛΑ ΙΝΦΟΡΜΑΧΙΟΝ.............. 93
ΣΟΒΡΕ ΛΑ ςΙΧΤΟΡΙΑ Ψ ΛΑ ∆ΕΡΡΟΤΑ.................................. 96

−3−
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΧΑΡΤΑ ΑΛ ΛΕΧΤΟΡ

Εν εστοσ τιεµποσ δε ταντα ινφορµαχι⌠ν ψ ταν ποχο

χονοχιµιεντο, σον ποχασ λασ περσονασ θυε λεεν, ψ µενοσ αν λασ
θυε σαβεν λο θυε χονϖιενε λεερ. Πυεστο θυε εστ〈σ λεψενδο εστασ
λνεασ, µε φιγυρο θυε περτενεχεσ α εστε λτιµο γρυπο. Λο θυε α
χοντινυαχι⌠ν ϖασ α ενχοντραρ θυιζ〈σ τε χηοθυε ψ ηαστα τε πυδιερα
εσχανδαλιζαρ. Νο εσ µι ιντενχι⌠ν εσχανδαλιζαρτε, ρεχυρσο φ〈χιλ δε
θυιν τιενε βιεν ποχο θυε δεχιρ. Αλ χοντραριο, πρετενδο θυε εστε
λιβρο τε σεα δε ϖερδαδερα αψυδα ψ λογρε θυε εµπιεχεσ α ενφοχαρ
λοσ ασυντοσ ηυµανοσ δεσδε υνα ϖισι⌠ν λιβρε δε πενσαµιεντοσ
πρεχονχεβιδοσ. Αθυ ϖερ〈σ υνα εξποσιχι⌠ν δε υνα δε λασ χαρασ δε
λα ρεαλιδαδ, πυεσ στα τιενε ταντασ χαρασ χοµο περσονασ λα
περχιβεν. Νοταρ〈σ εν εστασ π〈γινασ ελ αροµα δε µυχηοσ
περσοναϕεσ χλ〈σιχοσ θυε νοσ πρεχεδιερον ασ χοµο ιδεασ ψ
χονχεπτοσ θυε ναδιε διρ〈 θυε πραχτιχα, περο θυε τοδο ελ θυε
οβτιενε χιερτο ξιτο εν συσ εµπρεσασ λλεϖα α χαβο χον λα µαψορ
διλιγενχια ψ απλιχαχι⌠ν. Νο εσ στε υν λιβρο πολτιχαµεντε χορρεχτο
ψ µυχηο δε λο θυε αθυ σε εξπονε χηοχα φρονταλµεντε χον λο θυε
εσ αχεπταβλε ηοψ εν δα. Χυανδο αχαβεσ δε λεερλο, ναδα δε λο θυε
ϖεασ τε παρεχερ〈 ιγυαλ, ναδιε εσχαπαρ〈 α τυ περσπιχαζ ϖισι⌠ν ψ
νινγυνα χονδυχτα τε ρεσυλταρ〈 χηοχαντε. Σ⌠λο χον ηαβερ λογραδο
εσε οβϕετιϖο µε δαρα πορ σατισφεχηο. Σι αδεµ〈σ εµπλεασ εστοσ
χονοχιµιεντοσ εν συπεραρτε ψ λογραρ θυε τυ ϖιδα δισχυρρα δε φορµα
µ〈σ λλεϖαδερα, µι αλεγρα σερ〈 αν µαψορ.

Λα µαψορα δε λασ περσονασ νο συελεν πενσαρ χον λα

χαβεζα, αντεσ λο ηαχεν χον ελ εστ⌠µαγο ο θυιζ〈σ χον λο θυε στε
τιενε µ〈σ αβαϕο. Εστοψ σεγυρο θυε τ νο ερεσ χοµο εσα µαψορα ψ
θυε ψα τε ηασ φορµυλαδο χιερτασ πρεγυντασ σοβρε λα ϖιδα.
Εντονχεσ, σι δυδασ δε τοδο λο θυε ϖεσ ψ τε πρεγυντασ τοδο λο θυε
νο εντιενδεσ, ψα ηασ ηεχηο λα µιταδ δελ χαµινο ψ τε εστ〈σ
ελεϖανδο σοβρε ελ ρεστο δε λασ γεντεσ θυε εστ〈ν ανεστεσιαδασ εν
συ ιγνορανχια. Χυαλθυιερ ασυντο, χοµο λασ µονεδασ, τιενε δοσ
χαρασ. Ελ θυε πιενσεσ ψ αχτεσ ασ τε δαρ〈 υν γραν ποδερ, περο α
χαµβιο τενδρ〈σ εν τι υν δυλχε ϖενενο θυε ινεϖιταβλεµεντε τε
οβλιγαρ〈 α πενσαρ εν ελ πορθυ δε λασ χοσασ.

−4−
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Εστε λιβρο εσ βρεϖε, πυεσ χονϖενδρ〈σ χονµιγο θυε µ〈σ ϖαλε

λο ιντενσο θυε λο εξτενσο. Παρα χοµυνιχαρ ασυντοσ ιµπορταντεσ νο
εσ νεχεσαριο αβυρριρ α ναδιε χον φλοριτυρασ ιννεχεσαριασ ψ εσ
µεϕορ εξπρεσαρσε χλαραµεντε. Ηαψ µυχηοσ λιβροσ σοβρε χ⌠µο
συπεραρσε χοµο περσονα ο χ⌠µο αλχανζαρ ελ ξιτο. Μυχηοσ δε
ελλοσ εστ〈ν µυψ βιεν ψ τε ρεχοµιενδο συ λεχτυρα. Νινγυνο δε ελλοσ
οσα ροζαρ λοσ χονχεπτοσ θυε αθυ ενχοντραρ〈σ. Πιενσα χον τυσ
προπιασ ιδεασ, χον⌠χετε α τι µισµο, χοντρ⌠λατε εν τοδο ψ θυε λα
βυενα συερτε τε αχοµπα〉ε εν τοδο λο θυε εµπρενδασ.

Μοσταρ (Βοσνια Ηερζεγοϖινα), εν µαψο δε 2.001

Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

−5−
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΛΟΣ ΠΡΙΝΧΙΠΙΟΣ
ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΦΙΝΑΛΙ∆Α∆ ∆Ε ΛΑΣ ΑΧΧΙΟΝΕΣ

Θυιεν ηαψα λογραδο χιερτο ξιτο εν συ ϖιδα εϖιταρ〈 χονφεσαρ

τοδοσ λοσ µτοδοσ θυε εµπλε⌠ παρα οβτενερλο. Σι αδεµ〈σ λο
χονσιγυι⌠ τενιενδο θυε χοµπετιρ χον οτροσ αδϖερσαριοσ, ταµποχο
ρεχονοχερ〈 λασ τρετασ ψ ϕυεγο συχιο θυε ινεϖιταβλεµεντε ηαβρ〈
τενιδο θυε υσαρ. ∆ε ηεχηο, εσ προβαβλε θυε χενσυρε α οτροσ θυε
εµπλεαν διχηοσ µτοδοσ. Ελ σερ ηυµανο εσ αγρεσιϖο πορ
νατυραλεζα ψ α λα µενορ οχασι⌠ν σαχα δε συ ενχιερρο αλ φεροζ
δεπρεδαδορ θυε τοδοσ αλβεργαµοσ εν νυεστρο σενο. Ηαψ υνασ
χλαρασ ρεγλασ δε χονδυχτα χιϖιλιζαδα, περο νο πορ ελλο ηα
δεσαπαρεχιδο λα ϖιολενχια εν ελ τρατο, σιµπλεµεντε σε ηα ϖυελτο
µ〈σ συτιλ, ψ νο πορ ελλο µενοσ πελιγροσα. Σε γυαρδαν λασ φορµασ,
περο εν ελ φονδο σιγυεν εξιστιενδο λοσ µισµοσ διλεµασ: χοµερ ο
σερ χοµιδο; λυχηαρ ο ηυιρ, αταχαρ ο δεφενδερσε. Πορ λο ταντο,
παρα σοβρεϖιϖιρ ψ αν µεδραρ εν εστασ χιρχυνστανχιασ, χονϖιενε
γυαρδαρ λασ φορµασ ψ εντενδερ ελ φονδο. Μυχηοσ ιδεαλιστασ
ρεπλιχαρ〈ν θυε ελ σερ ηυµανο εσ βυενο πορ νατυραλεζα. Εστοψ
δε αχυερδο χον ελλοσ, ελ σερ ηυµανο εσ χαπαζ δε ρεαλιζαρ λοσ
αχτοσ µ〈σ γενεροσοσ ψ ηεροιχοσ, περο ταµβιν δε λοσ µ〈σ ϖιλεσ ψ
δεσπρεχιαβλεσ. Σοµοσ ασ, ψ νεγαρλο εσ εχηαρσε αρενα εν λοσ
οϕοσ. Εν λασ ρελαχιονεσ ηυµανασ εσ ινεϖιταβλε ελ χονφλιχτο, σ⌠λο
µε ατενγο α λα οβσερϖαχι⌠ν δε λοσ ηεχηοσ. Ταλ ϖεζ ελ φυτυρο σεα
δε οτρα φορµα µ〈σ χιϖιλιζαδα, περο εν ελ πρεσεντε, ασ σε
µανεϕαν λασ ρελαχιονεσ εντρε λασ περσονασ. Χοµο τ ϖιϖεσ εν ελ
πρεσεντε, απλχατε α λα ρεαλιδαδ ψ πρεπ〈ρατε παρα σολυχιοναρ πορ
χυαλθυιερ µεδιο τοδο χονφλιχτο, λυχηα, χοµβατε ο ριϖαλιδαδ. Ηαψ
θυιεν διχε θυε λοσ µεδιοσ θυε σε εµπλεαν σον ταν ιµπορταντεσ
χοµο ελ φιν περσεγυιδο. Εσ χιερτο, περο σι νο τιενεσ οπχι⌠ν, νο τε
ιµπορτε υσαρ χυαλθυιερ µεδιο α τυ αλχανχε. Πορθυε χοµο λο
ιµπορταντε εσ γαναρ, λοσ θυε διγαν λο χοντραριο εσ θυε νο συελεν
ηαχερλο ψ ασ σε χονσυελαν, ο σον εξπερτοσ µανιπυλαδορεσ θυε
διχεν υνα χοσα ψ ηαχεν οτρα. Ελ συδορ δελ χαµπε⌠ν ηυελε α
περφυµε ψ µυχηοσ χορρεν α σεχ〈ρσελο; ελ δελ δερροταδο, εσ
σιµπλεµεντε συδορ ψ εστριλ φατιγα. Ψ χοµο εν εστα ϖιδα τοδοσ
νοσ γαναµοσ ελ παν χον συδορ, ηαρ〈σ θυε ελ τυψο χαµβιε δε
αροµα.

−6−
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Χυαλθυιερ περσονα εν συ σανο ϕυιχιο τιενδε α βυσχαρ ελ πλαχερ

ψ α ηυιρ δελ δολορ. Λα φελιχιδαδ εσ υνα φορµα δε πλαχερ ψ λα
ινφελιχιδαδ υνα χλαρα µυεστρα δελ δολορ. Υνα δε λασ χονδιχιονεσ
παρα αλχανζαρ λα φελιχιδαδ εσ τενερ ξιτο εν λασ εµπρεσασ θυε νοσ
προπονγαµοσ. Νο εσ λα νιχα χονδιχι⌠ν, περο εσ υν γραν
χοµπονεντε δε εστε εσταδο µενταλ θυε δενοµιναµοσ φελιχιδαδ.
Λα φελιχιδαδ σ⌠λο εσ δυραδερα σι λα οβτιενεσ σιρϖινδοτε δε λασ
διφιχυλταδεσ ψ δε λασ φαχιλιδαδεσ χοµο µεδιοσ δε χρεχιµιεντο
περσοναλ. Ελ ξιτο δεπενδε δε θυ φινεσ πρετενδασ, δε λασ
αχχιονεσ θυε ρεαλιχεσ εν εσα διρεχχι⌠ν ψ δελ ρεσυλταδο δε στασ.
Ελ θυε νο σαβε ηαχια δονδε ϖα, πυεδε αχαβαρ εν χυαλθυιερ σιτιο.
Πορ λο ταντο, δεβεσ χονοχερ ελ φιν αλ θυε ενχαµινασ τυσ
αχχιονεσ. ∆ε λα µισµα µανερα θυε απυντασ υν αρχο αντεσ δε
λανζαρ λα φλεχηα, σιεµπρε θυε εµπιεχεσ υνα αχτιϖιδαδ δεβεσ
τενερ χλαρο ελ οβϕετιϖο φιναλ. Ασ µισµο, αντεσ δε ελεγιρ ελ φιν τυσ
αχχιονεσ εσ νεχεσαριο χονσιδεραρ σι τρασ ηαβερ αλχανζαδο τυσ
προπ⌠σιτοσ θυεδαρ〈σ εν µεϕορ σιτυαχι⌠ν θυε αντεσ δε ινιχιαρλα,
σι ελ µαντενιµιεντο δελ οβϕετιϖο χονσεγυιδο µερεχε λα πενα συ
χονσεχυχι⌠ν ψ σι λοσ µεδιοσ εµπλεαδοσ σον ρενταβλεσ ρεσπεχτο α
λοσ βενεφιχιοσ θυε λα νυεϖα σιτυαχι⌠ν τε ϖα α ρεπορταρ.

Υνα ϖεζ αλχανζαδο ελ ξιτο ταµβιν χονϖιενε σαβερ δετενερσε

ψ χονφορµαρσε χον λοσ ρεσυλταδοσ οβτενιδοσ, πυεσ τοδασ λασ
χοσασ, υνα ϖεζ λλεϖαδασ α συ εξτρεµο χοµιενζαν α χονϖερτιρσε
εν συ χοντραριο ο εµπιεζαν α δεγενεραρ ψ δεστρυιρσε. Υνα ϖεζ
θυε ελ δα ηα λλεγαδο α συ µεδιο δα εστ〈 εν συ πλενιτυδ, α παρτιρ
δε αη εµπεζαρ〈 α δεχαερ ψ µ〈σ ταρδε σε χονϖερτιρ〈 εν συ
χοντραριο, λα νοχηε. Ηαψ θυε σαβερ χυανδο ρεχογερ λοσ φρυτοσ, νι
δεµασιαδο ϖερδεσ νι ταν µαδυροσ θυε εµπιεζαν α πυδριρσε.
Σαβρ〈σ ρετιραρτε χυανδο εστσ γανανδο. Εσ λο θυε ηαχεν λοσ
ϕυγαδορεσ προφεσιοναλεσ. Ταν ιµπορταντε εσ υνα βυενα ρετιραδα
χοµο υν βυεν αταθυε. Πονδρ〈σ α σαλϖο τυσ ξιτοσ χυανδο τενγασ
βασταντεσ, ινχλυσο σι σον µυχηοσ. Υν ξιτο χοντινυαδο σερ〈
σιεµπρε σοσπεχηοσο; εσ µ〈σ σεγυρα λα βυενα φορτυνα αλτερνα. Λα
φορτυνα σε χανσα δε λλεϖαρ α υνο α χυεστασ δυραντε µυχηο
τιεµπο.

Χυαλθυιερ οβϕετιϖο ελεγιδο δεβε σερ ρεαλιζαβλε. Πορ µυψ βιεν

θυε απυντεσ υν αρχο, σι λα διανα εστ〈 α µαψορ διστανχια δελ
αλχανχε δε λα φλεχηα, νυνχα λο αλχανζαρ〈σ. Τοδο οβϕετιϖο δεβε σερ

−7−
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

φ〈χιλµεντε δεφινιβλε, τιενε θυε σερ χλαρο ψ χονχρετο. Πυεστο θυε

υν οβϕετιϖο ϖαγο ψ διφυσο πυεδε σερ ιντερπρεταδο δε µυχηασ
φορµασ, συσ ρεσυλταδοσ ταµβιν λο σερ〈ν ψ νυνχα σαβρ〈σ σι λο
ηασ ρεαλιζαδο. Παρα λλεγαρ α λα µετα φιναλ ηαψ θυε φιϕαρ πασοσ
ιντερµεδιοσ, εταπασ θυε σερ〈ν αν µ〈σ χλαρασ ψ δεφινιδασ θυε ελ
οβϕετιϖο φιναλ. Σι τε ενχυεντρασ εν υν χαλλεϕ⌠ν σιν σαλιδα, ηασ δε
εξαµιναρ τυσ ιντενχιονεσ οριγιναλεσ; σι ψα ηασ τριυνφαδο ηασ δε
µεδιταρ ηαχια δ⌠νδε τε διριγεσ.

Σαβρ〈σ θυ θυιερεσ ηαχερ χον τυ ϖιδα. Υνα ϖεζ ελεγιδασ υνασ
µετασ ραζοναβλεσ, τιενεσ θυε δισχυρριρ λα φορµα δε αλχανζαρλασ.
Σι νο οβρασ δε εστα µανερα, ελ δεστινο υ οτρασ περσονασ τε
µανεϕαραν α συ αντοϕο. Χονϖιενε διστινγυιρ θυ ιδεασ σοβρε λα
ϖιδα σον τυψασ ψ χυ〈λεσ σον ιµπυεστασ; πυεσ χρεψενδο αλχανζαρ
υν οβϕετιϖο προπιο, σ⌠λο λλεγαρ〈σ αλ θυε οτρα περσονα τε ηα ηεχηο
ιρ. Εν εσο χονσιστε λα λιβερταδ, εν δισχερνιρ εν τυ µεντε θυ
ιδεασ σον τυψασ ψ χυ〈λεσ αϕενασ οβρανδο εν χονσεχυενχια.
Σεγυρο θυε χονοχεσ α θυιν σιν τενερ ϖοχαχι⌠ν, συ φαµιλια λε
πρεσιον⌠ παρα λιχενχιαρσε εν µεδιχινα πορθυε συ παδρε, συ
αβυελο, ετχ. λο φυερον. Αηορα εσ υν δοχτορ ινφελιζ ψ δεσγραχιαδο
θυε νο δισφρυτα δε συ τραβαϕο. Μυχηοσ πενσαµιεντοσ σοβρε λασ
χοσασ θυε χρεεσ θυε σον τυψοσ, εν ρεαλιδαδ σον ιµπυεστοσ πορ
τυσ παδρεσ, τυσ εδυχαδορεσ, νυεστρα σοχιεδαδ, τραδιχι⌠ν, ρελιγι⌠ν
ο µοραλ ιµπεραντε. Νο δεϕεσ θυε λο θυε λα σοχιεδαδ λλαµα µοραλ
τε ιµπιδα ηαχερ λο θυε εστ〈 βιεν, πορθυε λα µοραλ εσ χαµβιαντε
ψ λο θυε αψερ ερα χορρεχτο, ηοψ εσ δυδοσο ψ µα〉ανα
εσχανδαλοσο. Νο δεϕεσ θυε ιδεασ αϕενασ εντυρβιεν τυ µεντε.
∆ιστινγυε µοραλ ψ τιχα. Λα µοραλ τρατα δε λο θυε αηορα σε
αχεπτα χοµο βυενο, ψ εσ ϖαριαβλε. Λα τιχα σ⌠λο τρατα δε λο θυε
σιεµπρε εσταρ〈 βιεν. Ολϖιδα λα µοραλ ψ πραχτιχα λα τιχα. Αυνθυε
γενεραλµεντε εστοσ δοσ χονχεπτοσ σε πρεσενταν µεζχλαδοσ,
οβραρ〈σ δε φορµα τιχα χον απαριενχια δε µοραλ. Χοµο λα µοραλ
εσ µυταβλε, λα εµπλεαρ〈σ χυανδο χονϖενγα ψ σιεµπρε γυαρδαρ〈σ
λασ φορµασ ψ λα απαριενχια. Χοµο λα τιχα εσ ινµυταβλε, λα
οβσερϖαρ〈σ σιεµπρε, ψα θυε σι τε δεσϖασ δε ελλα, γενεραρ〈σ
χονσεχυενχιασ ινδεσεαβλεσ. Υνα ϖεζ τενγασ χλαρο θυ εστ〈 βιεν ψ
θυ εστ〈 µαλ, θυε τενγασ υν χ⌠διγο τιχο ϖερδαδεραµεντε τυψο,
ναδα τε σερ〈 ιναλχανζαβλε. Πορ συπυεστο, παρα αλχανζαρ χιερτοσ
οβϕετιϖοσ σερ〈 ινελυδιβλε ελ ιµπονερ α οτρασ περσονασ τυσ ιδεασ ψ
αχχιονεσ. Χονϖιενε σαβερ χ⌠µο ηαχερλο υσανδο λα µνιµα

−8−
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

φυερζα, σιµπλεµεντε περσυαδιενδο ο σεδυχιενδο. Υσαρ λα φυερζα

εσ προπιο δε λασ βεστιασ, υσαρ λα ιντελιγενχια εσ υνα χυαλιδαδ
ηυµανα. Ηαψ θυε ηαχερ θυε λασ ιδεασ δε λοσ δεµ〈σ τιενδαν α
χοινχιδιρ χον λασ προπιασ ψ θυε λασ αχχιονεσ δε λοσ δεµ〈σ σεαν
λασ θυε υνο πρετενδε. Εστο εσ υν αρτε θυε δεβεσ εστυδιαρ ψ
πραχτιχαρ.

Σι τιενεσ φε εν αλγν προψεχτο, απροϖεχηα εσα φε, ψα θυε εστε

σεντιµιεντο τιενε µυχηα φυερζα ψ εσ χιερτο θυε µυεϖε
µοντα〉ασ. Απρενδε α εσχυχηαρ εν τι µισµο εσα ϖοζ χασι
ιναυδιβλε ε ινφαλιβλε θυε α τοδοσ νοσ αχονσεϕα σιεµπρε. Χυλτιϖα
τυ ινστιντο ψ χοντρ〈σταλο χον λα ραζ⌠ν. Ηαψ οχασιονεσ, εν λασ θυε
σε πιερδε ποχο ψ σε πυεδε γαναρ µυχηο, θυε ηαψ θυε σεγυιρ ελ
ινστιντο ψ λανζαρσε αλ εστανθυε σιν χοµπροβαρ σι ηαψ αγυα. Σι
ηασ δε τενερ φε, τενλα εν τι µισµο ψ νο εν χυαλθυιερ χρεενχια ο
ρελιγι⌠ν θυε οτροσ τε ηαν ιµπυεστο παρα χοντρολαρτε µεϕορ. ∆ε
τοδασ µανερασ, σι εσα φε εν υνα ρελιγι⌠ν ο εν υν ιδεαλ τε ηαχε
δισχυρριρ µ〈σ σεγυρο πορ λα εµπιναδα σενδα δε λα ϖιδα, πυεδεσ
µαντενερ διχηασ χρεενχιασ. Περο σι ηασ δε ρεζαρ, αδεµ〈σ δε
ρεζαρ α τυ φε, ρεζα παρα τι µισµο ψ α τι µισµο: οβρα µιλαγροσ.

Εν οχασιονεσ τενδρ〈σ θυε χεδερ εν τυσ αχχιονεσ ψ

χονϖιχχιονεσ. Χαδα ϖεζ θυε λο ηαγασ, τενδρ〈σ πρεσεντε θυε
χεδεσ υν πιε παρα γαναρ υν πασο. Νινγυνα ρετιραδα δεβε
ηαχερσε σιν λα ιδεα δε υν µαψορ ψ ποστεριορ προγρεσο. Νυνχα ηαψ
θυε αχτυαρ δε φορµα τοταλµεντε εξτρα〉α α λασ τραδιχιονεσ ψ
χοστυµβρεσ δε λα σοχιεδαδ εν δονδε ϖιϖεσ. Μυχηοσ σιγλοσ
δεσπυσ δε αβανδοναρ λασ χαϖερνασ, ϖιϖιµοσ εν υνα τριβυ: α λασ
περσονασ λεσ ινχοµοδα ελ θυε σε ατρεϖε α αχτυαρ δε φορµα αϕενα
α λοσ ριτοσ τριβαλεσ. Λασ χοστυµβρεσ δαν σεγυριδαδ ψ χοµοδιδαδ,
ψ αθυελ θυε σε ατρεϖε α τρανσγρεδιρλασ ατεντα χοντρα συ πλ〈χιδα
εσταβιλιδαδ. Λοσ ηοµβρεσ ϖιϖεν τρανθυιλοσ σι σε λεσ µαντιενε εν
λασ ϖιεϕασ φορµασ δε ϖιδα, νυνχα χρεεν εν λο νυεϖο ηαστα θυε
αδθυιερεν υνα φιρµε εξπεριενχια δε ελλο. Λα νατυραλεζα δε λα
γεντε εσ µυψ ποχο χονσταντε πορθυε ρεσυλτα φ〈χιλ χονϖενχερλεσ
δε υνα χοσα, περο εσ διφχιλ µαντενερλοσ χονϖενχιδοσ. Τοδο ελ
µυνδο τεµε λοσ χαµβιοσ, τ δεβεσ χρεαρλοσ ψ ϖιϖιρ εν ελλοσ. Λα
ϖιδα εσ χοντινυο χαµβιο, λο θυε νο χαµβια εστ〈 µυερτο. ∆εβεσ
ελεγιρ ελ ριτµο δε λα ϖιδα ψ δελ χαµβιο. Χυανδο οβρεσ ασ, γυαρδα
λασ φορµασ, απαρεντα θυε τοδο µαρχηα δε αχυερδο α λο θυε

−9−
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

σιεµπρε ηα σιδο; σ⌠λο τυ χονοχεσ ελ λτιµο φιν α δονδε σε διριγεν

τυσ αχτοσ. Ηαψ θυιεν διχε ψ οβρα δε µανερα δε “χαµβιαρ τοδο
παρα θυε ναδα χαµβιε”; τυ οβραρ〈σ χαµβιανδο τοδο σιν θυε
παρεζχα θυε ναδα χαµβια.

Υν πενσαµιεντο θυε νο λογρε ρεαλιζαρσε εν συ πλενιτυδ εστ〈

ιναχαβαδο. Εστε φεν⌠µενο γενερα εµοχιονεσ. Λασ εµοχιονεσ
εστορβαν α λα αχχι⌠ν. Χυανδο ρεαλιχεσ αλγο, νο δεϕεσ θυε λασ
εµοχιονεσ ινφλυψαν. Υνα ϖεζ αχαβαδα λα αχχι⌠ν, δεβεσ δεϕαρ
συργιρ λασ εµοχιονεσ. Εστασ σον ινεϖιταβλεσ, σον παρτε
φυνδαµενταλ δελ σερ ηυµανο. Ηαψ θυε χοντρολαρλασ δε δοσ
µανερασ: χυανδο αχτεσ ψ χυανδο συρϕαν. Σι εστ〈σ ινµερσο εν
λα αχχι⌠ν, δεβεσ ανυλαρ λασ εµοχιονεσ ο πορ λο µενοσ ρεδυχιδασ
α υν νιϖελ εν ελ θυε νο περϕυδιθυε λο θυε ηαγασ. Εσ ιµποσιβλε
χοντενερ λασ εµοχιονεσ σιν θυε συρϕαν αλ εξτεριορ. Σι ασ λο
ηιχιερασ, αλ ιγυαλ θυε ελ αγυα θυε λλενα υν εµβαλσε, εν αλγν
µοµεντο ροµπεραν ελ µυρο θυε λασ χοντιενε ψ σαλδραν
δεσβορδαδασ, εν µασα ψ σιν χοντρολ. ∆εβεσ ϖαχιαρ ελ αγυα
αχυµυλαδα ποχο α ποχο, σιενδο τ ελ θυε δεσπαχιο ψ βαϕο τυ
χοντρολ λα λιβερασ. Απρενδε α χονσιδεραρ θυε λοσ πενσαµιεντοσ ψ
λασ εµοχιονεσ σον χοσασ, ψ τρ〈ταλοσ χοµο ταλεσ. Τ ερεσ µ〈σ θυε
λασ ιδεασ ψ λασ εµοχιονεσ, ερεσ ελ θυε λασ χοντρολα. Χυανδο
νινγυνα εµοχι⌠ν τε αλτερα, χυανδο νι ελ αµορ, νι ελ οδιο, νι ελ
τεµορ, νι λα πασι⌠ν, νι λα ιρα, νι λα φελιχιδαδ λογρα πενετραρ εν τι,
εντονχεσ ελ πενσαµιεντο δισχυρρε χον χλαριδαδ ψ εστ〈σ χεντραδο.
Χυανδο απαρεχεν λασ εµοχιονεσ, περο εστ〈σ χερχα δελ εσταδο
αντεριορ, τε ενχυεντρασ εν αρµονα ψ λασ εµοχιονεσ νο συελεν
σερ υν εστορβο παρα τυσ αχχιονεσ. Εσ ιµπορταντε µεδιταρ ψ
εντενδερ τοδο εστε προχεσο.

Νατυραλµεντε, ηαψ θυε σαβερ χοµο µανεϕαρ λοσ

πενσαµιεντοσ ψ εµοχιονεσ δε λοσ δεµ〈σ, ασ χοµο εϖιταρ θυε
αλγυιεν λο ηαγα χον λοσ τυψοσ. Εν τοδα ρελαχι⌠ν ηυµανα εσ
ινεϖιταβλε θυε εστε φεν⌠µενο οχυρρα, δεβεσ τενερλο εν χυεντα ψ
απροϖεχηαρ εστα χιρχυνστανχια. Χυιδα ψ ϖιγιλα τυσ πενσαµιεντοσ
ψ τυσ εµοχιονεσ. Τυ µεντε εσ σ⌠λο υν ινστρυµεντο, ψ α λα ϖεζ εσ
υνα ηερραµιεντα µυψ φινα ψ δελιχαδα; εσ τυ µεϕορ αρµα, δεβεσ
τενερλα χονσταντεµεντε αφιλαδα ψ πρεστα α συ υσο. Λα µεντε
πυεδε σερ τυ µεϕορ αλιαδα ο τυ µ〈σ ενχοναδο ενεµιγο; τ ελιγεσ.

− 10 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Γαναρ ο περδερ σον λα µισµα χοσα, εσ ηυµανο εντενδερ θυε

σε πρεφιερε λα γανανχια α λα πρδιδα. Εν λα γανανχια χοντραστασ
θυε τυσ χαπαχιδαδεσ ψ χονοχιµιεντοσ σον αδεχυαδοσ ψ νο σ⌠λο
ϖ〈λιδοσ εν ελ ρεινο δε λα τεορα. Εν λα πρδιδα απρενδεσ θυ ηασ
ηεχηο µαλ, χυ〈λεσ σον τυσ ερρορεσ ψ χ⌠µο δεβεσ χορρεγιρλοσ. Εν
λοσ δοσ χασοσ απρενδεσ ψ εν λοσ δοσ χασοσ ινφλυψε λα συερτε,
βυενα ο µαλα. Νο χονφυνδασ λα βυενα συερτε χον χρεερ σερ µυψ
η〈βιλ, νι λα µαλα συερτε χον πενσαρ θυε ερεσ ινχοµπετεντε. Ελ
πριµερ χασο τε τραερ〈 υνα χονφιανζα ινφυνδαδα θυε τε αχαρρεαρ〈
δεσαστρεσ φυτυροσ ψ ελ σεγυνδο τε πυεδε ηαχερ πενσαρ θυε νο
ερεσ χαπαζ δε αχοµετερ χυαλθυιερ εµπρεσα ραζοναβλεµεντε
ρεαλιζαβλε, ιµπιδιενδο εν ελ φυτυρο λα περφεχτα εϕεχυχι⌠ν δε
χυαλθυιερ αχχι⌠ν. Λα βυενα συερτε τιενε συσ ρεγλασ; νο τοδο σον
χασυαλιδαδεσ παρα λα περσονα ιντελιγεντε; ελ εσφυερζο τε πυεδε
αψυδαρ παρα οβτενερ λα βυενα συερτε. Σι βιεν λο πιενσασ, νο ηαψ
οτρο χαµινο σινο ελ δε λα ιντελιγενχια ψ λα πρυδενχια, πορθυε νο
ηαψ µ〈σ βυενα νι µαλα συερτε θυε λα πρυδενχια ο λα
ιµπρυδενχια. Ταντεα τυ συερτε παρα αχτυαρ. Εσ υν γραν αρτε
σαβερ διριγιρ λα συερτε, εσπερ〈νδολα υ οβτενινδολα. Περο συ
χοµπορταµιεντο εσ ταν αν⌠µαλο θυε νυνχα ποδρ〈σ εντενδερλα
δελ τοδο. Σι λα ενχυεντρασ φαϖοραβλε, προσιγυε χον ατρεϖιµιεντο,
πυεσ λα συερτε συελε απασιοναρσε πορ λοσ αυδαχεσ. Λα σαβιδυρα
ψ λα πρυδενχια δε ναδα σιρϖεν σι νο σε πρεσεντα υνα οχασι⌠ν
προπιχια; λοσ βυενοσ αραδοσ ναδα πυεδεν πορ σ σολοσ σι νο σε
πρεσεντα υνα εσταχι⌠ν φαϖοραβλε. ∆ε λο θυε ελ δεστινο ψ λα
βυενα ο µαλα συερτε τε δεπαρε, χασι σιεµπρε ποδρ〈σ σαλιρ αιροσο.
Τ⌠µαλο χοµο υνα πρυεβα δε λα θυε σαχαρ〈σ ενσε〉ανζασ. Λασ
δεσγραχιασ ο ϖεντυρασ σ⌠λο λλεγαν χυανδο λασ ηεµοσ βυσχαδο
χον νυεστροσ αχτοσ ψ σ⌠λο υνο µισµο πυεδε ενµενδαρλασ.
Χυανδο ελ δεστινο νοσ ενϖα χαλαµιδαδεσ, ποδεµοσ συπεραρλασ;
χυανδο λασ ηεµοσ βυσχαδο νοσοτροσ µισµοσ, συχυµβιρεµοσ
αντε ελλασ. Αθυελ θυε εστ〈 σιεµπρε εµβριαγαδο, πορ δρογασ ο
πορ ελ τριυνφο, εστ〈 χεγαδο ψ εσ λ µισµο ελ θυε χρεα εστα
σιτυαχι⌠ν. ∆ε λ δεπενδε ελ εϖιταρ ψ συπεραρ εστε εσταδο µενταλ.
Λα µυερτε δε υν σερ θυεριδο λα µανδα ελ δεστινο, ψ αλ σερ συ
οριγεν αϕενο αλ θυε συφρε λα πρδιδα, σε συελε ποδερ συπεραρ. Πορ
λο ταντο, σερ〈σ µυψ χυιδαδοσο χον λασ σιτυαχιονεσ θυε χρεεσ,
πυεσ σερ〈σ εσχλαϖο δε ελλασ. Πορθυε λογραρ δοµιναρ εστασ
σιτυαχιονεσ εσ τενερ ποδερ.

− 11 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

Πυεδεσ εντενδερ ελ ποδερ δε ϖαριασ µανερασ. Ηαχια φυερα δε

τι ψ ενφοχαδο α λοσ δεµ〈σ εσ λα χαπαχιδαδ δε θυε οτρασ
ϖολυνταδεσ σε σοµεταν α λα τυψα. Εν εστε χασο, ελ µ〈ξιµο ποδερ
λο τιενε θυιεν τοδο λο ιµπονε σιν ιµπονερ ναδα. Εσ σαβιο θυιεν
ϖενχε σιν λυχηα. Οτρα χαρα δελ ποδερ εσ λα απτιτυδ δε λογραρ
χονϖερτιρ τοδασ τυσ ιδεασ εν ηεχηοσ. Ταµβιν σε πυεδε εντενδερ
χοµο υν δοµινιο σοβρε υνο µισµο, πυεσ ελ θυε σε δοµινα α σ
µισµο νο ηαψ ναδα θυε νο πυεδα ηαχερ. Εσε εσ ελ ϖερδαδερο
ποδερ εν εσταδο πυρο. Νορµαλµεντε απαρεχερ〈ν λασ δοσ φορµασ
δε ποδερ, ψ χασι σιεµπρε ινχοµπλετασ, ψα θυε εσ εξτρα〉ο θυε σε
χονσιγα εϕερχερ εν συ τοταλιδαδ.

− 12 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΘΥΕΡΕΡ, ΠΟ∆ΕΡ Ψ ΣΑΒΕΡ

Παρα λογραρ χονχλυιρ χον ξιτο χυαλθυιερ ασυντο, ηαψ θυε

θυερερ λογραρλο χον ιντενσα φυερζα, ηαψ θυε σαβερ χ⌠µο ηαχερλο
ψ ηαψ θυε ποδερ ηαχερλο, τενερ λιβερταδ παρα ποδερ αχτυαρ.
Θυερερ, σαβερ ψ ποδερ. Σι φαλλα χυαλθυιερα δε εστασ χονδιχιονεσ,
εστ〈σ ασεγυρανδο ελ φραχασο ψ τ νο θυιερεσ θυε εσο οχυρρα.
Θυερερ εσ τενερ λα φιρµε ϖολυνταδ δε λογραρ ελ οβϕετιϖο
προπυεστο. Ιµπλιχα φε εν υνο µισµο, χονϖενχιµιεντο δε θυε εσ
ποσιβλε, δεσεαβλε ψ ρεαλιζαβλε λα εµπρεσα προπυεστα. Μ〈σ ηαχε ελ
θυε θυιερε θυε ελ θυε πυεδε. Σαβερ εσ αδθυιριρ ο χονοχερ χ⌠µο
υσαρ λοσ χονοχιµιεντοσ θυε τενεµοσ παρα χονδυχιρ νυεστρασ
αχτιϖιδαδεσ ηαχια δονδε νοσ ιντερεσε. ∆εβεσ σιεµπρε
πρεοχυπαρτε εν τενερ χονοχιµιεντοσ σοβρε τοδασ λασ αχτιϖιδαδεσ
θυε ρεαλιχεσ. Ναδιε ιντεντα δοµαρ υνα φιερα σιν σαβερ χ⌠µο σε
ηαχε, τε δεστροζαρα. Ποδερ ηαχερ αλγο θυιερε δεχιρ θυε νινγυνα
χιρχυνστανχια ο ϖολυνταδ αϕενα εστορβαρ〈 τυσ αχχιονεσ. Σιεµπρε
δεβεσ χονσερϖαρ λα χαπαχιδαδ δε ποδερ ηαχερ λο θυε τε προπονεσ
ψ σι εστ〈σ ενφρενταδο α αλγυιεν, νεγαρλε ο ιντερφεριρλε εστα
νεχεσιδαδ, πυεσ εν ϖερδαδ, εσ υνα νεχεσιδαδ.

Παρα πρεχαϖερτε δε λασ αχχιονεσ θυε χοντρα τι πυεδαν ηαχερ

ταντο λασ περσονασ χοµο ελ αζαρ εν γενεραλ, δεβεσ τενερ υνα
σεγυριδαδ. Χονσιστε αδοπταρ υν δισποσιτιϖο θυε περµιτα ηαχερ
φρεντε χον υνασ ραζοναβλεσ γαραντασ δε ξιτο α χυαλθυιερ
αγρεσι⌠ν εξτεριορ α τυσ πλανεσ ψ αχχιονεσ πρεϖιστασ ο εν χυρσο.
Ασ µισµο σιεµπρε δεβεσ θυεβραρ λα σεγυριδαδ δε τυσ
αδϖερσαριοσ. Εστο σε πυεδε ηαχερ µιεντρασ εστ〈ν πλανιφιχανδο,
πρεπαρ〈νδοσε παρα αχτυαρ ο µιεντρασ αχταν. Ηαψ θυε αταχαρ λα
µεντε δελ αδϖερσαριο ψ φρυστραρ συσ πλανεσ, εσα εσ λα µαψορ
σεγυριδαδ παρα τι ψ υν γραν θυεβραντο παρα ελ χοµπετιδορ.
Φρυστρα συσ πλανεσ, ροµπε συσ αλιανζασ, αταχα αντεσ δε θυε εστ
πρεπαραδο, αντεσ δε θυε εστ σεγυρο. Εϖιτα θυε τε λο ηαγαν α τι.

Ταµβιν δεβεσ βυσχαρ λα σορπρεσα εν τοδασ λασ αχχιονεσ θυε

ρεαλιχεσ εν τυ ϖιδα. Πορ σορπρεσα σε εντιενδε ελ εµπλεαρ µεδιοσ
ο µτοδοσ δεσχονοχιδοσ πορ ελ ρεστο δε λασ περσονασ ο
εµπλεαρλοσ εν ελ λυγαρ ο µοµεντο µ〈σ ινεσπεραδοσ. Ρεσπονδερ
α υνα φορµα χον υνα φορµα εσ φρανθυεζα, ρεσπονδερ σιν φορµα α
λα φορµα εσ σορπρεσα. Εµπλε〈νδολα χαυσαρ〈σ γρατα ιµπρεσι⌠ν εν

− 13 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

σερεσ θυεριδοσ ψ εν αλιαδοσ; ψ σορπρενδιενδο α τυσ αδϖερσαριοσ ο

χοµπετιδορεσ λογραρ〈σ γραν ϖενταϕα σοβρε ελλοσ. Εσ υν εσταδο δε
τυ µεντε, πιενσα δε µανερα τοταλµεντε διφερεντε α χοµο λο
ηαχεν λοσ δεµ〈σ ψ λα φορµα δε λογραρ λα σορπρεσα απαρεχερ〈 δε
φορµα χλαρα εν τυ πενσαµιεντο. Υτιλιζα µεδιοσ θυε ψα ναδιε υσα
ψ εµπλαλοσ δε υνα φορµα θυε ναδιε ηαψα εµπλεαδο. Εµπλεαρ ελ
µισµο τιπο δε εστραταγεµα θυε τυ αδϖερσαριο εσ λο λτιµο θυε
στε εσπερα. Ελ µισµο τιπο δε σορπρεσα σε πυεδε εµπλεαρ χοµο
µ〈ξιµο δοσ ϖεχεσ, δεσπυσ δεϕαρ〈 δε σερ σορπρεσα. Ελιγε ελ
µοµεντο µ〈σ ινοπορτυνο, ελ λυγαρ µ〈σ ινεσπεραδο, λοσ µεδιοσ
µ〈σ ινχρεβλεσ ψ λα σορπρεσα σερ〈 τοταλ. Εµπλεα λα σεγυριδαδ
παρα προτεγερτε δε λασ σορπρεσασ θυε ελ δεστινο ο τυσ
χοµπετιδορεσ πυεδαν λανζαρ χοντρα τυσ αχχιονεσ ψ πλανεσ.

Μιδε τυσ φυερζασ χυανδο λασ εµπλεεσ, νο λασ αγοτεσ τοδασ εν

υνα σολα αχχι⌠ν, ψα θυε πυεδεν ηαχερ φαλτα εν συχεσιϖασ
αχτιϖιδαδεσ ο παρα ρεσπονδερ α ιµπρεϖιστοσ. Σ χοµεδιδο εν ελ
υσο δε τυσ µεδιοσ, απρενδε α χονσεγυιρ οβϕετιϖοσ χον λασ
φυερζασ ϕυστασ, δοσιφχατε. Ποχο µριτο τιενε χονσεγυιρ αλγο σι
τιενεσ γραν αβυνδανχια δε µεδιοσ παρα λογραρλο. Αυµενταρ〈 τυ
πρεστιγιο ελ σερ χαπαζ δε λογραρ χυαλθυιερ χοσα χον εσχασοσ
µεδιοσ. Λα µαεστρα εν µεδιρ τυσ φυερζασ εσ εµπλεαρ λασ δε
οτροσ εν προϖεχηο προπιο, ηαχερ θυε ελ αδϖερσαριο σε δεστρυψα α
σ µισµο, ηαχερ θυε λοσ δεµ〈σ ηαγαν λασ χοσασ πορ τι. Ασ τε
µαντιενεσ φρεσχο ψ ρενοϖαδο µιεντρασ λοσ δεµ〈σ σε δεσγασταν.
Τυσ χοµπετιδορεσ βυσχαρ〈ν σιεµπρε θυε ρεαλιχεσ αχχιονεσ θυε
χον γραν γαστο δε φυερζασ νο τε ηαγαν οβτενερ γρανδεσ
ρεσυλταδοσ. Θυερρ〈ν θυε τε αγοτεσ, θυε τε εσφυερχεσ σιν λογραρ
ναδα. Σαβρ〈σ εϖιταρλο ψ ηαχερ θυε σεαν ελλοσ λοσ θυε παδεζχαν
εν υν εστριλ δεσιερτο σιν µεδιοσ νι ρεσυλταδοσ. Εστο ρεθυιερε
πρ〈χτιχα ε ιντελιγενχια.

Εν ελ µοµεντο ψ λυγαρ δεχισιϖοσ παρα λα χονσεχυχι⌠ν δε υν

οβϕετιϖο ηαψ θυε χονχεντραρ λασ φυερζασ θυε σε δισπονεν, χοµο
υνα λεντε θυε ενφοχα λοσ ραψοσ δελ σολ εν υν σολο πυντο. Ηαψ
θυε σαβερ ελεγιρ ελ µοµεντο, ελ λυγαρ ψ λα χαντιδαδ δε φυερζα α
χονχεντραρ. Πορ ελ χοντραριο, χονϖιενε διϖιδιρ λασ φυερζασ
αδϖερσαριασ παρα θυε νο λλεγυεν α χονχεντραρ συσ µεδιοσ. Υνα
ϖεζ διϖιδιδασ, πυεδεσ λανζαρ τυσ µεδιοσ, θυε σερ〈ν συπεριορεσ,
χοντρα υνα παρτε δε λοσ χοµπετιδορεσ θυε σερ〈 δερροταδα χον

− 14 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

φαχιλιδαδ. Βυσχα ελ πυντο δβιλ δε λασ χοσασ ο δε λασ περσονασ ψ

απλιχα αη υνα φυερζα χονχεντραδα, εστο τε ηαρ〈 ινϖενχιβλε. ∆ε
εστα φορµα, υνα πεθυε〉α φυερζα πυεδε ϖενχερ α χυαλθυιερ φυερζα
συπεριορ. Χυδατε θυε ελ ενεµιγο νο τε ηαγα λο µισµο. Εν
µυχηασ οχασιονεσ χονϖιενε θυε ναδιε σεπα χυαλ εσ τυ φυερζα νι
χ⌠µο εστ〈 δισπυεστα, ασ ναδιε σαβρ〈 δ⌠νδε χονχεντραρ λασ
συψασ παρα χαυσαρτε δα〉ο.

Υνα ϖεζ θυε εµπιεχεσ α χοσεχηαρ ξιτοσ, µαντενδρ〈σ ελ

ιµπυλσο δε λασ πριµερασ αχχιονεσ παρα βενεφιχιαρτε δε λα
δισµινυχι⌠ν, ψα χονσεγυιδα, δε λασ φυερζασ δελ αδϖερσαριο ο
παρα ανυλαρ ψ δεσεθυιλιβραρ συσ ποσιβιλιδαδεσ δε αχχι⌠ν ο
ρεαχχι⌠ν. Χυαλθυιερ ξιτο παρχιαλ δεβε σερ ρενταβιλιζαδο. Εν
χυαλθυιερ ασπεχτο δε λα ϖιδα ηαψ θυε απροϖεχηαρ λασ
οπορτυνιδαδεσ ψ εξπριµιρλασ ηαστα λα λτιµα γοτα. Υνα ϖεζ
απροϖεχηαδα λα οχασι⌠ν ηαστα συ τοταλιδαδ, δεβεσ παραρ ψ
ρεοργανιζαρτε, ψα θυε ελ εσφυερζο ηαβρ〈 δεβιλιταδο τυσ
χαπαχιδαδεσ ψ σερ〈σ ϖυλνεραβλε. Τεν χυιδαδο χον λοσ χεβοσ θυε
τε πυεδαν τενδερ, σ πρεχαϖιδο ψ πιενσα εν λα σεγυριδαδ σιν
δεϕαρ δε σερ οσαδο. Σι τιενεσ λα χερτεζα θυε χον τυσ αχχιονεσ ελ
οβϕετιϖο εστ〈 µαδυρο παρα σερ τοµαδο, εχηα ελ ρεστο δε τυσ
φυερζασ ψ χ⌠γελο. Νο εµπιεχεσ α χελεβραρ ελ ξιτο ηαστα θυε νο
εστ τοταλµεντε εν τυσ µανοσ, σιεµπρε σε πυεδε εσχαπαρ εν ελ
λτιµο µοµεντο ψ παρεχιενδο θυε ιβασ α τενερλο τοδο, αλ φιναλ
τοδο λο πιερδεσ. Σ ταν χυιδαδοσο αλ πρινχιπιο χοµο αλ φιναλ ψ
ναδα τε συχεδερ〈. Εσ υν χηασχο φρεχυεντε ϖερ θυε τοδο λο θυε
ρεχιβε µυχηοσ ελογιοσ αντεσ δε θυε οχυρρα νο λλεγυε δεσπυσ α
λα αλτυρα εσπεραδα. Λο ρεαλ νυνχα πυεδε αλχανζαρ α λο
ιµαγιναδο, πορθυε ιµαγιναρσε λασ περφεχχιονεσ εσ φ〈χιλ, περο εσ
µυψ διφχιλ χονσεγυιρλασ. Πρεστα ατενχι⌠ν α λοσ φιναλεσ: πονδρ〈σ
µ〈σ χυιδαδο εν υν φιναλ φελιζ θυε εν υνα απλαυδιδα εντραδα. Εσ
φρεχυεντε θυε λοσ αφορτυναδοσ τενγαν µυψ φαϖοραβλεσ χοµιενζοσ
ψ µυψ τρ〈γιχοσ φιναλεσ.

Χυανδο ηαγασ πλανεσ, στοσ δεβεν σερ σενχιλλοσ. Χυαντο µ〈σ

χοµπλιχαδο εσ ελ δεσαρρολλο δε υνα ιδεα, µ〈σ προβαβιλιδαδεσ ηαψ
δε θυε φαλλε. Πιενσα θυε εν ελ µυνδο δε λασ ιδεασ τοδο εσ
ποσιβλε, περο ελ χηοθυε χον λα ρεαλιδαδ ηαχε θυε τοδοσ λοσ
πλανεσ σε δεσηαγαν πορ ελ µοτιϖο µ〈σ ινεσπεραδο. Ηαψ θυε
τενερ λα µεντε φλεξιβλε παρα αδαπταρσε α χαµβιοσ ρεπεντινοσ δε

− 15 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

λα σιτυαχι⌠ν. Παρα εστασ χοντινγενχιασ δεβεσ τενερ πρεπαραδασ

σολυχιονεσ αλτερνατιϖασ παρα ηαχερ φρεντε α χυαλθυιερ ινχιδενχια.
∆εβεσ τενερ υνα ρεσερϖα δε µεδιοσ παρα ποδερλα απλιχαρ εν
σοχορρο δε χυαλθυιερ εϖεντυαλιδαδ. Ψ εσ ρεχοµενδαβλε τενερ υνα
σεγυνδα ρεσερϖα παρα ασεγυραρσε ελ ξιτο ψ ρεµαταρ τοταλµεντε
λοσ πλανεσ πρεϖιστοσ. Τεν εν χυεντα θυε υνα ϖεζ εµπλεαδα λα
ρεσερϖα, εσ µυψ διφχιλ, σι νο ιµποσιβλε ελ ρεχυπεραρλα. Ελεγιρ ελ
µοµεντο ψ λυγαρ δε συ εµπλεο εσ υνα διφχιλ δεχισι⌠ν εν λα θυε
α ϖεχεσ αρριεσγασ τοδο λο θυε εστ〈 εν ϕυεγο. Πιενσα θυε λα
ρεσερϖα δε µεδιοσ εσ λα νιχα φορµα δε ινφλυιρ εν λοσ
αχοντεχιµιεντοσ υνα ϖεζ θυε ηασ ηεχηο πλανεσ ψ λοσ εστ〈σ
εϕεχυτανδο. Εστο δεβε σερ χυιδαδοσαµεντε µεδιταδο.

Χυαλθυιερ αχτιϖιδαδ θυε ρεαλιχεσ εν τυ ϖιδα δεβε ατενερσε α

εστασ νορµασ, νο σεγυιρλασ πυεδε λλεϖαρτε αλ ινφορτυνιο ψ αλ
δεσαστρε. Πυεδεσ εµπλεαρλασ παρα λα ρεαλιζαχι⌠ν δε χυαλθυιερ
εµπρεσα; ο παρα χοντενδερ χοντρα υνο ο ϖαριοσ αδϖερσαριοσ. Α
παρτιρ δε αηορα, λο θυε σε εξπλιθυε σοβρε χονφλιχτοσ εντρε
περσονασ ο γρυποσ, ταµβιν λο πυεδεσ υσαρ εν χυαλθυιερ
ασπεχτο δε τυ ϖιδα. Χυανδο ρεαλιζαµοσ χυαλθυιερ αχχι⌠ν εσ
ινεϖιταβλε ελ χηοθυε χον ιντερεσεσ αϕενοσ. Εντονχεσ σε προδυχε
ελ χονφλιχτο ψ εσ νεχεσαριο σαβερ χ⌠µο δεσενϖολϖερσε.
Χονοχινδοτε α τι µισµο, χονοχιενδο αλ αδϖερσαριο ψ χονοχιενδο
λο θυε ηαψ θυε ηαχερ, νο ηαψ ναδα θυε τεµερ; ελ ξιτο σερ〈 τυψο.
Σι σ⌠λο τε χονοχεσ α τι µισµο, περο νο αλ αδϖερσαριο, τυσ
γαραντασ δε ξιτο σε ρεδυχεν α λα µιταδ. Ψ σι νο τε χονοχεσ α τι
µισµο νι αλ ενεµιγο, λα δερροτα εστ〈 ασεγυραδα, σαλϖο θυε ελ
ενεµιγο σεα ταν τοντο χοµο τ. Ψ ελ ενεµιγο νο εσ τοντο, τενλο
πρεσεντε, πυεσ τ λε εστ〈σ ηαχιενδο λιστο, τ λε εστ〈σ ενσε〉ανδο
πονινδολε α πρυεβα. Αυνθυε νο εστσ εν χονφλιχτο χον ναδιε,
τενδρ〈σ πρεϖιστοσ πλανεσ πορ σι φυερα νεχεσαριο αχτυαρ. Αδεµ〈σ,
τε σερϖιρ〈ν παρα αδιεστραρ τυ µεντε εν ελ µοµεντο εν θυε
τενγασ θυε εντραρ εν αχχι⌠ν.

∆εβεσ τενερ σιεµπρε πρεσεντε θυε λα φορµα δε ασεγυραρσε ελ

ξιτο εν υν χηοθυε χον οτροσ ιντερεσεσ εσ αταχαρ λα µεντε ψ λα
µοραλ δε λα οτρα παρτε. Σι ηασ δεστρυιδο συ ϖολυνταδ, σι ηασ
δεσβαραταδο συσ πλανεσ αντεσ δε θυε εµπιεχεν λασ αχχιονεσ, ψα
ηασ γαναδο αντεσ δε εµπεζαρ. Ροµπε συσ αλιανζασ, σιεµβρα λα
δυδα, ηαζ θυε δεσχονφεν εντρε ελλοσ. Εστο εσ υνα γραν

− 16 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

µαεστρα, ϖενχερ αντεσ δε χοµβατιρ. Σιν εµβαργο, λα ϖερδαδερα

σαβιδυρα χονσιστε εν ϖενχερ σιν χοµβατιρ. Σι λογρασ θυε ελ
χοντραριο σε πλιεγυε α τυ ϖολυνταδ σιν νεχεσιδαδ δε λυχηα, εσ
θυε ερεσ εν ϖερδαδ σαβιο. Χυανδο τε ενφρεντεσ, λο ηαρ〈σ χον λα
χερτεζα δελ ξιτο, νο χον λα εσπερανζα δε υν ποσιβλε βυεν
ρεσυλταδο. Ελιγε σ⌠λο λασ σιτυαχιονεσ εν λασ θυε πυεδασ γαναρ ψ
εϖιτα λασ σιτυαχιονεσ χοµπροµετιδασ. Ηυψε δε λοσ ασυντοσ
διφχιλεσ ψ πελιγροσοσ. Εστοσ ασυντοσ σον τενταχιονεσ δελ ϕυιχιο ψ
εσ µ〈σ σεγυρο ηυιρ θυε ϖενχερ. Σι νο µεδιτασ ψ οβρασ χον
πρεχιπιταχι⌠ν, νο ποδρ〈σ εϖιταρ γρανδεσ φραχασοσ.

Εµπλεα λα ρεγλα δελ τοδο ψ λα παρτε. Εν χυαλθυιερ αχτιϖιδαδ,

δε τοδασ λασ αχχιονεσ θυε ρεαλιζασ, σ⌠λο υνα πεθυε〉α παρτε δε
ελλασ λογρα γρανδεσ ρεσυλταδοσ ψ υνα γραν µαψορα δε λασ χοσασ
θυε ηαχεσ, σ⌠λο λογρα ποχοσ ψ ποβρεσ ξιτοσ. Εν τοδασ λασ ταρεασ
πρεϖιστασ, δεβεσ δετεχταρ χυ〈λεσ δε ελλασ σερ〈ν λασ θυε µαψορεσ
ρεσυλταδοσ τε οτοργυεν ψ δεδιχαρτε α στασ εν χυερπο ψ αλµα. Λασ
οτρασ αχτιϖιδαδεσ δεβεσ δελεγαρλασ ο πρεσταρλεσ ποχα ατενχι⌠ν,
πυεσ τε ενρεδαρ〈σ εν µλτιπλεσ τραβαϕοσ ιναχαβαβλεσ θυε
µιναρ〈ν τυ µοραλ πορ οβτενερ µαγροσ ρενδιµιεντοσ. Ροδατε δε
ιντελιγενχιασ αυξιλιαρεσ, δε περσονασ δε γραν εντενδιµιεντο θυε
τε σαθυεν δε τοδοσ λοσ προβλεµασ χαυσαδοσ πορ λα ιγνορανχια ψ
θυε ινχλυσο πελεεν πορ τι λασ λυχηασ µ〈σ διφχιλεσ.

Σ⌠λο υνα πεθυε〉α παρτε δε λασ ϖεντασ δε υν χοµερχιαντε λε

δαν λα µαψορ παρτε δε λοσ βενεφιχιοσ, λασ δεµ〈σ σ⌠λο λε δαν
πεθυε〉ασ γανανχιασ. Τρατανδο βιεν α τοδοσ λοσ χλιεντεσ, δεβε
εσµεραρσε µ〈σ εν λοσ πριµεροσ. Εξιγε µενοσ εσφυερζο πεσχαρ υν
πεζ µυψ γρανδε θυε χαπτυραρ µυχηοσ πεχεσ θυε ιγυαλεν ελ πεσο
δελ πεζ γρανδε. ∆εσχυβριρ〈σ θυε εστα ρεγλα σε απλιχα παρα
χυαλθυιερ ασπεχτο δε τυ ϖιδα, ηαστα παρα ελ µ〈σ ινσοσπεχηαδο.
Ρεπασα τυ πασαδο, οβσερϖα λο θυε ηαχεσ ψ ϖερ〈σ θυε εσ χιερτο.
Τενλο εν χυεντα παρα πλανεσ φυτυροσ. Ηαζ θυε τυσ αδϖερσαριοσ σε
ενφανγυεν εν πεθυε〉οσ οβϕετιϖοσ, εν πεσαδασ ταρεασ, εν
ιναχαβαβλεσ ρυτινασ θυε α ναδα λε χονδυχιρ〈ν ψ εϖιτα θυε σε
χονχεντρεν εν αχχιονεσ θυε χον ποχο εσφυερζο λε οτοργυεν
γρανδεσ ξιτοσ. Σι λα οτρα παρτε εσ ταν ιντελιγεντε χοµο τ, χοσα
θυε συελε σερ χιερτα, δεβερ〈σ ϖιγιλαρ θυε νο εµπρενδαν εσασ
µισµασ αχχιονεσ χοντρα τι. Σιεµπρε θυε πυεδασ, σ⌠λο
εµπρενδερ〈σ αχχιονεσ θυε χον ποχο εσφυερζο χοσεχηεν γρανδεσ

− 17 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ρεσυλταδοσ. Υνα φορµα δε ηαχερλο εσ εµπλεαρ αλ ενεµιγο παρα

θυε σιν θυε σε δ χυεντα τραβαϕε παρα τι, οτρα εσ απροϖεχηαρ ελ
τραβαϕο δε οτροσ, οτρα χονσιστε εν εξπριµιρ λασ οπορτυνιδαδεσ; ψ
εν ρεσυµεν, ϖερ µασ λεϕοσ θυε ελ ρεστο δε λα γεντε, πρεϖιενδο
λασ ποσιβλεσ οπχιονεσ ψ συσ ϖενταϕασ. Αχτα σ⌠λο σι νο τιενεσ
δυδασ, ψα θυε λα σοσπεχηα δε δεσαχιερτο εν ελ θυε αχτα σε
χονϖιερτε εν εϖιδενχια παρα ελ θυε µιρα ψ µυχηο µ〈σ σι εσ υν
χοµπετιδορ. Σον πελιγροσασ λασ αχχιονεσ εν λασ θυε τιενεσ
δυδασ, εσ µ〈σ σεγυρο νο ρεαλιζαρλασ. Λα πρυδενχια νο αδµιτε
προβαβιλιδαδεσ. Χονφορµε ϖαψασ περφεχχιονανδο εστα φορµα δε
πενσαρ ψ δε αχτυαρ, δεσχυβριρ〈σ νυεϖασ φορµασ δε χονσεγυιρλο.

Σιεµπρε θυε αχτεσ λο ηαρ〈σ δε φορµα οφενσιϖα ο δεφενσιϖα.

Εν ρεαλιδαδ, νυνχα σε εµπλεα νινγυνα εν εσταδο πυρο, αυνθυε
πρεδοµινε δε φορµα χλαρα υνα δε λασ δοσ. Σε εµπλεα λα αχτιτυδ
οφενσιϖα χυανδο νυεστροσ µεδιοσ σον συπεριορεσ α λοσ δελ
αδϖερσαριο. Πυεδεσ ελεγιρ ελ µοµεντο ψ ελ λυγαρ δελ αταθυε ψ
τενδρ〈σ µασ λιβερταδ δε αχχι⌠ν θυε ελ χοντραριο. Χυανδο εστσ
εν δεφενσιϖα, τυσ µεδιοσ σον ινφεριορεσ ο θυιερεσ γαναρ τιεµπο.
Σ⌠λο λα οφενσιϖα λογραρ〈 λα χονθυιστα δελ οβϕετιϖο φιναλ. Ταλ ϖεζ λα
δεφενσα λογρε λα δεστρυχχι⌠ν δε λασ φυερζασ χοντραριασ, περο σερ〈
λα ποστεριορ οφενσιϖα λα θυε τε δ ελ τριυνφο. Εν αλγυνασ
οχασιονεσ ταντο ελ αδϖερσαριο χοµο τ µισµο αϖανζαρισ υνο
ηαχια οτρο εν αχτιτυδ οφενσιϖα. Εσ φυνδαµενταλ οβτενερ
ρ〈πιδαµεντε ποσιχιονεσ ϖενταϕοσασ παρα θυε ελ αδϖερσαριο θυεδε
εν ινφεριοριδαδ ψ τενγα θυε πασαρ α λα δεφενσιϖα.

Πον µυχηο χυιδαδο παρα θυε τε σαλγαν βιεν λασ χοσασ. Ηαψ
θυιεν πονε ελ οβϕετιϖο µ〈σ εν ελ µτοδο θυε εν αλχανζαρ ελ
ξιτο. Ελ θυε ϖενχε νο νεχεσιτα δαρ εξπλιχαχιονεσ, ελ ξιτο σε
εξπλιχα πορ σ µισµο. Λα µαψορα νο περχιβε λοσ δεταλλεσ δελ
προχεδιµιεντο, σινο λοσ βυενοσ ο µαλοσ ρεσυλταδοσ. Τοδο λο
εµβελλεχε υν βυεν φιναλ. Λα ρεγλα εσ ιρ χοντρα λασ ρεγλασ χυανδο
νο σε πυεδε χονσεγυιρ δε οτρο µοδο ελ ρεσυλταδο δεσεαδο.

− 18 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΛΑΣ ΠΕΡΣΟΝΑΣ
ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΝΕΧΕΣΙ∆Α∆ ∆Ε ΧΟΝΟΧΕΡ ΛΑ ΧΟΝ∆ΥΧΤΑ ∆Ε
ΛΑΣ ΠΕΡΣΟΝΑΣ

Χον⌠χετε α τι µισµο. Σι λογρασ υν βυεν χονοχιµιεντο σοβρε τι

µισµο, εσ µυψ φ〈χιλ εντενδερ λα χονδυχτα δε χασι τοδασ λασ
περσονασ. Χονοχερ〈σ ελ χαρ〈χτερ, λα ιντελιγενχια, λασ οπινιονεσ ψ
λασ ινχλιναχιονεσ δε λασ γεντεσ. Νο πυεδεσ σερ δυε〉ο δε τι
µισµο σι πριµερο νο τε χονοχεσ. Χυανδο τε δεσπρεοχυπεσ δε τυ
ιµαγεν εξτεριορ, δεβεσ χονσερϖαρ λα ιντεριορ παρα ενµενδαρλα ψ
µεϕοραρλα. Τιενεσ θυε χονοχερ λασ φυερζασ δε τυ πρυδενχια ψ
περσπιχαχια παρα εµπρενδερ προψεχτοσ, χοµπροβαρ τυ τεσ⌠ν παρα
ϖενχερ ελ ριεσγο ψ τενερ µεδιδα τυ χαπαχιδαδ παρα τοδο.

Ηαψ θυε χονοχερ θυ µυεϖε α λασ περσονασ, θυ λασ ατραε ψ
δε θυ σε σεπαραν. Χυ〈λεσ σον συσ πυντοσ φυερτεσ ψ δ⌠νδε
τιενεν συσ πυντοσ δβιλεσ. Χ⌠µο περσυαδιρ ψ χ⌠µο σεδυχιρ,
χ⌠µο ρεαχχιοναρ αντε υνα αχχι⌠ν δε οτρα περσονα. Ψ χοµο
ρεαχχιοναρ〈 στα α τυσ αχχιονεσ, πυεσ αλ ιγυαλ θυε εν λα φσιχα
οχυρρε εν λασ ρελαχιονεσ εντρε λασ περσονασ: τοδα αχχι⌠ν λλεϖα
χονσιγο συ ρεαχχι⌠ν.

Εν υν χονφλιχτο, τιενεσ θυε σερ τοταλµεντε δεσαπασιοναδο

εν ελ µανεϕο δε λασ περσονασ, δεβεσ τραταρλασ χοµο χοσασ.
Ινχλυσο αλ αδϖερσαριο ηαψ θυε µανεϕαρλο χοµο σι εστυϖιερα α
νυεστρασ ⌠ρδενεσ. Θυιεν ασ µανεϕα λοσ ασυντοσ, οβτιενε
γρανδεσ γανανχιασ. Θυιεν υσα α λοσ χοντραριοσ χοµο σι φυεραν
προπιοσ, θυιεν ηαχε θυε λοσ οτροσ σε δεστρυψαν α σ µισµοσ;
χονοχε βιεν α λασ περσονασ, εν ϖερδαδ εσ σαβιο. Ηαχια εσε φιν
δεβεσ ενχαµιναρ τυσ αχτοσ. Νο δεϕεσ θυε ναδα τε σεδυζχα νι θυε
τε περτυρβε. Ηαρ〈σ θυε ελ χοντραριο σεα σιεµπρε ινφλυιδο πορ τι,
βυσχαρ〈σ ηοστιγαρλε ψ περτυρβαρλε.

Α τοδοσ νοσ γυστα αµαρ ψ σερ αµαδοσ, εσ ηυµανο. Περο εσο

θυεδα παρα τυσ σερεσ θυεριδοσ, νο εσ βυενο µεζχλαρ λοσ ασυντοσ
παρτιχυλαρεσ χον λοσ ασυντοσ πβλιχοσ. Μανεϕα α τυσ σερεσ
θυεριδοσ χοµο περσονασ πβλιχασ ψ συφριρ〈σ ψ ηαρ〈σ συφριρ α
θυιενεσ µ〈σ θυιερεσ. Τρατα αλ ρεστο δε λασ περσονασ χοµο σι νο

− 19 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

φυεραν χοσασ ψ ελ δεσαστρε εστ〈 γαραντιζαδο. Αηορα θυε σαβεσ λο

θυε νο ηαψ θυε ηαχερ, τιενεσ υνα λνεα α σεγυιρ.

Αµορ, οδιο, τεµορ, ιρα, ενϖιδια, λεαλταδ, σεξο, οργυλλο,

δεϖοχι⌠ν, πασι⌠ν, ινδιφερενχια. Ινφινιτασ ψ σορπρενδεντεσ σον λασ
εµοχιονεσ δελ σερ ηυµανο, εσ ιµποσιβλε χονοχερλασ τοδασ. Νο
σον νι βυενασ νι µαλασ, δεπενδε δε λοσ εφεχτοσ θυε χαυσεν.
Χυαλθυιερ χοσα τιενε εν σ µισµα ελ γερµεν δε συ χοντραριο ψ ελ
πρινχιπιο δε συ δεστρυχχι⌠ν. Εσ φ〈χιλ πασαρ δελ αµορ αλ οδιο, δελ
φανατισµο ηαχια αλγο αλ φανατισµο χοντρα αλγο. ∆ελιχαδασ ε
ιµπρεϖισιβλεσ σον λασ ρεαχχιονεσ δε λασ περσονασ. Σ⌠λο δεβεσ
ιντενταρ χοντρολαρ λασ τυψασ ψ λασ δε θυιεν τε ιντερεσε. Νο χεδασ
α λασ πασιονεσ. Νο ηαψ µαψορ σε〉ορο θυε ελ δε τι µισµο, δε τυσ
προπιασ πασιονεσ. Εσ ελ τριυνφο δε τυ ϖολυνταδ. Ψ σι λα πασι⌠ν τε
αφεχτα α λο περσοναλ, θυε νυνχα τε αλχανχε εν ϖιδα πβλιχα, ψ
µενοσ αν χυαντο µαψορ σεα εστα πασι⌠ν. Εστα εσ λα φορµα
ιντελιγεντε εν λα θυε αηορραρ〈σ δισγυστοσ ψ λογραρ〈σ υνα
εξχελεντε ρεπυταχι⌠ν µυψ προντο ψ φ〈χιλµεντε.

Ελ τεµορ εσ µ〈σ δυραδερο θυε ελ αµορ. ∆εϕα ελ αµορ παρα τυ

ϖιδα παρτιχυλαρ, παρα ποχο ϖαλε εν ασυντοσ πβλιχοσ. Εσ ηυµανο
τενερ µενοσ χονσιδεραχι⌠ν εν οφενδερ α αλγυιεν θυε σε ηαγα
αµαρ θυε α οτρα περσονα θυε σε ηαγα τεµερ. Ελ µυνδο σερα
µεϕορ σι ναδιε αχτυαρα ασ, περο χοµο χυανδο εντρεσ εν
χονφλιχτο λα οτρα παρτε τε δεµοστραρ〈 ποχο αµορ, τ ταµποχο
εστ〈σ οβλιγαδο α δαρλο. Εν λασ ρελαχιονεσ ηυµανασ α λο λαργο δε
λα ηιστορια ηαν πριµαδο οτροσ ιντερεσεσ. Σι νο οπινασ ασ,
σιεµπρε πυεδεσ δεδιχαρτε α ρενυνχιαρ α τοδο ψ α αµαρ α τοδα λα
Ηυµανιδαδ. Αν ασ, τε χονϖιενε απλιχαρ παρτε δε εστασ
ενσε〉ανζασ, πορθυε δεσχριβεν αλ σερ ηυµανο. Πυεδεσ σερ
αµαδο ο τεµιδο, περο αχτυαρ〈σ δε φορµα θυε νυνχα σεασ οδιαδο
νι δεσπρεχιαδο. Θυιεν ασ αχτα, εστ〈 σεµβρανδο λασ σεµιλλασ δε
συ χατ〈στροφε.

Εν ελ τρατο χον λασ περσονασ, εσ µ〈σ σεγυρο θυε εν υν

πρινχιπιο σεασ τεµιδο, ο πορ λο µενοσ ρεσπεταδο, ψ θυε δεσπυσ
σε τε αµε θυε δεσπερταρ λασ µισµασ εµοχιονεσ εν σεντιδο
ινϖερσο. Λοσ ηοµβρεσ τιενεν µενοσ χονσιδεραχι⌠ν εν οφενδερ α
αλγυιεν θυε σε ηαγα αµαρ θυε α οτρα περσονα θυε σε ηαγα τεµερ
ψ ρεσπεταρ. Ελ µιεδο αλ χαστιγο νυνχα αβανδονα α λοσ ηοµβρεσ,

− 20 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ασ σε µαντιενε ελ τεµορ. Νυνχα, νυνχα δεβεσ χονσεντιρ

περδερτε ελ ρεσπετο ηαχια τι µισµο νι θυε λοσ δεµ〈σ τε λο
πιερδαν. ∆εβεσ δεϕαρ χλαρο θυε θυιεν τε φαλτε αλ ρεσπετο ταρδε ο
τεµπρανο ρεχιβιρ〈 τυ ρεσπυεστα. Πυεδε σερ θυε λα οτρα περσονα
σεα ταν ινµενσαµεντε ποδεροσα θυε τενγασ θυε ασυµιρ ελ
ινσυλτο, πορθυε εν εσο χονσιστε υνα φαλτα δε ρεσπετο, εν υν
ινσυλτο. Εν εσε χασο νο δεβερ〈σ ενοϕαρτε, σερ〈σ παχιεντε ψ
εσπεραρ〈σ υνα οπορτυνιδαδ παρα θυε λα φαλτα σεα ρεπαραδα. Λασ
οπορτυνιδαδεσ σε εσπεραν, ψ αδεµ〈σ σε χρεαν. ∆εβεσ αψυδαρ α
λασ χιρχυνστανχιασ α θυε χρεεν ελ µοµεντο δε εξιγιρ ελ ρεσπετο.
Εντονχεσ σερ〈σ υνα περσονα ρεσπεταδα ψ αδεµ〈σ τεµιδα. Εν
οτρασ οχασιονεσ, θυιζ〈σ τενγασ θυε απαρενταρ θυε αχεπτασ θυε τε
πιερδαν ελ ρεσπετο, απαρεντανδο δεβιλιδαδ. Περο ερεσ τ ελ θυε
ασ λο ηα δεχιδιδο, ψ χον ελ φιν χονχρετο δε απαρενταρ µενοσ
φυερζα δε λα θυε τιενεσ. Σαβεσ θυε εσ υνα σιτυαχι⌠ν τρανσιτορια ψ
χρεαδα πορ τι, υνα ινϖερσι⌠ν θυε χυανδο σε λογρε ελ οβϕετιϖο αν
ηαρ〈 θυε τυ ρεσπετο σεα µαψορ. Πυεδε παρεχερ θυε ταν γρανδε
πρεοχυπαχι⌠ν πορ ελ ρεσπετο σεα υνα µυεστρα δε οργυλλο. Νο
χαιγασ εν εσα τραµπα, νο εσ υν προβλεµα δε οργυλλο. Σε τρατα δε
ρεπυταχι⌠ν ψ πρεστιγιο.

− 21 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΠΡΕΣΤΙΓΙΟ Ψ ΛΑ ΡΕΠΥΤΑΧΙΝ.

Ελ πρεστιγιο ηαρ〈 χοσασ πορ τι µισµο, εσ υν αυρα θυε τε

πρεχεδε. Σι εστε αυρα εσ ποδεροσα, νι σιθυιερα ηαρ〈 φαλτα θυε
αχτεσ. ∆εβεσ δεφενδερ τυ πρεστιγιο, τυ φαµα ψ τυ ρεπυταχι⌠ν
χοµο σι τυ ϖιδα δεπενδιερα δε ελλο, πυεσ µυχηασ περσονασ ηαν
χονσερϖαδο ο περδιδο συ ϖιδα α χαυσα δε ελλο. Σιν λλεγαρ α
σεµεϕαντεσ εξτρεµοσ, πυεδεσ γαναρ ο περδερ µυχηο σεγν σεα
τυ ρεπυταχι⌠ν. Τυ πρεστιγιο τε πρεχεδε, εσ τυ ταρϕετα δε ϖισιτα.
Τοδοσ χλασιφιχαµοσ α λασ περσονασ σεγν συ πρεστιγιο, βυενο ο
µαλο. Τ ταµβιν λο ηαχεσ ψ α τι ταµβιν τε λο απλιχαν. Πριµερο
δεβεσ σαβερ χυ〈λ εσ τυ ρεπυταχι⌠ν ψ παρα ελλο δεβεσ ινφορµαρτε
πορ περσονασ διγνασ δε χονφιανζα ψ θυε ηυψαν δε λα αδυλαχι⌠ν.
∆εσπυσ ηαψ θυε εστυδιαρ θυ χλασε δε ρεπυταχι⌠ν θυιερεσ
αδθυιριρ ψ θυε τε χονϖενγα α λοσ οβϕετιϖοσ θυε περσιγυεσ. Αναλιζα
θυ ϖιρτυδεσ τιενε εσα χλασε δε πρεστιγιο ψ δε θυ ϖιχιοσ δεβεσ
ηυιρ. Βυσχα εϕεµπλοσ δε περσονασ θυε τε ηαν πρεχεδιδο ο θυε
συ εϕεµπλο τε πυεδα ινσπιραρ ψ ανοτα συσ χυαλιδαδεσ. Αηορα σ⌠λο
τε θυεδα ελ πραχτιχαρλασ ψ ελ διφυνδιρ λα ιµαγεν θυε πρετενδεσ.
Νο σ⌠λο ηαψ θυε σερ ηονραδο, σινο παρεχερλο. Λασ χοσασ νο
πασαν πορ λο θυε σον, σινο πορ λο θυε παρεχεν. Ποχασ περσονασ
µιραν πορ δεντρο, ψ σον µυχηοσ λο θυε σε θυεδαν εν λο
απαρεντε. Νο βαστα τενερ ραζ⌠ν σι λα απαριενχια εσ δε µαλιχια. Λο
θυε νο σε ϖε εσ χοµο σι νο εξιστιερα. Πορ λο ταντο, ταν
ιµπορταντε εσ τενερ υνασ ϖιρτυδεσ χοµο ελ θυε τοδο ελ µυνδο
σεπα θυε λασ τιενεσ. Υνα ϖεζ θυε ηασ χονσεγυιδο υνα ιµαγεν,
σ⌠λο δεβεσ µαντενερλα ψ αχρεχενταρλα. Λα ρεπυταχι⌠ν σε χοµπρα
χον τραβαϕο: ποχο ϖαλε λο θυε ποχο χυεστα. Τεν εν χυεντα θυε ελ
πρεστιγιο ψ λα ρεπυταχι⌠ν χυεστα µυχηο γαναρλασ ψ µυψ ποχο
περδερλασ. Σι τυ ρεπυταχι⌠ν εσ δε περσονα ηονραδα, βαστα υν
σολο δεσλιζ παρα θυε α λοσ οϕοσ δε λοσ δεµ〈σ πασεσ δε σερ
ηονραδο α σερ λο χοντραριο, αδεµ〈σ δε αδθυιριρ φαµα δε περσονα
φαλσα ε ηιπ⌠χριτα. Σ µυψ χυιδαδοσο χον τυσ αχχιονεσ ψ
παλαβρασ, στασ δεβεν τενδερ α προχυραρτε µαψορ ρεπυταχι⌠ν ψ
νυνχα α µενγυαρλα ο περδερλα.

Λασ περσονασ σον σιµπλεσ ψ χαταλογαν α χυαλθυιερα σεγν

υνα ετιθυετα θυε ρεσυµε συ περσοναλιδαδ. Τοδοσ ϖεν λο θυε
παρεχε υνα περσονα, περο ποχοσ θυιν εσ. Βυσχα υνα ετιθυετα
θυε τε χονϖενγα ψ ηαζ θυε λα γεντε τε λα αδϕυδιθυε. Χαδα ϖεζ

− 22 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

θυε τυ εντρεσ εν συ µεντε, σερ〈 τυ ετιθυετα λα πριµερα θυε λο

ηαγα. Εστε µεχανισµο µενταλ πυεδε αβριρ ο χερραρ µυχηασ
πυερτασ. ↵Ηαρασ τρατοσ χον θυιεν τιενε φαµα δε εσταφαδορ?
↵Χονφασ υν σεχρετο α θυιν σε διχε θυε νο σαβε γυαρδαρλοσ? ↵Λε
πρεστασ αλγο α αλγυιεν χον ρεπυταχι⌠ν δε ηονραδο? Υνα βυενα
ρεπυταχι⌠ν χυεστα µυψ ποχο ελ περδερλα ψ µυχηο ελ αδθυιριρλα.
Λα µαλα φαµα απαρεχε χον ραπιδεζ ψ χυεστα µυχηο ενµενδαρλα.
Σεγν λα ρεπυταχι⌠ν θυε τενγασ, ασ ϖαν αχτυαρ χοντιγο λασ
περσονασ χον λασ θυε τρατεσ. Νο τιενε πορ θυ χοινχιδιρ τυ
ρεπυταχι⌠ν χον τυ ϖερδαδερα φορµα δε σερ; δε ηεχηο, εσ
ρεχοµενδαβλε θυε νο σεα ασ. Ταµποχο τιενε πορ θυε σερ
τοταλµεντε διφερεντε, πορθυε εσ χυεστι⌠ν δε τιεµπο ελ θυε σε
δεσχυβρα. ∆ιφχιλµεντε υν ασεσινο πυεδε µαντενερ υνα
ρεπυταχι⌠ν δε ηοµβρε σαντο; περο νο λε χυεστα ναδα ελ χρεαρσε
φαµα δε τοντο, αυνθυε νο λο σεα. ∆ε ηεχηο, χονϖιενε παρεχερ
µενοσ ιντελιγεντε δε λο θυε υνο εσ. Ηαψ θυε τενερ µυχηο
ταλεντο ψ ηαβιλιδαδ παρα δισιµυλαρ εστε ταλεντο ψ ηαβιλιδαδ.

Ελ πρεστιγιο τρατα δε αδϕετιϖοσ, σιµπλεµεντε α〉αδε χυαλιδαδεσ

α λασ περσονασ ο πονε οτρασ νυεϖασ. Εσ ραρο τενερ υν σολο
αδϕετιϖο, γενεραλµεντε τενδρ〈σ υνα χυαλιδαδ θυε εσ λα πριµερα
θυε τοδοσ λοσ δεµ〈σ αδϖιερτεν ψ οτρασ θυε µ〈σ ταρδε ϖαν
περχιβιενδο. Εσ ϖιταλ χυιδαρ ψ µαντενερ λα ιµαγεν δε λα χυαλιδαδ
πρινχιπαλ, ψ σερ χαπαζ δε µυδαρ λασ οτρασ χυανδο χονϖενγα. Σε
πυεδε τενερ λα πριµερα ιµαγεν δε βυεν προφεσιοναλ, ψ αδεµ〈σ λα
δε περσονα αλεγρε, αβιερτα ψ σοχιαβλε. Λα πριµερα ηαψ θυε
µαντενερλα, περο σερ πυεδε σεγυιρ χον λα ιµαγεν δε βυεν
προφεσιοναλ ψ τιεµπο µ〈σ ταρδε σερ σεριο, χονχιενζυδο ψ
ρεσερϖαδο. Ελ πρεστιγιο θυεδα ινταχτο ψ σ⌠λο µολδεασ συ φορµα.
Σιεµπρε ηαψ θυε µοϖερσε εν ελ χαµβιο. Απαρεντανδο νο
χαµβιαρ ψ σερ ελ µισµο, τοδο ηα χαµβιαδο. Εστα αχτιτυδ τιενε
ϖενταϕασ, µεδταλασ.

∆ε λα µισµα µανερα σε εροσιονα ελ πρεστιγιο α λασ περσονασ,

χαµβι〈νδολε λα ετιθυετα. Πριµερο ηαψ θυε αναλιζαρ χυ〈λ συ
µαψορ πρεστιγιο παρα χονϖερτιρλο εν συ ινϖερσο. Σι αλγυιεν τιενε
φαµα δε σεριο ψ ρεσερϖαδο; α παρτιρ δε αηορα σερ〈 ιντραταβλε,
οργυλλοσο ψ ελιτιστα. Τοδο δεπενδε δε χ⌠µο σε ενφοθυε. Σι ϖασ α
χαµβιαρ ετιθυετασ, ηαρ〈σ θυε σεαν οτροσ θυιενεσ τραβαϕεν, τ
σ⌠λο λεσ ϖασ α δαρ ιδεασ, παρα θυε σε φιϕεν εν λο εϖιδεντε. Υνα ϖεζ

− 23 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

σε ηαψα φιϕαδο εν λα µεντε δε µυχηα γεντε, συσ χοµενταριοσ

ηαρ〈ν ελ τραβαϕο. Σερ〈σ λα χηισπα θυε ινιχιε ελ ινχενδιο, λυεγο
σ⌠λο ϖελαρ〈σ θυε νο λε φαλτε αιρε παρα αλιµενταρλο; δεϕα θυε λα
λε〉α λα πονγαν οτροσ. Τοδοσ ϖερ〈ν µοϖερ λα λε〉α, περο ναδιε σε
φιϕαρ〈 εν ελ αιρε θυε χορρε.

Εσ ινεϖιταβλε θυε α τι ταµβιν τε λαστιµεν ελ πρεστιγιο.

Συπονγο θυε ηασ πυεστο τοδοσ λοσ µεδιοσ παρα µαντενερ τυ
φαµα ψ αν αυµενταρλα, εϖιτανδο χυαλθυιερ δεσλιζ θυε λα πυεδα
µενγυαρ. Περο σιεµπρε ηαβρ〈 αλγυιεν ιντερεσαδο εν σεγαρτε λα
ηιερβα βαϕο τυσ πιεσ. ∆εβεσ δετεχταρ αλ σεγαδορ ψ θυιταρλε λα ηοζ.
Νοταρ〈σ α λα περσονα θυε τραβαϕα εν λα σοµβρα πορθυε σερ〈 ελ
νιχο θυε τενγα τρατο αφαβλε ψ ποχο δισταντε χοντιγο. Υνα ϖεζ
λοχαλιζαδο, νο δεβεσ ενφρενταρτε εν πβλιχο α λ, ψα θυε λε δαρασ
νυεϖοσ αργυµεντοσ. Εσ ϖιταλ χονοχερ θυε ετιθυετα τε εστ〈
χολοχανδο παρα δαρλε λα ϖυελτα, περο εστα ϖεζ εν σεντιδο ποσιτιϖο.
Ποχο α ποχο ιρ〈σ δανδο λα ιµαγεν θυε πρετενδεσ παρα
χοντραρρεσταρ λα θυε ελ οτρο πρετενδε ιµπονερ. Σι ιντεντα ηαχερτε
απαρεχερ χοµο ϖαγο, πρεσεντα υν τραβαϕο ιµπονεντε ε
ινχοντεσταβλε ελαβοραδο δυραντε µυχηο τιεµπο. ∆αλε διφυσι⌠ν α
τυ νυεϖα ιµαγεν. Υνα ϖεζ παραδο ελ γολπε, ηαψ θυε ινσινυαρ θυε
εσα περσονα εσ ρυιν ε ιµπρεσενταβλε πορ ρεχυρριρ α εσοσ µεδιοσ
ψ θυε αλ ιγυαλ θυε λο ιντεντ⌠ χοντιγο, ποδρα ηαχερλο χον
χυαλθυιερα. Εσ χασι σεγυρο θυε αχαβαρ〈 αισλαδο, σιτυαχι⌠ν θυε
δε φορµα ινδιρεχτα φαϖορεχερ〈σ σιεµπρε θυε πυεδασ. Εσ
φυνδαµενταλ εϖιταρ σερ διρεχτο ψ µοϖερσε σιεµπρε δε φορµα
ινδιρεχτα. Σε〉αλαρ υνα ιντενχι⌠ν ψ ρεαλιζαρ οτρα. Σερ〈σ φλεξιβλε ψ
χαπαζ δε αδοπταρ λα ιµαγεν θυε σεα νεχεσαρια. Σι τε θυεδασ
ινµ⌠ϖιλ, τε θυεδαρ〈σ α µερχεδ δελ θυε σε µυεϖα.

Γοζαρ δε πρεστιγιο ψ δε χονσιδεραχι⌠ν εσ υνα δε λασ χοσασ

θυε λοσ ηοµβρεσ αµβιχιοναν χον µ〈σ αρδορ. Εϖιτα σεγυιρ λα
σενδα πορ λα θυε ανδυϖιερον ηοµβρεσ δε γραν πρεστιγιο, τενδρ〈σ
θυε ανδαρ ελ δοβλε παρα ιντενταρ ιγυαλαρλο. ∆εβεσ εξπλοραρ
νυεϖοσ χαµινοσ παρα θυε τυ ρενοµβρε βριλλε δονδε τε µερεχεσ.
Λασ γρανδεσ φιγυρασ σον νιχασ, πορ δεφινιχι⌠ν ελ τριυνφο εν συ
σενδα σ⌠λο πυεδε σερ παρα ελλοσ. Νο πιερδασ τυ τιεµπο νι τυσ
φυερζασ εν εσε ϖανο εµπε〉ο.

− 24 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Παρα αυµενταρ τυ ρεπυταχι⌠ν δεβεσ οχυλταρ τυσ αχχιονεσ

δεπλοραβλεσ ψ ηαχερ βριλλαρ λασ ηονοραβλεσ. Περο νο ολϖιδεσ θυε σι
τεµεσ θυε λα γεντε σεπα θυε ηασ ηεχηο αλγο µαλο, ηαψ αλγο
βυενο εν λο µαλο ψ θυε σι εστ〈σ ανσιοσο πορθυε λα γεντε σεπα
θυε ηασ ηεχηο αλγο βυενο, εντονχεσ ηαψ αλγο µαλο εν λο βυενο.
Μεδιτα σοβρε εσο ψ αδϖερτιρ〈σ θυε ελ βιεν ψ ελ µαλ νυνχα εστ〈ν
χοµπλετοσ ψ πυροσ ψα θυε χοντιενεν χιερτασ παρτεσ δελ υνο εν ελ
οτρο.

− 25 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΑΜΙΣΤΑ∆, ΛΟΣ ΑΛΙΑ∆ΟΣ Ψ ΛΟΣ Α∆ςΕΡΣΑΡΙΟΣ.

Λα αµισταδ εσ υν χονχεπτο µυψ ηερµοσο, πυεδε θυε σεα

µ〈σ δυραδερο θυε ελ αµορ µυνδανο. Ταντο ελ αµορ χοµο λα
αµισταδ δεβεσ δεϕαρλο παρα τυ ϖιδα πριϖαδα, εσ µυψ πελιγροσο
χυανδο σε µανεϕαν ασυντοσ πβλιχοσ. Ελιγε χον χυιδαδο τυσ
αµιγοσ εν λα ϖιδα πριϖαδα, πυεσ χονοχιενδο χον θυιν τε ϕυντασ
σαβρ〈ν χ⌠µο ερεσ. ∆εσδε λοσ χλ〈σιχοσ σε ηα εσχριτο µυχηο σοβρε
λα αµισταδ, νο σερ ψο θυιν διϖαγυε µυχηο µ〈σ. Σι τιενεσ υν
βυεν αµιγο, τιενεσ υν τεσορο. ∆εβεσ χονσερϖαρλο ψ ρεγαρ λα
αµισταδ, πυεσ εσ υνα πλαντα φρ〈γιλ θυε σε ρεσεχα χον λα φαλτα δε
ατενχι⌠ν. Αν χον αµιγοσ λεϕανοσ, δεβεσ τενερ δεταλλεσ χον ελλοσ
ψ νο δεϕαρλοσ εν ελ ολϖιδο νι περδερ ελ χονταχτο. ςαλε µ〈σ ποχοσ ψ
βυενοσ αµιγοσ θυε σαβεσ τε αψυδαρ〈ν εν ελ ινφορτυνιο θυε
µυχηασ βαναλεσ αµισταδεσ θυε εν χυαντο σε τυερζαν λασ
χιρχυνστανχιασ τε δαρ〈ν λα εσπαλδα. Χυανδο τοδο ϖαψα βιεν, τε
οφρεχερ〈ν συ ηαχιενδα, συ τιεµπο ψ ηαστα συ ϖιδα, περο χυανδο
τυ φορτυνα σεα αδϖερσα, ηυιρ〈ν δε τι ολϖιδανδο συσ προµεσασ.
Λοσ θυε νο τε αβανδονεν σερ〈ν εν ϖερδαδ βυενοσ αµιγοσ. Σι λα
αµισταδ συργι⌠ εν υνα σιτυαχι⌠ν χοµν χοµπροµετιδα, εσ
προβαβλε θυε σεα δυραδερα; σι ναχι⌠ εν υνα σιτυαχι⌠ν σιν
ιµπορτανχια, νο πυεδε σερ µυψ χονσιστεντε. Λασ χιρχυνστανχιασ
διφχιλεσ πρυεβαν α λασ περσονασ ψ ταµβιν α λασ αµισταδεσ. Ελ
θυε νο εσ φιελ ψ σινχερο χον συσ αµιγοσ, ϕαµ〈σ γοζαρ〈 δε λα
χονφιανζα δε ναδιε. Εσ δε περσονασ ϖιρτυοσασ αψυδαρ α λοσ
αµιγοσ εν δεσγραχια, σιεµπρε δεβεσ ηαχερλο πυεσ τε γρανϕεαρ〈
φαµα δε περσονα γενεροσα ψ αµιγο δε συσ αµιγοσ. Τεν χυιδαδο
εν διστινγυιρ αλ θυε ατραϖιεσα υν µαλ µοµεντο δελ θυε ραρα ϖεζ
σαλε δελ ινφορτυνιο, δε στε λτιµο δεβεσ ηυιρ χοµο δε λα πεστε.
Ηαψ θυε εϖιταρ α λασ περσονασ θυε σιεµπρε εστ〈ν εν δεσγραχια,
σοβρε τοδο σι σον στοσ λοσ θυε φαβριχαν συσ ινφορτυνιοσ; χον ελ
πρετεξτο δε λα αµισταδ ιρ〈ν σανγρανδο τυσ ενεργασ ψ ελ τιεµπο
θυε δεδιχαρασ α οτρασ εµπρεσασ ο α οτρασ αµισταδεσ. Χονοχε α
λοσ αφορτυναδοσ, παρα εσχογερλοσ, ψ α λοσ δεσδιχηαδοσ, παρα
ρεχηαζαρλοσ. Λα µαλα συερτε εσ, χον φρεχυενχια, χυλπα δε λα
εστυπιδεζ ψ νο ηαψ χονταγιο µ〈σ πεγαδιζο παρα λοσ πρ⌠ξιµοσ αλ
δεσδιχηαδο. Νυνχα δεβεσ αβριρ λα πυερτα αλ µενορ µαλ, πυεσ
σιεµπρε ϖενδερ〈ν τρασ λ, α εσχονδιδασ, οτροσ µυχηοσ ψ
µαψορεσ. Σι τιενεσ αλγυνα δυδα λο µεϕορ εσ αχερχαρτε α λασ
περσονασ ιντελιγεντεσ ψ χον πρεστιγιο, πυεσ ταρδε ο τεµπρανο

− 26 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

δαρ〈ν χον λα βυενα συερτε. Χον ελ δισφραζ δε αµιγο σε

πρεσενταρ〈ν θυιενεσ πρετενδαν σαχαρ προϖεχηο δε τι, δεβεσ
διστινγυιρλοσ δε λοσ ϖερδαδεροσ αµιγοσ ψ δαρλεσ εϖασιϖασ παρα
θυε ποχο α ποχο σε ολϖιδεν δε τι, πυεσ ψα ενχοντραρ〈ν α οτροσ
θυε σε δεϕεν µανεϕαρ. Σεα υν αµιγο ϖερδαδερο ο υν φαλσο αµιγο,
νυνχα δεβεσ αχαβαρ λα ρελαχι⌠ν χον µαλοσ µοδοσ ψ δε φορµα
ϖιολεντα, τ ερεσ υνα περσονα χον χλασε ψ ελεγανχια. Λοσ µαλοσ
µοδοσ τοδο λο δεστροζαν, ηαστα λα ϕυστιχια ψ λα ραζ⌠ν. Λασ
βυενασ φορµασ τοδο λο ρεµεδιαν: δοραν ελ νο ψ ενδυλζαν λα
ϖερδαδ. Εν λασ χοσασ θυε ηαγασ τιενε γραν ιµπορτανχια ελ χ⌠µο
λασ ηαχεσ. Υν αµιγο ρεσεντιδο σε χονϖερτιρ〈 εν υν ενεµιγο
πελιγροσο, πενσαρ〈 θυε ερεσ αλγυιεν δεσλεαλ ψ λο θυε εσ µ〈σ
γραϖε, χονοχερ〈 µυχηοσ δε τυσ πυντοσ δβιλεσ πορ λο θυε σαβρ〈
εν θυε παρτε δε λα εσπαλδα ψ χυ〈νδο δεβερ〈 χλαϖαρ ελ πυ〉αλ παρα
θυε ελ δα〉ο θυε ρεχιβασ σεα µαψορ. Εσ µεϕορ τενερ υν νυεϖο
ενεµιγο θυε χονϖερτιρ α υν αµιγο εν λο χοντραριο. Νυνχα εσ
βυενο περδερ αµιγοσ, εσ µ〈σ πελιγροσο θυε γαναρ ενεµιγοσ. Σ
εξτρεµαδαµεντε χορρεχτο χον τυσ αµιγοσ, δεµυστραλεσ λα
εστιµα θυε τε µερεχεν, σορπρνδελοσ χον δεταλλεσ ινεσπεραδοσ ψ
νυνχα πιερδασ λα χοµποστυρα εν συ πρεσενχια. Ηαζ θυε τυ
πρεστιγιο σεα γρανδε εντρε τυσ αµισταδεσ, ψα σε ενχαργαρ〈ν ελλοσ
δε διφυνδιρλο. Ελλοσ εσταρ〈ν ενχανταδοσ δε ρεχιβιρ λα αµισταδ δε
υνα περσονα χον σεµεϕαντε φαµα ψ ελ σιµπλε ηεχηο δε θυε τ
σεασ συ αµιγο ψα αυµεντα συ προπια φαµα, ασ τοδοσ γαν〈ισ.

Ιντεντα ρελαχιοναρτε χον θυιεν τενγα γραν αγυδεζα ε ινγενιο,

σιεµπρε σε απρενδε ψ τε µεϕορασ χοµο περσονα. Αλγο σε πεγα δε
λα φαµα χον θυιεν τε ϕυντασ, σεα βυενο ο µαλο. Εσ φορζοσο
εντονχεσ σαβερ ελεγιρ ψ ελεγιρ βιεν. Ταλ χοµο λοσ παδρεσ ϖιγιλαν
λασ αµισταδεσ δε συσ ηιϕοσ, ασ δεβεσ οβραρ τ ρεσπεχτο α λασ
τυψασ. Ηαψ αµιγοσ θυε σον παρα τοδα λα ϖιδα, πρεστα ατενχι⌠ν
χον θυιν χοµπαρτιρ〈σ υνα παρχελα δε λα τυψα. Ελεγιρ αµιγοσ εσ
υν ασυντο χασι ταν ιµπορταντε χοµο ελεγιρ τυ παρεϕα, ψ σιν
εµβαργο, χασι ναδιε λε πρεστα ατενχι⌠ν. Μυχηο τε δεβεσ α τυσ
αµιγοσ, φαϖορεσ, λεαλταδ ψ αν λα ϖιδα σι φυερα πρεχισο. Λα
αµισταδ εσ υν λαστρε λιγερο ψ γυστοσο δε σοπορταρ σι λοσ δεµ〈σ
σον δε βυεν χαρ〈χτερ ψ ηαραν πορ τι λο µισµο θυε τ πορ ελλοσ;
περο πυεδε σερ πεσαδο ψ δεσαγραδαβλε σι σον τοδο λο χοντραριο.
Ερεσ λιβρε παρα ελεγιρ, ναδιε τε ιµπονε λασ αµισταδεσ, σεγν
θυιεν εσχοϕασ χοµο αµιγο χονδιχιοναρ〈σ εν γραν παρτε τυ ϖιδα.

− 27 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

Εσ χονϖενιεντε θυε τυσ αµιγοσ σεαν δε παρεχιδο νιϖελ αλ τυψο,

πυεσ αυνθυε νο ηαψ ρεγλασ φιϕασ, εσ εξτρα〉ο θυε υν ρεψ σεα
αµιγο δε υν µενδιγο. Παρα θυε πυεδα τραβαρσε υνα ϖερδαδερα
αµισταδ, εσ πρεχισο πρεσχινδιρ δε λα συπεριοριδαδ θυε πυεδαν
οτοργαρ λα εδαδ, λοσ ηονορεσ, λασ ριθυεζασ ο ελ ποδερ. Ελ νιχο
µοτιϖο θυε τε δεβε ινχιταρ α λα αµισταδ εσ λα βσθυεδα δε λασ
ϖιρτυδεσ ψ ελ µυτυο περφεχχιοναµιεντο.

Νο εµπρενδασ εµπρεσασ χον λοσ αµιγοσ, στοσ σον παρα

δισφρυτε δε λα µυτυα χοµπα〉α, νυνχα παρα λογραρ γρανδεσ
ηαζα〉ασ. Μυχηασ αµισταδεσ σε ηαν θυεβραδο πορ εξπονερλασ α
λα δυρα πρυεβα δελ δεσγαστε φρεντε α οβϕετιϖοσ χοµυνεσ. Αλ ιγυαλ
θυε τ ιντεντασ µοστραρ τυ µεϕορ χαρα αντε τυσ αµισταδεσ ψ
εσχονδερ τυσ δεφεχτοσ, λο µισµο ηαχεν ελλοσ χοντιγο. Εσ ραρο θυε
υν αµιγο χριτιθυε λοσ δεφεχτοσ δε οτρο, ηαρ〈 χοµο θυε νο λοσ ϖε,
ψα θυε τε αχεπτα χοµο ερεσ ψ νο ιντεντα χαµβιαρτε. Νο διγασ α
τυ αµιγο λο θυε νο θυιερε ορ. Ραρασ ϖεχεσ λοσ ηοµβρεσ
ρεχονοχεν λοσ δεφεχτοσ δε αθυελλοσ α θυιενεσ αµαν, ψ νο
αχοστυµβραν ταµποχο α ϖαλοραρ λασ ϖιρτυδεσ δε αθυελλοσ α
θυιενεσ οδιαν. Εν χιερτα µανερα, λα αµισταδ σε βασα εν
µυχηοσ αυτοενγα〉οσ. Νο γυαρδεσ ρενχορ αλ αµιγο πορ υνα φαλτα
λεϖε. ∆εσχονφα δελ αµιγο θυε τε ηαβλα µαλ δε οτροσ αµιγοσ, λο
µισµο ηαρ〈 χοντιγο χυανδο εστσ αυσεντε. ∆εσχονφιαρ δε υν
αµιγο εσ υνα χλαρα σε〉αλ σοβρε υνα ηεριδα µορταλ εν υνα
αµισταδ, δεβεσ πονερ φιν α εστα ρελαχι⌠ν. Χονφιανζα, ρεσπετο ψ
λεαλταδ σον λοσ πιλαρεσ δε χυαλθυιερ ρελαχι⌠ν εντρε αµιγοσ, σι
φαλλα αλγυνα, ψα νο σε πυεδε ηαβλαρ δε αµισταδ.

Λα αµισταδ νο εξιστε εν λα ϖιδα πβλιχα, ελ χρεερλο εσ υνα

πονερτε εν µεδιο δε υνα τρεµενδα τραµπα. Χονϖιενε νο
χονφυνδιρ αλιαδοσ, σοχιοσ, χολεγασ ψ χοµπα〉εροσ χον λο θυε εσ
υνα ϖερδαδερα αµισταδ. ∆ε σεµεϕαντε χονφυσι⌠ν πυεδεν συργιρ
µυχηασ σιτυαχιονεσ δεσαγραδαβλεσ ψ περϕυδιχιαλεσ. Υν αλιαδο ο
υν σοχιο εσ υν σοχιο τεµποραλ παρα λογραρ δετερµιναδοσ
οβϕετιϖοσ χοµυνεσ, εν χυαντο χεσαν λοσ µοτιϖοσ θυε λοσ
ϕυνταρον, αχαβα λα αλιανζα. Ψ υνα ϖεζ αχαβαδα λα ρελαχι⌠ν πυεδε
δεσεµβοχαρ ο εν υν γρατο ρεχυερδο ψ δισποσιχι⌠ν α ϖολϖερ α
αλιαρσε, ο εν ινδιφερενχια ο εν χλαρα ενεµισταδ. Υν χολεγα εσ
αλγυιεν θυε εϕερχε λα µισµα προφεσι⌠ν θυε υνο µισµο, συσ
ιντερεσεσ ψ λοσ προπιοσ πυεδεν σερ χοινχιδεντεσ, σιεµπρε ηαβρ〈

− 28 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

χιερτα χοµπετιτιϖιδαδ, ψ λασ ρελαχιονεσ πυεδεν σερ βυενασ,

ινδιφερεντεσ ο φρανχαµεντε µαλασ. Υν χοµπα〉ερο εσ αλγυιεν χον
θυιεν χοµπαρτιµοσ ταρεασ ψ ϖιϖενχιασ χοµυνεσ εν νυεστρα ϖιδα
πυβλιχα, λασ ρελαχιονεσ πυεδεν σερ ιδντιχασ α λασ θυε τενεµοσ
χον λοσ χολεγασ. Παρα διφερενχιαρ χολεγα δε χοµπα〉ερο ϖαλγα ελ
σµιλ δε θυε υν χοµπα〉ερο εσ υνα περσονα θυε τραβαϕα εν λα
µισµα εµπρεσα θυε νοσοτροσ ψ οστεντα υνα ρεσπονσαβιλιδαδ ψ
χαργο σιµιλαρ, ελ χολεγα εσ λο µισµο, περο εν οτρα εµπρεσα.

Ινσιστο εν θυε εν τοδασ εστασ ρελαχιονεσ νο τιενε χαβιδα λα

αµισταδ, σι αλγυιεν λο χρεε ψ αχτα ασ, ταρδαρ〈 ποχο εν δαρσε
χυεντα δε ελλο. Χον λασ αµισταδεσ τε σιεντεσ χονφιαδο ψ αδµιτεσ
χιερτα ϖυλνεραβιλιδαδ; εν οχασιονεσ, ηαστα τε πονεσ εν συσ
µανοσ. Σερα υνα λοχυρα ηαχερλο χον θυιενεσ δεϕαν θυε αχτεσ
ασ περο θυε νυνχα λο ηαραν ελλοσ πορ τι. Χονοχερ〈ν τυσ πυντοσ
δβιλεσ ψ ενχοντραρ〈ν λα παλανχα χον λα θυε τενερτε α συ µερχεδ
εµπλεανδο ελ µνιµο εσφυερζο. Σον ρελαχιονεσ προφεσιοναλεσ, νο
ηαψ ναδα περσοναλ, ψ πυεστο θυε νο ηαψ ναδα περσοναλ, νο τιενε
χαβιδα λα αµισταδ. Πορ συπυεστο θυε εσ νεχεσαριο τενερ βυενασ
ρελαχιονεσ χον λασ περσονασ χον λασ θυε αχτασ εν τυ ϖιδα
πβλιχα, περο ηαψ θυε τενερ µυψ χλαρα λα λνεα δονδε αχαβα εστα
ρελαχι⌠ν ψ εµπιεζα λα αµισταδ. Νυνχα δεβεσ χρυζαρ εσε λµιτε, ο
ελ δα〉ο θυε πυεδασ ρεχιβιρ σερ〈 ενορµε. Σερ αµιγο δε αλγυιεν εσ
αβριρλε τυ χοραζ⌠ν, νο λο ηαγασ χον θυιεν νο λε χονχεδασ ελ
πριϖιλεγιο δε τυ αµισταδ, εϖιτα λα χονφυσι⌠ν.

Νι υν αλιαδο εσ βυενο νι υν ενεµιγο εσ µαλο, λοσ παπελεσ σε

πυεδεν ινϖερτιρ χον µασ φαχιλιδαδ δε λο θυε χρεεσ. Χον αµβοσ
δεβεσ απρενδερ. ∆ε ηεχηο, τυσ ενεµιγοσ ηαρ〈ν πορ τι λο θυε νο
ηαρ〈ν τυσ αµιγοσ: σε〉αλαρ τυσ δεβιλιδαδεσ ψ πονερτε α πρυεβα.
Τε ηαρ〈ν µασ φυερτε. Α λα περσονα ιντελιγεντε λε σον µ〈σ τιλεσ
συσ ενεµιγοσ θυε αλ νεχιο συσ αµιγοσ. Ελ λιτιγιο χον αδϖερσαριοσ
τε ηαρ〈 λλεγαρ δονδε νυνχα τε λλεϖαρα ελ τρατο χον αµιγοσ. Α
µυχηασ περσονασ, συσ ενεµιγοσ λεσ φαβριχαν συ γρανδεζα. Εσ
µ〈σ πελιγροσα λα αδυλαχι⌠ν θυε ελ οδιο, πυεσ στε σε〉αλα
δεφεχτοσ θυε σε πυεδεν χορρεγιρ, περο αθυλλα λοσ δισιµυλα.
Σερ〈σ µυψ χαυτελοσο χυανδο ϖιϖασ ϕυντο α λα λισονϕα ψ ϕυντο α λα
µαλεϖολενχια. Θυε νο τε δεσαλιεντεν λασ φρεχυεντεσ χρτιχασ θυε
τε λε ηαγαν, νι λοσ δεφεχτοσ θυε τε σε〉αλεν. Εσχυχηα λασ παλαβρασ
δελ χρτιχο, τε ρεϖελαρ〈ν λο θυε τυσ αµιγοσ τραταν δε οχυλταρτε.

− 29 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

Περο νο τε δεϕεσ αβρυµαρ πορ λο θυε ελ χρτιχο διγα. Νυνχα σε ηα

εριγιδο υνα εστατυα εν ηοµεναϕε α υν χρτιχο, λασ εστατυασ σον
παρα λοσ χριτιχαδοσ.

ςαλε µ〈σ ενεµιγο χονοχιδο θυε αµιγο α λα φυερζα. Αλ ιγυαλ

θυε χονϖιενε σαβερ ελεγιρ α τυσ αµιγοσ ψ αλιαδοσ, λο µισµο σε
απλιχα παρα λοσ ενεµιγοσ. Μυχηοσ δεσαστρεσ ψ δεσγραχιασ ηαν
συργιδο πορ υνα µαλα ελεχχι⌠ν δε λοσ αδϖερσαριοσ. Χλαρο θυε εν
µυχηασ οχασιονεσ νο σε πυεδεν ελεγιρ, συργεν σολοσ. Χοµο εν
εστα ϖιδα εσ ινεϖιταβλε θυε απαρεζχαν ενεµιγοσ σι τυσ οβϕετιϖοσ
χηοχαν χον λοσ δε ελλοσ, δεβεσ εσταρ πρεπαραδο παρα ηαχερλεσ
φρεντε ψ αν δερροταρλεσ. Σιεµπρε θυε πυεδασ, δεβεσ χρεαρτε υν
ενεµιγο θυε σεα ρελατιϖαµεντε φ〈χιλ δε δερροταρ, δε εστα φορµα
αυµενταρ〈 τυ πρεστιγιο. Ποστεριορµεντε δεβεσ χονϖερτιρ α εστα
περσονα εν αλιαδο, ψα θυε σιεµπρε τε σερ〈 φιελ πορ ελ τεµορ θυε
τε τενγα τρασ λα δερροτα ψ ελ αγραδεχιµιεντο δε ηαβερλε
χονϖερτιδο εν αλιαδο. Υνα περσονα σιν ενεµιγοσ ο εσ υν σαντο ο
συ ϖιδα χαρεχε δε ιντερσ, πυεσ συσ µετασ σον ταν χορτασ θυε
χον ναδιε χηοχα. Ψ σι αλγυνα ϖεζ ηα χηοχαδο, ηα σιδο
ρ〈πιδαµεντε νευτραλιζαδο πορ οτρα ϖολυνταδ µασ φυερτε. Αυνθυε
θυιζ〈σ σεα υνα φορµα δε αλχανζαρ λα φελιχιδαδ. Νο τενερ
χονφλιχτοσ χον ναδιε εσ εν ϖερδαδ υν φεν⌠µενο εξτρα〉ο. Ηαστα
ϑεσυχριστο τενα ενεµιγοσ, ελλοσ λε χρυχιφιχαρον. Ασ θυε ϖε
πενσανδο θυε εσ ινεϖιταβλε λα χονφρονταχι⌠ν. Ηαψ οτρασ ϖασ
ρελαχιοναρσε χον λοσ ενεµιγοσ; λασ υσαρον ϑεσυχριστο, Γανδηι,
Βυδα, Σ⌠χρατεσ ψ µυχηοσ οτροσ γρανδεσ µαεστροσ δε λα
Ηυµανιδαδ. Εν ελ φονδο, ελ φιναλ φυε ελ µισµο: θυερερ, ποδερ ψ
σαβερ χ⌠µο ηαχερ θυε ελ ενεµιγο δεσαπαρεχιερα, πυεστο θυε ελ
φιν λτιµο δε αχαβαρ χον υν ενεµιγο εσ ενγλοβ〈νδολο, ηαχιενδο
θυε σεα παρτε δε τι. Σι χονϖιερτεσ αλ ενεµιγο εν τυ αλιαδο, ψα νο
εσ τυ ενεµιγο. Εσα εσ λα ϖερδαδερα σαβιδυρα, πυεστο θυε ελ
ενεµιγο δεσαπαρεχε δεφινιτιϖαµεντε.

Νο χρεεσ ενεµιγοσ ταν ποδεροσοσ θυε νο πυεδασ ϖενχερ νι

ρεσιστιρ. Εϖιτα σι πυεδεσ α εστασ περσονασ. Ηαζ αλιαδοσ εντρε λοσ
ενεµιγοσ δε τυσ ενεµιγοσ, λοσ αταθυεσ θυε ρεχιβαν ϖενδρ〈ν εν
ϖαριασ διρεχχιονεσ. Τεν σιεµπρε πρεσεντε θυε λοσ αλιαδοσ δε ηοψ
πυεδεν σερ λοσ ενεµιγοσ δε µα〉ανα, ψ λοσ θυε αηορα σον τυσ
αδϖερσαριοσ, µασ ταρδε πυεδεν σερ τυσ αλιαδοσ. Νο χονφεσ νι εν

− 30 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ελ ενεµιγο νι εν τυσ αλιαδοσ, χοµπα〉εροσ, σοχιοσ νι χολεγασ.

Χονφα σ⌠λο εν τι, ψ αν σιν εξχεδερτε.

Αν τιενε οτρα υτιλιδαδ ελ τενερ ενεµιγοσ, δεβιδο αλ χαρ〈χτερ

αγρεσιϖο δε λασ περσονασ. Υν ενεµιγο χοµν δα χοηεσι⌠ν α υν
γρυπο δε περσονασ. ∆υραν µ〈σ εν ελ σερ ηυµανο λοσ
σεντιµιεντοσ νεγατιϖοσ θυε λοσ ποσιτιϖοσ; περµανεχε µ〈σ ελ
οδιο ψ ελ τεµορ θυε ελ αµορ ψ ελ ϖαλορ. Χυαλθυιερ σοχιεδαδ, σεχτα,
ρελιγι⌠ν ο γρυπο ηυµανο θυε σε πρεχιε τιενε υν ενεµιγο χοµν
αλ θυε αχηαχα τοδοσ συσ µαλεσ ψ δεσγραχιασ, ψ πορ λο ταντο πορ
τοδοσ εσ οδιαδο. Μιεντρασ οδιεν α υν ενεµιγο χοµν, ολϖιδαρ〈ν
συσ ρενχορεσ ηαχια ελ λδερ ψ λε σεγυιρ〈ν χιεγαµεντε, υνοσ πορ
χονϖενχιµιεντο ψ οτροσ πορ νο σερ ταχηαδοσ δε τραιδορεσ. Πορ
εσο, σιεµπρε ηαψ ενεµιγοσ; ψ µιεντρασ ελ ποδερ σε βασε εν ελ
µιεδο ψ ελ οδιο γενεραδο πορ λα αγρεσιϖιδαδ ηυµανα, νο ηαβρ〈
παζ εν ελ µυνδο. Ψ χοµο νυνχα ηα ηαβιδο παζ εντρε λοσ
ηοµβρεσ ψ εσ προβαβλε θυε σιγα σιενδο ασ δυραντε µυχηο
τιεµπο, δεβεσ πρεπαραρτε παρα σιτυαχιονεσ σιν παζ. ∆εβεσ τενερ
τυ µεντε πρεστα παρα λα ινεϖιταβλε λυχηα.

− 31 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΣΟΒΡΕ ΛΑΣ ςΙΡΤΥ∆ΕΣ Ψ ΛΟΣ ∆ΕΦΕΧΤΟΣ

Χυλτιϖα τυ χαρ〈χτερ ε ιντελιγενχια, ψα θυε σον λοσ δοσ πολοσ

παρα λυχιρ λασ χυαλιδαδεσ; ελ υνο σιν ελ οτρο νο τε λλεϖαρ〈ν µυψ
λεϕοσ. Νο βαστα σερ ιντελιγεντε, σε πρεχισα ταµβιν δελ χαρ〈χτερ.
Νο σε ναχε ηεχηο. Χαδα δα τε ϖασ περφεχχιονανδο εν λο περσοναλ
ψ εν λο λαβοραλ, ηαστα λλεγαρ αλ πυντο µ〈σ αλτο, α λα πλενιτυδ δε
χυαλιδαδεσ, α λα εµινενχια. Αλγυνοσ νυνχα λλεγαν α σερ χαβαλεσ,
σιεµπρε λεσ φαλτα αλγο; οτροσ ταρδαν εν ηαχερσε. Συϕετα λασ
ϖαριαχιονεσ δελ 〈νιµο. Χονοχερσε εσ εµπεζαρ α χορρεγιρσε.

Νο σεασ µυψ σεϖερο εν χριτιχαρ λοσ δεφεχτοσ δε λα γεντε;

χονσιδερα ηαστα θυ πυντο πυεδεν αγυανταρ. Νο σεασ
δεµασιαδο αλτανερο αλ δισφρυταρ δε λα ϖιρτυδ, δε µανερα θυε λοσ
δεµ〈σ πυεδαν πραχτιχαρλα. Νο ϕυζγυεσ ψ νο σερ〈σ ϕυζγαδο,
πορθυε σερ〈σ µεδιδο χον λα µισµα µεδιδα χον λα θυε µιδιεσεσ.
Εσ νυεστρο δεστινο τενερ δεφεχτοσ. Ποχοσ ϖιϖεν σιν ελλοσ, ταντο
εν λο µοραλ χοµο εν ελ χαρ〈χτερ. ∆εβεσ αδθυιριρ ηαβιλιδαδ εν
χονϖερτιρλοσ εν µοτιϖο δε εστιµαχι⌠ν, χονϖερτιρ τυσ δεβιλιδαδεσ
εν φυερζα. Νινγυνα ναχι⌠ν σε εσχαπα δε αλγν δεφεχτο ιννατο,
ινχλυσο λα µ〈σ χυλτα, δεφεχτο θυε χενσυραν λοσ πασεσ ϖεχινοσ
χοµο χονσυελο. Χορριγε, ο πορ λο µενοσ δισιµυλα εστοσ δεφεχτοσ
προπιοσ δε τυ εντορνο; ασ χονσεγυιρ〈σ ελ χρδιτο δε σερ νιχο
εντρε λοσ τυψοσ, πυεσ σιεµπρε σε εστιµα µ〈σ λο θυε µενοσ σε
εσπερα.

Χυανδο ελ ηγαδο εστ〈 ενφερµο, λα ϖιστα δεχαε; χυανδο ελ

ρι〉⌠ν εστ〈 ενφερµο, ελ οδο σε ϖε αφεχταδο δε µανερα αδϖερσα.
Λα ενφερµεδαδ νο εσ ϖισιβλε, περο σ συσ εφεχτοσ. Πορ ελλο, παρα
λιβεραρτε δε λασ ιµπερφεχχιονεσ εϖιδεντεσ, ελιµινα πριµερο λασ
ιµπερφεχχιονεσ οχυλτασ. Ελυδε λοσ δεφεχτοσ δε τυ φαµιλια, δε τυ
σοχιεδαδ, δε τυ ναχι⌠ν. Τενδερ〈σ α λα περφεχχι⌠ν εν ελ χαµβιο.
Ηαψ δοσ τιποσ δε περφεχχι⌠ν, λα θυε χαµβια περµανεντεµεντε ψ
λα θυε τρασ ηαβερ αλχανζαδο εσε εσταδο, περµανεχε ινµυταβλε.
Λα πριµερα εσ ϖιδα, λα σεγυνδα εσ µορταλ; πυεσ χοµο τοδα λα
ϖιδα εσ χαµβιο ψ στα ψα νο χαµβια, εστ〈 φυερα δελ ρεινο δε λα
ϖιδα. Λα περφεχχι⌠ν νο χονσιστε εν λα χαντιδαδ, σινο εν λα
χαλιδαδ. Τοδο λο µυψ βυενο φυε σιεµπρε ποχο ψ ραρο: υσαρ
µυχηο λο βυενο εσ αβυσαρ. Βυσχα λα περφεχχι⌠ν, περο σιν
πασι⌠ν; ψα θυε σι τε αφανασ δεµασιαδο βυσχανδο λα ϖιρτυδ,

− 32 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

χαερ〈σ εν συ οπυεστο. Παρα δισπαραρ υνα φλεχηα, ελ αρχο δεβε

εσταρ εν συ ϕυστα τενσι⌠ν; ποχο τενσο νο λλεγα λα φλεχηα αλ βλανχο
ψ δεµασιαδο τενσο ηαχε τεµβλαρ α λα µανο θυε απυντα, ερρανδο
ελ τιρο. Ασ δεβε σερ τυ ϖολυνταδ: νι µυψ τενσα, νι µυψ φλοϕα. Λα
περφεχχι⌠ν δεβε σερ µ〈ξιµα, περο συ οστενταχι⌠ν µοδεραδα.
Υνα ϖελα ενχενδιδα πορ λοσ δοσ λαδοσ, σε χονσυµε µ〈σ ρ〈πιδο ψ
δυρα µενοσ. Υνα εξηιβιχι⌠ν λιµιταδα σε πρεµια χον υνα µαψορ
εστιµα.

Νο σεασ ϖυλγαρ εν ναδα. Ελ απλαυσο ποπυλαρ νο δεβε

σατισφαχερτε, λα φαµα εσ εφµερα. Λα γεντε ϖυλγαρ αδµιρα λα
νεχεδαδ χοµν ψ ρεχηαζα ελ βυεν χονσεϕο. Λοσ θυε ηοψ τε
απλαυδεν, µα〉ανα θυερρ〈ν αϕυστιχιαρτε. Ελ γυστο σε πυεδε
χυλτιϖαρ, ιγυαλ θυε λα ιντελιγενχια. Λα εξχελεντε χοµπρενσι⌠ν δε
λασ χοσασ ρεφινα ελ δεσεο ψ δεσπυσ αυµεντα ελ πλαχερ δε
χονσεγυιρλασ. Χονοχε τυ µεϕορ χυαλιδαδ, χυλτιϖα τυ ϖιρτυδ µ〈σ
ρελεϖαντε ψ ηαζ χρεχερ α λασ δεµ〈σ. Πυεδεσ τριυνφαρ σι χονοχεσ
τυ µεϕορ χυαλιδαδ. ∆εβεσ σοπεσαρ λασ χοσασ, σοβρε τοδο λασ µ〈σ
ιµπορταντεσ. Αλγυνοσ ηαχεν µυχηο χασο δε λο θυε ιµπορτα ποχο
ψ ποχο δε λο θυε ιµπορτα µυχηο, σοπεσανδο σιεµπρε αλ ρεϖσ.
Τ λο σοπεσαρ〈σ τοδο, εσπεχιαλµεντε δονδε ηαψ διφιχυλταδεσ ψ
δ⌠νδε χρεασ θυε α ϖεχεσ ηαψ µ〈σ δε λο θυε πιενσασ.

Εν ασυντοσ δελ δεσεο, νο τε πρεχιπιτεσ εν ιµπλιχαρτε πορθυε

σεα φ〈χιλ; υνα ϖεζ θυε τε ηασ ιµπλιχαδο, τε ηυνδιρ〈σ
προφυνδαµεντε. Εν ασυντοσ δε πρινχιπιο, νο ρετροχεδασ πορ
µιεδο α λα διφιχυλταδ; υνα ϖεζ θυε δεσχιενδεσ ηαχια ατρ〈σ,
πιερδεσ πορ χοµπλετο τυσ χιµιεντοσ. ∆εσαρρολλα τυ χαρ〈χτερ χον
υν χιερτο γραδο δε ινδιφερενχια. Εν χυαντο απαρεχε λα
φασχιναχι⌠ν, σε περσιγυεν οβϕετοσ δελ δεσεο. Γοβερναρ χυαλθυιερ
ασυντο δε λα ϖιδα πβλιχα ρεθυιερε υν σεντιµιεντο δε δεσαπεγο.
Εν χυαντο απαρεχε ελ απεγο, εστ〈σ εν πελιγρο.

Χυλτιϖα λα παχιενχια, απρενδε α εσπεραρ. Ηαχερλο δεµυεστρα

υνα γραν ϖολυνταδ ε ιντελιγενχια, χον µ〈σ αµπλιτυδ δε
συφριµιεντο. Νυνχα τε απρεσυρεσ, νυνχα τε απασιονεσ. Σι ερεσ
σε〉ορ δε τι, λο σερ〈σ δεσπυσ δε λοσ οτροσ. Λα εσπερα πρυδεντε
αδορνα λοσ αχιερτοσ ψ µαδυρα λοσ σεχρετοσ πενσαµιεντοσ.
Μοδεραρ λα ιµαγιναχι⌠ν εσ ελ τοδο παρα λα φελιχιδαδ. Υνασ ϖεχεσ
λα φρεναρ〈σ ψ οτρασ λα εµπυϕαρ〈σ, χον ελ σεντιδο χοµν δαρ〈σ

− 33 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

χον συ ϕυστο εµπλεο. Εσ συφιχιεντεµεντε ρ〈πιδο λο θυε εστ〈 βιεν.

Λο θυε ηαγασ δεπρισα, δεπρισα σε δεσηαρ〈. Λο θυε µυχηο ϖαλε,
µυχηο χυεστα. Λο θυε τιενε θυε δυραρ µυχηο τιεµπο, δεβε
ταρδαρ οτρο ταντο εν ηαχερσε.

− 34 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΣΟΒΡΕ ΛΑ ∆ΕΧΙΣΙΟΝ

Αν σιενδο παχιεντε, δεβεσ σερ δεχιδιδο. Τε οχασιοναρ〈

µενοσ δα〉ο υνα µαλα εϕεχυχι⌠ν θυε λα φαλτα δε δεχισι⌠ν. Νο
σερ〈σ χοµο ελ αγυα εστανχαδα θυε αχαβα χορροµπινδοσε. Υνα
ϖεζ εν αχχι⌠ν, νο δεβεσ δυδαρ, λα δυδα µατα λα µεντε ψ τε
πυεδε λλεγαρ α µαταρ α τι µισµο. Ηαζ αλγο ο νο λο ηαγασ, περο νο
δυδεσ. Τ⌠µατε ελ τιεµπο νεχεσαριο παρα εστυδιαρ λα δεχισι⌠ν,
περο νο λα δεµορεσ πορθυε τε φαλτα αλγν δεταλλε πορ χονσιδεραρ,
πυεσ τε εστ〈σ ενγα〉ανδο ψ δεϕανδο πασαρ ελ τιεµπο χοµο
εξχυσα παρα νο δεχιδιρ. ∆εχιδιρ ο νο δεχιδιρ ψα εσ υνα δεχισι⌠ν,
ψ τ ερεσ ελ θυε ρεχιβιρ〈σ λασ χονσεχυενχιασ, βυενασ ο µαλασ. Νι
τε απρεσυρεσ νι τε δεµορεσ εν δεχιδιρ. Λα ϖιδα εσ ελεγιρ, υνασ
χοσασ εσπεραν µασ τιεµπο τυ ελεχχι⌠ν, περο οτρασ σ⌠λο εσπεραν
χοµο ελ ραψο εν λα νοχηε. ∆εβεσ δισχερνιρ χυ〈νδο πυεδεσ
εσπεραρ παρα δεχιδιρ ψ χυ〈νδο σερ φυλµιναντε εν τυ ελεχχι⌠ν. Εσ
ασυντο ιµπορταντε µανεϕαρ λοσ ριτµοσ δε λα δεχισι⌠ν. Πιενσα θυε
χον δεχισιονεσ φορϕαµοσ νυεστρο χαρ〈χτερ ψ µολδεαµοσ νυεστρο
δεστινο, πυεσ αλ δεχιδιρ εσχογερ υνα οπχι⌠ν δεσεχηαµοσ οτρασ
θυε α συ ϖεζ τραεραν οτρασ οπχιονεσ παρα ελεγιρ. Εν χιερτα
φορµα, σοµοσ πρισιονεροσ δε νυεστρασ δεχισιονεσ.

Σοπεσαρ υνα δεχισι⌠ν εσ αναλιζαρ λασ οπχιονεσ θυε υνα

σιτυαχι⌠ν νοσ οφρεχε. Μεδιτα χυ〈λεσ σον λασ µεϕορεσ χυαλιδαδεσ
χον λασ σερϖιδυµβρεσ θυε αχαρρεα εστα σιτυαχι⌠ν. Χυανδο ηαψασ
χονσιδεραδο ϖαριασ λνεασ παρα αχτυαρ, δεβερ〈σ πονδεραρ χυ〈λ σε
αδαπτα µ〈σ α τυσ οβϕετιϖοσ. Χοµο τοδασ λασ χοσασ τιενεν υν
λαδο βυενο ψ οτρο θυε νο λο εσ ταντο, ηαρ〈σ υν πλαν παρα
απροϖεχηαρ λο βυενο δε εσα λνεα δε αχχι⌠ν ψ οτρο παρα
πρεχαϖερτε δε λο µαλο. Ψα χασι ηασ δεχιδιδο, σ⌠λο τε φαλτα ελ
χυ〈νδο ψ ελ δ⌠νδε εµπεζαρ αχτυαρ, ασ ψα ηασ αχαβαδο δε
δεχιδιρ. Σι λα δεχισι⌠ν θυε ηασ δε τοµαρ εσ χον µοτιϖο δε
χονφλιχτο χον υν αδϖερσαριο, δεβεσ ρεαλιζαρ οτρο προχεσο σιµιλαρ.
Σοβρε στε δεβεσ ηαχερτε τρεσ πρεγυντασ. ↵Θυιν εσ? ↵Θυ
ηαχε? ψ ↵Θυ πυεδε ηαχερ?. Α λα πριµερα πρεγυντα δεβεσ
ρεσπονδερ δεφινιενδο αλ αδϖερσαριο, γενεραλµεντε τρατα σοβρε
τοδο λο θυε εσ ψ ηα ηεχηο. Λα σεγυνδα εσ δεφινιρ λασ αχτιϖιδαδεσ
αχτυαλεσ, εσ ελ πρεσεντε. Εν εστασ δοσ πριµερασ πρεγυντασ νο
ηαχε φαλτα ρεαλιζαρ ϕυιχιοσ δε ϖαλορ. Σ ηαψ θυε ηαχερλο παρα
χοντεσταρ α λα τερχερα πρεγυντα. Γενεραλµεντε οβτενδρ〈σ ϖαριασ

− 35 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ρεσπυεστασ, ϖαριασ ηιπ⌠τεσισ. Τρασ εστε εστυδιο δελ ενεµιγο,

δεβεσ δετερµιναρ χυ〈λεσ σον συσ πυντοσ δβιλεσ ψ συσ πυντοσ
φυερτεσ. Λυεγο τε απλιχαρ〈σ εστασ µισµασ πρεγυντασ α τι µισµο.

∆εσπυσ δε εστυδιαρ δε λοσ πυντοσ φυερτεσ δελ ενεµιγο ψ τυσ

προπιοσ πυντοσ δβιλεσ δεδυχιρ〈σ λα ηιπ⌠τεσισ µ〈σ πελιγροσα ψ
µονταρ〈σ τυ σεγυριδαδ ψ δεφενσα. Εστυδιανδο τυσ πυντοσ
φυερτεσ ψ λασ δεβιλιδαδεσ δελ αδϖερσαριο δεδυχιρ〈σ λα ηιπ⌠τεσισ
µ〈σ ϖενταϕοσα ψ εν εσα διρεχχι⌠ν ρεαλιζαρ〈σ τυσ αχχιονεσ
οφενσιϖασ. Εστε προχεσο δε εστυδιο δεβε σερ περµανεντε ψ νο
παραρ νυνχα.

Σι ηαψ αλγο δελ ενεµιγο θυε νο σαβεσ ο εντιενδεσ, δεβεσ

ηαχερ αλγο παρα οβτενερ εστα ινφορµαχι⌠ν. Ηαψ θυε τενερ µυψ
χλαρο θυ εσ λο θυ θυιερεσ σαβερ ψ θυ µεδιοσ εµπλεαρ〈σ παρα
συ οβτενχι⌠ν. Λα οτρα παρτε ταµβιν εµπρενδερ〈 αχχιονεσ χον
εστε φιν; δεβεσ νεγαρλε λα ινφορµαχι⌠ν ο πορ λο µενοσ οχυλταρλε ψ
δεσϖιρτυαρλε παρτε δε ελλα. Ταµβιν τυ πυεδεσ ενϖιαρλε
ινφορµαχι⌠ν φαλσα; περο τεν χυιδαδο, ελ αδϖερσαριο πυεδε ηαχερ –
ψ ηαρ〈 − λο µισµο χοντιγο. Χον λοσ αλιαδοσ, ταµβιν ηαψ θυε
απλιχαρ λασ τρεσ πρεγυντασ ψ εστυδιαρ συσ φορταλεζασ ψ δεβιλιδαδεσ
παρα τενερ πρεϖιστοσ πλανεσ πορ σι χονϖινιερα απλιχαρλοσ. Πον
ταµβιν α πρυεβα α τοδασ λασ περσονασ δε τυ εντορνο παρα
οβσερϖαρ συσ ρεαχχιονεσ. Πορ λτιµο, ποντε α πρυεβα τ µισµο,
τε χονοχερ〈σ µεϕορ ψ χονοχινδοτε µ〈σ α φονδο εντενδερ〈σ χαδα
ϖεζ µ〈σ χ⌠µο πιενσαν ψ αχταν λασ περσονασ. Ηαψ σεισ φορµασ
δε προβαρτε α τι µισµο ψ αλ ρεστο δε λασ περσονασ: ενριθυχελοσ ψ
οβσερϖα σι σε ρεφρεναν δε λα µαλα χονδυχτα παρα προβαρ συ
ηυµανιδαδ. Εννοβλχελοσ ψ µιρα σι σε χοντιενεν δε λα αλτανερα,
παρα προβαρ συ σεντιδο δε ϕυστιχια. ∆αλεσ ρεσπονσαβιλιδαδεσ
παρα ϖερ σι σε χοντιενεν δελ χοµπορταµιεντο δεσπ⌠τιχο, παρα
προβαρ συ λεαλταδ. Τινταλοσ παρα προβαρ συ χονφιανζα. Πονλοσ εν
πελιγρο ψ οβσερϖα σι νο σε ασυσταν, παρα προβαρ συ ϖαλορ.
Αβρµαλοσ ψ µιρα σι περµανεχεν ινχανσαβλεσ, παρα προβαρ
χοµο αβορδαν εστρατγιχαµεντε λοσ προβλεµασ.

− 36 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΧΟΝΤΡΟΛ ∆Ε ΥΝΟ ΜΙΣΜΟ

Λασ περσονασ σαβιασ σε χοντρολαν εν αχτοσ, εν παλαβρασ ψ

εν πενσαµιεντοσ, ϖερδαδεραµεντε σε χοντρολαν βιεν. Παρα
ποδερ λλεϖαρ α χαβο χυαλθυιερ εµπρεσα χον ξιτο ψ σοβρε τοδο εν
ελ τρατο χον λασ περσονασ, τε σερ〈 νεχεσαριο υν γραν αυτοχοντρολ.
Ταµβιν δεβερ〈σ σαβερ χ⌠µο ηαχερ περδερ ελ αυτοδοµινιο α τυσ
αδϖερσαριοσ. Χονοχε λασ ιδεασ ιρραχιοναλεσ θυε ηαχεν θυε ελ σερ
ηυµανο πιερδα ελ αυτοχοντρολ ψ χ⌠µο εϖιταρ χαερ εν ελλασ. Πορ
συπυεστο, χονοχιενδο χ⌠µο τε χοντρολασ α τι µισµο, σαβρ〈σ
χοµο σε πυεδε περδερ. Ψ σαβιενδο χ⌠µο σε πυεδε περδερ, ηαρ〈σ
θυε θυιεν τε ιντερεσε νυνχα τενγα δοµινιο σοβρε συσ αχτοσ.

∆εβεσ αδθυιριρ ελ η〈βιτο ψ λα χαπαχιδαδ θυε τε περµιτα

χοντρολαρ τυσ εµοχιονεσ ψ νο θυε στασ τε χοντρολεν α τι,
σαχ〈νδοτε λα ποσιβιλιδαδ δε ελεγιρ λο θυε θυιερεσ σεντιρ εν χαδα
µοµεντο δε νυεστρα ϖιδα. Ερεσ ελ αχτορ ψ διρεχτορ δε τυ ϖιδα, ψα
θυε δε λασ πεθυε〉ασ ψ γρανδεσ ελεχχιονεσ δεπενδε τυ εξιστενχια;
τιενεσ λα ιµπορταντε ποσιβιλιδαδ δε ηαχερ φελιζ ο νο τυ ϖιδα, α
πεσαρ δε λοσ αχοντεχιµιεντοσ εξτερνοσ. Εσοσ αχοντεχιµιεντοσ νο
σον λοσ θυε µανεϕαν τυ ϖιδα, σινο τ µισµο, ψα θυε µανεϕασ τυ
φελιχιδαδ δεπενδιενδο δε λα ιντερπρεταχι⌠ν θυε ηαχεσ δε εστοσ
ηεχηοσ. Ερεσ λο θυε πιενσασ ψ σι απρενδεσ α χοντρολαρ τυ
πενσαµιεντοσ ταµβιν ασ ποδρ〈σ χοντρολαρ λασ εµοχιονεσ. Ελ
σεντιµιεντο λο πυεδεσ δεφινιρ χοµο υνα ρεαχχι⌠ν φσιχα α υν
πενσαµιεντο. Σι νο τυϖιερασ χερεβρο νο σεντιρασ. Τοδασ λασ
σενσαχιονεσ λλεγαν πρεχεδιδασ πορ υν πενσαµιεντο ψ ελ χερεβρο
νο ποδρασ εξπεριµενταρ σενσαχιονεσ. Σι χοντρολασ λοσ
πενσαµιεντοσ, λασ σενσαχιονεσ ψ λοσ σεντιµιεντοσ θυε ϖιενεν δε
λοσ πενσαµιεντοσ, εντονχεσ ψα ερεσ χαπαζ δε χοντρολαρτε α τι
µισµο ψ ναδα τε αφεχταρ〈. Ηαψ αλγυνασ ιδεασ ιρραχιοναλεσ ο
πενσαµιεντοσ διστορσιοναδοσ θυε ιµπιδεν ελ δοµινιο δε λασ
εµοχιονεσ ψ λογραν θυε τυ ϖιδα νο σεα πλενα. Λοσ σεντιµιεντοσ
νο σον σιµπλεσ εµοχιονεσ θυε τε συχεδεν, σινο θυε σον
ρεαχχιονεσ θυε ελιγεσ τενερ. Χυανδο σεασ δυε〉ο δε τυσ
εµοχιονεσ, σι λασ χοντρολασ, νο τενδρ〈σ θυε εσχογερ ρεαχχιονεσ
δε δερροτα.

Εσ χοµν θυε, χοµο µυχηα γεντε εν εστα σοχιεδαδ, ηαψασ

χρεχιδο χον λα ιδεα δε θυε εστ〈 µαλ αµαρσε α σ µισµο, θυε εσο

− 37 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

εσ εγοσµο. Περο ελ αµορ α λοσ δεµ〈σ εστ〈 ρελαχιοναδο χον ελ

αµορ θυε τε τιενεσ α τι µισµο. Ελ αµορ εσ υνα παλαβρα θυε τιενε
ταντασ δεφινιχιονεσ χοµο περσονασ ηαβλαρον δε λ. Πιενσα θυε ελ
αµορ εσ λα χαπαχιδαδ ψ λα βυενα δισποσιχι⌠ν παρα περµιτιρ θυε
λοσ σερεσ θυεριδοσ σεαν λο θυε ελλοσ ελιϕαν παρα σ µισµοσ, σιν
ινσιστιρ εν θυε ηαγαν λο θυε α τι τε σατισφιχιερα ο τε γυστασε. Ηαψ
µυψ ποχασ περσονασ θυε πυεδεν απλιχαρσε εστα δεφινιχι⌠ν α σ
µισµοσ. Χυανδο ηαψασ ρεχονοχιδο λο θυε τ ϖαλεσ ψ λο βυενο
θυε εσ, νο τενδρ〈σ νεχεσιδαδ δε θυε λοσ δεµ〈σ αποψεν ψ
ρεφυερχεν τυ ϖαλορ αϕυστανδο τυ χονδυχτα α συσ ινστρυχχιονεσ.
Λογρα αµαρτε α τι µισµο ψ σερ〈σ χαπαζ δε αµαρ α λοσ δεµ〈σ ψ δε
ηαχερ χοσασ πορ λοσ οτροσ αλ ποδερ δαρ ψ ηαχερ χοσασ παρα τι
µισµο. Εντονχεσ νο τενδρ〈σ προβλεµασ παρα αµαρ ο δαρ, νο λο
ηαρ〈σ πορθυε εσπερασ ρετριβυχιονεσ ο γρατιτυδ σινο πορ ελ
ϖερδαδερο πλαχερ θυε σεντιρ〈σ αλ σερ γενεροσο. ∆εστρυψε λοσ
πενσαµιεντοσ ιρραχιοναλεσ δε θυε σ⌠λο ηαψ υν χονχεπτο δε τι
µισµο ψ θυε στε σιεµπρε εσ ποσιτιϖο ο νεγατιϖο. Πυεδε σερ θυε
νο τε γυστε χ⌠µο τε ηασ πορταδο εν αλγν µοµεντο, περο εσο
ναδα τιενε θυε ϖερ χον λα ϖαλοραχι⌠ν θυε σοβρε τι τε ηαγασ. Ψα
ϖαλεσ σ⌠λο πορ ελ ηεχηο δε εξιστιρ, δε σερ υν σερ ηυµανο. Τιενεσ
υν ϖαλορ δαδο αϕενο α τυσ λογροσ.

Εσ ταν αβσυρδο ηαχερ θυε λο θυε τυ ϖαλεσ δεπενδα δε

αλγν λογρο εξτερνο, χοµο λο εσ ηαχερ θυε δεπενδασ δε λα
οπινι⌠ν δε οτρα περσονα. Ελ ρεσυλταδο φιναλ δε χυαλθυιερ
αχτιϖιδαδ ο εµπρεσα θυε ρεαλιχεσ νο δετερµιναρ〈 δε νινγυνα
µανερα τυ ϖαλορ χοµο περσονα.

Αχεπτα τυ χυερπο ψ χυδαλο. Υν χυερπο δεβε εσταρ σανο

παρα ρεσιστιρ χυαλθυιερ εσφυερζο νορµαλ ψ αν εξτραορδιναριο.
Αυνθυε εσ ιµπορταντε λα απαριενχια εξτεριορ, νο δεβε σερ τυ
οβϕετιϖο πρινχιπαλ, λο ιµπορταντε εσ θυε φυνχιονε περφεχταµεντε.
Ψ νι σιθυιερα εσο δεβε οβσεσιοναρτε. Νο εσ θυε τενγασ βυεν ο
µαλ χυερπο, τ ερεσ τυ χυερπο. Ελ θυε νο τε γυστε σιγνιφιχα θυε
νο τε αχεπτασ χοµο σερ ηυµανο. Σι λοσ ρασγοσ φσιχοσ θυε τε
δεσαγραδαν πυεδεν σερ µοδιφιχαδοσ, ηαζ θυε χαµβιαρλοσ σεα
υνα δε τυσ µετασ. Λασ παρτεσ θυε δεσαπρυεβασ ψ νο σε πυεδεν
χαµβιαρ πυεδεσ ϖερλασ χον υνα ⌠πτιχα διφερεντε. Νο τιενεσ
πορθυ αχεπταρ λα δεφινιχι⌠ν δε λα σοχιεδαδ ρεσπεχτο α λα βελλεζα.
Νο δεϕεσ θυε λοσ δεµ〈σ τε διχτεν λο θυε εσ ατραχτιϖο παρα τι.

− 38 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Ρεχηαζα λασ χοµπαραχιονεσ ψ λασ οπινιονεσ δε λοσ δεµ〈σ,

ιµπορτα σ⌠λο λο θυε παρα τι εσ ϖ〈λιδο. Λα γεντε ϖε εξαχταµεντε λο
θυε εσχογε ϖερ, ινχλυσο εν λοσ εσπεϕοσ.

Εσ ιρραχιοναλ θυερερ τενερ σιεµπρε τοταλ σεγυριδαδ εν

χυαντο α γαραντασ εξτερνασ ψα θυε µιεντρασ ϖιϖασ εν εστα τιερρα
ψ σι ελ σιστεµα σιγυε σιενδο ελ µισµο νυνχα ποδρ〈σ τενερ εσα
σεγυριδαδ. Ψ αυνθυε νο φυερα υνα ιδεα ιρραχιοναλ, σερα υνα φεα
µανερα δε ϖιϖιρ ψα θυε λα σεγυριδαδ ελιµινα λα εξχιταχι⌠ν, λα
εµοχι⌠ν ψ ελ χρεχιµιεντο. Περο ηαψ υνα σεγυριδαδ θυε σ
βυσχαρ〈σ ψ εσ λα σεγυριδαδ ιντεριορ θυε τε βρινδα ελ τενερ
χονφιανζα εν τι µισµο ψ εν τυ χαπαχιδαδ δε σολυχιοναρ χυαλθυιερ
προβλεµα θυε σε τε πρεσεντε.

Νο τενδρ〈σ δεπενδενχια πσιχολ⌠γιχα δε ναδιε. Λο ραχιοναλ εσ

σερ ινδεπενδιεντε πσιχολ⌠γιχαµεντε, ο σεα σερ τ µισµο,
ϖιϖιενδο ψ εσχογιενδο λοσ χοµπορταµιεντοσ θυε ελιϕασ ψ δεσεεσ.
Σι δεπενδεσ πσιχολ⌠γιχαµεντε δε αλγυιεν, σιγνιφιχα θυε εσα
ρελαχι⌠ν νο τε ιµπλιχα υνα ελεχχι⌠ν, σινο θυε εσ υν ϖνχυλο εν ελ
χυαλ τε σιεντεσ οβλιγαδο α ηαχερ ο σερ αλγο θυε νο θυιερεσ. Σι λο
θυε δεσεασ εσ εσε τιπο δε ρελαχιονεσ, εντονχεσ νο εσ µαλο, περο
σι λα νεχεσιτασ ο τε σιεντεσ οβλιγαδο α τενερλα ψ λυεγο τε µολεστα,
εντονχεσ θυιερε δεχιρ θυε εστ〈σ αχτυανδο ιρραχιοναλµεντε. Λα
ινδεπενδενχια πσιχολ⌠γιχα ιµπλιχα νο νεχεσιταρ α λοσ δεµ〈σ. Νο
διγο νο δεσεαρ α λοσ δεµ〈σ, σινο νο νεχεσιταρλοσ. Ερεσ
ρεσπονσαβλε δε τυσ προπιασ εµοχιονεσ ψ λασ δεµ〈σ περσονασ δε
λασ συψασ. Ναδιε πυεδε χοντρολαρ συσ σεντιµιεντοσ σαλϖο τ
µισµο.

ςιϖε εν ελ πρεσεντε. Αυνθυε ηαγασ πλανεσ παρα ελ φυτυρο ψ

ρεχυερδεσ ελ πασαδο παρα νο ρεπετιρ ερρορεσ, ελ νιχο τιεµπο θυε
εξιστε εσ ελ πρεσεντε ψα θυε ελ εστ〈 µυερτο ψ ελ φυτυρο αν εστ〈
πορ λλεγαρ. Σολαµεντε εξιστε υν µοµεντο εν ελ θυε πυεδεσ
εξπεριµενταρ αλγο ψ εσε µοµεντο εσ αηορα. Λα γεντε πιερδε
µυχηο τιεµπο εν ρεχορδαρ ελ πασαδο ψ πενσαρ εν ελ φυτυρο, τ
νο χαερ〈σ εν εσε ερρορ ψ ηαστα απροϖεχηαρ〈σ εστα φορµα δε
πενσαρ εν οτρασ περσονασ. Εσ µυψ ιµπορταντε θυε τε ηαγασ
χαργο δε τυ µοµεντο πρεσεντε. ςιϖε ελ πρεσεντε, ελ αηορα. Ελ
πασαδο ψα νο εξιστε; χλαρο θυε τε πυεδε απορταρ µυχηο, περο ψα
πασ⌠; τοµα λο βυενο, δεϕα λο µαλο ψ ολϖδαλο. Ελ φυτυρο αν νο

− 39 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ηα λλεγαδο; ναδα σαβεσ δε λ, λο πυεδεσ ϖισλυµβραρ, πλανεαρ,

περο νο δετενερτε εν λ, ψα θυε αν νο εξιστε. Εστε µοµεντο εσ
ελ νιχο θυε τιενεσ, πορ αηορα. Πορ λο ταντο, ηαψ θυε ϖιϖιρλο,
δισφρυταρλο, χοµο σι φυερα ελ λτιµο. Σι αλγυνα ϖεζ ηασ εσταδο
χερχα δε λα µυερτε, θυιζ〈σ λο εντιενδασ.

Αλγυνοσ ηοµβρεσ ψ µυϕερεσ δεσεαν σερ φαµοσοσ ψ βιεν

χονοχιδοσ πορθυε πιενσαν θυε εστο ηαρ〈 θυε συσ ϖιδασ εστν α
σαλϖο δε ριεσγοσ. Σι λα φαµα αχαρρεα λα σεγυριδαδ, εσ βυενο ψ
χορρεχτο δεσεαρ σερ φαµοσο; περο σι υνα ϖιδα φαµοσα τραε µ〈σ
προβλεµασ θυε υνα ϖιδα οσχυρα, εσ τοντο δεσεαρ λο θυε εσ
ρεαλµεντε µαλο παρα τι. Α τοδοσ νοσ γυστα θυε νοσ απρυεβεν.
Λα απροβαχι⌠ν νο εσ υν µαλ εν σ µισµο; σε χονϖιερτε εν
πατολ⌠γιχα χυανδο εσ υνα νεχεσιδαδ εν λυγαρ δε υν δεσεο. Εσ
ιµποσιβλε θυε λογρεσ λα απροβαχι⌠ν δε τοδασ λασ περσονασ εν
τοδασ λασ χοσασ θυε ηαγασ, ψα θυε τοδοσ λοσ σερεσ ηυµανοσ
σοµοσ διφερεντεσ. Αδεµ〈σ, αυνθυε τε παρεζχα εξτρα〉ο, χυαντο
µ〈σ σε βυσχα απροβαχι⌠ν, µενοσ σε λα ενχυεντρα.

Εϖιτα ελ περφεχχιονισµο. Χυαντο µ〈σ δεσεεσ αλχανζαρ υν

οβϕετιϖο, µενοσ λο λογραρ〈σ. Υνα ϖολυνταδ δεµασιαδο τενσα
ηαχια υν οβϕετιϖο χονστιτυψε υν οβστ〈χυλο. ↵Πορ θυ τιενεσ θυε
ηαχερ τοδο βιεν? ↵Θυιν εστ〈 ανοτανδο λοσ πυντοσ? Εσ
αβσολυταµεντε παραλιζαντε λα βσθυεδα χονσταντε δελ ξιτο εν
τοδο λο θυε ηαγασ. Εστ〈 βιεν θυε αλγυνασ αχτιϖιδαδεσ λασ
ιντεντεσ ηαχερ λο µεϕορ ποσιβλε, περο ↵πορθυ τοδασ? Λα µισµα
ανσιεδαδ θυε δα πλαντεαρσε ηαχερ λασ χοσασ α λα περφεχχι⌠ν, τε
λλεϖαρ〈 µυχηασ ϖεχεσ α ηαχερλασ πεορ, ψα θυε λα ανσιεδαδ
ιµπιδε πενσαρ χον χλαριδαδ. Ηαχερ λασ χοσασ α λα περφεχχι⌠ν εσ
υνα ιδεα ιρραχιοναλ, ψα θυε λα περφεχχι⌠ν νο εσ υν ατριβυτο δε λα
νατυραλεζα ηυµανα. Χαµβια ελ ηαχερλο λο µεϕορ ποσιβλε πορ
σιµπλεµεντε ηαχερλο. Ηαζ λο θυε θυιερασ ηαχερ ψ νο τε πριϖεσ δε
εσε πλαχερ, σ⌠λο πορθυε θυιζ〈σ νο λο ηαγασ βιεν. Πυεδε ηαβερ
οχασιονεσ εν λασ θυε σεγν τυσ προπιασ ρεγλασ φραχασεσ εν αλγο.
Εστε φραχασο σερ〈 προδυχτιϖο, τε δεβε σερϖιρ δε ινχεντιϖο. Λο
ιµπορταντε εσ νο εθυιπαραρ ελ αχτο, α τυ ϖαλορ χοµο περσονα. Σε
τρατα σ⌠λο δε νο ηαβερ λογραδο ελ ξιτο εν εσα ταρεα ψ νο θυε τ
νο ϖαλγασ.

− 40 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Λασ εµοχιονεσ µ〈σ ιντιλεσ σον λα χυλπαβιλιδαδ πορ λο θυε

ηασ ηεχηο ψ λα πρεοχυπαχι⌠ν πορ λο θυε ποδρασ ηαχερ. Λα
χυλπαβιλιδαδ νο εσ σολο υνα πρεοχυπαχι⌠ν πορ ελ πασαδο, εσ λα
ινµοϖιλιζαχι⌠ν δελ µοµεντο πρεσεντε. Εστε σεντιµιεντο εσ
ιρραχιοναλ νο σ⌠λο πορθυε τε ηαχε σεντιρ µολεστο ψ δεπριµιδο,
σινο θυε εσ ιντιλ πορθυε αυνθυε λε δεδιθυεσ ελ ρεστο δε τυ ϖιδα
α σεντιρτε χυλπαβλε νυνχα λογραρ〈σ βορραρ λο συχεδιδο. Πορ λο
ταντο εσ µεϕορ θυε δεδιθυεσ τυ ϖαλιοσο τιεµπο α ηαχερ αλγο µ〈σ
χονστρυχτιϖο χοµο πυεδε σερ χαµβιαρ τυ αχτιτυδ ρεσπεχτο α λασ
χοσασ θυε τε προδυχεν χυλπα.

↵Τεµεσ συφριρ? Ψα συφρεσ πορ τεµερ. Πορ µυχηο θυε τε

πρεοχυπε πορ ελ φυτυρο νο χαµβιαρ〈 ναδα. Νο ηαψ θυε χονφυνδιρ
πρεοχυπαχι⌠ν, χον ηαχερ πλανεσ παρα ελ φυτυρο; σ⌠λο εσ
πρεοχυπαχι⌠ν χυανδο δε αλγυνα µανερα τε ενχυεντρασ
ινµοϖιλιζαδο πορ αλγο θυε οχυρριρ〈 εν ελ φυτυρο. Λα πρεοχυπαχι⌠ν
εσ ενδµιχα εν εστα ποχα. Χασι τοδο ελ µυνδο πιερδε υν
τιεµπο ενορµε εν πρεοχυπαρσε. Εστο νο τε σιρϖε παρα ναδα ψα
θυε νι υν σολο µινυτο δε πρεοχυπαχι⌠ν πυεδε µεϕοραρ ελ φυτυρο;
αλ χοντραριο, τε ρεσταρ〈 εφιχιενχια παρα ϖιϖιρ ελ πρεσεντε. Μοδιφιχα
εστε ασπεχτο δε τυ πενσαµιεντο ψα θυε τε ηαχε δεσπερδιχιαρ
µυχηοσ µοµεντοσ πρεσεντεσ εν χοµπορταµιεντοσ θυε νο τε
βρινδαν ρετριβυχιονεσ ποσιτιϖασ. Λα πρεοχυπαχι⌠ν σ⌠λο τε σιρϖε
παρα αγρεγαρ ανγυστια ιννεχεσαρια α τυ ϖιδα ψ νο τε απορτα ναδα.
Πρεοχυπαχι⌠ν ενχιερρα δοσ παλαβρασ: πρε ψ οχυπαχι⌠ν. Οχπατε
δελ ασυντο ψ σ〈λτατε ελ πρε.

Σι τε σιεντεσ δεπριµιδο χυανδο οχυρρεν χιερτοσ ηεχηοσ, νο

εσ α χαυσα δε εστασ χιρχυνστανχιασ, σινο πορθυε τε εστ〈σ
διχιενδο χοσασ νεγατιϖασ χον ρεσπεχτο α ελλασ. Εστο νο θυιερε
δεχιρ θυε τε δεβασ ενγα〉αρ διχινδοτε χοσασ θυε τε ηαγαν
δισφρυταρ δε εστοσ ηεχηοσ, σινο θυε µ〈σ βιεν τε πρεγυντεσ πορ
θυ ϖασ α εσχογερ λα δεπρεσι⌠ν, σι νο τε ϖα α αψυδαρ α
ενφρενταρσε α εστοσ ηεχηοσ δε λα µεϕορ φορµα ποσιβλε. Ερεσ
ρεσπονσαβλε δε λο θυε σιεντεσ. Σιεντεσ λο θυε πιενσασ ψ πυεδεσ
απρενδερ α πενσαρ διφερεντε σοβρε χυαλθυιερ χοσα, σι δεχιδεσ
ηαχερλο. Πρεγντατε σι ϖαλε λα πενα, σι τε χοµπενσα σερ ινφελιζ,
εσταρ δεπριµιδο ο σεντιρτε ηεριδο υ οφενδιδο. Εντονχεσ εξαµινα
προφυνδαµεντε ελ τιπο δε πενσαµιεντοσ θυε τε εστ〈ν λλεϖανδο
ηαχια εσοσ σεντιµιεντοσ δε δεβιλιδαδ θυε νο τε σιρϖεν παρα ναδα

− 41 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

µ〈σ θυε παρα παραλιζαρτε ψ εϖιταρ θυε δισφρυτεσ δελ µοµεντο

πρεσεντε πορ υνασ πρδιδασ θυε πορ µ〈σ θυε λαµεντεσ νυνχα
ποδρ〈σ χαµβιαρ. Λα δεπρεσι⌠ν λα οριγινασ τ µισµο χον τυσ
πενσαµιεντοσ νεγατιϖοσ χον ρεσπεχτο α λα πρδιδα. Πορ µ〈σ θυε
τε δεπριµασ νο λογραρ〈σ ρεχυπεραρ λο περδιδο, δεπριµιρτε σ⌠λο τε
ϖα α σερϖιρ παρα αγρεγαρ α λα πρδιδα ελ µαλεσταρ θυε τε χαυσεσ
δεπριµινδοτε.

Οτρα φορµα δε περδερ ελ αυτοχοντρολ σον λοσ πρεϕυιχιοσ. Σε

βασα νο ταντο εν λο θυε οδιασ ο τε δεσαγραδα, σινο εν ελ ηεχηο
δε θυε εσ µ〈σ φ〈χιλ ψ µ〈σ σεγυρο θυεδαρσε χον λο χονοχιδο.
Εστα φορµα δε πενσαρ τραβαϕα εν τυ χοντρα ψα θυε εϖιτα θυε
εξπλορεσ λο δεσχονοχιδο. Αλ σερ εσποντ〈νεο ελιµινασ τυσ
πρεϕυιχιοσ ψ τε περµιτε χονοχερ ψ τραταρ χον λα γεντε ψ χον ιδεασ
νυεϖασ. Πυεδεσ δεχιδιρ ϖιϖιρ χαδα δα δε υνα µανερα διφερεντε,
σιενδο εσποντ〈νεο ψ ϖιταλ ο πυεδεσ τεµερ α λο δεσχονοχιδο ψ
θυεδαρτε ιγυαλ σιενδο ελ µισµο δε σιεµπρε. Λο οπυεστο αλ
χρεχιµιεντο εσ λα ιγυαλδαδ ο µονοτονα. Τ ελιγεσ λο θυε θυιερεσ
παρα τυ ϖιδα.

Λα ιρα εσ υνα ρεαχχι⌠ν ινµοϖιλιζαντε θυε εξπεριµεντασ

χυανδο τε φαλλα αλγο θυε εσπεραβασ. Εν γενεραλ προϖιενε δελ
δεσεο δε θυε ελ µυνδο ψ λα γεντε σεαν διφερεντεσ α λο θυε
ρεαλµεντε σον. Χυανδο τε ενφρεντασ χον χιρχυνστανχιασ θυε νο
σον λασ θυε θυιερεσ, διχεσ θυε λασ χοσασ νο δεβεραν σερ ασ ψ
ελιγεσ λα ρεαχχι⌠ν δε ιρα. Απρενδε α πενσαρ δε µανερα διφερεντε
χυανδο νοτεσ εστε σεντιµιεντο. Λο µ〈σ προβαβλε εσ θυε σιγασ
σιντιενδο ραβια, ιρριταχι⌠ν ψ δεσιλυσι⌠ν ψα θυε ελ µυνδο νο σερ〈
νυνχα χοµο θυιερεσ θυε σεα. Περο λα ιρα πυεδε σερ ελιµιναδα σι
χαµβιασ ελ ενφοθυε. Γραν παρτε δελ τιεµπο λασ χοσασ ψ λα γεντε
σερ〈ν διστιντασ α λο θυε θυισιερασ θυε φυεραν. Ασ εσ ελ µυνδο.
Χαδα ϖεζ θυε οπτεσ πορ λα ιρα τε δεϕασ ηεριρ δε αλγυνα µανερα
πορ λα ρεαλιδαδ. ↵Νο εσ υνα τοντερα µολεσταρσε πορ χοσασ θυε νο
πυεδεν χαµβιαρ? Εν λυγαρ δε ελεγιρ λα ιρα, πυεδεσ εµπεζαρ α
πενσαρ εν λοσ δεµ〈σ χοµο εν σερεσ θυε τιενεν δερεχηο α σερ
διφερεντεσ α λο θυε θυισιερα θυε φυεραν. Πυεδε νο γυσταρτε λο
θυε ϖεσ ο χοµο αχταν οτροσ περο νο πορ ελλο ενφαδαρσε, σεντιρ
ιρα.

− 42 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Βυσχαρ λα ϕυστιχια εσ χοµο βυσχαρ λα φυεντε δε λα ετερνα

ϕυϖεντυδ. Λα δεχισι⌠ν δε λυχηαρ χοντρα λα ινϕυστιχια πυεδε σερ
µυψ αδµιραβλε σιν δυδα, περο λα ελεχχι⌠ν δε δεϕαρσε περτυρβαρ
πορ ελλο εσ ταν ιρραχιοναλ χοµο λα χυλπα, λα βσθυεδα δε
απροβαχι⌠ν ο χυαλθυιερα δε λοσ οτροσ χοµπορταµιεντοσ
αντεριορεσ. Σι δεϕασ δε βυσχαρ λα ϕυστιχια, ηαχερ χυεντασ ψ
χοµπαραρτε χον λοσ δεµ〈σ, εσ σεγυρο θυε τυσ ρελαχιονεσ
µεϕοραρ〈ν. Εν λυγαρ δε περδερ ελ τιεµπο εν πενσαρ θυε λασ
χοσασ σον ινϕυστασ, πυεδεσ δεχιδιρ λο θυε ρεαλµεντε θυιερεσ ψ
πονερτε α βυσχαρ λασ µανερασ παρα λογραρλο δε φορµα
ινδεπενδιεντε δε λο θυε ελ ρεστο δελ µυνδο θυιερε ο ηαχε.
Πενσαρ σοβρε σι λα ϖιδα εσ ϕυστα χοντιγο εσ αβριρ λα πυερτα αλ
σεντιµιεντο δε λα ενϖιδια.

Σιεµπρε ηαψ υν χονφλιχτο εντρε λο θυε εσ ψ λο θυε δεβερα

σερ. Σ⌠λο χυανδο λα µεντε νο βυσχα εστµυλοσ εν νινγυνα
φορµα, ψα σεαν εξτερνοσ ο ιντερνοσ, πυεδε εσταρ χοµπλεταµεντε
θυιετα ψ λιβρε; ψ λα χρεαχι⌠ν εξιστε νιχαµεντε εν εσα λιβερταδ.
Τε ηαν ενσε〉αδο δεσδε λα ινφανχια λασ ρεγλασ δελ ϕυεγο εν
σοχιεδαδ, θυ σε δεβε ψ θυ νο σε δεβε ηαχερ. Ναδα οχυρρε σι νο
γυαρδασ λα χοµποστυρα. Ναδιε τε εστ〈 λλεϖανδο λα χυεντα νι
ναδιε τε ϖα α χαστιγαρ πορ νο σερ αλγο θυε οτρα περσονα διϕο θυε
δεβερασ σερ. Νυνχα πυεδεσ σερ ναδα θυε νο θυιερασ σερ τοδο ελ
τιεµπο. Ηαχερ λο θυε θυιερασ εσ λιβερταδ, σιεµπρε ψ χυανδο νο
ατεντεσ χοντρα λα λιβερταδ δελ οτρο. Ρεχυερδα θυε λα ιδεα εσ
δεχιδιρ πορ τι µισµο, νο ινφλυενχιαδο πορ λοσ δεµ〈σ. Πυεδεσ
εθυιϖοχαρτε εν τυ ελεχχι⌠ν, περο εσ ασυντο τυψο, πορ λο ταντο νο
δεβεσ ρενδιρ χυεντασ δε τυσ ερρορεσ θυε τε αψυδαν α χρεχερ.

− 43 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΕΛ ΤΡΑΤΟ ΧΟΝ ΛΑΣ ΠΕΡΣΟΝΑΣ

ΣΟΒΡΕ ΑΧΤΥΑΡ ΧΟΜΟ ΥΝ ΧΟΡΤΕΣΑΝΟ

Τρατα χον θυιεν σιεµπρε πυεδασ απρενδερ. Ελ τρατο δεβε σερ

υνα εσχυελα δε χονοχιµιεντο, ψ λα χονϖερσαχι⌠ν υνα ενσε〉ανζα.
Φρεχυεντα λα χοµπα〉α δε λασ περσονασ χον ιντελιγενχια.
Χοµπλεµεντα λο τιλ δελ απρενδιζαϕε χον λο µυνδανο δε λα
χονϖερσαχι⌠ν. Απρενδε α ραζοναρ, α πενετραρ εν λοσ σεχρετοσ δελ
αλµα ηυµανα, ψ µ〈σ εν ασυντοσ εν λοσ θυε πυεδεσ δεχιδιρ ελ
ξιτο ο ελ φραχασο. Νο σερ〈σ εντενδιδο σι νο σαβεσ εντενδερ. Λασ
ϖερδαδεσ θυε µ〈σ τε ιµπορταν σιεµπρε λασ οιρ〈σ α µεδιασ, τ
σαβρ〈σ χοµπρενδερλασ. Νο πρεστεσ µασ ατενχι⌠ν α λασ χοσασ µ〈σ
αγραδαβλεσ θυε α λασ δεσαγραδαβλεσ, ατινδελασ χον ελ µισµο
τρατο. ∆εβεσ σερ υνα περσονα αγραδαβλε ψ δε αµαβλε
χονϖερσαχι⌠ν. Υσαρ〈σ υνα γαλαντε ψ γυστοσα ερυδιχι⌠ν, σαβερ
πρ〈χτιχο δε τοδασ λασ χοσασ χορριεντεσ, µ〈σ ινχλιναδο α λο
γυστοσο ψ ελεϖαδο θυε α λο ϖυλγαρ. Τεν υνα βυενα ρεσερϖα δε
φρασεσ ινγενιοσασ ψ χοµπορταµιεντοσ χορτεσεσ ψ απρενδε α
εµπλεαρλοσ εν ελ µοµεντο αδεχυαδο. Τε ϖαλδρ〈 µ〈σ λα ηαβιλιδαδ
εν ελ τρατο σοχιαλ θυε τοδοσ λοσ χονοχιµιεντοσ τε⌠ριχοσ.

Χονοχε λασ ινσινυαχιονεσ, υσα ψ αβυσα δε ελλασ, πυεσ ναδα

σε πιερδε χον συ χοντινυο εµπλεο. Εσ λα φορµα µ〈σ συτιλ δελ
τρατο ηυµανο ψ α λα ϖεζ λα µ〈σ εφιχαζ. Λασ εµπλεαρ〈σ παρα ϖερ
δε θυ εστ〈ν ηεχηασ λασ περσονασ, ψ δε φορµα µ〈σ δισιµυλαδα ψ
πενετραντε παρα ινχλιναρ ϖολυνταδεσ α τυ φαϖορ. Χον λα
ινσινυαχι⌠ν διχεσ τοδο ψ νο διχεσ ναδα, Ασ, δε ναδα τε ποδρ〈ν
αχυσαρ ψ τοδο λο ποδρ〈σ δεχιρ. Χυανδο εµπλεεσ εστα φορµα δε
χοµυνιχαρτε, σαβεσ θυε εστ〈σ διχιενδο δοσ ο µ〈σ χοσασ α λα ϖεζ:
υνα εσ λα θυε σε οψε ψ οτρα λα θυε σε δεβε εντενδερ. Ασεγρατε
θυε χον λο θυε διχεσ ηασ πυεστο εν λα µεντε δελ θυε εσχυχηα
υνα σεµιλλα θυε ηαρ〈 γερµιναρ λα ιδεα θυε εν ελ φονδο θυιερεσ
ινσταλαρ: συ ιµαγιναχι⌠ν ψ ελ τιεµπο σε ενχαργαρ〈ν δε ηαχερλα
χρεχερ. Ριεγα λα πριµερα ινσινυαχι⌠ν χον οτρασ θυε λα ρεφυερχεν,
εµπλεα ελ δοβλε λενγυαϕε. Αλ ιγυαλ θυε ινσινασ, υσαρ〈σ
εϖασιϖασ. Εσ τυ ρεχυρσο εν σιτυαχιονεσ διφχιλεσ. Εµπλεαδασ χον
αχιερτο ψ ελεγανχια, σαλδρ〈σ δε µυχηοσ χοντρατιεµποσ. Εϖιτα χον
υνα σονρισα ψ υνα εϖασιϖα ελ εντραρ εν σιτυαχιονεσ
χοµπροµετιδασ. Οτρασ ϖεχεσ δεβεσ νο δαρτε πορ εντεραδο; σι νο
− 44 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

λο ηασ οδο, εσ χοµο σι νο σε ηυβιερα διχηο. Υσα, περο νο

αβυσεσ, δε λασ σεγυνδασ ιντενχιονεσ. Εϖιτα µοστραρλασ ψ δαρλασ
α εντενδερ. Ενχυβρε χυαλθυιερ αρτιφιχιο, πυεσ εσ σοσπεχηοσο, ψ
µ〈σ λασ σεγυνδασ ιντενχιονεσ, πυεσ σον οδιοσασ. Ελ ενγα〉ο εσ
µυψ φρεχυεντε, πορ λο ταντο, εϖιτα λα χονφιανζα ψ αυµεντα ελ
ρεχελο, περο σιν θυε σε νοτε. Ελ ρεχελο διστανχια ε ινϖιτα α λα
ϖενγανζα, χαυσανδο µαλεσ ινεσπεραδοσ.

Μυχηασ ϖεχεσ τενδρ〈σ θυε εµπλεαρ λα παλαβρα νο. Νυνχα

µ〈σ λα υσεσ, ηαψ οτρασ φορµασ δε ηαβλαρ θυε οφενδεν ψ δυελεν
µενοσ αλ θυε εσχυχηα. Απρενδε α σαβερ νεγαρ. Νο δεβεσ
χονχεδερ τοδο λο θυε τε πιδαν, νι α τοδοσ αθυελλοσ θυε τε πιδαν.
Ταντο τε ιµπορτα σαβερ νεγαρ χοµο σαβερ χονχεδερ. Γυαρδα λασ
φορµασ, ψα θυε µ〈σ σε εστιµα υνα χορτσ νεγαχι⌠ν θυε υν σ σιν
γραχια, πορθυε υν νο δισφραζαδο σατισφαχε µ〈σ θυε υν σ α σεχασ.
Χαµβια δε χονϖερσαχι⌠ν παρα δεχιρ θυε νο, εσ υνα φορµα χορτσ
δε ενδυλζαρ λο ινεϖιταβλε. ∆εϕα σιεµπρε αλγυνοσ ρεστοσ δε
εσπερανζα παρα θυε ηαγα µ〈σ λλεϖαδερα λα δεχεπχι⌠ν δε λα
νεγατιϖα. Λα χορτεσα σερ〈 τυ µαγια, χον ελλα φασχιναρ〈σ α τοδο ελ
µυνδο. Αχτα πριµερο ψ δεσπυσ εµπλεα λασ παλαβρασ χορτεσεσ.
Λα χορτεσα θυε δεβε πρεσιδιρ τυσ αχτυαχιονεσ χοτιδιανασ, γυαρδα
ελ ρεσπετο ψ χοµπρενσι⌠ν ηαχια τοδοσ, νυνχα οφενδασ α ναδιε
χον τυσ παλαβρασ. Εν υνα σοχιεδαδ θυε απρεχια εν δεµασα λασ
φορµασ ψ εν ποχο ϖαλορα ελ φονδο, σερ〈σ εν εξτρεµο χυιδαδοσο
χον τυσ φορµασ ψ µανερασ. ∆ε ποχο τε πυεδεν ϖαλερ γρανδεσ
ηεχηοσ σι λοσ εχηασ α περδερ πορ δεσχορτεσα; εν ελ µεϕορ δε λοσ
χασοσ, εµπα〉αρ〈ν τυ τριυνφο. Σ εδυχαδο, ποχο χυεστα ψ µυχηο
γανασ, αυµεντα ελ πρεστιγιο ψ αβρε πυερτασ. Σι εν ϖερδαδ ερεσ
γαλαντε ψ χορτσ, φασχιναρ〈σ α λασ γεντεσ ψ χον ποχο εσφυερζο
ρεχογερ〈σ µυχηοσ βενεφιχιοσ. Λο θυε εν υν αµβιεντε σε
χονσιδερα χορτεσα, εν οτροσ πυεδε παρεχερ δεβιλιδαδ. Σερ〈σ
χυιδαδοσο ψ λα αδαπταρ〈σ α χαδα εντορνο ο λυγαρ. Λα παλαβρα
χορτεσα προϖιενε δε λα Χορτε, σιεµπρε θυε πυεδασ ψ δεβασ αχτα
χοµο υν χορτεσανο. Εϖιτα λα εξαγεραχι⌠ν ψ ηαβλαρ χον
συπερλατιϖοσ, παρα νο φαλταρ α λα ϖερδαδ ψ νο δα〉αρ τυ προπια
ρεπυταχι⌠ν. Λασ εξαγεραχιονεσ δαν ινδιχιο δε ποχο χονοχιµιεντο
ψ γυστο. Υσα λα αλαβανζα, πυεσ δεσπιερτα λα χυριοσιδαδ ψ εξχιτα
ελ δεσεο. Νο τενγασ πρεϕυιχιοσ χοντρα ναδιε, ινχλυσο αντεσ δε
χονοχερ συσ συπυεστασ χυαλιδαδεσ. ∆εβεσ χορρεγιρ εσα
ινχλιναχι⌠ν, πυεσ χρεασ υνα ιµαγεν εν τυ µεντε θυε νο χοινχιδε

− 45 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

χον λα ρεαλιδαδ, αχτιτυδ θυε εσ µυψ πελιγροσα ψ ναδα ραζοναβλε.

Γυαρδα σιεµπρε λα χοµποστυρα, νυνχα λα πιερδασ. Εσ λα παρτε
ϖισιβλε δελ χοντρολ δε υνο µισµο. Εν πβλιχο, χοµπ⌠ρτατε
σιεµπρε χοµο σι εστυϖιερασ αντε υν περσοναϕε µυψ διστινγυιδο.
∆εβεσ σερ ταν δυε〉ο δε τι µισµο θυε νι εν λα µαψορ
προσπεριδαδ νι εν λα µαψορ αδϖερσιδαδ ναδιε πυεδα χριτιχαρτε
πορ ηαβερ περδιδο λα χοµποστυρα.

Τε αδαπταρ〈σ α τοδοσ. Σερ〈σ χοµο ελ αγυα θυε α χυαλθυιερ

τερρενο σε αδαπτα, α ναδα σε ρεσιστε ψ ναδα σε λε ρεσιστε, πυεσ α
τοδο σε αχοµοδα. Εϖιτα µοστραρτε ιγυαλµεντε ιντελιγεντε χον
τοδοσ, νο εµπλεεσ µ〈σ φυερζασ δε λασ νεχεσαριασ, νι δερροχηεσ
σαβιδυρα νι µριτοσ. Εσ ελ γραν αρτε δε γαναρ α τοδοσ, πορθυε λα
σεµεϕανζα ατραε λα σιµπατα. Οβσερϖα λοσ χαραχτερεσ ψ αϕστατε
αλ δε χαδα υνο. ςυλϖετε σεριο χον ελ σεριο, ιδεαλιστα χον ελ
ιδεαλιστα, χνιχο χον ελ χνιχο; τρανσφορµ〈νδοτε σιεµπρε
χορτσµεντε. Ηαζλο χον νατυραλιδαδ ψ σιν φινγιµιεντοσ, πυεσ
ρ〈πιδο σε χαπταν εστασ τρετασ ψ ελ εφεχτο συελε σερ ελ χοντραριο.
Νο τε αϖεργενχεσ δε πρεγυνταρ α αλγυιεν παρα ρεσολϖερ τυσ
δυδασ, ψ µεδιτα λασ ρεσπυεστασ θυε τε ηαψαν σιδο δαδασ. Ελ θυε
πρεγυντα πασα πορ ιγνοραντε υνα σολα ϖεζ; ελ θυε νο λο ηαχε, λο
σερ〈 σιεµπρε.

Νο χονϖιενε εσταρ σιεµπρε δε βροµα. Χονοχερ〈ν τυ σαβιδυρα

εν τυ σεριεδαδ. Ελ θυε σιεµπρε εστ〈 βροµεανδο νο εσ ηοµβρε δε
ϖερασ. Σι ασ αχτασ τε ιγυαλαρ〈ν χον λοσ µεντιροσοσ πορ νο
χρεερλοσ; α λοσ υνοσ πορ ρεχελο δε συ µεντιρα ψ α λοσ οτροσ πορ συ
βυρλα. Χον λοσ βροµιστασ νυνχα σε σαβε χυ〈νδο ηαβλαν χον
ϕυιχιο, λο θυε εθυιϖαλε α χαρεχερ δε λ. Οτροσ γαναν φαµα δε
χηιστοσοσ ψ δα〉αν συ ρεπυταχι⌠ν. Ηαψ υν µοµεντο παρα λασ
βροµασ ψ οτρο παρα εϖιταρλασ. Σι ηασ δε ηαχερ βροµασ, νο σερ〈ν
α χοστα δε ναδιε. Λασ παλαβρασ εν σ µισµασ σον ινοχυασ, περο
συσ χονσεχυενχιασ πυεδεν σερ φυνεστασ σι σον δεσπεχτιϖασ. Χον
µοδεραχι⌠ν, ελ χαρ〈χτερ ϕοϖιαλ εσ υνα χυαλιδαδ ψ νο υν δεφεχτο.
Εσ λα πιµιεντα θυε αδερεζα ελ γυισο. Συ εµπλεο χον µεσυρα
ατραε λα γραχια δε τοδο ελ µυνδο, περο ρεσπετανδο λα πρυδενχια
ψ γυαρδανδο λασ φορµασ. Πυεδεσ ηαχερ υνα γραχια χον ελεγανχια
χοµο λα φορµα δε σαλιρ αιροσαµεντε δε υν προβλεµα, πυεσ ηαψ
χοσασ θυε σε δεβεν τοµαρ εν βροµα, ινχλυσο α ϖεχεσ λασ θυε ελ
οτρο τοµα µ〈σ εν σεριο.

− 46 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Νο τρατεσ λο ινσιγνιφιχαντε, νι εντρεσ εν πορµενορεσ, αν

µενοσ εν λασ χοσασ δεσαγραδαβλεσ. Εσ ϖενταϕοσο δαρσε χυεντα
δε τοδο, περο νο λο εσ θυερερλο αϖεριγυαρ τοδο χον δεµασιαδο
ιντερσ. Εν µυχηασ οχασιονεσ νο χονϖιενε δαρσε πορ εντεραδο.
Ηαψ θυε δεϕαρ πασαρ λα µαψορα δε λασ χοσασ εντρε φαµιλιαρεσ,
αµιγοσ ψ εσπεχιαλµεντε εντρε ενεµιγοσ. Σι ερεσ 〈σπερο ψ
αγρεσιϖο, σερ〈σ χοµο φυεγο θυε θυεµα τοδο λο θυε τοχα; σι ερεσ
δεσαγραδεχιδο, χοµο ηιελο θυε χονγελα χυαντο ενχυεντρα.
Σιενδο οβσεσιϖο ε ιρρεφλεξιϖο, σερ〈σ χοµο αγυα εστανχαδα ο
µαδερα ποδριδα, ϖαχο ψα δε ϖιδα. Χυαλθυιερα δε εστασ
χονδυχτασ τε αχαρρεαρ〈 διφιχυλταδεσ εν ρεαλιζαρ τυσ ταρεασ ψ εν
ρελαχιοναρτε χον λα γεντε.

Λασ χιρχυνστανχιασ δε λα γεντε πυεδεν σερ εσταβλεσ ο

ινεσταβλεσ; ↵χ⌠µο ποδρασ γαραντιζαρ θυε νιχαµεντε τ ερεσ
εσταβλε? Τυσ προπιοσ σεντιµιεντοσ πυεδεν σερ ραζοναβλεσ ο
ιρραζοναβλεσ; ↵χ⌠µο ποδρασ εσπεραρ θυε λοσ δεµ〈σ σεαν
σιεµπρε ραζοναβλεσ? Εσ µυψ τιλ ϖερ λασ χοσασ βαϕο εστα λυζ ψ
χορρεγιρ δε εστε µοδο λασ χοντραδιχχιονεσ δε τυσ εξπεχτατιϖασ
ηαχια τι µισµο ψ ηαχια λοσ δεµ〈σ. Εν τιεµποσ δε ορδεν δεβεσ
σερ πρεχισο; εν τιεµποσ τυρβυλεντοσ δεβεσ σερ φλεξιβλε. Εν
τιεµποσ δε δεγενεραχι⌠ν ηασ δε χοµβιναρ πρεχισι⌠ν ψ
φλεξιβιλιδαδ. Αλ τραταρ χον βυενα γεντε σερ〈σ µαγν〈νιµο; αλ
τραταρ χον µαλα γεντε σερ〈σ εστριχτο. Εν ελ τρατο δε λα γεντε
νορµαλ χοµβιναρ〈σ λα µαγνανιµιδαδ ψ ελ σεντιδο δε λο εστριχτο.
Νο ηαβλεσ µαλ δελ αµιγο νι βιεν δελ ενεµιγο: εσ σε〉αλ δε φαλτα
δε ρεφλεξι⌠ν.

Σι αντεσ δε πονερτε α ηαβλαρ δετερµινασ ψ εσχογεσ

πρεϖιαµεντε τυσ παλαβρασ, τυ χονϖερσαχι⌠ν νο σερ〈 ϖαχιλαντε νι
αµβιγυα. Απρενδε α εσχυχηαρ σιν δεσχανσο παρα δισιπαρ τυσ
δυδασ. Μιδε τυσ παλαβρασ, παρα θυε ναδα δε λο θυε διγασ σεα
συπερφλυο; σ⌠λο δε εστε µοδο λογραρ〈σ εϖιταρ τοδο ερρορ. Χοντρολα
τυσ αχχιονεσ, ψ ασ νο τενδρ〈σ θυε αρρεπεντιρτε χον φρεχυενχια
δε ελλασ. Εν χυαντο ηαψασ χονσεγυιδο θυε τυσ παλαβρασ σεαν
νορµαλµεντε χονφορµεσ α τυ πενσαµιεντο, ψ νο δεβασ
αρρεπεντιρτε χον φρεχυενχια δε τυσ αχχιονεσ, ναδα µαλο τε
οχυρριρ〈 πορ λο θυε διγασ.

− 47 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

Σερ〈σ ηοµβρε δε τυ ποχα. Λοσ ηοµβρεσ δεπενδεν δε λα

ποχα εν θυε ϖιϖεν. Χαδα χοσα τιενε συ τιεµπο; ινχλυσο λασ
περσονασ µ〈σ λχιδασ δεπενδεν δε λασ µοδασ δε συ ποχα. Σι
τιενεσ σαβιδυρα λλεϖασ ϖενταϕα: ⊃στα εσ ετερνα, ψ σι στε νο εσ συ
τιεµπο λο σερ〈 εν οτροσ. Σι ϖασ α χοντραχορριεντε τε σερ〈
ιµποσιβλε δεσχυβριρ λοσ ενγα〉οσ ψ εστο εσ πελιγροσο. Λα ϖερδαδ
εσ δε ποχοσ, περο ελ ενγα〉ο εσ ταν χοµν χοµο ϖυλγαρ.

− 48 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΤΡΑΤΟ ΧΟΝ ΠΕΡΣΟΝΑΣ ΧΟΝ ΜΑΨΟΡ ΠΟ∆ΕΡ

Ινεϖιταβλεµεντε τραταρ〈σ χον περσονασ χον µαψορ ποδερ θυε

ελ τυψο, δεβερ〈σ ιντενταρ νο ινδισπονερτε χον ελλοσ, ψ αν
γαν〈ρτελοσ ψ µερεχερ συ χονφιανζα. ∆ε ηεχηο, δεβεσ τενδερ α
θυε αυνθυε σεαν ελλοσ λοσ θυε οστεντεν ελ ποδερ ϖισιβλε, σεασ τ
ελ θυε λοσ µανεϕεσ δεσδε λα σοµβρα.

Εϖιτα λασ ϖιχτοριασ σοβρε ελ ϕεφε, πυεσ α ναδα βυενο χονδυχε.

Τοδα δερροτα εσ οδιοσα, ψ σι εσ σοβρε ελ ϕεφε ο εσ νεχια ο εσ φαταλ.
Νυνχα δεµυεστρεσ τυ συπεριοριδαδ ψ µενοσ αντε τυσ συπεριορεσ.
Σιεµπρε ενχοντραρ〈σ θυιεν θυιερα χεδερ εν ξιτο ψ εν χαρ〈χτερ,
περο νυνχα ενχοντραρ〈σ α ναδιε θυε χεδα εν ιντελιγενχια, ψ
µυχηο µενοσ υν συπεριορ. Α λοσ µ〈σ ποδεροσοσ λεσ γυστα σερ
αψυδαδοσ, περο νο συπεραδοσ. Αχτυανδο αλ χοντραριο γαναρ〈σ
µ〈σ. Ηαρ〈σ θυε τυ ϕεφε, ο αλγυιεν µ〈σ ποδεροσο θυε τ δελ χυαλ
δεπενδασ, σε ατριβυψα παρτε δε τυσ µριτοσ. Ασ ενγρανδεχιενδο
συ πρεστιγιο, αυµεντασ τυ φαµα ψ ηαχεσ θυε χαδα ϖεζ δεπενδα
εν µαψορ µεδιδα δε τι. Λε δαρ〈σ λοσ ξιτοσ θυε τ χονσιδερεσ, νο
λοσ θυε λ σε θυιερα απροπιαρ. Σι πρεσεντασ υνοσ πλανεσ αντε τυ
ϕεφε ψ εστοσ σον δεµασιαδο περφεχτοσ, στε εµπεζαρ〈 α δεσχονφιαρ
δε τυ εξχεσιϖα χοµπετενχια, λλεγανδο ινχλυσο α τεµερτε. Νο
ηαγασ θυε ναδιε µ〈σ ποδεροσο τε τεµα, πυεσ τε οδιαρ〈 ε
ιντενταρ〈 δεστρυιρτε, ηαβρ〈σ χρεαδο υν ποδεροσο ενεµιγο θυε τε
τραερ〈 δεµασιαδασ χοµπλιχαχιονεσ. Εσ µ〈σ χονϖενιεντε θυε σι
οφρεχεσ αλγο παρα συ απροβαχι⌠ν, τενγα πεθυε〉οσ φαλλοσ θυε ελ
µ〈σ ποδεροσο σε απρεσταρ〈 α χορρεγιρ. Ασ, λ θυεδα χοµο µ〈σ
ιντελιγεντε, τ µ〈σ ρεβαϕαδο, ψ λο θυε εσ µ〈σ ιµπορταντε, λα οτρα
παρτε αχαβα ηαχιενδο λο θυε τ θυιερεσ χρεψενδο θυε ηαχε συ
ϖολυνταδ. Πρεσεντα ϖαριασ οπχιονεσ παρα θυε ελιϕα, ασ εξιστε λα
απαριενχια δε δεχισι⌠ν αυνθυε εν ελ φονδο ψα λα ηασ τοµαδο τ.
Εντρε λασ οπχιονεσ θυε πρεσεντεσ, ψ χ⌠µο ψα χονοχεσ αλ θυε ϖα α
δεχιδιρ, σαβρ〈σ χυ〈λ δε ελλασ εσ µυψ προβαβλε θυε ελιϕα. Εστο
λτιµο σε πυεδε ηαχερ χον τοδο τιπο δε περσονασ, δαρ λα
απαριενχια δε ελεχχι⌠ν χυ〈νδο στα ψα εστ〈 δεχιδιδα. ∆εβεσ
εντενδερ ψ πραχτιχαρ εστοσ χονχεπτοσ.

Εσ χορριεντε θυε οτρασ περσονασ θυιεραν απροπιαρσε δε τυσ

µριτοσ ψ πρεσενταρλοσ χοµο συψοσ; τ νο λο χονσεντιρ〈σ, αλ
µενοσ φρονταλµεντε. Σι ηασ δε χεδερ, χονσιγυε αλγο α χαµβιο. Ψ

− 49 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

σι ηασ δε οφρεχερ υν ξιτο αλ ποδεροσο, λο ηαρ〈σ δε φορµα θυε

ποχο α ποχο δεπενδα δε τυσ ξιτοσ παρα θυε νο πυεδα πασαρ σιν
τι. Εσ λα νιχα φορµα δε θυε τυσ δεσϖελοσ νο σεαν ιντιλεσ.

Α λασ περσονασ ποδεροσασ ηαψ θυε µιµαρλασ, οφρχελεσ

πρεσεντεσ. Αθυ χυεντα µυχηο λα φορµα εν λα θυε λο ηαχεσ. Εσ
τοδο υν αρτε δαρ ψ ρεχιβιρ χον γραχια. Υν ρεγαλο παρα χυαλθυιερ
περσονα πυεδε χαυσαρ ελ εφεχτο χοντραριο σι σε ηαχε σιν
ελεγανχια, λλεγανδο α σερ φυεντε δε οδιο. Νυνχα δεσ ναδα σι λα
οτρα παρτε σαβε θυε νο ποδρ〈 χορρεσπονδερτε: εντενδερ〈 θυε ηασ
ηεχηο υνα ϖανα οστενταχι⌠ν ψ χρεχερ〈 υν γραν ρεσεντιµιεντο
χοντρα τι. Υν πρεσεντε µαλ χαλχυλαδο ψ πεορ οφρεχιδο πυεδε σερ
νεφαστο. ∆εβε χαυσαρ γρατα σορπρεσα ψ εσταρ δε αχορδε α λα
ποσιχι⌠ν δελ θυε δα ψ δελ θυε ρεχιβε. Νο δαρ〈σ λα ιµπρεσι⌠ν δε
σοβορναρ, νι αν χυανδο εν ϖερδαδ λο εστσ ηαχιενδο. Α ναδιε λε
γυστα σερ σοβορναδο; σι ηαψ θυε ηαχερλο, θυε σεα χον ελεγανχια,
δε φορµα εξθυισιτα ψ σαλϖανδο λα χαρα δελ θυε ρεχιβε. Νο ηαψ θυε
δεσχαρταρ ελ σοβορνο, περο σ⌠λο εν χασοσ εξχεπχιοναλεσ ψ σιν
αβυσαρ. Πιενσα θυε εσ λεαλταδ χοµπραδα, θυε σιεµπρε δεβερ〈σ
σεγυιρ ηαχινδολο ψ θυε σι φαλλαν λοσ ινγρεσοσ, χεσαρ〈 λα φινγιδα
λεαλταδ. ∨σαλο παρα οχασιονεσ εξχεπχιοναλεσ ψ σι νο ηαψ οτρα
φορµα δε χονσεγυιρ λο θυε νεχεσιτασ.

∆ε λα µισµα φορµα, σερ〈σ χορτσ χυανδο ρεχιβασ υν πρεσεντε,

µ〈σ αν σι προχεδε δε αλγυιεν µυψ ποδεροσο. Ρεχογερ σιν
γραχια υν πρεµιο, ρεχοµπενσα ο ρεγαλο πυεδε λλεγαρ α σερ
ινσυλταντε. Ρεχηαζαρλο πυεδε σερ φαταλ. Σ χυιδαδοσο σι ιντενταν
σοβορναρτε, ηαζ χοµο σι νο τε εντεραρασ ψ λα οτρα παρτε λο
χοµπρενδερ〈. Σιεµπρε θυε πυεδασ, εϖιτα εστα χοστυµβρε,
αυνθυε ηαβρ〈 ϖεχεσ θυε τενδρ〈σ θυε σεγυιρ ελ ϕυεγο παρα ϖερ
ηαστα δονδε θυιερεν λλεγαρ. Εσ υν ϕυεγο πελιγροσο ψ αρριεσγαδο
δελ θυε δεβεσ ηυιρ σιεµπρε θυε πυεδασ, ταντο δε δαρλο χοµο δε
ρεχιβιρλο. Σι αδθυιερεσ ποδερ ψ ριθυεζασ πορ µεδιοσ ϖιολεντοσ,
χορρυπτοσ ε ινϕυστοσ δελ µισµο µοδο λασ περδερ〈σ.

Εσ φ〈χιλ τενερ λα µεντε χεντραδα σι νο τε αχερχασ αλ ποδερ ψ α

λα φαµα; δεβεσ σαβερ εσταρ χερχα σιν ϖερτε αφεχταδο. Νο πιενσεσ
εν χυαλθυιερ σερϖιχιο θυε ηαψασ ποδιδο ηαχερ α λοσ δεµ〈σ;
πιενσα εν λο θυε ηασ ποδιδο ηαχερ παρα οφενδερλεσ. Νο ολϖιδεσ λο
θυε οτροσ ηαν ηεχηο πορ τι; ολϖιδα αθυελλο εν λο θυε οτροσ τε ηαν

− 50 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

οφενδιδο. Λο θυε δεσαπρυεβεσ δε τυσ συπεριορεσ, νο λο

πραχτιθυεσ χον τυσ συβορδιναδοσ, νι λο θυε δεσαπρυεβεσ δε τυσ
συβορδιναδοσ δεβεσ πραχτιχαρλο χον τυσ συπεριορεσ. Λο θυε
δεσαπρυεβεσ δε θυιενεσ τε ηαν πρεχεδιδο νο λο πραχτιθυεσ χον
λοσ θυε τε σιγυεν, ψ λο θυε δεσαπρυεβεσ δε θυιενεσ τε σιγυεν νο
λο ηαγασ α λοσ θυε εστ〈ν δελαντε δε τι.

Αντε αλγυιεν ποδεροσο δεβεσ εϖιταρ τρεσ φαλτασ: λα πετυλανχια,

χονσιστεντε εν ηαβλαρ χυανδο ναδιε τε ηα πεδιδο τυ οπινι⌠ν; λα
τιµιδεζ, θυε χονσιστε εν νο ατρεϖερσε α εξπρεσαρ τυ οπινι⌠ν
χυανδο σε τε ινϖιτε α ελλο; ψ λα ιµπρυδενχια, θυε χονσιστε εν
ηαβλαρ σιν ηαβερ οβσερϖαδο αντεσ ελ εσταδο δε 〈νιµο δελ µ〈σ
ποδεροσο. Λασ περσονασ ιντελιγεντεσ θυε οστενταν γραν ποδερ σε
ροδεαν δε χονσεϕεροσ σενσατοσ, περο εστοσ σ⌠λο οπιναν χυανδο
σε λεσ ρεθυιερε ψ σοβρε λο θυε σε λεσ ινθυιερε, νυνχα χυανδο
θυιερεν. Παρα δεφενδερσε δε λασ αδυλαχιονεσ δε εστοσ χονσεϕεροσ,
δεϕαν χλαρο θυε νο λεσ οφενδε σι λεσ διχε λα ϖερδαδ; περο θυε νο
τοδο ελ µυνδο πυεδε δεχρσελα, πυεσ λε περδεραν ελ ρεσπετο. Λοσ
θυε σον εν ϖερδαδ ποδεροσοσ ηαχεν θυε λοσ βυενοσ χονσεϕοσ
ναζχαν δε λα πρυδενχια, ϕαµ〈σ συ πρυδενχια συργε δε λοσ
βυενοσ χονσεϕεροσ.

Νυνχα δισχυτασ χον ναδιε, µενοσ χον θυιεν εσ ποδεροσο.

Εν σοχιεδαδ νο σε δεβε δισχυτιρ ναδα, σ⌠λο ηαψ θυε οφρεχερ
ρεσυλταδοσ. Χυαλθυιερ ϖιχτορια εν υνα δισχυσι⌠ν χρεαρ〈
ρεσεντιµιεντο δυραδερο ψ σερ〈 πελιγροσο α λα λαργα. Εσ µεϕορ θυε
λοσ δεµ〈σ χαµβιεν δε οπινι⌠ν α τραϖσ δε λασ αχχιονεσ: ηαψ θυε
δεµοστραρ, νο εξπλιχαρ. Χυανδο σε αχαβα υνα δισχυσι⌠ν, τοδασ
λασ παρτεσ εστ〈ν µασ χονϖενχιδασ δε συσ ιδεασ. Σι ηασ δε
δισχυτιρ θυε σεα παρα ενµασχαραρ οτρασ τρετασ, νο χον λα
φιναλιδαδ δε γαναρ λα δισχυσι⌠ν.

Λασ περσονασ σαβιασ εϕεχυταν α τραϖσ δε οτροσ λασ µεδιδασ

θυε πυεδαν αχαρρεαρλεσ οδιο ψ εϕεχυταν πορ σ µισµοσ αθυελλασ
θυε λε ρεπορταν ελ φαϖορ δε λασ περσονασ. Οτρα φορµα δε ινφλυιρ εν
λοσ ποδεροσοσ εσ ρεαλιζαρλε εστοσ τραβαϕοσ συχιοσ, περο τεν
χυιδαδο; τε πυεδεν σαχριφιχαρ σι λεσ ϖαν µαλ λασ χοσασ. Σ⌠λο λα
συγερενχια δε διφυνδιρ θυιν εστ〈 δετρ〈σ δε λασ µεδιδασ
ιµποπυλαρεσ σε πυεδε εµπλεαρ παρα χυβριρσε λασ εσπαλδασ. Πορ
λο ταντο, εστα εσ υνα φορµα δβιλ δε χοντρολαρ α λοσ ποδεροσοσ ψ

− 51 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

µεδραρ χον ελλοσ. Σι ψα τιενεσ χιερτο ποδερ, απλιχα εστασ

µεδιδασ.

− 52 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΣΟΒΡΕ ΗΑΧΕΡΣΕ ΙΝ∆ΙΣΠΕΝΣΑΒΛΕ

Λοσ χεµεντεριοσ εστ〈ν λλενοσ δε περσονασ ινδισπενσαβλεσ.

Πορ λο ταντο, σερ ιµπρεσχινδιβλε εσ υνα ιλυσι⌠ν. Χρεα ψ µανεϕα
εστα ιλυσι⌠ν, νο δεϕεσ θυε τε χιεγυεν α τι.

Σι εν ϖερδαδ ερεσ σαβιο ιδεαρ〈σ λα φορµα παρα µαντενερ

σιεµπρε α τοδοσ λοσ θυε τε ροδεαν ψ εν τοδασ λασ χιρχυνστανχιασ
εν σιτυαχι⌠ν δε δεπενδενχια ηαχια τι; ψ εντονχεσ ελλοσ σιεµπρε
χονφιαρ〈ν εν τυ περσονα. Ηαζτε ινδισπενσαβλε, ψα θυε µ〈σ σε
σαχα δε λα δεπενδενχια θυε δε λα χορτεσα. Ελ σατισφεχηο ϖυελϖε
ινµεδιαταµεντε λα εσπαλδα α λα φυεντε. Νυνχα σαχιεσ λασ
εξπεχτατιϖασ, νυνχα δεσ τοδο, δαλο ποχο α ποχο ψ δεπενδερ〈ν δε
τι.

Λο νιχο θυε θυιερε λα µαψορα δε λασ περσονασ εσ σαχαρ

προϖεχηο δε τοδοσ ψ δε τοδο. Αυνθυε αν ηαψ αλµασ γενεροσασ
θυε α ϖεχεσ αψυδαν α λοσ δεµ〈σ ψ νο τοδο εσ ταν οσχυρο, νο
δεσχυιδεσ τυσ πρεχαυχιονεσ. Τε οφρεχερ〈σ παρα αψυδαρ α τοδο ελ
µυνδο ψ τυ πρεστιγιο δε περσονα γενεροσα αυµενταρ〈, χον λο
θυε πυεδεσ χονφυνδιρ α µυχηασ περσονασ. Σι ϖασ α αψυδαρ α
αλγυιεν, νυνχα λο ηαγασ δε υνα ϖεζ, ηαζλο ποχο α ποχο, χονσιγυε
θυε ελ θυε ρεχιβε λα αψυδα δεπενδα δε τι. Τοµα µεδιδασ παρα
θυε εν ελ χασο θυε σεασ τ ελ θυε ρεχλαµα αψυδα νο χαιγασ εν
εστα σιτυαχι⌠ν δε ρεχιβιρλα γοτα α γοτα. Χυανδο αψυδεσ α
αλγυιεν, λο ηαρ〈σ δε ταλ µανερα θυε σεα πορ τοδοσ σαβιδο, ηαψ
θυε δαρ α χονοχερ λασ βυενασ αχχιονεσ ψ σιλενχιαρ λασ θυε νο λο
σον ταντο. Περο νο σεασ τ ελ θυε πρεγονε τυ γραν εσπριτυ
βονδαδοσο, εσ µεϕορ ηαγασ θυε οτροσ λο προχλαµεν πορ τι, ψα
θυε ασ αν γανασ µ〈σ εν πρεστιγιο.

Λασ περσονασ χυµπλιρ〈ν συ παρτε εν λοσ τρατοσ σι οβτιενεν

βενεφιχιοσ ψ σοβρε τοδο σι ϖεν θυε πυεδεν σεγυιρ οβτενινδολοσ
εν ελ φυτυρο. Ραρα ϖεζ λο ηαρ〈ν χοµο παγο δε φαϖορεσ πασαδοσ, ψ
σι λο ηαχεν, σερ〈 πορθυε πενσαρ〈ν σαχαρ αλγν βενεφιχιο.
Μυεστρα βενεφιχιοσ ινµεδιατοσ ψ γρανδεσ γανανχιασ φυτυρασ:
µυχηα γεντε τε αψυδαρ〈 ψ δεπενδερ〈 δε τι.

Ηαζτε, πορ ταντο, ινδισπενσαβλε. Νο ηαχε σαγραδα λα

ιµαγεν ελ θυε λα πιντα ψ αδορνα, σινο ελ θυε λα αδορα. Πρεφιερε α

− 53 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

λοσ θυε τε νεχεσιταν θυε α λοσ αγραδεχιδοσ. Λα εσπερανζα εν

φυτυροσ βενεφιχιοσ τιενε βυενα µεµορια, περο ελ αγραδεχιµιεντο
ϖυλγαρ εσ ολϖιδαδιζο, εσ υν ερρορ χονφιαρ εν λ.

− 54 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΣΟΒΡΕ ΛΟΣ ΣΙΛΕΝΧΙΟΣ Ψ ΛΑΣ ΑΥΣΕΝΧΙΑΣ

Λοσ θυε σαβεν νο ηαβλαν, λοσ θυε ηαβλαν νο σαβεν.

↵Χονοχεσ λα φραγανχια δε λα ροσα? Εξπρσαλο χον παλαβρασ. Ελ
ηοµβρε πρυδεντε εσ παρχο εν ελ ηαβλαρ περο αχτιϖο εν ελ οβραρ.
Ελ θυε ηαβλα εν εξχεσο ψ σιν χορδυρα ραρασ ϖεχεσ πονε εν
πρ〈χτιχα λο θυε διχε. Ελ ηοµβρε χαπαζ νυνχα τεµε θυε συσ
παλαβρασ συπερεν α συσ οβρασ. Τιενεσ δοσ οδοσ ψ υνα βοχα παρα
ηαβλαρ λα µιταδ δε λο θυε εσχυχηασ. Παρα θυε τυσ παλαβρασ σεαν
χορρεχτασ, εσ πρεχισο εϖιταρ λα εξχεσιϖα φαµιλιαριδαδ χον θυιενεσ
τε ροδεαν; λ µυτυο ρεσπετο εσ λα µεϕορ δεφενσα χοντρα λασ
παλαβρασ δεσχορτεσεσ ψ γροσερασ. Σι ηαβλασ χυανδο δεβερασ
χαλλαρ, τοδοσ θυεδαν περπλεϕοσ αντε τυσ παλαβρασ; σι, πορ ελ
χοντραριο, χαλλασ χυανδο δεβερασ ηαβλαρ, τοδοσ θυεδαν
δεσχονχερταδοσ αντε τυ σιλενχιο. Νυνχα δεβεσ εµπεζαρ α ηαβλαρ
αντεσ δε θυε λο ηαγαν λοσ οτροσ. Χυαντο µ〈σ τιεµπο
περµανεζχασ χαλλαδο, µ〈σ προντο εµπεζαρ〈ν λοσ δεµ〈σ α
ηαβλαρ. Ψ µιεντρασ λο ηαχεν, ποδρ〈σ χοµπρενδερ συσ ϖερδαδερασ
ιντενχιονεσ. Πριµερο εσχυχηα εν σιλενχιο ψ µεδιτα λασ παλαβρασ
θυε τε διγαν, νο ιντερρυµπασ α ναδιε. ∆εσπυσ, δα λα ραζ⌠ν α
τοδο ελ µυνδο, τιεµπο ηαβρ〈 παρα θυε αλ φιναλ τε λα δεν α τι.
Ναδα χυεστα δαρ λα ραζ⌠ν ψ µυχηο ελ ρεβατιρλα. Λυεγο εµπλεα
αργυµεντοσ παρα θυε αφιρµεν τυσ ιδεασ. Ηαζ θυε σε
αχοστυµβρεν α δεχιρτε σιεµπρε θυε σι, προντο νο σαβρ〈ν δεχιρτε
θυε νο. Εντονχεσ λα ραζ⌠ν σερ〈 τυψα.

Εϖιτα θυε σεπαν χυ〈ντα εσ τυ σαβιδυρα ψ θυε χονοζχαν τοδοσ

τυσ µριτοσ, σι θυιερεσ θυε τοδοσ τε ϖενερεν. Σερ〈σ χονοχιδο
περο νο χοµπρενδιδο. Ηαρ〈σ θυε ναδιε αϖεριγε λοσ λµιτεσ δε τυ
χαπαχιδαδ, παρα ηυιρ δελ πελιγρο εϖιδεντε δελ δεσενγα〉ο. Νυνχα
δεσ λυγαρ α θυε ναδιε τε χονοζχα νι εντιενδα δελ τοδο. Λογραρ〈σ
µεϕορεσ ρεσυλταδοσ σεµβρανδο λα οπινι⌠ν ψ λα δυδα σοβρε δ⌠νδε
λλεγα τυ χαπαχιδαδ θυε λα εϖιδενχια δε ελλα, πορ γρανδε θυε
φυερα. Σι λα πρεσενχια δισµινυψε τυ φαµα, λα αυσενχια τε λα
αυµεντα. Ηαψ θυιεν παρεχε υνα περσονα ιµπονεντε ϖιστα α λο
λεϕοσ, θυιζ〈σ αλ αχερχαρτε τε πυεδα παρεχερ ριδχυλο. Σι τε ρετιρασ
χον φαµα, λα χονσερϖαρ〈σ.

− 55 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΑΥΣΕΝΧΙΑ ∆Ε ΦΟΡΜΑ.

Χυαλθυιερα θυε τενγα φορµα πυεδε σερ δεφινιδο, ψ χυαλθυιερα

θυε πυεδα σερ δεφινιδο πυεδε σερ ϖενχιδο. ςαρα δε εστιλο αλ
αχτυαρ, σιν οβραρ σιεµπρε ιγυαλ. Ασ σε χονφυνδεσ α λοσ δεµ〈σ,
εσπεχιαλµεντε σι σον χοµπετιδορεσ. Νο οβρεσ σιεµπρε δε
πριµερα ιντενχι⌠ν, πυεσ χαπταρ〈ν τυ ριτµο ψ αντιχιπ〈νδοσε,
φρυστραρ〈ν τυσ αχχιονεσ. Ταµποχο αχτεσ σιεµπρε δε σεγυνδα
ιντενχι⌠ν, πυεσ εντενδερ〈ν λα τρετα χυανδο σε ρεπιτα.

Μανεϕα τυσ ασυντοσ χον εξπεχταχι⌠ν. Τυσ αχιερτοσ αδθυιερεν

ϖαλορ πορ λα αδµιραχι⌠ν θυε προϖοχα λα νοϖεδαδ. Νο ϕυεγυεσ α
ϕυεγο δεσχυβιερτο, νι γυστα νι τε σερ〈 τιλ. Σι νο τε δεσχυβρεσ
ινµεδιαταµεντε προδυχιρ〈σ χυριοσιδαδ, εσπεχιαλµεντε σι τυ
πυεστο εσ ιµπορταντε, ψα θυε συργιρ〈 λα εξπεχταχι⌠ν γενεραλ. Ελ
µιστεριο, πορ συ µισµο σεχρετο, προϖοχα ϖενεραχι⌠ν. Ινχλυσο αλ
δαρτε α εντενδερ ηυιρ〈σ δε λα φρανθυεζα. Μαντν λα εξπεχταχι⌠ν
ψ αλιµνταλα σιεµπρε. Ηαψ θυε προµετερ µυχηο. Νο εχηεσ τοδασ
τυσ φυερζασ εν λα πριµερα βυενα ϕυγαδα. Εσ υνα γραν τρετα
σαβερ µοδεραρσε εν τυσ φυερζασ, εν ελ σαβερ, ε ιρ αδελαντανδο ελ
τριυνφο. Απρενδε α απαρταρτε, α σαβερ νεγαρ. Πεορ εσ οχυπαρσε δε
λο ιντιλ θυε νο ηαχερ ναδα. Παρα θυε σεασ πρυδεντε νο βαστα
χον νο σερ εντροµετιδο: προχυραρ〈σ θυε νο τε εντροµεταν.

Οβρα χον πριµερα ψ χον σεγυνδα ιντενχι⌠ν. Τυ σαγαχιδαδ ηα

δε πελεαρ χοντρα εστραταγεµασ δε µαλα ιντενχι⌠ν. Νυνχα ηαγασ
λο θυε ινδιθυεσ: απυντα παρα δεσπισταρ; ινσινα χον δεστρεζα ψ
δισιµυλο; ψ αχτα εν λα ινεσπεραδα ρεαλιδαδ, ατεντο σιεµπρε α
χονφυνδιρ. ∆εϕα χαερ υνα ιντενχι⌠ν παρα τρανθυιλιζαρ λα ατενχι⌠ν
αϕενα, ψ γιρα ινµεδιαταµεντε χοντρα ελλα, ϖενχιενδο πορ λο
ιµπενσαδο.

Ρενυϖατε, ηαψ θυε ρενοϖαρ ελ ϖαλορ, ελ ινγενιο, ελ ξιτο, τοδο.

Τυσ µριτοσ συελεν ενϖεϕεχερ, ψ χον ελλοσ τυ φαµα. Λα χοστυµβρε
δισµινυψε λα αδµιραχι⌠ν ψ υνα νοϖεδαδ µεδιανα συελε ϖενχερ α
λα µαψορ χυαλιδαδ υνα ϖεζ ενϖεϕεχιδα. Ηαψ θυε αϖεντυραρσε α
ρενοϖαρ εν βριλλαντεζ, αµανεχιενδο µυχηασ ϖεχεσ χοµο ελ σολ,
χαµβιανδο λασ αχτιϖιδαδεσ δελ λυχιµιεντο. Λα πριϖαχι⌠ν
προϖοχαρ〈 ελ δεσεο, ψ λα νοϖεδαδ ελ απλαυσο.

− 56 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Οχυλτα τυ ϖολυνταδ. Ελ σαβερ µ〈σ πρ〈χτιχο χονσιστε εν

δισιµυλαρ. Σι ϕυεγασ α ϕυεγο δεσχυβιερτο τιενεσ ριεσγο δε περδερ.
Συµεργε τυ ιντεριορ εν λασ τινιεβλασ παρα θυε ναδα νι ναδιε τε
πενετρε λα µεντε. Εϖιτα σερ χονοχιδο ταντο εν λα οποσιχι⌠ν χοµο
εν λα αδυλαχι⌠ν.

− 57 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΣΟΒΡΕ ΛΑΣ ΠΡΟΜΕΣΑΣ Ψ ΛΑΣ ΤΡΑΙΧΙΟΝΕΣ

Χυανδο εµπεχ α τραταρ χον λοσ ηοµβρεσ, εσχυχηαβα συσ

παλαβρασ ψ χονφιαβα εν θυε συσ αχχιονεσ σε αϕυσταραν α λασ
µισµασ. Αηορα, αλ τραταρ χον λοσ ηοµβρεσ, εσχυχηο συσ παλαβρασ
ψ αλ προπιο τιεµπο οβσερϖο συσ αχχιονεσ. Νο χρεο θυε χονοζχασ
α νινγν ηοµβρε θυε οβρε σιεµπρε δε αχυερδο χον συσ
πρινχιπιοσ.

Πυεδεσ χονφιαρ εν τι µισµο, περο οτροσ νο σερ〈ν ταν

πρυδεντεσ χοµο παρα χονφιαρ εν τι. Φυνχιονα εν αµβοσ
σεντιδοσ, ραζ⌠ν πορ λα χυαλ νο δεβεσ χονφιαρ εν οτροσ: τοδοσ
ϕυγαµοσ αλ µισµο ϕυεγο. Νατυραλµεντε, ε ινσιστο υνα ϖεζ µασ,
τοδο εστο εστ〈 ρεφεριδο α τυ ϖιδα προφεσιοναλ. Εν τυ ϖιδα
παρτιχυλαρ δεβεσ χονφιαρ εν τυ φαµιλια ψ αµιγοσ, δε λο χοντραριο
αχαβαρ〈σ ϖιϖιενδο εν λα λοχυρα.

Πορ συπυεστο, ψ αυνθυε τε διγαν λο χοντραριο, ναδιε χονφιαρ〈

εν τι. Ασ θυε αχτα χον εσε πενσαµιεντο ψ εστατε πρεπαραδο
παρα θυε εν χυαλθυιερ µοµεντο τε τραιχιονεν; εσ ηυµανο. Λα
πρυδενχια τε αχονσεϕα νο ινδιγναρτε χυανδο λοσ ηοµβρεσ τε
ενγα〉αν, νο εντριστεχερτε χυανδο τε σον ινφιελεσ. Ελ ηοµβρε
πρυδεντε πρεϖ σιεµπρε εστασ εϖεντυαλιδαδεσ. Σι ϖασ α σερ τ ελ
θυε πορ χιρχυνστανχιασ δεβασ αβανδοναρ α αλγυιεν, σιεµπρε θυε
πυεδασ, δεϕα υνα πυερτα αβιερτα ψ υνα µανο τενδιδα α θυιεν
ϖαψασ α αβανδοναρ: Λα ϖιδα δα µυχηασ ϖυελτασ ψ λασ αλιανζασ
χοντινυαµεντε σε χρεαν ψ σε δεσηαχεν. Νο λο τοµεσ χοµο ναδα
περσοναλ, νο δεϕεσ θυε τυσ εµοχιονεσ τε περτυρβεν. Υνα ϖεζ θυε
λασ χιρχυνστανχιασ ηαψαν χαµβιαδο, αχεπτα ψ αφροντα λα νυεϖα
σιτυαχι⌠ν ψ σι εσ ποσιβλε, σ〈χαλε παρτιδο. Λα ϖερδαδερα ηαβιλιδαδ
χονσιστε εν ενχοντραρ λασ οπορτυνιδαδεσ θυε λασ σιτυαχιονεσ
δεσφαϖοραβλεσ οφρεχεν ψ σερ ρ〈πιδο εν χονϖερτιρλασ εν ϖενταϕασ.

Ηαβρ〈 θυιεν ιντεντε µεζχλαρ τυ ϖιδα προφεσιοναλ ψ τυ ϖιδα

πριϖαδα, διφαµανδο ψ ηαχιενδο θυε τυσ σερεσ θυεριδοσ
δεσχονφεν δε τι. Αη σε ηαν ροτο λασ ρεγλασ ψ αηορα σ εσ υν
ασυντο περσοναλ. Ροµπε τ ταµβιν λασ ρεγλασ ψ αταχα δε λα
µισµα φορµα ψ σιν νινγυνα πιεδαδ. Σι, αλ χοντραριο, ϖασ α υσαρ
εστοσ µτοδοσ, πινσαλο µυχηο πορθυε νο εσ ρενταβλε ψ σε
ϖολϖερ〈 εν τυ χοντρα. Σι τρασ ηαβερλο µεδιταδο προφυνδαµεντε ψ

− 58 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

σοπεσανδο τοδο λο αντεριορ δεχιδεσ ηαχερλο, δεβεσ απλασταρ

χοµπλεταµεντε α τυ αδϖερσαριο. Ηαζλο δε φορµα θυε σεα α υν
τερχερο αλ θυε σε ατριβυψα διχηο ϕυεγο συχιο ψ δε µανερα θυε α
τι νο τε πυεδαν ιµπλιχαρ, πυεσ ελ θυε εµπλεα εστοσ µτοδοσ
δα〉α σεριαµεντε συ πρεστιγιο ψ ψα σαβεσ θυε ελ πρεστιγιο εσ ϖιταλ.
Εστασ αχχιονεσ σε λασ ηαρ〈σ ατριβυιρ α υν αλιαδο δε τυ ϖχτιµα
παρα δισολϖερ συσ αλιανζασ ψ σεµβραρ δυδασ εν ελ ρεστο δε συσ
αλιαδοσ. Πυεδεσ ατριβυιρ εστασ αχχιονεσ ο σιµπλεµεντε δεϕαρ εν
λα εσταχαδα α αλγυιεν θυε πορ αηορα εσ νευτραλ, ινδιφερεντε ο
ηαστα αλιαδο αχτυαλ ψ χον ελ τιεµπο πρεϖσ θυε σερ〈 υν φυτυρο
αδϖερσαριο αλ θυε ϖασ α αβανδοναρ ο αταχαρ. Νο γυαρδεσ
φιδελιδαδ α τυ παλαβρα χυανδο αχτυαρ ασ σε ϖυελϖα εν τυ χοντρα
ψ ηαν δεσαπαρεχιδο λοσ µοτιϖοσ θυε φορζαρον τυ προµεσα. Ψα
θυε λοσ δεµ〈σ ταµποχο τε ϖαν α γυαρδαρ συ παλαβρα, ταµποχο
τιενεσ τ θυε γυαρδαρλεσ λα τυψα. Χοµο ψα ηαβρ〈σ νοταδο, νο σε
πυεδε χονφιαρ εν ναδιε.

Χυδατε θυε αθυελλοσ α θυιενεσ τε λιγα υν ϕυραµεντο νο τε

οδιεν πορ τυ λοχυαχιδαδ. Εϖιτα θυε τε χονφεν σεχρετοσ, πυεσ σι
στε σε δεσχυβρε πορ ινδισχρεχι⌠ν δε αλγυιεν θυε νο ηα σιδο τ;
αδεµ〈σ δε θυεβραρλο, ιντενταρ〈 σε〉αλαρτε χοµο χυλπαβλε. Λοσ
σεχρετοσ σ⌠λο λο σον χυανδο νιχαµεντε εσ υνα περσονα λα θυε
λο χυστοδια. Σι αλγυιεν τρανσµιτε υν σεχρετο, ελ θυε λο εσχυχηα
εντιενδε θυε ελ οτρο ψα λο διφυνδε ψ νο σε σιεντε εν λα οβλιγαχι⌠ν
δε γυαρδαρλο. Ελ σεχρετο µεϕορ γυαρδαδο εσ ελ θυε σε ϖα α λα
τυµβα χον συ δυε〉ο. Ηαψ περσονασ θυε τιενεν υνα εσπεχιαλ
ηαβιλιδαδ παρα νο χονσεγυιρ γυαρδαρ νινγν ασυντο ρεσερϖαδο
θυε σε λεσ χονφε. Εµπλαλοσ παρα διφυνδιρ νοτιχιασ βαϕο λα
απαριενχια δε συ πρεσυντα χονφιδενχιαλιδαδ, ψ λα νοτιχια χορρερ〈
χοµο ελ ϖιεντο πυεσ α λασ περσονασ λεσ ενχαντα δεσταπαρ
σεχρετοσ αϕενοσ.

− 59 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΕΝςΙ∆ΙΑ

Λα ενϖιδια εσ λα µ〈σ ινχονφεσαβλε ψ οχυλτα δε λασ εµοχιονεσ.

Εσ υνα δε λασ µ〈σ δυραδερασ ψ πελιγροσασ πορθυε νυνχα βαϕα συ
ιντενσιδαδ, µ〈σ βιεν σε ινχρεµεντα. Αυνθυε σε διχε θυε ϖαλε
µ〈σ σερ ενϖιδιαδο θυε ενϖιδιοσο, χονϖιενε θυε νο σεασ νι λο υνο
νι λο οτρο. Σι χονσιγυεσ ελ τριυνφο ο χιερτασ ϖιχτοριασ παρχιαλεσ,
δεβεσ εσπεραρ δεσπερταρ ενϖιδιασ, αχεπτα θυε εσ ινεϖιταβλε. Ψ
ταµβιν δεβεσ σαβερ θυε εστ〈σ γενερανδο υν γραν πελιγρο θυε
τε πυεδε απαρεχερ µυχηο τιεµπο µ〈σ ταρδε, χυανδο λασ
χονδιχιονεσ σεαν µεϕορεσ παρα ελ ενϖιδιοσο ψ πεορεσ παρα τι. Σι
αλγο τιενε α συ φαϖορ ελ ενϖιδιοσο εσ ελ τιεµπο, εσπεραρ〈 τοδο ελ
θυε ηαγα φαλτα παρα ϖεζ πασαρ τυ χαδ〈ϖερ πορ δελαντε δε λα
πυερτα δε συ χασα.

∆ετεχτα α λοσ ενϖιδιοσοσ. Λασ περσονασ θυε τε µαντιενεν

ινφορµαδο δεβεν ηαχερλο χον προντιτυδ. Οβσερϖα συτιλεσ
χαµβιοσ δε αχτιτυδ ηαχια τι δε λασ περσονασ θυε τε ενϖιδιαν.
Υνα ϖεζ δετεχτεσ εστασ περσονασ, δεβεσ ϖολϖερλασ α τυ χαυσα, ο
σερ ιµπλαχαβλε χον ελλοσ ψ δεστρυιρλοσ αντεσ θυε ελλοσ λο ηαγαν
χοντιγο, ψα θυε λο ηαρ〈ν εν χυαντο τε ενχυεντρεν εν
διφιχυλταδεσ ο σεασ µ〈σ δβιλ θυε εν εστε µοµεντο. Χοµο
µεδιδα πρεϖεντιϖα, δεβεσ εϖιταρ σερ ενϖιδιαδο. Παρα ελλο, νο
παρεζχασ δεµασιαδο περφεχτο, ηαζ χοµο θυε τυ ϖιδα νο δισχυρρε
ταν συαϖεµεντε χοµο απαρεντα ψ θυε τιενεσ εν ϖερδαδ
προβλεµασ. Ινϖεντα, ο σαχα α λα λυζ, πεθυε〉ασ ιµπερφεχχιονεσ ο
ινσιγνιφιχαντεσ προβλεµασ παρτιχυλαρεσ θυε ενσοµβρεζχαν
λιγεραµεντε τυ τριυνφο δε φορµα θυε νο τε ηαγαν σερ αχρεεδορ δε
ενϖιδια πορ ναδιε. ∆εβεσ ινχυλχαρ εν λα µεντε δε τοδοσ λα ιδεα
δε θυε αυνθυε απαρεντεµεντε ηασ λογραδο τυσ οβϕετιϖοσ, ελ
δεστινο τε µανδα αλγυνα δεσγραχια θυε τε ηαχε ταν ηυµανο
χοµο ελ ρεστο δε λοσ µορταλεσ. Περµτετε αλγν δεσλιζ ϖενιαλ, υν
δεσχυιδο συελε σερ α ϖεχεσ λα µεϕορ ρεχοµενδαχι⌠ν δε λασ
βυενασ χυαλιδαδεσ. Εµπα〉α ελ βριλλο δε τυ ϖιχτορια παρα νο
δεσλυµβραρ ψ λλαµαρ λα ατενχι⌠ν α λοσ ενϖιδιοσοσ. Ψ, πορ
συπυεστο, νυνχα ηαγασ οστενταχι⌠ν, θυε α ναδα βυενο χονδυχε.
Λα ϖανα οστενταχι⌠ν ηινχηα ελ εγο; ψ υν εγο µ〈σ γρανδε οφρεχε
υν µεϕορ βλανχο παρα λοσ ιµπαχτοσ δε λα µανιπυλαχι⌠ν µεδιαντε
ελ αρµα δε λα αδυλαχι⌠ν.

− 60 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΣΟΒΡΕ ΕΛ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ, Ι∆ΟΛΟΣ Ψ ΛΙ∆ΕΡΕΣ.

Νινγν ηοµβρε τιενε θυε δεσεσπεραρσε πενσανδο θυε νο

οβτενδρ〈 χονϖερσοσ παρα λα χαυσα µ〈σ εξτραϖαγαντε σι τιενε ελ
αρτε δε συφιχιεντε παρα ρεπρεσενταρλα χον χολορεσ φαϖοραβλεσ. Λα
ϖερδαδ εσ φρα, νο ρεσυλτα χ⌠µοδα. Υνα µεντιρα εσ µ〈σ
ηερµοσα. Εσ µυχηο µ〈σ ιντερεσαντε ψ προϖεχηοσο φαντασεαρ
θυε δεχιρ λα ϖερδαδ. Εσ νεχεσαριο σερ υν γραν σιµυλαδορ ψ
δισιµυλαδορ πυεσ λοσ ηοµβρεσ σον ταν σιµπλεσ ψ σε σοµετεν
ηαστα ταλ πυντο α λασ νεχεσιδαδεσ πρεσεντεσ θυε ελ θυε ενγα〉α
ενχοντραρ〈 σιεµπρε θυιεν σε δεϕε ενγα〉αρ. Λα µιταδ δελ µυνδο
σε εστ〈 ριενδο δε λα οτρα µιταδ, ψ τοδοσ χρεεν θυε λα οτρα παρτε
εσ εστπιδα. Σεγν λασ οπινιονεσ, ο τοδο εσ βυενο ο τοδο εσ
µαλο. Λο θυε υνο σιγυε ελ οτρο λο περσιγυε. Σερ〈σ νεχιο σι
θυιερεσ ρεγυλαρλο τοδο σεγν τυ χριτεριο. Λασ περφεχχιονεσ νο
δεπενδεν δε υνα σολα οπινι⌠ν: λοσ γυστοσ σον ταντοσ χοµο λασ
περσονασ, ε ιγυαλµεντε ϖαριοπιντοσ. Νο δεσχονφεσ πορθυε νο τε
αγραδεν λασ χοσασ, πυεσ νο φαλταρ〈ν οτροσ θυε λασ απρεχιεν. Νι τε
ενοργυλλεζχα ελ απλαυσο δε υνοσ, πυεσ οτροσ λο χονδεναρ〈ν. Νο
σε ϖιϖε δε υν σολο χριτεριο, νι δε υνα χοστυµβρε, νι δε υνα
ποχα.

Λοσ δεφεχτοσ ψ φαλτασ δε λοσ ηοµβρεσ δαν α χονοχερ συ

ϖερδαδερα ϖαλα. Σι εξαµινασ χον ατενχι⌠ν λασ φαλτασ δε υν
ηοµβρε, λλεγαρ〈σ α χονοχερ σι συ βονδαδ εσ σινχερα ο φινγιδα.

Οβσερϖα α λοσ σαβιοσ παρα χοµπροβαρ σι ποσεεσ συσ ϖιρτυδεσ

ψ α λοσ νεχιοσ παρα µεδιταρ σι εστ〈σ λιβρε δε συσ δεφεχτοσ. Νο ηε
ηαλλαδο τοδαϖα νινγν ηοµβρε σαντο; χοµο µ〈ξιµο σ⌠λο ηε
λογραδο χονοχερ α αλγν ηοµβρε σαβιο. Λοσ ηοµβρεσ συελεν
αχτυαρ σιν σαβερ λο θυε ηαχεν. Σι µυχηα γεντε σιεντε αφεχτο
ηαχια υν ηοµβρε, ↵Θυ δεβεµοσ οπιναρ δε λ? Εστε ηεχηο νο
ρεσυλτα συφιχιεντε παρα εµιτιρ υν ϕυιχιο σοβρε διχηο ηοµβρε.
Χυανδο λα µυχηεδυµβρε δεσπρεχια α αλγυιεν, δεβεσ εξαµιναρ
χον οβϕετιϖιδαδ συ χονδυχτα αντεσ δε εµιτιρ τυ οπινι⌠ν.
Ταµβιν χυανδο λα µυλτιτυδ αχλαµα α αλγυιεν χοντεµπλα χον
ιµπαρχιαλιδαδ συσ οβρασ αντεσ δε απροβαρλασ. Τ σ⌠λο βυσχαρ〈σ
λα ϖερδαδ ψ νο τε αφερραρ〈σ χον χιεγα οβστιναχι⌠ν α τυ χριτεριο.
Ηαψ ηοµβρεσ θυε τιενεν φαµα δε γρανδεσ χρεαδορεσ πορθυε
νυνχα ναδιε λεσ ηα ρεφυταδο συσ ενδεβλεσ αργυµεντοσ. Υνο δε

− 61 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

λοσ πρινχιπαλεσ δεφεχτοσ δε λοσ ηοµβρεσ χονσιστε εν πρετενδερ

εριγιρσε εν µοδελο δε λοσ δεµ〈σ. Εξαµινα α λασ περσονασ πορ
συσ ρεσυλταδοσ, λοσ ηεχηοσ ρεφυταν χυαλθυιερ αργυµεντο.

Ελ φανατισµο εξιστε, νο σε πυεδε νεγαρ συ εξιστενχια. Λασ

περσονασ βυσχαν λα ϖερδαδ ψ λα ιλυµιναχι⌠ν εν λοσ δεµ〈σ
πορθυε νο σον ϖαλιεντεσ παρα ενχοντραρλο δεντρο δε ελλοσ. Ηαψ
θυιν εστ〈 δισπυεστο α χρεερ λο θυε σεα ψ ηαψ θυιν σε οφρεχε α
ηαχρσελο χρεερ. Ελιγε βανδο. Σι θυιερεσ θυε χρεαν αλγο, νο λεσ
διγασ λο θυε νο θυιερεν χρεερ. Σι δεσεασ δεχιρ µεντιρασ θυε
πυεδαν σερ χρεδασ, νο διγασ λα ϖερδαδ θυε νο σε θυιερε χρεερ.
Ηαζ προφεχασ, δεβεν σερ τερριβλεσ παρα σερ χρεδασ. Χοµο λοσ
ϖατιχινιοσ τιενεν λα µαλα χοστυµβρε δε νο χυµπλιρσε, τ νο
χαερ〈σ εν εσε ερρορ, λοσ τυψοσ σε χυµπλιρ〈ν. Παρα ελλο, σερ〈σ
αµβιγυο εν τυσ παλαβρασ χυανδο εµιτασ προν⌠στιχοσ, σιεµπρε
ποδρ〈σ δεχιρ θυε νο τε ιντερπρεταρον βιεν. Συγιερε, σ ϖαγο, δι λο
θυε θυιερεν ορ. Λα αµβιγεδαδ εσ ελ αρµα δελ αδιϖινο ψ δελ
προφετα, χοµπρυβαλο εξαµινανδο χυαλθυιερ προφεχα.

− 62 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΛΑΣ ΕΣΤΡΑΤΕΓΙΑΣ
ΣΟΒΡΕ ςΕΝΧΕΡ ΣΙΝ ΧΟΜΒΑΤΙΡ Ο ΓΑΝΑΡ ΑΝΤΕΣ ∆ΕΛ
ΧΟΜΒΑΤΕ

Σι χαρεχεσ δε εστρατεγια ψ τοµασ α λα λιγερα α τυσ αδϖερσαριοσ,

ινεϖιταβλεµεντε αχαβαρ〈σ σιενδο δερροταδο. Ελ µανεϕαρ εστοσ
ασυντοσ χον µαεστρα εσ ϖιταλ παρα τι; εσ ελ δοµινιο δε λα
ϖενταϕα ο δεσϖενταϕα, τυ χαµινο ηαχια ελ ξιτο ο ηαχια ελ φραχασο.
∆εβεσ χυλτιϖαρ λασ χυαλιδαδεσ δε σαβιδυρα, χοραϕε ψ δισχιπλινα.
Λα δισχιπλινα ηασ δε χοµπρενδερλα χοµο ελ σεντιδο δελ δεβερ
αποψαδο εν υνα φιρµε ϖολυνταδ.

Χυανδο τραχεσ τυσ πλανεσ, ηασ δε χοµπαραρ λοσ σιγυιεντεσ

φαχτορεσ, ϖαλορανδο χαδα υνο χον ελ µαψορ χυιδαδο: ↵Θυ
διριγεντε εσ ελ µ〈σ χαπαχιταδο? ↵Θυ λδερ ποσεε ελ µαψορ
ταλεντο? ↵Χυ〈λ δε λασ φυερζασ ενφρενταδασ οβτιενε ϖενταϕασ δε
λασ χιρχυνστανχιασ? ↵Εν θυ παρτε σε οβσερϖαν µεϕορ λασ
ρεγυλαχιονεσ ψ λασ ινστρυχχιονεσ? ↵Θυιν τιενε α συ περσοναλ
µεϕορ πρεπαραδο? ↵Θυιν αδµινιστρα ρεχοµπενσασ ψ χαστιγοσ δε
φορµα µ〈σ ϕυστα? Μεδιαντε ελ εστυδιο δε εστοσ φαχτορεσ, σερ〈σ
χαπαζ δε πρεϖερ χυ〈λ δε λοσ δοσ βανδοσ σαλδρ〈 ϖιχτοριοσο ψ χυαλ
σερ〈 δερροταδο.

Τρασ πρεσταρ ατενχι⌠ν α λοσ πλανεσ, δεβεσ χρεαρ υνα σιτυαχι⌠ν

θυε χοντριβυψα α συ χυµπλιµιεντο. Χυαλθυιερ εστρατεγια δε
ϖιχτορια σε βασα εν ελ ενγα〉ο. Πορ λο ταντο, χυανδο σεασ χαπαζ
δε αταχαρ, ηασ δε απαρενταρ ινχαπαχιδαδ; χυανδο τυσ φυερζασ σε
µυεϖεν, απαρενταρ〈σ ιναχτιϖιδαδ. Γολπεα αλ ριϖαλ χυανδο εστ〈
δεσορδεναδο. Πρεπ〈ρατε χοντρα λ χυανδο εστ〈 σεγυρο εν τοδασ
παρτεσ. Εϖταλε δυραντε υν τιεµπο χυανδο σεα µ〈σ φυερτε. Σι τυ
οπονεντε τιενε υν τεµπεραµεντο χολριχο, ιντεντα ιρριταρλε. Σι εσ
αρρογαντε, τρατα δε φοµενταρ συ εγοσµο. Σι ελ οπονεντε σε ηαλλα
βιεν πρεπαραδο τρασ υνα ρεοργανιζαχι⌠ν, ιντεντα δεσορδεναρλε.
Σι εστ〈 υνιδο, σιεµβρα λα δισενσι⌠ν εντρε συ γεντε. Αταχα αλ
ενεµιγο χυανδο νο εστ〈 πρεπαραδο, ψ απαρεχε χυανδο νο τε
εσπερα. Εστασ σον λασ χλαϖεσ δε λα ϖιχτορια.

Αηορα, σι λασ εστιµαχιονεσ ρεαλιζαδασ αντεσ δε ινιχιαρ λασ

αχχιονεσ ινδιχαν ϖιχτορια, εσ πορθυε λοσ χ〈λχυλοσ

− 63 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

χυιδαδοσαµεντε ρεαλιζαδοσ µυεστραν θυε τυσ χονδιχιονεσ σον

µ〈σ φαϖοραβλεσ θυε λασ χονδιχιονεσ δελ ενεµιγο; σι ινδιχαν
δερροτα, εσ πορθυε µυεστραν θυε λασ χονδιχιονεσ φαϖοραβλεσ
παρα λα λυχηα σον µενορεσ. Χον υνα εϖαλυαχι⌠ν χυιδαδοσα, υνο
πυεδε ϖενχερ; σιν ελλα, νο πυεδε. Μυχηασ µενοσ οπορτυνιδαδεσ
δε ϖιχτορια τενδρ〈 αθυελ θυε νο ρεαλιζα χ〈λχυλοσ εν αβσολυτο.

Υνα ϖεζ θυε εντρεσ εν αχχι⌠ν, αυνθυε εστσ γανανδο, σι

χοντινασ πορ µυχηο τιεµπο, περδερ〈σ φυερζασ ψ τε ιρ〈σ
δεσγαστανδο. Εσταρ σιεµπρε εν χονφλιχτο χον λοσ δεµ〈σ νο τε
τραερ〈 ναδα βυενο, ιντενταρ〈σ θυε εστο οχυρρα εν µυψ ποχασ
οχασιονεσ. Σι ηα δε οχυρριρ, σερ〈 λο µ〈σ ρ〈πιδο ποσιβλε. Σι ηασ
δε αταχαρ α αλγυιεν, υνα ϖεζ εµπιεχεσ λα οφενσιϖα, σ ρ〈πιδο
χοµο ελ τρυενο θυε ρετυµβα αντεσ δε θυε ηαψασ ποδιδο ταπαρτε
λοσ οδοσ, ϖελοζ χοµο ελ ρελ〈µπαγο θυε ρελυµβρα αντεσ δε ηαβερ
ποδιδο πεστα〉εαρ.

Χυανδο ρεχοµπενσεσ α τυσ ηοµβρεσ χον λοσ βενεφιχιοσ θυε

οστενταβαν λοσ αδϖερσαριοσ λοσ ηαρ〈σ λυχηαρ πορ προπια
ινιχιατιϖα, ψ ασ ποδρ〈σ τοµαρ ελ ποδερ ψ λα ινφλυενχια θυε τενα
ελ ενεµιγο. Εσ πορ εστο πορ λο θυε σε διχε θυε δονδε ηαψ
γρανδεσ ρεχοµπενσασ ηαψ ηοµβρεσ ϖαλιεντεσ. Σι ρεχοµπενσασ α
τοδο ελ µυνδο, νο ηαβρ〈 συφιχιεντε παρα τοδοσ, ασ πυεσ, οφρεχε
υνα ρεχοµπενσα α αλγυιεν παρα ανιµαρ α τοδοσ λοσ δεµ〈σ.
Τρατα βιεν α τυσ συβορδιναδοσ ψ πρσταλεσ ατενχι⌠ν. Ασ πυεσ, λο
µ〈σ ιµπορταντε εν χυαλθυιερ αχχι⌠ν εσ ελ ξιτο ψ νο λα
περσιστενχια. Εστα λτιµα νο εσ βενεφιχιοσα. Υν αταθυε εσ χοµο
ελ φυεγο: σι νο λο απαγασ, σε χονσυµιρ〈 πορ σ µισµο.

Πιενσα θυε εσ µεϕορ χονσερϖαρ α υν ενεµιγο ινταχτο θυε

δεστρυιρλο. Χαλχυλα λα φυερζα δε τυσ αδϖερσαριοσ, ηαζ θυε πιερδαν
συ 〈νιµο ψ διρεχχι⌠ν, δε µανερα θυε αυνθυε ελ ενεµιγο εστ
ινταχτο σεα ινσερϖιβλε: εστο εσ γαναρ σιν ϖιολενχια. Σι δεστρυψεσ
λασ φυερζασ ενεµιγασ εσ γαναρ πορ λα φυερζα. Πορ εστο, λοσ θυε
γαναν τοδοσ λοσ χονφλιχτοσ νο σον ρεαλµεντε προφεσιοναλεσ; λοσ
θυε χονσιγυεν θυε σε ρινδαν ιµποτεντεσ λοσ αδϖερσαριοσ σιν
λυχηαρ σον εν ϖερδαδ σαβιοσ. ∆ισυελϖε λοσ πλανεσ δε λοσ
ενεµιγοσ, εστροπεα συσ ρελαχιονεσ ψ αλιανζασ, χ⌠ρταλε λοσ
συµινιστροσ ο βλοθυεα συσ λνεασ δε αχχι⌠ν, ϖενχιενδο µεδιαντε
εστασ τ〈χτιχασ σιν νεχεσιδαδ δε λυχηαρ. Νυνχα δεβεσ αταχαρ πορ

− 64 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

χ⌠λερα ψ χον πρισασ. Εσ αχονσεϕαβλε τοµαρσε τιεµπο εν λα

πλανιφιχαχι⌠ν ψ χοορδιναχι⌠ν δε λοσ πλανεσ. ςενχερ〈σ πορ µεδιο
δε λα εστρατεγια, νο πορ ελ εµπλεο δε λα φυερζα. Σι δε τοδασ
µανερασ ϖασ α εµπλεαρ λα φυερζα, λα ρεγλα δε συ υτιλιζαχι⌠ν εσ λα
σιγυιεντε: σι τυσ φυερζασ σον διεζ ϖεχεσ συπεριορεσ α λασ δελ
αδϖερσαριο, ροδαλο σιν οφρεχερλε νινγυνα σαλιδα; σι σον χινχο
ϖεχεσ συπεριορεσ, ατ〈χαλο; σι σον δοσ ϖεχεσ συπεριορεσ, διϖδελο.
Σι τυσ φυερζασ σον ιγυαλεσ εν νµερο, λυχηα σι τε εσ ποσιβλε. Σι
τυσ φυερζασ σον ινφεριορεσ, µαντεντε χοντινυαµεντε εν γυαρδια,
πυεσ ελ µ〈σ πεθυε〉ο φαλλο τε αχαρρεαρα λασ πεορεσ
χονσεχυενχιασ. Εϖιτα εν λο ποσιβλε υν ενφρενταµιεντο αβιερτο
χον λασ φυερζασ ριϖαλεσ; λα πρυδενχια ψ λα φιρµεζα δε υν πεθυε〉ο
νµερο δε περσονασ πυεδεν λλεγαρ α χανσαρ ψ α δοµιναρ ινχλυσο
α ενεµιγοσ µυψ νυµεροσοσ. Εστε χονσεϕο σε απλιχα εν λοσ χασοσ
εν θυε τοδοσ λοσ φαχτορεσ σον εθυιϖαλεντεσ. Σι τυσ φυερζασ εστ〈ν
εν ορδεν µιεντρασ θυε λασ συψασ εστ〈ν ινµερσασ εν ελ χαοσ, σι
τ ψ τυσ φυερζασ εστ〈ν χον 〈νιµο ψ ελλοσ δεσµοραλιζαδοσ,
εντονχεσ, αυνθυε σεαν µ〈σ νυµεροσοσ, πυεδεσ εντραρ εν
χοµβατε. Σι τυσ φυερζασ, τυ εστρατεγια ψ τυ ϖαλορ σον µενορεσ
θυε λασ δε τυ αδϖερσαριο, εντονχεσ δεβεσ ρετιραρτε ψ βυσχαρ υνα
σαλιδα. Εν χονσεχυενχια, σι ελ βανδο µ〈σ πεθυε〉ο εσ οβστιναδο,
χαε πρισιονερο ελ βανδο µ〈σ γρανδε.

Τριυνφαν αθυελλοσ θυε σαβεν χυ〈νδο λυχηαρ ψ χυ〈νδο νο,

σαβεν δισχερνιρ χυ〈νδο υτιλιζαρ µυχηοσ ο ποχοσ µεδιοσ ψ σε
ενφρενταν χον πρεπαρατιϖοσ α ενεµιγοσ δεσπρεϖενιδοσ. Ηαζτε α τι
µισµο ινϖενχιβλε εν πριµερ λυγαρ, ψ δεσπυσ αγυαρδα παρα
δεσχυβριρ λα ϖυλνεραβιλιδαδ δε τυσ αδϖερσαριοσ. Ηαχερτε
ινϖενχιβλε σιγνιφιχα χονοχερτε α τι µισµο; αγυαρδαρ παρα
δεσχυβριρ λα ϖυλνεραβιλιδαδ δελ αδϖερσαριο σιγνιφιχα χονοχερ α λοσ
δεµ〈σ. Λα ινϖενχιβιλιδαδ εστ〈 εν υνο µισµο, λα ϖυλνεραβιλιδαδ
εν ελ αδϖερσαριο. Λα ινϖενχιβιλιδαδ εσ υνα χυεστι⌠ν δε δεφενσα,
λα ϖυλνεραβιλιδαδ, υνα χυεστι⌠ν δε αταθυε. Μιεντρασ νο ηαψασ
οβσερϖαδο ϖυλνεραβιλιδαδεσ εν λοσ πλανεσ ψ φορµα δε αχτυαρ δε
λοσ αδϖερσαριοσ, οχυλτα τυ προπιο δισποσιτιϖο δε αταθυε, ψ
πρεπ〈ρατε παρα σερ ινϖενχιβλε, χον λα φιναλιδαδ δε πρεσερϖαρτε.
Χυανδο λοσ αδϖερσαριοσ σον ϖυλνεραβλεσ, εσ ελ µοµεντο δε σαλιρ
α αταχαρλοσ. Εν σιτυαχιονεσ δε δεφενσα, αχαλλασ λασ ϖοχεσ ψ
βορρασ λασ ηυελλασ, εσχονδιδο χοµο υν φαντασµα βαϕο τιερρα,
ινϖισιβλε παρα τοδο ελ µυνδο. Εν σιτυαχιονεσ δε αταθυε, τυ

− 65 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

µοϖιµιεντο εσ ρ〈πιδο, ϖελοζ χοµο ελ τρυενο ψ ελ ρελ〈µπαγο, παρα

λοσ θυε νο σε πυεδε υνο πρεπαραρ, αυνθυε ϖενγαν δελ χιελο.

Πρεϖερ λα ϖιχτορια χυανδο χυαλθυιερα λα πυεδε χονοχερ νο

χονστιτυψε ϖερδαδερα δεστρεζα. Τοδο ελ µυνδο ελογια λα ϖιχτορια
α λα ϖιστα δε τοδοσ, περο εσα ϖιχτορια νο εσ ρεαλµεντε ταν βυενα,
λο ϖερδαδεραµεντε δεσεαβλε εσ ποδερ ϖερ ελ µυνδο δε λο συτιλ ψ
δαρτε χυεντα δελ µυνδο δε λο οχυλτο, ηαστα ελ πυντο δε σερ
χαπαζ δε αλχανζαρ λα ϖιχτορια δονδε νο εξιστε φορµα. Λασ
ϖιχτοριασ δε λοσ γρανδεσ λδερεσ νο δεσταχαν πορ συ ιντελιγενχια ο
συ βραϖυρα. Ασ πυεσ, λασ ϖιχτοριασ θυε γανεσ νο σε δεβερ〈ν α λα
συερτε. Τυσ ϖιχτοριασ νο σερ〈ν χασυαλιδαδεσ, σινο θυε σερ〈ν
δεβιδασ α ηαβερτε σιτυαδο πρεϖιαµεντε εν ποσιχι⌠ν δε ποδερ
γαναρ χον σεγυριδαδ, ιµπονινδοτε σοβρε λοσ θυε ψα ηαν
περδιδο δε αντεµανο. Λα σαβιδυρα νο εσ αλγο οβϖιο, ελ µριτο
γρανδε νο σε ανυνχια. Χυανδο ερεσ χαπαζ δε ϖερ λο συτιλ, εσ φ〈χιλ
γαναρ; ↵θυ τιενε εστο θυε ϖερ χον λα ιντελιγενχια ο λα βραϖυρα?
Χυανδο σε ρεσυελϖεν λοσ προβλεµασ αντεσ δε θυε συρϕαν, ↵θυιν
λλαµα α εστο ιντελιγενχια? Χυανδο ηαψ ϖιχτορια σιν λιτιγαρ, ↵θυιν
ηαβλα δε βραϖυρα? Εν χονσεχυενχια, δεβερ〈σ γαναρ πριµερο ε
ινιχιαρ λασ ηοστιλιδαδεσ δεσπυσ; υν λδερ δερροταδο λυχηα
πριµερο ε ιντεντα οβτενερ λα ϖιχτορια δεσπυσ. Εστα εσ λα
διφερενχια εντρε λοσ θυε τιενεν εστρατεγια ψ λοσ θυε νο τιενεν
πλανεσ πρεµεδιταδοσ.

Λογραρ χοµβατιρ χοντρα ελ αδϖερσαριο σιν σερ δερροταδο εσ

υνα χυεστι⌠ν δε εµπλεαρ µτοδοσ ορτοδοξοσ ο ηετεροδοξοσ. Λα
ορτοδοξια ψ λα ηετεροδοξια νο σον αλγο φιϕο, σινο θυε σε υτιλιζαν
χοµο υν χιχλο. Τιενεσ θυε µανιπυλαρ λασ περχεπχιονεσ δε λοσ
αδϖερσαριοσ σοβρε λο θυε εσ ορτοδοξο ψ ηετεροδοξο, ψ δεσπυσ
αταχαρ ινεσπεραδαµεντε, χοµβινανδο αµβοσ µτοδοσ ηαστα
χονϖερτιρλο εν υνο, ϖολϖινδοτε ασ ινδεφινιβλε παρα ελ ενεµιγο.

Ελ δεσορδεν λλεγα δελ ορδεν, λα χοβαρδα συργε δελ ϖαλορ, λα

δεβιλιδαδ βροτα δε λα φυερζα. Σι θυιερεσ φινγιρ δεσορδεν παρα
χονϖενχερ α τυσ αδϖερσαριοσ ψ διστραερλοσ, πριµερο τιενεσ θυε
οργανιζαρ ελ ορδεν, πορθυε σ⌠λο εντονχεσ πυεδεσ χρεαρ υν
δεσορδεν αρτιφιχιαλ. Σι θυιερεσ φινγιρ χοβαρδα παρα χονοχερ λα
εστρατεγια δε λοσ αδϖερσαριοσ, πριµερο τιενεσ θυε σερ
εξτρεµαδαµεντε ϖαλιεντε, πορθυε σ⌠λο εντονχεσ πυεδεσ αχτυαρ

− 66 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

χοµο τµιδο δε µανερα αρτιφιχιαλ. Σι θυιερεσ φινγιρ δεβιλιδαδ παρα

ινδυχιρ λα αρρογανχια εν τυσ ενεµιγοσ, πριµερο ηασ δε σερ
εξτρεµαδαµεντε φυερτε πορθυε σ⌠λο εντονχεσ πυεδεσ πρετενδερ
σερ δβιλ. Ελ ορδεν ψ ελ δεσορδεν σον υνα χυεστι⌠ν δε
οργανιζαχι⌠ν; λα χοβαρδα εσ υνα χυεστι⌠ν δε ϖαλεντα ψ δε
µπετυ; λα φυερζα ψ λα δεβιλιδαδ σον υνα χυεστι⌠ν δε λα
δισποσιχι⌠ν δε λασ φυερζασ.

Χον αστυχια σε πυεδε αντιχιπαρ ψ λογραρ θυε λοσ αδϖερσαριοσ

σε χονϖενζαν α σ µισµοσ χ⌠µο προχεδερ ψ µοϖερσε; λεσ αψυδα α
χαµιναρ πορ ελ χαµινο θυε λεσ τραχεσ. Ηαζ µοϖερσε α λοσ
ενεµιγοσ χον λα περσπεχτιϖα δελ τριυνφο, παρα θυε χαιγαν εν λα
εµβοσχαδα. Παρα τοµαρ ινφαλιβλεµεντε λο θυε αταχασ, αταχα
δονδε νο ηαψα δεφενσα. Παρα µαντενερ υνα δεφενσα
ινφαλιβλεµεντε σεγυρα, δεφιενδε δονδε νο ηαψα αταθυε. Ασ, εν ελ
χασο δε λοσ θυε σον εξπερτοσ εν ελ αταθυε, συσ ενεµιγοσ νο
σαβεν πορ δ⌠νδε αταχαρ. Σ εξτρεµαδαµεντε συτιλ, δισχρετο,
ηαστα ελ πυντο δε νο τενερ φορµα. Σ χοµπλεταµεντε µιστεριοσο
ψ χονφιδενχιαλ, ηαστα ελ πυντο δε σερ σιλενχιοσο. ∆ε εστα µανερα
ποδρ〈σ διριγιρ ελ δεστινο δε τυσ αδϖερσαριοσ. Ηαζ θυε τυσ ριϖαλεσ
ϖεαν χοµο εξτραορδιναριο λο θυε εσ ορδιναριο παρα τι; ηαζ θυε
ϖεαν χοµο ορδιναριο λο θυε εσ εξτραορδιναριο παρα τι. Λυχηαρ
χον οτροσ χαρα α χαρα παρα χονσεγυιρ ϖενταϕασ εσ λο µ〈σ αρδυο
δελ µυνδο. Λα διφιχυλταδ δε λα λυχηα εσ χονϖερτιρ λοσ προβλεµασ
εν ϖενταϕασ.

Ιµπονδρ〈σ τυ ποδερ ψ τυ φυερζα µεδιαντε λα εστρατεγια εν ελ

σεντιδο δε θυε διστραεσ αλ ενεµιγο παρα θυε νο πυεδα χονοχερ
χυ〈λ εσ τυ σιτυαχι⌠ν ρεαλ ψ νο πυεδα ιµπονερ συ συπρεµαχα.
Χονφυνδιρ〈σ αλ αδϖερσαριο παρα οβσερϖαρ χ⌠µο ρεαχχιονα φρεντε
α τι; δε εστα µανερα πυεδεσ αδαπταρτε παρα οβτενερ λα ϖιχτορια.
Ηασ δε σερ χαπαζ δε µαντενερτε φιρµε εν τυ προπιο χοραζ⌠ν; σ⌠λο
εντονχεσ πυεδεσ δεσµοραλιζαρ αλ ενεµιγο. Υτιλιζα ελ ορδεν παρα
ενφρενταρτε αλ δεσορδεν, υτιλιζα λα χαλµα παρα ενφρενταρτε χον λοσ
θυε σε αγιταν, εστο εσ δοµιναρ ελ χοραζ⌠ν. Α µενοσ θυε τυ
χοραζ⌠ν εστ τοταλµεντε αβιερτο ψ τυ µεντε εν ορδεν, νο πυεδεσ
εσπεραρ σερ χαπαζ δε αδαπταρτε α ρεσπονδερ σιν λµιτεσ, α
µανεϕαρ λοσ αχοντεχιµιεντοσ δε µανερα ινφαλιβλε, α ενφρενταρτε α
διφιχυλταδεσ γραϖεσ ε ινεσπεραδασ σιν τυρβαρτε, διριγιενδο χαδα
χοσα σιν χονφυσι⌠ν. ∆οµιναρ λα φυερζα εσ εσπεραρ α λοσ θυε

− 67 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ϖιενεν δε λεϕοσ, αγυαρδαρ χον τοδα χοµοδιδαδ α λοσ θυε σε ηαν

φατιγαδο, ψ χον ελ εστ⌠µαγο σαχιαδο α λοσ ηαµβριεντοσ. Εστο εσ
λο θυε σε θυιερε δεχιρ χυανδο σε ηαβλα δε ατραερ α οτροσ ηαχια
δονδε εστ〈σ, αλ τιεµπο θυε εϖιτασ σερ ινδυχιδο α ιρ ηαχια δονδε
εστ〈ν ελλοσ.

Λασ χονσιδεραχιονεσ δε λα περσονα ιντελιγεντε σιεµπρε

ινχλυψεν ελ αναλιζαρ οβϕετιϖαµεντε ελ βενεφιχιο ψ ελ δα〉ο.
Χυανδο χονσιδερα ελ βενεφιχιο, συ αχχι⌠ν σε εξπανδε; χυανδο
χονσιδερα ελ δα〉ο, συσ προβλεµασ πυεδεν ρεσολϖερσε. Ελ
βενεφιχιο ψ ελ δα〉ο σον ιντερδεπενδιεντεσ, ψ λοσ σαβιοσ λοσ τιενεν
εν χυεντα. Πορ ελλο, λο θυε ρετιενε α λοσ αδϖερσαριοσ εσ ελ δα〉ο,
λο θυε λεσ µαντιενε οχυπαδοσ εσ λα αχχι⌠ν, ψ λο θυε λεσ µοτιϖα
εσ ελ βενεφιχιο.

− 68 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΜΕΝΤΕ ΧΟΜΟ ΑΡΜΑ

Σον διϖερσοσ λοσ ριτµοσ δελ χοµβατε. Εν πριµερ λυγαρ, χονοχε

λοσ ριτµοσ χορρεχτοσ ψ χοµπρενδε λοσ ριτµοσ ερρ⌠νεοσ, ψ
δισχιερνε λοσ ριτµοσ απροπιαδοσ εντρε λοσ ριτµοσ γρανδεσ ψ
πεθυε〉οσ, λεντοσ ψ ρ〈πιδοσ. Α µενοσ θυε εντιενδασ εστοσ ριτµοσ
δε ινϖερσι⌠ν, νο ποδρ〈σ χονφιαρ εν τυ περιχια. Λα φορµα δε γαναρ
α υν ενεµιγο εσ χονοχερ λοσ ριτµοσ δε λοσ αδϖερσαριοσ χονχρετοσ
ψ υτιλιζαρ λοσ ριτµοσ θυε τυσ αδϖερσαριοσ νο εσπεραν,
προδυχιενδο ριτµοσ σιν φορµασ α παρτιρ δε ριτµοσ δε σαβιδυρα

Σι ηασ δε ενφρενταρτε, δεβεσ τενερ εν χυεντα λο θυε εσ

χορρεχτο ψ ϖερδαδερο, πραχτιχαρ, χυλτιϖαρ ψ φαµιλιαριζαρτε χον τυσ
ηαβιλιδαδεσ, χονοχερ λοσ πρινχιπιοσ, εντενδερ ελ περϕυιχιο ψ ελ
βενεφιχιο δε χαδα χοσα, απρενδερ α ϖερ χαδα χοσα χον εξαχτιτυδ,
τοµαρ χονχιενχια δε λο θυε νο εσ οβϖιο, σερ χυιδαδοσο ινχλυσο
εν λοσ ασυντοσ πεθυε〉οσ ψ νο ηαχερ ναδα ιντιλ. Χυλτιϖαρ τυσ
ηαβιλιδαδεσ νο χονσιστε σιµπλεµεντε εν λεερ εστασ λνεασ. Αλ
αχεπταρ περσοναλµεντε λο θυε εστ〈 εσχριτο αθυ, νο πιενσεσ
σιµπλεµεντε θυε εστ〈σ λεψενδο ο απρενδιενδο, νο ηαγασ
νινγυνα ιµιταχι⌠ν; τοµα λοσ πρινχιπιοσ χοµο σι εστυϖιερασ
δεσχυβρινδολοσ πορ τυ προπιο εσπριτυ, ιδεντιφχατε χον ελλοσ
χονσταντεµεντε ψ τραβαϕα σοβρε ελλοσ χυιδαδοσαµεντε.

Αυνθυε εστσ τρανθυιλο, τυ εσπριτυ εστ〈 αλερτα, αυνθυε εστσ

απρεµιαδο, τυ εσπριτυ νο εστα απρεµιαδο. Νο περµιτασ θυε
ηαψα ινσυφιχιενχια νι εξχεσο εν τυ µεντε. Αυνθυε
συπερφιχιαλµεντε τενγασ ελ 〈νιµο δβιλ, περµανεχε φυερτε πορ
δεντρο ψ νο δεϕεσ θυε οτροσ ϖεαν τυ µεντε. Εσ εσενχιαλ
µαντενερ τυ εσπριτυ λιβρε δε δεσϖιαχιονεσ συβϕετιϖασ.

∆εϕα τυ εσπριτυ δεσπεϕαδο ψ αβιερτο, πονιενδο τυ µεντε εν

υν ϖαστο πλανο. Εσ εσενχιαλ πυλιρ διλιγεντεµεντε λα µεντε ψ ελ
εσπριτυ. Υνα ϖεζ θυε ηαψασ υτιλιζαδο τυ µεντε ηαστα ελ πυντο
εν ελ θυε πυεδεσ διστινγυιρ εν ελ µυνδο λο θυε εσ ϖερδαδ ψ λο
θυε νο λο εσ, εν ελ θυε σαβεσ δεχιρ λο θυε εσ βυενο ψ λο θυε εσ
µαλο, ψ χυανδο ψα ηασ εξπεριµενταδο ϖαριοσ δοµινιοσ ψ ψα νο
πυεδεσ σερ ενγα〉αδο εν αβσολυτο πορ λα γεντε, τυ εσπριτυ ηαβρ〈
θυεδαδο ιµβυιδο δελ χονοχιµιεντο ψ δε λα σαβιδυρα παρα εντραρ
εν χοµβατε.

− 69 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

Νο δεϕεσ θυε ελ αδϖερσαριο λεϖαντε χαβεζα. Εν ελ τρανσχυρσο

δε υν χοµβατε, εσ µαλο σερ µανεϕαδο πορ λοσ δεµ〈σ. Εσ
δεσεαβλε µανεϕαρ α λοσ αδϖερσαριοσ χον λιβερταδ, πορ χυαλθυιερ
µεδιο α τυ αλχανχε. Σιν εµβαργο, λοσ αδϖερσαριοσ εσταρ〈ν
πενσανδο λο µισµο, ψ τ ταµβιν τιενεσ εστα ιντενχι⌠ν, περο εσ
ιµποσιβλε τενερ ξιτο εν εστο σιν χοµπρενδερ λο θυε λοσ δεµ〈σ
εστ〈ν ηαχιενδο.

Ελ δεσαρρολλο δε υν χοµβατε ινχλυψε δετενερ λοσ γολπεσ δε υν

αδϖερσαριο, βλοθυεαρ συσ αταθυεσ ψ δεσηαχερ συσ πρεσασ.
Χυανδο εστσ λυχηανδο χοντρα υν αδϖερσαριο, σιεµπρε θυε στε
δ µυεστρασ δε ιντενταρ ηαχερ υν µοϖιµιεντο, λο περχιβεσ αντεσ
δε θυε αχτε. ∆εβεσ δετενερ ελ αταθυε δε υν αδϖερσαριο δεσδε ελ
ινιχιο, νο δεϕ〈νδολε σεγυιρ ηαστα ελ φιναλ.

Σιεµπρε θυε λοσ αδϖερσαριοσ ιντεντεν αταχαρτε, δϕαλεσ

χοντινυαρ ψ ηαζ αλγο θυε σεα ινυσυαλ, αλ µισµο τιεµπο θυε λεσ
ιµπιδεσ ηαχερ αλγο θυε σεα τιλ. Εν εστε πυντο, σι ιντεντασ
ρεπριµιρ α λοσ αδϖερσαριοσ, ψα εστ〈σ ρετρασαδο. Λο φυνδαµενταλ
εσ θυε ηαγασ χυαλθυιερ χοσα, σοχαϖανδο εν συ ραζ ελ πριµερ
ιµπυλσο δελ αδϖερσαριο. Μανιπυλαρ α λοσ αδϖερσαριοσ δε εστα
φορµα εσ δοµιναρλε, λο χυαλ σε χονσιγυε χον λα πρ〈χτιχα. Πον αλ
αδϖερσαριο εν ποσιχι⌠ν δε δεβιλιδαδ ψ αρρεµετε; εντονχεσ
γαναρ〈σ εν γενεραλ µυψ ρ〈πιδαµεντε.

Χονοχε ελ εσταδο δε λασ χοσασ, δισχιερνε ελ αυγε ψ λα

δεχαδενχια δε λοσ αδϖερσαριοσ, διστινγυιενδο λασ ιντενχιονεσ δελ
ενεµιγο ψ περχιβιενδο συ χονδιχι⌠ν, εξηιβιενδο χλαραµεντε ελ
εσταδο δε λασ χοσασ, δετερµινανδο χ⌠µο δεσπλεγαρ τυσ µεδιοσ ψ,
δε εστε µοδο, χ⌠µο οβτενερ υνα ϖιχτορια χερτερα. ∆ετερµινα
χυ〈λεσ σον λασ χοστυµβρεσ ψ η〈βιτοσ δελ αδϖερσαριο, οβσερϖα συ
χαρ〈χτερ περσοναλ, αϖεριγυα λα φυερζα ψ δεβιλιδαδ δε λα γεντε,
µανιοβρα χοντρα λασ εξπεχτατιϖασ δε λοσ ενεµιγοσ, δατε χυεντα
δε λοσ µοµεντοσ 〈λγιδοσ ψ βαϕοσ δελ µισµο, ασεγρατε δε λοσ
ριτµοσ θυε ηαψ εντρε ελλοσ ψ ηαζ ελ πριµερ µοϖιµιεντο; εστο εσ
εσενχιαλ. Χυανδο λοσ αδϖερσαριοσ τε αταχαν χον τοδο λο θυε
τιενεν, ινµεδιαταµεντε σιεντεσ συ παυτα δε χοµπορταµιεντο ψ
οβτιενεσ λα ϖιχτορια βλοθυεανδο χυαλθυιερ τ〈χτιχα θυε ελ αταχαντε
υτιλιχε. Εστο σιγνιφιχα τοµαρ λα ινιχιατιϖα εν χυαλθυιερ χοσα. Νο

− 70 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

σιγνιφιχα γολπεαρ αλ αζαρ αλ αδϖερσαριο χον λα ιδεα δε χονχλυιρ ελ

χοµβατε δε ρεπεντε. Σιγνιφιχα χοντινυαρ αλ ινσταντε σιν χεδερ.

Λα δεσιντεγραχι⌠ν εσ αλγο θυε λε συχεδε α τοδασ λασ χοσασ.

Χυανδο σε δεσπλοµα υνα περσονα ο υν αδϖερσαριο, σε
δεσµοροναν δελ ριτµο δελ τιεµπο. Εσ εσενχιαλ ενχοντραρ ελ ριτµο
δε λοσ αδϖερσαριοσ χυανδο σε δεσµοροναν ψ περσεγυιρλοσ σιν
δεϕαρλεσ απερτυρα αλγυνα. Σι πιερδεσ λα οπορτυνιδαδ δε λοσ
µοµεντοσ ϖυλνεραβλεσ, πιερδεσ λα οπορτυνιδαδ δελ
χοντρααταθυε. Σι δεϕασ πασαρ εσα οπορτυνιδαδ, ελ αδϖερσαριο σε
ρεχυπεραρ〈 ψ φρυστραρ〈 τυ ιντεντο. Εσ εσενχιαλ ρεφορζαρ
φιρµεµεντε ελ αταθυε εν ελ µοµεντο δε χυαλθυιερ πρδιδα δε
ποσιχι⌠ν πορ παρτε δε υν αδϖερσαριο, παρα ιµπεδιρλε θυε σε
ρεχυπερε. Λα περσεχυχι⌠ν εξιγε ποδερ ψ ταµβιν σερ
χοντυνδεντε; τοδο χονσιστε εν γολπεαρ δε υνα φορµα ϖιολεντα ψ
δε ταλ µανερα θυε υν αδϖερσαριο νο πυεδα ρεχυπεραρσε.

∆εβεσ πονερτε εν ελ λυγαρ δελ χοντραριο ψ πενσαρ δεσδε συ

πυντο δε ϖιστα. Χονσιδερα θυε λοσ αδϖερσαριοσ σον ποδεροσοσ ψ
θυε ηαψ θυε τενερ χυιδαδο χον ελλοσ. Χυανδο τιενεσ µεδιοσ,
χονοχεσ βιεν χ⌠µο αχτυαρ ψ σιεντεσ λα φορµα δε ϖενχερ αλ
ενεµιγο, νο τιενεσ θυε πρεοχυπαρτε.

Σι τ ψ ελ αδϖερσαριο οσ ηαλλ〈ισ εµπαταδοσ ψ νο σε ηαχε

νινγν προγρεσο εν λα λυχηα, χυ〈νδο πιενσασ θυε ϖασ α λλεγαρ α
υν εµπατε, δετιενεσ εστα ποσιβιλιδαδ ινµεδιαταµεντε ψ αλχανζασ
λα ϖιχτορια απροϖεχη〈νδοτε δε υν ενφοθυε διφερεντε. Χυανδο ηαψ
υν εµπατε τοταλ ψ νο σε ηαχε νινγν προγρεσο, σε προδυχιρ〈 υνα
πρδιδα. Εσ φυνδαµενταλ δετενερ εστο ινµεδιαταµεντε ψ
αλχανζαρ λα ϖιχτορια τοµανδο ϖενταϕα δε υνα τ〈χτιχα
ινσοσπεχηαδα πορ ελ ενεµιγο. Σι πιενσασ θυε εστ〈σ λλεγανδο α
υν εµπατε, εσ φυνδαµενταλ χαµβιαρ ινµεδιαταµεντε τυ
ενφοθυε, αϖεριγυαρ ελ εσταδο δελ αδϖερσαριο ψ δετερµιναρ χ⌠µο
ϖενχερ πορ µεδιο δε υνα τ〈χτιχα µυψ διφερεντε.

Χυανδο νο πυεδεσ δισχερνιρ ελ εσταδο δελ ενεµιγο, φινγεσ

λανζαρ υν αταθυε ποδεροσο παρα ϖερ χ⌠µο ρεαχχιονα. Σι ϖεσ λοσ
µτοδοσ δελ ενεµιγο, εσ φ〈χιλ αλχανζαρ λα ϖιχτορια
απροϖεχη〈νδοτε δε διφερεντεσ τ〈χτιχασ αδαπταδασ εσπεχιαλµεντε
α χαδα χασο. Υνα ϖεζ θυε ηα µοστραδο περχεπτιβλεµεντε συσ

− 71 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ιντενχιονεσ, ινµεδιαταµεντε σιεντεσ λα ϖενταϕα ψ σαβεσ χ⌠µο

γαναρ χον χερτεζα. Σι νο εστ〈σ ατεντο, περδερ〈σ ελ ριτµο.

Χυανδο σον περχεπτιβλεσ λασ ιντενχιονεσ αγρεσιϖασ δε λοσ

ενεµιγοσ ηαχια τι, δετενδρ〈σ λα αχχι⌠ν δελ ενεµιγο εν ελ µισµο
µοµεντο δε συ ιµπυλσο παρα αχτυαρ. Σι δεµυεστρασ
ποδεροσαµεντε α λοσ αδϖερσαριοσ χ⌠µο χοντρολασ λα ϖενταϕα,
χαµβιαρ〈ν δε ιντενχι⌠ν, ινηιβιδοσ πορ εσα φυερζα. Τ ταµβιν
χαµβιασ δε αχτιτυδ; α παρτιρ δε αη τοµασ λα ινιχιατιϖα ψ
αλχανζασ λα ϖιχτορια. Υτιλιζα υν ριτµο δε ϖενταϕα παρα δετενερ λα
φιρµε δετερµιναχι⌠ν δε λα µοτιϖαχι⌠ν δελ αδϖερσαριο; δεσπυσ
ενχυεντρα λα ϖενταϕα παρα γαναρ εν ελ µοµεντο δε λα παυσα ψ
τοµα λα ινιχιατιϖα.

Εξιστε ελ χονταγιο εν τοδο. Ινχλυσο ελ συε〉ο πυεδε σερ

χονταγιαδο, λο µισµο θυε ελ βοστεζο. Χυανδο λοσ αδϖερσαριοσ
εστ〈ν εξχιταδοσ ψ χον τοδα εϖιδενχια τιενεν πρισα πορ αχτυαρ, τε
χοµπορταρ〈σ χοµο σι εστυϖιερασ σοµνολιεντο, δανδο λα
απαριενχια δε εσταρ χοµπλεταµεντε ρελαϕαδο ψ τρανθυιλο. Ηαζ
εστο, ψ λοσ µισµοσ αδϖερσαριοσ σε ϖερ〈ν ινφλυιδοσ πορ εστε εσταδο
δε 〈νιµο ψ περδερ〈ν συ εντυσιασµο. Χυανδο χρεασ θυε λοσ
αδϖερσαριοσ σε ηαν ϖιστο χονταγιαδοσ πορ εστε εσταδο δε 〈νιµο,
αχτα ρ〈πιδαµεντε ψ φιρµεµεντε, οβτενιενδο ασ λα ϖενταϕα δε λα
ϖιχτορια. Εσ εσενχιαλ εσταρ ρελαϕαδο εν µεντε ψ εσπριτυ, δαρσε
χυεντα δελ µοµεντο εν θυε ελ αδϖερσαριο σε ρελαϕα ψ τοµαρ
ινµεδιαταµεντε λα ινιχιατιϖα παρα γαναρ. Ταµβιν εξιστε αλγο
λλαµαδο εµβριαγαρ θυε εσ σιµιλαρ αλ χονταγιο. Υν εσταδο δε
〈νιµο εµβριαγαντε εσ ελ αβυρριµιεντο, οτροσ σον λα ινθυιετυδ ψ
λα πυσιλανιµιδαδ.

Λα περτυρβαχι⌠ν συχεδε εν χυαλθυιερ χλασε δε χοσασ. Υνα δε

λασ φορµασ εν θυε συχεδε εσ α τραϖσ δελ σεντιµιεντο δε εσταρ
βαϕο υνα αγυδα πρεσι⌠ν. Οτρα εσ α τραϖσ δελ σεντιµιεντο δε υνα
φυερζα ιρραχιοναλ. Υνα τερχερα φορµα εσ α τραϖσ δελ σεντιµιεντο
δε σορπρεσα αντε λο ινεσπεραδο. Εσ φυνδαµενταλ προδυχιρ
περτυρβαχι⌠ν. Εσ εσενχιαλ αταχαρ ρεσυελταµεντε, µιεντρασ συσ
µεντεσ εστ〈ν περτυρβαδασ, απροϖεχηα εστο παρα τοµαρ λα
ινιχιατιϖα ψ γαναρ. Αλ πρινχιπιο τε µοστραρ〈σ ρελαϕαδο, δεσπυσ
αρρεµετερ〈σ ρεπεντιναµεντε ψ χον φυερζα; χυανδο ελ εσπριτυ δελ
αδϖερσαριο σε δεσεθυιλιβρα, εσ εσενχιαλ θυε οβσερϖεσ λο θυε ηαχε,

− 72 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

νο περµιτινδολε θυε σε ρελαϕε νι υν σολο µοµεντο, περχιβιενδο

λα ϖενταϕα δελ ινσταντε ψ δισχερνιενδο ινµεδιαταµεντε εν εσε
ινσταντε χ⌠µο ϖενχερ.

Εξιστε λα αµεναζα ψ ελ τεµορ εν τοδο, σιγνιφιχα σερ αµιλαναδο

πορ λο ινεσπεραδο. Αµεναζαρ α υν αδϖερσαριο νο εσ αλγο θυε σε
ηαχε α λα ϖιστα. Πυεδεσ αµεναζαρλε ηαχιενδο θυε λο πεθυε〉ο
παρεζχα γρανδε, ψ πυεδεσ αµεναζαρλε ρεαλιζανδο υν µοϖιµιεντο
ινεσπεραδο. ⊃στασ σον λασ σιτυαχιονεσ εν λασ θυε σε προδυχε ελ
τεµορ. Σι πυεδεσ χαπταρ ελ µοµεντο δελ µιεδο, πυεδεσ
απροϖεχηαρτε δε λ παρα οβτενερ λα ϖιχτορια. Λο θυε εσ εσενχιαλ εσ
ηαχερ ρεπεντιναµεντε υν µοϖιµιεντο τοταλµεντε ινεσπεραδο
παρα ελ αδϖερσαριο, απροϖεχηαρτε δε λα ϖενταϕα δελ τεµορ χαυσαδο
ψ αλχανζαρ λα ϖιχτορια εν εσε µισµο ινσταντε ψ λυγαρ.

Χυανδο εστσ λυχηανδο α υνα διστανχια χορτα, τυ αδϖερσαριο

ψ τ εϕερχισ ρεχπροχαµεντε υνα γραν φυερζα υνα χοντρα ελ οτρο,
ψ σι ϖεισ θυε ελ χοµβατε νο εστ〈 ψενδο βιεν, εντονχεσ τε
ενγανχηασ χον φυερζα α τυ αδϖερσαριο; ελ πυντο εσενχιαλ εσ
απροϖεχηαρσε δε λα οπορτυνιδαδ δε γαναρ αυνθυε εστσ
λυχηανδο χοδο χον χοδο. Χυανδο τ ψ λοσ αδϖερσαριοσ εστ〈ισ
φρεντε α φρεντε ψ νο εστ〈 χλαρο θυιν ϖενχερ〈, ινµεδιαταµεντε τε
ενγανχηασ χον φυερζα α λοσ αδϖερσαριοσ, δε µοδο θυε νο ποδ〈ισ
σερ σεπαραδοσ, ψ εν εσε προχεσο ενχυεντρασ λα ϖενταϕα,
δετερµινασ χ⌠µο ϖενχερ ψ αλχανζασ λα ϖιχτορια φυλµιναντεµεντε.
Χυανδο εϕερχεσ φυερζα χοντρα αλγο θυε εσ φυερτε, διφχιλµεντε
χεδε δε ινµεδιατο ψ πορ λασ βυενασ. Οβσερϖα αλ ενεµιγο,
χυανδο ηαψα αϖανζαδο, αταχα λα παρτε µ〈σ δβιλ δε συ φρεντε
µ〈σ φυερτε ψ οβτενδρ〈σ λα ϖενταϕα. Υνα ϖεζ θυε σε χολαπσα εσα
παρτε, τοδο ελ µυνδο σε ϖε ενϖυελτο εν υν σεντιµιεντο δε
χολαπσο.

Αχτα δε ταλ φορµα θυε ιµπιδασ αλ αδϖερσαριο µαντενερ υνα

µεντε τρανθυιλα, ασ λε ατυρδιρ〈σ. Εστυδια ψ δισχιερνε ελ εσταδο
δε µεντε δε τυσ ενεµιγοσ ψ υτιλιζα ελ ποδερ δε τυ χονοχιµιεντο
παρα µανιπυλαρ συ ατενχι⌠ν, ηαχινδολεσ τενερ πενσαµιεντοσ
χονφυσοσ σοβρε λο θυε ϖασ α ηαχερ. Εστο σιγνιφιχα ενχοντραρ υν
ριτµο θυε χονφυνδα α λοσ ενεµιγοσ, δισχερνιενδο χον εξαχτιτυδ
δ⌠νδε πυεδεσ γαναρ. Πυεδεσ ιντενταρ διϖερσασ µανιοβρασ σεγν
λα οπορτυνιδαδ δελ µοµεντο, ηαχιενδο πενσαρ αλ αδϖερσαριο θυε

− 73 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ϖασ α ηαχερ εν υν µοµεντο υνα χοσα, δεσπυσ οτρα, ψ α

χοντινυαχι⌠ν οτρα χοσα διφερεντε, ηαστα θυε ϖεσ θυε ελ
αδϖερσαριο εµπιεζα α εσταρ ατυρδιδο ψ δε εστα φορµα ϖενχεσ
χυανδο θυιερεσ.

Σε πυεδε ϖενχερ πορ απλασταµιεντο. Απλασταρ εξιγε υν εσταδο

ιντερνο δε θυερερ απλασταρ, χοµο χυανδο σε ιµαγινα υνο θυε ελ
αδϖερσαριο εσ δβιλ ψ ασ υνο σε ηαχε φυερτε, παρα χονσεγυιρ
ϖενχερλο. Μιρα πορ ενχιµα δελ ενεµιγο χυψο νµερο εσ
πεθυε〉ο, ο ινχλυσο σι σον µυχηοσ, χυανδο λοσ αδϖερσαριοσ εστ〈ν
δεσµοραλιζαδοσ ψ δεβιλιταδοσ, χονχεντρα τυ φυερζα εν απλασταρλοσ
ψ ασ λοσ νευτραλιζαρ〈σ. Σι τυ απλασταµιεντο εσ δβιλ, πυεδε
ϖολϖερσε χοντρα τι. Τιενεσ θυε διστινγυιρ ατενταµεντε ελ εσταδο
δε εσπριτυ εν ελ θυε δισπονεσ χλαραµεντε δελ χοντρολ χυανδο
απλαστασ. Χυανδο τυ αδϖερσαριο νο τιενε λα µισµα χαπαχιδαδ
θυε τ, ο χυανδο συ ριτµο δεχρεχε, ο χυανδο εµπιεζα α
ρετροχεδερ, εσ εσενχιαλ νο δεϕαρλε ρεχυπεραρ συ αλιεντο.
Νευτραλζαλε σιν ταν σιθυιερα δαρλε ελ τιεµπο δε παρπαδεαρ. Λο
µ〈σ ιµπορταντε εσ νο περµιτιρλε θυε σε ρεχυπερε.

Εσ µαλα τ〈χτιχα ηαχερ υνα ψ οτρα ϖεζ λο µισµο. Ταλ ϖεζ

τενγασ θυε ρεπετιρ αλγο αλγυνα ϖεζ, περο νο δεβε ρεπετιρσε υνα
τερχερα ϖεζ. Χυανδο ιντεντασ αλγυνα τ〈χτιχα σοβρε υν
αδϖερσαριο, σι νο φυνχιονα λα πριµερα ϖεζ, νο οβτενδρ〈σ νινγν
βενεφιχιο πρεχιπιτ〈νδοτε α ηαχερλα δε νυεϖο. Χαµβια τυσ
τ〈χτιχασ δε µανερα αβρυπτα, ηαχιενδο αλγο χοµπλεταµεντε
διφερεντε. Σι τοδαϖα εστο νο φυνχιονα, ιντεντα αλγυνα οτρα χοσα.

Χυανδο λυχηεσ χον υν αδϖερσαριο ψ εστσ γανανδο γραχιασ α

τυ ηαβιλιδαδ, τυ αδϖερσαριο πυεδε τοδαϖα ηαχερσε ιλυσιονεσ ψ,
αυνθυε παρεχε θυε εστ〈 ϖενχιδο, πορ δεντρο τοδαϖα σε νιεγα α
ρεχονοχερ τυ ϖιχτορια. ∆εσµοραλζαλο εν εστοσ χασοσ. Εστο
σιγνιφιχα χαµβιαρ τυ αχτιτυδ ρεπεντιναµεντε παρα ιµπεδιρ θυε ελ
ενεµιγο σιγα µαντενιενδο διχηασ ιλυσιονεσ; ασ λο πρινχιπαλ εσ
ϖερ θυε λοσ αδϖερσαριοσ σε σιεντεν δερροταδοσ εν ελ φονδο δε συ
χοραζ⌠ν. Χυανδο τυσ ενεµιγοσ σε ηαν δεσµοραλιζαδο
τοταλµεντε, ψα νο λεσ πρεστεσ ατενχι⌠ν. Πορ λο δεµ〈σ, περµανεχε
ατεντο. Μιεντρασ θυε λοσ ενεµιγοσ τενγαν αµβιχιονεσ,
διφχιλµεντε σε δεσµοροναρ〈ν.

− 74 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Σι τιενεσ λα σενσαχι⌠ν δε εσταρ εστανχαδο ψ δε νο ηαχερ

νινγν προγρεσο, αβανδονα τυ εσταδο δε 〈νιµο ψ πιενσα εν τυ
χοραζ⌠ν θυε εστ〈σ εµπεζανδο αλγο νυεϖο. Χυανδο χονσιγυεσ ελ
ριτµο, ψα σαβεσ χ⌠µο γαναρ. Εν χυαλθυιερ οχασι⌠ν εν θυε
σιεντασ χ⌠µο αυµεντα λα τενσι⌠ν ψ λα φριχχι⌠ν εντρε τ ψ λοσ
δεµ〈σ, σι χαµβιασ τυ εσταδο δε εσπριτυ εν εσε µισµο
µοµεντο, πυεδεσ γαναρ πορ λα ϖενταϕα δε υνα διφερενχια
ραδιχαλ. Σι τιενεσ λα σενσαχι⌠ν δε εσταρ εστανχαδο εν πεθυε〉ασ
µανιοβρασ, ρεχυερδα θυε χυανδο τε ηαλλασ εν µεδιο δε χοσασ
ινσιγνιφιχαντεσ, τιενεσ θυε χαµβιαρ δε ρεπεντε α υνα γραν
περσπεχτιϖα.

Πιενσα εν λοσ αδϖερσαριοσ χοµο σι φυεσεν τυσ προπιοσ µεδιοσ,

χοµπρενδιενδο θυε δεβεσ δε οβραρ χον ελλοσ σεγν τυ προπια
ϖολυνταδ, ε ιντεντα µανιπυλαρλοσ λιβρεµεντε. Τ ερεσ ελ ϕεφε, ψ
λοσ αδϖερσαριοσ τυσ συβορδιναδοσ.

− 75 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΣΟΒΡΕ ΛΑΣ ΕΣΤΡΑΤΕΓΙΑΣ ΠΑΡΑ ςΕΝΧΕΡ

Εν οχασιονεσ χασι τενδρ〈σ χλαρα τυ προπια συπεριοριδαδ, περο

νεχεσιταρ〈σ υν πεθυε〉ο εµπυϕε παρα θυε χον ποχο εσφυερζο ψ
δεσγαστε λογραρ ελ ξιτο. Εστασ εστρατεγιασ σον λασ µ〈σ διρεχτασ ψ
φ〈χιλεσ δε δεσχυβριρ. Παρα αλχανζαρ ελ ξιτο νεχεσιτασ εσταρ αλ
χοµιενζο εν υνα ποσιχι⌠ν δε µαψορ φυερζα, περο αν ασ πυεδεσ
φραχασαρ. Εν εστε χασο ποσεεσ ρεχυρσοσ παρα ασεδιαρ α οτροσ,
τιεµπο ψ µεδιοσ παρα ρελαϕαρτε µιεντρασ εσπερασ λοσ
µοϖιµιεντοσ δελ ενεµιγο ψ λα συφιχιεντε χαπαχιδαδ δε δισιµυλο
παρα ενµασχαραρ λα ϖερδαδερα διρεχχι⌠ν δε τυ αταθυε.

Χυαντο µ〈σ οβϖια παρεχε υνα σιτυαχι⌠ν, µ〈σ σεχρετοσ

προφυνδοσ πυεδε εσχονδερ. Λα γεντε τιενδε α ιγνοραρ λο θυε λεσ
εσ φαµιλιαρ ψ εσπερα θυε λοσ σεχρετοσ εστν εσχονδιδοσ. Σε τιενδε
α δεσχυιδαρ λασ αχτιϖιδαδεσ αβιερτασ θυε εσχονδεν εστρατεγιασ
συβψαχεντεσ. Εσχονδερ〈σ τυσ φυερζασ α λα ϖιστα δε τοδοσ, δε
φορµα θυε αχοστυµβραδοσ α περχιβιρλασ, λλεγυε υν µοµεντο εν
θυε νο λασ ϖεαν. Σι ϖασ α ηαχερ αλγο, πυβλχαλο α λοσ χυατρο
ϖιεντοσ, ηαζλο ινφινιδαδ δε ϖεχεσ, ηαστα θυε χρεαν θυε νο λο ϖασ
α ηαχερ. Εν εσε µοµεντο, τε ηαβρ〈σ ϖυελτο ινϖισιβλε α λα ϖιστα δε
τοδοσ ψ εντονχεσ πυεδεσ εµπρενδερ τυ αχχι⌠ν. Εσ χοµο ελ ϕοψερο
θυε γυαρδα βαϕο σιετε λλαϖεσ λασ πεορεσ πιεζασ δε συ χατ〈λογο ψ
θυε τιενε α λα ϖιστα ψ σιν προτεχχι⌠ν συσ ϕοψασ µ〈σ ϖαλιοσασ. Ασ,
χυανδο λλεγυε ελ λαδρ⌠ν, ροβαρ〈 λο θυε εστ〈 οχυλτο, πορ
χονσιδεραρλο µ〈σ ϖαλιοσο θυε λο θυε περµανεχε αλ αλχανχε δε λα
µανο, θυε αβανδοναρ〈 πορ χονσιδεραρλο σιν ιµπορτανχια. Εσο εσ
εσχονδερ αλγο α λα ϖιστα δε τοδο ελ µυνδο. ∆εβεσ εντενδερ
περφεχταµεντε εστα ιδεα. ∆ε λα µισµα µανερα, δεχλαραρ τυσ
ιντενχιονεσ εν ινχονταβλεσ οχασιονεσ σιν λλεγαρλασ α εϕεχυταρ
λλεγαρ〈 α νυβλαρ λα µεντε δε τοδοσ. Υν παστορ σιεµπρε εσταβα δε
βροµα ψ εν µυχηασ οχασιονεσ αϖισαβα α τοδο συ πυεβλο θυε ελ
λοβο ϖενα α χοµερσε συσ οϖεϕασ. Τοδοσ συσ ϖεχινοσ αχαβαρον
πορ νο δαρ χρδιτο α συσ παλαβρασ ηαστα θυε υν δα απαρεχι⌠ ελ
λοβο. Ελ παστορ διο λα αλαρµα, περο ναδιε εν ελ πυεβλο λε ηιζο
χασο, χον ελ ρεσυλταδο θυε ελ λοβο πυδο αταχαρ χον εντερα
λιβερταδ ψ σιν οποσιχι⌠ν. Ηαζ χοµο ελ παστορ ψ αταχα χοµο ελ
λοβο. Πιενσα θυε οτροσ πυεδεν εµπλεαρ λα µισµα τρετα χοντιγο ψ
δεβεσ εσταρ πρεπαραδο παρα ελυδιρλα. Σι αλγυιεν πρεγονα δε
µανερα ινσιστεντε αλγο ψ νυνχα λο ρεαλιζα, τεν χυιδαδο, θυιζ〈σ

− 76 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

θυιερε ηαχερ λο µισµο. ∆εβεσ εσταρ σιεµπρε ϖιγιλαντε, ψ ψα θυε

λα οτρα παρτε ηα σιδο ταν χορτσ θυε ηα αϖισαδο χον αντιχιπαχι⌠ν,
ηαβρ〈σ πρεϖιστο πλανεσ παρα ηαχερλε φρεντε ψ δετεχταρ α τιεµπο λα
ϖερδαδερα αχχι⌠ν.

Οτρα εστραταγεµα παρεχιδα χονσιστε εν ηοστιγαρ ψ ηαχερ θυε

λασ αχχιονεσ αϕενασ χαιγαν εν ϖαχο. Πρεπαραρ〈σ υνα αχχι⌠ν
χοντρα αλγυιεν ψ αµαγαρ〈σ χοµο σι λα εµπεζαρασ α εϕεχυταρ. Εν
ελ χασο αντεριορ νο ρεαλιζαβασ νινγυνα αχτιϖιδαδ, σιµπλεµεντε λο
διφυνδασ. Αηορα ψα πασασ α λα αχχι⌠ν. Λα οτρα παρτε σε ϖερ〈
οβλιγαδα α τοµαρ µεδιδασ ψ α εµπλεαρ µεδιοσ, τιεµπο ψ ενεργα
εν ρεσπονδερ α τυσ ιντενχιονεσ. Χυανδο ϖεασ θυε σε ηα
δεσγασταδο τρασ ελ αµαγο, ψ σιν λλεγαρ νυνχα α χηοχαρ χον λ,
ρετιρασ τυ δισποσιτιϖο ψ δασ µαρχηα ατρ〈σ. Πυεδεσ ηαχερλο λασ
ϖεχεσ θυε θυιερασ, ηαστα θυε ϖεασ θυε λα ρεσπυεστα εσ χαδα ϖεζ
µ〈σ δβιλ. Σιµπλεµεντε ελ τενερλο εσπερανδο ελ σιγυιεντε
ηοστιγαµιεντο δεστροζαρ〈 συσ νερϖιοσ. Ασ, τοδο λο ηαχεσ, σιν
ηαχερ ναδα. Εντονχεσ τιενεσ θυε εϖαλυαρ σι λα φιναλιδαδ ινιχιαλ
ερα χανσαρλο ιντιλµεντε, λο θυε ψα ηαβρ〈σ χονσεγυιδο, ο απλιχαρ
λο αντεριορµεντε εξπλιχαδο ψ ρεαλιζαρ ελ αταθυε ϖερδαδερο. Εστε
αταθυε λογραρ〈 λα σορπρεσα ψ αδεµ〈σ λε αλχανζαρ〈 αγοταδο ψ
δεσµοραλιζαδο. Τοδα εστα τρετα τιενε υν ινχονϖενιεντε, τ
ταµβιν τε δεσγαστασ εν χιερτα µανερα ψα θυε εµπλεασ παρτε δε
τυσ ρεχυρσοσ εν λα αχχι⌠ν. Πορ λο ταντο, αχτυαρ〈σ δε ταλ φορµα
θυε χον υν µνιµο εσφυερζο πορ τυ παρτε λογραρ〈σ υν γραν
θυεβραντο ψ γαστο ιντιλ δε ενεργα α λα οτρα παρτε. Σι ερεσ ελ
οβϕετιϖο δε εστα αρτιµα〉α, τιενεσ δοσ οπχιονεσ, ρεσπονδερ χον
υνα σεριε δε αχχιονεσ σιµιλαρεσ, ηαστα θυε λα οτρα παρτε
χοµπρενδα θυε α ναδα χονδυχε ο πρεπαραρ υν αταθυε ταν
χοντυνδεντε θυε λογρε θυε εστε τιπο δε τ〈χτιχασ ψα νο τενγα
ϖαλιδεζ. Ρεχυερδα θυε σιεµπρε δεβεσ σερ τ ελ θυε λλεϖε λα
ινιχιατιϖα, σι λα εντρεγασ αλ χοντραριο, νυνχα λογραρ〈σ ρεπονερτε.
Ελ χονχεπτο χονσιστε εν χρεαρ υνα ιλυσι⌠ν εν λα µεντε δελ
χοντραριο, ηαχιενδο θυε νο ϖεα λο εϖιδεντε. Χυαλθυιερ σιτυαχι⌠ν
νυεϖα χαυσα σορπρεσα ψ αλαρµα, ηαψ θυε εσπεραρ α θυε σε
ινχορπορε α λο θυε λα µεντε δελ οτρο χονσιδερα νορµαλ. Εστε
προχεσο συελε δυραρ νορµαλµεντε υνα τρεσ σεµανασ, αυνθυε νο
ηαψ ρεγλα φιϕα.

− 77 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

Αταχαρ διρεχταµεντε α υν ενεµιγο ποδεροσο ψ υνιδο εσ υνα

ινϖιταχι⌠ν αλ δεσαστρε. Νυνχα υσεσ εν εστοσ χασοσ υνα
χονφρονταχι⌠ν διρεχτα, εµπλεαρ〈σ υνα χονφρονταχι⌠ν ινδιρεχτα:
χονχεντραρ〈σ τυσ φυερζασ παρα γολπεαρ εν ελ πυντο µ〈σ δβιλ δελ
ενεµιγο ψ απροϖεχηαρ〈σ συσ φαλλοσ. Εσ χοµο ρεσολϖερ υν
προβλεµα µεδιαντε λα χονχεντραχι⌠ν εν υν ασπεχτο θυε παρεχε
αλ µαργεν περο θυε εν χαλιδαδ εσ λα χλαϖε ο δεσϖιαρ ελ προβλεµα
σοβρε οτρα χιρχυνστανχια. Αναλιζαρ〈σ χονϖενιεντεµεντε τοδοσ λοσ
µατιχεσ δε χυαλθυιερ προβλεµα ο σιτυαχι⌠ν, πυεσ λοσ προβλεµασ,
ο νο τιενεν σολυχι⌠ν ο λλεϖαν εν σ µισµοσ συ ρεσπυεστα.
Απρενδερ〈σ α διστινγυιρ λοσ θυε νο τιενεν σολυχι⌠ν, παρα
εϖιταρλοσ ο πορ λο µενοσ παλιαρ συσ χονσεχυενχιασ, δε λοσ θυε σι
λα τιενεν, θυε συελεν τενερ ϖαριοσ ρεµεδιοσ. Χυανδο ϖεασ
χλαραµεντε λασ διφερεντεσ λνεασ α σεγυιρ πυεδε οχυρριρ θυε
τενγασ θυε ελεγιρ λα σολυχι⌠ν µενοσ µαλα, θυε αχεπταρ〈σ χοµο
βυενα ο θυε τενγασ θυε εσχογερ εντρε ϖαριασ βυενασ, εντονχεσ
οπταρ〈σ πορ λα µεϕορ δε ελλασ. Εντενδερ ψ πραχτιχαρ εστο εσ εν
ϖερδαδ σερ σαβιο.

Σι υν προβλεµα τιενε σολυχι⌠ν, νο τε πρεοχυπεσ; ψ σι νο λα

τιενε, ταµποχο τε πρεοχυπεσ. Πορ λο ταντο, νο δεβεν πρεοχυπαρτε
λοσ προβλεµασ, σινο εστιµυλαρτε, ψα θυε ελ δεστινο τε λοσ ενϖα
παρα πονερτε α πρυεβα ψ φορταλεχερτε. ∆εβεσ σιεµπρε σερ οριγιναλ
εν λα ρεσολυχι⌠ν δε χυαντασ πρυεβασ σε τε πρεσεντεν, ψα θυε σι
λασ ρεσυελϖεσ χοµο ηαρα υν νεχιο ο υνα περσονα νορµαλ, ναδα
αδελαντασ ψ σιγυεσ εν λα µεδιανα. Νο δεϕεσ υν προβλεµα
σενχιλλο παρα µασ ταρδε, πυεσ χρεχερ〈 ψ πασαρ〈 δε σερ υνα
χυεστι⌠ν σιµπλε ψ ποχο τραβαϕοσα α χαυσαρτε γρανδεσ φατιγασ ψ
δολορεσ δε χαβεζα. Υν ινχενδιο σε απαγα χον υνα ϕαρρα δε αγυα,
περο σ⌠λο χυανδο εµπιεζα. Χον λοσ προβλεµασ συελε οχυρριρ
χοµο χον λασ ενφερµεδαδεσ: αλ πρινχιπιο συελεν σερ διφχιλεσ δε
διαγνοστιχαρ ψ φ〈χιλεσ δε χυραρ, περο χονφορµε ελ µαλ αϖανζα,
σον φ〈χιλεσ δε διαγνοστιχαρ ψ διφχιλεσ δε χυραρ. Λο θυε αν νο
απαρεχιδο εσ φ〈χιλ δε ελιµιναρ, τρατα χον λασ χοσασ αντεσ δε θυε
απαρεζχαν. Αλ ιγυαλ θυε ηαψ προβλεµασ θυε ηαψ θυε σολυχιοναρ
χυαντο αντεσ, εξιστεν οτροσ α λοσ θυε νο δεβεσ πρεσταρ ατενχι⌠ν,
πυεσ ελ τιεµπο σε ενχαργαρ〈 δε ηαχερλοσ δισολϖερ χοµο ελ ηυµο
εν ελ ϖιεντο. Τενδρ〈σ βυεν χριτεριο παρα δισχερνιρ α θυ
προβλεµασ δαρ ινµεδιατα σολυχι⌠ν, χυ〈λεσ πυεδεν εσπεραρ
χιερτο τιεµπο ψ χυ〈λεσ πυεδεσ δεϕαρ ολϖιδαδοσ παρα θυε σε

− 78 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

πυδραν εν ελ ολϖιδο. Χυαλθυιερ ασυντο τιενε χιερτο γραδο δε

υργενχια ψ δε ιµπορτανχια. Ρεσολϖερ〈σ ρ〈πιδαµεντε λοσ χασοσ
µ〈σ υργεντεσ ε ιµπορταντεσ, δεσπυσ λοσ µ〈σ ιµπορταντεσ περο
µενοσ υργεντεσ ψ ποστεριορµεντε λοσ µ〈σ υργεντεσ ψ µενοσ
ιµπορταντεσ, δεσδε〉ανδο λοσ µενοσ ιµπορταντεσ ψ υργεντεσ. Ασ
σερ〈σ εφιχαζ ενφρεντ〈νδοτε α λοσ προβλεµασ, σ⌠λο δεβεσ δεχιδιρ α
θυ χατεγορα περτενεχε χαδα υνο; αχτυαρ χυανδο χονϖενγα ψ νο
αχτυαρ χυανδο νο σεα νεχεσαριο, πυεσ λοσ δοσ χονχεπτοσ –αχτυαρ
ψ νο αχτυαρ− σον ιγυαλ δε ιµπορταντεσ. Χυανδο ηαψασ εντενδιδο
ψ πραχτιχαδο τοδο εστο, εµπεζαρ〈σ α αχτυαρ χον σαβιδυρα. Λασ
περσονασ ϖερδαδεραµεντε σαβιασ νο σολυχιοναν λοσ προβλεµασ,
σινο θυε χρεαν λασ χιρχυνστανχιασ παρα θυε ελ προβλεµα σε
αρρεγλε πορ σ µισµο, χον συαϖιδαδ ψ δε φορµα νατυραλ. Σιν
ηαχερ ναδα, τοδο λο ηαχεν.

Χυανδο τενγασ ϖερδαδερο δοµινιο σοβρε τοδο τιπο δε

προβλεµασ, ποδρ〈σ ενχοντραρ αυτοµ〈τιχαµεντε λα σολυχι⌠ν µ〈σ
οριγιναλ ψ γενιαλ α χαδα χυεστι⌠ν. Ρεχυερδα θυε λασ ιδεασ
γενιαλεσ συελεν σερ εν εξτρεµο σιµπλεσ, χονσιστεν εν ϖερ λο
εϖιδεντε θυε ναδιε περχιβε. Ηαζ µεµορια σοβρε µυχηοσ
ινϖεντοσ ε ιδεασ γενιαλεσ ψ τε ασοµβραρ〈σ δε συ σιµπλιχιδαδ; πορ
εσο, λα περσονα σαβια απαρεντα σενχιλλεζ ψ ηαστα χιερτα
εστυπιδεζ. Αντε ϖαριασ σολυχιονεσ, σιεµπρε ελεγιρ〈σ λα µ〈σ
σιµπλε ψ σενχιλλα, ασ τιενδεσ α λα γενιαλιδαδ. Πορθυε χυ〈ντο µ〈σ
χοµπλιχαδα εσ υνα σολυχι⌠ν, µ〈σ προβαβλε εσ θυε πυεδα φαλλαρ.

Πορ λο ταντο, χυανδο τε ενφρεντεσ α αλγο ο α αλγυιεν,

εµπλεαρ〈σ εστε µτοδο παρα αναλιζαρ ψ ρεσολϖερ λασ σιτυαχιονεσ.
Λο αδαπταρ〈σ α τυ µεντε ψ λο ηαρ〈σ τυψο. Ψ τε φιϕαρ〈σ εν ασπεχτοσ
εν απαριενχια σιµπλεσ ψ ανοδινοσ θυε σον λα σολυχι⌠ν µ〈σ
σιµπλε ψ εφιχαζ παρα συ ρεσολυχι⌠ν. Βυσχαρ〈σ ελ µεϕορ πυντο δε
αποψο παρα θυε χον λα µεϕορ παλανχα λογρεσ γρανδεσ ρεσυλταδοσ
χον νφιµο εσφυερζο. Αρθυµεδεσ δε Σιραχυσα πιδι⌠ υν πυντο δε
αποψο ψ προµετι⌠ µοϖερ ελ µυνδο. Ενχυεντρα λοσ αδεχυαδοσ
πυντοσ δε αποψο ψ µοϖερ〈σ α τοδο ελ µυνδο.

Εν οτρασ οχασιονεσ, τενδρ〈σ θυε υτιλιζαρ λοσ ρεχυρσοσ αϕενοσ

εν προϖεχηο τυψο. Εσ µαταρ χον υν πυ〉αλ πρεσταδο. Σι οτρο
πυεδε ηαχερτε ελ τραβαϕο ο ρεσολϖερ υν προβλεµα, ↵πορ θυ
ηαχερλο τ?. Σι τυ αδϖερσαριο τιενε υν συβορδιναδο χοµπετεντε ψ

− 79 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

χαπαχιταδο θυε µολεστα γρανδεµεντε α τυσ πλανεσ ψ θυιερεσ

δεσηαχερτε δε λ, πυεδεσ λογραρ θυε ελ χοντραριο ηαγα ελ τραβαϕο
πορ τι. Φιλτρα ινφορµαχι⌠ν δε θυε σε πρεπαρα παρα τραιχιοναρ α συ
ϕεφε, θυε εστ〈 πενσανδο εν χαµβιαρ δε βανδο, ηαζ θυε συ ϕεφε
πιερδα λα χονφιανζα εν εσα περσονα ψ θυε λο δεστιτυψα. Ψα ηασ
χονσεγυιδο θυε οτρο, εν εστε χασο ελ αδϖερσαριο, τραβαϕε παρα τι.
Πυεδε σερ θυε τε ιντερεσε ηοστιγαρ ο αταχαρ αβιερταµεντε α
αλγυιεν. Σι χονοχεσ α υν τερχερο θυε τενγα µοτιϖοσ παρα
ηαχερλο, λε ινστιγαρ〈σ παρα θυε ρεαλιχε τοδασ λασ αχχιονεσ. Πορ
συπυεστο, λε οβλιγαρ〈σ α ηαχερλο σιν θυε σοσπεχηε θυε τ ερεσ ελ
ιντερεσαδο εν χρεαρ εσε χονφλιχτο. Παρα ελλο, λε ηαρ〈σ ϖερ λασ
πρυεβασ θυε λε ιντερεσε ϖερ; σι εσ νεχεσαριο, λασ χρεαρ〈σ. Σι ερεσ
µυψ χυιδαδοσο, χρεαρ〈σ υν πεθυε〉ο ινχιδεντε θυε παρεζχα
προϖιενε δε θυιεν τε ιντερεσε. Εστε ινχιδεντε πυεδε ηαχερ θυε λε
παρεζχα α υνα παρτε θυε ελ οριγεν ηα σιδο λα οτρα ψ ϖιχεϖερσα. Σι
γανα ελ τερχερο, ηα τραβαϕαδο παρα τι; ψ σι νο λο χονσιγυε, πορ λο
µενοσ ηα δεβιλιταδο α θυιεν τε ιντερεσα. ∆εσπυσ πυεδεσ δεχιδιρ
σι χοντινασ απροϖεχηανδο λα ϖενταϕα ινιχιαλ ο τε χονφορµασ χον
λοσ ρεσυλταδοσ οβτενιδοσ. Εν χυαλθυιερ χασο, εσ εσενχιαλ θυε νο
σε ϖεα λα µανο θυε τιρα λα πριµερα πιεδρα, θυε εσ τυ µανο.
Χυανδο αλγυιεν εµπρενδα αχχιονεσ χοντρα τι, εσ φυνδαµενταλ
σαβερ σι λασ ρεαλιζα πορ σι µισµο ο εσ λα µαριονετα δε αλγυιεν.
Εν εσε χασο, δεβεσ αϖεριγυαρ θυιεν µυεϖε λοσ ηιλοσ, ψ σι εσ
ποσιβλε, αλιαρτε χον ελ αχτυαλ χοντενδιεντε χοντρα ελ αχτορ οχυλτο.

Τε ρελαϕαρ〈σ µιεντρασ ελ ενεµιγο σε αγοτα α σ µισµο. Λο θυε

παρεχε βλανδο ψ φλεξιβλε πυεδε σερ φυερτε ψ φιρµε, µιεντρασ λο
θυε παρεχε ινϖενχιβλε πυεδε σερ δβιλ. Ελ τιερνο σαυχε σε πλιεγα
αλ φυερτε ϖιεντο ψ σε µαντιενε εν πιε, ελ ροβυστο ροβλε σε θυιεβρα
ψ χαε. Ελ αγυα σε αδαπτα α χυαλθυιερ τερρενο, περο δεσγαστα λα
ροχα µ〈σ δυρα. Εσ εσενχιαλ µαντενερσε φρεσχο µιεντρασ λοσ
δεµ〈σ σε χανσαν σιν λογραρ ναδα. Ελ θυε εσπερα αλ ενεµιγο εστ〈
δεσχανσαδο ψ γανα λα ινιχιατιϖα, µιεντρασ θυε ελ θυε λλεγα ταρδε
ψ σε λανζα α λα αχχι⌠ν εστ〈 χανσαδο ψ σε ϖε φορζαδο α αδοπταρ
υνα ποσιχι⌠ν πασιϖα. Σι ϖεσ θυε λοσ ενεµιγοσ µυεστραν αρδορ,
εσπερα α θυε στε σε απλαθυε ψ σε ϖεαν αβρυµαδοσ βαϕο ελ πεσο
ψ ελ φαστιδιο δε λα φατιγα. Νο εµπρενδασ αχχιονεσ χοντρα αλγυιεν
θυε σε µυεστρα µυψ αχτιϖο ψ λλενο δε ενεργα, νο δυραρ〈 µυχηο
εν εστε εσταδο, εσπερα α θυε σε λε πασε ψ οβσερϖα χ⌠µο σε χανσα.
Πορ λο ταντο, σι ερεσ τ ελ θυε αϖανζασ ψ ϖασ χοντρα υν ενεµιγο

− 80 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

δεσχανσαδο, νο χαερ〈σ εν ελ µισµο ερρορ, γυαρδαρ〈σ λασ

διστανχιασ ψ ρεπονδρ〈σ τυσ φυερζασ σιν περδερ λα ινιχιατιϖα θυε τε
θυιερεν αρρεβαταρ.

Σαβρ〈σ θυε ελ ενεµιγο χον προβλεµασ ιντερνοσ εστ〈 µαδυρο

παρα σερ χονθυισταδο. Λοσ αδϖερσαριοσ θυε ψα τιενεν προβλεµασ
σον µ〈σ φ〈χιλεσ δε ϖενχερ θυε λοσ θυε νο τιενεν ταλεσ
διστραχχιονεσ. Απροϖεχηαρ〈σ τοταλµεντε λασ δεσγραχιασ δελ
χοντραριο ε ινχλυσο λασ αυµενταρ〈σ παρα ρεσταρλε φυερζα. Σι
σαβεσ χυ〈νδο αταχαρ ηαρ〈σ θυε τυ αδϖερσαριο νο σεπα χυ〈νδο
δεφενδερσε. Χρεαρ〈σ υνα φαλσα ιµπρεσι⌠ν παρα ηαχερ πενσαρ αλ
ενεµιγο θυε ελ αταθυε ϖιενε δε υν λαδο, χυανδο εν ρεαλιδαδ
εστ〈 λλεγανδο πορ οτρο. Ελ οπονεντε νο δεβε δεσχυβριρ λασ
ιντενχιονεσ δε λοσ φαλσοσ µοϖιµιεντοσ: σι νο σε ηαχε χον
ιντελιγενχια, πυεδε ϖολϖερσε χοντρα τι.

Χυανδο λοσ δοσ αδϖερσαριοσ τενισ υνα ποτενχια σιµιλαρ

εξιστε χονφρονταχι⌠ν. Ινχλιναρ λα σιτυαχι⌠ν α τυ φαϖορ ρεθυιερε
µασ τρετασ ψ δε µαψορ χοµπλεϕιδαδ. Αχτυαρ〈σ βασ〈νδοτε εν ελ
σιγιλο ψ λα αστυχια, ηαρ〈σ θυε ελ ενεµιγο τε συβεστιµε,
εµπλεαρ〈σ αταθυεσ πορ σορπρεσα πορ ρεταγυαρδια, υσαρ〈σ λα
ινφιλτραχι⌠ν ψ απροϖεχηαρ〈σ λοσ πυντοσ δβιλεσ δελ χοντραριο.

Εν οχασιονεσ τενδρ〈σ θυε ϕυγαρ χον λα ιλυσι⌠ν ψ χρεαρ αλγο

α παρτιρ δε ναδα. Σι σε εσ χαπαζ δε χρεαρ αλγο α παρτιρ δε ναδα,
λασ χιρχυνστανχιασ µ〈σ ινσιγνιφιχαντεσ τε πυεδεν χονδυχιρ αλ
ξιτο. Λα µεντιρα µιλ ϖεχεσ ρεπετιδα πυεδε λλεγαρ α αχεπταρσε
χοµο ϖερδαδ. Χονϖερτιρ〈σ αλγο πεθυε〉ο εν ενορµε, χρεαδο α
παρτιρ δε αχτιτυδεσ πρεεξιστεντεσ παρα αϖιϖαρ λοσ µιεδοσ,
αυµενταρ λοσ πρεϕυιχιοσ ο δεσϖιαρ λα περχεπχι⌠ν δε λοσ ηεχηοσ.
Υνα ϖαριαντε εσ ηαχερ πενσαρ α λοσ δεµ〈σ θυε υνο νο τιενε
ναδα χυανδο εν εδαδ σε τιενε αλγο. Εν ρεσυµεν, ηαρ〈σ χρεερ α
τοδοσ θυε τιενεσ τοδο χυανδο νο τιενεσ ναδα ψ θυε νο τιενεσ
ναδα χυανδο τιενεσ τοδο. Ηαρ〈σ θυε τυ δεβιλιδαδ, θυε νο εσ
απαρεντε, σινο ρεαλ, απαρεντε σερ υνα τρετα ψ θυε λοσ δεµ〈σ
δεσχονφεν πενσανδο θυε τιενεσ µυχηο µ〈σ ποδερ δελ θυε
παρεχε. ∆ε εστα φορµα, πυεδεσ παραρ υν αταθυε εµπλεανδο
µεδιοσ θυε νο εξιστεν. Ταµβιν πυεδεσ ηαχερλο ϕυσταµεντε αλ
χοντραριο, σερ µυψ ποδεροσο ψ ηαχερ χοµο σι σε απαρενταρα
διχηο ποδερ, ελ αδϖερσαριο χρεερ〈 θυε εσ υν ενγα〉ο ψ τε αταχαρ〈

− 81 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

χον ποχα φυερζα πενσανδο θυε ερεσ δβιλ, χυανδο εν ρεαλιδαδ νο

λο ερεσ. Εστο εσ λα εχονοµα δε µεδιοσ λλεϖαδα α συ εξτρεµο.

Απαρενταρ〈σ τοµαρ υν χαµινο χυανδο σε εντρεσ

σιγιλοσαµεντε πορ οτρο. Οπονδρ〈σ µανιοβρασ αβιερτασ,
πρεδεχιβλεσ ψ πβλιχασ, α οτρασ ενχυβιερτασ, σορπρεσιϖασ ψ
σεχρετασ. Ατραερ〈σ λα ατενχι⌠ν σοβρε υν ιτινεραριο ψ δεσαρρολλαρ〈σ
ρυτασ αλτερνατιϖασ. Αµαγαρ〈σ γολπεσ χον ποχα φυερζα εν υν
λυγαρ, ψ εν σεχρετο χονχεντραρ〈σ τυ αταθυε εν οτρο λυγαρ. Εσ
φυνδαµενταλ θυε ελ οτρο τρασλαδε συ χεντρο δε γραϖεδαδ δονδε
τ θυιερεσ θυε χρεα θυε ϖιενε ελ αταθυε πρινχιπαλ. Εντονχεσ τυ
εµπλεαρ〈σ τοδα τυ φυερζα δονδε ηαψα δεσχυιδαδο συ δεφενσα.
∆εβεσ σιµυλαρ ελ αταθυε χον µυψ ποχοσ µεδιοσ ψ γυαρδαρ υνα
ρεσερϖα µυψ ποτεντε παρα εµπλεαρλα δονδε ελ αδϖερσαριο ηα
δεσχυιδαδο συ δεφενσα τρασ ηαβερλα χονχεντραδο δονδε χρεα
θυε σε ιβα α δεσαρρολλαρ ελ αταθυε.

Σι τιενεσ ϖαριοσ ενεµιγοσ ψ εστ〈ν πελεανδο εντρε ελλοσ, νο

ηαγασ ναδα, δεϕα θυε σε δεστρυψαν εντρε ελλοσ. Ηαψ θυε
απροϖεχηαρ λασ χοντραδιχχιονεσ δε λοσ αδϖερσαριοσ. Υνο δε ελλοσ
θυεδαρ〈 δεστρυιδο ψ ελ οτρο µυψ δεσγασταδο, λ〈νζατε
ινµεδιαταµεντε σοβρε ελ θυε ηαψα σοβρεϖιϖιδο ψ δερρ⌠ταλε. Χον
µυψ ποχο εσφυερζο ηαβρ〈σ ϖενχιδο α ϖαριοσ ενεµιγοσ. Νυνχα
εµπλεαρ〈σ τυ φυερζα παρα σεπαραρ ϖαριοσ χοντενδιεντεσ. Εσο εσ
αβσυρδο ψ σ⌠λο χονσεγυιρ〈σ ρεχιβιρ γολπεσ πορ µυχηοσ σιτιοσ σιν
χονσεγυιρ ναδα α χαµβιο. Σι θυιερεσ θυε ηαψα παζ εντρε ελλοσ,
δεβεσ ϖενχερλοσ α τοδοσ, ιµπονερ τυ ϖολυνταδ ψ λυεγο
χονϖερτιρλοσ εν αλιαδοσ τυψοσ. Υνα ϖεζ σον τυσ αλιαδοσ, ταµβιν
λο πυεδεν σερ εντρε ελλοσ; περο δεβερ〈σ ϖιγιλαρλεσ νο σεα θυε σε
αλεν χοντρα τι. Σ⌠λο λοσ µαντενδρ〈σ υνιδοσ σι λεσ πρεσεντασ υν
ενεµιγο χοµν θυε ενχαυχε συ αγρεσιϖιδαδ λατεντε ψ θυε βαϕο
τυ διρεχχι⌠ν δεβαν χοµβατιρ. Χον ελ τιεµπο ιρ〈ν ολϖιδανδο ελ
ενεµιγο χοµν ψ σε φυνδιρ〈ν εν υν σολο προψεχτο παρα ελ
φυτυρο. Ασ ηιζο Ροµα χον τοδοσ λοσ πυεβλοσ θυε πελεαβαν εντρε
σ ψ ασ λοσ χιϖιλιζ⌠.

Οχυλταρ〈σ τυ δαγα τρασ τυ µεϕορ σονρισα. Λα ποχα πρυδενχια

δε λοσ ηοµβρεσ ϖε λα βονδαδ ινµεδιατα δε υνα χοσα, σιν ρεπαραρ
εν ελ ϖενενο θυε εσχονδε. Γαναρ〈σ λα χονφιανζα δελ
χοντρινχαντε ψ αχτυαρ〈σ σολαµεντε χυανδο ηαψα βαϕαδο λα

− 82 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

γυαρδια. Απαρεντα σερ αλιαδο δε τυ ενεµιγο, ηαζλε ρεγαλοσ,

φαϖορεσ, θυε χρεα θυε λε ερεσ φιελ. Χυανδο εστσ σεγυρο θυε
χονφα εν τι, δεσενχαδενα υν ϖιολεντο αταθυε πορ σορπρεσα, τυ
ϖιχτορια εστ〈 ασεγυραδα. Πορ λο ταντο, τ ταµβιν δεβεσ
δεσχονφιαρ δε τυσ αλιαδοσ ψ τραταρλοσ χοµο ενεµιγοσ εν
ποτενχια. Τενδρ〈σ πρεϖιστοσ πλανεσ παρα ρεαχχιοναρ παρα εστε
τιπο δε χοντινγενχιασ, ψ σοβρε τοδο, εσταρ〈σ ινφορµαδο δε συσ
ϖερδαδερασ ιντενχιονεσ, ψα θυε εν εστοσ χασοσ εσ µυχηο µεϕορ
πρεϖενιρσε θυε δεφενδερσε.

Εν αλγυνασ οχασιονεσ τενδρ〈σ θυε ηαχερ σαχριφιχιοσ παρχιαλεσ

εν αρασ δε λα ϖιχτορια τοταλ, ηαχερ χονχεσιονεσ παρα χονσεγυιρ ελ
οβϕετιϖο πρινχιπαλ. Ηαρ〈σ υν χυιδαδοσο χ〈λχυλο δε βενεφιχιοσ
παρχιαλεσ ψ γλοβαλεσ, ασ χοµο δε γανανχιασ α λαργο ψ α χορτο
πλαζο. Αντεσ δε ρεχογερ εσ νεχεσαριο εντρεγαρ. Νο τε ιµπορτε
περδερ αλγο σι ϖασ α γαναρ µυχηο µ〈σ. Εσ φυνδαµενταλ θυε λο
θυε ϖαψασ α δεϕαρ πορ περδιδο τενγα παρα τι ποχο ϖαλορ ψ σιν
εµβαργο ελ χοντραριο χρεα θυε τιενε µυχηα ιµπορτανχια. Ρεγαλα
ηυµο ψ ρεχογε λε〉α.

Απροϖεχηα λασ οπορτυνιδαδεσ θυε τε συρϕαν. Χυαλθυιερ ερρορ

δελ ενεµιγο δεβε σερ παρα τι υνα ϖενταϕα. Σερ〈ν πεθυε〉ασ
πιχαδυρασ δε αϖισπα, ψ υν ενϕαµβρε δε αϖισπασ πυεδε αχαβαρ
χον υν οσο. Σ χυιδαδοσο χον λοσ ερρορεσ θυε πυδιεραν νο σερλο,
πυεδεν σερ τραµπασ. Σι εστ〈σ σεγυρο θυε νο ενχιερραν ενγα〉ο,
σ〈χαλε παρτιδο σιν δυδαρλο. Νο χοµετασ ερρορεσ, ελ αδϖερσαριο νο
δυδαρ〈 εν απροϖεχηαρλοσ. Αυνθυε εσ ηυµανο ελ ερρορ, τενδρ〈σ
λοσ µενοσ ποσιβλεσ, παρα ελλο πλανιφιχαρ〈σ χον δεταλλε ψ
χοντρολαρ〈σ τοδο λο θυε ηαγασ.

Σιεµπρε θυε ρεαλιχεσ υνα αχχι⌠ν οφενσιϖα, τενδρ〈σ υν

δεσγαστε. Εστε δεσγαστε πυεδε σερ πρεοχυπαντε σι εσ ταλ θυε
θυεδασ εξηαυστο τρασ αλχανζαρ ελ ξιτο, ψα θυε οτρο πυεδε
απροϖεχηαρ τυ δεβιλιδαδ ψ εντονχεσ σερ〈σ µυψ ϖυλνεραβλε. Πορ λο
ταντο, µινιµιζαρ〈σ ελ δα〉ο θυε συφρασ εν ελ αταθυε, ψα θυε εσ λα
φασε µασ εξπυεστα δε λα αχχι⌠ν ψ θυε µαψορ δεσγαστε προδυχε.

Περτυρβα αλ ενεµιγο παρα θυε ρεϖελε συ φυερζα. Μυεϖε λα

ηιερβα παρα ασυσταρ λα σερπιεντε ψ θυε σαλγα δε συ εσχονδριϕο.
Ηαζ µυχηο ρυιδο παρα θυε σε µυεϖα ελ ϕαβαλ ψ ρεϖελε συ

− 83 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ποσιχι⌠ν. Αταχα υν βλανχο σεχυνδαριο, ασυστα αλ ενεµιγο παρα

θυε ηαγα πβλιχοσ σεχρετοσ ιµπορταντεσ. Προϖοχα αλ αδϖερσαριο ψ
εστυδια συ ρεσπυεστα αντεσ δε λανζαρ λα ϖερδαδερα ψ δεφινιτιϖα
οφενσιϖα. Εµπλεα ποχοσ µεδιοσ παρα ρεαλιζαρ εστα τρετα, λοσ
συφιχιεντεσ παρα θυε χονσιγασ λα ινφορµαχι⌠ν θυε νεχεσιτασ. Νο
χεδασ αντε προϖοχαχιονεσ σιµιλαρεσ θυε τε πυεδαν ηαχερ, ψ σι λο
ηαχεσ, ρεσπονδε σιν φορµα παρα χονφυνδιρ αλ χοντραριο. Ηαζ λα
ϖαλοραχι⌠ν σοβρε τυσ ριϖαλεσ παρα αϖεριγυαρ συσ πλανεσ, ψ
δετερµιναρ θυ εστρατεγια πυεδε τενερ ξιτο ψ χυ〈λ νο. Ινχταλο α
λα αχχι⌠ν παρα δεσχυβριρ χυ〈λ εσ ελ εσθυεµα γενεραλ δε συσ
µοϖιµιεντοσ ψ δεσχανσα. Ηαζ αλγο πορ ο εν χοντρα δε λ παρα συ
χαπταρ συ ατενχι⌠ν, δε µανερα θυε πυεδασ δεσχυβριρ συσ
η〈βιτοσ δε χοµπορταµιεντο δε αταθυε ψ δε δεφενσα ψ παρα
χονοχερ συσ πυντοσ φλαχοσ. Πρυβαλε παρα αϖεριγυαρ συσ πυντοσ
φυερτεσ ψ συσ πυντοσ δβιλεσ. Πορ λο ταντο, ελ πυντο φιναλ δε λα
δισποσιχι⌠ν δε τυσ µεδιοσ εσ λλεγαρ α λα νο φορµα. Χυανδο νο
τιενεσ φορµα, λοσ ινφορµαδορεσ νο πυεδεν δεσχυβριρ ναδα, ψα
θυε λα ινφορµαχι⌠ν νο πυεδε χρεαρ υνα εστρατεγια. Υνα ϖεζ θυε
νο τιενεσ φορµα περχεπτιβλε, νο δεϕασ ηυελλασ θυε πυεδαν σερ
σεγυιδασ, λοσ ινφορµαδορεσ νο ενχυεντραν νινγυνα γριετα πορ
δονδε µιραρ ψ λοσ θυε εστ〈ν α χαργο δε λα πλανιφιχαχι⌠ν νο
πυεδεν εσταβλεχερ νινγν πλαν ρεαλιζαβλε. Εν χονσεχυενχια, ελ
ξιτο νο εσ ρεπετιτιϖο, σινο θυε αδαπτα συ φορµα χοντινυαµεντε.

Εµπλεα µεδιοσ, τ〈χτιχασ ψ µτοδοσ θυε ψα ναδιε υσα, θυε

πορ εσταρ εν ελ ρεινο δελ ολϖιδο ναδιε εσπερα θυε υτιλιχεσ. Ασ
λογραρ〈σ λα σορπρεσα. Εστο εσ σαχαρ δελ αρµαριο λα ροπα υσαδα.

Ηαζ θυε ελ ενεµιγο ϖενγα ηαχια τι ψ θυε λυχηε εν τυ τερρενο.

Εσ µεϕορ ηαχερ σαλιρ αλ ενεµιγο παρα λυχηαρ θυε αδεντραρσε εν
τερριτοριο πελιγροσο ψ δεσχονοχιδο παρα χοµβατιρλε. Ηαψ θυε
σαχαρλε δε συ εντορνο παρα ηαχερλο µ〈σ ϖυλνεραβλε αλ αταθυε.
Λο θυε ιµπυλσα α λοσ αδϖερσαριοσ α ϖενιρ ηαχια τι πορ προπια
δεχισι⌠ν εσ λα περσπεχτιϖα δε γαναρ. Λο θυε δεσανιµα α λοσ
αδϖερσαριοσ δε ιρ ηαχια τι εσ λα προβαβιλιδαδ δε συφριρ δα〉οσ.
Σιεµπρε θυε πυεδασ εϖιτα λυχηαρ εν ελ τερριτοριο ενεµιγο, εν ελ
πεορ δε λοσ χασοσ, ελιγε τερρενο νευτραλ

∆σηαζτε δελ ενεµιγο περµιτινδολε εσχαπαρ. Λο υτιλιζαρ〈σ

παρα εϖιταρ πρδιδασ ιννεχεσαριασ δε µεδιοσ ψ ενεργα. Φυνχιονα

− 84 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

µεϕορ θυε ιντενταρ αρρινχοναρλε ψ προϖοχαρ υνα λυχηα

δεσεσπεραδα. Νο σε δεβε πρεσιοναρ δεµασιαδο αλ ενεµιγο.
Χυαλθυιερ ασεδιο δεβε δεϕαρ υνα εσχαπατορια παρα θυε ελ
ενεµιγο νο σε σιεντα δεχιδιδο α λυχηαρ ηαστα λασ λτιµασ
φυερζασ. Α υν ενεµιγο χερχαδο δεβεσ δεϕαρλε υνα ϖα δε σαλιδα.
Σι χαρεχε δε τοδο δεβεσ πρεϖερ συ δεσεσπεραχι⌠ν. Νο τε
ενχαρνιχεσ χον υν ενεµιγο αχορραλαδο. Υνα ρατα εσ µυψ
πελιγροσα σι εστ〈 αρρινχοναδα.

Σιεµπρε θυε πυεδασ, ιντενταρ〈σ νευτραλιζαρ αλ ϕεφε χοντραριο,

πυεσ υνα φυερζα σε δεσηαχε χυανδο σε πιερδε λο θυε λα µαντιενε
υνιδα. Εν οργανιζαχιονεσ µυψ ργιδασ ψ ϕεραρθυιζαδασ, λα
αυσενχια δε συ ϕεφε χρεα υνα γραν παρ〈λισισ πυεσ νινγν
συβορδιναδο εστ〈 αχοστυµβραδο α εϕερχερ λα ινιχιατιϖα. Πορ λο
ταντο, λα νευτραλιζαχι⌠ν δελ ϕεφε χοντραριο εσ ϖιταλ πορ λοσ εφεχτοσ
µοραλεσ θυε προδυχε ψ ελ δεσορδεν θυε σε χρεα. Χυανδο ελ 〈ρβολ
σε χαε, λο µονοσ ηυψεν.

Εν οτρασ οχασιονεσ τε µοϖερ〈σ εν αµβιεντεσ χονφυσοσ. Εν

εστα σιτυαχι⌠ν, λασ χιρχυνστανχιασ ψ ελ αµβιεντε σον χα⌠τιχοσ.
Τενδρ〈σ θυε χοµπαγιναρ υνα σεριε δε ιντερεσεσ ψ ρελαχιονεσ.
Χιερτασ αλιανζασ χον ιντερεσεσ α χορτο πλαζο πυεδεν ηαχερ
τρανσιγιρ χον υν ενεµιγο ψ ροµπερ παχτοσ χον αλιαδοσ.
Εµπλεαρ〈σ τ〈χτιχασ δε απερτυρασ δε νεγοχιαχι⌠ν ψ οφερτασ δε
παζ, µεζχλαδασ χον αµεναζασ, µανιπυλαχι⌠ν δε τερχεροσ ψ
χονσπιραχιονεσ παρα διϖιδιρ αλιανζασ.

Εροσιοναρ〈σ λα λογστιχα δε χοντραριο, µερµανδο συσ

ρεχυρσοσ ψ µινανδο συ µοραλ. Πριϖαρ〈σ αλ ενεµιγο δε συ σοστν
φσιχο ψ ταµβιν δελ πσιχολ⌠γιχο. Νο σε τρατα δε αταχαρ λα φυερζα
χοντραρια, σινο συ αποψο, λα σανγρε θυε λο νυτρε. Νο δεσπερδιχιεσ
νινγυνα οχασι⌠ν παρα µενγυαρ συσ ρεχυρσοσ, ο τοδο λο θυε λε δ
φυερζα. Αταχαρ〈σ συ µεντε, ηαχινδολε δεσχονφιαρ, δυδαρ,
φλαθυεαρ, δεσχονφιαρ δε ελλοσ µισµοσ. Νο χονσιστε εν αταχαρ α
συσ χαβαλλοσ, σινο εν δεστρυιρ συ πιενσο ψ συ παϕα, ηαχιενδο
εστο ελιµιναρ〈σ τοδοσ λοσ ϕινετεσ σιν δεστρυιρλοσ. Υν λδερ
ιντελιγεντε λυχηα πορ δεσπροϖεερ αλ ενεµιγο δε συσ ρεχυρσοσ.
Χαδα πορχι⌠ν δε ρεχυρσοσ τοµαδοσ αλ αδϖερσαριο εθυιϖαλε α
ϖειντε θυε τε συµινιστρασ α τι µισµο.

− 85 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

Λοσ τιεµποσ δε χρισισ τε προπορχιοναρ〈ν οπορτυνιδαδεσ

εξχεπχιοναλεσ. Αδεµ〈σ δε απροϖεχηαρτε δε λασ αδϖερσιδαδεσ
χονχρετασ δε χυαλθυιερ χοµπετιδορ, σαχαρ〈σ βενεφιχιο δε
χυαλθυιερ σιτυαχι⌠ν γενεραλ δε χονφυσι⌠ν ψ δε χαοσ. Υνα χρισισ
εστ〈 χοµπυεστα α παρτεσ ιγυαλεσ δε πελιγρο ψ δε οπορτυνιδαδ.
Χυανδο εστο οχυρρε, ελ αµβιεντε ψ λασ χιρχυνστανχιασ θυε τοδοσ
δαβαν πορ ϖ〈λιδασ σε δεσϖανεχεν ψ τοδο ελ µυνδο εστ〈
δεσοριενταδο. Σ⌠λο λοσ θυε σε αδαπταν α εστοσ χαµβιοσ
σοβρεϖιϖεν ψ αν σαλεν µ〈σ φυερτεσ. Σερ〈σ ταν η〈βιλ θυε
χονϖερτιρ〈σ σιτυαχιονεσ δεσφαϖοραβλεσ ο χονφυσασ εν ϖενταϕασ
ινχοντεσταβλεσ. Γρανδεσ χιϖιλιζαχιονεσ ηαν δεσαπαρεχιδο εν
τιεµπο δε χρισισ ψ οτρασ θυε ναδα παρεχαν λασ ηαν συστιτυιδο.
Εν λοσ χαµβιοσ χα⌠τιχοσ ποδρ〈σ δεµοστραρ τυ χαπαχιδαδ ε
ιντελιγενχια. Απρενδε α ϖιϖιρ ψ λυχηαρ εν ελ χαοσ, φυερα δελ ορδεν
ηαβιτυαλ δε λασ χοσασ. Υνα ϖεζ θυε δοµινασ εστε ορδεν, δεβεσ
χρεαρ ελ χαοσ δονδε τε ιντερεσε, ψ µυχηοσ ριϖαλεσ ρεαλεσ ο
ποτενχιαλεσ δεσαπαρεχερ〈ν πορ σ µισµοσ. Χρεα λα αναρθυα παρα
δεστρυιρ α λοσ θυε νο σε αδαπτεν ψ δεσπυσ ποδρ〈σ ιµπονερ τυ
ορδεν. Αλτερα ψ δεσεθυιλιβρα συστανχιαλµεντε λασ χοσασ παρα θυε
νο λεσ θυεδε µ〈σ ρεµεδιο θυε χαµβιαρ. Παρα χυραρ υν χυερπο
ενφερµο εσ νεχεσαριο αλτεραρ συ χοµποσιχι⌠ν: χρεα λα
ενφερµεδαδ ψ απλιχα τυ ρεµεδιο. Νο προϖοθυεσ δεσορδεν σι νο
τιενεσ µυψ χλαρο χοµο βενεφιχιαρτε δεσπυσ.

Χονφυνδε αλ χοµπετιδορ χον υνα απαριενχια φαλσα. Απαρεντα

λο θυε νο ερεσ, ηαζ θυε χρεασ θυε εστ〈σ εν υν λυγαρ διφερεντε αλ
θυε τε ενχυεντρασ. Σι ερεσ βαϕο, απαρεντασ γραν αλτυρα; σι ερεσ
αλτο, ρεβ〈ϕατε. Νυνχα µυεστρεσ τυ ιµαγεν ρεαλ. Σι ερεσ ρεφλεξιϖο,
απαρεχε χοµο περσονα δε γραν πασι⌠ν ε ιµπετυοσιδαδ; σι ερεσ
ρ〈πιδο, µυστρατε λεντο. Χυαλθυιερα θυε τενγα φορµα πυεδε σερ
δεφινιδο, ψ χυαλθυιερα θυε πυεδα σερ δεφινιδο πυεδε σερ ϖενχιδο.
Πορ λο ταντο, νο µοστραρ〈σ νινγυνα φορµα ο αδοπταρ〈σ λα θυε τε
χονϖενγα.

Σι λα οχασι⌠ν εσ προπιχια, χερχα αλ ενεµιγο ψ χιερρα τοδασ συσ

ϖασ δε εσχαπε. Τοδο εστο εξιγε αλγυνοσ ρεθυισιτοσ πρεϖιοσ: δεβεσ
τενερ αλ µενοσ υνα χονχεντραχι⌠ν συπεριορ δε φυερζασ εν ελ
λυγαρ, ο υνα συπεριοριδαδ αβσολυτα ψ τενδρ〈σ θυε τενδερ αλγυνα
εσπεχιε δε τραµπα, ψα σεα φσιχα ο πσιχολ⌠γιχα. Τραε ηαχια τι αλ
ενεµιγο χον αλγν ενγα〉ο ψ χιερρα λα τραµπα εν ελ µοµεντο

− 86 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

αδεχυαδο παρα θυε ρεαλµεντε ελ αδϖερσαριο πυεδα σερ ατραπαδο

δεντρο. Σι στε περχιβε αλγυνα ποσιβιλιδαδ δε εσχαπε, σεγυιρ〈
λυχηανδο δεσεσπεραδαµεντε, περο σι σαβε θυε συ λυχηα νο τιενε
σεντιδο, αχαβαρ〈 εντρεγ〈νδοσε. Εσ φυνδαµενταλ θυε σε σιεντα
δερροταδο, εν εσε µοµεντο, χιερρα ελ δισποσιτιϖο. Εστυδια
δετενιδαµεντε εστα δεχισι⌠ν, πυεσ πυεδε ϖολϖερσε χοντρα τι.

Πιενσα θυε περσονασ χον διφερεντεσ συε〉οσ πυεδεν χοµπαρτιρ

λα µισµα χαµα. Σι τε αλασ χον αδϖερσαριοσ λεϕανοσ ο περσονασ
σιµπλεµεντε νευτραλεσ, µιεντρασ αταχασ α οπονεντεσ χερχανοσ,
πυεδεσ µινιµιζαρ λασ διφιχυλταδεσ λογστιχασ ψ χονσολιδαρ
αδεµ〈σ χαδα ϖιχτορια. Πιενσα θυε σε τρατα δε αλιανζασ, νο δε παζ
περπετυα. Εξιστεν ιντερεσεσ περµανεντεσ, περο νο αµιγοσ
ετερνοσ.

Ηαβρ〈 µοµεντοσ εν θυε ελ οβϕετιϖο εσ χονσεγυιρ δε λα φορµα

θυε σεα λο θυε οτροσ χοντρολαν. Παρα αλχανζαρλο, υσα τ〈χτιχασ δε
ρεεµπλαζο, δε διϖερσι⌠ν, φαλσιφιχαχι⌠ν ψ τραµπα. Εν οχασιονεσ
τενδρ〈σ θυε ιρ συστιτυψενδο περσονασ δε λα οργανιζαχι⌠ν
χοντραρια πορ ελεµεντοσ θυε τε σον φιελεσ. Υνα ϖεζ θυε ελ
αδϖερσαριο εστ ινφιλτραδο εν πυεστοσ δε ρεσπονσαβιλιδαδ πορ ελ
περσοναλ θυε τ χοντρολασ, εσ ελ µοµεντο δε ινιχιαρ ελ αταθυε
δεσδε φυερα ψ δεσδε δεντρο. Εσ ελ εµπλεο δε λα “θυιντα
χολυµνα”.

Οτρασ ϖεχεσ τενδρ〈σ θυε υσαρ τ〈χτιχασ παρα προδυχιρ µιεδο,

αµεναζαρ, ασυσταρ ο πλεγαρ α οτροσ α λα συµισι⌠ν. Ελιγε υν
οβϕετιϖο χλαρο ψ δεφινιδο ψ αχαβα χον λ δε φορµα ρ〈πιδα ψ βρυταλ.
Ελ ρεστο δε αδϖερσαριοσ ο δε θυιεν τυϖιερα εν µεντε σερλο εν υν
φυτυρο σε λο πενσαρ〈 δοσ ϖεχεσ αντεσ δε αχτυαρ χοντρα τι.
Ρεχυερδα θυε α λοσ ηοµβρεσ σε λεσ ηα δε µιµαρ ο απλασταρ,
πυεσ σε ϖενγαν δε λασ οφενσασ λιγερασ ψα θυε δε λασ γραϖεσ νο
πυεδεν: λα αφρεντα θυε σε ηαχε α υν ηοµβρε δεβε σερ, πορ ταντο,
ταλ θυε νο ηαψα οχασι⌠ν δε τεµερ συ ϖενγανζα. Σι δεβεσ αχτυαρ
δε φορµα χρυελ ψ δεσπιαδαδα, ηαρ〈σ τοδασ εσασ αχχιονεσ αλ
πρινχιπιο ψ δε υνα σολα ϖεζ. Ποστεριορµεντε, ποδρ〈σ χρεαρτε φαµα
δε βενϖολο ψ χοµπασιϖο, πυεσ πενσαρ〈ν θυε νο ερεσ ταν χρυελ
χοµο παρεχασ εν υν πρινχιπιο ψ αδεµ〈σ τε γυαρδαρ〈ν ελ τεµορ
δελ ρεχυερδο δε τυσ πριµερασ αχχιονεσ. Σιν εµβαργο, σι εστασ
αχχιονεσ λασ ηαχεσ ποχο α ποχο, νυνχα ποδρ〈σ πονερ ορδεν ψ

− 87 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

σερ〈σ οδιαδο ψ δεσπρεχιαδο πορ τυσ χονσταντεσ δεσµανεσ. Σι ηασ

λογραδο χονθυισταρ υνα οργανιζαχι⌠ν ενεµιγα δεβεσ οβσερϖαρ
δοσ µ〈ξιµασ: δεστιτυιρ ρ〈πιδαµεντε τοδοσ λοσ αντιγυοσ σβδιτοσ
ψ νο χαµβιαρ λασ λεψεσ, χοστυµβρεσ ε ιντερεσεσ παρτιχυλαρεσ. Ασ,
εν ποχο τιεµπο σε υνε λα νυεϖα χονθυιστα ψ σε χονϖιερτε εν υν
σολο χυερπο. Εσ χονϖενιεντε θυε δελεγυεσ εστασ αχχιονεσ δε
ινυσιταδα ϖιολενχια. Υνα ϖεζ θυε χονσιδερεσ θυε ψα εσ συφιχιεντε,
πυεδεσ χαστιγαρ πβλιχαµεντε αλ αυτορ δε λοσ δεσµανεσ ψ
χρεχερ〈 τυ φαµα δε βενεϖολεντε α λα παρ θυε ποδεροσο.

Ψα σαβεσ θυε υν ηοµβρε ϖερδαδεραµεντε σαβιο, συελε

παρεχερ ποχο ινγενιοσο. Τε ηαρ〈σ ελ τοντο σιν δεϕαρ δε σερ λιστο.
Λασ περσονασ µ〈σ ιντελιγεντεσ νο δεϕαν ϖερ σιεµπρε λο
ιντελιγεντεσ θυε σον. ∆εβερ〈σ τενερ µυχηο ταλεντο ψ ηαβιλιδαδ
παρα εσχονδερ τυ ταλεντο ψ τυ ηαβιλιδαδ. Λασ περσονασ θυε σον
µενοσ λιστασ ψ πιενσαν θυε σον µυψ λιστασ, αχταν δε φορµα
τεµεραρια. Ηαψ θυε εσπεραρ, ηαχερσε ελ τοντο ψ απροϖεχηαρ λα
οπορτυνιδαδ. Μυχηασ ϖεχεσ χονϖιενε θυε ελ αδϖερσαριο τε
µενοσπρεχιε. Εστυδια χυ〈νδο µερεχε λα πενα ψ αχτα εν
χονσεχυενχια. Πορ λο ταντο, δεσχονφα δε θυιεν παρεζχα εν
εξχεσο σιµπλε ψ ορδιναριο, πυεδε σερ υν δισφραζ.

Ατραε αλ ενεµιγο α υνα τραµπα ψ δεσπυσ χ⌠ρταλε λα ϖα δε

εσχαπε: αλ χοδιχιοσο, χον προµεσα δε γανανχια; αλ ινφλεξιβλε, χον
αργυχιασ; αλ αρρογαντε, χον απαριενχια δε δεβιλιδαδ. Ταµβιν
πυεδεσ συµεργιρ α λοσ προπιοσ αλιαδοσ εν υνα σιτυαχι⌠ν δε χρισισ
θυε λεσ οβλιγυε α ινϖενταρ νυεϖασ σολυχιονεσ αλ προβλεµα.
Χυανδο νο τενγασ ναδα θυε περδερ, τιενεσ τοδο παρα γαναρ.

Εν οτρασ οχασιονεσ τε χονϖενδρ〈 πρεσενταρ υνα απαριενχια

ποδεροσα, ινχλυσο σι τυσ φυερζασ ρεαλεσ σον µνιµασ. Σι ερεσ
φυερτε τε πρεσενταρ〈σ χοµο µ〈σ φυερτε παρα δισυαδιρ α τυσ
ριϖαλεσ, ο µ〈σ δβιλ παρα χονφυνδιρλοσ. Εν γενεραλ, χυανδο σε εσ
δβιλ, ηαψ θυε ηαχερ ϖερ θυε σε τιενεν µασ φυερζασ θυε λασ θυε
σε ποσεεν.

Εµπλεα λα τ〈χτιχα δελ χυχο. Εστε ανιµαλ εσ υν π〈ϕαρο θυε

πονε υν ηυεϖο εν ελ νιδο δε οτρο π〈ϕαρο ψ χυανδο στε σαλε, τιρα
δελ νιδο α λασ χρασ δε λοσ οτροσ ηυεϖοσ. Λοσ παδρεσ δε στοσ

− 88 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

λτιµοσ σιγυεν αλιµεντ〈νδολο αλ χρεερ θυε εσ συ ηιϕο. Ηαζ τ λο

µισµο χον τυ αδϖερσαριο.

Εσπερο θυε νο τε οχυρρα, περο τε πυεδεσ ενχοντραρ εν

σιτυαχιονεσ δεσεσπεραδασ, εν σιτυαχιονεσ δε γραν δεβιλιδαδ.
Τενδρ〈σ δαρ γολπεσ βαϕοσ, δεφενδερτε χον φανφαρρονερασ ψ
φαρολεσ ε ινχλυσο χον λα αυτο−δεστρυχτιϖιδαδ. Πυεδεν σερ λοσ
λτιµοσ ρεχυρσοσ εν χασο δε εµεργενχια. Σι φαλλα τοδο λο
αντεριορ, σιεµπρε πυεδεσ ιντενταρ λα λτιµα οπχι⌠ν: ρετιραρτε.

Σιεµπρε θυε πυεδασ ιντενταρ〈σ υτιλιζαρ υνα µυϕερ παρα

τενδερ υνα τραµπα α υν ηοµβρε ο υν ηοµβρε παρα τενδερ υνα
τραµπα α υνα µυϕερ, υσαρ〈σ λα φυερζα ινχοντρολαβλε δελ σεξο. Εν
υν σεντιδο µ〈σ αµπλιο, οφρεχερ〈σ αλ αδϖερσαριο χυαλθυιερ χλασε
δε τενταχι⌠ν ιρρεσιστιβλε, α λα θυε νο σε πυεδα νεγαρ. Νο τοδασ
λασ περσονασ σε µυεϖεν πορ ελ σεξο, λλεγανδο α χιερτα εδαδ, εσ
ποχο εφιχαζ. Οργυλλο, ποδερ, δρογασ, ινστιντοσ ινχονφεσαβλεσ, τοδο
σερ ηυµανο τιενε υν ρινχ⌠ν οσχυρο εν συ αλµα. Νο λο ϕυζγαρ〈σ,
σ⌠λο λο εµπλεαρ〈σ. Χονοχερ〈σ λασ σεχρετασ πασιονεσ δε λασ
περσονασ ψ απλιχαρ〈σ λα σολυχι⌠ν θυε µ〈σ χονϖενγα παρα
σατισφαχερλασ. Υνα ϖεζ θυε τενγασ ελ χοντρολ ψ ελ µονοπολιο δε λα
σατισφαχχι⌠ν δε συσ δεσεοσ, σερ〈ν υν ϕυγυετε εν τυσ µανοσ ψ α
ναδα σε τε νεγαρ〈ν. ∆εβεσ χονσεγυιρ θυε τε εντρεγυεν τυ αλµα
χοµο Φαυστο α Μεφιστ⌠φελεσ. Α ϖεχεσ σερ〈 εφιχαζ ηαχερ χηανταϕε,
περο εσ υνα φορµα βυρδα δε εµπλεαρ εστα ϖενταϕα ψα θυε ελ
χηανταϕεαδο γυαρδα γραν ρενχορ ηαχια ελ χηανταϕιστα ψ σ⌠λο
πιενσα εν λιβραρσε δε λ. Εσ µυχηο µεϕορ θυε εντιενδα θυε τ
ερεσ συ µεϕορ φυεντε δε πλαχερ πορθυε σαχιασ συσ ανσιασ
σεχρετασ. Χυανδο ψα δεπενδα τοταλµεντε δε τι, χονϖιενε α ϖεχεσ
χερραρ ελ γριφο τεµποραλµεντε παρα θυε σιεντα λα δεσαγραδαβλε
σιτυαχι⌠ν θυε σε πυεδε χρεαρ σι τε ϖυελϖε λα εσπαλδα. Υνα ϖεζ
χονϖενχιδο δε συ αβσολυτα δεπενδενχια ηαχια τι, ηαρ〈 λο θυε σεα
παρα σεγυιρ α τυ λαδο. Ταµβιν ιντενταρ〈ν ηαχερλο χοντιγο, ελ
ρεµεδιο εσ φ〈χιλ: νο πυεδε σερ χηανταϕεαδο θυιν νο τιενε ναδα
θυε οχυλταρ, ναδιε πυεδε σερ αδιχτο δε λο θυε νο νεχεσιτα.
ςυελϖε τυ ϖιστα σιν µιεδο ψ χον φρανθυεζα ηαχια τυ λαδο οσχυρο ψ
µεδιτα χυ〈λεσ σον τυσ µασ βαϕασ πασιονεσ. Σι σ⌠λο εστ〈ν εν ελ
πλανο δελ πενσαµιεντο, ϖιγιλα θυε σιγαν αη; ψ σι λασ πραχτιχασ,
ψα σαβεσ α λο θυε τε αρριεσγασ. Νο λασ διφυνδασ ψ τρατα δε
οχυλταρλασ. Χοντρ⌠λατε α τι µισµο ηαστα εν τυ χασα; νο ηαγασ, νι

− 89 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

αν εν ελ λυγαρ µ〈σ σεχρετο, ναδα δε λο θυε πυεδασ

αϖεργονζαρτε.

Α ϖεχεσ, λα µεντιρα µ〈σ εφιχαζ εσ λα ϖερδαδ. Σι εστ〈σ εν υνα

σιτυαχι⌠ν µυψ ϖυλνεραβλε δεβεσ δεχιρλο ψ αν εξαγραλο. Εστα
ιδεα σε βασα εν λα προπενσι⌠ν δε λα γεντε α δεσχονφιαρ δε λο θυε
σε ρεχονοχε αβιερταµεντε. ∆ιρ〈σ θυ χαρτασ τιενεσ, περο νο λασ
µοστραρ〈σ; διχιενδο χλαραµεντε τυ ϕυγαδα, τοδοσ δεσχονφιαρ〈ν.
Σι νο τιενεσ νινγν µεδιο δε δεφενσα ψ λο ρεϖελασ χλαραµεντε αλ
ενεµιγο, εσ προβαβλε θυε σοσπεχηε λο χοντραριο. Αφιρµαρ〈σ νο
σερ µασ δε λο θυε ερεσ χον λα εσπερανζα θυε λοσ δεµ〈σ ιµαγινεν
θυε ερεσ µυχηο µ〈σ ποδεροσο. Αθυ σε τρατα δελ χονχεπτο δε
εσπερανζα, ψ λα εσπερανζα σε συελε χονσιδεραρ υνα ϖιρτυδ. Α
παρτιρ δε αηορα δεβεσ δεστερραρ εσα ιδεα δε τυ µεντε; σι πιενσασ
εν λα εσπερανζα εστ〈σ αποστανδο δεµασιαδο αλ αζαρ ο αλ δεστινο
ψ εσο νο εσ προπιο δε περσονασ ϖιρτυοσασ. Λοσ γρανδεσ ηροεσ
νο αχτυαβαν βασαδοσ εν λα εσπερανζα, τεναν φε εν σι µισµοσ,
νο εν λοσ γολπεσ δε συερτε θυε ελ δεστινο λεσ ενϖιαρα. Πενσαρ ασ
εσ εστανχαρσε εν υνα σιτυαχι⌠ν θυε γενεραλµεντε εµπεοραρ〈.
Λοσ χαµβιοσ δεβεσ βυσχαρλοσ ψ αν προϖοχαρλοσ; νυνχα
εσπεραρλοσ, πυεσ νυνχα λλεγαρ〈ν χοµο τυ δεσεασ.

Σιεµπρε θυε πυεδασ εµπλεα εσπασ θυε αδθυιεραν

ινφορµαχι⌠ν ψ περσονασ θυε διφυνδαν φαλσασ νοτιχιασ, πυεσ νο
εξιστεν σιτυαχιονεσ εν λασ θυε λοσ εσπασ νο πυεδαν σερ
εµπλεαδοσ. ∆εϕα θυε ελ εσπα σιεµβρε λα δισχορδια εν συ προπιο
χαµπο. Μανιπυλα α λοσ αγεντεσ ενεµιγοσ παρα θυε σιρϖαν α τυσ
προπιοσ οβϕετιϖοσ. Ρεχλυτα περσοναλ ενεµιγο, γεντε αφν α τυ
χαυσα, χον φαµιλιαρεσ εν τυ χαµπο. Χοµπρα φυεντεσ δε
ινφορµαχι⌠ν: λοσ χανδιδατοσ α λα χαπταχι⌠ν συελεν σερ περσονασ
χον αλγν ρεσεντιµιεντο, γεντε χον ταλεντο θυε ηα σιδο δεϕαδα
δε λαδο, θυε ηαν χοµετιδο ερρορεσ ψ ηαν σιδο χαστιγαδασ,
περσονασ αµβιχιοσασ, ινµοραλεσ ψ χον αφ〈ν δε προταγονισµο.
Ενϖα α αλγυιεν δε τυ βανδο αλ χαµπο ενεµιγο παρα θυε τραιγα
ινφορµαχι⌠ν. Ινφιλτρα φαλσα ινφορµαχι⌠ν µεδιαντε εσπασ θυε νο
σον ιµπρεσχινδιβλεσ. Χοµπρα ο υτιλιζα εσπασ ενεµιγοσ, ψα σεα
πορ περσυασι⌠ν δινερο, ενγα〉ο, εσ λα χλαϖε παρα µανιπυλαρ αλ
ενεµιγο. ∆ιχεν θυε ελ εσπα εσ λα σεγυνδα προφεσι⌠ν µασ ϖιεϕα
δελ µυνδο, τοδοσ σοµοσ εσπασ πυεσ ελ σερ ηυµανο εσ χυριοσο

− 90 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

πορ νατυραλεζα. Σ πρεχαϖιδο χοντρα ελ υσο θυε χον εστε αρτε

θυε εµπλεαρ〈ν χοντρα τι.

Εν οχασιονεσ σερ〈 ρενταβλε ηαχερτε δα〉ο α τι µισµο παρα

γαναρτε λα χονφιανζα δε ενεµιγο. Λα γεντε τιενδε α σεντιρ
σιµπατα πορ λοσ θυε παδεχεν χαλαµιδαδεσ. Εραν µυψ χορριεντεσ
εν λα ηιστορια αντιγυα λασ αυτο−µυτιλαχιονεσ δε γενεραλεσ θυε
λυεγο σε πασαβαν αλ ενεµιγο ηαχινδολε χρεερ θυε οδιαβαν α συ
αντεριορ σε〉ορ. Υνα ϖεζ θυε γαναβαν λα χονφιανζα δε στε, λο
ασεσιναβαν ο δεσερταβαν χον λασ φυερζασ θυε ελ ενεµιγο λεσ
χονφιαβα. Υσα ελ παπελ δε ϖχτιµα χυανδο λα οχασι⌠ν λο ρεθυιερα,
λα µοραλ ιµπεραντε νο χονσιδερα χορρεχτο ελ χεβαρσε χον λασ
περσονασ θυε συφρεν δεσγραχιασ. Ελ θυε νο λλορα, νο µαµα.
Εσχονδε τυ εσπαδα βαϕο ελ δισφραζ δε µενδιγο. Σι ιντενταν ηαχερ
εστα τρετα χοντιγο, ολϖιδα λα φαλσα µοραλ ψ νο δυδεσ εν αταχαρ α
υν ενεµιγο θυε πρεσυνταµεντε εσ δβιλ, διγνο δε λ〈στιµα ψ θυε
ινδυχε α λα χοµπασι⌠ν. Ηαζ θυε σεα οτρο ελ θυε λε αχαβε δε
δεστρυιρ, α σερ ποσιβλε οτρο ενεµιγο, ασ νυνχα τενδρ〈σ φαµα δε
περσονα ποχο χοµπασιϖα.

Ιντεντα χονϖερτιρ εν δεβιλιδαδ λα φυερζα δελ ενεµιγο. Χυανδο

δοσ σαλταµοντεσ εστ〈ν αταδοσ πορ ελ µισµο ηιλο, νινγυνο σε
πυεδε εσχαπαρ. Εντορπεχε αλ ενεµιγο χον συ προπιο πεσο. Εστα
φορµα δε αχτυαρ, ρεαλιζαδα χον ξιτο, ηαχε δελ αδϖερσαριο συ
πεορ ενεµιγο. Σι υτιλιζασ αλ ενεµιγο παρα δερροταρ αλ ενεµιγο,
σερ〈σ ποδεροσο εν χυαλθυιερ λυγαρ α δονδε ϖαψασ. Παρα ελλο,
εστυδια δετενιδαµεντε λα χοµποσιχι⌠ν δε συσ φυερζασ, δ⌠νδε εσ
µ〈σ πεσαδο ε ινµ⌠ϖιλ, δονδε σε εστορβα α σ µισµο, συσ
χοντραδιχχιονεσ ψ συσ αβσυρδοσ. Ηαζ θυε λοσ εξαγερε α λοσ
νιϖελεσ µ〈σ αλτοσ: ασ σε αυτοδεστρυψεν λασ χοσασ ψ ασ πυεδε
αχαβαρ λα εσπεχιε ηυµανα. Υνα ϖιρτυδ εξαγεραδα σε χονϖιερτε εν
αλγο οδιοσο ψ ναδα προϖεχηοσο. Σερ〈σ λιγερο, ναδα τε σοβραρ〈,
ναδα τε εστορβαρ〈, τοδο εν τι δισχυρριρ〈 χον φλυιδεζ, τοδο εσταρ〈
χεντραδο ψ εν συ ϕυστα µεδιδα ψ ναδα ποδρ〈σ τεµερ δε τι
µισµο. Πυεσ χοµο εν οχασιονεσ τ µισµο πυεδεσ σερ τυ πεορ
ενεµιγο, δισχυρριρ〈σ χοµο εϖιταρλο.

Ρετιραρσε χυανδο τοδο φαλλα εσ λα αχχι⌠ν δεφινιτιϖα. Περο νο

σιγνιφιχα ηυιρ δεφινιτιϖαµεντε. Αλ ενφρενταρτε χον υν ενεµιγο
ινφινιταµεντε συπεριορ, πυεδεσ ρενδιρτε, νεγοχιαρ ο ρετιραρτε. Λα

− 91 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ρετιραδα νο σιγνιφιχα λα δερροτα τοταλ, ελ χοµπροµισο σιγνιφιχα

υνα µεδια δερροτα ψ λα ρενδιχι⌠ν, λα δερροτα τοταλ. Σι πυεδεσ
γαναρ λα βαταλλα, λυχηα; σι νο, ρετρατε. Σοµτετε τεµποραλµεντε
αλ ποδεροσο, εν εσπερα δε υνα τρανσιχι⌠ν α υνα νυεϖα φασε.
Ρεχυερδα θυε φραχασαρ εσ φ〈χιλ, περο ηαχερλο χον γραχια ψ ξιτο
πυεδε σερ µ〈σ διφχιλ θυε ελ µισµο ξιτο. Απρενδερ〈σ µ〈σ δε λοσ
φραχασοσ θυε δε λοσ αχιερτοσ. Νυνχα ρεαλιζαρ〈σ υνα ρετιραδα σιν
πενσαρ, δε φορµα ιµπυλσιϖα. Νο ηαψ θυε χονσιδεραρ θυε ρετιραρσε
εσ υνα µανερα δε εσχαπαρ α λοσ δεσαφοσ, σι νο υνα µανερα δε
ενφρενταρσε µεϕορ α ελλοσ χυανδο εξιστα ο ηαψασ χρεαδο υνα
µεϕορ οπορτυνιδαδ.

− 92 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ΣΟΒΡΕ ΛΑ ΜΑΝΙΠΥΛΑΧΙΝ ∆Ε ΛΑ ΙΝΦΟΡΜΑΧΙΟΝ

Σ χαυτο αλ ινφορµαρτε. Νο ϖιϖασ µ〈σ δε οδασ θυε δε λο θυε

ϖεασ. ςιϖιµοσ δε λα φε αϕενα. Χοµπρυεβα ψ χοντραστα πορ ϖαριασ
φυεντεσ λα ινφορµαχι⌠ν θυε ρεχιβασ. Ελ οδο εσ λα σεγυνδα πυερτα
δε λα ϖερδαδ ψ λα πρινχιπαλ δε λα µεντιρα. Νορµαλµεντε λα ϖερδαδ
σε ϖε ψ ραρα ϖεζ σε οψε. Εν εσχασασ οχασιονεσ λλεγα εν εσταδο
πυρο ψ µενοσ χυανδο ϖιενε δε λεϕοσ, ψα θυε σιεµπρε τραε αλγο δε
µεζχλα δε λασ περσονασ πορ δονδε ηα πασαδο. Πρεϖιενε λοσ
ρυµορεσ, πορθυε λα µυχηεδυµβρε τιενε µυχηασ χαβεζασ ψ
µυχηοσ οϕοσ παρα λα µαλιχια ψ µυχηασ λενγυασ παρα ελ
δεσχρδιτο. Α ϖεχεσ χορρε εντρε λα γεντε υν ρυµορ θυε δεστρυψε
λα µ〈σ σ⌠λιδα ρεπυταχι⌠ν. Χον φρεχυενχια ναχε εστε ρυµορ πορ
αλγν ερρορ νοταβλε, πορ ριδχυλοσ δεφεχτοσ θυε σον µατερια
αδεχυαδα α λασ µυρµυραχιονεσ. ∆εβεσ εϖιταρ εστασ µανιοβρασ
οπονιενδο τυσ δοτεσ δε οβσερϖαχι⌠ν α λα ινσολενχια δε λα γεντε.
Τε σερ〈 µ〈σ φ〈χιλ πρεϖενιρ θυε ρεµεδιαρ. Μιρα χον λοσ οϕοσ δε
τοδο ελ µυνδο ψ νο ηαβρ〈 ναδα θυε νο πυεδασ ϖερ. Εσχυχηα
χον λοσ οδοσ δε τοδο ελ µυνδο ψ νο ηαβρ〈 ναδα θυε νο πυεδασ
ορ. Πιενσα χον λα µεντε δε τοδο ελ πασ ψ νο ηαβρ〈 ναδα θυε νο
πυεδασ χονοχερ.

Εσ υνα γραν ϖενταϕα µανιπυλαρ λα µεντε ψ λασ ϖολυνταδεσ.

Μανιπυλα αλ ενεµιγο ψ αλ αλιαδο, περσυαδε αλ ινδιφερεντε. Υσα
υν λενγυαϕε σενχιλλο ψ χον αβυνδαντεσ ιµ〈γενεσ, ηαβλα χοµο
χοντανδο υν χυεντο παρα νι〉οσ, περο παρα περσονασ αδυλτασ.
Ιρρυµπε χον τυσ µενσαϕεσ εν λα παρτε µ〈σ δβιλ δε συ µεντε, δε
λα φορµα µ〈σ ινεσπεραδα. Νο ραζονεσ χον λασ µασασ, πυεσ ναδα
πιενσαν ψ σ⌠λο σιεντεν. Ηαβλα α συ χοραζ⌠ν ψ αν α συσ τριπασ.
Ραζονα χον λασ περσονασ αισλαδασ, µοτιϖα ψ εµοχιονα α λοσ
γρυποσ δε γεντε. Υνα µεντιρα σε δετεχτα ρ〈πιδαµεντε, υνα
ϖερδαδ α µεδιασ εσ µ〈σ εφιχαζ. Ρεπιτε ψ νο τε χανσεσ δε ρεπετιρ,
εµπλεα λα ρεπετιχι⌠ν δε τυσ αργυµεντοσ, µεδιασ ϖερδαδεσ ψ δε
λασ ιδεασ θυε θυιερεσ προµοϖερ. Χον ελ τιεµπο, αχαβαρ〈ν πορ σερ
αχεπταδασ ψ χοµπαρτιδασ. Τεν εν χυεντα α θυιν διριγεσ τυσ
ιδεασ ψ αδ〈πταλασ αλ τιπο δε γεντε θυε θυιερεσ µανιπυλαρ. Ελ
µισµο οβϕετιϖο, διφερεντεσ µτοδοσ. Χοµο εν τοδο, σ χοηερεντε
ψ πλανιφιχα τυσ αχχιονεσ.

− 93 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

Χρεα ετιθυετασ χοµο ψα ηε εξπλιχαδο. Σιµπλιφιχα λα ρεαλιδαδ,

ελ χονχεπτο δε λασ περσονασ, λασ χιρχυνστανχιασ ψ λασ ιδεασ.
Πρεσεντα τυσ οπινιονεσ χοµο ηεχηοσ, εσ υν βυεν δισφραζ ψ λα
γεντε νο συελε δισχερνιρλο. Ηαζ θυε οτροσ δεν πορ τι τυσ µισµασ
ιδεασ χοµο οπινιονεσ. Ηαβλα α τραϖσ δε οτρασ φυεντεσ. Υσα
αδϕετιϖοσ ψ ϖερβοσ χαργαδοσ δε σιγνιφιχαδο παρα πρεσενταρ υν
αυρα ποσιτιϖα ο νεγατιϖα α λασ χιτασ διρεχτασ ο ινδιρεχτασ.
Σελεχχιονα λα ινφορµαχι⌠ν θυε διφυνδεσ; αχτα δε φορµα
τενδενχιοσα πορ µεδιο δε υσαρ χιερτοσ ηεχηοσ, πασαρ πορ αλτο ο
δισµινυιρ λα ιµπορτανχια δε οτροσ. Χοντρολα λα ινφορµαχι⌠ν δε
φορµα πλανιφιχαδα. Νο µε ρεφιερο α λα χενσυρα, σινο α τυ δεχισι⌠ν
δε οµιτιρ χοµπλεταµεντε χιερτα ινφορµαχι⌠ν θυε νο τε ιντερεσε.
Εµπλεα λενγυαϕε ϖαγο ψ αµβιγυο. Σ οβϕετιϖο δε φορµα σελεχτιϖα,
υσα λοσ δατοσ θυε τε ιντερεσεν, ινφορµαχι⌠ν αµα〉αδα ψ χιτασ χον
ρελαχι⌠ν α θυιεν τε ιντερεσε δε αχυερδο χον τυ ιντενχι⌠ν παρα
δαρ υνα ιµαγεν ποσιτιϖα ο νεγατιϖα. Γενεραλιζα, ατριβυψε α τοδο
υν γρυπο λα οπινι⌠ν δε ποχασ περσονασ.

Χαµβια δε φορµα δελιβεραδα ελ χοντενιδο δε λα ινφορµαχι⌠ν

διϖυλγαδα. Πρεσεντα υνα µεντιρα ο τεργιϖερσαχι⌠ν δελιβεραδα χον
ελ οβϕετιϖο δε δεσινφορµαρ, ο διϖυλγα ινφορµαχι⌠ν νευτραλ δε ταλ
φορµα θυε λα γεντε σε ινχλινε ηαχια υνα χονχλυσι⌠ν εν
παρτιχυλαρ. ∆α υνα εξπλιχαχι⌠ν παρχιαλ ο συβϕετιϖα δε χυαλθυιερ
τεµα θυε δισχυτασ. Οχυλτα ινφορµαχι⌠ν ιµπορταντε ο δεµορα συ
δισεµιναχι⌠ν. Ρεδυχε ινφορµαχι⌠ν µινιµιζανδο λα ινφορµαχι⌠ν
διφυνδιδα σοβρε υν τεµα θυε πυεδε σερ περϕυδιχιαλ παρα τι ψ, αλ
µισµο τιεµπο, ρεσαλτα χον λυϕο δε δεταλλεσ οτρα ινφορµαχι⌠ν θυε
τε βενεφιχιε. Χορτα λα ινφορµαχι⌠ν, πρεσνταλα δε φορµα
φραγµενταδα εν βενεφιχιο τυψο. Πρεσεντα ρυµορεσ χοµο σι
φυεραν ηεχηοσ χοµπροβαδοσ, εσπεχιαλµεντε αθυελλοσ ρυµορεσ
θυε παρεχεν σερ ινδισχυτιβλεσ. Ρεδυχε ελ γραδο εν θυε λα
ινφορµαχι⌠ν σε χονσιδερα χρτιχα, σοβρεχαργα αλ ρεχεπτορ χον
δεταλλεσ. Ινχλυψε υνα χιερτα αυτοχρτιχα εν ινφορµεσ σοβρε χιερτοσ
τεµασ, χον ελ φιν δε δαρ λα ιµπρεσι⌠ν δε οβϕετιϖιδαδ. Χοµυνιχα
ινφορµαχι⌠ν θυε σε πυεδε ατριβυιρ α υνα φυεντε νευτραλ, εν λα
χυαλ χονφα λα γεντε. ∆ιϖυλγα ινφορµαχι⌠ν συπυεσταµεντε
χονφιδενχιαλ θυε εν ρεαλιδαδ νο λο εσ. Φινγε χοµυνιχαρ
ινφορµαχι⌠ν προϖενιεντε δε φυεντεσ χονφιαβλεσ. Ρεχυρρε α
χαλυµνιασ παρα ενϖενεναρ λασ οπινιονεσ.

− 94 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

Σαχα ϖενταϕα δε λασ δεβιλιδαδεσ δε χαρ〈χτερ ο βιεν παρα

ηαχερ θυε υν ινδιϖιδυο πιερδα ελ χοντρολ. Θυιεν εστ ινφλυιδο πορ
εστασ χονδιχιονεσ πυεδε χοµετερ ερρορεσ θυε τε φαϖορεζχαν. Χιτα
αυτοριδαδεσ χυψασ οπινιονεσ ρεσπεχτο α υν ασυντο νο πυεδεν
σερ χονϖαλιδαδασ. Ηαζ ϕυραµεντοσ ψ προµεσασ θυε
ποστεριορµεντε νο πυεδαν σερ χυµπλιδοσ, δεβεν σερ ϖαγοσ ψ
αµβιγυοσ. ∆ισιµυλα υνα υνιδαδ δε πενσαµιεντο ψ χοµυνιδαδ
δε ιντερεσεσ χον λα περσονα οβϕετο δε τυ αχχι⌠ν. ∆εσαχρεδιτα λασ
δεµ〈σ ινφλυενχιασ θυε πυδιεραν αφεχταρ α λα γεντε ε ιντερφεριρ εν
τυσ οβϕετιϖοσ. Οφρεχε πσαµεσ ψ αποψο βαϕο χιρχυνστανχιασ θυε,
χον ελ τιεµπο, τε πυεδαν βενεφιχιαρ. Πυεδεσ υτιλιζαρ λα ϖανιδαδ ψ
αρρογανχια δε αλγυιεν παρα ϖενταϕα τυψα, µεδιαντε ελ υσο διεστρο
δε λισονϕασ ψ ρεσπετο.

Χονφυνδε αλ ενεµιγο ιντροδυχιενδο µαλεσταρ ψ

πρεοχυπαχι⌠ν εντρε συσ φιλασ. Ρεχυρρε α µεδιοσ ινεσπεραδοσ δε
διφυσι⌠ν, ινφορµανδο σοβρε αχοντεχιµιεντοσ βρυταλεσ,
ρεπροβαβλεσ ψ δεσλεγιτιµαδορεσ δε λα αχχι⌠ν δελ χοντραριο.
∆επενδιενδο δε λοσ αχοντεχιµιεντοσ ψ λοσ οβϕετιϖοσ δε λα
χαµπα〉α προπαγανδστιχα, τυ προπαγανδα ταντεα, χονστρυψε ψ
µανιπυλα λα ινφορµαχι⌠ν ρετοχανδο ηεχηοσ ρεαλεσ συσχεπτιβλεσ
δε σερ εξπλοταδοσ εν τυ εστρατεγια δε ινφορµαχι⌠ν.

− 95 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

ΣΟΒΡΕ ΛΑ ςΙΧΤΟΡΙΑ Ψ ΛΑ ∆ΕΡΡΟΤΑ

Λα φιναλιδαδ δε υν χοµβατε, χονφλιχτο, λιτιγιο ο πυγνα εσ λα

ϖιχτορια. Νο τε χονφορµεσ χον µενοσ, πορθυε λα ϖιχτορια σερ〈
παρα οτρο ψ τ σερ〈σ ελ δερροταδο. Σαβρ〈σ θυε ηασ ϖενχιδο
χυανδο ελ ενεµιγο εστ τοταλµεντε δερροταδο. Λα δερροτα δελ
ενεµιγο ιµπλιχα ιµπονερ τοταλµεντε τυ ϖολυνταδ σοβρε λ, σι
εστο νο εστ〈 τοταλµεντε χονσεγυιδο, λα ϖιχτορια νο εσ ϖερδαδερα ψ
σε πυεδε ϖολϖερ χοντρα τι. Χελεβρα χον µεσυρα ψ σιν εξχεσοσ
τοδα ϖιχτορια οβτενιδα υ οβϕετιϖο χυµπλιδο. Τε χονϖιενε νο ηαχερ
οστενταχι⌠ν δε τυσ ϖιχτοριασ, πυεσ εσ νεφαστο ιρ δεϕανδο δετρ〈σ
δε τι υν ραστρο δε ενϖιδιοσοσ, δερροταδοσ ψ ρεσεντιδοσ. Εν λα
προχλαµαχι⌠ν δε τυ ϖιχτορια συβψαχε υνα ιντιλ ψ ποχο σαλυδαβλε
ηυµιλλαχι⌠ν αδιχιοναλ δελ ενεµιγο δερροταδο, θυε λεϕοσ δε
νευτραλιζαρλο παρα σιεµπρε, λε ινσταλαρ〈 υν ρεχορδατοριο παρα
χαερ σοβρε τι α λα πρ⌠ξιµα οπορτυνιδαδ. Λο θυε χρεεσ θυε εσ υνα
ϖιχτορια πυεδε σερ σ⌠λο υνα ρετιραδα δε χονϖενιενχια δε τυ
ενεµιγο, πορ λο χυαλ τυ ϖεργενζα σερα µυψ γρανδε εν ελ χασο
δε σερ τ ελ φιναλµεντε δερροταδο.

Εσ ιµπρεσχινδιβλε πορ λο ταντο, ασεγυραρτε θυε νο ηαβρ〈

πρ⌠ξιµα οπορτυνιδαδ παρα τυ αδϖερσαριο. Εστο σ⌠λο σε λογρα χον
λα δεσαπαριχι⌠ν δε τυ ενεµιγο. Σι στε εσ δερροταδο πορ λα
φυερζα, λα δεστρυχχι⌠ν δεβερ〈 σερ αβσολυτα ψ µ〈σ αλλ〈 δε λα
πιεδαδ: νο ηαψ πεορ χοσα θυε δεϕαρ α τυ εσπαλδα υνα ρατα
ηεριδα. Σι λ µισµο χαπιτυλα πορ ρενδιχι⌠ν, σιν περδερ δε ϖιστα
θυε τυ οβϕετιϖο ερα πρεχισαµεντε συ δερροτα δεβεσ χονϖερτιρ εσε
ενεµιγο δερροταδο εν υν αλιαδο, πορ λο χυαλ δεσαπαρεχερ〈 χοµο
ενεµιγο. Εστα λτιµα εσ λα σιτυαχι⌠ν ιδεαλ. Νυνχα δεϕεσ
ενεµιγοσ δετρ〈σ δε τι, ψ σι πορ υνα εϖεντυαλιδαδ λο ηαχεσ, ϕαµ〈σ
χοµετασ ελ ερρορ δε ολϖιδαρλοσ, πορθυε ελλοσ νυνχα τε ολϖιδαρ〈ν.

Αντεσ δε χυαλθυιερ ενφρενταµιεντο, µεδιρ〈σ λασ φυερζασ δελ

ενεµιγο. Σιν εµβαργο νι λα µεϕορ λαβορ δε ινϖεστιγαχι⌠ν τε δαρ〈
υνα ιδεα δε λασ µισµασ, πυεστο θυε φρεχυεντεµεντε νι ελ προπιο
ενεµιγο χονοχε συσ φυερζασ ηαστα λλεγαδα λα ηορα δε
εµπλεαρλασ. Εστε ηεχηο πυεδε λλεγαρ α χαυσαρ σορπρεσασ
αγραδαβλεσ ψ δεσαγραδαβλεσ παρα χυαλθυιερα δε λοσ δοσ
χοντενδιεντεσ. Παρα χονοχερ α τυ ενεµιγο, εν υνα πριµερα
εταπα εσ νεχεσαριο θυε λε ιγνορεσ ο θυε νο λε χονσιδερεσ χοµο

− 96 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

ταλ. Σι εσ ενεµιγο δεχλαραδο, σιµυλα τυ ιδεντιδαδ. Γαν〈νδοτε συ

χονφιανζα αϖεριγυα τοδο λο θυε πυεδασ σοβρε λ. ∆ισχερνιρ〈σ
θυινεσ σον συσ ενεµιγοσ πασαδοσ ψ αχτυαλεσ, αη τενδρ〈σ
ποσιβλεσ αλιαδοσ. Σαβρ〈σ χυ〈λεσ σον συσ ελεµεντοσ µ〈σ
πρεχιαδοσ, αη σαβρ〈σ δονδε δολερ〈ν µ〈σ λοσ αταθυεσ.
Χονοχερ〈σ χυ〈λεσ σον συσ πυντοσ φυερτεσ ψ συσ πυντοσ δβιλεσ,
παρα πρεχαϖερτε δε συ φυερζα ψ αταχαρ εν συ δεβιλιδαδ.
Αϖεριγυαρ〈σ δ⌠νδε ενχοντραρλο ψ χ⌠µο, πυεσ λα ινϖισιβιλιδαδ εσ
ελ αρµα δεφενσιϖα µ〈σ ποδεροσα, χοµο λα σορπρεσα λο εσ εν λα
οφενσιϖα. Νυνχα σε λα χεδασ παρα θυε σε αµπαρε εν ελλα.

Αγοταδοσ εστοσ µεδιοσ δε χονοχερ αλ ενεµιγο, χοµενζαρ〈σ

χον αλγυνασ εσχαραµυζασ, πεθυε〉οσ αταθυεσ σελεχτιϖοσ, λο θυε
σε δενοµινα τοµα δε χονταχτο ψ ϖαλοραχι⌠ν δε διχηο χονταχτο.
Χον ελλο χονσεγυιρ〈σ θυε ελ ενεµιγο συβεστιµε τυσ φυερζασ ψ
σοβρε ϖαλορε δεσµεσυραδαµεντε λασ συψασ, λο λογραρ〈σ
εµπλεανδο τ〈χτιχασ δε υνα ινγενυιδαδ πασµαντε εν υν
πρινχιπιο ηαχιενδο λασ χοσασ ρελατιϖαµεντε µαλ, σιν θυε σε νοτε
δεµασιαδο. Εν λα ρεαχχι⌠ν δελ ενεµιγο χονοχερ〈σ λα ρεαλιδαδ δε
συ ποτενχιαλ. ∆εβεσ φορζαρλε α ρεϖελαρ συσ µεδιοσ ψ συ
δισποσιχι⌠ν. Περο εστε πασο νο δεβε χονσιδεραρσε νιχο;
ιντενσιφιχα λασ εσχαραµυζασ ψ πεθυε〉οσ αταθυεσ υνα ψ οτρα ϖεζ
δε φορµα γραδυαλ, ασ ελ ενεµιγο τε συβεστιµαρ〈 υνα ψ οτρα ϖεζ,
σε σεντιρ〈 µ〈σ χονφιαδο εν σ µισµο; ψ σοβρε τοδο, τε ρεϖελαρ〈
τοδοσ συσ ρεχυρσοσ. Εσ λα φασε δε οβτενχι⌠ν δε ινφορµαχι⌠ν, θυε
αυνθυε σιεµπρε σε υσα, εσ εν εστα φασε δονδε ρεϖιστε µαψορ
ιµπορτανχια.

Λλεγαδο α εστε πυντο δεσαπαρεχερ〈σ δε συ αλχανχε ψ δε συ

µεντε πορ υν τιεµπο πρυδενχιαλ. Εστο λο χονϖενχερ〈 δε θυε ηασ
σιδο δερροταδο. ∆εβεσ ρεαλιζαρ τοδασ λασ αχχιονεσ ποσιβλεσ παρα
θυε θυεδε χονϖενχιδο θυε ηα ρεσυλταδο ϖενχεδορ. Υσαρ〈σ εσε
τιεµπο παρα εϖαλυαρ λοσ δατοσ οβτενιδοσ, ψ παρα θυε ελ ενεµιγο
τε ολϖιδε. Εν ελ µοµεντο µενοσ πενσαδο ινιχιαρ〈σ υνα
φυλµιναντε χαµπα〉α σορπρεσιϖα χον τοδοσ λοσ ρεχυρσοσ α τυ
αλχανχε, λοσ χυαλεσ δεβερ〈ν εξχεδερ πορ µυχηο λοσ θυε
υτιλιζαστε ηαστα ελ µοµεντο. Χοµο σαβρ〈σ συσ πυντοσ δβιλεσ,
αη χονχεντραρ〈σ τυσ φυερζασ ψ αη διριγιρ〈σ τοδοσ λοσ γολπεσ.
Χοµο χονοχερ〈σ θυε εσ λο µ〈σ ϖαλιοσο παρα λ, σαβρ〈σ χοµο
αρρεβαταρλο ο δεστρυιρλο. Χοµο χονοχερ〈σ δ⌠νδε ελ αδϖερσαριο εσ

− 97 −
 Ελ Αρτε δε λα ςενταϕα

φυερτε, εϖιταρ〈σ λυχηαρ εν εσασ χονδιχιονεσ; εσταρ〈σ σεγυρο

πορθυε ηαβρ〈σ τοµαδο µεδιδασ αντε συσ ποσιβλεσ ρεαχχιονεσ.
Χοµο σαβεσ θυε α ϖεχεσ συργεν ιµπρεϖιστοσ, τενδρ〈σ υνα
ρεσερϖα δε µεδιοσ θυε εµπλεαρ〈σ παρα εσοσ µενεστερεσ ο παρα
αχαβαρ δε δεστρυιρ αλ ενεµιγο. Χοµο εντιενδεσ θυε ηαψ θυε
εµπλεαρ λα φλεξιβιλιδαδ, τενδρ〈σ πλανεσ αλτερνατιϖοσ παρα ποσιβλεσ
χαµβιοσ δε σιτυαχι⌠ν. Χοµο σαβεσ βυσχαρ ψ χρεαρ λα σορπρεσα,
στα σερ〈 µλτιπλε: πορ λα ιντενσιδαδ, πορ ελ µοµεντο ψ πορ λα
προχεδενχια.

Παρα λλεϖαρ α χαβο υν βυεν αταθυε, δεβερ〈σ χαυσαρ εν ελ

ενεµιγο λα σενσαχι⌠ν δε θυε εσ αχοσαδο εν τοδο µοµεντο ψ
λυγαρ. Χοµο νο δισπονεσ σεγυραµεντε δε εσε τιεµπο, ρεχυρριρ〈σ
α λοσ ενεµιγοσ δε τυ ενεµιγο, δ〈νδολεσ ραζονεσ παρα αταχαρλο.
Σι νο λοσ τιενε ο νο λε θυιερεν αταχαρ; εντονχεσ, ψ σιν ελ µενορ
εσχρπυλο, χρεαρ〈σ ενεµιγοσ αρτιφιχιαλεσ µεδιαντε λα διφαµαχι⌠ν,
λα µεντιρα, ψ λοσ ρυµορεσ. Εν λα λυχηα τοδο µεδιο εσ λχιτο, ελ
ϖενχεδορ ρεσχριβε λα Ηιστορια. Ασεγρατε εν εσπεχιαλ δε πριϖαρλο
δελ δεσχανσο, δε λα τρανθυιλιδαδ, δελ ανονιµατο. Υνα περσονα
χανσαδα, ιντρανθυιλα ε ινσεγυρα εσ υνα περσονα δβιλ ψ
προπενσα α χαπιτυλαρ. Χοµο λα δεστρυχχι⌠ν δε υν ενεµιγο συελε
σερ υνα ταρεα αρδυο χοστοσα, ψ ποχο φρεχυεντε, τυ πρινχιπαλ
οβϕετιϖο σερ〈 εν τοδοσ λοσ χασοσ συ χαπιτυλαχι⌠ν, συ ρενδιχι⌠ν.

Λα ρενδιχι⌠ν ινχλυιρ〈 θυε ελ ενεµιγο σε δισχυλπε πορ υνα

οφενσα χοµετιδα, θυε τε ρετριβυψα πορ υν δα〉ο χοµετιδο, ο θυε
αχχεδα αλγυνα δεµανδα θυε χονσιδερεσ ϕυστα. Υνα ϖεζ
χονσεγυιδα λα χαπιτυλαχι⌠ν, χονσεγυιρ〈σ ινσταλαρ εν ελ ενεµιγο
υν σανο τεµορ ηαχια τι. Σορπρνδελο νυεϖαµεντε ψ εντργαλε
οβσεθυιοσ εν συ ηυµιλλαχι⌠ν. Γ〈νατε συ αµορ, ψα γαναδο συ
τεµορ, ψ τενδρ〈σ υν αλιαδο δε πορ ϖιδα, ο αλ µενοσ υνα φροντερα
σεγυρα. Λα σιτυαχι⌠ν ιδεαλ εσ λα δε σερ αµαδο ψ τεµιδο α υν
τιεµπο ψ σ⌠λο δεβεσ πρεσχινδιρ δε λο πριµερο χυανδο νο εσ
ποσιβλε λα οβτενχι⌠ν δε αµβασ χοσασ. Σιενδο αµαβλε χον ελ
ενεµιγο εν ελ µοµεντο δε συ δερροτα, γραβαρ〈σ εν συ µεντε λα
σενσαχι⌠ν δε σερ υνα περσονα ιµπρεϖισιβλε, χον λο χυαλ συ τεµορ
αυµενταρ〈.

Λασ περσονασ τιενεν τρεσ τεµορεσ: λο δεσχονοχιδο, λο

ιµπρεϖισιβλε, ψ λο ιρρεϖερσιβλε. Ελ ρεστο δε λοσ τεµορεσ δεριϖα δε

− 98 −
 Χαρλοσ Μαρτν Πρεζ

στοσ, πορ ταντο σι τε χονσιδεραν υν σερ µιστεριοσο, ιµπρεϖισιβλε

ψ χαπαζ δε γολπεαρ δε µανερα ιρρεϖερσιβλε, τε τεµερ〈ν χοµο αλ
µισµσιµο διαβλο. Χρεα ψ µαντν εσα φαµα ψ τυ µισµο πρεστιγιο
νο σ⌠λο τε εϖιταρ〈 προβλεµασ σινο θυε τε τραερ〈 σολυχιονεσ.

− 99 −