Zbirka Resenih Testova Iz Fizike ETF

Zbirka reenih testova iz fizike sa prijemnih
ispita na Elektrotehnikom fakultetu u

Beogradu
Ivica Stevanovi
jul 2017.
Autor je svestan mogunosti postojanja koncepcijskih i drugih nedostataka i propusta i sa zahvalnou e primiti
svaku sugestiju, primedbu i ispravku.
jula 2017.
Ivica Stevanovi (ivica.stevanovic@ieee.org)

Sadraj
Klasifikacioni ispit 2017. godine 1
Reenja klasifikacionog ispita 2017. godine 5

Klasifikacioni ispit iz fizike 27. jun 2017.
KLASIFIKACIONI ISPIT IZ FIZIKE NA

ELEKTROTEHNIKOM FAKULTETU U BEOGRADU
(27. jun 2017.)
(Test sadri 20 zadataka. Netani odgovori donose negativne poene)
1. Jedinica za induktivnost kalema H (henry) se moe izraziti preko drugih jedinica SI sistema
a) Vs/A b) CV/s c) Wb/m2
d) VA/m e) kg m s/A2 n) ne znam (3 poena)
2. Jedinica za raspad u sekundi u SI sistemu ima naziv

a) Ci (curie) b) Sv (sievert)
c) Bq (becquerel) d) Gy (gray)
e) Rem (roentgen equivalent man n) ne znam (3 poena)
3. Barometar je izumeo i sa njim prvi izmerio atmosferski pritisak

a) Giovanni Battista Venturi b) Evangelista Torricelli
c) Alessandro Volta d) Enrico Fermi
e) Luigi Galvani n) ne znam (3 poena)
4. Elektrina energija se prodaje u jedinicama

a) C/s b) kW c) N
d) Wb/m 2
e) kWh n) ne znam (3 poena)
5. Skalarne veliine su
a) duina, masa, ubrzanje b) moment sile, energija, vreme
c) energija, magnetska indukcija, masa d) rad, vreme, naelektrisanje
e) moment koliine kretanja, vreme, masa n) ne znam (3 poena)
6. Da bi se takasto naelektrisanje od 2 C prenelo iz jedne take elektrostatikog polja u drugu taku, potrebno
je uloiti rad od 200 J. Razlika potencijala izmeu ovih taaka je
a) 400 V b) 200 V c) 0.01 V
d) 800 V e) 100 V n) ne znam (4 poena)
7. estica-projektil mase m i brzine v0 i nepokretna estica-meta mase 3m sudare se eono i neelastino tako da
posle sudara nastavljaju kretanje kao jedinstveno telo. Brzina novog tela posle sudara je
a) v0 /4 b) v0 /3 c) v0 /2
d) 3v0 /4 e) 2v0 /3 n) ne znam (4 poena)
1
8. Pri konstantnoj zapremini, idealnom gasu se povea apsolutna temperatura 5 puta. Pritisak gasa poraste
a) 0.5 puta b) 10 puta
c) 5 puta d) 100 puta
e) zavisi od apsolutne temperature n) ne znam (4 poena)
9. Vodena turbina ima koeficijent korisnog dejstva 90%. Protok vode je 103 m3 /s, visinska razlika nivoa vode
je 10 m, gustina vode je 10 kg/m3 . Mehanika snaga vodene turbine je (g = 10 m/s2 )
a) 110 W b) 90 W c) 9 kW
d) 1 MW e) 90 kW n) ne znam (4 poena)
10. Dva prostoperiodina talasa iste frekvencije i amplitude A se prostiru u istom smeru u linearnoj sredini.
Talasi se razlikuju u fazi za /2. Amplituda rezultujueg talasa je
a) 2A b) A c) 1/A

d) A 2 e) A/2 n) ne znam (4 poena)
11. Svetlosni talas frekvencije f0 u vakuumu ima talasnu duinu 0 . U transparentnoj sredini indeksa prelamanja
n = 1.5 svetlosni talas frekvencije 4f0 ima talasnu duinu
a) 0 /6 b) 0 /3 c) 0 /4
d) 0 /1.5 e) 20 n) ne znam (5 poena)
12. U unutranjosti provodne nenaelektrisane sfere napravljene su dve sferne upljine.

Ako su unutar sfernih upljina unesena takasta naelektrisanja qa > 0 i qb > 0 tako
da ne dodiruju povri upljina, naelektrisanje na povri sfere bie
a) qa qb b) qa + qb
c) (qa + qb ) d) 0
e) qb qa n) ne znam
(5 poena)
13. Takasti svetlosni izvor se nalazi na rastojanju 2 m ispred tankog sabirnog soiva. Lik predmeta je na
rastojanju 1 m iza soiva. Optika mo soiva iznosi
a) 2 dioptrije b) 2/3 dioptrije c) 1/2 dioptrije
d) 1/3 dioptrije e) 3/2 dioptrije n) ne znam (5 poena)
14. Kada mehur vazduha lagano izae sa dna na povr jezera zapremina mu se povea tri puta. Na povr vode
deluje atmosferski pritisak p0 = 100 kPa, a temperatura jezerske vode ne zavisi od dubine. Dubina jezera je
(v = 103 kg/m3 , g = 10 m/s2 )
a) 10 m b) 15 m c) 20 m
d) 25 m e) 30 m n) ne znam (5 poena)
2
15. Dugaka, prava ica je savijena u ravni tako da jedan kraj ima
polukruni oblik poluprenika R. Kroz icu je uspostavljena stalna struja
jaine I. Intenzitet magnetskog polja u taki C (centar polukruga) je
2 2

I I
a) +1 b) +1
R 2R
1 1 1 1

I I
c) d) +
2 2R 2 2R
1

I
e) +1 n) ne znam
2R
(7 poena)
16. Dva tela mase M i m, povezana neistegljivim koncem zanemarive

mase, lee na horizontalnoj podlozi. Koeficijent trenja izmeu tela
i podloge je . Na telo mase M deluje stalna horizontalna sila F .
Sila zatezanja u koncu je
a) mF/(m + M ) b) 2mF/(m + M )
c) mF/(M m) d) mF/(2m + M )
e) M F/(m + 2M ) n) ne znam
(7 poena)
17. Ako je masa Meseca 1/80 deo mase Zemlje i ako je poluprenik Meseca 5/20 poluprenika Zemlje, kolinik
gravitacionog ubrzanja na povri Meseca i gravitacionog ubrzanja na povri Zemlje iznosi
a) 0.25 b) 0.6 c) 0.2
d) 60 e) 0.1 n) ne znam (7 poena)
18. Staklena menzura, tankih zidova, mase m = 0.5 kg, lagano

se vertikalno potapa u vodu konstantne temperature sa otvorom
okrenutim nadole. Atmosferski pritisak je p0 = 105 Pa (vazduh
smatrati idealnim gasom), gustina vode v = 103 kg/m3 , dijametar
menzure D = 0.2/ m i njena visina H = 0.525 m. Sila F kojom
treba delovati vertikalno tako da je dno menzure u ravni povri vode
je (g = 10 m/s2 )
a) 55 N b) 5 N
c) 50 N d) 45 N
e) 4.5 N n) ne znam
(8 poena)
19. Na slici je prikazano elektrino kolo sa otpornikom R = 600 i

kondenzatorom, koje se na levom kraju pobuuje prostoperiodinim
naizmeninim naponom frekvencije f = 5000/(2) Hz, efektivne
vrednosti V0 . Izlazni napon ima efektivnu vrednost V1 . Ako je
(V1 /V0 )2 = 0.1 kapacitivnost kondenzatora je
a) 0.1 F b) 1 F
c) 10 F d) 100 F
e) 1 mF n) ne znam
(8 poena)
3
20. Fiziko klatno se postavi u poloaj u kome se teite klatna nalazi vertikalno iznad take veanja. Usled
sasvim malog pomeranja klatno krene ka poloaju stabilne ravnotee kroz koji proe ugaonom brzinom .
Period malih oscilacija tog klatna je
a) / b) 2/ c) 3/
d) 5/ e) 4/ n) ne znam (8 poena)
4
Ivica Stevanovi, Reenja zadataka sa klasifikacionog ispita iz fizike na ETF-u 2017. godine
REENJA
1 a Efektivna vrednost napona na kalemu induktivnosti L kroz koji protie prostoperiodina struja efektivne
vrednosti I i krune uestanosti data je izrazom
1V
V = LI L =
I
Analiza jedinica sa leve i desne strane jednaine nam daje izraz za jedinicu induktivnosti kalema u SI sistemu:
Vs
H= .
A
2
a Jedinica za raspad u sekundi u SI sistemu ima naziv Bq (becquerel).
3
b Izumitelj barometra je Evangelista Torricelli.
4
e Elektrina energija se prodaje u kWh.
5 d Rad, vreme i naelektrisanje su sve skalarne veliine. Ubrzanje, moment sile, magnetska indukcija i moment
koliine kretanja su vektorske veliine.
6 e Rad koji je potrebno uloiti da bi se takasto naelektrisanje koliine naelektrisanja q prenelo iz jedne take
elektrostatikog polja u kojoj je potencijal V1 u drugu taku tog polja u kojoj je potencijal V2 dat je izrazom
A = q(V2 V1 ) = qV
odakle se za razliku potencijala dobija

A 200 J
V = = = 100 V.
q 2C
7
a Prema zakonu odranja impulsa za neelastini sudar dveju estica vai
m1 v1 + m2 v2 = mv
gde je m1 = m masa i v1 = v0 brzina estice-projektila, m2 = 3m masa i v2 = 0 brzina (nepokretne) estice-mete.

Nakon neelastinog sudara, ove dve estice ine jedinstveno telo mase m = m1 + m2 koja se kree brzinom
m1 v1 + m2 v2 mv0 + 3m 0 v0
v= = = .
m1 + m2 m + 3m 4
8
c Na osnovu jednaine stanja idealnog gasa, za dva stanja 1 i 2 imamo
p1 V1 = nRT1
p2 V2 = nRT2
gde je prema uslovu zadatka V1 = V2 = V = const. i T2 = 5T1 , te sledi
p2 T2 T2
= p2 = p1 = 5p1
p1 T1 T1
odnosno, pritisak poraste 5 puta.
9
b Potencijalna energija vode zapremine V (kojoj odgovara masa M = V ) na visini H data je izrazom
E = M gH = gHV
5
Kako vodena turbina ima koeficijent korisnog dejstva , to je korisni deo ove energije (mehanika energija vodene
turbine) jednak
Ek = E = gHV
Odavde je mehanika snaga turbine
Ek V
Pk = = gH
t t
i kako je protok vode dat izrazom
V
Q=
t
to se za mehaniku snagu turbine konano dobija
Pk = QgH
kg m3 m
Pk = 0.9 103 103 10 2 10 m = 90 W.
m 3 s s
10
d Prema uslovima zadatka imamo dva prostoperiodina talasa
x1 (t) = A1 sin(1 t + 1 )
x2 (t) = A2 sin(2 t + 2 )

za ije amplitude, krune uestanosti i faze, redom, vai A1 = A2 = A, 1 = 2 = i 2 = 1 + =+ .
2 2
U linearnoj sredini, rezultujui talas jednak je zbiru ova dva talasa
xr (t) = x1 (t) + x2 (t)

= A sin(t + ) + sin t + +
2
(t + ) + t + + 2 (t + ) t + + 2

= 2A sin cos
2 2

= 2A cos sin t + +
4 4

= 2A sin t + +
4

odakle sledi da je amplituda rezultujueg talasa Ar = A 2.
U zadatku smo koristili sledei trigonometrijski identitet
+
sin + sin = 2 sin cos
2 2
11
a Ako je brzina svetlosti u vakuumu c0 , tada je talasna duina svetlosnog talasa frekvencije f0 data sa
c0
0 =
f0
U transparentnoj sredini indeksa prelamanja n, brzina svetlosti je
c0
c1 =
n
te se za talasnu duinu svetlosnog talasa frekvencije f1 u ovoj sredini dobija
c1
1 =
f1
Sada imamo
1 c1 f 0
=
0 c0 f 1
6
prema uslovima zadatka je f1 = 4f0 te sledi

1 c0 f0 1 c0 0
= = = .
0 n c0 4 f 0 6 f0 6
12 b Prisustvo takastog (pozitivnog) naelektrisanja unutar metalnih sfernih upljina e indukovati istu koliinu
(negativnog) naelektrisanja na povri tih sfernih upljina. To znai da e se na povri upljine u kojoj postoji
pozitivno naelektrisanje qa indukovati naelektrisanje qa i slino na povri upljine u kojoj postoji pozitivno
nalektrisanje qb , indukovae se negativno naelektrisanje qb (videti sliku). Neka je ukupna koliina naelektrisanja
na povri sfere Q. Kako je sfera elektrino neutralna, njeno ukupno naelektrisanje jednako je nuli, te sledi
Q + (qa ) + (qb ) = 0 Q = qa + qb .
13
e Na osnovu jednaine konveksnog tankog soiva imamo
1 1 1
= +
f p q
gde je p = 2 m rastojanje predmeta (svetlosnog izvora) ispred soiva i q = 1 m rastojanje (realnog) lika iza soiva,
i f njegova ina daljina. Sada je
1 1 1 3
= + = m1
f 2 1 2
te je optika mo ovog soiva
1 3
D= = dioptrije.
f 2
14
c Neka se u mehuru nalazi n molova idealnog gasa (vazduha). Jednaina stanja idealnog gasa u mehuru na
dnu jezera je
p1 V1 = nRT1
gde je p1 = p0 + gH pritisak na dnu jezera na dubini H.
Jednaina stanja idealnog gasa u mehuru na povrini jezera je
p2 V2 = nRT2
gde je p2 = p0 pritisak na povrini jezera (jednak atmosferskom pritisku).

Prema uslovu zadatka je T1 = T2 i V2 = 3V1 te dalje imamo
p1 V1 = p2 V2
(p0 + gH)V1 = p0 3V1

odakle se za dubinu jezera dobija
2p0
H=
g
7
2 105 Pa
H= = 20 m.
103 mkg
3 10 s2
m
15
d Na osnovu superpozicije, jaina magnetnog polja u taki C data je izrazom
H = H1 + H2 + H3
gde je H1 magnetno polje koje potie od gornje polovine beskonano dugake ice, H2 je magnetno polje koje
potie od donje polovine beskonano dugake ice, i H3 je magnetno polje koje potie od dela ice u obliku
polukruga, poluprenika R.
Intenzitet magnetskog polja na rastojanju R od beskonanog pravolinijskog provodnika kroz koji protie struja I
dat je izrazom
I
Hp =
2R
dok je intenzitet magnetskog polja u centru krunog provodnika poluprenika R kroz koji protie struja I dat
izrazom
I
Hk =
2R
u oba sluaja pravac i smer vektora magnetskog polja su odreeni pravilom desne ruke (i u naem sluaju ulaze
u ravan papira).
Na osnovu simetrije, intenzitet magnetskog polja polovine beskonanog pravolinijskog provodnika jednak je
polovini intenziteta magnetskog polja celog beskonanog provodnika
1 I
H1 = H2 = Hp =
2 4R
Slino, intenzitet magnetskog polja polovine krunog provodnika jednak je polovini intenziteta celog krunog
provodnika
1 I
H3 = Hk =
2 4R
te se za ukupno polje u taki C dobija
1 1

I I I
H = H1 + H2 + H3 = + = + .
2R 4R 2 2R
8
16
a Neka se sistem od dva tela usled dejstva horizontalne sile intenziteta F kree ubrzano sa ubrzanjem a kao
na slici.
Na telo mase M deluju

stalna horizontalna sila F u smeru kretanja
sila trenja Ft2 = M g u smeru suprotnom od smera kretanja
sila zatezanja konca T2 u smeru suprotnom od smera kretanja
te prema drugom Newton-ovom zakonu za ubrzano kretanje tela M , vai
M a = F T2 Ft2 = F T2 M g
Na telo mase m deluju

sila zatezanja konca T1 u smeru kretanja
sila trenja Ft1 = mg u smeru suprotnom od smera kretanja
te prema drugom Newton-ovom zakonu za ubrzano kretanje tela m, vai
ma = T1 Ft1 = T1 mg
Sabiranjem ovih dveju jednaina i uzimanjem u obzir da za neistegljivi konac vai T1 = T2 = T , dobijamo
F
(m + M )a = F (m + M )g a = g
m+M
Odavde sledi da je sila zatezanja u koncu
m m
T = ma + mg = F + mg mg = F.
m+M m+M
17
c Prema uslovu zadatka, za odnos mase Meseca i Zemlje vai
Mm 1
=
Mz 80
a za odnos njihovih poluprenika
Rm 5 1
= =
Rz 20 4
Gravitaciona ubrzanja na povri Meseca i Zemlje data su izrazima
Mm
gm = 2
Rm
Mz
gz =
Rz2
gde je gravitaciona konstanta. Za kolinik gravitacionih ubrzanja na povri Meseca i Zemlje se sada dobija
gm M m
R2 Mm

Rz
2
1 2 16 1
= Mmz = = (4) = = = 0.2
gz R2 Mz Rm 80 80 5
z
9
18
d U poetnom stanju, menzura se nalazi u vazduhu (koji smatramo idealnim gasom) kao na slici levo. Za
jednainu stanja idealnog gasa u menzuri imamo
p1 V1 = nRT1
gde je pritisak vazduha u menzuri jednak atmosferskom pritisku p1 = p0 , zapremina vazduha u menzuri data
jednainom
1
V1 = D2 H
4
T1 je temperatura vazduha, n broj molova vazduha u menzuri i R konstanta.
U krajnjem stanju, dno menzure je u ravni povri vode kao na slici desno. Neka je visina vazdunog stuba u
mezuri h < H. Jednaina stanja idealnog gasa sada je
p2 V2 = nRT2
gde je p2 pritisak vazduha u menzuri koji u stanju ravnotee mora biti jednak pritisku vode na dubini h:
p2 = p0 + gh
V2 je zapremina vazduha u stubu visine h

1
D2 h V2 =
4
i prema uslovu zadatka temperatura vode je konstantna T2 = T1 .
Iz prethodnih jednaina sledi

1 1
p1 V1 = p2 V2 p0 D2 H = (p0 + gh) D2 h gh2 + p0 h p0 H = 0
4 4
Reenja ove kvadratne jednaine po promenljivoj h su
p20 + 4gHp0
p
p0
h1,2 =
2g
gde se jedino fiziko reenje h > 0 dobija za znak +, te smenom zadatih vrednosti za visinu vazdunog stuba
dobijamo
p20 + 4gHp0 p0
p
h=
2g
q
1010 Pa2 + 4 103 m 3 10 s2 0.525 m 10 Pa 10 Pa
kg m 5 5
=
2 103 m 3 10 s2
kg m
110000 Pa 100000 Pa 1
= = m = 0.5 m
20000 m2 s2
kg 2
Na menzuru u vertikalnom pravcu deluju sledee sile
10
Sila koja odrava menzuru u zadatom poloaju: F1 = F vertikalno nanie

1
Sila atmosferskog pritiska na dno menzure vertikalno nanie: F2 = p0 S, gde je S = D2 povrina
4
poprenog preseka menzure
Sila Zemljine tee na menzuru mase m vertikalno nanie: F3 = mg
Sila pritiska vode na donju povr vazdunog stuba vertikalno navie: F1 = (p0 + gh)S, gde je S povrina
poprenog preseka menzure
U stanju ravnotee vai
F1 + F2 + F3 = F1
1 1
F + p0 D2 + mg = (p0 + gh)D2
4 4
1

F = 2
hD m g
4
1 kg 1 m

F = 103 3 0.5 m m2 0.5 kg 10 2 = 45 N.
4 m 25 s
19
b Neka kroz kolo (koje se sastoji od redne veze otpornika otpornosti R i kondenzatora kapacitivnosti C)
protie prostoperiodina naizmenina struja efektivne vrednosti I (videti sliku).
Prema Ohmovom zakonu za struju se dobija

V0
I=
Z
gde je Z efektivna vrednost impedanse redne veze R i C koja je data izrazom
1
q r
Z = R + XC = R2 + 2 2
2 2
C
i = 2f kruna uestanost. Sada se za efektivnu vrednost napona V1 na kondenzatoru C prema Ohmovom
zakonu dobija
1 V0 V0
V1 = XC I = =
1 + 2 R2 C 2
q
C R2 + 1
2 2 C
odavde dalje imamo

2
V0 p
V0
2 V0
V1 1
= 1 + 2 R2 C 2 = 1 + 2 R2 C 2 = 1 + 4 2 f 2 R2 C 2 C 2 =
V1 V1 4 2 f 2 R2
te se za kapacitivnost kondenzatora konano dobija

r 2
V0
V1 1
C=
2f R

10 1 3
C= = = 3 106 F = 3 F.
2 5000
2 Hz 600 3 10 Hz
6
11
20 e Odredimo najpre izraz za period malih oscilacija fizikog klatna. Neka je fiziko klatno kruti tap mase m
i duine L koji usled sile Zemljine tee osciluje oko take O privrene za gornji kraj tapa kao na slici levo.
Moment inercije ovog tapa u odnosu na osu koja prolazi kroz teite dat je izrazom
1
I0 = mL2
12
dok je moment inercije u odnosu na osu koja prolazi kroz kraj tapa (udaljenu za pomeraj R = L/2) dat izrazom
1 1 1
I = I0 + mR2 = mL2 + mL2 = mL2
12 4 3
Kada je tap otklonjen za mali ugao iz ravnotenog poloaja, na njega deluje sila Zemljine tee u smeru
suprotnom od smera otklona i proizvodi moment sile (videti sliku levo)
L 1
M = mg sin mgL = k
2 2
1
gde je k = mgL i gde smo za male uglove iskoristili aproksimaciju sin .
2
Odavde sledi da je period malih oscilacija fizikog klatna,
r s s
I 1
3 mL
2 2L
T = 2 = 2 1 = 2
k 2 M gL
3g
Sada posmatramo sliku desno. U poetnom poloaju klatno miruje i teite klatna se nalazi vertikalno iznad
take veanja. U referentnom sistemu vezanom za poloaj teita klatna kada je ono u ravnotenom poloaju
kao na slici, klatno poseduje samo potencijalnu energiju datu izrazom
E1 = mgL
Pri prolasku kroz poloaj stabilne ravnotee, klatno ima ugaonu brzinu i njegova ukupna energija jednaka je
kinetikoj energiji koja je data izrazom
1 2 1 1 1
E2 = I = mL2 2 = mL2 2
2 2 3 6
Iz zakona odranja energije sledi
1 6g
E1 = E2 mgL = mL2 2 L = 2
6
Konano, za period malih oscilacija se dobija
s s
2L 2 6g2 4
T = 2 = 2 = .
3g 3g
12

(28. jun 2016.)
1. Jedinica za magnetsku indukciju (Tesla) se moe izraziti preko drugih jedinica SI sistema
a) V s b) C/s c) Wb/m2
d) V/m e) A/m n) ne znam (3 poena)
2. Pri krunom kretanju oko Zemlje Mesec napravi jedan krug za 28 dana. Ugaona brzina centra Meseca je
priblino
a) 2.6 106 s1 b) 1.3 106 s1 c) 7.3 105 s1
d) 5.2 106 s1 e) 7.2 104 s1 n) ne znam (3 poena)
3. Masa pozitrona je jednaka masi

a) neutrona b) elektrona c) 2 neutrina
d) protona e) helijuma n) ne znam (3 poena)
4. Termodinamiki izobarski proces se odvija pri

a) konstantnoj temperaturi b) konstantnoj entropiji c) konstantnoj zapremini
d) konstantnom pritisku e) konstantnoj entalpiji n) ne znam (3 poena)
5. Rastojanja meu zvezdama se izraavaju u

a) svemirskim godinama b) astronomskim godinama
c) srednjim sunevim godinama d) tahionima
e) svetlosnim godinama n) ne znam (3 poena)
6. Prednje vetrobransko staklo na automobilu ima nagibni ugao 135o prema horizontalnom putu ispred vozila.
Ako kine kapi padaju vertikalno u odnosu na put brzinom 6 m/s, brzina kojom treba da se kree vozilo da bi
kapi padale normalno na vetrobransko staklo je
a) 21 km/h b) 153 km/h c) 30.5 km/h
d) 3 m/s e) 9 m/s n) ne znam (4 poena)
7. Telo mase 5 kg se kree po horizontalnoj podlozi brzinom 2 m/s. Ako se telo zaustavi u intervalu vremena
0.5 sekundi, intenzitet sile trenja koja je delovala na telo je
a) 100 N b) 200 N c) 50 N
d) 20 N e) 150 N n) ne znam (4 poena)
13
8. Redna veza otpornika otpornosti R, kondenzatora kapacitivnosti C i kalema induktivnosti L je prikljuena

na izvor naizmeninog napona krune frekvencije . Napon na krajevima kalema e biti maksimalan ako je
a) C = 1/(R) b) L = R/ c) L = 1/( 2 C)
d) R = L/C e) = R/(2L) n) ne znam (4 poena)
p
9. Izvesna koliina vode prokljua na reou za vreme 60 minuta. Ako se snaga reoa povea za 50%, voda e
prokljuati za vreme
a) 30 minuta b) 40 minuta c) 20 minuta
d) 45 minuta e) 35 minuta n) ne znam (4 poena)
10. Brzina prostiranja svetlosti u vakuumu zavisi od

a) njene frekvencije b) njene talasne duine
c) njenog intenziteta d) brzine izvora svetlost
e) nijedan odgovor od a) do d) nije taan n) ne znam (4 poena)
11. Kroz dva pravolinijska provodnika postavljena du koordinatnih osa Dekartovog pravouglog koordinatnog
sistema x0y su uspostavljene struje konstantnih intenziteta Ix = 2 A i Iy = 4 A u pozitivnim smerovima ovih
koordinatnih osa. Geometrijsko mesto taaka u ravni x0y u kojima je magnetsko polje koje stvaraju ove dve
struje jednako nuli je
a) y = 2x b) y = x/2
c) y = x d) y = x/2
12. Difrakciona reetka sadri 200 zareza po jednom milimetru. Monohromatska koherentna svetlost, talasne
duine 500 nm, pada normalno na reetku. Ukupan broj svetlih pruga koje se pojavljuju na ekranu za registraciju
je
a) 21 b) 11 c) 16
d) 42 e) 13 n) ne znam (5 poena)
13. Tanak list cigaret papira okvaen je vodom i prilepljen za staklenu planparalelnu ploicu debljine d.
Tanak snop laserske svetlosti pada normalno na povr papira na kojoj se rasejava u svim pravcima. Prolazei
kroz staklo, zraci svetlosti stvaraju krunu osvetljenu povr poluprenika R na drugoj povri ploice. Indeks
prelamanja stakla ploice je
p p
a) R2 + 4d2 /R b) R/d c) R2 + d2 /R
p
d) 2 R2 + d2 /R e) 2R/d n) ne znam (5 poena)
14. Idealni gas obavlja kruni ciklus 1-2-3-1 kao na slici uz zadatak. Ako
je pV = 1 J, rad koji izvri gas tokom jednog ciklusa je
a) 4 J b) 1 J
c) 0.5 J d) 1 J

e) 2 J n) ne znam
(5 poena)
14
15. Masa Meseca je 81 put manja od mase Zemlje. Zemlja i Mesec su sfere homogene gustine, a rastojanje
izmeu njihovih centara iznosi R. Taka izmeu ova dva tela u kojoj je rezultantno gravitaciono polje jednako
nuli nalazi se na udaljenosti od centra Zemlje

a) 2R 2/7 b) 8R/9 c) 7R/8
d) 5R/6 e) 9R/10 n) ne znam (7 poena)
16. Na ploe ravanskog kondenzatora koje se nalaze na rastojanju 1 cm doveden je napon od 6 V. Izmeu ploa
se nalazi naelektrisana kuglica ive gustine 13.6 103 kg/m3 i poluprenika 4.4 107 m. Elektrina sila i teina
kuglice su istog pravca, a suprotnih smerova. Ako je kuglica u stanju mirovanja, vrednost njenog apsolutnog
naelektrisanja je priblino (e = 1.6 1019 C, g = 9.81 m/s2 )
a) 124e b) 2976e c) 50e
d) 1488e e) 496e n) ne znam (7 poena)
17. Na slici je prikazano elektrino kolo sa otpornicima. Ekvi-

valentna otpornost izmeu taaka A i B ovog kola je
a) 13R/18 b) 2R/3
c) 17R/25 d) 11R/18
e) R/3 n) ne znam
(7 poena)
18. Horizontalni sud zapremine 8.3 dm3 podeljen je na tri komore jednake zapremine pomou dve tanke,
nepokretne, polupropustljive pregrade. Leva komora je napunjena sa 1 mol vodonika, srednja sa 0.5 mol
kiseonika, a desna je napunjena sa 0.5 mol azota. Leva pregrada proputa samo vodonik, dok desna pregrada
proputa vodonik i azot. Ako se sud nalazi na konstantnoj temperaturi 300 K, posle uspostavljanja stacionarnog
stanja, pritisak u srednjoj komori je (R = 8.3 J/(mol K))
a) 6.75 bar b) 3.25 bar c) 39 bar
d) 9.75 bar e) 7.5 bar n) ne znam (8 poena)
19. Jednostavan mera ubrzanja (akcelerometar) se moe napraviti

pomou tanke cevi u obliku slova V (kao na slici) u koju je nasuta
neka tenost. Ako se tokom ubrzanog kretanja izmere visine stubova
tenosti h1 i h2 , ubrzanje koje meri akcelerometar je (g je jaina
gravitacionog polja)
2 2
a) g (h2 h1 ) / (h1 + h2 ) b) gh1 /h2
c) g(h2 h1 )/(h1 + h2 ) d) gh2 /h1
e) g ln (h2 /h1 ) n) ne znam
(8 poena)
20. Tri opruge zanemarive mase su povezane kao na slici. Dve opruge istih
krutosti k su paralelno vezane i okaene o plafon dok je trea, krutosti 4k,
vezana redno. Na donji kraj tree opruge je prikaen teg mase m. Sistem
osciluje vertikalno u gravitacionom polju sa periodom
a) 2 4m/(3k) b) 3m/k
p p
c) 2 2m/(3k) d) 2 3m/(2k)
p p
e) 2 m/(6k) n) ne znam
p
(8 poena)
15
16
REENJA
1 c Magnetski fluks [Wb] konstantnog vektora magnetske indukcije B [T] normalnog na povrinu S [m ] je
2
definisan izrazom
= BS
Analiza jedinica sa leve i desne strane jednaine nam daje izraz za jedinicu magnetske indukcije u SI sistemu:
T = Wb/m2 .
2
a Mesec napravi pun krug oko Zemlje
= 2 rad
za period vremena
T = 28 dana = 28 24 60 60 s = 2.42 106 s
Ugaona brzina centra Meseca oko Zemlje je priblino
6.28
= 2.6 106 s1 .
T 2.42 106 s
3 b Pozitron je antiestica elektrona, koja nosi istu koliinu pozitivnog nalektrisanja kao elektron i ima istu
masu kao elektron.
4
d Termodinamiki izobarski proces se odvija pri konstantnom pritisku (p = const).
5 e Rastojanja meu zvezdama se izraavaju u svetlosnim godinama (put koji svetlosni zrak pree za godinu
dana).
6 a Veimo referentni sistem za vozilo koje se kree u horizontalnom pravcu brzinom vx (u negativnom smeru
xose). U ovom referentnom sistemu se kine kapi kreu tako da padaju nanie brzinom vy = 6 m/s (u
negativnom smeru yose) i kreu se horizontalno brzinom vx (u pozitivnom smeru xose), kao na slici.
Ugao koji rezultantni vektor brzine kine kapi zaklapa sa xosom je dat izrazom
vy
tan =
vx
Da bi vektor brzine bio normalan na vetrobransko staklo, za ovaj ugao treba da vai = 180o 135o = 45o ,
odakle sledi
vy m 3600 km km
vx = = vy = 6 =6 = 21.6 .
tan 45 s 1000 h h
7
d Intenzitet sile (trenja) koja deluje na telo mase m i prouzrokuje ubrzanje tog tela a je dat drugim
Newton-ovim zakonom
F = ma
Kako je ubrzanje definisano kao promena brzine u jedinici vremena
v 0v v
a= = =
t t t
17
za intenzitet sile trenja se dobija
v 2 ms
F = ma = m = 5 kg = 20 N
t 0.5 s
gde znak minus oznaava da sila trenja deluje u suprotnom pravcu od pravca kretanja (prouzrokujui usporeno
kretanje tela do zaustavljanja).
8 c Efektivna vrednost impedanse redne veze otpornika otpornosti R, kondenzatora kapacitivnosti C i kalema
induktivnosti L data je izrazom s 2
1

Z = R + L
2
C
te je efektivna vrednost struje koja tee u ovom kolu privezanom na izvor naizmeninog napona efektivne
vrednosti U na osnovu Ohm-ovog zakona
U U
I= =q
Z 1 2
R2 + L

C
efektivna vrednost napona na krajevima kalema je onda

L
UL = L I = q U
1 2
R2 + L

C
i bie maksimalna za minimalnu vrednost funkcije u imeniocu ovog izraza, koja se dobija kada je kolo u rezonanci
1 1
L = L= 2 .
C C
9 b Neka je Q koliina toplote koja je potrebna vodi da prokljua. Ovu koliinu toplote reo snage P1 razvije za
vreme t1 = 60 minuta tako da vai
Q = P1 t1
ako se snaga reoa povea za 50%
P2 = 1.5 P1
onda e u ovom sluaju reo potrebnu koliinu toplote Q razviti za vreme
Q P1 t1 t1 60
t1 = = = = min = 40 min.
P2 1.5P1 1.5 1.5
10 e Prema Einstein-ovoj specijalnoj teoriji relativnosti brzina svetlosti u vakuumu je konstantna i ne zavisi od
frekvencije, talasne duine, intenziteta, niti od brzine izvora te svetlosti.
11 b Jaina magnetnog polja H koju stvara beskonani pravolinijski provodnik

kojim tee struja intenziteta I na rastojanju r od tog provodnika data je
izrazom
I
H=
2r
dok su pravac i smer vektora magnetnog polja odreeni pravilom desne ruke.
U sluaju provodnik sa slike, imamo najpre da je jaina magnetnog polja na
rastojanju r = y od provodnika du xose kojim tee struja Ix u pozitivnom
smeru xose data izrazom
Ix
H1 =
2y
18
gde je na osnovu pravila desne ruke pravac vektora magnetnog polja normalan i izlazi iz ravni strane lista
(pozitivan smer zose). Slino se za jainu magnetnog polja na rastojanju r = x od provodnika du yose kojim
tee struja Iy u pozitivnom smeru yose dat izrazom
Iy
H2 =
2x
gde je na osnovu pravila desne ruke, pravac vektora magnetnog polja normalan i ulazi u ravan strane lista
(negativan smer zose).
Take u ravni x0y u kojima je magnetsko polje koje stvaraju ove dve struje jednako nuli dobija se iz uslova
H1 H2 = 0 H1 = H2
Ix Iy Ix 1
= y=x = x.
2y 2x Iy 2
12 a (2012_08) Ako difrakciona reetka ima 200 zareza po

jednom milimetru, razmak izmeu zareza ove reetke je
1 mm
d= = 5000 nm
200
Uslov da se na ekranu iza difrakcione reetke pojavi svetla
pruga (maksimalna interferencija) je
d sin n = n
gde je n ugao pod kojim se svetla pruga broj n nalazi u

odnosu na horizontalu.
Maksimalni broj svetlih pruga na delu zida iznad horizontale je odreen uslovom
sin n 1

1 n
d
d
n

d
nmax =

Isti toliki broj svetlih pruga e se nalaziti na delu zida ispod horizontale. Uzimajui u obzir i svetlu prugu koja
se pojavljuje na horizontali (za n = 0), ukupan broj svetlih pruga bie
d
N = nmax + nmax + 1 = 2nmax + 1 = 2 +1

5000 nm
N =2 + 1 = 21.
500 nm
13 c (2011_16) Laserski snop se rasejava na povri papira, tako da zraci ovog laserskog snopa upadaju u
staklenu ploicu pod svim moguim uglovima

0 1
2
Na osnovu Snell-ovog zakona prelamanja svetlosti na graninoj povri vazduha sa staklom imamo
n1 sin 1 = n2 sin 2
gde je n1 = 1 indeks prelamanja vazduha, i gde smo zanemarili uticaj tankog cigaret papira na prelamanje
svetlosti.
19
Iz prethodnog izraza dobijamo

1
sin 2 = sin 1
n2
i kako za sve mogue upadne uglove 1 vai
0 sin 1 1
sledi da su laserski zraci prelomljenog snopa u staklu ogranieni uglovima
1
0 sin 2
n2
Maksimalni ugao pod kojim se zrak prelama je dakle
1
sin 2,max =
n2
Za poluprenik krune povri koja se stvara na drugoj povri ploice debljine d, vai (vidi sliku)
R = d tan 2,max
Koristei sledee trigonometrijske relacije

p
cos = 1 sin2
sin sin
tan = =p
cos 1 sin2
dalje dobijamo
1
sin 2,max n2 1
R = d tan 2,max = d q = dq = dp
1 sin 2,max
2 1 1 n22 1
n22
odakle se za indeks prelamanja ima

d
q
n22 1 =
R
2
R2 + d2

d
n22 =1+ =
R R2

R2 + d2
n2 = .
R
14
d Rad koji idealni gas izvri tokom jednog krunog ciklusa 1-2-3-1 prikazanog
na pV dijagramu na slici jednak je povrini trougla koju obrazuju temena u
stanjima 1 (p1 , V1 ) , 2 (p2 , V2 ) i 3 (p3 , V3 ) i moe se predstaviti sledeim izrazom
1
A= (p2 p1 ) (V3 V1 )
2
gde je
p1 = p3 = p, p2 = 2p
V1 = V, V3 = 3V
Sada sledi
1
A= (2p p) (3V V ) = pV = 1 J.
2
20
15
e Oznaimo sa Mm masu Meseca i sa Mz masu Zemlje. Prema uslovu zadatka vai
Mz = 81 Mm
Neka se taka u kojoj je rezultantno gravitaciono polje izmeu Zemlje i Meseca jednako nuli nalazi na rastojanju
d od centra Zemlje (odnosno na rastojanju R d od centra Meseca).
Gravitaciono polje Zemlje u toj taki je usmereno ka Zemlji (gravitaciona sila je privlana) i dato je izrazom
Mz
Gz =
d2
gde je gravitaciona konstanta.
Slino, gravitaciono polje Meseca u posmatranoj taki je usmereno ka Mesecu (istog pravca ali suprotnog smera
od smera Zemljinog gravitacionog polja) i dato je izrazom
Mm
Gm = 2
(R d)
Iz uslova da je rezultantno gravitaciono poulje jednako nuli i uzimajui u obzir da su gravitaciona polja Zemlje i
Meseca istog pravca a suprotnih smerova, dobijamo
Mz Mm
Gz = Gm = 2
d 2
(R d)
2
(R d) Mm 1
= =
d2 Mz 81
Rd 1 9
= d = 9R 9d d = R.
d 9 10
16
e Masa kuglice ive gustine i poluprenika R je data izrazom
4
m = V = R3
3
Na ovu kuglicu deluje sila Zemljine tee vertikalno nanie
4
Fg = mg = gR3
3
Izmeu ploa ravnog paralelnog kondenzatora koje se nalaze na rastojanju d se uspostavlja homogeno elektrino
polje E koje je dato izrazom
U
E=
d
gde je U napon koji je doveden na ploe kondenzatora. Ako je q nalektrisanje kuglice ive, tada na kuglicu
deluje elektrina sila intenziteta
qU
Fe = qE =
d
Prema uslovu zadatka, ove dve sile su istog pravca, a kako je kuglica u stanju mirovanja, to su one istog
intenziteta a suprotnog smera (da bi rezultujua sila koja deluje na kuglicu bila jednaka nuli). Dakle,
Fe = Fg
4 qU
gR3 =
3 d
odakle se za naelektrisanje kuglice dobija
4gR3 d
q=
U
Prema uslovima zadatka je = 13.6 kg/m3 , g = 9.8 m/s2 , R = 4.4 107 m, d = 1 cm = 102 m, U = 6 V, te
zamenom ovih vrednosti u gornji izraz dobijamo
3
4 13.6 m
kg
3 9.8 s2 3.14 4.4 10
m 7
m 102 m
q= 7.93 1017 C
6V
21
7.93 1017 C
q e 496 e.
1.6 1019 C
17 a U zadatom elektrinom kolu na slici, otpornici u grani BC, od kojih je svaki otpornosti 4R, su vezani na
red, pa je ekvivalentna otpornost u grani BC jednaka 4R + 4R = 8R.
Uzimajui ovo u obzir, zadato kolo se moe predstaviti ekvivalentnim elektrinim kolom kao na slici ispod.
Otpornici 2R i 8R su vezani paralelno izmeu taaka B i C, pa se preorijentisanjem grana prethodnog elektrinog

kola, dalje dobija sledee ekivalentno kolo
Sa ove slike se vidi da je otpornik R u grani AB vezan paralelno sa sa rednom vezom otpornika R i otpornicima
u grani BC, pa se jo jednim preorijentisanjem grana elektrinog kola, konano dobija sledee ekvivalentno kolo
Ekvivalentna otpornost donje paralelne grane izmeu taaka A i B odgovara rednoj veza otpornika R sa
paralelnom vezom otpornika 2R i 8R, i za nju se dobija izraz
2R 8R 8 13
R+ =R+ R= R
2R + 8R 5 5
dok je otpornost gornje paralelne grane izmeu taaka A i B jednaka R.
Sada imamo da je ekvivalentna otpornost izmeu taaka A i B jednaka paralelnoj vezi otpornika R (iz gornje
13
grane) i otpornika R (iz donje grane) i iznosi
5
R 13
5 R 13R2 13
Re = = = R.
R+ 5 R
13 18R 18
18
d Neka je V0 zapremina horizontalnog suda, tada je zapremina svake od tri komore
1
V = V0
3
Oznaimo sa nH , nO i nN broj molova, redom, vodonika, kiseonika i azota koji se nalaze u sudu. Sud se nalazi
na konstantnoj temperaturi T (izotermiki proces).
U poetnom stanju imamo
(1)
vodonik se nalazi u levoj komori zapremine V i na temperaturi T . Ako je pH pritisak vodonika, onda
prema jednaini stanja idealnog gasa imamo
(1)
pH V = nH RT
22
(1)
kiseonik se nalazi u srednjoj komori zapremine V i na temperaturi T . Ako je pO pritisak kiseonika, onda
prema jednaini stanja idealnog gasa imamo
(1)
pO V = nO RT
(1)
azot se nalazi u desnoj komori zapremine V i na temperaturi T . Ako je pN pritisak azota, onda prema
jednaini stanja idealnog gasa imamo
(1)
pN V = nN RT
Kako leva pregrada proputa samo vodonik, dok desna pregrada proputa i vodonik i azot, to e se posle
uspostavljanja stacionarnog stanja vodonik nalaziti u sve tri komore, kiseonik ostaje samo u srednjoj komori,
dok e se azot nalaziti u srednjoj i desnoj komori. Za jednaine stanja idealnih gasova u stacionarnom stanju
sada imamo
(2)
vodonik se nalazi u sve tri komore (u zapremini 3V ) i na temperaturi T . Ako je pH pritisak vodonika u
stacionarnom stanju, onda prema jednaini stanja idealnog gasa imamo
(2) (1) (2) 1 (1)

3pH V = nH RT = pH V pH = p
3 H
(2)
kiseonik ostaje u srednjoj komori zapremine V i na temperaturi. Ako je pO pritisak kiseonika, onda prema
jednaini stanja idealnog gasa imamo
(2) (1) (2) (1)
pO V = nO RT = pO V pO = pO
(2)
azot se nalazi u srednjoj i desnoj komori (u zapremini 2V ) i na temperaturi T . Ako je pN pritisak azota u
stacionarnom stanju, onda prema jednaini stanja idealnog gasa imamo
(2) (1) (2) 1 (1)

2pN V = nN RT = pN V pN = p
2 N
Dakle, u stacionarnom stanju u srednjoj komori imamo vodonik, kiseonik i azot na parcijalnim pritiscima
(2) (2) (2)
pH , pO i pN tako da je ukupan pritisak u srednjoj komori jednak zbiru parcijalnih pritisaka ovih gasova i
iznosi
(2) (2) (2) 1 (1) (1) 1 (1)
p = pH + pO + pN = pH + pO + pN
3 2
1 nH RT nO RT 1 nN RT RT nH nN
p= + + = + nO +
3 V V 2 V V 3 2
1
i uzimajui u obzir V = V0
3
3RT nH nN
p= + nO +
V0 3 2
Zamenom zadatih vrednosti u dobijenoj formuli, za pritisak u srednjoj komori imamo
3 8.3 molJ K 300 K 1 1 1 13

p= + + mol = 9 105 Pa = 9.75 105 Pa = 9.75 bar.
8.3 103 m3 3 2 4 12
23
19 c Veimo referentni sistem za sistem spojenih sudova koji se kree u horizontalnom pravcu ubrzanjem
a kao na slici. Na stubove tenosti tada pored gravitacione sile vertikalno nanie, deluje i inercijalna sila u
horizontalnom pravcu i smeru suprotnom od smera kretanja. Usled delovanja inercijalne sile, stubovi tenosti u
ovom sistemu spojenih sudova e imati razliite visine h2 > h1 , kao to je prikazano na slici.
Na levi stub tenosti, mase m1 , deluje sila Zemljine tee vertikalno nanie intenziteta
Fg1 = m1 g
i inercijalna sila u pozitivnom smeru xose kao na slici, intenziteta
Fa1 = m1 a
Ako rastavimo vektore ovih sila na komponente normalne na zid stuba i paralelne zidu stuba, kao na slici,
uzimajui u obzir da je ugao koji stub zaklapa sa xosom jednak 45 , dobijamo da je ukupna sila koja deluje
paralelno zidu stuba
Fg1 + Fa1 m1 (g + a)
F1k = Fg1k + Fa1k = =
2 2
dok je normalna komponenta ove sile
m1 (g a)
F1 = Fg1 Fa1 =
2
i ona je kompenzovana silom otpora zida suda koja deluje na stub tenosti.

Masa tenosti gustine , u levom stubu duine l1 = h1 2 i poprenog preseka S moe se izraziti preko

m1 = V1 = Sl1 = Sh1 2
te se za paralelnu komponentu sile na levi stub tenosti ima izraz
F1k = (g + a) h1 S
odnosno, za pritisak u tenosti na dnu levog stuba

F1k
p1 = = (g + a) h1
S
Primetimo da u sluaju mirovanja, ili ravnomernog pravolinijskog kretanja, a = 0, ovaj izraz se svodi na
hidrostatiki pritisak na dnu stuba tenosti visine h1 (p1 = gh1 ) .
24
Na slian nain dobijamo izraz za pritisak tenosti na dnu desnog stuba.

Na desni stub tenosti, mase m2 , deluje sila Zemljine tee vertikalno nanie intenziteta
Fg2 = m2 g
kao i inercijalna sila u pozitivnom smeru xose kao na slici, intenziteta
Fa2 = m2 a
Ako rastavimo vektore ovih sila na komponente normalne na zid stuba i paralelne zidu stuba, kao na slici,
uzimajui u obzir da je ugao koji stub zaklapa sa xosom jednak 45 , dobijamo da je ukupna sila koja deluje
paralelno zidu stuba
Fg2 Fa2 m2 (g a)
F2k = Fg2k Fa2k = =
2 2
dok je normalna komponenta ove sile
m2 (g + a)
F2 = Fg2 + Fa2 =
2
i ona je kompenzovana silom otpora zida suda koja deluje na stub tenosti.

Masa tenosti gustine , u desnom stubu duine l2 = h2 2 i poprenog preseka S je

m2 = V2 = Sl2 = Sh2 2
te se za paralelnu komponentu sile na desni stub tenosti ima izraz
F2k = (g a) h2 S
odnosno, za pritisak u tenosti na dnu desnog stuba

F2k
p2 = = (g a) h2
S
Kako su leva i desni stub spojeni, ova dva pritiska na dnu tanke cevi su jednaka, odakle sledi
p1 = p2
(g + a) h1 = (g a) h2
a (h1 + h2 ) = g (h2 h1 )
h2 h1
a=g .
h1 + h2
20
b Ekvivalentna krutost paralelne veze dve opruge krutosti k1 i k2 data je izrazom
kp = k1 + k2
dok je ekivivalentna krutost redne veze dve opruge krutosti k1 i k2 data izrazom
k1 k2
kr =
k1 + k2
Korienjem prethodnih formula, za paralelnu vezu opruga krutosti k1 = k2 = k sa slike, imamo
kp = 2k
25
Sistem od dve paralelno vezane opruge krutosti k1 = 2k je vezan na red sa oprugom krutosti k2 = 4k te je
ekvivalentna krutost ovog sistema opruga
k1 k2 2k 4k 4
ke = = = k
k1 + k2 6k 3
Dakle sistem opruga se moe predstaviti jednom oprugom ekvivalentne krutosti ke kao na slici.
Kad se teg mase m prikai na ovu oprugu, opruga e se istegnuti za duinu l

tako da na teg deluje sila elastinosti opruge vertikalno navie
F1 = ke l
i sila Zemljine tee vertikalno nanie
Fg = mg
i u stanju ravnotee vai
F1 = Fg ke l = mg
Kada se teg izvede iz ravnotenog poloaja vertikalno nanie za pomeraj x na teg e delovati sila elastinosti
opruge vertikalno navie
F2 = ke (l + x)
i ista sila Zemljine tee vertikalno nanie
Fg = mg = ke l
tako da je rezultantna sila koja deluje na teg data izrazom
F = F2 Fg = ke (l + x) ke l = ke x
Ova sila je proporcionalna pomeraju x iz ravnotenog poloaja i deluje u smeru suprotnom od smera kretanja
tega, tako da e teg oscilovati prostim harmonijskim oscilacijama sa periodom
3m
r r
m m
r
T = 2 = 2 4 = .
ke 3 k k
26

(30. jun 2015.)
1. Jedinica za jainu struje se moe izraziti preko drugih jedinica SI sistema

a) eV/s b) C/s c) As/m
d) V/m e) A/m n) ne znam (3 poena)
2. Pri krunom kretanju oko Sunca ugaona brzina centra Zemlje je priblino
a) 2 107 s1 b) 1.2 105 s1 c) 7.3 105 s1
3. Masa alfa estice je priblino jednaka masi

a) 2 neutrona b) 4 elektrona c) 4 neutrina
d) 2 protona e) Helijuma n) ne znam (3 poena)
4. Termodinamiki izohorski proces se odvija pri

a) konstantnoj temperaturi b) konstantnoj entropiji c) konstantnoj zapremini
d) konstantnom pritisku e) konstantnoj entalpiji n) ne znam (3 poena)
5. Radna frekvencija procesora personalnog raunara je 4 GHz. Jedan takt centralne procesorske jedinice traje
a) 250 1010 s b) 250 ns c) 250 s
d) 250 ps e) 2.5 10 12
s n) ne znam (3 poena)
6. Indeks prelamanja neke sredine je 1.5. Brzina svetlosnog zraka u toj sredini je (c = 3 108 m/s)
a) 2 108 m/s b) 4.5 108 m/s c) 108 m/s
d) 3 108 m/s e) 1.5 108 m/s n) ne znam (4 poena)
7. Koliina energije od 1 kWh je jednaka

a) 3.6 1019 eV b) 3.6 MJ c) 3.6 103 Ws
d) 3.6 10 Nm
9
e) 3.6 10 12
Pa m 3
n) ne znam (4 poena)
8. Telo mase 5 kg se kree po xosi. Ako mu se brzina ravnomerno promeni za 2 m/s u intervalu vremena 0.5
sekundi, intenzitet sile koja je delovala na telo je
a) 40 N b) 10 N c) 5 N
27
9. Jaina gravitacionog polja na visini iznad povri Zemlje jednakoj 2 poluprenika Zemlje je (Zemlja je homogena
sfera, g je gravitaciono ubrzanje na njenoj povri)

a) g/(4 3) b) g/4 c) g/9
d) g/27 e) g/16 n) ne znam (4 poena)
10. Ako se pomea 1 kilogram vode na temperaturi 30C i 2 kilograma vode na temperature 45C, temperatura
smee bie
a) 28C b) 42C c) 36C
d) 50C e) 40C n) ne znam (4 poena)
11. Oscilatorno elektrino kolo, koje se sastoji od kalema i kondenzatora, osciluje sa frekvencijom 159 kHz. Ako
kalem ima induktivnost 1 H, kapacitivnost kondenzatora je
a) 1 F b) 10 F c) 100 F
d) 100 nF e) 10 nF n) ne znam (5 poena)
12. Metalni cilindar tankih zidova, sa bazisom poluprenika 5 cm,

preseen je na polovini duine. Ivice oba kruna otvora su fino obraene
a zatim priljubljene tako da cilindar po preseenoj ivici ne proputa
vazduh (vidi sliku uz zadatak). Iz unutranjosti cilindra je izvuen
sav vazduh. Ako je spoljanji pritisak vazduha 105 Pa, intenzitet sile
kojom je potrebno delovati na bazis svake polovine cilindra da bi se on
rastavio je priblino
Slika uz zadatak
a) 15.7 kN b) 1570 N c) 785 N

13. Sa visine 1 m telo je izbaeno navie poetnom brzinom 5 m/s. Pri udaru o tlo telo e imati brzinu
2
(g = 10 m/s )

a) 5 m/s b) 5 m/s c) 2 5 m/s

14. Po lepom vremenu jaina elektrinog polja (usmerenog navie) na povri Zemlje je 150 V/m. Ako je
poluprenik Zemlje 6400 km, koliina elektriciteta koja je homogeno rasporeena po njenoj povri je priblino
(za vazduh je 40 r
= 1.1 1010 F/m)
a) 4.5 103 C b) 3.4 105 C c) 0.1 C
d) 6.8 10 C
5
e) 6.8 103
C n) ne znam (5 poena)
15. Srednja talasna duina koju emituje led dioda je 500 nm. Elektrina snaga led diode je 300 mW, a efikasnost
pretvaranja energije u svetlost je 66%. Broj emitovanih fotona u jedinici vremena je
(h = 6.6 1034 Js, c = 3 108 m/s)
a) 5 1019 s1 b) 5 1015 s1 c) 5 1021 s1
d) 5 1023 s1 e) 5 1017 s1 n) ne znam (7 poena)
28
16. Posmatra gleda neki sitni predmet pomou lupe koja ima inu daljinu 12 cm. Udaljenost njegovog oka od
lupe je 1 cm. Najmanja daljina jasnog vida posmatraa je 25 cm a najvea kada je lik predmeta uspravan u
beskonanosti. Minimalna i maksimalna udaljenost predmeta od lupe na kojoj posmatra jasno vidi lik predmeta
je
a) 8 cm, 25 cm b) 8 cm, beskonano c) 12 cm, beskonano
d) 1 cm, 8cm e) 8 cm, 12 cm n) ne znam (7 poena)
17. Kroz potroa otpornosti 1 , koji je prikljuen na krajeve akumulatora, uspostavlja se struja jaine 1 A.
Ako se na isti akumulator prikljui (umesto predhodnog) potroa otpornosti 2.5 , uspostavlja se struja jaine
0.5 A. Unutranja otpornost akumulatora je
a) 9 b) 3 c) 0.5
d) 6 e) 1.5 n) ne znam (7 poena)
18. U iroku cilindrinu posudu krutih zidova nalivena je voda

do visine h3 (videti sliku uz zadatak). Kroz ep na vrhu posude
provuena je cevica i uronjena u vodu do dubine h1 tako da spolja-
nji vazduh (pod pritiskom p0 ) moe da prolazi samo kroz cevicu.
Dubina na kojoj se nalazi mali boni otvor na posudi kroz koji istie
voda je h2 , pri emu je h1 < h2 < h3 . Ako je gravitaciono ubrzanje
g, brzina isticanja vode iz bonog otvora je
Slika uz zadatak
a) v = 2g(h2 h1 ) b) v = 2g(h3 h1 ) c) v = 2g(h3 h2 )
p p p
d) v = 2gh2 e) v = 2gh3 n) ne znam (8 poena)

p p
19. Dva posmatraa su jednako udaljena od dugakog i visokog zida. Meusobno rastojanje posmatraa je
150 m. Ako jedan od njih opali hitac iz pitolja uvis, drugi uje dva pucnja u intervalu od 2 sekunde. Ako je
brzina zvuka 340 m/s, udaljenost posmatraa od zida je
a) 204 m b) 408 m c) 830 m
20. Helijum He se sa temperature +50C adijabatski proiri tako da mu temperatura padne na 50C i pri tome
izvri rad od 6225 J. Broj molova helijuma je (R = 8.3 J/(mol K))
a) 2 b) 10 c) 3
29
REENJA
1
b Jaina struje se definie kao koliina naelektrisanja Q koja protekne u jedinici vremena t
Q
I= .
t
Analiza jedinica sa leve i desne strane jednaine nam daje izraz za jainu struje u SI sistemu:
A = C/s.
2
a Zemlja napravi pun krug oko Sunca
= 2 rad
za period vremena
T = 365 dana = 365 24 60 60 s = 3.156 107 s 107 s.
Ugaona brzina centra Zemlje oko Sunca je priblino
2 2
= = 2 107 s1 .
T 107 s
3 e Alfa estica He
2+
je identina jezgru atoma Helijuma (koje se sastoji od dva protona i dva neutrona). Ako
zanemarimo mase elektrona u atomu Helijuma, masa alfa estice priblino je jednaka masi atoma Helijuma.
4
c Termodinamiki izohorski proces se odvija pri konstantnoj zapremini.
5 d Frekvenciji procesora personalnog raunara od f = 4 GHz = 4 10 Hz odgovara period (ili jedan takt
9
centralne procesorke jedinice) od

1 1
T = = 109 s = 0.25 109 s = 250 1012 s = 250 ps.
f 4
6
a Brzina svetlosti u sredini sa indeksom prelamanja n je data sledeim izrazom
c0 3 m m
c= = 108 = 2 108 .
n 1.5 s s
7
b Koliina energije od 1 kWh jednaka je
Q = 1 kWh = 103 3600 Ws = 3.6 106 J = 3.6 MJ.
8 d Intenzitet sile koja deluje na telo mase m i prouzrokuje ubrzanje tog tela a je dat drugim Newton-ovim
zakonom
F = ma
Kako je ubzanje definisano kao promena brzine u jedinici vremena
v
a=
t
za intenzitet sile se dobija
v 2 ms m
F = ma = m = 5 kg = 20 kg 2 = 20 N.
t 0.5 s s
31
9
c Jaina gravitacionog polja na povrini Zemlje je definisana izrazom
M
g=
R2
gde je - gravitaciona konstanta, M - masa Zemlje i R - rastojanje od centra Zemlje do njene povine (to je
ujedno i Zemljin poluprenik).
Na visini h = 2 R, odnosno na rastojanju R1 = R + h = 3R od centra Zemlje, jaina gravitacionog polja iznosi
M M 1 M g
g1 = = 2 = 2 = .
R12 9R 9 R 9
10 e Neka je c specifina toplota vode. Koliina toplote koju sadri voda mase m na temperaturi T data je
izrazom
Q = mcT
Ako pomeamo masu vode m1 na temperaturi T1 (i koliinom sadrane toplote Q1 = m1 cT1 ) sa masom vode m2
na temperaturi T2 (i koliinom sadrane toplote Q2 = m2 cT2 ), na osnovu zakona odranja energije, koliina
toplote rezultujue smee bie
Q = Q1 + Q2 = c (m1 T1 + m2 T2 )
Kako je rezultujua smea takoe voda, mase m = m1 +m2 , iste specifine toplote c, i na rezultujuoj temperaturi
T , to se koliina toplote moe izraziti i u sledeem obliku
Q = mcT = (m1 + m2 ) cT
Iz poslednje dve jednaine sledi

(m1 + m2 ) c T = c (m1 T1 + m2 T2 )
odakle dalje dobijamo temperaturu smee:
m1 T1 + m2 T2
T =
m1 + m2
1 30 + 2 45 o
T = C
1+2
T = 40 o C.
11
a Frekvencija oscilovanja elektrinog kola koje se sastoji od idealnog kalema induktivnosti L i idealnog
kondenzatora kapacitivnosti C data je sledeim izrazom
1
f=
2 LC
odakle se za kapacitivnost kondenzatora dobija
1
C= 1 F.
4 2 f 2 L
32
12 c Kako je iz unutranjosti metalnog cilindra izvuen sav

vazduh, to je pritisak unutar cilindra p1 = 0 (vacuum). Kako je
spoljanji pritisak p2 = p0 = 105 Pa, to usled razlike pritiska, na
osnove (basise) cilindra deluje sila (ka unutra)
Fp = (p2 p1 ) S = p0 S
gde je S = r2 povina bazisa cilindra, a r njegov poluprenik.
Ova sila deluje na oba bazisa cilindra (ka unutra). Da bi se polovine cilindra razdvojile, potrebno je delovati
silama najmanje istog intenziteta na oba bazisa, samo u suprotnom smeru od sile pritiska. Dakle:
2
F = Fp = p0 S = p0 r2 = 105 Pa 3.14 5 102 m = 785 N.
13 b U ovom zadatku koristimo jednainu vertikalnog hica. Telo izbaeno

sa visine h vertikalno navie brzinom v0 e dospeti na visinu H = h + h1 ,
(vidi sliku), pri emu na osnovu jednaine vertikalnog hica vai
v02
h1 =
2g
Sa visine H = h + h1 , telo zatim pada prema tlu, sa poetnom brzinom nula
i ubrzanjem g, tako da e njegova brzina pri udaru u tlo, na osnovu jednaine
vertikalnog hica iznositi
s
v2
q
v2 = 2gH = 2g h + 0 = 2gh + v02 .
p
2g
m m
Zamenom g = 10 , h = 1 m i v0 = 5 , za vrednost brzine dobijamo
s2 s
m m
v2 = 20 + 5 =5 .
s s
14
d Pod pretpostavkom da je Zemlja homogena sfera poluprenika R sa ravnomerno rasporeenom koliinom
naelektrisanja Q po njenoj povri, jaina elektrinog polja na njenoj povri je data sledeim izrazom
Q
E=
40 r R2
odakle se za koliinu naelektrisanja dobija
F 2 V
Q = 40 r R2 E 1.1 1010 6.4 106 m 150 = 6.8 105 C.
m m
15
e Dioda elektrine snage Pd i efikasnosti pretvaranja energije u svetlost , emituje svetlost snage
P = Pd
Ako dioda emituje na srednjoj talasnoj duini , svaki emitovani foton ima energiju
c
Ef = h .

U sluaju da dioda emituje n ovakvih fotona u jedinici vremena, snaga svetlosti se moe izraziti u sledeem
obliku
c
P = nEf = nh

Iz prethodnih jednaina dobijamo:
c
nh = Pd

odakle je broj emitovanih fotona u jedinici vremena
Pd 0.66 300 103 W 500 109 m
n= = = 5 1017 s1 .
hc 6.6 1034 Js 3 108 ms
33
16 e Neka je posmatrani predmet na udaljenosti p od lupe.

Lupa e stvoriti imaginarni lik tog posmatranog predmeta na
udaljenosti q od lupe odnosno na udaljenosti q + d od oka, gde
d = 1 cm oznaava udaljenost lupe od oka. Prema uslovima
zadatka, posmatra e biti u mogunosti da jasno vidi lik, ako
za udaljenost tog lika od oka vai
25 cm q + d <
odnosno
24 cm q <
ili
1 1
>0
24 cm q
Ako je ina daljina lupe f , posmatrani predmet na udaljenosti p, a (imaginarni) lik na udaljenosti q, prema
jednaini tankog soiva imamo:
1 1 1
=
f p q
1
gde je znak minus ispred zato to je lik imaginaran (sa iste strane soiva kao i posmatrani predmet).
q
Odavde je
1 1 1
= .
q p f
1 1
Ako uzmemo u obzir nejednakost koja vai za udaljenost imaginarnog lika > 0, dobijamo sledeu
24 q
nejednakost za udaljenost posmatranog predmeta
1 1 1
>0
24 p f
1 1 1 1
+ >
24 f p f
1 1 1 1
+ >
24 12 p 12
1 1 1
>
8 p 12
8 cm p < 12 cm .
17 c Kolo na slici predstavlja potroa otpornosti R prikljuen na krajeve akumulatora

sa naponom otvorenog kola Vg i unutranje otpornosti Rg .
Struja koja se uspostavi u ovom kolu data je Ohm-ovim zakonom
Vg
I=
Rg + R
U sluaju R1 = 1 , uspostavlja se struja jaine I1 = 1 A i vai

Vg
I1 =
Rg + R1
U sluaju R2 = 2.5 , uspostavlja se struja jaine I2 = 0.5 A i vai

Vg
I2 =
Rg + R2
Iz prethodne dve jednaine dobijamo

I1 Rg + R2
=
I2 Rg + R1
34
odakle je
R2 R1 II21
Rg = I1
I2 1
2.5 1 2
Rg = = 0.5 .
21
18 a Posmatramo dva poprena preseka u sudu, na kojima je pritisak

poznat. Prvi popreni presek S1 je u cilindru na dubini h1 na kojoj je
zbog uronjene cevice pritisak jednak spoljanjem pritisku p1 = p0 . Neka
je na tom poprenom preseku brzina sputanja nivoa vode v1 . Drugi
popreni presek S2 na kome je pritisak poznat je na izlazu malog bonog
otvora na dubini h2 na kojoj je pritisak takodje jednak spoljanjem
pritisku p2 = p0 . Neka je brzina isticanja vode u tom preseku v2 .
Primenom Bernoulli-jeve jednaine na presecima S1 i S2 , dobijamo
sledei izraz
1 1
p1 + v12 + g (h2 h1 ) = p2 + v22 + g 0
2 2
gde su visine raunate u odnosu na referentni nivo Sref . Kako je popreni presek cilindra mnogo vei od poprenog
preseka malog bonog otvora, to se brzina sputanja nivoa vode u cilindru moe zanemariti v1 0. Uzimajui u
obzir p1 = p2 = p0 , iz prethodne jednaine dobijamo
1 2
g (h2 h1 ) = v
2 2
odnosno, za brzinu isticanja vode iz malog bonog otvora
v2 = 2g (h2 h1 ).
p
19 b Neka su posmatrai A i B na meusobnom rastojanju x, i podjednako

udaljeni od zida na rastojanju y. Posmatra B uje dva pucnja kada posmatra
A ispali hitac.
Prvi je zvuk koji direktnom linijom stigne do posmatraa B preavi put s1 = x
brzinom zvuka v za vreme
s1 x
t1 = =
v v
Drugi rzvuk je eho, koji se odbije od zida i stigne do posmatraa B, preavi put
x 2
s2 = 2 y 2 + brzinom zvuka v za vreme
2
r
s2 2 x 2
t2 = = y2 +
v v 2
Ova dva zvuka uju se u intervalu t = 2 s, odnosno
r !
1 x 2
t = t2 t1 = 2 y2 + x
v 2
Odakle se za udaljenost posmatraa od zida y dobija

r x 2 1
y2 + = (vt + x)
2 2
r
1 2
x 2
y = (vt + x) = 408.2 m
4 2
35
20
d U adijabatskom procesu nema razmene energije sa okolinom Q = A + U = 0, tako da rad koji izvri gas
odgovara promeni unutranje energije gasa:
A = U = (U 2 U1 ) = U1 U2
Unutranja energija n molova idealnog monoatomskog gasa, kao to je Helijum, na temperaturi T data je izrazom
3
U= nRT
2
Sada imamo
3
A = U1 U2 = nR (T1 T2 )
2
odakle se za broj molova Helijuma dobija
2 A
n=
3 R (T1 T2 )
J
Zamenom T1 = +50o C , T2 = 50o C, A = 6225 J, R = 8.31 iz prethodne jednaine se dobija vrednost
mol K
n = 5 mol.
36
Klasifikacioni ispit iz fizike 8. jul 2014.

(8. jul 2014.)
1. Elektron volt (eV) je jedinica za

a) snagu b) energiju c) magnetski fluks
d) silu e) magnetsku indukciju n) ne znam (3 poena)
2. Ubrzanje tela od 5.4 km/(h s) je jednako

a) 1.05 m/s2 b) 0.5 m/s2 c) 2.5 m/s2
d) 6.5 m/s2 e) 1.5 m/s2 n) ne znam (3 poena)
3. Masa protona priblino je jednaka masi

a) neutrona b) elektrona c) neutrina
d) pozitrona e) alfa estice n) ne znam (3 poena)
4. Jedinica za jainu elektrinog polja, izraena preko jedinica SI, je

2
a) kg m3 /s2 b) kg m/s c) N/C
d) N C e) N/C 2
5. Naizmenina struja u energetskoj mrei ima frekvenciju oscilovanja 50 Hz. Talasna duina elektromagnetskog
talasa koji odgovara ovoj frekvenciji je (c = 3 108 m/s)
a) 1500 km b) 12000 km c) 750 km
d) 6000 km e) 3000 km n) ne znam (3 poena)
6. Indeks prelamanja sredine u kojoj svetlosni zrak pree rastojanje 1.5 m za 7.5 ns je (c = 3 108 m/s)
a) 1.33 b) 1.5 c) 2.5
7. U tri otvorene posude ispunjene vodom do iste visine H, pritisci

na dno suda su p1 , p2 , i p3 , pri emu je
a) p3 > p2 > p1 b) p2 < p3 = p1
c) p3 = p2 = p1 d) p1 > p2 = p3
e) p1 < p3 = p2 n) ne znam
(4 poena)
37

a) frekvencije b) talasne duine
c) brzine izvora svetlosti d) intenziteta
9. Induktivna otpornost idealnog kalema induktivnosti 2 H, kroz koji je uspostavljena stalna jednosmerna struja
jaine 1.5 A, je
a) 0.75 b) 3 c) 2
10. Molarna zapremina idealnog gasa na pritisku p i temperaturi T proporcionalna je

a) T /p b) pT c) p/T
d) ln(p/T ) e) ln(T /p) n) ne znam (4 poena)
11. Jaina gravitacionog polja na dubini jednakoj polovini poluprenika Zemlje je (Zemlja je homogena sfera, g
je gravitaciono ubrzanje na njenoj povri)

a) g/ 3 b) g/4 c) g/2

d) g/ 2 e) g/(2 2) n) ne znam (5 poena)
12. Dve identine sijalice veu se za krajeve izvora stalnog jednosmernog napona u prvom sluaju na red, a u
drugom paralelno. Kolinik elektrinih snaga ovih sijalica u prvom i u drugom sluaju je
a) 2 b) 1/4 c) 4
d) 1/2 e) 1 n) ne znam (5 poena)
13. Telo se izbaci sa povri Zemlje kao kosi hitac tako da je domet tela maksimalan. Kolinik dometa i
maksimalne visine koju telo dostie tokom kretanja je
a) 4 b) 1 c) 0.2
14. estica mase m i naelektrisanja q se kree pod uticajem homogenog magnetskog polja indukcije po krunici
poluprenika R, brzinom v. Rad Lorencove sile kada estica obie jedan krug je
a) 2RqvB b) 2mv 2 c) mv 2 /2
d) 0 e) 2RqvB n) ne znam (5 poena)
15. Blokovi, ije su mase m i 2m, postavljeni su na glatku

horizontalnu ravan i po vezani neistegljivim kanapom zanemarljivo
male mase. Maksimalni intenzitet sile zatezanja u kanapu, a da
se kanap ne prekine, je Tmax = 10 N. Na blokove deluju dve
horizontalne sile kao na slici. Ako se intenziteti sila menjaju
u toku vremena po zakonu F1 = At i F2 = Bt (t 0) gde su
A = 1 N/s i B = 3 N/s, trenutak kada e se kanap prekinuti je
a) 1 s b) 2 s c) 3 s
d) 6 s e) 9 s n) ne znam (7 poena)
38
16. Svetlosni zrak pada iz vazduha (n0 = 1) u centar gornje povri dugakog
cilindrinog staklenog tapa, indeksa prelamanja ns = 3/2. tap je potopljen u
vodu, indeksa prelamanja nv = 4/3, do ivice gornje povri kao na slici. Maksimalna
vrednost upadnog ugla pri kojem e se zrak prostirati samo u staklu je

a) arcsin(1/6) b) arcsin( 17/6) c) arcsin(1/4)

d) arcsin( 15/6) e) arcsin( 13/6) n) ne znam (7 poena)
17. U cevicu je ubaen gasoviti -radioaktivni izotop radona 222

86 Rn, sa vremenom poluraspada 3.82 dana, i
izmean sa prakastim berilijumom 94 Be. Ova smea predstavlja neutronski izvor u kojoj se odvija nuklearna
reakcija 94 Be + 12
6 C + n. U trenutku formiranja izvora aktivnost radona je 4 MBq. Ako jedna od 4000
-estica izazove navedenu reakciju, posle 3.82 dana od formiranja izvora, broj izraenih neutrona u jednoj
sekundi je
a) 2 106 b) 2000 c) 5 105
18. Za neki gas izmerene su vrednosti specifine toplote pri stalnom pritisku 5.18 kJ/(kg K) specifine toplote
pri konstantnoj zapremini 3.1 kJ/(kg K). Smatrajui da je univerzalna gasna konstanta R = 8.31 kJ/(kmol K),
radi se o
a) 21 H2 b) 18 Ar
40
c) 42 He
d) N2 e) CH4 n) ne znam (8 poena)
19. Na slici je prikazano kolo stalne jednosmerne struje. Prijemnik se

sastoji od promenljivog otpornika otpornosti R. Ako se u prijemniku
razvija maksimalna elektrina snaga, njegova otpornost je
a) 9 b) 3
c) 0.5 d) 6
e) 1.5 n) ne znam (8 poena)
20. Na krut i neistegljiv tap zanemarljive mase, ukupne duine 2L = 0.6 m zakaene
su dve male kuglice, svaka mase M. Jedna kuglica se nalazi na sredini, a druga na
kraju tapa kao na slici. Slobodan kraj tapa je zakaen za horizontalni plafon tako da
tap moe da osciluje bez trenja u vertikalnoj ravni pod uticajem gravitacionog polja.
Period malih oscilacija tapa sa kuglicama je (g = 10 m/s2 )

a) / 5 s b) 2/ 5 s c) / 7 s

d) 2/ 7 s e) 4/ 5 s n) ne znam (8 poena)
39
REENJA
1
b Elektron volt (eV) je jedinica za energiju.
2
e
km 103 m 5400 m m
a = 5.4 = 5.4 = = 1.5 2
hs 3600 s s 3600 s2 s
3
a Masa protona je priblino jednaka masi neutrona.
4 c Poimo od izraza za elektrinu silu F koja deluje na esticu naelektrisanja q kada se ona nae u elektrinom
polju intenziteta E:
F = qE
ili ekvivalentno
F
E= .
q
Kako je jedinica za silu N, a za naelektrisanje C, to iz prethodne jednaine sledi da se jedinica jaine elektrinog
polja moe izraziti kao N/C.
5 d Talasna duina elektromagnetnog talasa koji odgovara frekvenciji f = 50 Hz, u vazduhu (c = 3 10 m/s) je
8
data izrazom
c 3 108 ms
= = = 6 106 m = 6000 km.
f 50 1s
m
6
b Brzina svetlosnog zraka u sredini sa indeksom prelamanja n je c0 /n gde je c0 = 3 10
8
brzina svetlosti u
s
vakuumu. Za vreme t svetlosni zrak u ovoj sredini pree put
c0
s = t
n
odakle se za indeks prelamanja dobija
c0 t 3 108 ms 7.5 109 s

n = = = 1.5.
s 1.5 m
7
c Pritisak na dnu otvorene posude ispunjene vodom do visine H dat je izrazom
p = gH + p0
gde je g gravitaciona konstanta, - gustina vode i p0 - spoljanji pritisak, i ne zavisi od oblika posude. Prema
tome, za istu visinu H, vaie: p1 = p2 = p3 .
8 e Brzina svetlosti je apsolutna prema Einsteinovoj specijalnoj teoriji relativnosti, i kao takva ne
zavisi ni od frekvencije (talasne duine), intenziteta, ni brzine izvora svetlosti. Odgovor e) je taan.
9 d Induktivna otpornost idealnog kalema L, na uestanosti je: X = L. Poto za stalnu jednosmernu struju
vai = 0, sledi da je induktivna otpornost jednosmerne struje jednaka nuli: X = 0 .
41
10
a Jednaina stanja idealnog gasa je
pV = nRT
gde je p - pritisak gasa, V - zapremina gasa, n - broj molova gasa u toj zapremini, R- univerzalna gasna konstanta
i T - temperatura gasa. Molarna zapremina (zapremina n = 1 mola gasa) je odredjena izrazom
T T
Vn=1 mol =R .
p p
11
c Jaina gravitacionog polja na povri Zemlje jednaka je gravitacionoj konstanti i moe se definisati sledeom
jednainom
M
g= 2
R
gde je M masa Zemlje obuhvaena sferom radijusa R (poluprenik Zemlje). Jaina gravitacionog polja na dubini
jednakoj polovini poluprenika Zemlje, odgovarae masi M1 koja je obuhvaena sferom radijusa R1 = R/2 :
M1
g1 =
R12
Ako sa oznaimo gustinu Zemlje, tada je masa M1

3
4 4 1 4 3 1

R
M1 = V1 = R13 = = R = M
3 3 2 8 3 8
i za jainu gravitacionog polja na dubini jednakoj polovini poluprenika Zemlje dobijamo
M1 1
8M 1 M 1
g1 = = = = g.
R12 R 2 2 R2 2

2
12 b Neka je otpornost dveju identinih sijalica R1 = R2 = R. Ekvivalentna otpornost redne veze ovih dveju
sijalica je
Rr = R1 + R2 = 2R
dok je ekvivalentna otpornost paralelne veze ovih dveju sijalica
R1 R2 R
Rp = = .
R1 + R2 2
Kada se sijalice veu na izvor jednosmernog napona U , elektrina snaga koja se razvije na njima data je sledeim
izrazima
U2
Pr = , za rednu vezu
Rr
U2
Pp = , za paralelnu vezu
Rp
te se njihov kolinik moe izraziti u sledeem obliku
Pr Rp R
1
= = 2 = .
Pp Rr 2R 4
13 a U priloenom reenju su izvedene jednaine kosog

hica.
Neka je telo izbaeno poetnom brzinom v0 pod uglom
u odnosu na povrinu Zemlje. Ako rastavimo vek-
tor poetne brzine na horizontalnu (x) i vertikalnu (y)
komponentu, onda vai
v0x = v0 cos
v0y = v0 sin
42
Neka telo dostigne domet D za vreme t.

Du x-ose, telo se kree ravnomernom brzinom v0x tako da du ove ose vai jednaina
D = v0x t = v 0 t cos
Du y-ose praktino imamo vertikalni hitac, telo kao da je izbaeno uvis poetnom brzinom v0y i na njega deluje
sila Zemljine tee, tako da se kree sa ubrzanjem g. Na maksimalnoj visini H, vertikalna brzina tela je nula
v0y v0 sin
0 = v0y gt1 t1 = =
g g
odakle se za visinu dobija
1 v 2 sin2
H = v0y t1 gt21 = 0 .
2 2g
Sa visine H telo nastavlja da se kree ubrzanjem g i stigne na povrinu Zemlje za vreme t2 tako da vai
s s
1 2 2H 2v 20 sin2 v0 sin
H = gt2 t2 = = = = t1 .
2 g 2g 2 g
Dakle ukupno vreme potrebno da telo dotakne povrinu Zemlje od trenutka izbacanja je
2v 0 sin
t = t1 + t2 =
g
pa se za domet dobija
v02 v2
D = v 0 t cos = 2 sincos = 0 sin (2).
g g
Kako je sin 2 1, maksimalni domet D se dobija za ugao koji zadovoljava

sin (2) = 1 = .
4
Tada je
v02
Dmax =
g
i 2
v 2 sin 4 v02
Hmax = 0 =
2g 4g
Traeni kolinik maksimalnog dometa i maksimalne visine iznosi
v02
Dmax g
= v02
= 4.
H max
4g
14
d Na esticu naelektrisanja q koja se kree pod uticajem homogenog
magnetskog polja indukcije B,~ po krunici poluprenika R, brzinom ~v deluje
Lorentz-ova sila data izrazom
F~ = q~v B
~
Kao to se vidi sa slike i iz prethodnog izraza, ova sila je uvek normalna na

vektor brzine odnosno na vektor putanje estice.
Rad sile jednak je skalarnom proizvodu vektora sile i vektora putanje. Kako su u svakoj taki putanje ova dva vek-
tora normalna, to je njihov skalarni proizvod u svakoj taki putanje nula, pa je i ukupan rad Lorentz-ove sile nula.
43
15 d Neka se sistem blokova kree ubrzanjem a u smeru delovanja

sile F2 kao na slici.
Na blok mase m deluje sila zatezanja u kanapu T1 i sila F1 tako da
prema II Newton-ovom zakonu vai
ma = T1 F1
Na blok mase 2m deluje sila F2 i sila zatezanja u kanapu T2 tako da prema II Newton-ovom zakonu vai
2ma = F2 T2
Suma ove dve jednaine daje

3ma = F2 F1 + T1 T2
kako je kanap neistegljiv, to je T1 = T2 = T , odnosno
1
3ma = F2 F1 ma = (F2 F1 )
3
Iz prve jednaine, za silu zatezanja u kanapu dobijamo
1 1
ma = T F1 T = F1 + ma = F1 + (F2 F1 ) = (2F1 + F2 ) .
3 3
Uzimajui u obzir
F1 = At
F2 = Bt
dobijamo
1 1
T = (2F1 + F2 ) = (2A + B) t
3 3
Kanap e se prekinuti u trenutku t = tmax kada sila zatezanja dostigne maksimalni intenzitet T = Tmax
1
Tmax = (2A + B) tmax
3
odakle je
3Tmax 30 N
tmax = = = 6 s.
2A + B 5 Ns
16
b Svetlosni zrak upada iz vazduha (n0 = 1) na centar
osnove staklenog cilindra (indeksa prelamanja ns = 3/2)
pod uglom u odnosu na normalu i prelama se u cilindru
pod uglom s u odnosu na normalu. Iz Snell-ovog zakona
prelamanja svetlosti vai
n0 sin = ns sin s
Zrak zatim nastavlja put do bone strane cilindra na

koju pada pod uglom

c = s
2
Uslov da se zrak totalno reflektuje od povri koja deli stakleni cilindar od vode, je da za upadni ugao vai uslov
totalne refleksije

ns sin c = nv sin = nv
2
odakle je
nv 4
8
sin c = = 33 =
ns 2
9
ili
64 17
cos2 c = 1 sin2 c = 1 =
81 81
44

17
cos c =
9
Iz prve dve jednaine dobijamo
ns ns n
s
sin = sin s = sin c = cos c
n0 n0 2 n0
i uzimajui u obzir izraunatu vrednost kritinog ugla i indeksa prelamanja u staklu i vazduhu

3 17 17
sin = =
2 9 6

17
= arcsin
6
Za sve upadne uglove manje od ovog kritinog ugla, imaemo totalnu refleksiju na provri izmeu stakla i vode i
zrak nikada nee moi da napusti stakleni cilindar.
17
e U trenutku formiranja izvora, aktivnost radona je N = 4 MBq. Nakon 3.82 dana od formiranja izvora,
odnosno, nakon vremena jednakoh vremenu poluraspada, aktivnost radona (broj raspadnutih jezgara u jedinici
vremena) jednak je polovini poetne aktivnosti radona
N
N1/2 = = 2 MBq
2
To znai da radon tada emituje 2 106 -estica u sekundi.
Ako jedna od 4000 emitovanih -estica izaziva nuklearnu reakciju 94 Be + 126 C + n, to se na svakih 4000
-estica emituje jedan neutron. Odavde sledi da je broj emitovaih neutrona u jednoj sekundi
2 106
= 500.
4000
18 c Neka je cp = 5.18 kJ/(kg K) specifina toplota pri stalnom pritisku i cv = 3.1 kJ/(kg K) specifina toplota
pri stalnoj zapremini. Neka je M masa jednog mola ovog gasa. Specifine molarne toplote gasa pri stalnom
pritisku odnosno stalnoj zapremini su date izrazima
C p = M cp
Cv = M cv
Znajui da je razlika izmeu ovih specifinih molarnih toplota gasa jednaka univerzalnoj gasnoj konstanti
R = Cp Cv = M (cp cv )
za masu jednog mola ovog gasa dobijamo
R 8.31 kmol
kJ
kg g
M= = K
=4 =4
cp cv 5.18 kgK 3.1 kgK
kJ kJ kmol mol
to odgovara molarnoj masi gasa 2 He.

4
19 e Na slici smo sa I1 oznaili struju koja tee kroz otpornik R1 , sa I2

struju koja tee kroz otpornik R2 i sa IR struju koja tee kroz promenljivi
otpornik R.
Snaga koja se razvija na otporniku R je
P = IR
2
R.
Na osnovu Ohm-ovog zakona, pad napona UR na paralelnoj vezi otpornika

R2 i R dat je izrazom
45
UR = R2 I2 = RIR
odavde je
R
IR I2 =
R2
to u kombinaciji sa jednainom prvog Kirchhoff-ovog zakona za vor A daje
I1 = I2 + IR
R R + R2
IR + IR =
I1 = IR
R2 R2
Na osnovu drugog Kirchhoff-ovog zakona za zatvoreno kolo koje ine elementi E R1 R imamo
E R1 I1 RIR = 0
gde zamenom prethodnog izraza za I1 dobijamo

R + R2
E R1 IR RIR = 0
R2
R + R2
E = R1 IR + RIR
R2
R + R2
E = R1 IR + RIR
R2

R1
E = R1 + R + R IR
R2
Uzimajui u obzir R2 = R1 = 3 i R1 /R2 = 1 prethodni izraz se moe uprostiti:
E = (R1 + 2R) IR
odnosno
E
IR =
R1 + 2R
Tako izraz za snagu postaje
R
P = IR
2
R = E2 2
(R1 + 2R)
Snaga e biti maksimalna za maksimalnu vrednost funkcije
R
f (R) = 2
(R1 + 2R)
Naimo prvi izvod ove funkcije
2
1 (R1 + 2R) R 2 (R1 + 2R) 2 R1 + 2R 4R R1 2R
f 0 (R) = = =
(R1 + 2R)
2 R1 + 2R R1 + 2R
gde smo koristili formulu za izvod kolinika

u 0 u0 v uv 0
=
v v2
sa
u = R, u0 = 1
2
v = (R1 + 2R) v 0 = 2 (R1 + 2R) 2
Funkcija e imati maksimum kada je izvod te funkcije jednak nuli
f 0 (R) = 0
R1 2R
=0
R1 + 2R
46
R1 2R = 0
R1
R= = 1.5 .
2
20 a Kada je kruti tap sa dvema kuglama (od kojih obe imaju masu M )
otklonjen za mali ugao , na kugle deluje sila Zemljine tee koja proizvodi
rezultujui moment sile
MF = F1 L + F2 2L
gde za F1 i F2 vai (vidi sliku)
F1 = F2 = M g sin
Odavde sledi da je moment sile
MF = (F 1 + 2F2 )L = 3M gL sin
Za male uglove vai sin tako da imamo
MF = 3M gL sin 3M gL = k
Kako na sistem deluje moment sile oblika k u smeru suprotnom od smera kretanja, to e sistem oscilovati
harmonijskim oscilacijama frekvencije r
1 k
f=
2 I
gde je k = 3M gL a I je moment inercije sistema od dve kugle koji se moe izraunati prema sledeoj formuli
2
I = M L2 + M (2L) = 5M L5
Za frekvenciju malih oscilacija se sada dobija

r r
1 1 3M gL 1 3g
r
k
f= = =
2 I 2 5M L2 2 5L
m
Za date vrednosti g = 10 i L = 0.3 m dalje dobijamo
s2
30 sm2
r
1 3g 1 1 1
r
f= = = 20 Hz = 5 Hz
2 5L 2 1.5 m 2
Odnosno, za period malih oscilacija se ima
1
T = = s.
f 5
47

(2. jul 2013.)
1. Weber (Wb = Tm2 ) je jedinica za

d) elektrini fluks e) magnetsku indukciju n) ne znam (3 poena)
2. Vreme potrebno da laserski zrak poslat sa Zemlje stigne do ogledala na Mesecu i da se vrati nazad na Zemlju
iznosi 2.5 s. Udaljenost povri Meseca od povri Zemlje je priblino (c = 3 108 m/s)
a) 188 103 km b) 375 106 km c) 750 106 km

d) 750 103 km e) 375 103 km n) ne znam (3 poena)
3. Koji od navedenih izraza ne spada u istu kategoriju
a) qvB b) m1 m2 /r2 c) mgh

d) ma e) q1 q2 /(40 r )
2
4. Zapremina dva mola idealnog gasa na temperaturi od 0C i pritisku od 101 kPa je (R = 8.3 J/(mol K))
a) 22.4 dm3 b) 44.8 dm3 c) 22.4 m3

d) 224 dm3 e) 2240 cm3 n) ne znam (3 poena)
5. Uestanost oscilatora personalnog raunara je 3.2 GHz. Jedan takt centralne procesorske jedinice traje
a) 312.5 ps b) 312.5 ns c) 312.5 s

d) 312.5 1010 s e) 3.125 1012 s n) ne znam (3 poena)
6. Grad se snabdeva vodom preko cevi povrine poprenog preseka 0.4 m2 . Brzina proticanja vode kroz ovu
cev je 0.1 m/s pri prosenoj dnevnoj potronji svakog domainstva od 288 litara. Ako nema gubitaka vode u
vodovodnoj mrei, broj domainstava u gradu je
a) 500 b) 1200 c) 12000

d) 5000 e) 30000 n) ne znam (4 poena)
7. Kroz prav provodnik koji se nalazi u stalnom, homogenom magnetskom polju uspostavljena je stalna
jednosmerna struja. Pravilan raspored vektora sile F~ na provodnik, vektora magnetske indukcije B
~ i vektora
duine provodnika L
~ (prema smeru struje) je
49
(4 poena)
8. Rad koji izvri idealni gas pri irenju na konstantnom pritisku od 100 kPa od zapremine 2 litra do zapremine
10 litara je
a) 80 J b) 800 J c) 8 J
d) 12 J e) 120 J n) ne znam (4 poena)
9. Visina na koju treba podii neko telo iznad povri Zemlje poluprenika R da bi intenzitet gravitacionog polja
opao na jednu etvrtinu vrednosti na povri Zemlje je
a) R b) 2R c) 3R
d) 4R e) R/2 n) ne znam (4 poena)
10. Kuglica sa naelektrisanjem q se nalazi u koordinatnom poetku, a kuglica sa naelektrisanjem 4q se nalazi na

rastojanju L od prve na pozitivnom delu x-ose. Koordinata mesta na x-osi gde je rezultantno elektrino polje
jednako nuli je
a) L/2 b) 5L/4 c) 2L/3

d) L/3 e) -L/3 n) ne znam (4 poena)
11. Reaktor u nuklearnoj elektrani radi sa termikom snagom od 3000 MW. Pri svakoj fisiji jezgra uranijuma
oslobodi se energija od 200 MeV. Ako je masa jezgra atoma uranijuma 235
92 U jednaka njegovom masenom broju
(u gramima po molu) masa uranijuma koja se potroi u reaktoru za godinu dana je priblino
(Nav = 6 1023 mol1 , e = 1.6 1019 C)
a) 48 kg b) 3.2 kg c) 1850 kg
d) 1160 kg e) 77 kg n) ne znam (5 poena)
12. Kroz kalem induktivnosti L je uspostavljena elektrina struja ija

je vremenska promena data na slici. Apsolutna vrednost indukovane
elektromotorne sile u kalemu je
a) najvea na delu krive A b) najmanja na delu krive B
c) najvea na delu krive C d) najmanja na delu krive D
e) jednaka na delovima krive A i D n) ne znam
(5 poena)
50
13. Teina lifta koji miruje sa putnicima je 8 kN. Sila zatezanja u uetu koje vue navie kabinu lifta je 12 kN.
Ubrzanje lifta navie je (g =10 m/s2 )
a) 2.5 m/s2 b) 5 m/s2 c) 7.5 m/s2

d) 10 m/s2 e) 15 m/s2 n) ne znam (5 poena)
14. Cev savijena u obliku slova L, otvorena na oba kraja, sputena je sa mosta
u reku. Horizontalni kraj cevi je potopljen i usmeren suprotno toku vode. Ako
se voda u vertikalnom kraku cevi podigne iznad nivoa vode u reci za h = 0.2 m,
brzina strujanja vode je (g = 10 m/s2 )
a) 4 m/s b) 1.41 m/s
c) 2.82 m/s d) 8 m/s
e) 2 m/s n) ne znam
(5 poena)
15. Nerelativistiki elektroni se iz stanja mirovanja kreu pod uticajem elektrinog polja. Posle prolaska kroz
potencijanu razliku od 344 V imaju De Broglievu talasnu duinu
(h = 6.6 1034 Js, me = 9.1 1031 kg, e = 1.6 1019 C)
a) 6.6 1011 m b) 9.3 1011 m c) 2.2 1011 m

d) 1.6 1011 m e) 1.6 1015 m n) ne znam (7 poena)
16. U kolu jednosmerne struje sa idealnim izvorom na slici, jaina

struje koju pokazuje idealni ampermetar je
a) 6E/(7R) b) 7E/(6R)
c) E/(6R) d) E/R
e) E/(3R) n) ne znam
(7 poena)

17. Dubina bazena je 3 m. Ako se do vrha ispuni vodom indeksa prelamanja n = 7/2 i posmatra pod uglom
od 30 prema normali na povr vode, prividna dubina bazena je
a) 1.5 m b) 1 m c) 1.7 m
d) 2.1 m e) 2.6 m n) ne znam (7 poena)
18. Kamen je sa neke visine izbaen horizontalnom poetnom brzinom 10 m/s. Ako se zanemari otpor vazduha,
posle vremena 1 s od trenutka bacanja, normalno ubrzanje kamena je (g =10 m/s2 )

a) 5/ 2 m/s2 b) 1/ 2 m/s2 c) 2 5 m/s2

d) 2/ 5 m/s2 e) 5 2 m/s2 n) ne znam (8 poena)
51
19. Transverzalni talas se prostire du zategnute ice u pozitivnom smeru x-ose. Udaljenost estica ice od ravno-
tenog poloaja pri kretanju talasa se u SI sistemu moe opisati jednainom y (x, t) = 53 106 sin (188t 3.14x).
Kolinik fazne brzine talasa i maksimalne brzine delia ice pri kretanju talasa je priblino
a) 6 b) 60 c) 600
d) 6000 e) 60000 n) ne znam (8 poena)
20. Tanki, kruti metalni tap, homogene gustine i duine 2L savijen

je na sredini tako da ima oblik grkog slova . Ugao izmeu savijenih
polovina tapa je 120o . Sistem osciluje u gravitacionom polju u
vertikalnoj ravni koju ine kraci tapa, oko ose koja prolazi kroz
taku savijanja O, a normalna je na ravan oscilovanja. Period malih
oscilacija ovog oscilatora je
a) 4 3L/g b) 4 L/(3g) c) 2L/(3g)
p p p
d) 2 2L/(3g) e) 4 2L/(3g) n) ne znam (8 poena)

p p
52
REENJA
1
c Weber (Wb = Tm ) je jedinica za magnetni fluks = B
2 ~ [Tm2 ].
~ S
2 e Vreme potrebno da laserski zrak poslat sa Zemlje stigne do ogledala na Mesecu i da se vrati nazad na
Zemlju iznosi t = 2.5 s.
Neka je udaljenost Meseca od Zemlje d. Laserski zrak putuje do Meseca brzinom svetlosti c reflektuje se od
ogledala i vrati nazad brzinom svetlosti, preavi tako ukupan put s = 2d.
Kako je s = ct, za udaljenost Meseca od Zemlje dobijamo
1
d= ct = 3 1.25 108 m = 375 106 m = 375 103 km.
2
3 c qvB, m1 m2 /r , q1 q2 /(40 r ) i ma predstavljaju izraze za silu (Lorentz-ova sila kojom magnetno polje
2 2
deluje na naelektrisanu esticu u pokretu, gravitaciona sila izmeu dvaju masa, Coulomb-ova elektrostatika sila
izmeu dvaju naelektrisanih estica, i izraz za silu prema II Newton-ovom zakonu).
mgh predstavlja izraz za potencijalnu energiju mase m na visini h i jedini ne spada u kategoriju izraza za silu.
4
b Prema jednaini stanja idealnog gasa vai
pV = nRT
odakle se zapremina moe izraziti u sledeem obliku

nRT
V =
p
Za zadate vrednosti se dobija
2 mol 8.3 molJ K (0 + 273 K)

V = 44.8 103 m3 = 44.8 dm3 .
101 103 Pa
5 a Ako je uestanost oscilatora personalnog raunara 3.2 GHz, tada jedan takt (period) centralne procesorske
jedinice traje
1 1
T = = = 3.125 1010 s = 312.5 ps.
f 3.2 109 Hz
6 c Povrina poprenog preseka cevi: S = 0.4 m

2
m
Brzina proticanja vode kroz cev: v = 0.1
s
Vreme posmatranja potronje: t = 1 dan = 24 3600 s
Potronja vode po jednom domainstvu: V1 = 288 l = 288 103 m3
Ukupna zapremina vode koja protekne brzinom v kroz cev poprenog preseka S za vreme t data je izrazom
V = vST
ako svako od N domainstava u proseku potroi zapreminu vode V1 , ukupna zapremina potroene vode bie
V = N V1
Iz poslednje dve jednaine dobijamo broj domainstava
V vSt
N= = = 12000.
V1 V1
53
7 e Prema Lorentz-ovom zakonu, sila koja deluje na prav provodnik duine L

~ kroz koji tee struja I, a koji se
nalazi u homogenom magnetskom polju magnetske indukcije B data je izrazom
~
F~ = I L
~ B
~
Raspored vektora sila koji odgovara ovoj jednaini prema pravilu desne ruke dat je na slici e):
8 b Treba izraunati rad koji izvri idealni gas pri irenju na konstantnom pritisku od 100 kPa od zapremine
2 litra do zapremine 10 litara.
Pri izobarskom irenju gasa (p = const), rad koji izvri gas je dat jednainom
A = p (V2 V1 )
A = 100 103 Pa (10 2) 103 m3 = 800 Nm = 800 J.
9
a Intenzitet gravitacionog polja na povrini Zemlje, dat je sledeom jednainom
M
g=
R2
gde je gravitaciona konstanta, M je masa Zemlje, a R njen radijus.
Na visini H od povrine Zemlje (tj. za radijus R1 = R + H) jaina gravitacionog polja iznosi
M M
g1 = =
R12 (R + H)
2
U zadatku se trai visina na kojoj e intenzitet gravitacionog polja opasti na jednu etvrtinu onoga na Zemljinoj
povri
1
g1 = g
4
M 1 M
2 = 4 R2
(R + H)
R + H = 2R
H = R.
10 d Pretpotstavimo da su oba naelektrisanja pozi-

tivna i da se taka u kojoj je rezultantno elektrino
polje jednako nuli nalazi na rastojanju d od koor-
dinatnog poetka na x-osi.
Elektrino polje pozitivno naelektrisane estice je
usmereno radijalno od estice, kako je prikazano
na slici.
Imamo da je elektrino polje estice naelektrisanja
q u taki x = d dato sa
q
E1 =
4d2
dok je elektrino polje estice naelektrisanja 4q u istoj taki x = d (udaljenoj za L d od te estice)
4q
E2 = 2
4(L d)
54
ova dva polja treba da su jednakog intenziteta (a suprotnog smera)

2
E1 = E2 (L d) = 4d2
L
L d = 2d d = .
3
11
d Reaktor u nuklearnoj elektrani koji radi sa termikom snagom od P = 3000 MW = 3 10 W za vreme od
9
t = 1 godina = 365 24 3600 s proizvede koliinu energije
W = P t
Pri svakoj fisiji jezgra uranijuma oslobodi se energija od
W = 200 MeV = 200 106 V 1.6 1019 C = 3.2 1011 J
To znai da je neophodno da se u godini dana raspadne
W P t
N= =
W W
jezgara Uranijuma, da bi se proizvela koliina energije W.
Masa jednog mola Uranijuma 92 U
235
jednaka je njegovom masenom broju (u gramima po molu), odnosno
g
Mmol = 235
mol
pa je masa jezgra Uranijuma (ako znamo da u svakom molu ima Nav = 6 1023 mol1 atoma)
Mmol
M=
Nav
Odavde sledi da je neophodna masa Uranijuma koja se potroi u godini dana
P t Mmol
Mtot = N M =
W Nav
3 109 W 365 24 3600 s 235 mol

g
Mtot =
3.2 1011 J 6 1023 mol1
Mtot = 1.16 106 g = 1160 kg.
12 a Apsolutna vrednost elektromotorne sile koja

se indukuje u kalemu induktivnosti L kada kroz
njega protie linearno-promenljiva struja data je
izrazom
dI I
|E| = L =L
dt t
Odakle sledi da e se u kalemu indukovati maksi-
malna elektromotorna sila E kada nastupi maksi-
I
malna promena struje u jedinici vremena .
t
U sledeoj tabeli su izraunate promene struje u
jedinici vremena za sve delove krive A-B-C-D na
zadatom grafiku.
A B C D
I [A] 60=6 10 6 = 4 10 10 = 0 6 10 = 4
t [s] 10=1 31=2 53=2 75=2
I/t [A/s] 6 2 0 2
55
Iz tabele je oigledno da je apsolutna vrednost indukovane elektromotorne sile u kalemu najvea u delu krive A.
13
b Teina lifta koji miruje sa putnicima je
M g = 8 kN
odakle se za masu lifta sa putnicima dobija

8 kN 8000 N
M= = = 800 kg
g 10 sm2
Sila zatezanja u uetu koje kabinu lifta vue navie je
T = 12 kN
Prema drugom Newton-ovom zakonu, za lift koji se kree navie ubrzanjem a, vai
Ma = T Mg
odakle se za ubzanje lifta dobija

T 12000 N m m
a= g = 10 2 = 5 2 .
M 800 kg s s
14 e Posmatrajmo poprene preseke S1 i S2 za koje emo

primeniti Bernoulli-jevu jednainu
1 1
p1 + v12 + gh1 = p2 + v22 + gh2
2 2
Za presek S1 vai
Hidrostatiki pritisak: p1 = p0 + ghd
Brzina tenosti kroz presek: v1 = v
Visina u odnosu na referentnu ravan Sref : h1 = 0
Za presek S2 vai
Hidrostatiki pritisak: p2 = p0
Brzina tenosti kroz presek: v2 = 0
Visina u odnosu na referentnu ravan Sref : h2 = h + hd
Sada dobijamo
1 1
p0 + ghd + v 2 + g 0 = p0 + 0 + g(h + hd )
2 2
1 2
v = gh
2
odnosno
v= 2gh
p
m m
r
v= 2 10 2 0.2 m = 2 .
s s
15
a Svakoj estici mase m i brzine v moe se pridruiti talas de Broglie-eve talasne duine
h h
= =
p mv
Prolaskom kroz potencijalnu razliku U, estica naelektrisanja q dostigne kinetiku energiju
mv 2
W = qU =
2
odakle se za njenu brzinu dobija r
2qU
v=
m
56
Sada se de Broglie-eva talasna duina moe izraziti kao

r
h h m h
= = =p = 6.6 1011 m.
mv m 2qU 2mqU
16
c Oznaimo struje i vorove u kolu kao na slici. U zadatku se trai struja kroz idealni ampermetar, koja je u
naem sluaju oznaena sa I4 .
Ampermetar je idealan, to znai da je njegova unutranja otpornost nula Ramp = 0, a stoga je prema Ohm-ovom
zakonu i pad napona na njemu jednak nuli
UCD = Ramp I4 = 0
Prema Ohm-ovom zakonu za otpornik 3R vezan paralelno ampermetru imamo
UCD = 3RI3 = 0
odakle sledi da je struja kroz ovaj otpornik jednaka nuli
I3 = 0
Ovaj otpornik se moe odstraniti iz elektrinog kola tako da se dobije ekvivalentno kolo kao na sledeoj slici
gde je prema prvom Kirchhoff-ovom zakon za vor C
I2 = I4
Ova struja tee kroz rednu vezu otpornika 2R, Ramp i 4R prouzrokujui pad napona izmeu vorova A i B
jednak:
UAB = (2R + Ramp + 4R) I4 = 6RI4
Kako je na vorove A i B privezan idealni naponski izvor elektromotorne sile E, vai
UAB = E
Iz poslednje dve jednaine dobijamo struju koju pokazuje ampermetar

E
E = 6RI4 I4 = .
6R
57
17 d Kada je bazen napunjen vodom, na prelazu iz vazduha

u vodu dolazi do prelamanja svetlosti (ka normali) i ugao
prelamanja u vodi 1 je na osnovu Snell-ovog zakona
n0 sin 0 = nv sin 1
Kako oko pretpostavlja da se zrak ne prelama (ve da svetlost

nastavlja da putuje pravolinijski), to e oku dubina bazena
prividno izgledati manja. Ako sa d1 oznaimo ovu prividnu
dubinu, sa slike vai
d1 tan 0 = d0 tan 1
tan 1
d1 = d0
tan 0
Iz Snell-ovog zakona sledi
2 1 1
r
n0
sin 1 = sin 0 = =
nv 72 7
1 6 6
r
cos 1 = 1 sin 1 = 1 = cos 1 =
2 2
7 7 7
sin 1 1
r
tan 1 = =
cos 1 6

Za upadni ugao 0 = imamo
6
1
tan 0 =
3
pa se za prividnu dubinu dobija vrednost
tan 1 1
r
d1 = d0 =3m 3 = 2.1 m.
tan 0 6
18 e Neka je telo izbaeno horizontalnom poetnom brzinom

v0 . Na telo u horizontalnom pravcu ne deluje nikakva sila,
tako da se ono u tom pravcu kree ravnomernom brzinom
jednakom poetnoj brzini:
vx = v 0
U vertikalnom pravcu nanie na telo deluje sila Zemljine tee,

tako da se telo u tom pravcu kree konstantnim ubrzanjem g.
Nakon izvesnog vremena t, brzina tela u tom pravcu iznosie
vy = gt
Ugao sa slike je dat izrazom
vx v0
tan = =
vy gt
m m
Za zadate vrednosti v0 = 10 , g = 10 2 , u vremenu t = 1 s, taj ugao iznosi
s s

tan = 1 = .
4
Normalno ubrzanje kamena je komponenta vektora ubrzanja normalna na pravac kretanja definisanog brzinom
~v . Sa slike se vidi
m 2 m
gn = g sin = g sin = 10 2 = 5 2 2.
4 s 2 s
58
19
d Jednaina talasa koja opisuje poloaj estica ice se moe opisati sledeim generalnim izrazom
y (x, t) = A sin (t kx)
gde je A, amplituda talasa, kruna uestanost, k koefficijent prostiranja. Brzina delia ice se moe izraziti
kao izvod poloaja delia ice po vremenu
y (x, t)
v (x, t) = = A cos (t kx) = A cos (t kx)
t
ili
v (x, t) = vm cos (t kx)
gde je maksimalna brzina delia ice
vm = A
S druge strane, fazna brzina talasa je data sledeim izrazom

v =
k
pa se za odnos fazne brzine talasa i maksimalne brzine delia ice dobija
v 1
=
vm kA
Iz zadate jednaine talasa se dobijaju vrednosti amplitude A = 53 106 i koeficijenta prostiranja k = 3.14 tako
da je odnos brzina
v
= 6008 6000.
vm
20
b Pretpostavimo da je sistem tapa savijenog po sredini otklonjen iz poloaja ravnotee za mali ugao u
smeru suprotnom od smera kazaljke na satu, kao na slici. Tada je ugao izmeu levog kraka tapa i vertikalne

ose , a ugao izmeu desnog kraka tapa i vertikalne ose + .
3 3
Pretpostavimo da je svaki krak savijenog tapa mase M.

Na centar mase levog kraka tapa deluje sila Zemljine tee M g, tako da je moment ove sile (u smeru suprotnom
od kazaljke na satu):
L
M + = F1
2
Kako je normalna komponenta sile Zemljine tee na tap

F1 = M g sin
3
za moment sile imamo
L M gL
M+ = F1
= sin
2 2 3
Na slian nain, za moment sile koja deluje na centar mase desnog kraka tapa (u smeru kazaljke na satu) imamo
L M gL
M = F2 = sin +
2 2 3
59
Rezultujui moment sile koji deluje na savijeni tap otklonjen za mali ugao iz ravnotenog poloaja je
M gL
M r = M+ M = sin + sin
2 3 3
Uzimajui u obzir trigonometrijsku relaciju
sin ( ) = sin cos cos sin
ima se

sin + sin = sin cos + cos sin sin cos cos sin = 2 cos sin = sin
3 3 3 3 3 3 3
tako da je
M gL
Mr = sin
2
Za male uglove vai sin :
M gL
Mr = k
2
M gL
Gde smo sa k = oznaili koeficijent elastinosti.
2
Moment inercije tapa mase M i duine L koji osciluje oko svog centra mase dat je relacijom
1
I0 = M L2
12
L
Ako je centar oscilacije udaljen L = od centra mase, odnosno, ako se nalazi na jednom kraju tapa, kao u
2
naem sluaju, za moment inercije vai
2
1 L 1
I1 = I0 + M L2 = M L2 + M = M L2
12 2 3
U naem sluaju imamo dva kraka mase M i duine L, tako da je ukupan moment inercije
2
I = 2I 1 = M L2
3
Najzad, ako na sistem momenta inercije I, deluje moment sile oblika Mr = k (u smeru suprotnom od smera
rotacije), to e ovaj sistem imati male (harmonijske) oscilacije sa periodom
r
I
T = 2
k
Zamenom izraza za koeficijent k i moment inercije I dobijamo
s s s
2
M L2 4L L
T = 2 3M gL = 2 = 4 .
2
3g 3g
60

(26. jun 2012.)
1. Rad pri kretanju neke koliine naelektrisanja po zatvorenoj putanji (konturi) u elektrostatikom polju je
a) zavisan od koliine naelektrisanja b) zavisan od brzine kretanja

c) pozitivan d) zavisan od duine putanje
e) jednak nuli n) ne znam (3 poena)
2. Oznaite jedinicu koja se razlikuje od ostalih
a) V A b) N m c) m3 Pa
d) eV e) W s n) ne znam (3 poena)
3. Alfa estica se sastoji od:
a) 2 protona i 3 neutrona b) 1 neutrona i 2 protona c) 1 protona i 1 neutrona

d) 2 neutrona i 2 protona e) 2 neutrona i 1 protona n) ne znam (3 poena)
4. Jedinica mere za aktivnost radionuklida u SI sistemu je
a) Sv (sivert) b) Ci (kiri) c) Bq (bekerel)

d) Gy (grej) e) R (rendgen) n) ne znam (3 poena)
5. Napon gradske mree je 230 V i predstavlja
a) konstantan jednosmerni napon b) efektivnu vrednost

c) trenutnu vrednost d) maksimalnu vrednost
e) srednju vrednost n) ne znam (3 poena)
6. Brzina kojom treba baciti kamen sa povri Zemlje vertikalno uvis da dostigne visinu 45 m je (otpor vazduha
zanemariti, g = 10 m/s2 )
a) 30 m/s b) 450 m/s c) 200 m/s

d) 21.2 m/s e) 900 m/s n) ne znam (4 poena)
7. Kroz vodovodnu cev poprenog preseka 200 cm2 protekne 36 m3 vode za vreme od jednog sata. Brzina
proticanja vode kroz cev je
a) 3.6 m/s b) 5.5 m/s c) 0.5 m/s

d) 1.2 m/s e) 0.8 m/s n) ne znam (4 poena)
61
8. Difrakciona reetka sadri N = 400 zareza po jednom milimetru. Monohromatska svetlost talasne duine
625 nm pada normalno na reetku. Ukupan broj svetlih pruga koje se pojavljuju na ekranu za registraciju je:
a) 7 b) 9 c) 11
9. Kroz dva dugaka, tanka, paralelna pravolinijska provodnika uspostavljene su jednake, stalne jednosmerne
struje istih smerova. Magnetsko polje u ravni koje odreuju ova dva provodnika je jednako nuli
a) u celom prostoru b) desno od desnog provodnika

c) levo od levog provodnika d) na osama provodnika
e) na sredini izmeu provodnika n) ne znam (4 poena)
10. Vetrogenerator za period od 365 dana proizvede 13140 MWh elektrine energije. Srednja snaga
vetrogeneratora je
a) 36 MW b) 3.6 MW c) 15 MW
d) 1.5 MW e) 150 kW n) ne znam (4 poena)
11. Na horizontalnoj hrapavoj podlozi miruje telo mase 10 kg. Koeficijent trenja izmeu tela i podloge je
0.5. Ako na telo u trenutku t = 0 pone da deluje vremenski promenljiva horizontalna sila F (t) = kt, gde je
k = 1 N/s, brzina tela u trenutku t = 40 s je (g = 10 m/s2 )
a) 1 m/s b) 10 m/s c) 100 m/s

d) 0 m/s e) 0.1 m/s n) ne znam (5 poena)
12. Struja koja prolazi kroz kalem induktivnosti 10 mH se menja po zakonu i(t) = kt gde je k = 100 A/s. Napon
na krajevima kalema je
a) 1 V b) 10V c) 100 V
d) 0.1 mV e) 1 kV n) ne znam (5 poena)
13. Idealni gas se adijabatski iri iz stanja 1 do stanja 2 i pri tome se unutranja energija promeni za
U = 40 kJ. Mehaniki rad koji pri tome izvri gas je
a) 80 kJ b) 60 kJ c) 40 kJ
d) 20 kJ e) 10 kJ n) ne znam (5 poena)
14. Tokom prve polovine vremena kretanja po nekom putu automobil se kree konstantnom brzinom v1 , a zatim,
tokom druge polovine vremena kretanja konstantnom brzinom v2 . Srednja brzina kretanja na celom putu
mu je tada 60 km/h. Meutim, ako automobil pree prvu polovinu puta brzinom v1 , a drugu polovinu puta
brzinom v2 , njegova srednja brzina kretanja iznosi 160/3 km/h. Ako je v1 > v2 , brzine automobila su
a) v1 = 120 km/h, v2 = 80 km/h b) v1 = 80 km/h, v2 = 40 km/h

c) v1 = 40 km/h, v2 = 20 km/h d) v1 = 120 km/h, v2 = 100 km/h
e) v1 = 100 km/h, v2 = 60 km/h n) ne znam (5 poena)
62
15. Vertikalna opruga zanemarljive mase, gornjim krajem uvrena o plafon, optereena je na donjem kraju
sa dva tega iste mase i ima duinu 1 m. Kada se jedan teg ukloni duina opruge je 84 cm. Period oscilovanja
opruge sa jednim tegom je priblino (g = 10 m/s2 )
a) 0.36 s b) 0.25 s c) 1.1 s

d) 0.13 s e) 0.8 s n) ne znam (7 poena)
16. Intenzitet gravitacionog ubrzanja na povri neke planete sfernog oblika i gustine jednak je intenzitetu
centrifugalnog ubrzanja u ekvatorijalnoj ravni. Period rotacije planete je ( je gravitaciona konstanta)
a) 2/() b) 3/() c)
p p p
/()
d) 3/() e) 6/() n) ne znam (7 poena)
p p
17. Na glatkoj strmoj ravni nagibnog ugla se nalazi otvorena posuda sa vodom.
Ukupna masa posude i vode u njoj je m. Posuda se gura nanie silom konstantnog
intenziteta F u pravcu nagiba strme ravni. Ako je g gravitaciono ubrzanje, nivo
vode e biti paralelan strmoj ravni ako je intenzitet sile
a) mg sin b) mg tg c) mg/ sin

d) 0 e) mg/ tg n) ne znam (7 poena)
18. Koeficijent korisnog dejstva Karnoovog ciklusa iznosi 0.5. Za koliko procenata bi trebalo sniziti temperaturu
hladnjaka da bi koeficijent korisnog dejstva iznosio 0.6?
a) 10 % b) 40 % c) 20 %
d) 80 % e) 60 % n) ne znam (8 poena)
19. Na slici je prikazana elektrina mrea koja se sastoji

od beskonanog niza otpornika otpornosti R1 = 12
i R2 = 3.75 . Ekvivalentna otpornost mree izmeu
taaka A i B je
a) 15 b) 2.86 c) 7.5
d) 15.75 e) 30 n) ne znam (8 poena)
20. Izvesna koliina radioaktivnog bizmuta, iji je period poluraspada 5 dana, je izdvojena iz nuklearnog goriva.
Procenat mase bizmuta (u odnosu na poetnu masu) koji e se raspasti u intervalu od kraja 20-tog dana do
kraja 30-tog dana od trenutka izdvajanja bie priblino
a) 2.1 % b) 28 % c) 15 %
d) 36 % e) 4.7 % n) ne znam (8 poena)
63
REENJA
1
e Rad pri kretanju neke koliine naelektrisanja q u elektrostatikom polju izmeu taaka A i B dat je izrazom
A = q (VB VA )
gde je VB VA razlika elektrostatikog potencijala u ovim dvema takama. Kako je pri krunom kretanju
poetna taka jednaka krajnjoj taki, tj. A=B, za razliku potencijala vai
VB VA = 0
pa je rad jednak nuli

A = 0.
2.
a
a) V A je jedinica za snagu (odgovara jednaini za elektrinu snagu P = U I)
b) N m je jedinica za energiju (odgovara jednaini za rad sile A = F x)
c) m3 Pa je takoe jedinica za energiju (odgovara jednaini za rad sile konstantnog pritiska A = pV )
d) eV je jedinica za energiju (odgovara jednaini za rad elektrostatike sile na naelektrisanje A = qU )
e) W s je jedinica za energiju (odgovara jednaini za energiju izraenu u funkciji snage E = P t)
Sledi da je jedinica koja se razlikuje od ostalih u odgovoru a) V A.
3 d Alfa estica je dvostruko jonizovani atom Helijuma (jezgro atoma Helijuma) i kao takva se sastoji od dva
protona i dva neutrona.
4
c Jedinica za meru aktivnosti radionukleida u SI sistemu je Bq (bekerel).
5
b Napon gradske mree od 230 V odgovara efektivnoj vrednosti napona.
(Gradska mrea proizvodi

naizmeninu (sinusoidalnu) struju trenutne vrednosti V (t) = Vm sin 2f t, maksimalne
vrednosti Vm = 230 2 V, efektivne vrednosti 230 V i srednje vrednosti 0 V).
6 a Iz jednaine vertikalnog hica, imamo da je brzina kojom treba baciti kamen sa povri Zemlje vertikalno
uvis da bi dostigao visinu H = 45 m:
m m
r
v0 = 2gH = 2 10 2 45 m = 30 .
p
s s
7 c Zapremina vode koja za vreme t brzinom v protekne kroz cev poprenog

preseka S data je jednainom (vidi sliku)
V = Sl = Svt
odakle se za brzinu u funkciji zapremine dobija
V 36 m3 m
v= = = 0.5 .
St 200 10 m2 3600 s
4 s
65
8 b Ako difrakciona reetka ima 400 zareza po jednom mili-

metru, razmak izmeu zareza ove reetke je
1 mm
d= = 2500 nm.
400
Uslov da se na ekranu pojavi svetla pruga (maksimalna inter-
ferencija) je
d sin n = n
odnosu na horizontalu.
Maksimalni broj svetlih pruga na delu zida iznad horizontale je odreen uslovom
sin n 1

1 n
d
d
n

d
nmax =

se pojavljuje na horizontali (za n = 0), ukupan broj svetlih pruga bie
d
N = nmax + nmax + 1 = 2nmax + 1 = 2 +1

2500 nm
N =2 + 1 = 9.
625 nm
9 e Intenzitet magnetskog polja na rastojanju r od pravolinijskog pro-

vodnika kroz koji tee struja jaine I je dat jednainom
I
H=
2r
dok je smer odreen pravilom desne ruke.
Slika pokazuje dva provodnika sa jednakim strujama kao to je zadato
uslovima zadatka. Vidimo da vektori magnetskog polja koji potiu od ova
dva provodnika imaju suprotne smerove samo u delu ravni izmeu dva
provodnika. Na sredini izmeu provodnika magnetska polja su jednakog
intenziteta (jer su na jednakoj udaljenosti od pravolinijskih provodnika
od kojih potiu) a suprotnog smera, pa je njihovo rezultujue magnetsko
polje jednako nuli
r1 =r2
I I z}|{
Hr = H2 H1 = = 0.
2r2 2r1
10
d Vetrogenerator koji proizvede elektrinu energiju
E = 13140 MWh = 13140 106 3600 Ws
za period vremena
t = 365 dana = 365 24 3600 s
ima srednju snagu
E 13140 106 3600 Ws
P = = = 1.5 MW.
t 365 24 3600 s
66
11
d Du vertikalne ose, na telo mase m deluju sila Zemljine tee
Q = mg
vertikalno nanie, i u njoj suprotnom smeru, vertikalno navie, sila otpora podloge N.
Kako se telo ne kree du vertikalne ose, to su ove dve sile (prema prvom Newton-ovom zakonu) u ravnotei
N = Q = mg
Du horizontalne ose na telo deluje vremenski promenljiva horizontalna sila
F (t) = kt
kojoj se suprotstavlja sila trenja

Ftr = ktr N
Da bi telo poelo da se kree u smeru delovanja spoljanje sile F (t) , neophodno je da ova sila bude vea od sile
trenja
F (t) Ftr
odakle dobijamo
kt ktr N = ktr mg
ktr
t mg
k
odnosno, telo e poeti da se kree nakon vremena
ktr 0.5 m
t0 = mg = 10 kg 10 2 = 50 s
k 1 N/s s
od poetka delovanja horizontalne sile F (t). To znai da e u trenutku t = 40 s < t0 telo jo uvek biti u stanju
m
mirovanja, tj. njegova brzina u tom trenutku iznosie v = 0 .
s
12 a Napon u kalemu induktivnosti L kada kroz njega protie linearno promenljiva struja i (t) = kt, moe se
izraziti u sledeem obliku
i
U =L
t
Kako je
i = i (t2 ) i (t1 ) = kt2 kt1 = k (t2 t1 ) = kt
to za napon dobijamo izraz
i
U =L = kL
t
A
U = 100 10 103 H = 1 V.
s
13
c Koliina toplote koju idealni gas razmeni sa okolinom data je izrazom
Q = A + U
gde je A rad gasa, U promena unutranje energije gasa.

Pri adijabatskom procesu nema razmene energije sa okolinom, pa vai
Q=0
67
A + U = 0
A = U = (40 kJ) = 40 kJ.
14
b Neka se automobil tokom vremena t1 kree konstantnom brzinom v1 a zatim tokom vremena t2 konstantnom
brzinom v2 .
Funkcija brzine od vremena v(t) se moe predstaviti kao na grafiku.
Automobil pree ukupan put

s = s1 + s2 = v1 t1 + v2 t2
za ukupno vreme
t = t1 + t2
Njegova srednja brzina kretanja se moe definisati sledeim izrazom
s v1 t1 + v2 t2
vs = = .
t t1 + t2
U prvom sluaju, t1 = t2 tako da za srednju brzinu dobijamo
v1 + v2
vs1 =
2
U drugom sluaju, automobil pree prvu polovinu puta s1 = s/2 kreui se brzinom v1 , za vreme
s1 s
t1 = =
v1 2v1
a zatim drugu polovinu puta s2 = s/2 kreui se brzinom v2 za novo vreme
s2 s
t2 = =
v2 2v2
te je nova srednja brzina data izrazom
s s s 2v1 v2
vs2 = = = =
t t1 + t2 s
2v1 + s
2v2 v1 + v2
Iz uslova zadatka imamo sledei sistem jednaina (u km/h)

v1 + v2
vs1 = = 60
2
2v1 v2 160
vs2 = =
v1 + v2 3
Iz prve jednaine dobijamo
v2 = 120 v1
to zamenom u drugu jednainu daje
6v1 v2 = 160(v1 + v2 )
6v1 (120 v1 ) = 120 160
v12 120v1 + 3200 = 0

120 1202 4 3200 120 40 80 km/h

v1 = = =
2 2 40 km/h
68
40 km/h

v2 = 120 v1 =
80 km/h
Kako je prema uslovu zadatka v1 > v2 to je konano reenje
km km
v1 = 80 , v2 = 40 .
h h
15
e Neka je duina neistegnute opruge l0 . Kada se opruga optereti masom m1 = 2m (sa dva tega iste mase
m), ona e se istegnuti na duinu l1 . Na tegove tada deluje sila istezanja opruge (navie)
F1 = k(l1 l0 )
kao i sila Zemljine tee (nanie)

Q1 = 2mg
F1 = Q1
k (l1 l0 ) = 2mg
Kada se opruga optereti masom m2 = m (jedan teg je uklonjen), ona e se istegnuti na duinu l2 . Na teg tada
deluje sila istezanja opruge (navie)
F2 = k(l2 l0 )
Q2 = mg
F2 = Q2
k (l2 l0 ) = mg
Imamo sledei sistem jednaina
k (l1 l0 ) = 2mg
k (l2 l0 ) = mg
i traimo koeficijent elastinosti opruge. Ako oduzmemo ove dve jednaine, dobijamo
k (l1 l2 ) = mg
odakle je
mg
k=
l1 l2
Period oscilovanja opruge sa jednim tegom mase m tada iznosi
r s s
m m l1 l2
T = 2 = 2 mg = 2
k l1 l2 g
1 0.84
r
T = 2 s = 0.8 s.
10
16
b Neka je R poluprenik planete sfernog oblika i njena gustina.
Zapremina ove planete je

4 3
V = R
3
a masa
4
M = V =
R3
3
Gravitaciono ubrzanje (ili jaina gravitacionog polja) na njenoj povri iznosi
M
g=
R2
69
odnosno
4
R g=
3
Neka planeta rotira krunom uestanou oko svoje ose. Ugaono (centrifugalno) ubrzanje u ekvatorijalnoj
ravni (na udaljenosti r = R od ose rotacije) dato je izrazom
ac = 2 r = 2 R
Prema uslovu zadatka sledi

g = ac
4
R = 2 R
3
4
r
=
3
Period rotacije (u funkciji krune uestanosti je)
2 3 3
r r
T = = 2 = .
4
17
d Kako se posuda nalazi na strmoj ravni nagibnog ugla , u pravcu njenog kretanja niz ravan deluju:
paralelna komponenta sile Zemljine tee
mg sin
i sila konstantnog intenziteta F,

tako da je prema II Newton-ovom zakonu ubrzanje posude sa vodom niz strmu ravan jednako
F + mg sin
a=
m
Veimo referentni sistem za posudu sa vodom, tako da se referentni sistem kree ubrzanjem a niz strmu ravan.
Neka je masa vode u posudi mv .
Na vodu, posmatrano iz datog referentnog sistema osim sile Zemljine tee mv g deluje i inercijalna sila u pravcu
suprotnom od pravca ubrzanja referentnog sistema
Fi = mv a
Da bi povrina vode ostala paralelna strmoj ravni, neophodno je da na vodu deluju samo sile u pravcu normalnom
na tu strmu ravan, a da ukupna sila paralelna strmoj ravni bude jednaka nuli.
Dakle, za ukupnu silu koja deluje na vodu u pravcu paralelnom strmoj ravni treba da vai
mv g sin Fi = 0
mv g sin mv a = 0
g sin = a
70
F + mg sin
g sin =
m
odakle sledi
F = 0.
18
c Koeficijent korisnog dejstva Carnot-ovog ciklusa dat je jednainom
T1
1 = 1
T
gde je T1 temperatura hladnjaka, a T temperatura grejnog tela. Ovo je ujedno maksimalno iskorienje koje
jedna toplotna maina moe dostii kada radi izmeu temperatura T1 i T .
Ako temperaturu hladnjaka snizimo na T2 , koefijent korisnog dejstva se moe izraziti
T2
2 = 1
T
Iz ovih dveju jednaina, imamo
T1 = (1 1 ) T
T2 = (1 2 ) T
Procenat za koji treba sniziti temperaturu hladnjaka postaje
T T2 T 1 T2
= = 1
T1 T1 T1
odnosno, uzimajuu u obzir gornje izraze za T1 i T2
T T2 1 2 1 0.6 4
= 1= 1= 1 = 1 = 0.2 = 20%.
T1 T1 1 1 1 0.5 5
19
a Posmatrajmo beskonanu elektrinu mreu kao na slici. Neka je RN 1 ekvivalentna otpornost mree desno
od vorova AN 1 i BN 1 .
tada se itava mrea desno od ova dva vora moe zameniti ekvivalentnom otpornou RN 1 kao na slici ispod.
Sada se ekvivalentna otpornost mree izmeu taaka A i B, RN , moe izraziti u sledeem obliku
R2 RN 1
RN = R1 +
R2 + RN 1
71
Za beskonani broj otpornika N imamo da ukupna otpornost mree nee zavisiti od broja otpornika,
odnosno
lim RN = lim RN 1 = R
N N
tako da prethodna jednaina za N postaje

R2 R
R = R1 +
R2 + R
Odakle se dobija sledea kvadratna jednaina
2
R R1 R R1 R2 = 0
sa moguim reenjima za R :
R12 + 4R1 R2
p
R1
R =
2
od kojih je jedino fiziko reenje sa znakom plus (otpornost mora biti nenegativna veliina)
R1 + R12 + 4R1 R2 12 + 18
p
R = = = 15 .
2 2
20
e Radioaktivni raspad se odvija prema sledeoj jednaini
N (t) = N0 et
gde je N0 poetni broj jezgara radioaktivnog izotopa, N (t) je broj jezgara u vremenskom trenutku t (koliina
materije koja ostaje nakon radioaktivnog raspada), i konstanta radioaktivnog raspada.
Vreme poluraspada t = t1/2 je definisano kao vreme za koje se raspadne polovina poetnog broja jezgara (odnosno,
vreme u kome je broj jezgara koji je ostao neraspadnut jednak polovini poetnog broja jezgara)
N0
N t1/2 =
2
smenjujui u formuli iznad, za konstantu raspada dobijamo
N0
= N0 et1/2
2
2 = et1/2
ln 2 = t1/2
ln 2
=
t1/2
Nakon vremena t = t1 = 20 dana, broj neraspadnutih jezgara iznosi
N1 = N (t1 ) = N0 et1
dok je nakon vremena t = t2 = 30 dana, broj neraspadnutih jezgara
N2 = N (t2 ) = N0 et2
to znai da se u periodu od t1 = 20 dana do t2 = 30 dana raspalo N = N1 N2 jezgara
N = N1 N2 = N0 et1 et2

Masa bizmuta je proporcionalna broju jezgara koji postoji u toj masi, tako da je procenat mase bizmuta (u
odnosu na poetnu masu) koji se raspadne u intervalu vremena jednak procentu broja jezgara (u odnosu na
poetni broj jezgara) koji se raspadne u datom intervalu
N
= et1 et2
N0
72
N ln 2 t1 ln 2 t2
= e t1/2 e t1/2
N0
N t1 t2
= eln 2 t1/2 eln 2 t1/2
N0
Koristei x = eln x (odnosno 2 = eln 2 , za x = 2) dalje dobijamo
N t
1
t
2
= 2 t1/2 2 t1/2
N0
N 20 30
= 2 5 2 5
N0
N
= 24 26
N0
N 1 1 41 3
= = = 4.7 %.
N0 16 64 64 64
73

(28. jun 2011.)
1. Tesla (T) je jedinica za

d) silu e) magnetsku indukciju n) ne znam (3 poena)
2. Pri krunom kretanju oko Sunca ugaona brzina centra Zemlje je priblino
a) 2 107 s1 b) 1.2 105 s1 c) 7.3 105 s1

3. Jezgro atoma radioaktivnog elementa ima Z protona i N neutrona. U pozitronskom ( + ) raspadu jezgra nee
se promeniti
a) Z b) N c) Z/N
d) Z+N e) Z-N n) ne znam (3 poena)
4. Od nabrojanih fizikih veliina skalar je
a) ubrzanje b) elektrino polje c) napon

d) moment impulsa e) magnetska indukcija n) ne znam (3 poena)
5. Zapremina jednog mola idealnog gasa na temperaturi od 0C i pritisku od 101.3 kPa je

(R = 8.314 J/(mol K))
a) 22.4 m3 b) 22.4 dm3 c) 22.4 cm3

d) 2240 cm3 e) 224 dm3 n) ne znam (3 poena)
6. Brzina kojom treba baciti kamen sa povri Zemlje vertikalno uvis da dostigne visinu 45 m je
(otpor vazduha zanemariti, g = 10 m/s2 )
a) 30 m/s b) 450 m/s c) 200 m/s

7. Kroz vodovodnu cev promenljivog prenika protie voda. Na mestu na kojem je prenik cevi 80 mm brzina
vode je 1 m/s. Na mestu na kojem je prenik cevi 40 mm brzina vode je
a) 0.5 m/s b) 2 m/s c) 4 m/s

75
rastojanju 1 m iza soiva. ina daljina soiva iznosi
a) 2 m b) 2/3 m c) 1/2 m
d) 1/3 m e) 3/2 m n) ne znam (4 poena)
9. Dva takasta naelektrisanja se nalaze na xosi. Naelektrisanje +Q se nalazi u taki A, a naelektrisanje Q u

taki B pri emu je xA < xB . Taka C u kojoj je elektrostatiko polje jednako nuli je
a) levo od take A b) desno od take B

c) izmeu taaka A i B d) svuda u prostoru
10. Ako se kinetika energija tela konstantne mase povea etiri puta njegov impuls se
a) ne menja b) smanji dva puta c) smanji etiri puta

d) povea dva puta e) povea etiri puta n) ne znam (4 poena)
11. Greja u gradskoj mrei napona 230 V ima snagu od 110 W. Kada se prikljui na izvor napona 24 V isti
greja ima snagu od priblino
a) 11.5 W b) 5.75 W c) 2.4 W

d) 1.2 W e) 23 W n) ne znam (5 poena)
12. Napon izmeu ploa kondenzatora kapacitivnosti C = 10 muF se menja po zakonu u(t) = kt gde je
k = 100 V/s. Struja kroz kondenzator iznosi
a) 1 mA b) 10 mA c) 100 mA
d) 0.1 mA e) 1 A n) ne znam (5 poena)
13. Vetaki Zemljin satelit se kree po stacionarnoj krunoj orbiti na visini R/6 iznad povri Zemlje, gde je R
poluprenik Zemlje. Ako je gravitaciono ubrzanje na povri Zemlje g intenzitet brzine satelita je
a) 5gR/6 b) 2 2gR c) 6gR/7

p p p
d) 3 gR e) 3gR n) ne znam (5 poena)

p p
14. estica mase m i naelektrisanja q kree se pod uticajem homogenog magnetskog polja indukcije B po
krunici poluprenika R, brzinom v. Rad Lorencove sile kada estica obie jedan krug je
a) 2RqvB b) 0 c) mv 2 /2
d) 2mv 2 e) 2RqvB n) ne znam (5 poena)
15. Telo mase 800 g se kree pod dejstvom konstantne sile. Za vreme dok sila izvri rad od 48 J, brzina tela se
promeni za 4 m/s. Srednja brzina tela u tom intervalu vremena je
a) 9.6 m/s b) 30 m/s c) 60 m/s

76
16. Tanak list cigaret papira okvaen vodom prilepljen je za staklenu planparalelnu ploicu debljine d. Tanak
laserski snop svetlosti pada normalno na povr papira na kome se rasejava i prolazei kroz staklo stvara na
drugoj povri ploice krunu osvetljenu povr poluprenika R. Indeks prelamanja staklene ploice je
p
a) R/d b) p R2 + d2 /R c) 2R/d
p
d) 2 R + d /R
2 2 e) R + 4d /R
2 2
17. U posudi sa vodom se nalazi komad plute koji je neistegljivim koncem

zanemarljive mase vezan za dno kao na slici. Ako se posuda ne kree sila
zatezanja u koncu je T . Ako se posuda kree nanie sa konstantnim ubrzanjem
intenziteta a = g/3 (g je gravitaciona konstanta) nova sila zatezanja u koncu
e biti
a) T b) 3T /2 c) 3T
d) 2T /3 e) 4T /3 n) ne znam (7 poena)
18. Jedan mol idealnog gasa se izobarskim irenjem prevede iz poetnog stanja sa temperaturom T1 = 600 K u
krajnje stanje sa tri puta veom zapreminom. Mehaniki rad izvren u ovom procesu je priblino
(R = 8.314 J/(mol K))
a) 1 kJ b) 5 kJ c) 10 kJ
19. Ekvivalentna otpornost mree otpornika izmeu taaka A

i B na slici iznosi
a) 7R/3 b) 2R c) 3R/2
d) 5R/3 e) 4R/3 n) ne znam (8 poena)
20. Tanka, kruta metalna ica, zanemarljive mase i duine 2L savijena je

na sredini tako da ima oblik grkog slova . Ugao izmeu kraka ice je
120. Dve kuglice malih prenika i istih masa zakaene su za krajeve ice.
Sistem osciluje u gravitacionom polju u vertikalnoj ravni koju ine kraci
ice, oko ose koja prolazi kroz taku savijanja O, a normalna je na ravan
oscilovanja. Period malih oscilacija ovog oscilatora je
a) 2 b) 2L/g c)
p p p
L/g L/(2g)
d) 2 L/(2g) e) 2 2L/g n) ne znam (8 poena)
p p
77
REENJA
1
e Tesla (T) je jedinica za magnetsku indukciju (B).
~
2 a Centar Zemlje opie puni krug = 2 rad oko Sunca za t = 365 dana = 365 24 3600 s.
Ugaona brzina centra Zemlje je
2
= = 2 107 s1 .
t 365 24 3600
3 d Pri pozitronskom
+
raspadu u jezgru radioaktivnog elementa dolazi do pretvaranja protona u neutron uz
emitovanje pozitrona (e ) i elektron neutrina. Dakle ukupan broj protona i neutrona u jezgru radioaktivnog
+
elementa ostaje nepromenjen, odnosno Z+N = const.
4
c Napon je skalarna fizika veliina.
5
b Prema jednaini idealnog gasa imamo
pV = nRT
nRT
V =
p
1 mol 8.314 molJ K (0 + 273 K)
V = = 0.0224 m3 = 22.4 dm3 .
101.3 103 Pa
6 a Prema jednaini vertikalnog hica, brzina kojom treba baciti kamen sa povri Zemlje vertikalno uvis da
dostigne visinu H = 45 m, je
v0 = 2gH
p
m m
r
v0 = 2 10 2 45 m = 30 .
s s
7
c Na osnovu jednaine kontinuiteta (za protok nestiljivog fluida) dobijamo
S1 v1 = S2 v2
S1
v2 = v1
S2
D12 m 802 m
v2 = v 1 = 1 =4 .
D22 s 402 s
8
b Na osnovu jednaine tankog sabirnog soiva
1 1 1
= +
f p q
gde je p = 2 m udaljenost izvora ispred soiva i q = 1 m udaljenost (realnog) lika iza soiva, za inu daljinu
ovog soiva dobijamo
1 1 1 3 2
= + = f = m.
f 1m 2m 2m 3
9
e Uzimamo u obzir da je jaina elektrinog polja takastog naelektrisanja Q na rastojanju R data izrazom
Q
E=
4R2
i radijalnog je pravca u smeru od pozitivnog naelektrisanja, odnosno, u smeru ka negativnom naelektrisanju.
Posmatramo elektrino polje na x-osi u tri mogua sluaja, kao na slici:
79
(a) xA xC < xB (izmeu taaka A i B)

(b) xC xB > xA (desno od take B)
(c) xC < xA < xB (levo od take A)
Rezultujua elektrina polja u ova tri sluaja su:

(a)
Q Q
Ea = E1 + E2 = 2 + 2 >0
4(xC xA ) 4(xB xC )
ovaj izraz je uvek pozitivan jer odgovara sumi dve pozitivne vrednosti.
(b) !
Q Q Q 1 1
Eb = E1 + E2 = 2 2 = 4 2 2 >0
4(xC xA ) 4 (xB xC ) (xC xA ) (xC xB )
ovaj izraz je uvek pozitivan za xB > xA .
(c)
!
Q Q Q 1 1
Ec = E1 + E2 = 2 + 2 = 4 2 2 <0
4 (xC xA ) 4 (xB xC ) (xC xA ) (xC xB )
ovaj izraz je uvek negativan za xB > xA .

Dakle, nijedan od ovih izraza nije jednak nuli. Ovaj rezultat se moe proiriti i za take posmatranja
u itavoj ravni, kao i u itavom prostoru. Dakle, ne postoji taka C u kojoj je intenzitet elektri-
nog polja jednak nuli (osim taaka u beskonanosti), tako da nijedan od datih odgovora nije taan.
10
d Kinetika energija tela konstantne mase m koje se kree brzinom v data je izrazom
1
Ek = mv 2
2
a impuls tog tela
p = mv
Pri poveanju kinetike energije 4 puta, za telo konstantne mase m vai

r
v2 Ek2
= = 4=2
v1 Ek1
p2 v2
= =2
p1 v1
odnosno impuls e se poveati dva puta.
11
d Snaga koja se razvija na grejau otpornosti R prikljuenom na napon V1 data je izrazom
V12
P1 =
R
80
Isti otpornik prikljuen na drugi izvor napona V2 imae snagu
V22
P2 =
R
Iz prethodne dve jednaine dobijamo
V22
P2 V22
= R
=
P1 V12 V12
R
odnosno
V22
P2 = P1
V12
2
24

P2 = 110 W 1.2 W.
230
12
a Pri linearnoj promeni napona izmeu ploa kondenzatora
u (t) = kt
struja kroz kondenzator kapacitivnosti C je konstantna i moe se izraunati prema sledeem izrazu
u
i=C
t
Kako je
u = u (t2 ) u (t1 ) = k (t2 t1 ) = kt
za struju dobijamo
kt
i=C = Ck
t
V
i = 10 106 F 100 = 1 mA.
s
13 c Na satelit mase m na visini H iznad Zemljine povri, tj. na rastojanju R1 = R + H od centra Zemlje,
deluje gravitaciona sila Zemljine tee
mM mM
Fg = 2 = 2
R1 (R + H)
gde je M masa Zemlje i gravitaciona konstanta. Gravitaciono ubrzanje na povri Zemlje odgovara jaini
gravitacionog polja na povri Zemlje i definisano je
M
g= M = gR2
R2
to zamenom u prethodnoj jednaini daje
m R2
Fg = 2 M = mg 2
(R + H) (R + H)
Kada se satelit kree brzinom v po krunoj putanji radijusa R1 na njega deluje centrifugalna inercijalna sila
data izrazom
mv 2 mv 2
Fc = =
R1 R+H
Za stacionarnu krunu putanju vai jednakost gravitacione sile i centrifugalne sile, odnosno
Fg = Fc
R2 mv 2
mg =
(R + H)
2 R+H
81
odakle se za brzinu satelita dobija r

gR2
v=
R+H
Za zadatu visinu H = R/6 imamo
v= 6gR/7.
p
14
b Na esticu mase m i naelektrisanja q koja se kree po krunici poluprenika R brzinom ~
v u homogenom
magnetskom polju indukcije B
~ deluje Lorentz-ova sila
F~ = q ~v B
~
Vektor ove sile je normalan na vektor brzine odnosno na vektor putanje ove estice pa je skalarni proizvod
vektora sile i vektora putanje jednak nuli u svakoj taki putanje.
Kako se rad definie kao skalarni proizvod vektora sile i vektora putanje i kako je ovaj proizvod nula
u svakoj taki putanje, to je rad koji Lorentz-ova sila vri na estici naelektrisanja q jednak nuli.
15
e Telo mase m na koje deluje konstantna sila se kree ubrzanjem a i pod dejstvom ove sile u intervalu
vremena t = t1 dostigne brzinu
v1 = v0 + at1
Srednja brzina ovog tela u intervalu vremena t1 je data izrazom
v1 + v 0
vs =
2
Rad koji sila izvri nad telom jednaka je promeni kinetike energije tog tela
mv12 mv02 m 2
A = Ek1 Ek0 = = v1 v02

2 2 2
Kako je
v12 v02 = (v1 v0 ) (v1 + v2 )
to se dobija
v1 + v0
= mvvs
A = m (v1 v0 )
2
gde smo sa v = v1 v0 oznaili promenu brzine tela pod dejstvom sile.
Iz prethodne jednaine se za srednju brzinu tela dobija
A
vs =
mv
48 J 60 m m
vs = = = 15 .
0.8 kg 4 ms 4 s s
16
b Laserski snop se rasejava na povri papira, tako da zraci ovog laserskog snopa upadaju u staklenu ploicu
pod svim moguim uglovima

0 1
2
Na osnovu Snell-ovog zakona prelamanja svetlosti na graninoj povri vazduha sa staklom imamo
n1 sin 1 = n2 sin 2
gde je n1 = 1 indeks prelamanja vazduha, i gde smo zanemarili uticaj tankog cigaret papira na prelamanje
svetlosti.
82
Iz prethodnog izraza dobijamo

1
sin 2 = sin 1
n2
i kako za sve mogue upadne uglove 1 vai
0 sin 1 1
sledi da su laserski zraci prelomljenog snopa u staklu ogranieni uglovima
1
0 sin 2
n2
Maksimalni ugao pod kojim se zrak prelama je dakle
1
sin 2,max =
n2
Za poluprenik krune povri koja se stvara na drugoj povri ploice debljine d, vai (vidi sliku)
R = d tan 2,max
Koristei sledee trigonometrijske relacije

p
cos = 1 sin2
sin sin
tan = =p
cos 1 sin2
dalje dobijamo
1
sin 2,max 1
R = d tan 2,max = d q = d q n2 = dp
1 sin 2,max
2 1 1 n22 1
n22
odakle se za indeks prelamanja ima

d
q
n22 1 =
R
2
R2 + d2

d
n22 =1+ =
R R2

R2 + d2
n2 = .
R
17 d Neka je masa komada plute m, zapremina komada plute V i

gustina vode . Kada posuda miruje, na komad plute u vodi deluju
sledee sile
sila Zemljine tee (vertikalno nanie): Fg = mg
sila potiska (vertikalno navie): Fp = V g
sila zatezanja konca (vertikalno nanie): T
Kako komad plute miruje, to vai uslov ravnotee
Fg + T = Fp
T = Fp Fg = (V m) g.
Neka se sada posuda kree nanie konstantnim ubrzanjem a. Veimo
referentni sistem za ovu posudu. Na neko telo mase m u ovom
referentnom sistemu deluje sila Zemljine tee mg nanie i inercijalna
sila ma navie (u smeru suprotnom od smera ubrzanja referentnog
sistema), tj. rezultantna sila oblika
mg ma = m (g a) = mg1
83
To znai da kada se referentni sistem kree nanie ubrzanjem a, tela u tom sistemu se ponaaju kao da su na
nekoj drugoj planeti na kojoj je gravitaciono ubrzanje
g1 = g a.
Dakle, u ovom sluaju emo imati istu jednainu za silu zatezanja konca, samo sa novom gravitacionom
konstantom
T1 = (V m) g1 = (V m)(g a)
Za a = g/3 dalje dobijamo
g 2 2
T1 = (V m) g = (V m) g = T.
3 3 3
18
c Jednaina idealnog gasa u stanju 1 je
p1 V1 = nRT1
i slino za jednainu idealnog gasa u stanju 2 imamo
p2 V2 = nRT2
Pri izobarskom irenju gasa iz stanja 1 u stanje 2 pritisak ostaje konstantan
p1 = p2 = p
i pri tome vai

V1 V2
=
T1 T2
Kako je prema uslovima zadatka V2 = 3V1 , to za temperature vai
V2
T2 = T1 = 3T1
V1
Mehaniki rad gasa pri izobarskom irenju je dat jednainom
A = pV = p (V2 V1 )
Uzimajui u obzir gornje jednaine idealnog gasa imamo
A = pV2 pV1 = nRT2 nRT1 = nR (T2 T1 )
A = nR (3T1 T1 ) = 2nRT1
Odakle se za zadate vrednosti dobija
J
A = 2 1 mol 8.314 600 K 10 kJ.
mol K
19
a Neka su vorovi i struje oznaeni kao na slici. Svaki otpornik na slici ima otpornost R.
84
Primenom prvog Kirchhoff-ovog zakona za struje na vorove C, D, E, i F, redom, dobijamo sledee jednaine za
struje
C: I = I1 + I2
D: I1 = I3 + I4
E: I5 = I2 + I3
F: I = I4 + I5
Pad napona izmeu vorova C i E je nula (kratak spoj): UCE = 0
Istovremeno, vai
UCE = UCD + UDE
Kako je prema Ohm-ovom zakonu UCD = RI1 i UDE = RI3 to se dobija
RI1 + RI3 = 0 I3 = I1
Zamenom u jednainu struja za vor D imamo
I1 = I3 + I4 = I1 + I4 I4 = 2I1
Pad napona izmeu vorova D i F je takoe nula (kratak spoj): UDF = 0

Istovremeno, vai
UDF = UDE + UEF
Kako je prema Ohm-ovom zakonu UDE = RI3 i UEF = RI5 to se dobija
RI3 + RI5 = 0 I5 = I3 = (I1 ) = I1
Zamenom u jednainu struja za vor E imamo
I1 = I5 = I2 + I3 = I2 I1
odakle je
I2 = 2I1
Zamenom ove relacije u jednainu za vor C imamo
I
I = I1 + I2 = 3I1 I1 =
3
Sada imamo
UAB = UAC + UCD + UDF + UFB
i kako je na osnovu Ohm-ovog zakona
UAC = RI
1
UCD = RI1 = RI
3
UDF = 0
UFB = RI
to dalje dobijamo
1 7
UAB = RI + RI + 0 + RI = RI
3 3
Ako itavu mreu zamenimo ekvivalentnim otporom otpornosti Rekv , kroz otpornik e tei ista struja I i stvarae
isti pad napona UAB , tako da prema Ohm-ovom zakonu vai
UAB = Rekv I
Direktnim poreenjem poslednje dve jednaine, za ekvivalentnu otpornost mree otpornika dobijamo
7
Rekv = R.
3
85
20 e Pretpostavimo da je sistem ice savijene po sredini sa kuglicama mase M na njenim krajevima otklonjen
iz poloaja ravnotee za mali ugao u smeru suprotnom od smera kazaljke na satu, kao na slici. Tada je ugao

izmeu levog kraka ice i vertikalne ose , a ugao izmeu desnog kraka ice i vertikalne ose + , kao na
3 3
slici.
Na levu kuglicu deluje sila Zemljine tee M g, tako da je moment ove sile (u smeru suprotnom od kazaljke na
satu):
M+ = F1 L
kako je normalna komponenta sile Zemljine tee na levi krak

F1 = M g sin
3
za moment sile imamo
M+ = F1 L = M gL sin
3
Na slian nain, za moment sile koja deluje na desni krak (u smeru kazaljke na satu) imamo

M = F2 L = M gL sin +
3
Rezultujui moment sile koji deluje na ovaj sistem otklonjen za mali ugao iz ravnotenog poloaja je

Mr = M+ M = M gL sin + sin
3 3
Uzimajui u obzir trigonometrijsku relaciju
sin ( ) = sin cos cos sin
ima se

sin + sin = sin cos + cos sin sin cos cos sin = 2 cos sin = sin
3 3 3 3 3 3 3
tako da je
Mr = M gL sin
Za male uglove vai sin :
Mr M gL = k
gde smo sa k = M gL oznaili koeficijent elastinosti.
Moment inercije kuglice mase M na rastojanju L od centra rotacije dat je relacijom
I0 = M L2
U naem sluaju imamo dve kuglice mase M na istom rastojanju L od centra rotacije, tako da je ukupan moment
inercije
I = 2I 0 = 2M L2
86
Najzad, ako na sistem momenta inercije I, deluje moment sile oblika Mr = k (u smeru suprotnom od smera
rotacije), to e ovaj sistem imati male (harmonijske) oscilacije perioda
r
I
T = 2
k
Zamenom izraza za koeficijent k i moment inercije I dobijamo
s
2M L2
T = 2
M gL
s
2L
T = 2 .
g
87

(29. jun 2010.)
1. Jaina elektrinog polja u centru naelektrisane metalne sfere
a) zavisi od koliine naelektrisanja na sferi b) zavisi od poluprenika sfere

c) zavisi od potencijala sfere d) jednaka je nuli
2. Osnovna jedinica za pritisak u SI sistemu je
a) Torr b) mmHg c) atm

d) Pa e) psi n) ne znam (3 poena)
3. Jezgro atoma radioaktivnog elementa im Z protona i N neutrona. U raspadu nee se promeniti
a) Z b) N c) Z/N
d) Z-N e) Z+N n) ne znam (3 poena)
a) snagu b) energiju c) intenzitet sile

d) koliinu elektriciteta e) elektrino polje n) ne znam (3 poena)
5. Ako kroz popreni presek provodnika ravnomerno prolazi svakog minuta koliina elektriciteta od 24 kulona,
jaina struje je
a) 0.4 A b) 1.5 A c) 24 A
d) 1440 A e) 4 A n) ne znam (3 poena)

6. Telo je izbaeno navie sa visine 1 m, poetnom brzinom 5 m/s. Pri udaru o tlo telo e imati brzinu
(g = 10 m/s2 )

a) 5 m/s b) 2 5 m/s c) 5 m/s

7. Kroz vodovodnu cev prenika 40 mm istie voda stalnom brzinom od 2 m/s. Kubni metar vode istekne za
priblino
a) 100 s b) 199 s c) 1592 s

89
8. estica se kree konstantnom brzinom kroz sredinu indeksa prelamanja 2.5. Da bi brzina estice bila jednaka
brzini svetlosti u datoj sredini, ona bi trebalo da iznosi
a) 0.4c b) c c) 0.5c
d) c/3 e) zadatak nema reenje n) ne znam (4 poena)
9. Frekvencija elektromagnetskih talasa talasne duine = 1 cm je (c = 3 108 m/s)
a) 3 GHz b) 30 GHz c) 300 GHz

d) 300 Hz e) 3 kHz n) ne znam (4 poena)
10. Oko ose rotacije obre se materijalna taka mase m = 4 g po krunici prenika D = 2 m. Moment inercije
materijalne take u odnosu na tu osu rotacije je
a) 10 kg cm2 b) 5 kg cm2 c) 20 kg cm2

d) 40 kg cm2 e) 2.5 kg cm2 n) ne znam (4 poena)
11. Litar vode na temperaturi od 295 K pomea se sa dva litra vode na temperaturi od 97o C. Temperatura
smee je
a) 72o C b) 320 K c) 480 K

d) 332.5 K e) 70.5 C
o
12. Kroz kalem induktivnosti L = 10 mH protie vremenski promenljiva struja i (t) = kt gde je k = 10 A/s.
Indukovana elektromotorna sila na krajevima kalema po svojoj apsolutnoj vrednosti iznosi
a) 1 V b) 10 V c) 0.1 V
d) 0.01 V e) 100 V n) ne znam (5 poena)
13. Vetaki Zemljin satelit se kree po stacionarnoj krunoj orbiti na visini R iznad povri Zemlje, gde je R
poluprenik Zemlje. Ako je gravitaciono ubrzanje na povri Zemlje g intenzitet brzine satelita je
a) 5gR b) 2gR c) gR
p p p
d) gR/3 e) gR/2 n) ne znam (5 poena)

p p
14. Alfa estica se u stacionarnom i homogenom magnetskom polju indukcije B kree po krunici poluprenika
R. Impuls alfa estice je
a) eBr b) 4eBr c) 2eB/r

d) 2eBr e) 0 n) ne znam (5 poena)
15. Balon mase 1000 kg pone da se sputa ubrzanjem 0.01 g. Masa balasta (tereta) koju treba odbaciti iz
gondole da bi balon poeo da se kree istim ubrzanjem navie iznosi priblino (g = 10 m/s2 )
a) 20 kg b) 40 kg c) 60 kg
90
16. Ekspander paralelnog snopa laserskog zraenja sastoji se od jednog rasipnog soiva ine daljine |f | = 10 cm
i jednog sabirnog soiva ine daljine F = 50 cm, postavljenih upravno na pravac snopa, a razdvojenih za
F |f | = 40 cm. Prenik izlaznog snopa se posle prolaska kroz ekspander uvea
a) 2 puta b) 1.2 puta c) 5 puta

d) 4 puta e) 2.5 puta n) ne znam (7 poena)
17. U posudi sa vodom se nalazi komad plute koji je neistegljivim koncem

zanemarljive mase vezan za dno kao na slici. Ako se posuda ne kree sila
zatezanja u koncu je T . Ako se posuda kree navie sa konstantnim ubrzanjem
intenziteta a = 3g (g je gravitaciona konstanta) nova sila zatezanja u koncu e
biti
a) T b) 4T c) 3T
d) T /3 e) pluta e potonuti na dno n) ne znam (7 poena)
18. Monoatomski idealni gas zagreva se pri konstantnoj zapremini od 10 litara tako da mu se pritisak povea za
400 kPa. Koliina toplote dovedena gasu pri zagrevanju je
a) 2 kJ b) 4 kJ c) 6 kJ
19. Na slici je prikazano kolo stalne jednosmerne struje. Ako ampermetar

A ne pokazuje nikakvo skretanje elektrina otpornost otpornika R3 je
a) 2 k b) 4 k
c) 8 k d) 16 k
e) 32 k n) ne znam
(8 poena)
20. U irok otvoreni sud tankih zidova nalivena je voda do

visine H, kao na slici. Na bonoj strani suda je napravljen mali
otvor kroz koji voda istie u horizontalnom pravcu. Visina h
na kojoj treba da se nalazi ovaj otvor da bi mlaz vode imao
maksimalni domet D i vrednost maksimalnog dometa iznose
respektivno

a) h = H/2, D = H/2 b) h = H/2, D = 2H

c) h = H/ 2, D = H/2 d) h = H/3, D = H
e) h = H/2, D = H n) ne znam
(8 poena)
91
REENJA
1 d Jaina elektrinog polja u centru naelektrisane metalne sfere je jednaka nuli. Ovo je direktna posledica
Gauss-ovog zakona i injenice da je ukupna koliina naelektrisanja koja se nalazi unutar sfere jednaka nuli
(naelektrisanje se rasporeuje ravnomerno po povri sfere). Kako u sferi nema izvora naelektrisanja, to je i jaina
elektrinog polja unutar sfere jednaka nuli.
2
d Osnovna jedinica za pritisak u SI sistemu je Pa.
3 e Pri

raspadu u jezgru radioaktivnog atoma neutron se pretvara u proton, pri emu se emituje elektron i
elektron neutrino. Dakle ukupan broj protona i neutrona u jezgru Z+N ostaje konstantan.
4
b eV je jedinica za energiju.
5
a Ako kroz popreni presek provodnika za t = 1 min = 60 s ravnomerno prolazi koliina elektriciteta od
Q = 24 C, jaina struje je data izrazom
Q 24 C
I= = = 0.4 A.
t 60 s

6 c Telo koje je izbaeno navie sa visine h0 = 1 m poetnom brzinom v0 = 5 m/s e prema jednaini
vertikalnog hica dostii visinu
v2
h1 = h0 + 0
2g
Telo zatim sa ove visine pada vertikalno nanie, poetnom brzinom jednakom nuli i sa ubrzanjem jednakim
ubrzanju Zemljine tee (vertikalni pad). Brzina koju telo dostigne pri udaru u tlo je data jednainom
m
q
v1 = 2gh1 = v02 + 2gh0 = 5
p
.
s
7 e Kroz vodovodnu cev prenika D = 40 mm istie voda stalnom brzinom od v = 2 m/s.

Zapremina vode V koja istekne za vreme t, data je izrazom
V = Svt
odakle se za interval vremena dobija

V
t =
Sv
Povrina poprenog preseka cevi je
D2
S=
4
odakle imamo
4V
t =
D2 v
4 1 m3 1000
t = = s 398 s.
(40 103
2
m) 3.14 2 ms 2.512
8
a Brzina svetlosti u sredini indeksa prelamanja n = 2.5 data je izrazom
c
cn =
n
c
cn = = 0.4c.
2.5
93
9
b Frekvencija elektromagnetskih talasa talasne duine = 1 cm data je izrazom
c
f=

i iznosi
3 108 ms
f= = 3 1010 Hz = 30 GHz.
1 102 m
D
10
d Materijalna taka mase m = 4 g koja se okree oko ose rotacije po krunici poluprenika R = =1m
2
ima moment inercije dat izrazom
2
I = mR2 = 4 103 kg (100 cm) = 40 kg cm2 .
11
a Neka je c specifina toplota vode i gustina vode. Koliina toplote koju sadri voda zapremine V (koja
odgovara masi m = V ) na temperaturi T data je izrazom
Q = mcT = cV T
Ako pomeamo zapreminu vode V1 na temperaturi T1 (i koliinom sadrane toplote Q1 = cV 1 T1 ) sa zapreminom

vode V2 na temperaturi T2 (i koliinom sadrane toplote Q2 = cV 2 T2 ), na osnovu zakona odranja energije,
koliina toplote rezultujue smee bie
Q = Q1 + Q2 = c (V1 T1 + V2 T2 )
Kako je rezultujua smea takoe voda, ukupne zapremine V = V1 + V2 , iste specifine toplote c, i na rezultujuoj
temperaturi T , to se koliina toplote moe izraziti i u sledeem obliku
Q = cV T = c (V1 + V2 ) T

c (V1 + V2 ) T = c (V1 T1 + V2 T2 )
V1 T1 + V2 T2
T =
V1 + V2
1 (295 273) + 2 97 o
T = C
1+2
T = 72o C.
12
c Indukovana elektromotorna sila u kalemu koeficijenta samoindukcije L kada kroz njega protie linearno
promenljiva struja i (t) = kt, dat je izrazom
i
Ei = L
t
Kako je
i = i (t2 ) i (t1 ) = kt2 kt1 = k (t2 t1 ) = kt
to za apsolutnu vrednost elektromotorne sile dobija
i
|E i | = L = kL
t
A
|E i | = 10 10 103 H = 0.1 V.
s
13
e Na vetaki Zemljin satelit koji se brzinom v kree po stacionarnoj krunoj orbiti na visini R iznad povri
Zemlje, gde je R poluprenik Zemlje, deluje centrifugalna sila (usmerena radijalno od centra Zemlje)
mv 2 mv 2
Fc = =
Ro 2R
94
gde je Ro = 2R poluprenik njegove krune putanje.

Istovremeno, na satelit deluje sila gravitacionog polja Zemlje (usmerena radijalno ka centru Zemlje) data
jednainom
mM mM
Fg = 2 =
Ro 4R2
gde je M masa Zemlje. Kako je gravitaciono ubrzanje na povri Zemlje g dato izrazom
M
g=
R2
to dobijamo da je sile Zemljine tee na visini R iznad povri Zemlje jednaka jednoj etvrtini sile Zemljine tee
na povri Zemlje
1 M 1
Fg = m 2 = mg
4 R 4
Pri krunom kretanju vai ravnotea sile Zemljine tee i centrifugane sile
Fc = Fg
mv 2 1
= mg
2R 4
v = gR/2.
p
14
d Neka se alfa estica naelektrisanja q i mase m kree brzinom ~
v po krunici radijusa R u polju magnetske
indukcije B
~ kao na slici.
Na esticu deluje Lorentz-ova sila

F~L = q~v B
~
Uzimajui u obzir da je vektor brzine normalan na vektor magnetske indukcije, za intenzitet Lorentz-ove sile se
ima (pravac i smer su odreeni pravilom desne ruke, kao na slici)
FL = qvB
Na esticu koja se kree po krunici radijusa R brzinom v deluje centrifugalna sila (u smeru suprotnom od smera
Lorentz-ove sile, kao na slici) intenziteta
mv 2
Fc =
R
Za kretanje po krunici vai ravnotea ovih dveju sila
FL = Fc
mv 2
qvB =
R
mv = qBR
Kako je impuls estice dat izrazom
p = mv
i naelektrisanje alfa estice (alfa estica je dvostruko jonizovani atom Helijuma)
q = 2e
95
gde je e naelektrisanje elektrona, to iz prethodne jednaine za impuls alfa estice dobijamo izraz
p = 2eBR.
15
a Na balon sa balastima mase M deluje sila Zemljine tee (vertikalno
nanie)
Fg = M g
i sila potiska vazduha na balon Fp vertikalno navie kao na slici.
Ako se balon kree vertikalno nanie ubrzanjem a = 0.01g, to prema II Newton-
ovom zakonu imamo
M a = M g Fp
odakle se za silu potiska dobija
Fp = M g M a
Ako se iz gondole izbaci teret mase M , masa balona je manja i sada iznosi
M1 = M M
Na balon deluje sila Zemljine tee (vertikalno nanie)
Fg1 = M1 g = (M M ) g
i ista sila potiska Fp vertikalno navie (sila potiska zavisi od zapremine balona i gustine vazduha koje se ne
menjaju). Ako se balon sada kree istim ubrzanjem a ali ovaj put vertikalno navie, to prema II Newton-ovom
zakonu vai
M1 a = Fp Fg1
(M M )a = (M g M a) (M M ) g
2M a = M (g + a)
a
M = 2M
g+a
Za a = 0.01g g, vai g + a g te dobijamo
a
M 2M = 2 1000 kg 0.01 = 20 kg.
g
16 c Neka je prenik ulaznog laserskog snopa D1 a prenik izlaznog snopa D2 . Ekspander se sastoji od rasipnog
soiva ine daljine |f | = 10 cm i sabirnog soiva ine daljine F = 50 cm.
Kada zraci ulaznog snopa upadaju pod pravim uglom na rasipno soivo, po izlasku ovi zraci divergiraju kao to
je prikazano na slici (imaginarni lik ovog snopa je fokusiran u ii soiva).
Kako je rastojanje izmeu rasipnog i sabirnog soiva
d = F |f |
to se ia sabirnog soiva nalazi u istoj taki kao i ia rasipnog soiva (videti sliku).
96
Kako je imaginarni lik snopa (imaginarni takasti izvor) u ii sabirnog soiva, to e zraci ovog snopa nakon
prolaska kroz ovo soivo nastaviti da se kreu u pravcu normalnom na soivo (kao na slici).
Iz slinosti trouglova sa slike se vidi da je odnos prenika snopa posle izlaska iz ekspandera i pre ulaska u
ekspander dat relacijom
D2 F
= = 5.
D1 |f |
17 b Neka je masa komada plute M , zapremina komada plute V i

gustina vode . Kada posuda miruje, na komad plute u vodi deluju
sledee sile
sila Zemljine tee (vertikalno nanie): Fg = M g
sila potiska (vertikalno navie): Fp = V g
sila zatezanja konca (vertikalno nanie): T
Kako komad plute miruje, to vai uslov ravnotee
Fg + T = Fp
T = Fp Fg = (V M ) g
Neka se sada posuda kree navie konstantnim ubrzanjem a. Veimo referentni sistem za ovu posudu. Na neko
telo mase m u ovom referentnom sistemu deluje sila Zemljine tee mg nanie i inercijalna sila ma takoe nanie
(u smeru suprotnom od smera ubrzanja), tj. rezultantna sila oblika
mg + ma = m (g + a) = mg1
To znai da kada se referentni sistem kree navie ubrzanjem a, tela u tom sistemu se ponaaju kao da su na
nekoj drugoj planeti na kojoj je gravitaciono ubrzanje
g1 = g + a
Dakle, kada se posuda kree navie ubrzanjem a imaemo istu jednainu za silu zatezanja konca, samo sa novim
gravitacionim ubrzanjem g1 , odnosno
T1 = (V M ) g1 = (V M )(g + a)
Za a = 3g dobijamo
T1 = (V M ) (g + 3g) = 4 (V M ) g = 4T.
18 c Neka je zapremina gasa V. Gas se zagreva na konstantnoj zapremini tako da iz stanja 1 datog jednainom
stanja idealnog gasa
p1 V1 = nRT1
prelazi u stanje 2 dato sledeom jednainom idealnog gasa
p2 V2 = nRT2
Proces je izohorski (V1 = V2 = V ), tako da je rad koji pri tome izvri gas jednak nuli
A = p (V2 V1 ) = 0.
Unutranja energija (monoatomskog) gasa u stanjima 1 i 2 data je jednainama

3
U1 = nRT1
2
3
U2 = nRT2
2
tako da je promena unutranje energije gasa
3 3 3 3 3 3
U = U2 U1 = nRT2 nRT1 = p2 V p1 V = (p2 p1 ) V = pV
2 2 2 2 2 2
97
Ukupna koliina toplote dovedena gasu na osnovu zakona odranja energije je

3
Q = A + U = pV
2
Za vrednosti date zadatkom, dobijamo
3 3
Q= pV = 400 103 Pa 10 103 m3 = 6000 J = 6 kJ.
2 2
19 b Oznaimo vorove i struje u kolu kao na slici. Kako ampermetar ne pokazuje nikakvo skretanje, to je
struja kroz ampermetar u grani BD jednaka nuli
IA = 0
Uzimajui ovo u obzir, iz prvog Kirchhoff-ovog zakona za struje u vorovima B i D sledi
I3 = I1
I4 = I2
Na osnovu Ohm-ovog zakona dobijamo

UAB = R1 I1
UAD = R2 I2
UBC = R3 I1
UDC = R4 I2
Razlika napona na krajevima ampermetra u grani BD je jednaka nuli
UBD = 0
Direktna posledica ovoga je da su padovi napona na granama AB i AD odnosno na granama BC i DC meusobno
jednaki, odnosno vai da su (videti ekvivalentno kolo na desnoj strani slike)
UAB = UAD
UBC = UDC
Uzimajui u obzir gornje jednaine imamo
R1 I1 = R2 I2
R3 I1 = R4 I2
Deljenjem ovih poslednjih dveju jednaina dobijamo
R3 R4
=
R1 R2
odakle je
R4
R3 = R1
R2
Za zadate vrednosti otpornosti dobijamo
8 k
R3 = 1 k = 4 k.
2 k
98
20 e Brzina kojom voda istie iz malog bonog otvora na visini h se moe dobiti iz Bernoulli-jeve jednaine
primenjene na povri u poprenim presecima S1 i S2 kao na slici
1 1
p1 + gh1 + v12 = p2 + gh2 + v22
2 2
gde za povr S1 vai
p1 = p0 (sud je otvoren tako da pritisak odgovara spoljanjem pritisku)
v1 = 0 (sud je irok, tako da se brzina sputanja nivoa vode moe zanemariti)
h1 = H (visina u odnosu na referentni nivo vezan za dno posude)
Slino, za povr S2 vai
p2 = p0 (na izlazu iz bonog otvora pritisak odgovara spoljanjem pritisku)
v2 = v0 (brzina koju raunamo)
h2 = h (visina u odnosu na referentni nivo vezan za dno posude)
Sa ovim izrazima, Bernoulli-jeva jednaina postaje
1
p0 + gH = p0 + gh + v02
2
odakle se za brzinu mlaza vode na izlazu iz bonog otvora dobija
v0 = 2g(H h)
p
Mlaz vode istie ovom brzinom u horizontalnom pravcu, sa visine h, tako da za njega vae jednaine horizontalnog
hica.
U vertikalnom pravcu, na mlaz deluje sile Zemljine tee i gravitaciono ubrzanje g, tako da se mlaz u ovom pravcu
kree sa poetnom brzinom nula i ubrzanjem g, i pree put h dat jednainom
gt2
h=
2
i dotakne tlo za vreme s
2h
t=
g
U horizontalnom pravcu na mlaz ne deluje nikakva sila, tako da se u tom pravcu mlaz kree konstantnom
brzinom v0 koja odgovara brzini isticanja mlaza iz otvora, i za ovo vreme t dostigne domet
D = v0 t
s
2h
D= 2g(H h) = 2 h(H h)
p p
g
99
Domet e biti maksimalan za maksimalnu vrednost funkcije
f (h) = h(H h)
Ova funkcija ima maksimum, kada je njen izvod po promenljivoj h
f 0 (h) = H 2h
jednak nuli
f 0 (h0 ) = 0
H
H = 2h0 h0 =
2
Maksimalna vrednost dometa u tom sluaju je
r
H H
D0 = 2 h0 (H h0 ) = 2 =H
p

2 2
to odgovara visini nivoa vode u irokom otvorenom sudu.
100

(27. jun 2009.)
1. Nuklearne sile deluju na sledee estice
a) samo protone b) samo neutrone c) protone i elektrone

d) protone i neutrone e) neutrone i elektrone n) ne znam (3 poena)
a) njene frekvencije b) njene talasne duine

c) njenog intenziteta d) brzine izvora svetlosti
3. Proton i alfa estica se nalaze na meusobnom rastojanju r. Intenzitet Coulomb-ove sile kojom jedna estica
deluje na drugu je F. Kada se estice nau na rastojanju 2r intenzitet Coulomb-ove sile je
a) F b) F/2 c) F/4
d) 2F e) 4F n) ne znam (3 poena)
4. Jedinica za magnetsku indukciju u SI sistemu je
a) Veber b) Tesla c) Simens

d) Om e) Farad n) ne znam (3 poena)
5. Vektorska veliina je
a) rad b) napon c) sila

d) pritisak e) kapacitet n) ne znam (3 poena)
6. Oscilatorno elektrino kolo koje se sastoji od kondenzatora kapacitivnosti C i kalema koeficijenta samoindukcije
L ima rezonantnu frekvenciju

a) 2 LC b) LC/(2) c) 2 LC

d) 1/(2 LC) e) 1/ 2LC n) ne znam (4 poena)
7. U plastinoj kadi nalazi se 50 litara vode na temperaturi od 16o C. Kada se u kadu dolije 10 litara vode ija je
temperatura 90o C i voda izmea, konana temperatura vode, pod uslovom da se zanemari odvoenje toplote u
okolinu i zagrevanje kade, bie
a) 53o C b) 25o C c) 35.3o C

d) 28.3o C e) 20.3o C n) ne znam (4 poena)
101
8. Induktivna otpornost (impedansa) kalema na nekoj frekvenciji je 10 . Kada se frekvencije udvostrui

impedansa kalema je
a) 5 b) 1 c) 20
9. Vreme poluraspada nekog radioaktivnog elementa je 30 godina. Neraspadnuti deo ovog elementa, posle 90
godina, izraen u procentima, je
a) 0.12% b) 2.5% c) 12.5%

d) 3.6% e) 30% n) ne znam (4 poena)
10. Na izvor naizmeninog napona prikljuen je otpornik. Fazna razlika izmeu napona i struje kroz otpornik je
a) /2 radijana b) radijana c) radijana

d) /2 radijana e) 0 radijana n) ne znam (4 poena)
11. Telo potpuno potopljeno u vodu ima teinu tri puta manju od teine u vazduhu. Njegova gustina je (gustina
vode 103 kg/m3 )
3 3 3
a) 2000 kg/m b) 1500 kg/m c) 1200 kg/m
3 3
d) 1400 kg/m e) 1600 kg/m n) ne znam (5 poena)
12. Visina iznad povri Zemlje poluprenika R, na kojoj je gravitaciono ubrzanje jednako polovini vrednosti na
njenoj povri je
a) R b) 2R c) 0.5R
d) 0.41R e) 1.41R n) ne znam (5 poena)
13. Reflektovani zrak od ravnog ogledala zaklapa sa upadnim zrakom ugao od 60o . Za koliki ugao treba obrnuti
ogledalo da ugao izmeu upadnog i reflektovanog zraka bude jednak 20o ?
a) 10o b) 20o c) 30o

d) 40o e) 60o n) ne znam (5 poena)
14. Materijalna taka se kree po krunici prenika 50 cm, iz mirovanja, sa tangencijalnim ubrzanjem
konstantnog intenziteta 1 m/s2 . Intenzitet normalnog ubrzanja materijalne take je etiri puta vei od intenziteta
tangencijalnog ubrzanja posle
a) 0.25 s b) 0.50 s c) 0.75 s

15. Kada je na izvor elektromotorne sile 220 V prikljuen potroa otpora 7 struja u kolu iznosi 27.5 A. Struja
kratkog spoja je
a) 220 A b) 110 A c) 440 A

102
16. Ekspander paralelnog snopa laserskog zraenja sastoji se od dva sabirna soiva inih daljina f = 20 cm i
F = 50 cm, postavljenih upravno na pravac snopa, a razdvojenih za f + F = 70 cm. Prenik izlaznog snopa se
posle prolaska kroz ekspander uvea
a) 2 puta b) 3 puta c) 7 puta

d) 3.5 puta e) 2.5 puta n) ne znam (7 poena)
17. Voda pritiska na vertikalni zid neke brane. irina zida brane je 40 m, a dubina vode koja je u dodiru sa
zidom brane je 5 m. Intenzitet rezultujue sile kojom voda deluje na branu je (g = 10 m/s2 , gustina vode
103 kg/m3 )
a) 1.2 MN b) 2.4 MN c) 3.6 MN

d) 4.8 MN e) 5 MN n) ne znam (7 poena)
18. Kada se u kolu na slici, prikljuenom na konstantan napon U , zatvori

prekida , pojaae se intenzitet svetljenja sijalice
a) S2 b) S1
c) S3 d) S1 i S3
e) S1 , S2 i S3 n) ne znam
(8 poena)
19. Toplotna maina radi po Carnot-ovom ciklusu u kome je Vmax /Vmin = 2 i pmax /pmin = 3. Koeficijent
korisnog dejstva ovakve maine je
a) 2/3 b) 0.9 c) 1/4

d) 0.7 e) 1/3 n) ne znam (8 poena)
20. Na suprotnim krajevima opruge zanemarljive mase i koeficijenta elastinosti k uvrena su tela masa m i
M . Opruga se istegne a onda tela, poloena na glatku horizontalnu ravan, puste istovremeno. Kvadrat krune
uestanosti oscilovanja sistema je
k (m + M ) k (2m + M ) k (m + 2M )
a) b) c)
mM mM mM
d) kmM e) k(M m) n) ne znam (8 poena)
103
REENJA
1
d Nuklearne sile su sile koje deluju izmeu nukleona u jezgru atoma, dakle, one deluju na protone i neutrone.
2 e Brzina prostiranja svetlosti u vakuumu je konstantna prema Einstein-ovoj teoriji relativnosti. Nijedan od
odgovora od a) do d) nije taan.
3 c Intenzitet Coulomb-ove sila koja deluje izmeu dve estice naelektrisanja Q1 i Q2 na meusobnom rastojanju
r dat je izrazom
1 Q1 Q2
F =
40 r2
Ako se estice nau na rastojanju r1 = 2r, intenzitet ove sile postaje
1 Q1 Q2 1 Q1 Q2 1 1 Q1 Q2 1
F1 = = = = F.
40 r1
2 40 4r 2 4 40 r 2 4
4
b SI jedinica za magnetsku indukciju je Tesla.
5
c Rad, napon, pritisak, i kapacitet su skalarne veliine. Sila je vektorska veliina.
6 d Rezonantna frekvencija oscilatornog elektrinog kola sastavljenog od kondenzatora kapacitivnosti C i kalema

induktivnosti L data je izrazom
1
f= .
2 LC
7 d Neka je c specifina toplota vode i gustina vode. Koliina toplote koju sadri voda zapremine V koja
Q = mcT = cV T

Q = Q1 + Q2 = c (V1 T1 + V2 T2 )
Q = cV T = c (V1 + V2 ) T

c (V1 + V2 ) T = c (V1 T1 + V2 T2 )
V1 T1 + V2 T2
T =
V1 + V2
50 16 + 10 90 o
T = C
50 + 10
T = 28.3o C.
105
8
c Impedansa kalema induktivnosti L na krunoj frekvenciji iznosi XL = 10 i data je izrazom
XL = L
na dvostruko veoj uestanosti 1 = 2, impedansa iznosi
XL1 = 1 L = 2L = 2XL = 20 .
9 c Neka je konstanta radioaktivnog raspada . Za vreme jednako vremenu poluraspada t1/2 broj neraspadnutih
jezgara jednak je polovini poetnog broja jezgara N0 , te prema formuli za aktivnost radioaktivnog raspada
imamo
N0
= N0 et1/2
2
odakle se dobija
1
et1/2 =
2
Nakon vremena t = 3t1/2 = 90 godina, broj neraspadnutih jezgara je
3
t1/2 3 1 N0
N1 = N0 et = N0 e3t1/2 = N0 (e ) = N0 =
2 8
Procenat neraspadnutog dela je onda

N1 1
= = 0.125 = 12.5%.
N0 8
10 e Na izvor naizmeninog napona prikljuen je otpornik. Neka je otpornost tog otpornika R. Izmeu napona
u (t) i struje i (t) na otporniku vai relacija
u (t) = Ri(t)
te su napon i struja u fazi, odnosno, fazna razlika izmeu napona i struje je nula.
11
b Teina tela mase m u vazduhu data je izrazom
Q1 = mg = t V g
gde je t gustina tela, V zapremina tela i g gravitaciono ubrzanje na povri Zemlje.

Na telo potpuno potopljeno u vodu, deluje sila Zemljine tee Q1 vertikalno nanie i sila potiska vode Fp vertikalno
navie, tako da se njegova teina u vodi moe izraziti
Q2 = Q1 Fp
Ako je gustina vode v , sila potiska na telo data je izrazom
Fp = v V g
Sada imamo
Q2 = (t v )V g
Po uslovu zadatka vai da je teina tela u vodi tri puta manja od teine u vazduhu, odnosno
1
Q2 = Q1
3
1
(t v ) V g = t V g
3
3
t = v = 1500 kg/m3 .
2
106
12
d Gravitaciono ubrzanje na povri Zemlje dato je izrazom
M
g=
R2
gde je gravitaciona konstanta, M masa Zemlje i R poluprenik Zemlje.
Na visini H iznad povri Zemlje, odnosno na rastojanju R1 = R + H od centra mase Zemlje, gravitaciono
ubrzanje je
M M
g1 = 2 = 2
R1 (R + H)
Traimo visinu H na kojoj vai
1
g1 = g
2
Uzimajui u obzir gornje jednaine imamo
M 1 M
=
(R + H)
2 2 R2

R + H = 2R

H= 2 1 R = 0.41R.
13 b Pri refleksiji od ravnog ogledala reflektovani ugao jednak je upadnom uglu 1 , tako da je ugao koji
reflektovani zrak zaklapa sa upadnim zrakom jednak
1 = 21
Ako se ogledalo obrne za ugao , upadni ugao istog zraka e se smanjiti i iznositi
2 = 1
Ugao koji reflektovani zrak sada zaklapa sa upadnim zrakom u odnosu na novi poloaj ogledala je
2 = 22 = 2(1 )
Iz prethodnih jednaina dobijamo

1
1 = 1
2
i
1 1 2
= 1 2 =
2 2
Prema uslovima zadatka 1 = 60o i 2 = 20o tako da se za ugao ima
= 20o .
14
d Materijalna taka koja se kree iz stanja mirovanja po krunici prenika D = 2R tangencijalnim ubrzanjem
konstantnog intenziteta a nakon odreenog vremena t ima tangencijalnu brzinu
v = at
U tom trenutku, intenzitet normalnog ubrzanja dat je jednainom
v2 2a2 t2
an = =
R D
Vreme za koje e intenzitet normalnog ubrzanja biti etiri puta vei od intenziteta tangencijalnog ubrzanja
an = 4a
107
se moe dobiti reavanjem prethodne jednaine
2a2 t2
4a =
D
r
2D
t=
a
s
2 50 102 m
t= = 1 s.
1 sm2
15
a Neka je Rg unutranja otpornost izvora elektromotorne sile U . Kada se na njega prikljui potroa
otpornosti R1 , struja u kolu e prema Ohm-ovom zakonu biti (R i Rg su vezani na red)
U
I1 =
R1 + Rg
Kada se isti izvor kratko spoji, odnosno kada se na njega vee kratak spoj otpornosti R2 = 0, prema Ohm-ovom
zakonu, struja kratkog spoja iznosie
U U
I2 = =
R2 + Rg Rg
Iz prve jednaine za unutranju otpornost naponskog izvora imamo
U
Rg = R1
I1
tako da se za struju kratkog spoja dobija
U
I2 = U
I1 R1
Uzimajui u obzir vrednosti date uslovima zadatka: U = 220 V, I1 = 27.5 A, i R1 = 7 , imamo
220 V
I2 = = 220 A.
220
27.5 7
16 e Neka je prenik ulaznog laserskog snopa D1 a prenik izlaznog snopa D2 . Ekspander se sastoji od dva
sabirna soiva inih daljina f = 20 cm i F = 50 cm.
Kada zraci ulaznog snopa upadaju pod pravim uglom na sabirno soivo, po izlasku ovi zraci konvergiraju kao
to je prikazano na slici i lik ovog snopa biva fokusiran u ii soiva na rastojanju f .
Kako je rastojanje izmeu rasipnog i sabirnog soiva
d=F +f
to se ia drugog sabirnog soiva nalazi u istoj taki kao i ia prvog sabirnog soiva (videti sliku).
Kako je lik snopa na izlasku iz prvog soiva (takasti izvor) u ii drugog sabirnog soiva, to e zraci ovog snopa
nakon prolaska kroz drugo soivo nastaviti da se kreu u pravcu normalnom na soivo (kao na slici).
108
Iz slinosti trouglova sa slike se vidi da je odnos prenika snopa posle izlaska iz ekspandera i pre ulaska u
ekspander dat relacijom
D2 F
= = 2.5.
D1 f
17 e Veimo poetak x ose za povrinu vode kao na slici.

Pritisak vode na dubini x je dat jednainom
p(x) = gx
konstantan je za zadatu dubinu x i menja se linearno od nule na

povrini vode x = 0 do maksimalne vrednosti gH na dubini x = H.
Sila kojom voda deluje na povrinu zida u obliku tanke trake irine
x koja se nalazi na dubini x dat je proizvodom pritiska na toj
dubini p (x) i povrine trake S = Lx:
F = p(x)S = p(x)Lx = gLxx
Za infinitezimalno male irine x dx ova jednaina postaje
dF = gLx dx
Tako da e ukupna sila kojom voda deluje na boni vertikalni zid biti data sledeim integralom
x=H
Z
F = dF
x=0
x=H
Z x=H
Z
F = gLx dx = gL x dx
x=0 x=0
Reenje integrala je
x=H x=H
1 2 1 H2
Z
x dx = x = H 2 02 =
2 x=0 2 2
x=0
pa se za silu dobija izraz
1
F = gLH 2
2
1 kg m
F = 1000 3 10 2 40 m 25 m2 = 5 MN.
2 m s
18 a Neka je otpornost svake sijalice Rs . Imamo na umu da intenzitet svetljenja sijalice direktno zavisi od jaine
struje koja kroz nju tee. Takoe pretpostavljamo da je otpornost prekidaa R znatno manja od otpornosti
sijalice R Rs .
Kada je prekida otvoren, vae sledee relacije:
109
Sijalica S1 je prikljuena na konstantan napon U , tako da je struja koja tee kroz nju, po Ohm-ovom
zakonu
U
I1 =
Rs
Sijalice S2 i S3 su vezane na red i takoe prikljuene na konstantan napon U , tako da je struja koja tee
kroz njih, po Ohm-ovom zakonu
U
I2 = I3 =
2Rs
Kada je prekida zatvoren, vae sledee relacije
Za sijalicu S1 se nita ne menja jer ostaje i dalje prikljuena na konstantan napon U , tako da je struja
koja tee kroz nju, po Ohm-ovom zakonu
U
I10 = I1 =
Rs
To drugim reima znai da sijalica S1 svetli istom jainom kao i kada je prekida bio otvoren.
Sijalica S2 je sada vezana na red sa paralelnom vezom sijalice S3 i prekidaa . Ekvivalentna otpornost
paralelne veze sijalice S3 i prekidaa je
RRs
R||S3 = R (za R Rs )
R + Rs
Ovo praktino znai da je sijalica S2 vezana na red sa prekidaem i kako napon na krajevima ove veze
ostaje U, prema Ohm-ovom zakonu kroz sijalicu S2 tee struja
U U
I20 = = 2I2
Rs + R Rs
to znai da kada je prekida zatvoren kroz sijalicu S2 tee struja dva puta veeg intenziteta nego kad je
prekida otvoren, te e sijalica S2 svetleti jae kad se zatvori prekida.
to se tie sijalice S3 ona je praktino kratko spojena prekidaem i skoro sva struja I20 tee kroz prekida.
Kako kroz ovu sijalicu gotovo da ne tee struja, ona gotovo da nee svetleti.
Taan odgovor je, dakle, pod a) Zatvaranjem prekidaa pojaae se intenzitet svetljenja sijalice S2 .
19
e Na slici je prikazan p V dijagram Carnot-ovog ciklusa koji se sastoji iz sledeih prelaza stanja:
Izotermikog irenja gasa (1 2) na temperaturi toplog rezervoara T1

Adijabatskog irenja gasa (2 3)
Izotermike kompresije gasa (3 4) na temperaturi hladnog rezervoara T2
Adijabatske kompresije gasa (4 1)
Koeficijent korisnog dejstva toplotne maine koja radi po ovom ciklusu dat je jednainom
T2
=1
T1
110
Iz jednaine idealnog gasa u stanju 1

p1 V1 = nRT1
gde vai V1 = Vmin i p1 = pmax dobijamo
p1 V1 pmax Vmin
T1 = =
nR nR
Slino, iz jednaine idealnog gasa u stanju 3
p3 V3 = nRT2
gde vai V3 = Vmax i p3 = pmin imamo
p3 V3 pmin Vmax
= T2 =
nR nR
Iz izraza za temperature grejaa i hladnjaka dobijamo
T2 pmin Vmax
=
T1 pmax Vmin
odnosno za koeficijent korisnog dejstva Carnot-ovog ciklusa
T2 pmin Vmax
=1 =1
T1 pmax Vmin
Zamenom vrednosti zadatim uslovom zadatka, imamo
2 1
=1 = .
3 3
20
a Neka je duina neistegnute opruge l = l1 + l2 , a mase tela
uvrenih na krajevima opruge m1 i m2 kao na slici. Neka je
poetak xose vezan za centar mase ovog sistema. Za udaljenost
masa m1 i m2 od centra mase u stanju ravnotee vai sledea relacija
m1 l1 + m2 l2
xc = = 0 m1 l1 = m2 l2
m1 + m2
Kada se opruga istegne i sistem pusti da osciluje na podlozi bez
trenja, na sistem ne deluje nikakva spoljna sila, tako da se centar
mase sistema ne pomera. Neka je opruga istegnuta za duinu
x = x1 + x2 , gde je x1 udaljenost tela mase m1 od ravnotenog
poloaja i x2 udaljenost tela mase m2 od ravnotenog poloaja.
Centar mase ostaje u poetku xose tako da vai
m1 (l1 + x1 ) + m2 (l2 + x2 )
xc = = 0 m1 (l1 + x1 ) = m2 (l2 + x2 ) m1 x1 = m2 x2
m1 + m2
Opruga istegnuta za duinu x deluje silom elastinosti intenziteta kx na tela m1 i m2 prema ravnotenom
poloaju u smeru suprotnom od smera njihovog kretanja. Ako je a1 ubrzanje mase m1 , a a2 ubrzanje mase m2 ,
prema II Newton-ovom zakonu, za ova tela vae sledee jednaine
m1 a1 = kx
m2 a2 = kx
Sabiranjem ove dve jednaine dobijamo
m1 a1 + m2 a2 = 2kx
Uzimajui u obzir jednaine
x = x1 + x2 i m1 x1 = m2 x2
dobijamo
m2
x1 = x
m1 + m2
111
m1
x2 = x
m1 + m2
Kako je ubrzanje a jednako drugom izvodu putanje x po vremenu, odnosno a = x00 to iz gornjih jednaina sledi
m2 m2 m2
x1 = x x001 = x00 a1 = a
m1 + m2 m1 + m2 m1 + m2
m1 m1 m1
x2 = x x002 = x00 a2 = a
m1 + m2 m1 + m2 m1 + m2
pa se za jednainu kretanja
m1 a1 + m2 a2 = 2kx
dobija
m2 m1
m1 a + m2 a = 2kx
m1 + m2 m1 + m2
2m1 m2
a = 2kx
m1 + m2
m1 m2
a = kx
m1 + m2
me a = kx
m1 m2
to je jednaina malih harmonijskih oscilacija za telo mase me = na opruzi koeficijenta elastinosti k.
m1 + m2
Kvadrat krune uestanosti ovog tela dat je jednainom
k k (m1 + m2 )
02 = =
me m1 m2
Kako je prema uslovima zadatka m1 = m i m2 = M to imamo
k k (m + M )
02 = = .
me mM
112

(1. jul 2008.)
1. Koji od navedenih izraza ne spada u istu kategoriju
a) kx2 /2 b) at2 /2 c) mv 2 /2
d) I 2 /2 e) CU 2 /2 n) ne znam (3 poena)
2. Jaina gravitacionog polja u centru sfere homogene gustine zavisi od
a) gustine sfere b) poluprenika sfere

c) gravitacione konstante d) mase sfere
3. U nuklearnoj reakciji 89 Ac
228
90 Th
228
+ X , estica X je
a) elektron b) pozitron c) alfa estica

d) foton e) neutron n) ne znam (3 poena)
4. Napon gradske mree je 230 V i predstavlja
a) trenutnu vrednost b) srednju vrednost

c) maksimalnu vrednost d) efektivnu vrednost
e) konstantan jednosmerni napon n) ne znam (3 poena)
5. Skup skalarnih veliina je
a) duina, masa, brzina b) moment sile, energija, vreme

c) energija, magnetska indukcija, masa d) rad, vreme, temperatura
e) moment impulsa, vreme, masa n) ne znam (3 poena)
6. Cena jednog kilovat-asa elektrine energije je 3 dinara. Cena jednog dula energije je
a) 3 106 din b) 106 din c) 8.3 104 din

d) 8.3 107 din e) 8.3 101 din n) ne znam (4 poena)
7. Automobil se kree stalnom brzinom 60 km/h. Njegov toak, poluprenika 36 cm, napravi broj okretaja u
jednoj minuti
a) 1388 b) 110 c) 442

113
8. iroki otvoreni rezervoar za vodu se nalazi na brdu visokom 45 m. Ako se zanemare svi gubici protok vode
izraen u litrima u sekundi na otvorenoj slavini povrine 10 cm2 u podnoju brda je (g = 10 m/s2 )
a) 9 b) 30 c) 90
d) 21.3 e) 3 n) ne znam (4 poena)
9. estica se kree konstantnom brzinom kroz sredinu indeksa prelamanja 1.5. Da bi brzina estice bila jednaka
brzini svetlosti u datoj sredini, ona bi trebalo da iznosi
a) c/3 b) c/2 c) 2c/3

d) c e) zadatak nema reenje n) ne znam (4 poena)
10. Nerelativistika alfa estica se u stacionarnom i homogenom magnetskom polju indukcije B kree po krunici
poluprenika R. Impuls alfa estice je
a) 2eBR b) 4eBR c) 2eB/R

d) eBR e) 0 n) ne znam (4 poena)
11. Kroz vrlo dugaak pravolinijski provodnik protie jednosmerna struja konstantne jaine. Na udaljenju d od
provodnika izmerena je jaina magnetskog polja H1 . Kada se jaina struje u provodniku smanji dva puta, u
taki na udaljenju 2d od provodnika, izmerena je jaina polja H2 . Odnos H2 /H1 je:
a) 1/4 b) 1/2 c) 1
12. Tabla okolade mase 200 g se rastopi i ravnomerno razlije po horizontalnoj povrini 0.5 m2 . Atmosferski
pritisak iznosi 105 Pa. Ukupni pritisak na povrinu je (g = 10 m/s2 )
a) 100002 Pa b) 100001 Pa c) 100016 Pa

d) 100008 Pa e) 100004 Pa n) ne znam (5 poena)
13. Nerelativistika alfa estica kinetike energije E centralno se sudara sa tekim jezgrom rednog broja Z.
Najmanje rastojanje izmeu centara alfa estice i jezgra je
Ze Ze2 Ze2
a) b) c)
20 E 40 E 20 E
Ze Ze2
d) e) n) ne znam (5 poena)
40 E 2E
14. Telo mase 800 g se kree pod dejstvom konstantne sile. Za vreme dok sila izvri rad od 48 J, brzina se
promeni za 4 m/s. Srednja brzina tela u tom intervalu vremena je
a) 9.6 m/s b) 30 m/s c) 60 m/s

15. Dve male kugle masa 1 kg i 3 kg su spojene krutim tapom zanemarljive mase, duine 1 m. Ovaj sistem
moe da se obre oko ose normalne na tap. Momenat inercije sistema je minimalan ako je rastojanje ose rotacije
od lake kugle
a) 30 cm b) 33 cm c) 67 cm
d) 25 cm e) 75 cm n) ne znam (7 poena)
114
16. U kolu na slici su poznate vrednosti elektromotornih sila idealnih izvora

E1 = 8 V i E2 = 12 V. Struja kroz izvor E1 bie jednaka nuli ako je kolinik
otpornosti R2 /R1 jednak
a) 2 b) 2/3
c) 3/4 d) 1/2
e) 3/2 n) ne znam
(7 poena)
17. Telo je izbaeno poetnom brzinom 10 m/s pod uglom 60o prema horizontalnoj ravni. U trenutku kada telo
dostigne maksimalnu visinu poluprenik krivine njegove putanje iznosi (g = 10 m/s2 )
a) 7.5 m b) 5 m c) 2.5 m

d) 10 m e) 3/2 m n) ne znam (7 poena)
18. Dvoatomski idealni gas se izobarski zagreva od stanja 1 do stanja 2 i pri tome izvri rad od 60 kJ. Zbir
dovedene koliine toplote i promene unutranje energije gasa pri ovoj promeni stanja je
a) 360 kJ b) 240 kJ c) 420 kJ

19. Opruga, optereena sa dva tega iste mase, ima duinu 1 m. Kada se jedan teg skine duina opruge je 84 cm.
Period oscilovanja opruge sa jednim tegom je (g = 10 m/s2 )
a) 0.36 s b) 0.8 s c) 1.1 s

20. Monohromatska svetlost talasne duine 625 nm pada normalno na optiku reetku. Ukupan broj svetlih
pruga koje se pojavljuju na ekranu iza optike reetke je 11. Konstanta difrakcione reetke je (zareza po
milimetru)
a) 350 b) 320 c) 700

115
REENJA
1 b kx /2 je potencijalna energija opruge koeficijenta elastinosti k, mv /2 je kinetika energija tela mase m
2 2
koje se kree brzinom v, CU /2 je elektrostatika energija u kondenzatoru kapacitivnosti C dovedenog na napon

2
U , dok je at2 /2 put koji telo iz stanja mirovanja pree kreui se konstantnim ubzanjem a i jedini je izraz koji
ne spada u kategoriju izraza za energiju.
2
e Jaina gravitacionog polja u centru sfere homogene gustine je nula. Tako da je taan odgovor pod e)
Nijedan odgovor od a) do d) nije taan.
3 a U nuklearnoj reakciji 89 Ac 90 Th + X , maseni broj atoma (228) se ne menja, dok se broj protona (89)
228 228
povea za jedan (90). To znai da dolazi do pretvaranja neutrona u proton, i u pitanju je nuklearni raspad,
pri emu se emituje elektron. Dakle, estica X je elektron.
4
d Napon gradske mree od 230 V predstavlja efektivnu vrednost napona.
5 d Skup skalarnih veliina je d) rad, vreme, temperatura. U ostalim skupovima se nalaze vektorske veliine:
brzina, moment sile, magnetska indukcija, i moment impulsa.
6
d Potroena energija od W = 1 kWh izraena u dulima iznosi
W = 1 kWh = 103 W 3600 s = 36 105 J
Ako je cena jednog kilovat-asa 3 dinara, i kako u jednom kilovat-asu ima 36 105 J to je cena jednog dula
energije data sa
3 din 1
= 105 din = 0.083 105 din = 8.3 107 din.
36 10 5 12
7 c Ako se automobil kree brzinom v onda je tangencijalna brzina taaka na povrini njegovog toka takoe v.
Relacija izmeu ugaone brzine i tangencijalne brzine v na rastojanju R od ose okretanja data je izrazom
v = R
odakle se za ugaonu brzinu dobija

3
v 60 km 6010 m
105
= = h
= 60 min
= min1
R 36 cm 36 102 m 36
odnosno za frekvenciju obrtaja (broj obrtaja u jedinici vremena)
105
f= = min1 = 442 min1 .
2 6.28 36
117
8 b Brzina v2 kojom voda istie iz otvora cevi u podnoju brda

se moe dobiti iz Bernoulli-jeve jednaine primenjene na povri u
poprenim presecima S1 i S2 kao na slici
1 1
p1 + gh1 + v12 = p2 + gh2 + v22
2 2
gde za povr S1 vai
p1 = p0 (sud je otvoren tako da pritisak odgovara spoljanjem
pritisku)
v1 = 0 (sud je irok, tako da se brzina sputanja nivoa vode
moe zanemariti)
h1 = H + h H (visina u odnosu na referentni nivo vezan
za podnoje brda. Ovde smo zanemarili visinu nivoa vode u
sudu h u odnosu na visinu brda H h)
Slino, za povr S2 vai
p2 = p0 (na izlazu iz cevi pritisak odgovara spoljanjem pritisku)
v2 (brzina koju raunamo)
h2 = 0 (otvor cevi se nalazi u podnoju brda)
Sa ovim izrazima, Bernoulli-jeva jednaina postaje
1
p0 + gH = p0 + v22
2
odakle se za brzinu mlaza vode na izlazu iz cevi dobija
v2 = 2gH.
p
Kako je povrina poprenog preseka cevi u podnoju brda S2 to se za protok vode u podnoju brda dobija
Q2 = S2 v2 = S2 2gH
p
Za zadate vrednosti (uzimajui u obzir da je 1 m3 = 1000 l) dobijamo
m m3 l
r
Q2 = 10 10 m 2 10 2 45 m = 3 102
4 2
= 30 .
s s s
9
c Brzina svetlosti u sredini indeksa prelamanja n = 1.5 data je izrazom
c
cn =
n
c 2
cn = = c
1.5 3
i toliko treba da iznosi brzina estice.
10
a (Zadatak 2010_14) Neka se alfa estica naelektrisanja q i mase
m kree brzinom ~v po krunici radijusa R u polju magnetske indukcije B
~
kao na slici.
Na esticu deluje Lorentz-ova sila
F~L = q~v B
~
Uzimajui u obzir da je vektor brzine normalan na vektor magnetske

indukcije, za intenzitet Lorentz-ove sile se ima (pravac i smer su odreeni
pravilom desne ruke, kao na slici)
FL = qvB
118
Na esticu koja se kree po krunici radijusa R brzinom v deluje centrifugalna sila (u smeru suprotnom od smera
Lorentz-ove sile, kao na slici) intenziteta
mv 2
Fc =
R
Za kretanje po krunici vai ravnotea ovih dveju sila
FL = Fc
mv 2
qvB =
R
mv = qBR
Kako je impuls estice dat izrazom
p = mv
i naelektrisanje alfa estice (alfa estica je dvostruko jonizovani atom Helijuma)
q = 2e
gde je e naelektrisanje elektrona, to iz prethodne jednaine za impuls alfa estice dobijamo izraz
p = 2eBR.
11
a Prema Ampre-ovom zakonu, jaina magnetskog polja na udaljenosti R od vrlo dugakog pravolinijskog
provodnika kroz koji tee struja jaine I data je izrazom
I
H=
2R
Za udaljenost R1 = d imamo
I
H1 =
2d
Za udaljenost R2 = 2d i dva puta manju jainu struje I2 = I/2 ima se
I
I2 I
H2 = = 2 =
2R2 2 2d 8d
odakle se za odnos jaina magnetskog polja dobija
H2 I
1
= 8d
= .
H1 I
2d
4
12 e Na povrinu S = 0.5 m deluje sila Zemljine tee ravnomerno razlivene okolade mase m = 200 g, stvarajui
2
pritisak
mg 0.2 kg 10 sm2
pcok = = = 4 Pa
S 0.5 m2
i dodatno, na toj povini deluje atmosferski pritisak od patm = 105 Pa = 100000 Pa tako da je ukupni pritisak
na ovu povrinu
p = patm + pcok = 100004 Pa.
13 c Alfa estica kinetike energije E i naelektrisanja q = 2e kree se u susret tekom jezgru atomskog broja
(broja protona) Z i naelektrisanja Q = Ze. Dakle, alfa estica se kree u elektrostatikom polju ovog jezgra.
Potencijalna energija alfa estice na nekoj udaljenosti R od jezgra, data je izrazom
qQ
Ep =
40 R
Ukupna energija estice na velikoj daljini od jezgra jednaka je njenoj kinetikoj energiji:
E1 = E
119
Na nekom rastojanju R = d od jezgra, alfa estica e se zaustaviti (zbog odbojnog dejstva elektrostatikog polja).
Na toj udaljenosti, njena kinetika energija je nula, pa je ukupna energija estice jednaka njenoj potencijalnoj
energiji
qQ
E2 =
40 d
Iz zakona odranja energije sledi
E1 = E2
odnosno
qQ
E=
40 d
odakle je
qQ
d=
40 E
Uzimajui u obzir naelektrisanja alfa estice i jezgra, q = 2e i Q = Ze, dobijamo da e se alfa estica zaustaviti
na rastojanju
2e Ze Ze2
d= = .
40 E 20 E
14 e (Zadatak 2011_15) Telo mase m na koje deluje konstantna sila se kree ubrzanjem a i pod dejstvom ove
sile u intervalu vremena t = t1 dostigne brzinu
v1 = v0 + at1
Srednja brzina ovog tela u intervalu vremena t1 je data izrazom

v1 + v 0
vs =
2
Rad koji sila izvri nad telom jednaka je promeni kinetike energije tog tela
mv12 mv02 m 2
A = Ek1 Ek0 = = v1 v02

2 2 2
Kako je
v12 v02 = (v1 v0 ) (v1 + v2 )

to se dobija
v1 + v0
= mvvs
A = m (v1 v0 )
2
gde smo sa v = v1 v0 oznaili promenu brzine tela pod dejstvom sile.
Iz prethodne jednaine se za srednju brzinu tela dobija
A
vs =
mv
48 J 60 m m
vs = = = 15 .
0.8 kg 4 ms 4 s s
15
e Neka se kugla manje mase m1 nalazi na rastojanju l1 od ose rotacije, a neka je kugla vee mase (m2 > m1 )
na rastojanju l2 = L l1 od ose rotacije, gde je L duina krutog tapa zanemarljive mase.
120
Moment inercije sistema ove dve kugle oko date ose rotacije moe se izraziti u sledeem obliku
2
I = m1 l12 + m2 l22 = m1 l12 + m2 (L l1 )
Uzimajui u obzir zadate vrednosti, i podrazumevajui da su sve vrednosti izraene u jedinicama SI sistema,
prethodni izraz za moment inercije postaje
2
I = l12 + 3 (1 l1 )
I = 4l12 6l1 + 3
Treba nai udaljenost l1 za koju je moment inercije minimalan.
Uzimamo u obzir da kvadratna funkcija oblika
f (x) = ax2 + bx + c
gde je a > 0, ima minimum u taki

b
x0 =
2a
i pri tome vai
b2
fmin = f (x0 ) = c
4a
U naem sluaju je
a = 4, b = 6, c = 3, l1 x
tako da je moment inercije minimalan za
b 6
l1 = = m = 75 cm.
2a 8
16
d Oznaimo struje i vorove u kolu kao na slici.
U zadatku se trai odnos otpornika R2 /R1 za koji je struja kroz izvor E1 jednaka nuli:
IE = 0
Iz prvog Kirchhoff-ovog zakona za struje u voru B vai
I1 + IE = I2
to uz gornji uslov za struju kroz izvor E1 daje:
I1 = I2 = I
Za pad napona izmeu vorova A i B vai

UAB = E1 = R1 I
odakle sledi
E1
I=
R1
Za pad napona izmeu vorova A i C vai
UAC = E2 = UAB + UBC = R1 I1 + R2 I2 = R1 I + R2 I = (R1 + R2 )I
121
odakle sledi
E2
I=
R1 + R2
Iz prethodna dva izraza za struju vai
E1 E2
=
R1 R1 + R2
odakle se za traeni odnos otpornosti dobija
E2 R2
=1+
E1 R1
R2 E2
= 1
R1 E1
R2 12 1
= 1= .
R1 8 2
17
c Neka je telo izbaeno poetnom brzinom v0 pod uglom u odnosu na povrinu Zemlje. Ako rastavimo
vektor poetne brzine na horizontalnu (x) i vertikalnu (y) komponentu, onda vai
v0x = v0 cos
v0y = v0 sin
Du xose na telo ne deluje nikakva sila, te se ono u tom pravcu kree konstantom brzinom. U trenutku
dostizanja maksimalne visine, telo ima samo tangencijalnu komponentu brzine
v = v0x = v0 cos
U istom trenutku, telo ima samo normalnu komponentu ubrzanja, koje odgovara gravitacionom ubrzanju Zemlje
ac = g
Kako telo ima samo komponentu ubrzanja normalnu na njegov pravac kretanja, to u tom trenutku njegovo
kretanje odgovara krunom kretanju po putanji poluprenika R sa centripetalnim ubrzanjem ac i tangencijalnom
brzinom v izmeu kojih vai relacija
v2
ac =
R
odakle se za poluprenik krune putanje dobija
v2
R=
ac
v02 cos2
R=
g
2
10 ms 12

R= = 2.5 m.
10 sm2
122
18
a Jednaine idealnog gasa u stanjima 1 (p1 , V1 , T1 ) i 2 (p2 , V2 , T2 ) date su izrazima
p1 V1 = nRT1
p2 V2 = nRT2
Kako je proces zagrevanja gasa izobarski, to vai p1 = p2 = p.
Rad koji gas izvri pri ovom irenju dat je jednainom
A = p (V2 V1 ) = pV2 pV1 = nRT2 nRT1 = nR(T2 T1 )
Kako je gas dvoatomski, to je izraz za unutranju energiju gasa u stanjima 1 i 2 dat sledeim izrazima
5
U1 = nRT1
2
5
U2 = nRT2
2
tako da je promena stanja gasa
5
U = U2 U1 =
nR(T2 T1 )
2
Uzimajui u obzir gornji izraz za rad gasa, za promenu stanja gasa dobijamo
5
U = A
2
Koliina toplote dovedene gasu je prema zakonu odranja energije jednaka zbiru rada gasa i promene njegovog
unutranjeg stanja, odnosno
Q = A + U
Zbir dovedene koliine toplote i promene unutranjeg stanja gasa, kako se trai u zadatku, sada iznosi
5
Q + U = (A + U ) + U = A + 2U = A + 2 A = 6A = 360 kJ.
2
19
b (Zadatak 2012_15) Neka je duina neistegnute opruge l0 . Kada se opruga optereti masom m1 = 2m (sa
dva tega iste mase m), ona e se istegnuti na duinu l1 . Na tegove tada deluje sila istezanja opruge (navie)
F1 = k(l1 l0 )

Q1 = 2mg
F1 = Q1
k (l1 l0 ) = 2mg
Kada se opruga optereti masom m2 = m (jedan teg je uklonjen), ona e se istegnuti na duinu l2 . Na teg tada
deluje sila istezanja opruge (navie)
F2 = k(l2 l0 )
Q2 = mg
F2 = Q2
k (l2 l0 ) = mg
Imamo sledei sistem jednaina
k (l1 l0 ) = 2mg
k (l2 l0 ) = mg
123
i traimo koeficijent elastinosti opruge. Ako oduzmemo ove dve jednaine, dobijamo
k (l1 l2 ) = mg
odakle je
mg
k=
l1 l2
Period oscilovanja opruge sa jednim tegom mase m tada iznosi
r s s
m m l1 l2
T = 2 = 2 mg = 2
k l1 l2 g
1 0.84
r
T = 2 s = 0.8 s.
10
20
b Neka je konstanta difrakcione reetke d. Uslov da se na
ekranu pojavi svetla pruga (maksimalna interferencija) je
d sin n = n

odnosu na horizontalu. Maksimalni broj svetlih pruga na delu
zida iznad horizontale je odreen uslovom
sin n 1

1 n
d
d
n

d
nmax =

se pojavljuje na horizontali (za n = 0), za ukupan broj svetlih pruga se ima
d
N = nmax + nmax + 1 = 2nmax + 1 = 2 +1

Odavde je konstanta difrakcione reetke u funkciji broja svetlih pruga data izrazom
(N 1)
d=
2
10 625 nm
d= = 3125 nm
2
Odnosno, broj zareza po milimetru je
1 1 1
= = = 320 mm1 .
d 3125 nm 3125 106 mm
124

(28. jun 2007.)
1. Jedinica za protok fluida u SI sistemu je
a) N/kg b) W/m c) m3 /s
d) kg/m e) J/m n) ne znam (3 poena)
a) snagu b) energiju c) intenzitet sile

d) koliinu elektriciteta e) intenzitet elektrinog polja n) ne znam (3 poena)
3. Jezgro atoma radioaktivnog elementa ima Z protona i N neutrona. U raspadu nee se promeniti
a) Z b) N c) Z/N
d) Z-N e) Z+N n) ne znam (3 poena)
4. Idealni gas vri mehaniki rad bez razmene toplote sa okolinom ako je proces
a) izotermiki b) izobarski c) izohorski

d) adijabatski e) bilo kakav n) ne znam (3 poena)
5. Telo osciluje sa frekvencijom 50 Hz. Period oscilovanja tela je
a) 20 ms b) 40 ms c) 50 ms
d) 100 ms e) 200 ms n) ne znam (3 poena)
6. Posmatra vidi blesak munje 10 s od trenutka nastanka. Kolinik brzina zvuka i svetlosti u vazduhu je 106 .
Posmatra uje udar groma posle vremena
a) 1 s b) 10 s c) 100 s
7. Telo je izbaeno navie sa visine 7 m, poetnom brzinom v0 = 2 m/s. Telo e imati brzinu 2v0 na visini
(g = 10 m/s2 )
a) 6.4 m b) 7.1 m c) 5.8 m

125
8. Tri identina takasta naelektrisanja su postavljena u temenima jednakokrakog pravouglog trougla. Naelektri-
sanja postavljena na krajevima hipotenuze deluju na tree naelektrisanje silom F~ . Ako jedno od naelektrisanja
na hipotenuzi promeni znak, sila F~
a) promeni smer b) zarotira za 45o c) zarotira za 90o

d) jednaka je nuli e) ostaje ista n) ne znam (4 poena)
9. Put koji pree svetlost u vakuumu za godinu dana (svetlosna godina) priblino je jednak (c = 3 108 m/s)
a) 2.4 1015 km b) 2.4 1015 m c) 9.5 1012 m

d) 9.5 1012 km e) 9.5 1014 km n) ne znam (4 poena)
10. Ako se impuls tela konstantne mase povea dva puta njegova kinetika energija se
a) ne menja b) smanji dva puta c) smanji etiri puta

d) povea dva puta e) povea etiri puta n) ne znam (4 poena)
11. Najvei broj kombinacija vezivanja tri otpornika otpornosti R1 , R2 i R3 koje daju razliite ekvivalentne
otpornosti je
a) 9 b) 8 c) 7
12. Ako se pritisak odreene koliine idealnog gasa menja po zakonu p = aT, gde je a konstanta, zapremina gasa
se menja po zakonu
a) V = a/T b) V = T /a
c) V = a/p d) V = p/a
13. Zategnuta ica ima duinu 120 cm. Tri najvee talasne duine stojeeg talasa koje se mogu pojaviti na ici su
a) 480 cm, 240 cm, 120 cm b) 480 cm, 240 cm, 60 cm c) 480 cm, 120 cm, 80 cm
d) 240 cm, 120 cm, 80 cm e) 360 cm, 240 cm, 120 cm n) ne znam (5 poena)
14. Gustine leda i vode su L i V , respektivno. Odnos zapremine leda ispod povri vode i ukupne zapremine
leda je
a) 1 L /V b) V /L 1 c) L /V
d) 1/(1 L /V ) e) 1/(1 + L /V ) n) ne znam (5 poena)
15. Na podu lifta nalazi se telo mase 10 kg. Lift polazi iz mirovanja i kree se ubrzano. Telo pritiska pod lifta
silom od 120 N. U toku druge sekunde lift prelazi put od (g = 10 m/s2 )
a) 1 m b) 2 m c) 3 m
16. Koeficijent korisnog dejstva Karnoovog ciklusa iznosi 0.5. Za koliko procenata bi trebalo sniziti temperaturu
hladnjaka da bi iznosio 0.6
a) 10% b) 20% c) 40%

d) 60% e) 80% n) ne znam (7 poena)
126
17. Elektron se kree u prostoru u kome postoje homogeno magnetsko polje indukcije B = 0.5 mT i homogeno
elektrino polje intenziteta E = 10 V/m. Vektori brzine elektrona, elektrinog i magnetskog polja su meusobno
normalni. Elektron se kree pravolinijski ako mu je brzina
a) 20 km/s b) 2 km/s c) 5 km/s

d) 10 km/s e) 0.5 km/s n) ne znam (7 poena)
18. Laserski snop svetlosti talasne duine 700 nm pada na prorez irine 0.2 mm. irina centralnog difrakcionog
maksimuma na ekranu postavljenom 6 m iza proreza je
a) 1 cm b) 1.6 cm c) 2.2 cm
d) 3.2 cm e) 4.2 cm n) ne znam (8 poena)
19. Horizontalna greda duine 6 m i mase 300 kg postavljena je na dva oslonca. Jedan je udaljen 2 m od levog
kraja, a drugi 1 m od desnog kraja. Sile u osloncima grede iznose (g = 10 m/s2 )
a) 500 N, 2500 N b) 750 N, 2250 N c) 1500 N, 2000 N

d) 1000 N, 2000 N e) 1333 N, 16667 N n) ne znam (8 poena)
20. Na mirnu povrinu jezera pada svetlosni zrak pod uglom 60o . Indeks prelamanja vode iznosi 1.44. Zrak stie
do ravnog dna za vreme 0.3 s. Dubina jezera je (c = 3 108 m/s)
a) 50 m b) 60 m c) 70 m
127
REENJA
1 c Protok fluida se definie kao koliina tenosti (zapremine) koja protekne u jedinici vremena, dakle jedinica
za protok fluida u SI sistemu je m3 /s.
2
b Elektron volt je jedinica za energiju.
3 e Pri

raspadu, u nuklearnom jezgru dolazi do pretvaranja neutrona u proton, uz emitovanje jednog
elektrona i elektron antineutrina. Dakle ukupan broj protona i neutrona (Z+N) ostaje nepromenjen.
4
d U adijabatskom procesu nema razmene toplote gasa sa okolinom.
1
5
a Telo koje osciluje sa frekvencijom od f = 50 Hz, ima period oscilovanja T = = 20 ms.
f
6 b Neka je brzina svetlosti u vazduhu c, a brzina zvuka u vazduhu v. Neka je s udaljenost posmatraa od mesta
u kome nastaje munja. Posmatra vidi bljesak munje t1 = 10 s od trenutka nastanka, to znai da svetlost
pree ovaj put s za vreme t1 odnosno
s = ct1
Ako posmatra uje udar groma posle vremena t2 , to znai da zvuk za to vreme pree isti put, odnosno
s = vt2
Iz prethodne dve jednaine, uz uslov v/c = 106 , odnosno c/v = 106 dobijamo
c
t2 = t1 = 10 106 s 106 = 10 s.
v
m
7 a Telo izbaeno navie poetnom brzinom v0 = 2 , sa visine H0 = 7 m, e prema jednaini vertikalnog hica
s
dostii visinu
v2
hmax = H0 + 0
2g
Sa ove visine telo zatim pada vertikalno nanie, poetnom brzinom nula i ubrzanjem jednakim ubrzanju Zemljine
tee. Brzinu v1 = 2v0 e dostii za vreme t1 (od trenutka kada je bilo na najveoj visini), te vai
v1 = gt1
2v0 = gt1
2v0
t1 =
g
Za to vreme telo pree put
gt21 g 4v 2 2v 2
h = = 20 = 0
2 2 g g
odnosno, padne na visinu
h1 = hmax h
v02 2v 2
h1 = H0 + 0
2g g
3 v02
h1 = H0
2 g
6
h1 = 7 m m = 6.4 m
10
129
8 c Pretpostavimo da su u prvom sluaju takasta naelektrisanja Q pozitivna. Kako su naelektrisanja na

hipotenuzi jednokrakog trougla jednako udaljena od treeg takastog naelektrisanja, to ona deluju odbojnim
silama jednakog intenziteta i du pravca linije koja ih spaja sa njim, tako da je rezultantna sila kao na slici.
U sluaju da jedno od naelektrisanja na hipotenuzi promeni znak, ono e sada na tree naelektrisanje delovati
(privlanom) silom istog intenziteta i pravca, ali suprotnog smera. Rezultantna sila, kao to se vidi sa druge slike
e zarotirati za 90 stepeni.
9
d Svetlosna godina je put koji svetlost pree za godinu dana:
m m
s = ct = 3 108 1 godina = 3 108 365 24 3600 s 9.5 1015 m = 9.5 1012 km.
s s
10
e Neka je v0 poetna brzina estice mase m, tada su njen impuls i kinetika energija, redom
1
p0 = mv0 , Ek0 = mv 2
2 0
Ako se impuls estice povea dva puta p1 = 2p0 , a masa ostane nepromenjena, to za novu brzinu vai
mv1 = 2mv0 v1 = 2v0
tako da se kinetika energija
1 1
Ek1 = mv 2 = 4 mv02 = 4 Ek0
2 1 2
povea etiri puta.
11 b Na slici su pokazani svi naini na koje je mogue vezati tri

otpornika: (1) redna veza sva tri otpornika, (2) redna veza jednog
otpornika sa paralelnom vezom preostala dva, (3) paralelna veza
jednog otpornika sa rednom vezom preostala dva i (4) paralelna
veza sva tri otpornika.
U svakom od etiri sluaja imamo sledei broj razliitih ekvivalentnih
otpornosti
(1) jednu ekvivalentnu otpornost:
Re = R1 + R2 + R3
(2) tri razliite ekvivalentne otpornosti:

R2 R3
Re1 = R1 +
R2 + R3
R3 R1
Re2 = R2 +
R3 + R1
R1 R2
Re3 = R3 +
R1 + R2
130
(3) tri razliite ekvivalentne otpornosti:
R1 (R2 + R3 )
Re1 =
R1 + R2 + R3
R2 (R3 + R1 )
Re2 =
R1 + R2 + R3
R3 (R1 + R2 )
Re3 =
R1 + R2 + R3
(4) jednu ekvivalentnu otpornost:

R1 R2 R3
Re1 =
R1 R2 + R2 R3 + R3 R1
Dakle ukupan broj razliitih ekvivalentnih otpornosti je: 1+3+3+1 = 8.
12
e Po uslovima zadatka pritisak odreene koliine idealnog gasa se menja po zakonu
p = aT
to u kombinaciji sa jednainom stanja idealnog gasa
pV = nRT
daje
aT V = nRT
nR
V = = const.
a
Dakle, zapremina gasa ostaje konstantna, pa nijedan od ponuenih odgovora nije taan.
13
d Uslov da se na zategnutoj ici pojavi stojei talas dat je jednainom
nn
L=
2
gde je L duina ice i n talasna duina stojeeg talasa reda n. Dakle imamo
n = 2L/n
Tri najvee talasne duine se dobijaju za n = 1, 2, 3, odnosno
1 = 2L = 240 cm
2 = L = 120 cm
2L
3 = = 80 cm.
3
14 c Na komad leda ukupne zapremine V, od kojih se

deo zapremine V1 nalazi pod vodom, deluju sledee dve
sile:
Sila Zemljine tee vertikalno nanie
Fg = mg
gde je m = L V , L gustina leda

Sile potiska vode, na deo zapremine V1 koji se
nalazi pod vodom, vertikalno navie
Fp = V V1 g
131
U stanju ravnotee ovih dveju sila imamo

Fp = Fg
V V1 = L V
V1 L
= .
V V
15
c Veimo referentni sistem za lift koji se kree ubrzanjem a vertikalno navie.
Na telo mase m u ovom liftu deluju sledee sile:

Sila Zemljine tee, vertikalno nanie
Fg = mg
Inercijalna sila (u smeru suprotnom od smera ubrzanja a), vertikalno nanie
Fi = ma
Sila otpora podloge na telo, vertikalno navie N

Kako telo miruje u ovom referentnom sistemu, to je zbir svih sila koje deluju na telo jednak nuli, odnosno,
uzimajui u obzir smerove sila
Fg + Fi N = 0
N = m (a + g)
Prema III Newton-ovom zakonu, sila kojom pod deluje na telo jednaka je sili kojom telo deluje na pod lifta
N = 120 N. Odakle se za ubrzanje lifta iz prethodne jednaine dobija
N 120 N m m
a= g = 10 2 = 2 2
m 10 kg s s
Lift se kree ubrzanjem a iz stanja mirovanja, tako da u prvoj sekundi (t1 = 1 s) pree put
at21
s1 = =1m
2
a za dve sekunde (t2 = 2 s) put
at22
s2 = =4m
2
U toku druge sekunde lift prelazi put
s = s2 s1 = 3 m.
16
b Koeficijent korisnog dejstva Carnot-ovog ciklusa dat je jednainom
T2
1 = 1
T1
gde je T2 temperatura hladnjaka. Ako temperaturu hladnjaka smanjimo za T, koeficijent korisnog dejstva
postaje
T2 T T2 T T
2 = 1 =1 + = 1 +
T1 T1 T1 T1
odakle se za apsolutnu promenu temperature hladnjaka dobija
T = (2 1 ) T1
Iz prve jednaine moemo izraziti temperaturu grejnog tela T1 u funkciji stepena korisnog dejstva i poetne
temperature hladnjaka kao
T2
T1 =
(1 1 )
to u kombinaciji sa prethodnom jednainom daje
2 1
T = T2
1 1
132
odnosno, temperaturu treba sniziti za

T 2 1
=
T2 1 1
T 0.6 0.5
= = 0.2 = 20%.
T2 1 0.5
17 a Neka su vektori homogenog elektrinog E ~ i magnetskog polja B ~

meusobno normalni kao na slici. I neka se estica naelektrisanja q kree
u tom polju brzinom ~v normalno na linije elektrinog i magnetskog polja
kao na slici. Na esticu deluje elektrina sila u pravcu linija elektrinog
polja intenziteta
Fe = qE
i magnetska (Lorentz-ova) sila data vektorskim izrazom F~m = q ~v B. ~
Uzimajui u obzir da su vektori brzine i magnetskog polja meusobno
normalni, to e pravac i smer magnetske sile biti kao na slici (istog pravca
a suprotnog smera od vektora elektrine sile) i intenziteta
Fm = qvB
Telo e nastaviti da se kree ravnomerno pravolinijski ako je zbir svih sila koje deluju na njega jednak nuli,
odnosno, ako je
Fe = Fm
qE = qvB
E
v=
B
10 mV
km
v= = 20 .
0.5 103 T s
18
e Ugaoni poloaj minimuma pri difrakciji na prorezu irine
a odreen je relacijom
a sin n = n
gde je n = 1, 2, 3 . . . redni broj minimuma.

Ugaoni poloaj prvog minimuma je

sin 1 =
a
odnosno poloaj minimuma na ekranu udaljenosti L od proreza
je (za male uglove 1 )
y1 = L tan 1 L sin 1
odakle sledi
L
y1 =
a
Kako je irina centralnog maksimuma definisana kao rastojanje izmeu prvih minimuma (iznad i ispod optike
ose), to je
2L
d = 2y1 = = 4.2 cm.
a
133
19
d Na gredu deluju sledee sile:
Sila Zemljine tee na centar mase grede, koji se nalazi
na njenoj sredini, usmerena vertikalno nanie
Fg = mg
Sile otpora u osloncima grede F1 i F2 usmerene verti-

kalno navie.
Poto greda miruje, to na osnovu II Newton-ovog zakona (za
translatorno kretanje) vai da su sile u ravnotei
F1 + F2 = Fg
Na gredu takoe deluju momenti ovih sila u odnosu na centar rotacije vezan za centar mase grede:
l
Moment sile F1 u taki udaljenoj x1 = l1 = 1 m od centra mase, u smeru kretanja kazaljke na satu
2
M1 = F1 x1
l
Moment sile F2 u taki udaljenoj x2 = l2 = 2 m od centra mase, u smeru suprotnom od kretanja
2
kazaljke na satu
M2 = F2 x2
Kako greda miruje (ne rotira), to na osnovu II Newton-ovog zakona za rotaciono kretanje vai da su momenti
sila u ravnotei, odnosno
M1 = M2
x1
F1 x1 = F2 x2 F2 = F1
x2
Iz prethodnih jednaina za sile imamo
x1 x2 m 2
F1 + F1 = mg F1 = mg = 300 kg 10 2 = 2000 N
x2 x1 + x2 s 3
x1 m 1
F2 = mg = 300 kg 10 2 = 1000 N.
x1 + x2 s 3
20
a Na graninoj povri izmeu vazduha, indeksa prelamanja n1 = 1, i
vode, indeksa prelamanja n2 = 1.44, po Snell-ovom zakonu vai
n1 sin 1 = n2 sin 2
gde za upadni ugao 1 = 60o dobijamo

1 3
sin 2 = sin 2 =
n2 2n2
Ako je dubina jezera D, to zrak svetlosti u jezeru, pre nego dotakne dno,
pree put
D
L=
cos 2
Kako je s
3 4n22 3
p
p
cos 2 = 1 sin2 2 = 1 2 =
4n2 2n2
to dobijamo
2n2
L = Dp 2
4n2 3
134
U sredini indeksa prelamanja n2 brzina svetlosti je

c
cn2 =
n2
pa za preeni put u vremenu t imamo
ct
L = cn2 t =
n2
odakle za dubinu jezera sledi
4n22 3 4n22 3
p p
ct
D =L =
2n2 n2 2n2
3
r
ct
D = 2 n22 50 m.
n2 4
135

(29. jun 2006.)
1. Proizvod pritiska i zapremine odreene koliine idealnog gasa na konstantnoj temperaturi
a) zavisi od kolinika pritiska i temperature b) zavisi od zapremine

c) zavisi od pritiska d) zavisi od kolinika pritiska i zapremine
e) je konstantan n) ne znam (3 poena)
2. Uestanost oscilatora personalnog raunara je 2500 MHz. Jedan takt centralne procesorske jedinice traje
a) 4 1010 s b) 4 108 s c) 4 106 s

d) 2.5 1010 s e) 2.5 108 s n) ne znam (3 poena)
3. Grupa skalarnih veliina je
a) temperatura, moment impulsa, vreme b) vreme, rad, temperatura

c) povrina, magnetska indukcija, temperatura d) duina, masa, brzina
e) energija, koeficijent samoindukcije, impuls sile n) ne znam (3 poena)
4. Tesla (T) je jedinica za
a) magnetski fluks b) koeficijent samoindukcije c) magnetsku indukciju

d) magnetsko polje e) elektromotornu silu n) ne znam (3 poena)
5. Oznaite jedinicu koja se razlikuje od ostalih
a) W s b) N m c) m3 Pa
d) 6.25 1018 eV e) V A n) ne znam (3 poena)
6. Na telo deluju u istoj taki dve sile jednakih intenziteta F koje zaklapaju ugao od 120o . Da bi ovo telo bilo u
ravnotei treba delovati treom silom intenziteta

a) F/2 b) 2F c) 3F

d) F e) 3F/2 n) ne znam (4 poena)
7. Otvoren rezervoar za vodu sistema centralnog grejanja nalazi se na tavanu zgrade visine 12 m. Statiki
pritisak vode u prizemlju iznosi (g = 10 m/s2 , gustina vode 103 kg/m3 )
a) 1.2 104 Pa b) 1.2 106 Pa c) 1.2 103 Pa

d) 1.2 105 Pa e) 1.2 107 Pa n) ne znam (4 poena)
137
8. Da bi se telo mase 10 kg ubrzalo od poetne brzine 5 m/s do brzine 15 m/s za 4 sekunde treba uloiti srednju
snagu od
a) 25 W b) 250 W c) 500 W
d) 750 W e) 2.5 kW n) ne znam (4 poena)
9. Kroz vodovodnu cev prenika 30 mm istie voda stalnom brzinom od 4 m/s. Kubni metar vode istekne za
a) 354 s b) 708 s c) 172 s

d) 88.5 s e) 1416 s n) ne znam (4 poena)
10. De Broljeva talasna duina za proton impulsa 1 GeV/c iznosi (c = 3 108 m/s, h = 6.6 1034 Js,
1 eV = 1.6 1019 J)
a) 0.8 1015 m b) 2.48 1015 m c) 1.23 1015 m

d) 0.62 1015 m e) 1.6 1019 m n) ne znam (4 poena)
11. U fisiji jezgra urana oslobodi se energija od 190 MeV. U nuklearnom reaktoru sa koeficijentom korisnog
dejstva 32% i snagom od 1000 MW, godinji broj fisija iznosi
a) 1.04 1027 b) 3.74 1025 c) 8.88 1024

d) 5.24 10 21
e) 3.24 10 27
12. Poluprenik Zemlje iznosi 6370 km. Ubrzanje sile Zemljine tee je za 19% manje nego na povri Zemlje na
visini od
a) 54 km b) 118 km c) 675 km
d) 210 km e) 708 km n) ne znam (5 poena)
13. U temenima jednakostraninog trougla stranice a u vazduhu nalaze se kuglice naelektrisane istim
naelektrisanjem Q. Intenzitet elektrine sile koja deluje na bilo koju kuglicu iznosi

3 Q2 3 Q2 1 Q2
a) b) c)
20 a 2 40 a 2 40 a2

3 Q2 2 Q2
80 a 2 40 a2
14. Litar vode na temperaturi od 300 K pomea se sa dva litra vode na temperaturi od 87o C. Temperatura
smee je:
a) 340 K b) 300 K c) 360 K

d) 380 K e) 400 K n) ne znam (5 poena)
15. Kada je na izvor elektromotorne sile 220 V prikljuen potroa otpora 7 struja u kolu iznosi 27.5 A. Struja
kratkog spoja je
a) 220 A b) 110 A c) 440 A

138
16. amdija prelazi reku irine 400 m po najkraem putu. Brzina reke je 3 m/s, a brzina amca u odnosu na
mirnu vodu je 5 m/s. Vreme potrebno da se pree na drugu obalu iznosi
a) 40 s b) 60 s c) 80 s
17. Vi ste investitor koji ulae u rizine visoko profitabilne projekte. Jedan pronalaza tvrdi da je razvio
toplotnu mainu koja, u toku jednog ciklusa uzima 110 MJ toplote na temperaturi od 415 K, a odbacuje 50 MJ
toplote na temperaturi od 212 K. Pri tome izvri mehaniki rad od 16.67 kWh. Da li biste profitirali ako uloite
novac u ovaj projekat?
a) Da, jer je u saglasnosti sa prvim principom termodinamike

b) Da, efikasnost ove maine je vea od efikasnosti Carnot-ove maine
c) Ne, efikasnost ove maine je vea od efikasnosti Carnot-ove maine
d) Da, efikasnost ove maine je manja od efikasnosti Carnot-ove maine
e) Moda DA a moda i NE kao i u svakom poslu
18. Klatno se sastoji od neistegljivog kanapa zanemarljivo male mase, na ijem se kraju nalazi masivna kuglica.
Kanap moe da izdri dvostruku teinu kuglice. Kada se klatno izvede iz ravnotenog poloaja i pusti, kanap se
kida pri prolasku kuglice kroz ravnoteni poloaj ako je ugao otklona
a) 15o b) 30o c) 45o

d) 60o e) 75o n) ne znam (8 poena)
19. Na rastojanju 1 cm od ravnotenog poloaja kinetika i potencijalna energija harmonijskog oscilatora su

meusobno jednake. Amplituda oscilacija je

a) 1/ 2 cm b) 2 cm c) 2 2 cm

d) 3 cm e) 3 2 cm n) ne znam (8 poena)
20. Svetli predmet postavljen je ispred tankog sabirnog soiva ine daljine f . Ako je rastojanje izmeu
predmeta i realnog lika minimalno, udaljenje predmeta od soiva iznosi
a) f b) 3f c) 2f
d) 4f e) 4f /3 n) ne znam (8 poena)
139
REENJA
1
e Proizvod pritiska i zapremine odreene koliine gasa dat je jednainom idealnog gasa
pV = nRT
i na konstantnoj temperaturi je konstantan.
2
a Jedan takt (period) centralne procesorske jedinice oscilatora uestanosti f = 2500 MHz je
1 1
T = = = 4 1010 s.
f 2.5 109 Hz
3 b Moment impulsa, magnetska indukcija, impuls sile, i brzina su vektorske veliine. Ostale navedene veliine
su skalarne. Jedina od navedenih grupa koja sadri samo skalarne veliine je b) vreme, rad, temperatura.
4
c Tesla je SI jedinica za magnetsku indukciju.
5
e Jedinice Ws, Nm, m Pa, eV su jedinice za energiju. VA je jedinica za snagu i jedina se razlikuje od ostalih.
3
6 d Ako dve sile istog intenziteta F1 = F2 = F , zaklapaju ugao od 120 stepeni, tada je intenzitet vektorskog
zbira ovih dveju sila takoe F (videti sliku, gde vektori sila oznaenih sa F1 , F2 i Fr opisuju dva jednakostranina
trougla duine strana F ). Da bi telo bilo u ravnotei potrebno je da trea sila F3 bude istog intenziteta i pravca,
a suprotnog smera od rezultujue sile Fr .
Odnosno, intenzitet tree sile je takoe F.
7
d Statiki pritisak vode na dubini od H = 12 m iznosi
p = gH
kg m
p = 103 10 2 12 m = 1.2 105 Pa.
m 3 s
141
8
b Kinetika energija tela mase m = 10 kg koje se kree brzinom v1 = 5 m/s je data izrazom
1
Ek1 = mv 2
2 1
Na telo deluje sila koja ga ubrza do brzine v2 = 15 m/s odnosno do kinetike energije
1
Ek2 = mv 2
2 2
Na osnovu zakona odranja energije, rad ove sile je dat izrazom
1
A = Ek2 Ek1 = m(v22 v12 )
2
Kako sila deluje u intervalu vremena t = 4 s, to je uloena srednja snaga

A m v22 v12
P = =
t 2t
10 kg (225 25) ms
P = = 250 W.
24 s
9
a Protok vode koja istie brzinom v kroz vodovodnu cev prenika D, odnosno povrine poprenog preseka
1
S= D2
4
dat je izrazom
1
Q = Sv =
D2 v
4
Kako se protok definie kao zapremina vode u jedinici vremena
V
Q=
t
vreme za koje istekne zapremina vode V se dobija na sledei nain
V 4V
t= =
Q D2 v
4 1 m3
t= = 354 s.
3.14 900 106 m2 4 m
s
10
c Impuls protona, koji ima de Broglie-vu talasnu duinu , dat je izrazom
h
p=

odakle je
h
=
p
Zamenom zadatih vrednosti, i pretvaranjem u SI jedinice, dobijamo
6.6 1034 Js 6.6 1034 Js 3 108 ms 6.6 1034 Js 3 108 ms

= = = = 1.23 1015 m.
1 GeV
c
10 9 eV 10 9 1.6 1019 J
11
e Ako je korisna snaga nuklearnog reaktora Pk i uloena snaga Pu , za stepen korisnog dejstva se ima
Pk
=
Pu
odakle za uloenu snagu dobijamo
Pk
Pu =

142
Za vreme t se uloi energije

Pk t
Eu = Pu t =

Ako se pri svakoj fisiji jezgra urana oslobodi energija od E, sledi da je broj fisija u vremenu t
Eu Pu t
N= =
E E
Prema uslovima zadatka, za vrednosti
E = 190 MeV = 190 106 1.6 1019 J
t = 1 godina = 365 24 3600 s

Pu = 1000 MW = 109 W
= 32% = 0.32
dobijamo
Pu t 109 W 365 24 3600 s
N= = = 3.24 1027 .
E 0.32 190 106 1.6 1019 J
12
e Izraz za ubrzanje sile Zemljine tee na njenoj povri je
M
g=
R2
Isto ubrzanje na visini H, odnosno na rastojanju R1 = R + H od centra Zemlje iznosi
M M
g1 = =
R12 (R + H)
2
gde je gravitaciona konstanta i M masa Zemlje.

Sada imamo
g1 R2
= 2
g (R + H)
r
g
H=R 1
g1
Kako je prema uslovima zadatka
g1 = (1 0.19) g = 0.81g
to je
1 100
r
g g
= = = 10/9
g1 0.81 81 g1
pa dobijamo
1
r
g R
H=R 1 = = 6370 km 708 km.
g1 9 9
13
b Intenzitet elektrine sile kojom kuglica naelektrisanja Q1 deluje na kuglicu naelektrisanja Q (videti sliku)
dat je Coulomb-ovim zakonom
1 Q1 Q 1 Q2
F1 = =
40 a2 40 a2
gde je po uslovu zadatka Q1 = Q. Pravac i smer ove sile su kao na slici. Silom istog intenziteta na kuglicu
naelektrisanja Q deluje kuglica naelektrisanja Q2 u drugom temenu jednakostraninog trougla
1 Q2 Q 1 Q2
F2 = = = F1
40 a2 40 a2
gde je Q2 = Q i gde su pravac i smer dati na slici.
143
Rezultanta ovih dveju sila je

F~ = F~1 + F~2
i njen intenzitet odgovara veoj dijagonali romboida opisanog vektorima F~1 i F~2 koji dat je izrazom

3 Q2
F = F1 3 = .
40 a2
14
a (Zadatak 2010_11) Neka je c specifina toplota vode i gustina vode. Koliina toplote koju sadri voda
zapremine V (i mase m = V ) na temperaturi T data je izrazom
Q = mcT = cV T
Ako pomeamo zapreminu vode V1 na temperaturi T1 (i koliinom sadrane toplote Q1 = cV1 T1 ) sa zapreminom
vode V2 na temperaturi T2 (i koliinom sadrane toplote Q2 = cV2 T2 ), na osnovu zakona odranja energije,
Q = Q1 + Q2 = c (V1 T1 + V2 T2 )
Q = cV T = c (V1 + V2 ) T

c (V1 + V2 ) T = c (V1 T1 + V2 T2 )
V1 T1 + V2 T2
T =
V1 + V2
1 300 + 2 (87 + 273)
T = K
1+2
T = 340 K.
15 a (Zadatak 2009_15) Neka je Rg unutranja otpornost izvora elektromotorne sile E. Kada se na njega
prikljui potroa otpornosti R1 , struja u kolu e prema Ohm-ovom zakonu biti (R i Rg su vezani na red)
E
I1 =
R1 + Rg
Kada se isti izvor kratko spoji, odnosno kada se na njega vee kratak spoj otpornosti R2 = 0, prema Ohm-ovom
zakonu struja kratkog spoja iznosie
E E
I2 = =
R2 + Rg Rg
Iz prve jednaine za unutranju otpornost naponskog izvora imamo
E
Rg = R1
I1
144
tako da se za struju kratkog spoja dobija

E
I2 = E
I1 R1
Uzimajui u obzir vrednosti date uslovima zadatka: E = 220 V, I1 = 27.5 A, i R1 = 7 , imamo
220 V
I2 = = 220 A.
220
27.5 7
16 d Neka je koordinatni sistem x0y vezan za obalu kao na slici, gde reka tee du yose. Neka se amac kree
m
brzinom intenziteta v = 5 u odnosu na mirnu reku, kao na slici.
s
Brzinu amca moemo rastaviti na njene komponente du x i du y ose, tako da je
~v = ~vx + ~vy
v 2 = vx2 + vy2
m
Kada se amac nalazi na reci koja se kree brzinom vr = 3 du yose, tada njegova relativna brzina u odnosu
s
na mirnu reku (obalu) iznosi:
du xose: vx0 = vx
du yose: vy0 = vr vy
Kako po uslovu zadatka amac prelazi reku po najkraem putu (koji je du xose) to njegova relativna brzina
du yose treba da je jednaka nuli, odnosno
vy0 = 0 vy = vr
odakle se za njegovu brzinu du xose dobija

q
vx = v 2 vy2 = v 2 vr2
p
m m
vx = 25 9 =4
s s
pa amac pree reku irine d = 400 m za
d
t= = 100 s.
vx
17 c Kako toplotna maina uzima Q1 = 110 MJ toplote a odbacuje Q2 = 50 MJ toplote, to je ukupna energija
uloena u rad ove maine
Q = Q1 Q2 = 60 MJ
Kako maina izvri koristan rad od A = 16.67 kWh = 16.67 103 W 3600 s = 60.012 MJ to je stepen korisnog
dejstva ove maine
A 60.012
= = > 100%
Q 60
Znai da bi maina izvrila rad vei od uloene energije, to je prema zakonu odranja energije nemogue.
Maksimalni stepen korisnog dejstva koji ova maina moe imati odgovara stepenu korisnog dejstva Carnot-ove
maine datog izrazom
T1 212
max = 1 =1 = 48.9 %
T2 415
145
Odgovor pod c) Ne, efikasnost ove maine je vea od efikasnosti Carnot-ove maine je taan.
18
d Neka je klatno otklonjeno iz ravnotenog poloaja za ugao 0
kao na slici. Ako je duina klatna l, visina mase u odnosu na taku
ravnotenog poloaja je tada
h = l(1 cos 0 )
U tom trenutku brzina mase je nula, pa je ukupna energija

jednaka potencijalnoj energiji mase
E1 = Ep = mgh = mgl(1 cos 0 )
Kada prolazi kroz taku ravnotenog poloaja, potencijalna energija

mase je nula, te je ukupna energija jednaka kinetikoj energiji. Ako
se masa u tom trenutku kree brzinom v za energiju dobijamo
1
E2 = Ek = mv 2
2
Iz zakona odranja energije
E1 = E2
se za brzinu mase kroz ravnoteni poloaj dobija
v= 2gl(1 cos 0 )
p
Kada prolazi kroz taku ravnotenog poloaja, na masu deluju sledee sile
Sila Zemljine tee, vertikalno nanie: Fg = mg
Sila zatezanja kanapa, vertikalno navie: T
Inercijalna (centrifugalna sila) krunog kretanja mase, vertikalno nanie: Fi = mv 2 /l
Kako se u ravnotenom poloaju masa ne kree u vertikalnom pravcu, to je zbir svih sila du tog pravca jednak
nuli, odnosno, uzimajui u obzir smerove sila sa slike
Fg + Fi T = 0
odakle se za silu zatezanja u kanapu ima
mv 2
T = Fg + Fi = mg + = mg + 2mg(1 cos 0 ) = mg(3 2 cos 0 )
l
Maksimalna sila Tmax koju kanap moe da izdri prema uslovu zadatka jednaka je dvostrukoj teini mase m
Tmax = 2mg
Iz prethodne dve jednaine se za maksimalni ugao otklona dobija
T = Tmax
mg(3 2 cos 0 ) = 2mg

1
cos 0 =
2
1
0 = arccos = 60o .
2
19 b Jednaina koja opisuje poloaj harmonijskog oscilatora u trenutku t u odnosu na ravnoteni poloaj data
je izrazom
x (t) = x0 sin t
gde je 2 = k/m kruna uestanost harmonijskih oscilacija i x0 amplituda oscilacija.
146
Brzina ovog harmonijskog oscilatora u trenutku t data je jednainom
v (t) = x0 (t) = x0 cos t = v0 cos t
gde je v0 = x0 maksimalna brzina harmonijskih oscilacija (u ravnotenom poloaju).

Potencijalna energija harmonijskih oscilacija data je izrazom
1 2 1
Ep = kx = kx20 sin2 t
2 2
dok je kinetika energija data sledeim izrazom
1 1 1
Ek = mv 2 = m 2 x20 cos2 t = kx20 cos2 t
2 2 2
k
gde smo uzeli u obzir 2 = m 2 = k
m
U trenutku vremena t = t0 u kojem su ove dve energije jednake vai
Ep = Ek
1 2 2 1
kx sin t0 = kx20 cos2 t0
2 0 2
sin2 t0 = cos2 t0 = 1 sin2 t0
1
sin2 t0 =
2
1
sin t0 =
2
U tom trenutku je rastojanje od ravnotenog poloaja x (t0 ) = 1 cm te sledi

x (t0 ) = A sin t0 = A/ 2
odnosno
A= 2x (t0 ) = 2 cm.
20
c Jednaina sabirnog soiva data je izrazom
1 1 1
+ =
p q f
gde je pudaljenost predmeta od soiva, qudaljenost realnog lika od soiva, i f ina daljina soiva.
Predmet i realni lik nalaze se sa suprotne strane soiva, tako da je udaljenost izmeu njih
d=p+q
Iz prve jednaine imamo

pf
q=
pf
tako da se za udaljenost izmeu predmeta i lika dobija
pf
d=p+q =p+
pf
Treba nai udaljenost predmeta od soiva p za koju je udaljenost lika od predmeta d minimalna.
Prvi izvod funkcije d = d (p) je
2
f (p f ) pf (p f ) f 2
d0 (p) = 1 + 2 = 2
(p f ) (p f )
147
gde smo iskoristili pravilo za izvod kolinika

u 0 u0 v uv 0
=
v v2
Ekstremnu vrednost funkcije dobijamo za d0 (p) = 0 odakle sledi
2
(p f ) = f 2
p (p 2f ) = 0
tj. dobijamo dva reenja
p = 0 i p = 2f
Za p = 0 predmet se nalazi u soivu, to nije fiziki realno reenje
Za p = 2f , udaljenost izmeu predmeta i lika je minimalna (i jednaka dmin = 4f ).
148

(30. jun 2005.)
1. Jedinica za rad moe se izraziti i kao:
a) kg m/s2 b) kg m2 s c) Nm2
d) Pa m3 e) N m/s n) ne znam (3 poena)
2. Beta zraci su:
a) jezgra 31 H b) protoni c) elektroni

d) antiprotoni e) 2 He
4
3. Snaga maine koja za 2 minuta izvri rad od 4800 J je:
a) 0.33 W b) 40 W c) 1.2 kW
d) 2.4 kW e) 80 W n) ne znam (3 poena)
4. Zapremina jednog mola idealnog gasa na temperaturi od 0C i pritisku od 101.3 kPa je: (R = 8.3 J/(mol K))
a) 22.4 m3 b) 22.4 cm3 c) 22.4 dm3

d) 2240 cm3 e) 224 dm3 n) ne znam (3 poena)
5. Atomsko jezgro sa Z protona i N neutrona posle emisije alfa estice prelazi u jezgro:
a) Z, N-4 b) Z-1, N-2 c) Z-2, N-1

d) Z-2, N-4 e) Z-2, N-2 n) ne znam (3 poena)
rastojanju 1 m iza soiva. Optika mo soiva iznosi:
a) 2 dioptrije b) 2/3 dioptrije c) 1/2 dioptrije

d) 1/3 dioptrije e) 3/2 dioptrije n) ne znam (4 poena)
7. Litar vode na temperaturi od 300 K pomea se sa dva litra vode na temperaturi od 87C. Temperatura smee
je:
a) 300 K b) 340 K c) 360 K

149
8. Oko ose rotacije obre se materijalna taka mase m = 4 g po krunici prenika D = 1 m. Moment inercije
materijalne take u odnosu na tu osu rotacije je:
a) 10 kg cm2 b) 5 kg cm2 c) 20 kg cm2

d) 4 kg cm2 e) 2.5 kg cm2 n) ne znam (4 poena)
9. Dva takasta naelektrisanja +Q i Q se nalaze na xosi u takama A i B tako da je xA < xB . Taka C u

kojoj je elektrostatiko polje jednako nuli je:
a) levo od take A b) desno od take A

c) izmeu taaka A i B d) svuda u prostoru
10. Telo se kree po krunici poluprenika 1 m koju opie za vreme od 1 s. Linijska brzina tela je:
a) 4 m/s b) 1 m/s c) 2 m/s

d) 2 m/s e) /2 m/s n) ne znam (4 poena)
11. Lift se kree sa konstantnim ubrzanjem. Teina tela u liftu je pri penjanju tri puta vea nego pri sputanju
ako je ubrzanje:
a) 3g b) 2g c) 3g/2
d) g/2 e) g/3 n) ne znam (5 poena)
12. Otvoreni rezervoar se puni vodom konstantnim zapreminskim protokom od 300 cm3 /s. Voda istie kroz
otvor na dnu rezervoara povrine poprenog preseka 0.6 cm2 . U stacionarnom stanju nivo vode u rezervoaru je:
(g = 10 m/s2 )
a) 2.54 m b) 1.5 m c) 1.25 m

13. Kroz vrlo dugaak pravolinijski provodnik protie jednosmerna struja konstantne jaine. Na udaljenju d od
provodnika izmerena je jaina magnetskog polja H1 . Kada se jaina struje u provodniku smanji dva puta, u
taki na udaljenju 2d od provodnika, izmerena je jaina polja H2 . Odnos H2 /H1 je:
a) 1/4 b) 1/2 c) 1
14. Elektron se ubrza u elektrinom polju izmeu taaka sa potencijalnom razlikom od milion volti. Masa
mirovanja elektrona je 0.511 MeV/c2 . Ukupna relativistika energija elektrona iznosi:
a) 489 keV b) 1511 keV c) 1022 keV

d) 2511 keV e) 756 keV n) ne znam (5 poena)
15. Telo je baeno kao kosi hitac pod elevacionim uglom 60 u odnosu na horizontalnu ravan. Kolinik dometa i
maksimalne visine je:

a) 4 3 b) 4/ 3 c) 2/ 3

d) 2 3 e) 3 n) ne znam (7 poena)
150
16. Valjak visine H = 10 cm i gustine = 400 kg/m3 pliva na vodi. Centar mase valjka se u odnosu na povrinu
vode nalazi na: (gustina vode v = 1000 kg/m3 )
a) 2 cm ispod b) 2 cm iznad c) 1 cm iznad

d) 1 cm ispod e) 4 cm iznad n) ne znam (7 poena)
17. Telo se kree po xosi sa konstantnim ubrzanjem. Kroz taku x1 = 5 m prolazi brzinom od 12 m/s, a kroz
taku x2 = 10 m brzinom od 15 m/s. Ubrzanje tela je:
a) 14.4 m/s2 b) 16.2 m/s2 c) 3 m/s2

d) 11.25 m/s2 e) 8.1 m/s2 n) ne znam (7 poena)
18. Za krajeve stalnog izvora jednosmernog napona vezan je potroa koji se sastoji od tri paralelno vezana
otpornika R1 , R2 = 2R1 i R3 . Na otporniku R1 se razvija snaga od 600 W. Ako je ukupna snaga koja se razvija
u potroau 1 kW, otpornost otpornika R3 je:
a) 0.5R1 b) 3R1 c) 6R1

d) 12R1 e) R1 n) ne znam (8 poena)
19. Pri izobarskom irenju jedan mol idealnog gasa izvri rad od 8.3 kJ. Zapremina gasa se pri tome povea dva
puta. Poetna temperatura gasa je: (R = 8.3 J/(mol K))
a) 1000 K b) 500 K c) 100 K

20. Amplituda oscilovanja linearnog harmonijskog oscilatora je 1 cm, a period oscilovanja je 1 s.

Najvea brzina oscilatora iznosi:
a) 6.28 m/s b) 62.8 m/s c) 0.628 cm/s

d) 6.28 cm/s e) 62.8 cm/s n) ne znam (8 poena)
151
REENJA
1 d Rad se moe izraziti kao proizvod pritiska i promene zapremine pri izobarskom irenju idealnog gasa, tako
da se jedinica za rad moe izraziti kao Pa m3 .
2
c Beta zraci su elektroni.
3
b Snaga maine koja za t = 2 min = 120 s izvri rad od A = 4800 J je
A 4800 J
P = = = 40 W.
t 120 s
4
c Prema jednaini stanja idealnog gasa
pV = nRT
za zapreminu se dobija
nRT 1 mol 8.3 molJ K (0 + 273 K)

V = = = 0.0224 m3 = 22.4 dm3 .
p 101.3 103 Pa
5 e Alfa estica je jezgro atoma Helijuma 2 He i kao takva pri emisiji odnosi 2 protona i 2 neutrona. Odnosno,
4
jezgro prelazi u atomsko jezgro sa Z-2 protona i N-2 neutrona.
6 e Prema uslovu zadatka, predmet se nalazi na rastojanju p = 2 m ispred tankog sabrnog soiva, a realni lik
se formira na rastojanju q = 1 m iza soiva. Prema jednaini sabirnog soiva ine daljine f, za optiku mo
D = 1/f imamo
1 1 1 1 3
D = = + = +1= .
f p q 2 2
7 b Neka je c specifina toplota vode i gustina vode. Koliina toplote koju sadri voda zapremine V (koja
Q = mcT = cV T
Ako pomeamo zapreminu vode V1 na temperaturi T1 (i koliinom sadrane toplote Q1 = cV1 T1 ) sa zapreminom
vode V2 na temperaturi T2 (i koliinom sadrane toplote Q2 = cV2 T2 ), na osnovu zakona odranja energije,
Q = Q1 + Q2 = c (V1 T1 + V2 T2 )
Q = cV T = c (V1 + V2 ) T

c (V1 + V2 ) T = c (V1 T1 + V2 T2 )
V1 T1 + V2 T2
T =
V1 + V2
1 300 + 2 (87 + 273)

T = K
1+2
T = 340 K.
153
8 a Moment inercije materijalne take mase m koja se okree po krunici prenika D u odnosu na tu osu rotacije
je dat izrazom
2
mD2 4 103 kg 1 m
I = mR2 = = = 103 kg m2 = 103 kg 104 cm2 = 10 kg cm2 .
4 4
9 e (Zadatak 2011_9) Uzimamo u obzir da je jaina elektrinog polja takastog naelektrisanja Q na rastojanju
R data izrazom
Q
E=
4R2
i radijalnog je pravca u smeru od pozitivnog naelektrisanja, odnosno, u smeru ka negativnom naelektrisanju.
Posmatramo elektrino polje na x-osi u tri mogua sluaja, kao na slici:
(a) xA xC < xB (izmeu taaka A i B)
(b) xC xB > xA (desno od take B)
(c) xC < xA < xB (levo od take A)
Rezultujua elektrina polja u ova tri sluaja su

(a)
Q Q
Ea = E1 + E2 = 2 + 2 >0
4(xC xA ) 4(xB xC )
ovaj izraz je uvek pozitivan jer odgovara sumi dve pozitivne vrednosti.
(b) !
Q Q Q 1 1
Eb = E1 + E2 = 2 2 = 4 2 2 >0
4(xC xA ) 4 (xB xC ) (xC xA ) (xC xB )
ovaj izraz je uvek pozitivan za xB > xA .
(c) I slino
!
Q Q Q 1 1
Ec = E1 + E2 = 2 + 2 = 4 2 2 <0
4 (xC xA ) 4 (xB xC ) (xC xA ) (xC xB )
ovaj izraz je uvek negativan za xB > xA .
Dakle, nijedan od ovih izraza nije jednak nuli. Ovaj rezultat se moe proiriti i za take posmatranja
u itavoj ravni, kao i u itavom prostoru. Dakle, ne postoji taka C u kojoj je intenzitet elektri-
nog polja jednak nuli (osim taaka u beskonanosti), tako da nijedan od datih odgovora nije taan.
10
d Telo opie krunicu poluprenika R = 1 m za t = 1 s, pri emu pree put jednak obimu krunice
s = 2R
s 2R m
pa se za linijsku brzinu ovog tela dobije v = = = 2 .
t t s
154
11
d Usled inercijalne sile, teina tela mase m u liftu iznosie
Q1 = m(g a) kada se lift sputa ubrzanjem intenziteta a

Q2 = m (g + a) kada se lift penje ubrzanjem intenziteta a
Prema uslovima zadatka Q2 = 3Q1 , odakle sledi
g + a = 3(g a)
g
a= .
2
12 c Otvoreni rezervoar se puni vodom konstantnim zapreminskim protokom Q. Neka je visina vode u rezervoaru
u stacionarnom stanju H. Brzina kojom voda istie iz otvora na dnu rezervoara se moe dobiti iz Bernoulli-jeve
jednaine i iznosi
v2 = 2gH
p
a kako je povrina poprenog preseka otvora S2 , to e protok vode na izlazu iznositi
Q2 = S2 v2
U stacionarnom stanju protok punjenja jednak je protoku pranjenja
Q2 = Q
Q2 Q
= v2 =
S2 S2
U kombinaciji sa prvom jednainom, za visinu vode u stacionarnom stanju sledi
Q2
2gH =
S22
Q2
H=
2gS22
3
2
300 106 ms
H= 2 = 1.25 m.
20 sm2 (0.6 104 m2 )
13
a (Zadatak 2008_11) Prema Ampre-ovom zakonu, jaina magnetskog polja na udaljenosti R od vrlo
dugakog pravolinijskog provodnika kroz koji tee struja jaine I data je izrazom
I
H=
2R
Za udaljenost R1 = d imamo
I
H1 =
2d
Za udaljenost R2 = 2d i dva puta manju jainu struje I2 = I/2 ima se
I
I2 I
H2 = = 2 =
2R2 2 2d 8d
odakle se za odnos jaina magnetskog polja dobija
H2 I
1
= 8d
= .
H1 I
2d
4
14
b Relativistika energija elektrona u stanju mirovanja data je izrazom
E0 = m0 c2
gde je m0 masa mirovanja elektrona i c brzina svetlosti.
155
Prolazei kroz elektrino polje izmeu taaka sa potencijalnom razlikom od U energija elektrona se povea za
rad elektrostatikog polja koji iznosi
A = eU
gde je e naelektrisanje elektrona. Ukupna relativistika energija je prema zakonu odranja energije
E = E0 + A
E = m0 c2 + eU
MeV 2
E = 0.511 c + 1 e 106 V = 1.511 MeV = 1511 keV.
c2
15 b Neka je telo izbaeno poetnom brzinom v0 pod

uglom u odnosu na povrinu Zemlje. Ako rastavimo
vektor poetne brzine na horizontalnu (x) i vertikalnu
(y) komponentu, onda vai
v0x = v0 cos
v0y = v0 sin
Neka telo dostigne domet D za vreme t. Du x-ose, telo se kree ravnomernom brzinom v0x tako da du ove ose
vai jednaina
Du yose praktino imamo vertikalni hitac, telo kao da je izbaeno uvis poetnom brzinom v0y i na njega
deluje sila Zemljine tee, tako da se kree sa ubrzanjem g. Na maksimalnoj visini H, vertikalna brzina tela je
nula
v0y v0 sin
0 = v0y gt1 t1 = =
g g
1 v 2 sin2
H = v0y t1 gt21 = 0 .
2 2g
s s
1 2 2H 2v 20 sin2 v0 sin
H = gt2 t2 = = = = t1 .
2 g 2g 2 g
2v 0 sin
t = t1 + t2 =
g
v02 v2
D = v 0 t cos = 2 sincos = 0 sin (2).
g g
Za kolinik dometa i maksimalne visine se dobija
v02
D g sin 2
= v02 sin2
H
2g
D 2 sin 2 4 sin cos 4 4

= = = =
H sin2 sin
cos
tan

Za = 60o , tan = 3, pa imamo
D 4
= .
H 3
156
16
c Neka valjak visine H pliva na vodi uspravno kao na slici. Neka je H1 visina dela valjka koja je u vodi i
neka je S povrina poprenog preseka valjka. Na valjak deluju sledee sile:
sila Zemljine tee, vertikalno nanie, intenziteta
Fg = mg = V g = SHg
sile potiska vode na zapreminu valjka V1 = SH1 koja je u vodi, vertikalno navie, intenziteta
Fp = v V1 g = v SH1 g
Kako valjak pluta (ne kree se u vertikalnom pravcu), to su ove dve sile u ravnotei, pa vai
Fp = Fg
odakle se za visinu dela valjka koji je u vodi dobija
v SH1 g = SHg

H1 = H
v
400
H1 = 10 cm
= 4 cm
1000
Kako se centar mase nalazi u geometrijskom centru homogenog valjka, na visini H2 = H/2 = 5 cm, to je visina
centra mase u odnosu na povrinu vode H = H2 H1 = 1 cm (iznad povrine vode.)
17 e Neka se telo kree sa konstantnim ubrzanjem a du xose. Telo za vreme t pree iz poloaja x1 gde ima
(poetnu) brzinu v1 u poloaj x2 gde dostie brzinu v2 . Dakle, za vreme t, telo pree put s = x2 x1 kreui se
konstantnim ubrzanjem a sa poetnom brzinom v1 . Za brzinu i preeni put vae sledee jednaine ravnomernog
pravolinijskog kretanja
v2 = v1 + at
at2
x 2 x 1 = v1 t +
2
Iz prve jednaine za vreme t dobijamo
v2 v 1
t=
a
to zamenom u drugoj jednaini daje
2
v2 v 1 a v2 v 1
x 2 x 1 = v1 +
a 2 a
2
v1 v 2 v 21 (v2 v1 ) 2v1 v2 2v12 + v22 2v1 v2 + v12 v 2 v12
x2 x1 = + = = 2
a 2a 2a 2a
odakle za ubrzanje tela sledi
1 v22 v12
a=
2 x2 x1
2 2
1 225 ms2 144 ms2 m
a= = 8.1 2 .
2 10 m 5 m s
157
18 c Kako su sva tri otpornika R1 , R2 , R3 vezana paralelno na generator jednosmernog napona, to je napon na
njihovim krajevima jednak tom naponu generatora U pa su snage koje se razvijaju na otpornicima date izrazima
U2
P1 =
R1
U2 U2 1
P2 = = = P1
R2 2R1 2
U2
P3 =
R3
tako da je ukupna snaga data izrazom
P1 U2 3 U2
P = P1 + P2 + P3 = P1 + + = P1 +
2 R3 2 R3
to u kombinaciji sa jednainom snage na prvom otporniku
U2
P1 = U 2 = R 1 P1
R1
daje
3 3 R1

R1
P = P1 + P1 = P1 +
2 R3 2 R3
R1 P 3
=
R3 P1 2
1
R3 = R1 P 3
P1 2
P1
R3 = R1
P 32 P1
zamenom zadatih vrednosti dobijamo
600 600
R3 = R1 = R1 = 6R1 .
1000 1.5 600 1000 900
19
a Pri izobarskom irenju gasa iz stanja 1 (p1 , V1 , T1 ) u stanje 2 (p2 , V2 , T2 ), pritisak ostaje konstantan te vai
p1 = p2 = p
tako da za jednaine idealnog gasa u ova dva stanja vai
pV1 = nRT1
pV2 = nRT2
Deljenjem ove dve jednaine dobijamo
V2 T2
=
V1 T1
ako se zapremina gasa povea dva puta V2 = 2V1 prema prethodnoj jednaini, temperatura gasa se takoe
povea dva puta T2 = 2T1 . Rad koji gas izvri pri izobarskom irenju dat je jednainom
A = p (V2 V1 )
to u kombinaciji sa jednainama stanja idealnog gasa daje
A = pV2 pV1 = nRT2 nRT1 = nR (T2 T1 )
Ako uzmemo u obzir T2 = 2T1 , rad izraen u funkciji poetne temperature je
A = nR (2T1 T1 ) = nRT1
158
odakle je poetna temperatura gasa

A
T1 =
nR
Uzimajui zadate vrednosti n = 1 mol i A = 8.3 kJ dobijamo
8.3 kJ
T1 = = 1000 K.
1 mol 8.3 molJ K
20
d Jednaina oscilovanja linearnog harmonijskog oscilatora data je izrazom
x = x0 sin t
2
gde je x0 amplituda, = kruna uestanost i T period oscilacija.
T
Brzina oscilovanja jednaka je prvom izvodu poloaja x po vremenu t:
dx(t)
v= = (x0 sin t)0 = x0 (sin t)0 = x0 cos t = v0 cos t
dt
gde je v0 = x0 maksimalna brzina oscilacija. Za zadate vrednosti dobijamo
2 2 3.14 cm
v0 = x0 = x0 = 1 cm = 6.28 .
T 1s s
159

(30. jun 2004.)
1. Koja je od nabrojanih fizikih veliina skalar:
a) ubrzanje b) sila c) magnetski fluks

d) elektrino polje e) moment impulsa n) ne znam (3 poena)
2. Moment impulsa izraen preko osnovnih jedinica SI sistema je:
a) kg m2 s3 b) kg m2 s1 c) kg m s
d) kg m s 1
e) kg m s 2
3. Jedan mol vode ima masu od:
a) 10 g b) 36 g c) 16 g
d) 18 g e) 32 g n) ne znam (3 poena)
4. Put koji pree vrh centralne sekundne kazaljke sata duine 2 cm u toku 24 sata priblino je jednak:
a) 1.81 m b) 18.1 m c) 181 m

d) 1810 m e) 0.18 m n) ne znam (3 poena)
5. Kocka ivice 10 cm i mase 3 kg vri na horizontalnu podlogu pritisak od: (g = 10 m/s2 )
a) 3 kPa b) 30 kPa c) 3 MPa

d) 0.3 MPa e) 300 Pa n) ne znam (3 poena)
6. Masa mirovanja elektrona je 9.1 1031 kg. Energija ovog elektrona je: (c = 3 108 m/s, 1 eV = 1.6 1019 J)
a) 512 eV b) 5.12 keV c) 51.2 keV

d) 512 keV e) 5120 keV n) ne znam (4 poena)
7. Na optikoj osi, na rastojanju 1 m od centra tankog sabirnog soiva ine daljine 0.5 m, nalazi se realni lik
svetlog takastog predmeta. Predmet je od centra soiva udaljen:
a) 1 m b) 1.5 m c) 0.75 m
8. Kroz cev krunog poprenog preseka prenika 2 cm, stacionarno protie voda brzinom od 3 m/s. Masa vode
koja protekne u svakoj sekundi je: (gustina vode 1000 kg/m3 )
a) 94 g/s b) 0.94 kg/s c) 9.4 kg/s

d) 1.88kg/s e) 18.8 kg/s n) ne znam (4 poena)
161
9. Brzina kojom treba baciti kamen sa povri Zemlje vertikalno uvis da dostigne visinu 20 m je: (otpor vazduha
zanemariti, g = 10 m/s2 )
a) 10 m/s b) 100 m/s c) 200 m/s

10. Frekvencija elektromagnetskih talasa talasne duine = 10 cm je: (c = 3 108 m/s)
a) 3 GHz b) 30 GHz c) 300 GHz

d) 300 Hz e) 3 kHz n) ne znam (4 poena)
11. Greja koji u gradskoj mrei napona 220 V ima snagu od 100 W, kada se prikljui na akumulator od 12 V
ima snagu od priblino:
a) 0.54 W b) 0.3 W c) 3 W
d) 5.4 W e) 30 W n) ne znam (5 poena)
12. Lift mase 1000 kg sputa se sa konstantnim ubrzanjem. Ako je sila zatezanja ueta 8000 N, ubrzanje lifta je:
(g = 10 m/s2 )
a) 0.5 m/s2 b) 1 m/s2 c) 2 m/s2

d) 4 m/s 2
e) 8 m/s 2
13. Telo mase 1 kg klizi po strmoj ravni. Na vrhu strme ravni visine 0.1 m brzina tela je jednaka nuli, a u
podnoju 1 m/s. Rad sile trenja na strmoj ravni jednak je priblino: (g = 10 m/s2 )
a) 2 J b) 1 J c) 0.5 J
d) 0.25 J e) 0.75 J n) ne znam (5 poena)
14. estica mase m i naelektrisanja q kree se pod uticajem magnetskog polja indukcije B po krugu poluprenika
R, brzinom v. Rad Lorencove sile kad estica obie jedan krug je:
qRB
a) 2RqvB b) 2mv 2 c)
mv
2mv
d) e) 0 n) ne znam (5 poena)
qRB
15. Pri osvetljavanju metalne povri fotokatode monohromatskom svetlou dolazi do emisije elektrona. Kada se
frekvencija svetlosti uvea dva puta, maksimalna kinetika energija emitovanih elektrona e se:
a) poveati dva puta b) poveati manje od dva puta c) poveati vie od dva puta
d) nee se menjati e) smanjiti dva puta n) ne znam (7 poena)
16. Telo mase 0.1 kg vri linearno harmonijsko oscilovanje sa amplitudom 4 cm. Ako je najvee ubrzanje tela
2 cm/s2 , njegova kinetika energija, kada prolazi kroz ravnoteni poloaj, je:
a) 1 104 J b) 3 104 J c) 4 105 J

d) 6 104 J e) 6 103 J n) ne znam (7 poena)
162
17. Zapremina koju zauzima 5 1022 molekula idealnog gasa na temperaturi od 20o C i pritisku od 5 104 Pa je:
(Boltzmann-ova konstanta k = 1.38 1023 J/K)
a) 4 103 m3 b) 8 102 m3 c) 5 cm3

d) 4 103 l e) 2 103 m3 n) ne znam (7 poena)
18. Uzorak radioaktivnog elementa sadri 1024 atoma. Posle koliko perioda poluraspada e preostati samo jedan
radioaktivni atom: (log e = 0.434, ln 10 = 2.3, ln 2 = 0.69)
a) 55 b) 35 c) 80
19. Sferni balon tankih zidova, zanemarljive mase, poluprenika 10 m, je ispunjen toplim vazduhom ija je
gustina za 1/4 manja od gustine okolnog vazduha (1.2 kg/m3 ). Masa tereta kojeg moe da podigne balon je:
a) 942 kg b) 1256 kg c) 3768 kg

20. Osam identinih baterija vezano je na red u zatvoreno kolo tako to se za pozitivan kraj jedne baterije vee
negativan kraj susedne baterije i tako redom. Elektromotorna sila svake baterije je 1.5 V. Napon koji pokazuje
idealni voltmetar, vezan za krajeve jedne od ovih baterija, je:
a) 0 V b) 1.5 V c) 12 V
163
REENJA
1 c Ubrzanje, sila, elektrino polje i moment impulsa su vektorske fizike veliine. Magnetski fluks je skalarna
fizika veliina
2 b Moment impulsa tela mase m koje rotira na rastojanju R od centra rotacije jednak je proizvodu njegovog
momenta inercije I = mR2 [kg m2 ] i ugaone brzine [s1 ], tako da je moment impulsa izraen u jedinicama SI
sistema
kg m2 s1 .
3 d Molekul vode H2 O se sastoji od dva molekula vodonika 1 H, masenog broja 2 i molarne mase 2 g/mol, i
2
jednog molekula kiseonika 7 O masenog broja 14 i molarne mase 14 g/mol, tako da je molarna masa vode
14
g g g
22 + 14 = 18
mol mol mol
odnosno, masa jednog mola vode je 18 g.
4 c Vrh centralne sekundne kazaljke napravi jedan puni krug svake minute, odnosno, broj krugova koji napravi
za 24 sata je N = 24 60. Obim jednog kruga poluprenika R = 2 cm je
s1 = 2R
tako da je ukupni preeni put

s = N s1 = 2N R
s = 2 3.14 24 60 2 102 m 181 m.
5
a Kocka mase m = 3 kg deluje na podlogu silom Zemljine tee
Q = mg
koja je ravnomerno rasporeena po povrini jedne strane kocke
S = a2
gde je a = 10 cm duina ivice. Traeni pritisak iznosi

Q mg 3 kg 10 sm2
p= = 2 = = 3 kPa.
S a 100 104 m2
6
d Ako je masa mirovanja elektrona m0 = 9.1 10
31
kg, onda je njegova energija (u stanju mirovanja)
E0 = m0 c2
m 2
E0 = 9.1 1031 kg 3 108 = 81.9 1015 J
s
81.9 1015
E0 = eV = 512 keV.
1.6 1019
7
a Neka je p udaljenost predmeta od centra sabirnog soiva ine daljine f = 0.5 m, i neka je q = 1 m
udaljenost realnog lika od istog soiva. Prema jednaini sabirnog soiva sa realnim likom imamo
1 1 1
+ =
p q f
qf
p= = 1 m.
qf
165
8 b Protok vode kroz cev krunog poprenog preseka prenika D = 2 cm, pri stacionarnom kretanju vode
brzinom v = 3 m/s je
1
Q = Sv = D2 v
4
Zapremina koja protekne za t = 1 s data je
1 2
V = Qt = D vt
4
pa za proteklu masu sledi
1 2
m = V = D vt
4
1 kg m kg
m = 1000 3 4 104 m 3.14 3 1 s = 0.942 .
4 m s s
9 e Na kamen baen vertikalno uvis poetnom brzinom v0 deluje sila Zemljine gravitacije, ubrzanja g, tako
da se brzina kamena moe predstaviti sledeom jednainom kretanja
v = v0 gt
U trenutku t = t1 kamen dostigne naveu visinu i zaustavi se

v0
v (t1 ) = v0 gt1 = 0 t1 =
g
Put koji je kamen pri tome preao dat je jednainom
gt21
H = v0 t 1
2
v02 gv 2
H= 0
g 2g
v02
H=
2g
odakle se za poetnu brzinu dobija
m
v0 = 2gH = 20
p
.
s
10
a Frekvencija elektromagnetskih talasa, talasne duine = 10 cm = 10 10
2
m je
c 3 108 ms
f= = = 3 109 Hz = 3 GHz.
10 102 m
11 b Neka je R otpornost grejaa. Ako prikljuen na gradsku mreu efektivne vrednosti napona U1 = 220 V
greja razvije snagu P1 = 100 W, za otpornost grejaa se dobija
U12 U2
P1 = R= 1.
R P1
Kada se taj isti greja prikljui na akumulator (jednosmernog) napona U2 = 12 V, imae snagu
2
U2 U2 12

P2 = 2 = P1 22 = 100 W 0.3 W.
R U1 220
12 c Veimo referentni sistem za lift koji se sputa konstantnim ubrzanjem a. U ovom (inercijalnom) referentnom
sistemu na lift mase m = 1000 kg deluju sledee sile:
Sila Zemljine tee, vertikalno nanie, intenziteta Fg = mg
Sila zatezanja ueta koje dri lift, vertikalno navie, intenziteta T = 8000 N
166
Inercijalna sila, u smeru suprotnom od smera kretanja referentnog sistema, vertikalno navie, intenziteta
Fi = ma
U ovom referentnom sistemu lift miruje, tako da vai ravnotea sila koje deluju na njega, odnosno
Fg = T + Fi
mg = T + ma
odakle se za ubrzanje lifta dobija
T
a=g
m
m 8000 N m
a = 10 2 = 2 2.
s 1000 kg s
13
c Na vrhu strme ravni, na visini h1 = 0.1 m, brzina tela mase m = 1 kg je nula: v1 = 0, pa je njegova
ukupna energija (jednaka zbiru kinetike i potencijalne energije)
1
E1 = Ek1 + Ep1 = mv 2 + mgh1 = mgh1
2 1
U podnoju (h2 = 0) telo se kree brzinom v2 = 1 m/s pa je njegova ukupna energija
1 1
E2 = Ek2 + Ep2 = mv 2 + mgh2 = mv22
2 2 2
Prema zakonu odranja energije, razlika ovih dveju energija odgovara radu sile trenja
1
A = E1 E2 = mgh1 mv22
2
1
A=1 J J = 0.5 J.
2
14 e (Zadatak 2011_14) Na esticu mase m i naelektrisanja q koja se kree po krunici poluprenika R brzinom
~v u homogenom magnetskom polju indukcije B ~ deluje Lorentz-ova sila
F~ = q ~v B
~
Vektor ove sile je normalan na vektor brzine odnosno na vektor putanje ove estice pa je skalarni proizvod
vektora sile i vektora putanje jednak nuli u svakoj taki putanje.
Kako se rad definie kao skalarni proizvod vektora sile i vektora putanje i kako je ovaj proizvod nula
u svakoj taki putanje, to je rad koji Lorentz-ova sila vri na estici naelektrisanja q jednak nuli.
15 c Prema Einstein-ovom zakonu fotoelektrinog efekta, energija upadnog fotona h jednim delom se troi
na oslobaanje elektrona iz metala (izlazni rad) Ai a drugi deo se pretvara u kinetiku energiju osloboenog
elektrona Ek
h = Ai + Ek
Ako se frekvencija svetlosti povea dva puta 1 = 2, tada vai
h1 = Ai + Ek1
2h = Ai + Ek1
Oduzimanjem prve jednaine od prethodne jednaine dobijamo
h = Ek1 Ek
Ek1 = Ek + h
gde ponovnim uvrtavanjem prve jednaine dobijamo
Ek1 = Ek + Ai + Ek = 2Ek + Ai
167
Kako je izlazni rad Ai > 0, to sledi Ek1 > 2Ek to jest, kinetika energija se povea vie od dva puta.
16
c Jednaina linearnih harmonijskih oscilacija tela mase m data je izrazom
x (t) = x0 sin (t)
gde je x0 amplituda harmonijskih oscilacija, = k/m kruna uestanost harmonijskih oscilacija i k

p
koeficijent elastinosti harmonijskih oscilacija.

Brzina harmonijskih oscilacija se moe izraziti kao prvi izvod poloaja tela po vremenu, tako da imamo
dx(t) 0
v (t) = = x0 (t) = (x0 sin (t)) = x0 (sin t)0 = x0 cos t
dt
Ubrzanje harmonijskih oscilacija se dobija kao prvi izvod brzine po vremenu, te sledi
dv(t) 0 0
a (t) = = v 0 (t) = (x0 cos t) = x0 (cos t) = 2 x0 sin t
dt
Najvee ubrzanje tela je prema prethodnoj jednaini
am = 2 x0
odakle se za ugaonu uestanost dobija r

am
=
x0
Brzina tela je najvea kada prolazi kroz ravnoteni poloaj i prema jednaini za brzinu iznosi
vm = x0
tako da se za kinetiku energiju u tom trenutku dobija

1 1
Ek = mv 2 = m 2 x20
2 m 2
ako u poslednjoj jednaini uvrstimo prethodno dobijeni izraz za ugaonu uestanost, sledi
1 am 2 1
Ek = m x = mam x0
2 x0 0 2
1 m
Ek = 0.1 kg 2 102 2 4 102 m = 4 105 J.
2 s
17
a Prema jednaini stanja idealog gasa
pV = nRT
za zapreminu se dobija
nRT
V =
p
gde je n broj molova idealnog gasa i R univerzalna gasna konstanta.
Veza izmeu Boltzmann-ove konstante i univerzalne gasne konstante data je izrazom
nR = N k
gde je N broj molekula koji se nalazi u n molova idealnog gasa. Odavde dalje dobijamo
N kT
V =
p
5 1022 1.38 1023 KJ

(20o C + 273 K)
V = = 4 103 m3 .
5 104 Pa
168
18
c Radioaktivni raspad se odvija prema sledeoj jednaini
N (t) = N0 et
gde je N0 poetni broj jezgara radioaktivnog izotopa, N (t) je broj jezgara u vremenskom trenutku t (koliina
materije koja ostaje nakon radioaktivnog raspada), i konstanta radioaktivnog raspada.
Vreme poluraspada t = t1/2 je definisano kao vreme za koje se raspadne polovina poetnog broja jezgara (odnosno,
vreme u kome je broj jezgara koji je ostao neraspadnut jednak polovini poetnog broja jezgara)
N0
N t1/2 =
2
odakle smenjujui u formuli iznad, za konstantu raspada dobijamo
N0
= N0 et1/2
2
2 = et1/2
ln 2 = t1/2
ln 2
=
t1/2
pa jednaina za aktivnost raspada postaje
tln 2 t t t t t
N (t) = N0 et = N0 e 1/2 = N0 eln 2 1/2 = N0 2 1/2
gde smo koristili x = eln x (odnosno 2 = eln 2 ). Prema uslovima zadatka u trenutku t = t1 je ostao samo jedan
radioaktivni atom N (t1 ) = 1, na poetku ih je bilo N0 = 1024 pa imamo
t1
t
1 = 1024 2 1/2
t1
2 t1/2 = 1024
t1 = t1/2 log2 1024
Kako je
ln 10 2.3
log2 1024 = 24 log2 10 = 24 = 24 = 80
ln 2 0.69
ln x
gde smo koristili log xn = n log x i log2 x = , to dobijamo
ln 2
t1 = 80t1/2 .
19
b Zapremina sfernog balona poluprenika R = 10 m je
4 3
V = R
3
ako je ispunjen toplim vazduhom gustine
3
1 =
4
gde je = 1.2 kg/m3 gustina vazduha, masa vazduha u balonu iznosi
m1 = 1 V1 = R3
Neka je masa tereta koju balon treba da podigne m. Kako je masa samog balona zanemaljiva, ukupna masa
balona sa teretom i vazduhom u njemu jednaka je
M = m + m1 = m + R3
Na balon sa teretom deluju sledee sile
169
Sila Zemljine tee usmerena vertikalno nanie, intenziteta
Fg = M g = mg + R3 g
Sila potiska vazduha gustine na balon zapremine V , vertikalno navie, intenziteta

4 3
Fp = V g = R g
3
Sila potiska treba da je vea ili jednaka sili Zemljine tee da bi se balon poeo dizati, dakle
Fp Fg
4 3
R g mg + R3 g
3
1
m R3
3
1 kg
mmax = 3.14 1000 m3 1.2 3 1256 kg.
3 m
20
a Na slici je prikazano osam baterija vezanih na red tako da je pozitivan kraj jedne baterije vezan na
negativan kraj druge baterije, kao u uslovima zadatka. Kako su ove baterije vezane na red i kratko spojene to je
ukupna struja koja e potei ovim kolom data jednainom
8E E
I= =
8Rg Rg
gde je E elektromotorna sila jedne baterije i Rg njena unutranja otpornost. Kako je unutranja otpornost
baterije veoma mala, to e ovim kolom potei veoma velika struja pa e Ohm-ska snaga kojom se zagrevaju ove
baterije biti toliko velika da e one posle izvesnog vremena pregoreti. Ako veemo idealni voltmetar na krajeve
jedne od ovih baterija on e pokazivati 0 V (jer su baterije pregorele).
170

(2. jul 2003.)
1. Tri mola idealnog gasa nalaze se u zatvorenoj boci zapremine V = 0.01 m3 na sobnoj temperaturi t = 27o C.
Pritisak gasa u boci je: (R = 8.3 J/(K mol))
a) 747 kPa b) 834 kPa c) 387 kPa

d) 1024 kPa e) 2564 kPa n) ne znam (3 poena)
2. Kosi hitac ima maksimalni domet ako je ugao pod kojim je telo izbaeno:
a) 30o b) 45o c) 60o

d) 75o e) arccos(1/ 3) n) ne znam (3 poena)
3. Dve kuglice istih masa, spojene su tapom zanemarljive mase i obru se oko ose normalne na tap. Osa je
postavljena tako da su rastojanja kuglica od nje razliita. Ove kuglice imaju ista:
a) ubrzanja b) impulsa c) momenta inercije

d) ugaone brzine e) kinetike energije n) ne znam (3 poena)
4. Energija fotona talasne duine je:
a) /c b) h c) h/
d) c/ e) hc/ n) ne znam (3 poena)
5. Beta zraci su
a) jezgra 31 H b) elektroni c) protoni

d) antiprotoni e) jezgra 2 He
4
6. U veliku otvorenu cilindrinu posudu usuta je voda. Iz malog bonog otvora na posudi koji se nalazi 20 cm
ispod nivoa vode, voda istie brzinom: (g = 10 m/s2 )
a) 2.83 m/s b) 2 m/s c) 4.47 m/s

d) 4 m/s e) 5.66 m/s n) ne znam (4 poena)
7. Da bi se udvostruio period oscilovanja prostog (matematikog) klatna, duinu konca treba
a) smanjiti 2 puta b) smanjiti 4 puta c) poveati 4 puta

d) poveati 2 puta e) poveati 2 puta n) ne znam (4 poena)
171
8. Litar vode temperature 37o C pomea se sa dva litra vode temperature 97o C. Temperatura smee je:
a) 330 K b) 358.5o C c) 350 K

d) 60 C
o
e) 67 C
o
9. Kroz kalem induktivnosti L = 10 mH protie vremenski promenljiva struja i (t) = kt, gde je k = 10 A/s.
Indukovana elektromotorna sila na krajevima kalema po svojoj apsolutnoj vrednosti iznosi:
a) 1 V b) 10 V c) 0.1 V
10. Elektron mase mirovanja m0 kree se brzinom 0.8c, gde je c brzina svetlosti u vakuumu. Kinetika energija
elektrona iznosi:
a) 0.36m0 c2 b) 0.67m0 c2 c) 0.8m0 c2

d) 0.2m0 c2 e) m0 c2 n) ne znam (4 poena)
11. Homogena ica konstantnog preseka i duine L = 20 cm uvrena je na oba kraja i zategnuta silom
F = 64 N. Osnovna uestanost oscilovanja ice iznosi f0 = 200 Hz. Masa ice je:
a) 1 g b) 1.5 g c) 2 g
d) 3 g e) 5 g n) ne znam (5 poena)
12. U temenima kvadrata stranice a postavljene su etiri kuglice ije su mase

M, 2M, 3M i 4M. Koordinate centra mase (x, y) ovog sistema su
a) (0.8a, a) b) (0.4a, 0.6a)
c) (0.6a, 0.8a) d) (0.7a, 0.6a)
e) (0.5a, 0.7a) n) ne znam
(5 poena)
13. Elektrini greja konstantne snage od 1 kW zagreva jedan litar vode od poetne temperature 10o C. Specifina
toplota i toplota isparavanja vode su 4.2 J/(gK) i 2260 J/g, respektivno. Da bi voda potpuno isparila greja
mora da bude ukljuen
a) 378 s b) 1138 s c) 2638 s

14. Kada mehur vazduha izae sa dna na povr jezera zapremina mu se povea tri puta. Na povr vode deluje
atmosferski pritisak pa = 100 kPa, a temperatura jezerske vode ne zavisi od dubine. Dubina jezera je
(g = 10 m/s2 ):
a) 10 m b) 15 m c) 20 m
15. Ubrzanje slobodnog pada na povri Meseca je 1.4 m/s2 a poluprenik Meseca iznosi 1.74 103 km. Lunarnom
modulu za obilazak Meseca na maloj visini iznad njegove povri potrebno je:
a) 3 sata b) 1120 s c) 9900

d) 1 dan e) 7000 s n) ne znam (7 poena)
172
16. Dalekovid ovek moe da ita tekst u knjizi ako knjigu dri na udaljenju veem od D = 0.5 m od oiju. Da
bi normalno itao na uobiajenoj daljini jasnog vida d = 0.25 m od oiju, treba da stavi naoare sa soivom
ine daljine:
a) 1.5 m b) 2.0 m c) 0.5 m

d) 2.5 m e) 1 m n) ne znam (7 poena)
17. Na dva uska paralelna proreza ije je rastojanje d pada normalno koherentna monohromatska svetlost. Na
ekranu na rastojanju D (D d) od proreza registruje se interferenciona slika u obliku svetlih i tamnih pruga.
Rastojanje izmeu centralne i prve bone svetle pruge iznosi x. Talasna duina svetlosti je:
xd xD 1
a) b) c)
D d xdD
xd xd
2D 4D
18. Otvorena na oba kraja vertikalna U cev konstantnog poprenog preseka napunjena je vodom do odreenog
nivoa. Ukupna duina vodenog stuba u U cevi je 20 cm. Ako se kratkotrajnim delovanjem pritiska na povr
vode u jednom kraku voda izvede iz ravnotenog poloaja, vodeni stub e oscilovati sa krunom frekvencijom:
(g = 10 m/s2 )
a) 2.27 rad/s b) 4.47 rad/s c) 7.07 rad/s

d) 10 rad/s e) 14.1 rad/s n) ne znam (8 poena)
19. Uz strmu ravan nagibnog ugla = 45o gurnute su saonice navie sa nekom poetnom brzinom. Koeficijent
trenja izmeu strme ravni i saonica je = 0.2. Kolinik vremena penjanja i sputanja saonica po strmoj ravni je:

a) 1/9 b) 3/2 c) 2/3
p
d) 2/3 e) 2/3 n) ne znam (8 poena)

p
20. Otpornici u kolu na slici su napravljeni od ice iste specifine otpornosti

i poprenog preseka. Otpornost stranice veeg kvadrata je 2R. Otpornost
izmeu taaka A i B kola jednaka je:

a) R b) 2R

c) 2R d) R/ 2

e) 2 2R n) ne znam
(8 poena)
173
REENJA
1
a Prema jednaini stanja idealnog gasa
pV = nRT
za pritisak se dobija
nRT
p=
V
Zamenom zadatih vrednosti imamo
3 mol 8.3 molJ K (27 + 273) K
p= = 74.7 104 Pa = 747 kPa.
0.01 m3
2 b Kosi hitac ima maksimalni domet ako je ugao pod kojim je

telo izbaeno jednak 45o .
Neka je telo izbaeno poetnom brzinom v0 pod uglom u od-
nosu na povrinu Zemlje. Ako rastavimo vektor poetne brzine na
horizontalnu (x) i vertikalnu (y) komponentu, onda vai
v0x = v0 cos
v0y = v0 sin
Neka telo dostigne domet D za vreme t.

Du xose, telo se kree ravnomernom brzinom v0x tako da du ove ose vai jednaina
Du yose praktino imamo vertikalni hitac, telo kao da je izbaeno uvis poetnom brzinom v0y i na njega
deluje sila Zemljine tee, tako da se kree sa ubrzanjem g. Na maksimalnoj visini H, vertikalna brzina tela je
nula
v0y v0 sin
0 = v0y gt1 t1 = =
g g
1 v 2 sin2
H = v0y t1 gt21 = 0 .
2 2g
s s
1 2 2H 2v 20 sin2 v0 sin
H = gt2 t2 = = = = t1 .
2 g 2g 2 g
2v 0 sin
t = t1 + t2 =
g
v02 v2
D = v0 t cos = 2 sin cos = 0 sin (2).
g g
Odavde je oigledno da se maksimalni domet dobija za ugao koji zadovoljava

sin (2) = 1 = .
4
3 d Ugaona brzina kuglica ne zavisi od njihove udaljenosti od ose rotacije i jednaka je za obe kuglice vezane na
kruti tap.
175
4
e Energija fotona talasne duine data je izrazom
E = h = hc/.
5
b Beta zraci su elektroni.
6 b Brzina vode koja istie iz malog bonog otvora na irokoj posudi u kojoj je nivo vode H data je Toriccelli-jevom
jednainom
m m
r
v = 2gH = 2 10 2 20 102 m = 2 .
p
s s
7
c Period oscilovanja matematikog klatna duine konca l dat je jednainom
s
l
T = 2
g
da bi se period oscilovanja udvostruio dva puta T1 = 2T , potrebno je da duina l1 bude

s
l1
T1 = 2
g
r
T1 l1
=
T l
2
l1 T1
= =4
l T
dakle, duinu konca treba poveati etiri puta.
8 c (Zadatak 2010_11) Neka je c specifina toplota vode i gustina vode. Koliina toplote koju sadri voda
zapremine V (koja odgovara masi m = V ) na temperaturi T data je izrazom
Q = mcT = cV T

Q = Q1 + Q2 = c (V1 T1 + V2 T2 )
Kako je rezultujua smea takoe voda, ukupne zapremine V = V1 + V2 , iste specifine toplotne konstante c, i
na rezultujuoj temperaturi T , to se koliina toplote moe izraziti i u sledeem obliku
Q = V cT = c (V1 + V2 ) T

c (V1 + V2 ) T = c (V1 T1 + V2 T2 )
V1 T1 + V2 T2
T =
V1 + V2
1 37 + 2 97 o
T = C
1+2
T = 77o C = 350 K.
176
9 c (Zadatak 2012_12) Indukovana elektromotorna sila u kalemu induktivnosti L kada kroz njega protie
(linearna) promenljiva struja i (t) = kt, data je izrazom
i
E = L
t
Kako je
i = i (t2 ) i (t1 ) = kt2 kt1 = k (t2 t1 ) = kt
to za elektromotornu silu dobijamo izraz
i
E = L = kL
t
A
|E| = 10 10 103 H = 0.1 V.
s
10
b Relativistika kinetika energija elektrona mase mirovanja m0 koji se kree brzinom v data je jednainom
m0 c2
Ek = q m0 c2
1 vc2
2

1 1 2

Ek = q 1 m0 c2 = 1 m0 c2 = m0 c2 0.67 m0 c2 .
1 v2 0.6 3
c2
11
c Brzina prostiranja talasa u ici data je jednainom
s
T
v=

gde je T sila zategnutosti ice i = m/L linijska gustina ice (masa ice po jedinici duine). Osnovna uestanost
oscilovanja ice dobija se za duinu ice koja odgovara polovini talasne duine oscilovanja
0
L=
2
gde je s r
v 1 F 1 FL
0 = = =
f0 f0 f0 m
iz prethodne dve jednaine za masu ice se dobija
FL FL
m= = 2
f02 20 f0 (2L)
2
F
m=
4f02 L
64 N
m= = 2 103 kg = 2 g.
4 40000 Hz2 20 102 m
12
e Koordinate centra mase sistema datog na slici su
m1 x1 + m2 x2 + m3 x3 + m4 x4 M 0 + 2M a + 3M a + 4M 0 5M a
xc = = = = 0.5a
m1 + m2 + m3 + m4 M + 2M + 3M + 4M 10 M
m1 y1 + m2 y2 + m3 y3 + m4 y4 M 0 + 2M 0 + 3M a + 4M a 7M a
yc = = = = 0.7a
m1 + m2 + m3 + m4 M + 2M + 3M + 4M 10 M
(xc , yc ) = (0.5a, 0.7a)
177
13 c Koliina toplote potrebna da se voda mase m i specifine toplote c zagreje od temperature T1 do temperature
kljuanja T2 data je izrazom
Q1 = mc (T2 T1 )
Da bi ova masa vode zatim potpuno isparila na temperaturi kljuanja, potrebno je dovesti koliinu toplote
Q2 = mC
gde je C toplota isparavanja vode.

Ukupna koliina toplote koju je potrebno dovesti masi vode temperature T1 da bi ona potpuno isparila je
Q = Q1 + Q2 = mc (T2 T1 ) + mC
Vreme potrebno da elektrini greja snage P razvije ovu koliinu toplote je
Q m (c (T2 T1 ) + C)
t= =
P P
Uvrtavanjem zadatih vrednosti
kg
m = V = 1000 1 103 m3 = 1 kg
m3
T2 = 100o C
T1 = 10o C
J J
c = 4.2 = 4200
gK kg K
J J
C = 2260 = 2.26 106
g kg
P = 1 kW = 1000 W
dobijamo
t = 2638 s.
14
c Neka je V1 zapremina mehura na dubini jezera H. Na toj dubini, vlada pritisak
p1 = p0 + gH
to je ujedno i pritisak vazduha u mehuru u stanju ravnotee.

Ako je T1 temperatura na dubini H, to prema jednaini stanja idealnog gasa u mehuru dobijamo
p1 V1 = nRT1
Kada mehur izae na povr jezera, zapremina mu se povea tri puta V2 = 3 V1 , temperatura ostaje ista (po
uslovima zadatka imamo izotermii proces) T2 = T1 , a pritisak je jednak atmosferskom pritisku p2 = p0 , pa
jednaina stanja idealnog gasa postaje
p2 V2 = nRT2 = nRT1
Iz prethodnih jednaina dobijamo
p2 V2 = p1 V1
3p0 V1 = (p0 + gH) V1
gH = 2p0
2p0
H=
g
2 100 103 Pa
H= = 20 m.
1000 mkg
3 10 s2
m
178
15 e Kada se lunarni modul mase m kree po krunoj orbiti brzinom v na maloj visini iznad povri Meseca na
njega deluju sledee sile
Sila gravitacije Meseca, vertikalno nanie, intenziteta
Fg = mg
gde je ggravitaciono ubrzanje na povrini Meseca

Centrifugalna sila, vertikalno navie, intenziteta
mv 2
Fc =
R
gde je R poluprenik Meseca.
Pri stacionarnom krunom kretanju, ove dve sile su u ravnotei
Fc = Fg
v = gR
p
Da bi obiao pun krug oko Meseca, objektu je potrebno vreme

s
s 2R R
t= = = 2
v gR g
s
1.74 106 m
t = 2 3.14 7000 s.
1.4 sm2
16 c Neka su naoare sa soivom ine daljine f na udaljenosti s od oka. Osoba je dalekovida, pa su soiva koja
nosi sabirna. Ako se predmet nalazi na udaljenosti d = 0.25 m od oka, potrebno je da soivo stvori imaginarni
lik tog posmatranog predmeta na udaljenosti D = 0.5 m od oka kako bi ga dalekovida osoba videla.
Za udaljenosti predmeta i lika u odnosu na centar soiva se ima
p=dsd
q =DsD
gde smo pretpostavili da je udaljenost oka od soiva mnogo manja od udaljenosti predmeta i lika od oka
s d, D
Jednaina sabirnog soiva sa imaginarnim likom je

1 1 1
=
p q f
pa za inu daljinu soiva dobijamo
qp
f=
qp
dD
f=
Dd
Zamenom zadatih vrednosti u prethodnu jednainu imamo
f = 0.5 m.
17
a Uslov da se na ekranu iza proreza pojavi svetla pruga (maksimalna interferencija) je
d sin n = n
gde je n ugao pod kojim se svetla pruga broj n nalazi u odnosu na optiku osu (horizontalu).
Centralna svetla pruga se javlja za n = 0 pod uglom 0 = 0.
179
Prva bona svetla pruga e se pojaviti pod uglom odreenim jednainom (za n = 1)
d sin 1 =
odakle je

sin 1 =
d
Rastojanje prve bone svetle pruge i centralne svetle pruge iznosi
D
x = D tan 1 D sin 1 =
d
gde smo za male uglove iskoristili da vai tan sin
odakle je
xd
= .
D
18 d Neka je vodeni stub duine L izveden iz ravnotenog poloaja za mali pomeraj x kao na slici. Tada je
pritisak u taki A u levom kraku cevi dat jednainom
pA = p0 + gh1 = p0 + 2gx
dok je pritisak na istoj referentnoj ravni, ali u taki B u desnom kraku cevi
pB = p0
Ako je povrina poprenog preseka cevi S, onda ova razlika pritisaka proizvodi rezultantu silu F koja vraa
vodeni stub u ravnoteni poloaj
F = (pA pB ) S = 2Sg x
Masa vode u cevi data je proizvodom gustine vode i njene zapremine

m = V = SL
odakle se dobija
m
S =
L
to zamenom u jednainu sile daje
2mg
x=kx F =
L
Dakle, sila koja deluje na vodeni stub je proporcionalna otklonu iz ravnotenog poloaja sa koeficijentom
elastinosti k = 2mg/L tako da ona izaziva harmonijske oscilacije krune uestanosti
s
2mg
r
2g
r
k
= = L
=
m m L
180
Zamenom zadatih vrednosti, dobijamo
2 10 sm2
r
rad
= = 10 .
20 10 m
2 s
19
e Na saonice koje su gurnute nekom poetnom brzinom v0 uz strmu ravan nagibnog ugla = 45 deluju sila
o
Zemljine tee m~g , sila otpora podloge N

~ i sila trenja F~t kao na slici.
U pravcu normalnom na strmu ravan, saonice se ne kreu, pa je prema II Newton-ovom zakonu, suma sila koje
deluju u tom pravcu jednaka nuli, odnosno

2
N mg cos = 0 N = mg cos = mg
2
U pravcu paralelnom strmoj ravni (pravac kretanja uz strmu ravan), prema II Newton-ovom zakonu imamo

2 2
ma1 = mg sin Ft = mg N = mg (1 + )
2 2
odakle se za ubrzanje (usporenje) pri kretanju saonica uz strmu ravan dobija

2
a1 = g(1 + )
2
Pri kretanju niz strmu ravan, sve sile imaju isti pravac i smer, osim sile trenja (sila trenja se uvek suprotstavlja
kretanju). Sada u pravcu normalnom na strmu ravan imamo opet

2
N mg cos = 0 N = mg cos = mg
2
Dok je u pravcu paralelnom strmoj ravni prema II Newton-ovom zakonu

2 2
ma2 = mg sin Ft = mg N = mg (1 )
2 2
te je ubrzanje saonica pri kretanju niz strmu ravan

2
a2 = g(1 )
2
Ako su saonice izbaene poetnom brzinom v0 i kreu se usporeno uz strmu ravan, ubrzanjem a1 , one e dostii
maksimalnu visinu za vreme t1 . U tom trenutku njihova brzina e biti nula, pa prema jednaini kretanja imamo
v0
0 = v0 |a1 | t1 t1 =
|a1 |
i pritom preu put
1 v2 1 v02 v2
s = v0 t1 |a1 |t21 = 0 = 0
2 |a1 | 2 |a1 | 2|a1 |
Iz take maksimalne visine, saonice se sputaju (bez poetne brzine), ubrzanjem a2 i za vreme t2 preu isti put
s, odnosno
1
s = a2 t22
2
181
Kombinacijom poslednje dve jednaine dobijamo
2s v02 v0
t22 = = t2 = p
a2 |a1 |a2 |a1 |a2
Sada je odnos vremena penjanja i sputanja saonica du strme ravni

v0
t1 |a1 |
=
t2 v0
|a1 |a2
t1 a2
r
=
t2 |a1 |
i uzimajui u obzir gore izvedene izraze za ubrzanja dobijamo
1 2
r r
t1
= = .
t2 1+ 3
20 b Otpornost ice je proporcionalna

njenoj duini. Kako je otpornost stranice veeg kvadrata 2R, to otpornost
stranice manjeg kvadrata iznosi R 2 (duina ove stranice jednaka je hipotenuzi pravouglog trougla stranica
jednakih polovini duine stranice veeg kvadrata). Otpornosti razliitih segmenata ica e biti kao na slici.
Zbog simetrije, potencijali u takama C i E su isti, pa je pad napona u grani CE jednak nuli, odnosno
VCE = 0

to ujedno znai da kroz otpornik otpornosti R 2 u toj grani ne tee struja
VCE
ICE = =0
R 2
te se ovaj otpornik moe ukloniti iz kola bez da se promeni otpornost izmeu taaka A i B.
Slino, potencijali u takama D i F su isti, pa se otpornik u ovoj grani moe ukloniti bez promene ukupne
otpornosti izmeu taaka A i B.
Sada se ekvivalentno kolo moe predstaviti na sledei nain

Otpornost paralelne veze otpornika otpornosti 2R i R 2 (u granama CD i EF) se moe izraunati kao

2R R 2 2 2R 2R
RCD = = =
2R + R 2 2+ 2 2+1
pa se ekvivalentno kolo moe predstaviti kao na slici
182
Svaka od dve paralelne grane izmeu vorova A i B se sastoji od redne veze otpornika otpornosti R, RCD i R,
pa je ekvivalentna otpornost te grane

2R 2+1+1 2+2 2(1 + 2)
Re = R + RCD + R = 2R + = 2R = 2R = 2R = 2 2R
2+1 2+1 2+1 2+1
te se ekvivalentno kolo moe dalje predstaviti kao na sledeoj slici
Za ukupnu otpornost kola izmeu vorova A i B (paralelna veza otpornika jednakih otpornosti Re ) se konano
dobija
Re Re Re 2 2R
RAB = = = = 2 R.
Re + Re 2 2
183
Istorija verzija
Verzija Datum Autor Opis promena

1.0 03.07.2016 I. Stevanovi
1.1 08.01.2017 I. Stevanovi LaTeX verzija uz brojne ispravke
2.0 12.07.2017 I. Stevanovi Dodati zadaci sa prijemnog ispita 2017.

Zbirka Resenih Testova Iz Fizike ETF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Zbirka Resenih Testova Iz Fizike ETF

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zbirka Resenih Testova Iz Fizike ETF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zbirka reenih testova iz fizike sa prijemnih

ispita na Elektrotehnikom fakultetu u

Ivica Stevanovi (ivica.stevanovic@ieee.org)

Reenja klasifikacionog ispita 2017. godine 5

Klasifikacioni ispit 2016. godine 13

Reenja klasifikacionog ispita 2016. godine 17

Klasifikacioni ispit 2015. godine 27

Reenja klasifikacionog ispita 2015. godine 31

Klasifikacioni ispit 2014. godine 37

Reenja klasifikacionog ispita 2014. godine 41

Klasifikacioni ispit 2013. godine 49

Reenja klasifikacionog ispita 2013. godine 53

Klasifikacioni ispit 2012. godine 61

Reenja klasifikacionog ispita 2012. godine 65

Klasifikacioni ispit 2011. godine 75

Reenja klasifikacionog ispita 2011. godine 79

Klasifikacioni ispit 2010. godine 89

Reenja klasifikacionog ispita 2010. godine 93

Klasifikacioni ispit 2009. godine 101

Reenja klasifikacionog ispita 2009. godine 105

Klasifikacioni ispit 2008. godine 113

Reenja klasifikacionog ispita 2008. godine 117

Klasifikacioni ispit 2007. godine 125

Reenja klasifikacionog ispita 2007. godine 129

Klasifikacioni ispit 2006. godine 137

Reenja klasifikacionog ispita 2006. godine 141

Klasifikacioni ispit 2005. godine 149

Reenja klasifikacionog ispita 2005. godine 153

Klasifikacioni ispit 2004. godine 161

Reenja klasifikacionog ispita 2004. godine 165

Klasifikacioni ispit 2003. godine 171

Reenja klasifikacionog ispita 2003. godine 175

KLASIFIKACIONI ISPIT IZ FIZIKE NA

(27. jun 2017.)

(Test sadri 20 zadataka. Netani odgovori donose negativne poene)

2. Jedinica za raspad u sekundi u SI sistemu ima naziv

3. Barometar je izumeo i sa njim prvi izmerio atmosferski pritisak

4. Elektrina energija se prodaje u jedinicama

12. U unutranjosti provodne nenaelektrisane sfere napravljene su dve sferne upljine.

16. Dva tela mase M i m, povezana neistegljivim koncem zanemarive

18. Staklena menzura, tankih zidova, mase m = 0.5 kg, lagano

19. Na slici je prikazano elektrino kolo sa otpornikom R = 600 i

odakle se za razliku potencijala dobija

gde je m1 = m masa i v1 = v0 brzina estice-projektila, m2 = 3m masa i v2 = 0 brzina (nepokretne) estice-mete.

xr (t) = x1 (t) + x2 (t)

prema uslovima zadatka je f1 = 4f0 te sledi

gde je p2 = p0 pritisak na povrini jezera (jednak atmosferskom pritisku).

(p0 + gH)V1 = p0 3V1

Na telo mase M deluju

Na telo mase m deluju

V2 je zapremina vazduha u stubu visine h

Iz prethodnih jednaina sledi

Na menzuru u vertikalnom pravcu deluju sledee sile

Sila koja odrava menzuru u zadatom poloaju: F1 = F vertikalno nanie

Prema Ohmovom zakonu za struju se dobija

odavde dalje imamo

te se za kapacitivnost kondenzatora konano dobija

KLASIFIKACIONI ISPIT IZ FIZIKE NA

(28. jun 2016.)