Professional Documents
Culture Documents
Adilhan Adiloğlu - Karaçay-Malkar Nart Destanları PDF
Adilhan Adiloğlu - Karaçay-Malkar Nart Destanları PDF
Adilhan Adilolu *
ZET
Kafkasya corafyasnda yaayan halklarn ortak kltr rnlerinden biri olan
Nart destanlar, Karaay-Malkar Trklerinin halk edebiyatnda da nemli bir yer tekil
etmektedir. Karaay-Malkar Trkleri dnda; erkes, Abhaz-Abaza, Oset, een-ngu
ve Kumuk Trklerinin folklorunda da yer alan Nart destanlar birok ynden
birbirlerine benzemekle birlikte bu destanlarn her birinin kendisine has birtakm mill
vasflar barndrd ve aralarnda baz farkllklarn olduu dikkat ekmektedir.
Anahtar Szckler: Karaay-Malkar Nart Destanlar, Nart Kahramanlar
ABSTRACT
Nart eposes, which are one of the common cultrual values of peoples on
Caucasian geographical area, have an important place in folk literature of Karachay-
Malkar Turks. Nart eposes take place, apart from the Karachay-Malkar Turks, in the
folklore of Circassians, Abkhasians-Abazins, Ossets, Chechens-Ingushes and Kumuk
Turks. These eposes are smilar from many aspects. But, it is remarkable that each of
then contains spesific national characteristic and that there are some differences
between then.
Key Words: Nart Eposes of Karachay-Malkar, Nart Heroes
*
Devlet Arivleri Genel Mdrl
Adilhan ADLOLU 197
bir iliki olduu dnebilir. Ancak, iki kelime arasndaki /m/ > /n/
ses deiikliinin Farsann dil hususiyetleri gz nne alnarak
bilimsel bir ekilde aklanmas gerekir.
Georges Dumezil ise nart kelimesiyle ilgili iki farkl gr ileri
srmtr. lk olarak bu szn eski Hint-ran dilinde nrit (dans
etmek) kelimesinden tremi olacan; ikinci olarak da bu kelimenin
kaynan yine eski Hint-ran dilinde nar (erkek) kelimesinden
alm olabileceini sylemektedir. G. Dumezil, Kafkas Nart
destanlarnn kkenini, Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan
Osetlerin Nart destanlarna balamaktadr (Dumezil, 1976:19;
Dumezil, 2000:72-73).
Vladimir . Abayev, nart kelimesinin Moolca olduunu ileri
srmekte ve bu kelimeyi nar (gne) + t (okluk veya soy bildiren
ek) eklinde tahlil ederek bu kelimenin Gnein ocuklar ve
Kurdun ocuklar eklinde iki farkl anlama geldiini
sylemektedir. V.. Abayeve gre nart kelimesi M.S. 13-14. yzylda
ortaya kmtr. Destanlarda anlatlan Nart kahramanlar Alanlardr.
Yani, Moollar Alanlara Nart adn vermilerdir. Alanlar ise
bugnk Osetlerin atalardr. Sonu olarak Kafkas Nart
destanlarnn ana kayna Oset Nart destanlardr (Abayev, 1978:28-
29, 35; Abayev vd., 1999:15).
Umar Bayramuk ise nart kelimesinin kkeni hakknda V..
Abayevin etimolojisine aynen katldn, fakat nart kelimesinin ok
eski tarihlerden beri Orta Asya bozkrlarnda kullanldn, Cengiz
Hann Kafkasyay istila etmesiyle birlikte bu kelimenin Kafkasyaya
geldiini sylemektedir. U. Bayramuka gre Moollar nart
kelimesini gnein ocuklar anlamnda Hunlar iin; kurdun
ocuklar anlamnda ise Kk-Trkler iin kullanmlardr
(Bayramuklan, 1982:249-257; Bayramukov, 1993:56-79;
Bayramukov, 1998:37-39).
Magomet Habi, nart kelimesinin Moolca nert (mehur,
nl, tannm, nemli) kelimesinden kaynaklandn ileri
srmektedir. Ona gre Moolcadaki nert kelimesi; Buryata
nertey (nam salm adam), Kalmuka nerte (nam salm adam),
Marice nar-edem (gl, kuvvetli adam); Karaay-Malkar
Trkesinde nart (alp, kahraman), Kumuk Trkesinde nart (alp,
kahraman), Karakalpak Trkesinde nart (alp, kahraman), Sagay
Trkesinde nart (alp, kahraman), Saha (Yakut) Trkesinde nar
(becerikli, vasfl insan), uva Trkesinde nar (koyu krmz, kzl
yzl, gzel endaml) kelimelerine kaynaklk etmitir (Habilan,
1973:217-219; Habiev, 1998:33-36).
Kaynaklar