HZ Mevlana

MEVLN CELLEDDN RMNN MESNEV ADLI ESERNDE SU METAFORU
Adem ATAK
zet
Tarih boyunca dnrler fikirlerinin daha iyi anlalmasn temin amacyla edebi sanatlardan
yararlanmlardr. Metaforik anlatm da dnrlerin fikirlerini ortaya koymada tercih ettikleri bir yntemdir.
Soyut kavramlarn akliletirilmesi veya bundan daha te bir zenginlik kazanmas iin farkl kelimeler dn
alnmas byk nem arz eder. Bu anlatm tarznda, ounlukla grnr dnyada yer alan motiflerden (tabiat,
bitki, hayvan vb. unsurlardan) hareketle, duyu organlaryla alglanp tecrbe edilemeyen konular izah
edilmeye allmtr.
Tasavvuf dncenin etkin isimlerinden biri olan Hz. Mevln da Mesnev adl eserinde metaforik
anlatm metodunu oka kullanmtr. Mesnevnin temel anlatm biimi metaforiktir. O dncelerini
aklarken metaforlardan yararlanmay bir sanat hline getirmitir. Bir dil stad olan Hz. Mevlnnn esiz
eseri Mesnev metaforik anlatma ska bavurmasnn nedeni, ifadeye slup gzellii vermek, anlalmasnda
glk ekilen konular biraz daha anlalr klmaya almaktr. Mesnevde konularn metaforlarla dile
getirilmesi anlatma bir zenginlik ve canllk katmtr. Bu suretle konuya adeta yaanlm hissi verilerek
geree uygunluk yakalanmaya allmtr. Tasavvuf dnce tarihinde, tasavvuf konularn anlamsz,
bulank ve belirsiz ifadelerden kurtarlp, anlalr ve net bir ekilde ortaya konulmas iin metaforik ifadeler
kullanlmtr. zellikle tasavvuf dncenin anlalmasndaki zorluklar dnlrse, metafora duyulan
gereksinim daha iyi anlalacaktr.
Biz, bu almamzda, Hz. Mevlnnn Mesnevde su metaforunu hangi kavram ve dnceleri
aklamak iin kullandn inceleyeceiz. Bu balamda, Mevlnnn tefekkr dnyasnn ifrelerini zmek
adna kk bir adm atm olacamz mit ediyoruz.
Anahtar kelimeler: Mevln, su, metafor, Mesnev, mecaz.
WATER METAPHOR IN MAWLN JALALADDIN RUMIS MASNAWI

Abstract
Throughout the history, philosophers and thinkers have harnessed literary arts to ensure
comprehension of their ideas by others. Metaphorical expression is one of the methods preferred by thinkers to
state their ideas. It is highly important to borrow different words, to transfer abstract concepts into the realm
of the reason, and even more for them to gain a rich meaning beyond that. That is why, Sufis also often applied
metaphorical expression. In this way of stating ideas, it is mostly aimed to clarify unperceivable subjects by
utilizing concepts of perceivable world (e.g. nature, plants, animals).
Being among the most prominent figures of Sufi thought, Hz. Mawln employs metaphorical
expressions abundantly in his work Masnawi. Basic style of expression in Masnawi is employing metaphorical
method. In his work, employing metaphors turns out to be a unique art. As a master of language, Hz. Mawln
applied to metaphors in his unique work, Masnawi, to attach a stylish beauty and to make difficult notions and
subjects understandable. This metaphorical way of expression in Masnawi, added a richness of meaning and
exhilaration. By this way, he implied the feeling of true life experience to increase the perception of reality.
In the course of history of Sufi tradition, metaphorical expressions are employed to rescue subjects of
tasawwuf from meaningless, vague and ambiguous concepts and to explain them in an understandable and
clear way. Especially considering the difficulty in understanding the Sufi thought, the necessity for metaphors
can be grasped better. In this piece, I will analyze notions and concepts for the expression of which Hz.
Mawln employed the metaphor of water in Masnawi. In this context, I hope to take a small step to decrypt
the encryption of Hz. Mawlns world of reflection.
Key Words: Mawln, water, metaphor, Masnawi, figurative expression.
Bu makale, 15-16 Ekim 2014 tarihlerinde Urmiye randa dzenlenen III. Uluslararas Mesnevi
Sempozyumu - Bar ve Dostluk Elisi Olarak Mevlana- Sempozyumunda sunduum bildirinin
geniletilmi halidir.
Yrd. Do. Dr., Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi retim yesi, (ademcatak@hotmail.com)
Yrd. Do. Dr. Adem atak
Giri
Tarih boyunca dnrler fikirlerinin daha iyi anlalmasn temin amacyla
edebi sanatlardan yararlanmlardr. Metaforik anlatm da dnrlerin fikirlerini ortaya
koymada tercih ettikleri bir yntemdir. Soyut kavramlarn somutlatrlmas veya
bundan daha te bir zenginlik kazanmas iin farkl kelimelerin dn alnmas byk
nem arz eder. (Cebeciolu 1998: 128) Bu anlatm tarznda, ounlukla grnr
dnyada yer alan motiflerden (tabiat, bitki, hayvan vb. unsurlardan) hareketle, duyu
organlaryla alglanp tecrbe edilemeyen konular izah edilmeye allmtr. (gke
2007: 20)
Metafor kelimesi, bir edebiyat terimi olan istiarenin anlamda olarak kullanlr.
Yunanca te anlamna gelen meta szc ile tamak, aktarmak, gtrmek
manasndaki phore kelimelerinin bileiminden olumutur. (Edward 1972: 284)
Metafor, Bir deyimi/ifadeyi, anlaml balants olan bir baka deyim/ifade ile mecaz
olarak anlatmak eklinde tanmlanr. (Gl vd. 2002: 458; abayr 2007: 3173)
Metafor; bir eyi veya bir fikri ona ok benzer niteliklere sahip baka bir ey ile genelde
gibi ve benzer szcklerini kullanmakszn istenen tanmlamay yapmak, anlatma
slup gzellii ve kolayl katmak iin kullanlan szck ya da szck kmesidir.
Baka bir deyile metafor; bir kavram, kelimeyi, terimi, olguyu daha gzel ve iyi
anlatmak amacyla, baka bir anlamda olan bir szckle, ilgi kurularak benzetme
yoluyla kullanlmasdr. (Aydn 2006: 10)
Mecaz, istiare, tebih, kyas, mesel, kinaye ve sembolik imgelem gibi edeb sz
sanatlarn da iine alan metafor, daha ok iir ve belagat alanlarnda kullanlan edeb
bir sanat olarak grlmekle birlikte, felsefe ve dnce alannda kendisine ska 36
bavurulan bir anlatm biimi olarak karmza kmaktadr. (gke 2007: 20)
Tasavvuf dncenin etkin isimlerinden biri olan Mevln da Mesnev adl
eserinde metaforik anlatm metodunu oka kullanmtr. Mesnevnin temel anlatm
biimi metaforiktir. (Nesterova 2011: 6) O dncelerini aklarken metaforlardan
yararlanmay bir sanat hline getirmitir. Bir dil stad olan Mevlnnn esiz eseri
Mesnevde metaforik anlatma ska bavurmasnn nedeni, ifadeye slup gzellii
vermek, anlalmasnda glk ekilen konular biraz daha anlalr klmaya almaktr.
Mesnevde konularn metaforlarla dile getirilmesi anlatma bir zenginlik ve canllk
katmtr. Bu suretle konuya adeta yaanlm hissi verilerek geree uygunluk
yakalanmaya allmtr. (iek 2003: 296)
Tasavvuf dncesi tarihinde, tasavvuf konularn anlamsz, bulank ve belirsiz
ifadelerden kurtarlp, anlalr ve net bir ekilde ortaya konulmas iin metaforik
ifadeler kullanlmtr. zellikle tasavvuf dncenin anlalmasndaki zorluklar
dnlrse, metafora duyulan gereksinim daha iyi anlalacaktr.
Su
nan ve kltr dnyasnda su, hayat, sonsuzluk, bereket ve kutsall ifade eder.
Sahip olduu bu anlam zenginlii dolaysyla su, birok mitoloji ve din dnce
ierisinde her zaman var olagelmitir. (Grkan, 2009: 442)
Su, her eyin kayna olmas ynyle de byk bir deere sahiptir. O, btn
kayna iinde bulunduran, btn cinslerin kendisinden meydana geldii, varlklarn
gerek geri ekilmesiyle gerekse dnyann tamamen yok olmasyla tekrar dnecei ilk
Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Mevln Celleddin Rmnin Mesnevi Adl Eserinde Su Metaforu
cevheri simgeler. Btn bu zelliklerinden dolay su fos et origo yani btn

varoluun kayna kabul edilir. (Eliade, 2005: 167)
Ayrca su, belli bir ekle sahip olmadndan tm ekilli varlklardan daha gl
kabul edilir. nk su, hem her eyi deitirir ve yeniler hem de su iindeki hibir ey
nceki halini devam ettiremez. (Kyak, 2013: 23)
slam ncesi Trkler, Gk Tanr inancna sahip olmakla birlikte tabiatta bir
takm gizli kuvvetlerin ve glerin varlna da inanmakta ve bunlar birer ruh olarak
tasavvur etmekteydiler. Bu tabiat ruhlar, Orhun kitabelerinde yer-su (yer-sub)
eklinde ifade edilirdi. (Kafesolu, 1987: 90; Ocak, 1983: 91) Ayn inana,
Uygurlarda yir-suv ad altnda rastlanmaktadr. (Ark, 2005: 65)
Bu inanta, zerinde insanlarn yaad yer, insanlara iyilik yapan ruhlar
cemiyeti eklinde ahslandrlr ve yer-su ad altnda kutsal kabul edilirdi. nsanlar bu
meknlardaki kutsala ulamak ve bereketi temin etmek iin baz teberrularda
bulunurlard. (Tokarev, 2006: 95)
Su, Trklerin inan ve kltr dnyasnda her zaman byk bir anlam ve deere
sahip olmutur. Tarih srete Trkler suya, temsil ettii zelliklerinden hareketle farkl
anlamlar yklemilerdir. Trk dncesinde su, ilk varlk veya varlklarn z olarak
kabul edilir. Dier bir ifadeyle Trkler suyu, yaratln ilk ve temel nvesi olarak kabul
eder. Bu anlaya gre evren, kozmostan nceki dzensiz kaos malzemesinden (sudan
ve topraktan) yaratlmtr. Su, bu zellii ile evrenin olumasna sebep olan temel
unsur olarak grlr. (Bayat, 2007: 88)
Trk dnce sisteminde suyun en nemli zelliklerinden biri de hayatn,
37
verimliliin ve bereketin kayna olmasdr. Hatta gkten inen su (yamur), gnmz
Trk toplumlar tarafndan rahmet diye anlmakta ve zellikle bahar mevsiminde
bereketi temsil etmektedir. nk toprak ve insan, su ile hayat bulmakta ve tabiat
onunla canllk kazanmaktadr. Denizdeki istiridyeler incilerini, toprak altndaki ylanlar
zehirlerini ayn nisan yamurundan almaktadr. (Pala, 2009: 443) Ayrca yamur olarak
ise su, dourganl ve Allahn gcn sembolize etmektedir. (Akman, 2002: 2)
Sularn ekilsizlii, akcl, enginlii, kinattaki her eyin z ve kayna
olmas vb. zelliklerinden olacak ki Trkler, bir ksm sularn insana ebedilik ve
sonsuzluk bahettiine inanrd. Eski Trkede ebedilik ve sonsuzlua erimeyi meng
menglk kelimeleri karlard. Kuzeydeki Bakurt Trklerine gre Semrk adl
iftbal kartal, menglk suyunu itii iin lmezmi ve Kaf danda
yaamaktaym ifadesinde de suyun lmszlk bahettii anlalmaktadr. (gel,
2010: 327, 330)
Trk kltrnde su ile bilgelik arasnda bir iliki kurulmutur. rnein Kutadgu
Biligde suyun bu zelliine iaret eden u ifadeler dikkat ekicidir:
yk im osuglug bolur bilgeler (Bilgeler sulak yerlere benzer)
kar suv kayuda adak tepseler (Nereye ayak vururlarsa oradan su kar)
(Yusuf Has Hacib, 2008: 247)
Kuran- Kerimde de sudan bahsedilir. Tm canllar sudan yarattk. (Kuran,
21: 30) ve Gkten indirdiimiz su ile sizi suladk. (Kuran, 15: 22) ayetleri su
hakknda ifade edilen hakikatlerin banda gelir.

Kurana gre ne ki canldr suya muhtatr. Su hangi lye ulat da onu

diriltmedi? l topra dirilten de l kalpleri dirilten de sudur. Sen yeri kuru ve l
grrsn. zerine suyu indirdiimiz zaman kprdar, kabarr ve her snftan gz alc
bitkiler bitirir. (Kuran, 22: 5) Hangi gnle Rahmann hidayet suyu ulat da onda
eit eit iekler amad?
Allah yarattna sahip kar. Bakasna muhta etmez. Gkten temiz bir su
indirdik. Ki onunla l topra diriltelim ve yarattmz hayvanlar ve birok insanlar
onunla sulayalm. (Kuran, 25: 48-49)
Su, Rezzak- lemin Rezzaklna ve Vehhablna nianedir. Allah btn
mahlkat nasl hesaba ekecek diye sorulunca Hz. Ali, Nasl rzklandryorsa yle
demitir. Tm bceklerin, bitkilerin ve hayvanlarn ihtiyac olan suyu yaratan yanlarna
kadar gtren, iebilecekleri tat ve kvamda halk eden ve bir gn olsun birisini
unutmayan Rabbimin Rezzaklna aynadr su. Bulutlardan arl arl su indirdik
(Kuran, 78: 14) ferman Allahn veriindeki karlkszl bolluu ve Vehhabln
anlatr. Syleyin bana, itiiniz suyu. Onu buluttan siz mi indirdiniz yoksa onu
indirenler biz miyiz? Dileseydik onu tuzlu yapardk, kretseniz ya. (Kuran, 56: 68-
70)
Ayn su ile sulanan bahelerde eit eit meyveler yetiir. Kiminde kiraz,
kiminde nar, kiminde elma. Her aa meyvesinde zn yanstr. Cevherini ak eder.
zm balar, ekinler, atall ve atalsz hurma baheleri vardr. Bunlarn hepsi ayn su
ile sulanr. (Kuran, 13: 4) Hz. Peygamber (s.), ayn suyu Hz. Ebubekirin de kalbine
dkt, Hz. merin de. Hz. Osman da hay, Hz. Ali de ilim, iek verdi. Sdk meyvesi
Hz. Sddkta, adalet Hz. merde yeerdi. Ebu Leheb de suya muhatap oldu. Hi bir 38
ey yeermedi. z, cevheri mmbit deildi. Su ayn su idi. nsanlar madenler gibidir.
(Buhr Menkb: 41; Mslim Birr: 160 buyurdu, bunu gren Efendim. Topra iyi
olan yerin bitkisi, Allahn izni ile bol ve gzel kar. Topra kt olan yerin bitkisi ise
az ve yararsz kar. (Kuran, 7: 58)
Allah gkten bir su indirdi de dereler kendi miktarnca doldu, tat. (Kuran,
13: 17) Her can kendi gnl kadar doldurdu testisini. Su var cennete gtrr, su var
cehenneme. Su var bir yudumu btn dnyann mlkne deer. Su var umman bile olsa
bir damla gzyann erefine yetiemez. Su var can verir, huzur verir. Su var boar,
ldrr. Su var Rabbinin emriyle coar taar da Hz. Nuhu (as.) kurtarr. Hz. brahime
(as.) gl olur.
Tasavvuf dncede de suya farkl anlamlar yklenmitir. klarn gnlleri
yanmasayd, su olmazd. Su, k demektir ki, onlarn gnllerinin yanmasndan dolay
dnyada su vardr. Gnl, suya benzetilir ki, su gibi berrak olmal gnl denilir.
Dolaysyla su kana kana iilir. Bu sebeptendir ki gnl, su gibi aslna olan muhabbetten
dolay klar gibi cokunlar, cezbeye kaplr. Tasavvufta Marifet Kapsnn sembol
sudur. Gnl yolunda en sondan bir nceki mertebe olan Marifet Kaps, hakikatine
sadk kalan insann cevherinden dolay su ile ifade edilir. Bu safha riflere mahsustur.
rifler gibi bu yolda ilerleyen su gibi ar, duru olmak gerekir. nsan kendini bilirse su
gibi srrna kavuur ve Hak ile bir olur. (lbey, 2014: 1)
Hz. Mevln da suyu deiik anlam kalplar iinde kullanmtr. O, Mesnev
adl eserinde birok dncesini anlatmak zere bol miktarda su metaforundan
yaralanmtr. imdi Mesnevde su kavramnn metaforik anlamlarn inceleyelim:

Ak Anlamnda
Hz. Mevln, ak- ilahyi anlatmak zere su metaforunu kullanr. nsan Allah
vergisi olarak kendisinde mevcut olan ak potansiyelini doru kullanmal, onu doru
alana ynlendirmelidir. Kendisindeki bitmek tkenmek bilmeyen bir deniz misali ak-
ilahyi bakalarna anlatmaktan bigane kalmamaldr. Bununla birlikte ak yanl
yerlere ynlendirmekten kanlmas gerektii ise (Soysald 2006: 108) suyun telef
edilerek ban susuz kalmas metaforuyla anlatlmak istenmitir. Mevln yle der:
Kendini bulup da, gnln hakikat cennetine ulanca, onunla birleince, artk
akln bana al! Duyduklarn bakalarna da duyur! Duygunu, bilgini dk,
boalmadan korkma! Cenab- Hakk bu sebepledir ki, hakikati bakalarna duyurmas
iin Peygamber Efendimize: Ey doru szl, doru zl habibim syle! emrini verdi.
Syle, nk bu hakikat denizi bitmez, tkenmez bir deryadr. Yine Susun! diye emir
verildi. Yani kendinize gelin de suyunuzu telef etmeyin, ba susuz kalmtr. (V: 3197-
9)
Bu beyitte Araf Suresinin 204. ayetine iaret vardr. Bu beyitte geen su,
hakikati, ak- ilhyi, manev zevki ifade etmektedir. Ba ise ruhun, gnln sembol-
dr. Suyunuzu telef etmeyin! demekle, Hakikati ve ilh ak brakp, bo laflarla,
manasz szlerle vakit geirmeyin ve ruhunuz susuz kalmasn, onun ihtiyac olan
manev zevki, ibadeti ve hakikati ona verin, bo yere konumayn, susun! denilmek
istenmitir. (Mevln, 2006c: 258)1
Su metaforunu kullanarak ak anlatmak isteyen Mevln, susuzun su
aramasndan hareketle ak, ak ve mauk arasnda bir iliki kurar. Ona gre susuzun
suyu arad gibi su da susuzu arar. Bu balamda ak maukunu ararken mauk da 39
an aramaktadr. Aslnda an aknn sebebi de maukun a kendisine ekmesi,
onu istemesidir. Bu dnce Mevlnnn dilinden yledir:
Kimi k grrsen, bil ki o, mauktur. Yani seven kii ayn zamanda sevgilidir.
nk seven kii, bir bakmdan k ise, bir bakmdan da mauktur. Bu dnyada,
susam kiilerin su aradklar gibi, su da dnyada susamlar arar. (I: 1740-1)
Susuz bir kimse; Ey tatl su, neredesin? diye inler, feryat eder. Su da; Ey susam
olan, ey su isteyen kii, neredesin? diye inler, alar durur. imize den bu susuzluk,
suyun bizi istemesinden, bizi kendisine ekmesinden ileri gelmektedir (III: 4398-9)
lem Anlamnda
Mevln lemi saf ve duru bir suya benzetir. Bu metaforik anlatmda duru ve saf
suyun zerinde zuhura gelen ekal ve grntler ise Allahn sfatlarn temsil eder.
lem, Allahn sfat ve isimlerinin tecelli aynas olmak bakmndan bir tecelligah-
ilahdir. (Akar 2010:253) Mevln bu dncesini yle ifade eder:
Sen; u halk, dnyay ve btn yaratlm eyleri saf, duru bir su gibi bil; o
temiz ve berrak suda byklk, kudret ve kuvvet sahibi Cenab- Hakkn sfatlar
parlamaktadr! Bilgileri de, adaletleri de, ltuflar da gkteki yldzlar gibi akarsuyun
iine aksetmi, orada grnmektedir! Yani, gklerdeki yldzlar saf bir suyun iinde
nasl grnrlerse, Hakk Tela hazretlerinin isimleri ve sfatlar da, bu yarattklarnn
vcutlarnda yle grnm ve tecelli klmtr! (VI: 3172-3)
1
Bu ekilde verdiimiz dipnotlar, efik Cann Mesnevi erhindeki kendi ifadeleridir.

nsann Ruhu/Can Anlamnda

nsan, beden ve ruhtan mteekkildir. nsann ruhu bedeninde bulunur ve
bedenine baldr. Beden aikr olduu halde ruh gizli ve derundir. Ruhun hangi sfat
ve zelliklere sahip olduu, ancak beden vastasyla ortaya koyduu sz, davran ve
tutumlarna baklarak anlalabilir. Bu dnceyi, testi ve su metaforuyla anlatan
Mevln, bedeni testiye ruhu ise testideki suya benzetir. Kiinin tm tutum, sz ve
davranlar ise testideki suyun kabarcklar ve hareketleri mesabesindedir. Benzer bir
metafor olarak Mevln bedeni tandra, ruhu ise tandrda pien yemee benzetir.
Yemein cinsini ele veren kard kokusu ve kpdr. Mevln, bu dncesini
yle dillendirir:
Sen, kendin, testiye benzeyen bedeninde su gibisin; yaydn dedikodu, yaptn
bar ve savan da sudaki kabarcklar gibidir! Ey akll kii; bu ekiller, bu suretler,
akarsuyun stndeki kabarcklara benzer! Yahut da iteki srlar dar kncaya kadar,
iteki suyun zerindeki kpkler gibidir! Tandr iinde pien yemein ne eit yemek
olduunu kaynay, kard kp ve kokusu belli eder! O yemein tatl veya eki
oluu, gence de, ihtiyara da yle grnr; her naslsa kendini yle belli eder! Tpk
bunun gibi, insanlarn canlar, i yzleri de yaptklar ilerden, szlerinden belli olur!
nsann can, mertebe bakmndan nasldr, nedir; mmin midir, kfir midir, veli midir;
iinden, sznden anlalr! (VI: 30-6)
Bedeni testiye, ruhu da testideki suya benzeten Mevln, ayn metaforik anlatm
baka bir anlam iin de kullanr. nsan bedenini be musluklu bir kpe, duygular ise bu
kpn iindeki suya benzetir. Bu dnceye gre duygular, insann be duyusundan
kaynaklanan sulardr. O halde insann iindeki duygu sularnn kirlenmemesi ve 40
korunmas gerekmektedir. Sevgi denizinin suyunun testiye szabilmesinin n art ise bu
suyun kirlenmeden temiz olarak kalmasdr. Bunun yolu ise be duyu yollarnn
kapatlmas ve ak yoluna girilmesidir. Mevln bu dncesini yle ifade eder:
Aslnda bizim, birok isteklerle evrilmi, ihtiyalar arasnda skp kalm
olan bedenimiz iinde de duygularmzn ac suyu vardr. Allah'm! Cennet karlnda,
mminlerin canlarn, mallarn satn aldn gibi, kereminle, bizim u kpmz,
testimizi de kabul buyur. u be duygudan meydana gelen, u be musluklu beden
testisinin iindeki suyu, her eit kirliliklerden, pislikten sen koru, sen temiz tut... Bu
beden testisindeki suyu, kirlenmekten koru da oraya hakikat denizinin, sevgi denizinin
suyu szsn. Bylece, testim, ak denizinin cokunluunu, huyunu alsn. Ey hakk arayan
kii, sen vakit geirmeden duygu musluklarn kapa ve testiyi ak kpnn suyu ile
doldur. (I: 2708-15)
Ruhu suya, bedeni ise topraa benzeten Hz. Mevln, insan da su ve topraktan
yaplm kerpice benzetir. Sadece su kullanlarak bir insann kafasnn
yaralanamayacan, sadece toprak serperek de yine yaralamann gerekleemeyeceini
ancak su ve topran kartrlarak yaplan kerpicin dmann kafasn yaralayacan
syleyen Mevln, bu anlatmyla insann sadece ruh veya sadece bedenle kendisinden
beklenilen vazifeyi ifadan aciz kalacan izah etmek ister. Ona gre insan ancak ruh ve
bedeniyle bir btn olarak insandr.
Ayrca Mevln ayn metaforik anlatmdan faydalanarak lm gereini de izah
eder. Buna gre kerpi bir kenara braklr ve zerinden zaman geerse kerpicin yap
talarndan biri olan su, dier yap ta olan topraktan ayrlr. Su, ait olduu ycelikler
alemine, gklere giderken toprak da yine aslna dner. yle der:

Ruh, bedensiz i gremez. Beden de ruhsuz olunca sour, donar. Bedenin

meydandadr, grnyor, fakat ruhun gizlidir. Birisinin bana toprak sasan, ba
krlmaz, suyu bana dksen, ba yarlmaz. Eer sen su ve toprakla birisinin ban
yarmak istiyorsan, su ile topra birbirine kartrp kerpi yapman lazm. Ban
yardn, kerpici bir tarafa attn m, zamanla kerpiteki su aslna gider. Her eyin
birbirinden ayrlma gnnde de, kerpiteki toprak da zamanla zlr, dalr, aslna,
topraa dner. Bunun gibi insan bedenindeki ruh zaman gelince gklere ykselecek,
beden de ryecek, dalacak; aslna, topraa karacaktr. (V: 3423-7)
Hz. Mevln, Allahn topraktan yarat insana, bir katre su mesabesindeki ruh-
ilahyi fleyerek onu aziz ve muhterem klmasn ise yle anlatr:
Allah sana gizlice yle bir ey verir ki, dnya halk sana kar yerlere eilir.
Ad bir taa bir hner, bir deer vermi, onu altn yapmtr da, halkn gznde aziz ve
muhterem klmtr. Bir katre su, Allahn ltfu ile inci olur. Altndan ziyade deer
kazanr. u insan bedeni topraktan yaratlm olduu halde, Cenb- Hakk ona,
kendinden bir ey, bir parlaklk verdi de, insan o parlaklk ile dnyay kaplamakta,
lemi zapt etmekte, akl almaz iler baarmakta, manevi bir ay gibi parlamakta stat
oldu. (III. 3488-91)
Anlalaca zere aslnda topraktan yaratlan insan deerli klan keyfiyet,
Allahn ona kendisinden bir parlaklk, bir ruh vermesidir. Denize yaan bahar
yamurlarndan bir damla su Allahn ltfu ile bir midyenin iinde nasl inci haline
geldiyse topraktan yaratlm insan da Allahn kendisine nefh ettii ruh- sultan
sebebiyle muhterem ve aziz olmutur.(Akseki 2004: 384)
Beden rmak yata; ruh da ondaki akar suya benzer. Ruhun sembol olan su 41
akp gitmededir. Sen ise "Duruyor." dersin. O koup gitmededir; sen ise "Oturmu
kalm." dersin. Suyun derelerden, arklardan akp gittiini grmyorsan, onun
stndeki yeniden yeniye ylan u erp nedir? Hi deilse onlara bak! Ey insan!
Senin erpn de dncelerindir. Her an sana dokunulmam, alnmam, kzolan
kz, eitli ekillere brnm dnce gelir gider. Suyun yz de, dnce rma da
akp giderken, sevimli sevimsiz, gzel irkin, bir ok erp de srkler, onlardan bir
trl kurtulamaz. Tertipleyen yle tertiplemitir. Aslnda hakikat bahelerinden akp
gelen bu rman stne, gayb leminin meyvelerinden kabuklar der. Sen o
kabuklarn zn, meyvesini suyun iinde ara! nk o su hakikat bandan
gelmektedir. O meyvelerden bazlar kabz (ac), bazlar bast (tatl) dr; bazlar insana
yolunu artr, "dalalet"e srkler, bazs doru yola, "hidayet"e ulatrr. (II: 3293-
8)
Dikkat edilirse grlr ki, bu beyitlerde Hz. Mevln baz benzetmelerle
hakikati; hayatmzda karlatmz ac tatl her eyin ilah bir tecelli eseri olduunu
anlatmaktadr. Bedenimiz bir rmak yatana, ruhumuz da o rmaktaki suya benzetilmi-
tir. O su hakikat padiahnn, yani Allah'n has bahesinden, ezel bahesinden gel-
mektedir. Fikirler, hatralar, hayatta bamza gelen eyler, meyve kabuklarna; Allah'n
isimleri ve sfatlar da o kabuklarn zne, iine tebih edilmitir. Ey talip! Ey hakikat
yolcusu! Ey Hakk ! Sen kendini bu hayat suyunun, bu ruh rmann kenarna
oturmu farz et! nne gelen kabuklar yakala, kr, iine bak; iinden kan meyve ac
m, tatl mdr; ona bak! O meyve tatl ise, senin houna gitti ise, onu Hakk'n "Bast"
isminin bir tecellisi bil! Eer ac ise, sana sknt ve znt verdi ise, o meyve; "Kabz"
isminin mazhar olmutur. Bylece sana gayb leminden, o grnmez bahenin

meyvelerinden rh rma senin iin neler getiriyor, onlarn hepsi sana, o padiahlar
padiahnn ezel bahesinden gelen ve O'nun gzel isimlerinin ve sfatlarnn birer
tecellisidir. Bylece bil ki; hayatta bana gelen her ey, hep O'nun mbarek isimlerinin
birer tecellisidir. Bu sebeple O'nun gnderdii her eye raz ol da; "Hotur bana senden
gelen / Ya gonca yahut diken / Ltfun da ho kahrn da ho." de. (Mevln, 2006a: 504)
Hz. Mevln insan ruhunu suya benzetirken nefsani dnceler ve bedene ait
duygular da su zerinde biriken erpe benzetir. nsan, kendini/ruhunu tanmak
istiyorsa akln kullanarak nefsani dncelerden ve bedensel duygulardan
kurtulmaldr. Mevln yle der:
Bedene ait duygular, nefsan dnceler; berrak, duru bir su gibi olan
ruhumuzun yzn erp gibi kaplamtr. Akln eli, o erp bir yana atarsa o
zaman su, akln nnde belirir, meydana kar. Derenin yzndeki erp, su
kabarcklar gibidir. Onlar bir yana gidince su belirir. (III: 1826-8)
Bunun gibi, bu suret lemini, bu dnya nimetlerini; idrak eden duygularmzdan
kurtulursak, o zaman hakikat lemi meydana kar. Bu halin aksine hisler galeyana
gelince akl, mantk (saduyu) susar. Hislerin, duygularn kaynamas, ruhumuzun saf,
duru, tertemiz suyunun stne erpn toplanmas demektir. Bu beyitlerde akl- selim
ile duygularn sava anlatlmaktadr. (Mevln, 2006b: 157)
nsann nefsani dncelerle ba edemeyii onun ruhunu bedeninde mahpus
eder. (Szen 2006: 88) Bu dnceyi Mevln, balk ve baln iindeki su
metaforuyla anlatr. Balk, nefsin istek ve arzularn, baln iindeki su ise ruhu
temsil eder:
42
Baln iindeki su, denize gitmeyi, aslna kavuma ister ama balk suyun
ayan smsk tutmutur. Onu kendine eker, brakmaz. Eer su, yani ruh, ayan
baln elinden, yani bedeninden kurtarrsa balk kurur, su da hr ve bamsz bir
hale gelir. Gerek bir insan olmak iin mal, mevki, yemek, imek gibi eylere
gerektiinden fazla dme ki, onlarn klesi olmayasn. Servete, mala, mevkie k olan
gnl, bu bala, bu kapkara suya yenilmi, alt olmutur. (II: 2254-5; 2260-2)
Ruhu su metaforuyla anlatan Mevln, insan ruhunun vuslattan ayr kalmasnn
tehlikesini ise yine testi iindeki su metaforuyla izah eder. Testi iindeki suyu denizden
uzak tutmamak gerekir ki su bozulup kokmasn. Denizden ayr kalan testideki su bir
mddet sonra tazeliini, berrakln ve letafetini kaybedecektir. Mevln yle seslenir:
Testideki suyu denizden ayrma, denizden uzak tutma ki, iindeki tatl su
kokmasn, iilmez bir hale gelmesin! Yani; canmz testideki su gibi olduundan, onu
vahdet denizinden uzak tutarsan perian olur! nk, byk sulardan yardm
grmeyen, kendisine su katlmayan durgun su ho olmaz; gzel rengi de gider, gzel
kokusu da, gzel tad da gider, bozulur! (VI: 37-9)
eyh Anlamnda
Hz. Mevln, su metaforunu farkl birok manay izah etme sadedinde
kullanmtr. Bu kavramlardan biri de eyh-i kamil kavramdr. Kamil eyhi bir
akarsuya benzeten Mevln, dier insanlarn eyh hakkndaki eletiri ve ekitirmelerini
ise suyun zerinde akp giden ve suyun saflna bir halel getiremeyen erpe benzetir.
Bu fikrini yle dillendirir:

O mbarek eyh, ezelle de, ecelle de hotu. kisinden de tat almada,

neelenmede idi. yi insanlarn da, basit insanlarn da knamalarndan, kendisini
ekitirmelerinden zlmyordu. Ruh bir adamn yzne tatl tatl glerse, gnlde
bulunan, kendisinden memnunsa, o adama halkn surat asmasndan, eki yz
gstermesinden ne zarar gelir? Mehtapl bir gecede, kpeklerden ve onlarn
havlamasndan ayn ne korkusu olur? Kpek kendi vazifesini yapar, ay da yzndeki
nuru yerlere yayar. Herkes kendi iini grr. Su, erpn hatr iin kendi safln
brakmaz. p, pesine suyun stnde akar gider. Duru su da, bulanmadan akar
durur. (II: 412-9)
Ayn ekilde kmil eyhi suya benzeten Mevln, eyhi hor grp onunla kavga
eden, ona haset eden kimseyi ise atee benzetir. Bu metaforik anlatmda eyh ezel denizi
olarak tanmlanmakta ve insanlar yakan ate olarak tanmlanan kt kiiyi
korkutmaktadr. Ate su ile korkutulabilir nk su atei sndrr bununla birlikte su
ateten bir zarar da grmez. Mevln yle der:
Ey kmil insan, veliyi hor gren, yz ykanmam pis adam, ne yapyorsun?
Kiminle kavga ediyorsun? Kime haset etmektesin? Sen bir aslann kuyruu ile
oynuyorsun; sen meleklere saldryorsun. er nedir bilmeyen, tamamyla hayrdan
ibaret olan eyhe ne diye kt sylyorsun? Kendine gel de, o alal kendin iin
ykseli sayma! Kt kimdir? i, insanlar ate gibi yakan bir haydut. eyh kimdir?
Ezel denizinin ta kendisi. Ate her zaman su ile korkutulur. nk onu sndrr, onun
dmandr. Fakat su yanmaktan, alevlenmekten hi korkar m? Sen de ezel denizi olan
eyhin karsnda ate gibisin. (II: 3340-4)
Mevln, suyun yeryzndekileri temizlemek zere gkten yadrldn, bu 43
vazifesini yerine getirdikten sonra kirlendii iin tekraren gklere karlarak
temizlendiini ve bu ekilde yeryzndeki temizleme iine devam ettiini anlatr. Bu
anlatmyla o, eyh-i kmilin Hakk katndan manevi bir temizlik ile dnyada irat
vazifesini deruhte ettiini, kendisinin ise Hak katnda temizlendiini anlatmak ister:
Yeryzndekilerin pisliklerini temizlemek iin gkyznden yamur yadrr.
Su bir yerde uzun mddet durgun bir halde kalrsa, pislenir, kokar. yle bir hale gelir
ki, duygu ondan irenir, onu istemez. Sonra Cenb- Hakk, o kirlenmi suya acr da, o
suyu buharlatrr, yamur olarak denizlere yadrr, bylece de ltfu ve keremi ile suyu
su ile ykar, yine tertemiz su haline sokar. O su ertesi yl, eteini sryerek gelir. Birisi
ona; Ey su sen nerede idin? diye soracak olursa, der ki: Holuklar, temizlikler
denizinde idim. Ben burada, yeryznde kirlenmitim, pistim, gkyzne ktm, yine
temizlenip geldim de, yamur halinde topraa yadm. Su kirli insanlara seslenir de
der ki: Ey kirliler, ey pisler, haydi bana gelin, nk ben Allah huyu ile huylandm.
Yani Cenb- Hakk candan ihls ile tvbe eden kulunu nasl gnah ve pisliklerden
temizlerse, ben de yle madd pislikleri temizlerim. (V: 199-204)
Hareketsiz kald iin bozulmu, kirlenmi sular Cenb- Hakk bol yamur
sular ile seller halinde harekete geirir. Onlar asllar olan denize ulatrr. Sonra gne
buharlatrr, onlar gklere ykseltir. Gklere eker. Tozdan, topraktan, kirlerden
temizlenmi buhar haline gelmi su, yine yamur halinde yeryzne der. Bu sem-
boller, Cenb- Hakkn salaha kavuturmak istedii gnahkr kullarna kar gsterdii
merhameti ve sevgiyi ifade etmektedir. (Mevln, 2006c: 34)

eyh-i kamilin kimseyi ayrt etmeden herkesi irat etmeye almasn suyun her
trl pisi ve pislii temizlemesiyle aklar. Su her trl kirlilii temizler, kendisi
kirlenince ise btn temizliklerin kaynana giderek temizlenir:
Ey kirli kii senin pisliini, irkinliini kabul ederim. Seni reddetmem, ben
eytan bile melek gibi tertemiz bir hale sokarm. Ben yeryznde kirlenince, tekrar
oraya, btn temizliklerin asl kayna olan tarafa, gklere giderim. Yeryznde
kirlenmi olan hrkam soyunurum. Onu bamdan karr atarm. Hakk bana yine temiz
bir elbise ihsan eder. (V: 205-7)
Peygamber Efendimize insanlar kfrden, riyadan, ktlklerden temizleme
hassas verilmi olduu gibi, onun varisleri olan velilere de bu hassa verilmitir. Veliler
halk temiz hale getirmek iin onlarla temasa mecbur olduklarndan, kendilerinde de
beeriyet vasflar galebe eder. Onlar da Cenb- Hakka ynelirler, tasfiye niyaz eder-
ler. (Mevln, 2006c: 34)
Hz. Mevln anlatmlarnda kulland metaforik anlamlar bizzat kendisi
aklar. O, su metaforuyla veli kavramn, kir metaforuyla ise manevi bulanklklar kast
ettiini yle dile getirir:
Onu eit eit yollara srer. Onu gklerde temizledikten sonra bazen yamur,
bazen kar, bazen de dolu halinde yeryzne yadrr. Sonunda onu kys olmayan,
snrsz olan denize ulatrr. Burada bahsedilen sudan maksat velilerin ruhudur.
Onlar sizin manev bulanklklarnz ykar, temizler. Yine o ruh, dnya ehlini, yani
yeryzndekileri ykamakla bulanr ve kirlenirse, tekrar ar- alaya, ona paklk veren
Allaha geri dner. (V: 220-1)
44
Szde verdiim u rnek, konuyu anlatmak iin bir vastadr. Halkn anlamas
iin de vasta arttr. Suyun pislikleri temizlemesi, bitkilere feyiz vermesi, onun
gnlnn Hakk ltfu ile dopdolu olduuna ahittir. (V: 234-5)
Hz. Mevln, insanlarn manen arnmak iin eyhin terbiyesine girmesi
gerektiini izah etmek iin de yine su metaforundan faydalanr. bu anlatmda eyh
havuza benzetilir. nsan temizlenmek iin havuza girmelidir. Yine bu metaforik
anlatmda Havuza girmeden nce temizleneyim sonra havuza gireyim. dncesinin
yanll izah edilir. nk havuzda bulunan sudan baka su yoktur ve havuza
girmeden temizlenme mmkn deildir.
Sen bana diyorsun ki: lah mkafata ermek iin bu manev kirliliklerden
ykanp temizlenmedike, su bulunan havuza girme! Yani evvela gnl temizlii gerek.
Fakat havuzun etrafnda, evresinde topraktan baka bir ey yok. Havuza girmeyen
temizlenemez. Sular da Allahn bu ltfu olmasa, her an pisleri, pislikleri kabul edip
temizlemese; vay ona zlem ekene, vay ona mit balayana, vay o kiinin sonsuz
hasretine! Suyun btn varlklara yzlerce ltfu vardr. Yzlerce keremi vardr. Pisleri,
pislikleri kabul eder vesselam. (VI: 1197-1201)
Beyitte geen sular, bildiimiz su deildir. Kmil insanlarn, velilerin
gnllerindeki ilah ltuflar, ilah nurlar gstermektedir. Onlarn gnllerindeki
rabban ltuflar, ihsanlar, taliplerin kalplerini ykar, nefislerindeki kirlilikleri giderir.
(Mevln, 2006c: 425)
eyhi rahmet kayna/kuyusu olarak niteleyen Mevln, insanlarn eyhe kar
takndklar tavr ise su kuyularna toprak doldurarak onlar kurutmaya alma olarak

tanmlar. Ona gre gafil insanlar rahmet emesini brakarak ldrc zehri iiyorlar,
bununla da kalmayp rahmet kaynaklarn toprakla doldurmaya alyorlar. yle der:
Rahmet emesi halka haram klnmtr. Onlar ldrc zehri, kadeh kadeh
iip durmadalar. Onlar eteklerine toprak doldurarak geliyorlar. Rahmet kaynaklarna
dkyorlar. Bunlar kurutmak, krletmek istiyorlar. Hakikat denizinden yardm gren,
su alp veren bu kaynak, yani insan- kmil, u bir avu iyi-kt kiinin alp
abalamas ile kurur mu? Krleir mi? Ey beni kurutmak isteyenler, ben sizin iin
kurudum, akmayacam ama, siz olmadan da ben ebediyete kadar, o vahdet denizine
akp gideceim. Ben o denizle beraberim. nsanlar istek bakmndan ters tabiatldr.
Gzelim ifal suyu brakrlar da toprak yerler. (VI: 2272-6)
Grld zere halkn kmil eyhe kar takndklar olumsuz tavr eyhin
asliyetine bir zarar verememektedir. Bu tavr nedeniyle eyhin rahmet emesinden
mahrum kalmaktadrlar. eyh ise zaten beraber olduu vahdet denizine doru akmaya
devam etmektedir.
Vakit dar, mr ksadr, tertemiz su da akp gidiyor. Akln bana al da ondan
ayrlmadan nce suyunu i. Velilerin szleri b- hayatla dolu, saf, dupduru bir rmak
gibidir. Frsat elde iken ondan su i de gnlnde manevi bitkiler, iekler, gller
alsn. Ey halinden haberi olmayan gfil susuz! Biz velilerin sz rmandan b-
hayat imedeyiz. Gel sen de bu sudan i, hayat bul. Sen dnya ilerine gnln
kaptrm, manen krlemisin de, bu suyu grmyorsun. Hi olmazsa testini getir de,
krler gibi el yordam ile bu rmaa daldr. (III: 4300-3)
Allahn kelamna, velilerin szlerine itiraz edenler, akl ermeyen kiilerdir.
Gnlnn yeermesi, orada iman ve ak ieklerinin amas iin, Allahn ve velilerin 45
ab- hayat olan szlerine kulak ver.(Mevln, 2006b: 345)
Hz. Mevln, su metaforundan faydalanarak baka bir manay daha aklar.
Kamil eyhin bilgisini/szlerini suya, insann kitaplardan edinecei bilgiyi ise topraa
benzetir. Bu anlatmda nakl bilgiyle yetinme, su varken toprakla teyemmm yapma
olarak nitelenir:
Zamann kutbu olan kmil insann szlerine kar nakl bilgiyi, su varken
teyemmm etmek gibi bil! Hakk yolunda yrrken akl, zekay bir tarata at da, kendini
abdal yap ve bir kmil insana uy; onun izinde yr! Kurtuluu, ancak bu abdallkla
bulabilirsin!(IV: 1418-9)
Hz. Mevln tuzlu su metaforuyla eyh olmad halde insanlar irada kalkan
sahte eyhleri anlatr. Ona gre nasl ki tuzlu su insann susuzluunu gidermez ve daha
da artrrsa sahte eyh de insann ihtiya duyduu irad yerine getiremez. (Konur 2005:
153) Bununla da kalmaz sadk Hakk yolcularnn gerek eyh araylarna da mani olur,
onlar da yollarndan eder. Mevln, bu dncesini ise yle ifade eder:
Tuzlu su, susuz kimseye derman olmaz; iildii zaman insana ho ve serin
gelirse de, hi bir fayda salamaz! Tuzlu su; kendisini bize iyi su gibi gsterir, bize hile
yapar da, yzlerce sebze yetitiren tatl suyu aramamza mani olur. Yani; zevkler, lez-
zetler su gibi iildii zaman insana ho gelir, oyalar fakat, onun manev susuzluunu
gidermez! Bilakis, hakikati aramasna engel olur! Hakikat suyundan gnl banda, yz
eit ruhan sebzeler ve meyveler yetiir, geliir!.. Ey mrit! Senin muradn benim;
beni al! diye hile ile senin ayan kesmi, kanadn yolmutur! Sana; Derdini ben

ekeyim! demitir ama, zaten kendisi derttir! Grnte, sana mat olmutur fakat, hile
ile seni mat etmitir! (VI: 4306-10)
Hakikat Anlamnda
Hakikati suya, hakikat araycsn ise su kuyusu kazarak su bulmaya alan
insana benzeten Mevln, suyun insann gnl aleminden kacan beyan eder. Bu
durumda su kuyusu beden topranda kazlmaldr. Beden toprann kazlmas nefsani
istekleri terk ve evamir-i ilahye riayet olarak anlalmaldr. Bu balamda Mevln,
nadir de olsa kuyu kazmadan hakikat suyuna ulamann bir mevhibe-i ilah olarak
mmkn olduunu ama buna gvenerek alp abalamadan geri kalmann doru
olmadn da belirtir.
Eer insan isen, su arayan koyuncu gibi, durmadan u toprak bedenini kaz da,
suya kavu! Fakat imeye elverili duru su, Allahn cezbesi eriirse, kuyu kazmadan da
yerden fkrr. Fkrr ama sen buna kulak asma; yava yava, azar azar kuyunun
topran kaz, derinletir! Kim zahmet ekerse, bir define elde eder. Kim alr
abalarsa, saadete, devlete ular. (V: 2043-6)
Bu beyitlerde, vahdet srrn arayan kii iin sembolik ifadeler vardr. Ey irfana,
hakikate susam olan kii! Sen; bu topraktan yaratlm bedeninin, glge varlnn
tesine gemeye al! Su arayan kiiler gibi bu toprak bedenini kaz, derinliklere in; bu
bedenin pis olan toprak sfatlarn, kt hallerini ibadet, riyazet ve ak kazmas ile kaz
da, mana suyunu bul, hakikat ab- hayatndan kana kana i! Derler ki; bazen ilh bir
ltuf ile Hakkn bir cezbesi gelip de kulunu kendine ekerse, kulun varl gerek
varlktan yok olursa, hakikat suyu, mana ab- hayat uramadan da, riyazet ve zahmet
ekmeden de, kuyu kazlmadan da arayann varlnn derinliklerinden fkrr ama, sen 46
yine ura, sabrla yava yava kuyuyu derinletirmeye gayret et! nk, ter dkmenin,
uramann ayr bir zevki var! (Mevln, 2006c: 174)
Kaza ve Kaderin Hkm/Takdir-i lah Anlamnda
Hz. Mevln, takdir-i ilah kavramn aklamak iin su metaforundan
faydalanr. Bu anlatmda suyun etkisiyle dnen dolap metaforuyla kaderin
gereklemesi yani kaza ifade edilmek istenirken gizli olan ve dolabn dnmesini
salayan su misali ile de kader/ takdir-i ilah anlatlmak istenir. Mevln yle der:
Ey Allahn Resul! O toplumda yle kiiler vardr ki, kem gzleri ile
akbabalar bile eritir, yok ederler. Nazarlarndan, kkremi aslanlarn bile kelleleri
yarlr da, inlemeye balarlar. Deveye lm gibi nazar eder, arkasndan klesini
gnderir. Git, o devenin i yandan satn al. Kle deveyi yolda dm, sakatlanm
grr. Yrk atla ba baa koan o devenin ban, hastalktan kesilip gitmi grrsn.
Hi phe yok ki, kem gzden, hasetten gkyz bile dnn deitirir. Su gizlidir,
dolap meydanda, onu eviren suyun tesiri gizlidir. Fakat dolabn dnmesinde asl tesir
eden sudur. Bunun gibi, nazar deen kimsenin gzndeki tesir de, aslnda kaza ve
kaderin hkmdr. (V: 506-12)
Anlalaca zere nazar sebebiyle oluabilecek zararlar aslnda yine kaderin bir
tecellisidir. Yoksa nazar ve zarar kadere ramen ve onun haricinde deildir. (ge2007:
54)
Manevi Gda / Feyiz Anlamnda

Hz. Mevln suyu manevi gda ve feyz-i ilah olarak tanmlar. Bu balamda o,
suyu, dertlerin ilac, sorularn cevab olarak niteler.
Nerede bir dert varsa, deva oraya gider. Nerede bir yoksul varsa, rzk oraya
gider. Nerede bir zor soru varsa, cevap oraya gider. Nerede bir gemi varsa, deniz oraya
gider. Ey hakikat yolcusu, sen su arama; susuz kal, susuzluu elde et ki gkten yamur
yasn, yerden sular fkrsn. Pek kk ve boaz nazik ocuk domadka, onun st,
anasnn memesinden nasl gelir? u yokulara k, u inilere in, yr, ko da susa,
yani insanlk uruna ura, yorul! Ondan sonra bal ars kmesi gibi, havada uuan
bulutlardan, akan derelerin rltsn iit ey l er! Senin suya olan ihtiyacn, onlardan,
yeilliklerden daha az m ki suyun nn keser, onlara aktrsn. Suyun kulandan
tutar, arklar aarak onlar ekinlere doru ekersin. Ekinlerin yeermesini dilersin.
lerinde bir ok hakikat ve irfan cevherleri gizli olan can ekinleri iin de Kevser suyu
ile dolu rahmet bulutlar var. Susuz kal, susa da, Onlar Rableri suya kandrsn.
(Kuran, 76: 21) hitab gelsin; bylece senin de manevi susuzluun gitsin. Allah
dorusunu daha iyi bilir. (III: 3210-9)
Anlalaca zere su, insann gnl iklimindeki manevi kurakla, rahmet
bulutlarndan yaan manevi feyiz ve ilah gda yamuru metaforu olarak kullanlmtr.
Yine bu anlamda manevi gda ve feyz-i ilahiyi tatl su ya benzeten Mevln, cisman
zevk ve tatlar ise ac su metaforuyla aklar:
Benim gibi sen de, ehvet sarholuundan kendini kurtar. ehvet mesti olan,
deve stnde seyret. Dnyadaki bu ehvet sarholuu da, meleklerin sarholuklarna
kar pek azdr. nk dnyadaki ehvet sarholuu cismanidir, bedene aittir.
Meleklerin sarholuu ise ruhanidir. Ey gafil sen tatl su imeyince ac su sana gzdeki 47
nur gibi ho gelir. Gk arabnn bir damlas insan araptan da vazgeirir, sakiden de,
dnya gzelliklerinden de... (III: 819-23)
Tatl suyu tatmayan/bilmeyen iin en ac sular bile nasl ho ve leziz gelirse
feyz-i ilhyi tatmam bir kimse iin de dnyev zevkler o denli ho ve tatl gelir.
Bununla birlikte bir damla tatl su imi kiiye artk ac su iirmek mmkn olmaz.
Hz. Mevln mridin eyhinden ald feyz-i ilahyi de su metaforuyla aklar.
bu dnceye gre mridin tabiat atee; eyhin huyu ise suya benzetilir. Mritte var
olan olumsuz duygu ve dnce ateleri eyhten alnan feyz sular vastasyla
sndrlmektedir:
Senin nefsin o tertemiz olan mminden kaar. nk sen, ate tabiatlsn, o ise
rmak suyu gibidir. Atei su sndrd iin, ate sudan kacdr. Senin duygun,
dncen hep atetendir. eyhin, mridin duygusu, dncesi ise; o latif, o ho
nurdandr. Mridin nur suyu, atee damla damla dtke, ateten cz, cz ses kar.
O czladka sen ona: "Derde bat, l geber!" de de u cehennem gibi olan nefsin
sousun. Sousun da, nefsinin atei senin ruhunun gl bahesini yakmasn. Adaletini,
ihsann yok etmesin. (II: 1254-9)
Hz. Mevln benzer ekilde eyhten gelen feyz-i ilahyi havuz suyuna; mridin
kt huylarn ise kirlere benzetir:
Ey bedeni kirli olan kii! Sen havuzun etrafnda dnp dolayorsun, ama insan
havuzun dnda iken nasl temizlenebilir? Maddeten temiz olan kii mana havuzundan
uzak derse kendini manen temizleyemez. D yz temiz olmakla beraber batn, z
kirli kalr. Ey kendine gvenen; "Kalbim gnlm temizdir." diyen kii! Sen, kalbinin

gerekten temizlenmesi iin bir velinin kalp havuzundan yahut hakikat denizinden
yardm iste. O ilah yardm olmasa, parann says harcandka azald gibi, senin
mahdut olan temizliin de kirlenir. Gnaha batm, kirlenmi, pislenmi kiiye, su, hal
dili ile; Ey kirli kii ko bana gel! der. Gnahkr da; Ben sudan utanr, yani
mritten utanrm. O benim kirliliimi kefeder. cevabn verir. Su der ki: Seni
utandran o kirlilik, o gnah bensiz nasl gider? Ben olmadan u pislik nasl
temizlenir? Gnl ten havuzunun dibinde biriken gnah amurlarna buland,
kirlendi ama ten; gnller havuzunun suyuyla, yani mridin feyzi ile temizlendi,
arnd. (II: 1361-9)
Yol bilen, anlayl pr, nefis ve ten balarna ark aar, su aktr da oradaki
pislikleri temizler. Pis ve murdar bir su aknts necaseti, pislii temizleyebilir mi?
nsann kendi bilgisi, kendisinde bulunan aa duygular iinden sprp atabilir mi?
Bir kimse, kendi deresini nasl temizleyebilir? nsann bilgisi, ancak Allah'n ilminden
feyz alnca yararl olur. (I: 3220-2)
Hz. Mevln mridin eyhinin yannda bulunmakla elde ettii feyz-i ilahyi
kendisine ait sanmasnn yanlln da yine su metaforuyla aklar. Dere iinde ii su
dolu bir sepet dar karlnca nasl iindeki sular akp gidiyor ve iinde hi su
kalmyorsa eyhinin yanndan ayrlan mridin de kendine ait bir feyzi ve manevi gdas
kalmaz. yle seslenir:
eyhin manev feyzi bir k gibi mritlere vurunca, mritlere manev bir nee
gelir. Fakat bu feyz ve nee mridin kendisinin deildir, eyhten gelmektedir. Bu hal, su
iinde bulunan sepetin su ile dolmasna benzer. Bu hali kendilerinden sananlar,
noksanla, hataya derler. Sepet sudan karlnca iindeki rmak suyu akar gider, ve 48
sepet bo kalr. Kendisini su ile dolu sanan inat sepet de hatasn anlar. (V: 1278-
80)
Uyku Anlamnda
Hz. Mevln, uykuyu suya, dnceyi de arya benzetir. Bu metaforik anlatmda
dnce ve vesveseler nedeniyle uyuyamayan insan bana arlar toplanm bir kii
olarak tanmlanr. Dnce ve vesveseler kiiyi rahatsz eder, uykusunu karr. nsan
bir an frsat bularak uyuyabilirse bu dnce ve vesveselerden kurtulur ama uyannca
tekrar ayn dnceler banda birikir. Bu kiinin durumu, arlarn sokmasndan
kurtulmak iin suya dalan fakat sudan kafasn karnca yine arlarn hmna urayan
kimsenin durumuna benzer:
Sen bir hayalden kurtulamyorsun. Uyuyamyorsun, adeta o hayal seni yiyor.
Uyuyabilsen, srayp o hayalden kurtulacaksn. Dnce, bal arsdr. Uykun ise su
gibidir. Uyannca bana yine arlar r. Nice hayal ars uar durur. Seni kah bu
tarafa, kah o tarafa ekerler, srklerler. Kendine gel de, o kaba, seni hrpalayan,
yemeye alan hayaller srsnden Biz seni koruruz diye buyurmu olan Allah
tarafna ka. (V: 730-4)
Yani bir dnceyi, baka bir dnce giderir. Nitekim bizi rahatsz eden sabit
bir fikirden kurtulmak iin aklmz baka bir fikre takarz. Bir i hakknda yle ya-
paym diye dnrken, onun aksi bir fikir gelir. Gelen fikir nceki fikri bozar. Zriyt
Suresinin 50. ayetinde: O halde de ki: Hepiniz Allaha kan. Hakikatte ben sizi o
azaptan kurtarrm. diye buyrulmutur. Firar, kamak tasavvuf mertebelerinden bir

mertebedir ki, halktan yani insan bktran, usandran dnya hayatndan Allaha kamak,
Ona snmaktr. (Mevln, 2006c: 68)
man / man Nuru Anlamnda
Mevln, iman kavramn aklamak iin de su metaforunu kullanmtr.
eytann insan iman dairesinden karmaya almasn, doan kuunun kazlar
avlamak iin sudan karmak istemesi misaliyle aklar. Bu anlatmda doan eytan,
kaz mmini, su ise iman temsil eder:
Doan kuu, kaza; Sudan k da ovalarn ekerler yadrdn, yani nimetler
verdiini gr. dedi. Akll kaz da, ona dedi ki: Ey doan kuu, sen bizden uzakla. Su,
bizim kalemizdir, eman yurdumuzdur. Neemiz, sevincimizdir. eytan da doan
gibidir. Ey kazlar, sakn ha, su kalesinden, yani iman kalesinden, imanl kiilerin
yanndan pek az dar kn. Doana, yani eytana da deyin ki; Dn geri, dn. Elini
bamzdan ek, ey aalk varlk. Biz senin davetini istemiyoruz. Davetin senin olsun.
Ey kfir, biz sana inanmayz. Senin szne kanmayz. Kale bizim olsun, eker kaml
da senin olsun. Armaann da istemiyoruz. Sen al, o senin olsun. (III: 432-7)
Burada kaz, din deresinde yzen iman ehlini gstermektedir. Doan kuu; imanl
kiileri din nehrinden dar karp sapklk ovasna gtrmek isteyen eytandr.
(Mevln, 2006b: 50)
Mevln iman nuru kavramn aklamak iin de yine su metaforuna bavurur:
Nurun yok iken, hiddete kaplmayan hilm sahibi bir kii isen, bilmi ol ki;
hiddet atein snmemitir, vardr, diridir. Fakat glle rtlmtr. man nuru olmadan
gsterilen hilm, bir yz rtdr. Bu atei, iman nurundan baka hi bir ey 49
sndremez. man nurunu grmedike emin olma, nk gizli olan ate, bir gn olur
ortaya kar. Nuru sen bir su gibi bil de, suyu elde et. Suyun olduka da ateten korkma.
Su atei sndrr. Ate de, huyu gerei suyun neslini, soyunu, sopunu, yani su ile
yetien bitkileri, aalar yakar, yandrr. (III: 3482-6)
man nuru suya; insan tabiatndaki hiddet, fke, gazap gibi kt huylar da atee
benzetilmitir. Ate bitkileri nasl yakarsa, o kt huylar da insan cehenneme gtrr
ve yanmasna sebep olur. Su da atei nasl sndrrse, dinin nuru, yani din kurallara
gre yaplan, candan, gsterisiz ibadetler, iyilikler, insan hareketler de o kt huylar
ylece sndrr. (Mevln, 2006b: 275)
Zikir Anlamnda
Hz. Mevln zikri suya, vesveseleri ise eek arsna benzetir. Vesveseden
kurtulmak iin zikre dalmak ve bu zikirde devam etmek gerektiini, eek arlarndan
kaan adamn kafasn suya sokmas temsiliyle anlatr:
plak bir adam, arlarn sokmasndan kurtulmak iin suya atlarsa, arlar suya
dalm adamn ba stnde dolar dururlar. Ban sudan karnca onu affetmezler,
hemen sokarlar. Su Allah zikredi, antr. Ar ise, bulunduumuz zaman iinde, u ka-
dnn veya u erkein hatrlanmasdr. ehvete kaplmamzn semboldr. Akln bana
al da, Allah an suyuna dal, nefesini tut. Sabret de, eski dncelerden, eski
vesveselerden kurtul. Ondan sonra da sen, tepeden trnaa kadar, o saf, tertemiz suyun
tabiatna brnrsn. yle bir hle gelirsin ki, o er ars, o gnah ars senden ekinir,
kaar. Ondan sonra, istersen sudan uzakla, uzaklasan bile i yzden yine o suyun
huyuna sahipsin, hakikatte o sudan ayrlmam saylrsn. (IV: 435-41)

Grlecei zere Mevln, zikir sayesinde kiinin vesveselerden kurtulmakla

kalmayp daha da te bir hedefe ulaacan beyan eder. Bu hedef ise zakirin, zikrettii
mezkrun vasflarna brnmesi ve bu mertebeden sonra zikri terk etse bile artk
vesveselerin bir daha kendisini rahatsz edememesidir. Bu seviyeye erien kii zikri terk
etse bile mezkurun huyuna sahip olduu iin gerekte mezkurla birlikte olmaya devam
eder. (Tenik, Gkta 2014: 273)
lm Anlamnda
Hz. Mevln lm hadisesini de yine su metaforuyla anlatr. Ona gre lm
aslnda bir ab- hayattr. Fakat karanlkta ve gizlenmitir. Susuz kalm bir kimsenin
suya hasreti gibi insan lme yani ab- hayata hasret ekmeli ve onu aramaldr. Sonsuz
olan hayat nehrine ancak lm kapsndan girilebilir. Bundan dolay o byk rma
grnce insan, elindeki mr ksesinin suyunu/ ksack dnya hayatn nehre dkmeli
ve o nehre komaldr. Mevln yle seslenir:
Herkesin bildii ve ne olduu hakkndaki fikirlerin birletii lm karanlkta
gizlenmi b- hayattr. Nilfer iei gibi git, bu hayat rmanda yeti, susuzluk
hastalna tutulmu kii gibi hars ol, itiha ile suyu, yani lm ara. Su, susuzluk
hastasnn lm olduu halde o, su arar ve sabredemez, ier. Doruyu, hakikati bilen
ancak Allahtr. Sonsuz olan hayat nehrini grnce, ksedeki suyu, yani u fani mrn,
nehre kat, su hi nehirden kaar m? Ksedeki su, nehir suyuna karnca, orada kendi
varlndan kurtulur da, nehir suyu olur. Byle olunca, o ksedeki suyun vasf, sfat yok
olur da, zt kalr, artk bundan sonra o ne eksilir, ne kirlenir, ne de kokar. Ben de
ondan katm iin pimanm. zrm bildirmek iin kendimi onun gzellik fidanna
astm. (III: 3907-16) 50
Anlalaca zere Mevln, insann lmle sonsuz hayata kavuacan ve
kendisinde bulunan sonluluk sfatlarndan kurtularak sonsuzun vasflarna brneceini
dnr. Bu dncesine rnek olarak Hz. Peygamber (s.)in lm vaktine duyduu
hasretini dile getirir:
Ahir zaman Peygamberi Hz. Ahmed (s.)in sonsuzluk lemine g edii
Rebulevvel ayndadr. Bunda ihtilaf yoktur. Reslullah Efendimizin gnl bu g
zamann haber alnca, can u gnlden o vakte k oldu. Safer ay gelince; Bu aydan
sonra ahirete g edeceim! diye sevindi. Her gece, bu kavumann itiyak ile
sabahlara kadar; Ey Yceler Ycesi yol arkadam! der dururdu. Buyurdu ki: Safer
aynn kp gittiini bana kim mjdelerse; Safer geti, Rebulevvel girdi! derse, ben
de ona cennet mjdesi veririm, efaati olurum!... Hakk erleri bu dnyadan gmekten
sevinirler; bu ocuklar, yani ocuk gibi gafil olanlar ise, burada kalmaktan memnun
olurlar! O suyun tadn tatmayan kr kua, ac ve tuzlu su Kevser gibi gelir; yani bu
dnyaya bal ve ahiret nimetlerinden gafil bulunanlar da o kr ku gibi, dnya ve
iindekileri yle lezzetli bulurlar! (IV: 2585-94)
Mevln bu anlatmnda dnya hayatn ac ve tuzlu suya, ahiret hayatn ise
Kevsere benzetir. Ona gre ab- hayat tatmayanlar veya bu nimetten gafil bulunanlar,
kr bir ku gibi ac ve tuzlu suya raz olurlar da tatl su kaynaklarn gremezler.
Akl/Bilgi Anlamnda
Hz. Mevln akl/bilgiyi elde edilmesi asndan ikiye ayrr. Bunlarn ilki
alp abalayarak okul veya hocadan kitaptan elde edilendir. kincisi ise, Allahn
kuluna ihsan ettii ve bu ihsan neticesinde kulun gnlnden kaynayp coan

akl/bilgidir. Mevln, tahsille elde edilen bilgiyi/akl akarsuya, Allahn ihsan neticesi
elde edilen akl/bilgiyi ise bir su kaynana, gzesine benzetir. Birincisinin kayna
balanrsa olduu gibi kalr ve daha ileri gidemez, kurumaya mahkmdur. Ancak
ikincisinin kaynann balanmasnn imkn yoktur nk o kendisi kaynaktr.
Mevln yle der:
Akl ikidir: Birincisi alarak, uraarak kazanlan akldr; onu, okuldaki
ocuk nasl alarak bir eyler renirse, bilgi elde ederse, sen de ylece alarak
renir, elde edersin. Kitapla, hocadan bellemekle, dnce ile, okuyup ezberlemekle
menye ait, baka gzel dokunulmam bilgiye ait eyleri elde edersin. Bylece akln
bakalarndan stn olur ama onlar ezberlemek de sana ar gelir br akl ise,
Allah ihsandr; onun kayna can iindedir, gnl iindedir! Bilgi suyu gnlden
kaynayp counca, o su; ne kokar, ne eskir, ne de bulanp sararr! Kaynann yolu
bal ise de ne gam; o zaten her an gnl evinin iinde kaynar durur! Tahsille,
okumakla elde edilen akl, rmaklara benzer; yataklarndan akar, ovaya yle ular.
Onun akt yol balannca, olduu gibi kalr, akamaz olur; sen, kayna kendi iinde,
kendi gnlnde ara! (III: 1960-8)
Mevln metaforik bir dille vahyi, ilham ve kef bilgiyi gkten inen yamura,
dnce ile elde edilen bilgiyi ise atdan su boaltan olua benzetir. Oluktaki suyun
ireti ve gelip geici olduunu, gklerden yaan yamurdaki suyun ise bulutun
yaratlnda var olduu syler:
Gk, ancak tertemiz yamur yadrr. Sen de gk ol, bulut ol, yamur yadr;
oluk da yamur gibi sular aa dker ama bir ie yaramaz! Oluktaki su iretidir,
muvakkattir, gelir geer. Hlbuki bulutta ve denizdeki su, yaratlnda vardr! Dnce 51
ve endie olua benzer; vahiy, keif ve ilh ilham ise buluttur, gktr. Yamur suyu,
baheyi yz trl renkler ile ssler! Hlbuki oluk, aktard su yznden komular
birbirine drr, kavga karr. (V: 2485-93)
Lzumsuz dncelerimiz, dnyevi endielerimiz, iimize sindiremediimiz
bilgilerimiz olua, oluktan akan suya; peygamberlere gelen vahiy, ermilere gelen ilham
ve keif de yamura, ilah rahmete benzetilmitir. Balar, baheler, ekinler yamurla
yetiir, bereket ve bolluk yamurla olur. Oluktan akan su ise tartma ve kavgaya neden
olabilir. (Mevln, 2006c: 209)
Yine Mevln, insann manen temizlenmesini salayacak ilah ilham, temiz ve
berrak suya; kendi dnce ve duygularn ise pis ve murdar bir suya benzetir. Pis su
nasl ki temizlie elverili deilse kiinin duygu ve dnceleri de kendisini
temizlemeye elverili deildir. Kii kendisini ancak Allahn ilminden bir feyiz alarak
temizleyebilir. Bu dnce yle dile gelir:
Pis ve murdar bir su aknts necaseti, pislii temizleyebilir mi? nsann kendi
bilgisi, kendisinde bulunan aa duygular iinden sprp atabilir mi? Bir kimse,
kendi deresini nasl temizleyebilir? nsann bilgisi, ancak Allah'n ilminden feyz alnca
yararl olur. (I: 3221-2)
Mevln, insann kendi abasyla elde ettii bilgileri, bir bedevinin lden bir
testi ierisinde Badattaki halifeye getirdii az ve ac bir suya; Allahn bilgisini ise
Badatta derya gibi akan tatl su nehri Dicleye benzetir. Allahn bilgisi karsnda
kendi bilgilerimizle i yapmamz ise Dicle rmana malik halifeye hediye olarak bir
testi su gtrmeye kalkan bedevi ile izah eder. yle der:

"Halife, u altnla dolu testiyi eline verin; yurduna dnerken onu Dicle
kysndan geirin. O karayolundan lleri aarak gelmi, hlbuki Dicle yolu,
bulunduu yere daha yakn, daha kestirmedir. dedi. Bedevi gemiye binip de, Dicle'yi
grnce, utancndan yere kapand, eilip secde etti. Bedevinin hikyesinde geen su
testisi, bizim bilgilerimizdir. Dicle nehri ise Allahn bilgisidir. Biz testilerimizi bo
olarak deil de, dolu olarak Dicle'ye gtryoruz. Byle yaptmz iin kendimizi eek
bilmezsek, gerekten de eeklik, ahmaklk etmi oluruz. Dicle nehrine bir testi yamur
suyu gtren bedevi, bu ite mazurdu. nk o Dicle'yi bilmiyordu. Dicle'den ok
uzaklarda lde yayordu. Bizim gibi onun da Dicle'den haberi olsayd, o testiyi
llerde tayp durur muydu? Dicleyi bilseydi, belki de, o testiyi taa arpar krard."
(I: 2848-56)
Zek ve Anlay Kabiliyeti Anlamnda
Anlay ve zeky suya benzeten Mevln, bedeni ise be delikli bir testiye
benzetir. Bu be delik ise be duyudur. Bu delikler insann anlay suyunu testiden
dar dkerek kiiyi anlaysz klarlar. Beden testisinin krlmasna ve testideki anlay
suyunun dklmesine bir neden de nefsani arzulardr. Mevln bu dncesini yle
ifade eder:
Anlay su gibidir. Beden testidir. Beden testisi, nefsan arzular yznden
krlnca, iindeki su, akl, zek dklr gider. Bu beden testisinin be tane byk delii
vardr. Anlay suyu onlardan akp gittii iin, beden testisinin iinde ne su kalr, ne de
anlay suyunun esas olan ve hakikat gklerinden yaan akl kar kalr. Gzlerinizi
haram eylere kar smsk kapayn. (Kuran, 24: 30) emrini iittiin halde, ey mmin,
admn doru atmadn. Manasz sz sylemen az yolu ile senin anlayn alr, 52
uzaklara gtrr. Kulak ise; kum gibidir. Senin suya benzeyen anlayn ier. Bylece
baka deliklerin de, yani teki duygularn da senin gizli anlay suyunu eker, alrlar.
Denizden bile, yerine koymamak artyla su alsan, nihayet o denizin yerini l yapm
olursun. (III: 2099-104)
nsan anlay ve zeksnn Hakk vergisi olduunu, ama srekli gnah ilemekle
azaldn ifade eden Mevln, denizlerin bile yerine koymamak artyla sular alnsa bir
gn biteceinden hareketle insann anlay ve zeksnn bitebileceiniz dnr. Bu
nedenle Hakk yolunda yryen dervi, beden testisini nefsan talarla krmaktan, be
duygu musluklarn aarak akl ve anlay suyunu dkmekten saknmaldr. (Mevln,
2006b: 184)
Allaha Kurbet/Vuslat Anlamnda
Hz. Mevln, Allaha duyulan vuslat hasretini, bir dere kenarndaki yksek bir
duvar stnde duran adamn duvardan kopard kerpileri suya atmas misaliyle
aklar. Bu metaforik anlatmda su vuslat, duvar insann benliini, duvardan koparlan
kerpiler ise insann benliini krmas ve olgunlamasn temsil etmektedir.
Bir dere kysnda yksek bir duvar vard. Duvarn stne de susam dertli bir
kii kmt. Suya ulamasna, susuzluunu gidermesine o duvar engel oluyordu. Susuz
adam da su iin balk gibi rpnyordu. Anszn suya bir kerpi paras att. Kerpicin
dmesi ile suyun kard ses, kulana bir sz gibi geldi. Suyun sesi bir sevgilinin sesi
gibi tatl idi. O su sesi, adam zm suyu gibi mest etti. O mihnetlere, dertlere uram
adam, suyun tertemiz sesini duymak iin duvardan kerpi koparp suya atmaya balad.
Sudan da ses geliyordu. Su "Ey insanolu!" diyordu, "Byle kerpi atmaktan, beni

rahatsz etmekten sana ne fayda var?" Susam adam cevap verdi de dedi ki: "Ey su, bu
attan benim iin iki fayda vardr. Bu yzden kerpi atmaktan vazgeemem. Birinci
fayda: Benim suyun sesini duymamdr. O ses, susuzlara rebap sesi gibi pek tatl gelir.
Su sesi srafil'in sesine benziyor. l bile bu sesten dirilmededir. Yahut da o ses,
ilkbahar gnlerindeki gk grltsne benziyor. Bu ses yznden balar, baheler
gzelleir. Yeillikle, ieklerle dolar. Kerpileri atmamn ikinci bir faydas da udur ki:
Koparp attm her kerpile duvar alalyor. Ben de suya biraz daha yaklayorum.
Duvarn alalmas bir yaknlk; onun ortadan kalkmas ise kavumak, bulumak olacak.
te namaz klarken secde etmek de "Secde et de yakla." ayetinde olduu gibi duvardan
kerpi koparmaya benzer. Ve Hakk'a manen yaklamaya sebep olur. (II: 1192-1209)
nsann benlik ierinde gurur ve kibirle vuslata eriemeyeceini, benliinden
nefsani duygu ve dnceleri arndrmasnn gerekliliini ise yle ifade eder:
Bu varlk duvar yksek bulunduka, ba emeye yani secde etmeye engel olur.
Bu toprak bedenden kurtulmadka, eilip ab- hayata secde etmek ve ondan doya doya
imek imkn yoktur. Bu varlk duvar stnde bulunanlardan kim daha fazla susamsa,
duvarn tan, kerpicini o daha abuk koparr atar. Suyun sesine daha fazla k olan
kii ise, ona engel olan varlk duvarndan daha byk paralar koparr. O su ,
suyun sesinden adeta boazna kadar araba batm gibi neelenir, mest olur. Yabanc
kii ise, kerpi suya dnce "bluk" diye kard sesten baka bir ey duymaz. (II:
1210-4)
Ayn ekilde ilah vuslat suya benzeten Mevln, susuzluktan dudaklarn
kurumasn ise su isteyie yorar. Ona gre susuz dudak sahibinin emenin bana
gideceine iarettir: 53
Ey aziz varlk! Sen kendinin hakir yahut zayf olmasna deil de, kendi
himmetine, kendi gayretine bak! Sen ne hlde olursan ol, istekten vazgeme ey susam,
dudaklar kurumu kii, durmadan su ara! Susuzluktan kurumu olan o dudak, sahibinin
eme bana erieceine ahitlik eder. Dudaklarn kurumu olmas, bu strap, bu
rpnma; seni bize ulatracaktr. diye suyun gnderdii mjdeli bir haberdir. Bu
aray, mbarek ve kutlu bir harekettir. Bu candan isteyi, Allah yolundaki btn
engelleri krar dker. Bu isteyi, isteklerinin anahtardr; senin ordundur, sancaklarn
ve zaferlerindir. (III: 1438-45)
Hz. Mevln bu beyitlerle bizi mitsizlie dmekten, karamsar olmaktan
alkoymak istiyor. nk Allahn ltuf ve kereminden ancak kfirler meyus olurlar.
Baka bir Mesnev beytinde de yle buyurur: Topal, aksak, uyuz ve terbiyesiz bir
hlde bile Allah yolunda srn ve Onu iste, Onu ara! Bunlardan u anlalyor ki; ne
kadar aciz, gnahkr olursak olalm; Benim gibi asi ve gnahkr bir mahlkun Allaha
yaklamas nasl mmkn olur? dememelidir. Onun rahmetini, mafiretini ve
hidayetini mit ederek, elden geldii kadar yolunda bulunmaldr. Allahn insandan raz
oluu, onu sevii nerede ve nede olduu bilinmez ki... Allahn bazen ehemmiyetsiz,
cz bir eyle, mesela; yrekten bir ah ekmekle merhamet denizi coar. Ne demi air:
Ne kadar mcrim isem kesmem mit / Kereminden ki odur bahr-i muht. (Mevln,
2006b: 116)
Vuslat ve Hakk aramaktan bahseden Mevln, aslnda kiinin firaknn onun
gafletinden kaynakland, nk arad eyin tam da kendisinin yannda hazr
olduunu dnr. Bu dncesini bir dere kenarnda uyuyan ve ryasnda su arayan bir
susuz misaliyle aklar:

Allah yolunda uyurken belki kmil bir yolcu rastlar da, seni gafletten, uykudaki
hayallerden kurtarr. Uyumu, gaflete dalm bir kimsenin dncesi kl gibi ince de
olsa, fayda yok. nk o incelikle beraber, yine de hakikat mahallesinin yolunu
bulamaz. Mesela dere kenarnda yatm bir kimseye dalgalar, ekinmeden gelir arpar
da, o ryasnda hl uzun llerde dolar durur. Uyumu bir kimse, ryasnda,
susuzluktan yanar, yaklr. Hlbuki dere kenarnda yatm olduu iin, su ona ah
damarndan daha yakndr. (IV: 3237-41)
Aradmz sevgilimiz, canmz, apak ortadadr. Ve bize ok yakndr. Bu
yzden onu gremiyoruz, bu yzden o kaybolup gitmitir. nsan da ii su ile dolu, fakat
az kuru bir kpe benzer. (I: 1120)
Grlecei zere ii su dolu fakat az kurumu bir kp metaforuyla Mevln,
Rabbinden gafil olan insann durumunu ne gzel anlatr. Biz, bizde bulunan deer
biilmez inciden haberimiz yok da, yoksulluk iinde yayoruz. (Mevln, 2006a: 89;
zkse 2005: 238)
Kulun her an kendisiyle birlikte olan Rabbinden gafil olmasn yine su
metaforuyla anlatan Mevln, bu duruma, dizlerine kadar bir dereye girmi insann
etrafndan suyu sormas ve su istemesini rnek verir.
Bir dereye girmisin, su dizine kadar km, sen ise gaflet iindesin.
Kendinden haberin yok. undan, bundan su isteyip duruyorsun. nnde de, arkanda da
susuzluunu giderecek, seni kandracak su var. Fakat nnde de, arkanda da engeller
var. Gaflet perdesi ile gzlerin kapal da, suyu gremiyorsun. Su, susuzluktan deli
olmu bir kiinin gz nnde ve kendisi de su iinde, fakat adamn akp giden sudan
haberi bile yok. (V: 1075-9) 54
Hz. Mevln iman etmek suretiyle bir tas su imeyi hedefleyen Kbtnin iman
sayesinde vuslata ermesini ve sonsuz bir tatl su kaynana kavumasn ise yle
anlatr:
Sanki beni cokun bir sel kapt da, cmertlik denizinin kysna kadar gtrd.
Ben su imek iin o sele doru gittim. Orada bir hakikat denizi grdm. O denizden kile
kile inci elde ettim. Sibt bir tas su doldurup Al imdi i! diye Kbtye uzatt. Kbt
dedi ki: Brak sular artk gzme hor grnr oldu, kymeti kalmad. Allah mminleri
satn ald. (Kuran, 9: 111) srrndan bir erbet itim ki, onun feyzi ile mahere kadar
susuzluk yanma uramaz. Derelere, emelere su veren Allah, benim iimde yle bir
kaynak coturdu, yanp kavrulan, su isteyen cierim, yle bir hale geldi ki, himmetinle
yle manevi sular itim ki, dnya emelerinden akan sular artk benim iin hor, hakir
oldu. Ben iman edeyim de, bu kan tufanndan bir su ieyim diyordum. Allahn beni
deitireceini, beni bizzat bir manevi Nil haline getireceini nereden bilebilirdim?
Benim gznm nnde, bir Nil nehri akp gitmektedir. Ama bakalarnn grne
gre ben yine oyum; ayn adamm. (IV: 3510-5; 3529-31)
Yalan Sz Anlamnda
Mevln yalan szn ktln, iretiliini ve ie yaramazln anlatmak iin
de yine su metaforunu kullanr. Ona gre yalan sz, kandile konulan yaa karan suya
benzer. yle ki yaa karan sz nasl kandilin yanmamasna sebepse, yalan sz de
maksada vasl olamayn nedenidir. Var olan ya bile i gremez hale getiren su
rnei, iine yalan karm doru szlerin de bir amaca vesile olamayacan ifade
eder. Mevln yle der:

Emir Muaviye dedi ki: "Doruluktan baka hi bir ey seni kurtaramaz, adalet
seni dorulua davet etmektedir. Doru syle de elimden kurtul, hile savamn tozunu
yattramaz!" eytan dedi ki: "Ey hayal kuran ve trl dncelere dalan Muaviye!
Yalan ile doruyu nasl ayrt edersin?" Muaviye; "Hz. Peygamber Efendimiz buna dair
bir aklama yapm, kalp ve salam iin mihenk ta vermitir. Buyurmutur ki: 'Yalan
kalplerde phe uyandrr; doru ise insana emniyet ve nee verir.' Gnl, yalan szden
rahatsz olur. Su ile karm ya, era aydnlatmaz! (II: 2730-5)
Gnl/Kalp Anlamnda
Hz. Mevln, su metaforuyla kalp ve gnl kavramn da aklamtr. Bu
metaforik anlatmda o, kalbi/gnl bir dereye benzetir. nsan rahatsz eden eytani ve
nefsani vesveseleri ise derenin dibinde gizli halde duran dikenlere benzetir. Dardan
baklnca suyun dibindeki dikenler grlmez. Ancak suyun iine dalnca diken olduu
anlalr. Hz. Mevln yle seslenir:
Ykanmak iin dereye girersen, su iindeki dikenin sana zarar dokunur. Her ne
kadar, diken, aalarda suyun dibinde gizlenmitir, grlmemektedir. Ama batnca,
suda diken olduunu anlarsn. imize doan, bizi rahatsz eden eytani dnceler,
hayaller, vesveseler kalbimize batan, grnmez dikenlerdir. Bu dikenler, bir kiiden de-
il, binlerce kiiden gelip kalbimize batmaktadr. (I: 1036-40)
Su metaforunu farkl bir metaforik anlatmla daha kullanan Hz. Mevln yine
gnl ve vesvese ilikisini anlatr. yle ki:
Sen; Bende de gnl var. diyorsun, diyorsun ama; gnl arn zerinde olur,
halbuki sen, aalardasn, aalklarda bulunmadasn. Kara balkta da su
55
bulunduunu herkes bilir. Fakat o su ile abdest alnmaz ki. Baln iinde su vardr,
vardr ama o bala yenilmi, balkta kaybolmutur. Sen de gnlne; Bu da
gnldr. diyemezsin. nk senin gnln de kirli emellere, ehvete, hiddete, mevki
hrsna, dnya isteklerine malup olmu, onlar arasnda kaybolup gitmitir. Gklerden
de stn olan gnl, abdaln, yahut peygamberlerin gnlleridir. Onlarn gnlleri
amurdan, yani kirli isteklerden, gnahlardan arnm, temizlenmi, saf bir hl
almtr. (III: 2245-9)
Anlalaca zere Hz. Mevln, kara balkta bulunan su metaforuyla kalbin
trl hastalklarla kirlenmesini anlatmaktadr. Oysa evliya ve enbiyann gnlleri bu
balk tr hastalklardan arnm ve saflamlardr.
Hz. Mevln insann durgun halde bulunan suyun saflna aldanmamas
gerektiini, en kk bir dalgalanmada iinde bulunan amur ve bulankln hemen su
stne kacan ve asl mahiyetinin oraya serileceini dnr. Bu dncesini yle
dile getirir:
Kendi noksann gren kii, olgunlamaya doru on at atlatarak koar.
Kendini olgun sanan zavall ise celal sahibi Allah'a doru, bu zann yznden
ykselemez. Ey kendini olgun gren kii, senin ruhunda kendini olgun sanmaktan daha
kt bir illet olamaz. Senden bu kendini beenme, kendini olgun grme hastal
gidinceye kadar gnlnden, gznden ok kanlar akar. blis hastalna tutulmu kii,
her ne kadar bazen kendini hor ve mtevaz grr, yle gsterirse de sen dibinde pislik
bulunan bir derenin suyunun saf grnne aldanma... Ey alak gnlllk/ tevazu
perdesi altnda benlik hastaln gizleyen kii, birisi denemek kast ile seni kzdracak,
coturacak, kartracak olursa, iinde pislik bulunan su bulanr da pisliin rengi

meydana kar. Ey gen, ey toy kii! Her ne kadar, senin varlnn rma, kendini
sana, saf duru ve lekesiz gibi gsterirse de aldanma. Onun dibinde pislik vardr;
bulanmak iin frsat beklemektedir. (I: 3212-9)
Zavall sen ise; gnln kararttn, paslandrdn! imdiye kadar byle yaptn,
bari bundan sonra yapma; suyu bulandrdn, daha fazla bulandrma! Gnl ehrinin
suyunu bulandrma ki, durulsun da, orada ay, yldzlar dolar halde gresin! nk
insanlar, rman suyuna benzerler; su bulannca, dibini gremezsin! Irman dibini
ara; dibi mcevherlerle, incilerle dolu! Su ise, berrak ve durudur; kirlilikten uzaktr;
sakn o rma bulandrma! (IV: 2479-84)
nsann ruhu, esasen berrak bir su, tertemiz, saf hava gibidir. Fakat ilediimiz
kt ilerle, gnahlarla bulannca, sularla tozlannca, kirlenince hi bir ey grnmez
olur. Maneviyat incilerini ve hakikat nurlarn grebilmek iin o suyu durultmak ve
suyu tasfiye etmek lazmdr. Tvbe ve gzyalar ile kirlilikler giderilebilir. (Mevln,
2006b: 567)
Nefsin Kt Arzu ve stekleri Anlamnda
Hz. Mevln, nefsin kt arzu ve isteklerini aklamak iin de su metaforundan
yararlanr. Bu balamda mriklerin tapt put ile nefsi karlatran Mevln, putu, bir
kpn iindeki kara suya benzetirken nefsi ise bu kara suyun kayna olarak tanmlar.
Ona gre put kp bir ta parasyla kolaylkla krlabilirken, nefis kesilmeden akan bir
eme ve bir kaynaktr. (atak 2012: 97) yle anlatr:
Kaptaki, kpteki su bitse de, nefis emesinin suyu tazedir, kesilmeden akar
durur. Put, testide gizli duran kara sudur. Sen nefsi, bu gizli kara suyun kayna bil... O
56
yontulmu put, amurlu, kirli kara bir sele benzer. Put yontan nefis ise ana yoldaki
emedir. Bir ta paras yz testiyi krar. Fakat emenin suyu durup dinlenmeden
akar. Put krmak kolaydr, hem de pek kolay, fakat nefis putunu krmay kolay sanmak,
bilgisizliktir, bilgisizlik. (I: 774-8)
Kuyuda, kara suyun iinde doan, ovann gzellii ile kuyunun zahmetini ne
bilsin? Allah korkusu ile nefsani arzulardan kendini kurtarnca, Hakk Tesnminden
(Kuran, 83: 27) sana byk bir kadeh sunulur! Heva ve hevesine uyma; ehvet yoluna
dme, o yolu brak; Hakkn kapsna, Selseble (Kuran, 76: 18) gel! (VI: 3500-3)
Bu tabiat lemi, bir kuyu gibidir. Nefsan gdalar da kara sudur. Ruh lemi latif
bir ovadr. Bu tabiat kuyusuna den, bu kara su ile nsiyet klan kii, ruh leminin g-
zelliini ve kendi iinde bulunduu bela ve mihneti ne bilsin? (Mevln, 2006c: 589)
Tevhit / Vahdet Anlamnda
Yukardaki hikyede geen vezir, s (a.s.)'daki vahdeti, renk birliini idrak
edememi ve s'nn mana kpndeki huydan bir huy edinememiti. Hz. s'nn tertemiz
mana kpnde, yz renkli elbise, k gibi lekesiz bir hale gelir, tek renge boyanrd. Bu
tevhit, bu tek renklilik, Hakk' arayan kiiye usan verecek, bktracak bir tek renklilik
deildir. Balklarn duru su iinde tek renkli deryada, hayat ve rahat bulduklar gibi
onlar da tek renklilikte hayat ve rahat bulurlar. Tek renkli denizlerin aksine, her ne
kadar karalarda kesret leminde binlerce renk varsa da, vahdet denizinin balklar,
kurulukla ve eitli renklerle savatadr. (I: 500-3)
Rivayete gre Hz. sa genliinde boyaclk edermi. Boyanmak zere getirilen
elbise ve kumalar o kpe atarm, elbise ve kuma sahibi hangi rengi istiyorsa, onun

elbisesi yahut kuma istedii renge boyanrm. Ayn kpten istenilen eit eit
renklerin kmas Hz. sann bir mucizesi olarak grlmekte... Ve mutasavvflara
kesrette vahdeti hatrlatmakta ve bu sbatullah olarak tarif edilmektedir. Hz. sann
kpnden renk renk kumalar kt gibi Vahdet Kp'nden de trl trl renk ve
ekillerde mahlklarn zuhur eylemi olmas ile eyada grlen bu kesretin yegne
membann vahdet olduu anlatlmaktadr. (Mevln, 2006a: 43; Tunbilek 2007: 59)
Fakat nurun aslna ulaan, zat tecellisine mazhar olan kii, her zaman o nura
dalm bir haldedir. Ne bir bulut onun yolunu keser, ne de nuru gurub eder. O kii, g-
sleri yakan, yandran ayrlktan kurtulmutur. Allahn ltfu ile bir cezbeye kaplm,
beeriyetten ruhaniyete ykselmitir. Daima su iinde bulunmak, baln iidir. Yani
vahdet denizinde daima yzen velilerdir. Ylan ahlakl kimseler, velilerle yoldalk
yapamaz. (III: 3590-5)
lah Akl / Akl- Kll Anlamnda
Hz. Mevln akl- kll kavramn aklamak iin bir ok metafor kullanr.
Bunlardan biri de bir deirmeni dndren su metaforudur. Ona gre deirmen ta,
dnyada var olan btn hareket ve vakalar, deirmen tan dndren su ise ilah akl
temsil eder. yle der:
Sen u dolap gibi dnp duran gkyzn dn; onun dn nedendir? Ona
iaret eden, ona yol gsteren "Akl- Kll"den, ilah akldandr. u rzgrn esii, dnp
dola, ondaki mana yzndendir. Su olmazsa, deirmen ark dnebilir mi? Kat kat
yerlerle gkler ve yerlerle gklerde bulunanlarn hepsi, o can deryasnda, o mana
denizinde r p gibidir. Suda r pn uraya buraya vurmas, oynayp durmas,
yine sudandr, suyun dalgalanmasndandr. (I: 3335-40) 57
Anlalaca zere tm harekt ve skn suyun hareketinden ve
dalgalanmasndandr. Su olmasa harekt da skn da mevcut olamayacakt. Son beyitte
Mevln su ile akl- kll temsil ederken, yedi kat yerlerle gkler ve yerlerle gklerde
bulunanlarn hepsi ise suyun zerindeki erp ile betimlenmektedir. (Kle 2013: 84)
badet / Hayr - Hasenat Anlamnda
Hz. Mevln su metaforunu ibadet ve hayr-hasenat anlamnda da kullanmtr.
Bu anlatmda bilmedii bir yola kan kimsenin yolculuk esnasnda ihtiya duyaca
suyu yannda gtrmesi ve ihtiyatl olmas gerekliliinden hareketle ahiret yolcusu olan
insann da ibadet, hayr ve hasenat yaparak yolculuu iin hazrlk yapmas izah
edilmektedir:
htiyat nedir? ki tedbirden hangisi seni tehlikeye dmekten alkoyacaksa onu
yapmaktr. Birisi sana; Gidecein u yedi gnlk yolda, hi su yoktur. Ancak ayaklar
yakan kum vardr. dese, Baka birisi de; Bu sz yalandr, yolda her gece akan bir
eme greceksin. haberini verse; htiyat odur ki; yanna su alr, susuz kalmak
korkusundan kurtulur ve doru hareket etmi olursun. Eer yolda su varsa, tadn
suyu dker, tazesini ier ve kabn doldurursun, fakat ya yolda su yoksa eyvahlar olsun
susuz yola dene... Ey Allahn halifesi olan Ademoullar! insafl olun, doru hareket
edin de, kyamet gn iin ihtiyatl bulunun. (III: 2842-6)
Haram Lokma Anlamnda
Haram lokmay da yine su metaforuyla izah eden Mevln, onu, kandile konulan
ve kandili sndren suya benzetir. yle ifade eder:

nsann nurunu, kemalini artran lokma, hell kazan ile elde edilen lokmadr.
Haram lokma ise, kandilimize konunca kandili sndren yaa benzer. Sen ona ya deil
su adn koy, nk mz sndryor. (I: 1642-3)
Gzel Sz / Dua ve Niyaz Anlamnda
Hz. Mevlna sularn buharlaarak ge kmas ve yamur olarak tekrar yere
inmesinden hareketle, gzel sz ve dualarmzn da su gibi nce sonsuzluk lemine daha
sonra ise yamur misali rahmet ve gzellikler olarak yine bizim gnllerimize ineceini
anlatr. Bu anlatmda su ve yamur metaforuyla gzel sz, dua ve niyazlar aklanmak
istenmitir:
Su, havuz iinde mahpus gibidir. Fakat rzgr onu emer, yukar eker, alr.
nk su da, rzgr gibi drt unsurdan biridir. Rzgr, o suyu azar azar alr, ta
madenine kadar gtrr. Onu hapisten kurtarr, sen bu hali, bu gidii, tkenii
gremezsin. Candan, gnlden sylenen gzel szler, dualar, niyazlar, yakarlar,
Hakk'a doru ykselir. Hakk'tan baka kimsenin bilmedii, bir yere kadar varr, ular.
Temizlenmi ve arnm olan nefeslerimiz, ho szlerimiz, ycelir, ycelir, bizden
armaan olarak lmszlk, sonsuzluk lemine varr. Sonra szlerimizin,
niyazlarmzn sevab, Allah'n rahmeti eseri olarak kat kat oalarak bize gelir. Sonra
da, kul, elde ettiklerine benzer sevab, tekrar elde etsin diye, Allah, bize, yine onlara
benzer szler syletir. te bylece, hi durmadan, gzel szler, telere ykselir,
ycelere gider. Karlnda rahmet iner, bu iki hal, sende, senin varlnda daima olur
durur. (I: 879-886)
Gnah / Kfr Anlamnda
58
Hz. Mevln gnl bir testiye, duyu organlar vastasyla insann iine akan
olumsuz duygu, dnce ve davranlar da ac ve tuzlu suya benzetir. nsanlar his
musluklarn kapatmadklar iin gnl testilerine bu ac ve tuzlu su dolmu daha sonra
ise bu ac ve tuzlu sular onlarn gnllerini hasta etmi ve gnl gzleri kr olmutur.
Ey hakk arayan kii, sen vakit geirmeden duygu musluklarn kapa ve testiyi
ak kpnn suyu ile doldur. Cenab Hak; "Nefsin isteklerine kar gzlerinizi kapayn."
diye buyurdu. nk insanlarn ou, his musluklarn kapamadklar iin, beden tes-
tileri ac ve tuzlu olan gnah sular ile dolmutur da hastalanmlar, yar kr olmular,
gerei grememilerdir. Ey yeri, yurdu tuzlu su emesinin ba olan kii, sen
Ceyhun'u, att', Frat' ne bilirsin? Ey bu fani dnyadan ve onun zevklerinden kurtula-
mayan zavall, sen yokluu, mana sarholuunu, ruh neesini ne bilirsin? (I: 2723-5)
Tuzlu ve ac su metaforuyla gnah kavramn aklayan Hz. Mevln, kara su
metaforunu ise kfr kavramn aklamak iin kullanmtr.
Hz. Osman'dan nce bir ktip vard ki, vahiy olunan ayetleri dikkatle yazmaya
alrd. Vahyin nurlar o ktibe de vurunca, gnlne baz hikmetler doard.
Peygamberimiz de, onun gnlne doan hikmetleri aynen ifade buyururdu. O zavall
kii, bu yzden ne oldum delisi oldu da yoldan kt. Allah nuru ile nurlanan
peygamber ne sylyorsa, o hakikat, benim gnlme de douyor. demee balad.
Onun bu dncesinin , Reslullah Efendimize aksetti. Allah'n kahr da, o ktibin
canna geldi att. Hem ktiplikten kt, hem dinden. Kin gderek, Reslullah
Efendimizin ve slam Dininin dman oldu. Hz. Mustafa (s.a.v) Efendimiz; "Ey inat
kfir, mademki nur sendendi, neden imdi nursuz kaldn, kapkara kesildin? Eer ilah

bir nur kayna olmu olsaydn, senden byle kapkara su fkrr m idi?" diye
buyurdu. (I: 3228-31)
Erkek Anlamnda
Kadn ve erkek arasnda bir kyaslama yapan Mevln, grnte erkein
kadndan gl olduunu ancak gerekte kadna yenilmi bulunduunu, ate ve su
metaforuyla anlatr. O grnte suyun atei sndrebileceini ancak araya bir tencere
konulunca atein suyu kaynatarak duman haline getireceini yle izah eder:
Erkek, yiitlikte Zal olu Rstem olsa, kahramanlkta Hz. Hamzay bile gese,
kendi kadnnn esiridir. Su g bakmndan ateten stndr. Gerekince atee saldrr,
onu sndrr. Fakat su bir kaba konunca ate onu kaynatr. Su ile ate arasna bir
tencere girince, su atei sndremez de ate suyu yok eder, buhar halinde havaya
uurur. Grnte, su atee galip olduu gibi, sen de kadna galip isen de, i yzden
ona malupsun, nk onu istemektesin. (I: 3429-31)
Dnya Mal Anlamnda
Allahn insanla verdii rzklar bir denize benzeten Mevln, insann rzknn
da kendisine yetecek bir gnlk miktar olduunu dnr. Ona gre rzklar denizini bir
testiye dkseniz alabilecei yine sadece bir gnlk ihtiyac karlayacak miktardaki
sudur. Buradan hareketle kanaat etmeyi ve hrsa kaplmamay salk veren Mevln yle
seslenir:
Dnya ban kopar, maddeye olan ballktan kendini kurtar da, hr ol, ey
oul ne zamana kadar altnn, gmn esiri olacaksn? Rzklar denizini, bir testiye
dkecek olsan, ne kadarn alr? Ancak bir gnlk ksmet, bir gnlk su... Harislerin, 59
dnyay ok sevenlerin gz testileri hi dolmaz. Sedef de kanaat edici olmaynca, ii inci
ile dolmaz. (I: 19-21)
Mevln, su, deniz ve gemi metaforunu dnya mal anlamnda kullanlmtr.
Suyun geminin altnda olunca onun hareket etmesine yardm edeceini, ancak gemin
iine girince gemiyi batracan ifade eden Mevln bu anlatmyla da yine dnya
malnn doru kullanlmasn salk vermektedir. Ona gre mal sevgisi insann gnlne
girmemelidir. yle anlatr:
Mala, din iin, Allah iin sahip olanlar hakknda, Reslullah Efendimiz; "Bu ne
gzel, ne hayrl mal." diye buyurdu. Geminin iindeki su, gemiyi batrr. Geminin
altndaki su ise gemiyi kaldrr, srtnda tar. Mal, mlk sevgisini gnlnden karp
att iin Sleyman (a.s.) kendisine fakir dedi. Az kapal desti, usuz bucaksz denizin
stnde, hava dolu bir gnlle yzer, durur. Gnlnde dervilik havas, ak havas
bulunan kimse de dnya denizinin stnde batmadan durabilir. Geri bu cihan
btnyle onun mlk ise de, cihan mlk, onun gnl gznde bir hiten ibarettir. u
halde, gnl, "min ledn" ilmiyle yani ilah ak havasyla doldur da, onun azn bala
ve mhrle. (I: 985-92)
Anlald gibi iine su girmemesi iin az sk skya kapal bulunan bir testi
usuz bucaksz denizlerde batmadan yzer durur. Bu metaforik anlatmla Mevln,
dnya malna tamah etmeyen, hrsn yenebilmi insann, elinde bulunacak dnya mal
ne kadar ok olursa olsun kendisine bir zarar vermeyeceini anlatmak ister. (Soysald
2011: 69)

Mevln dnya maln ac ve tuzlu suya benzetir. O, ac ve tuzlu suyu sadece kr

kularn ieceini, nerede bir kr ku varsa bu ac suyun mterisi olacan, iilen ac
ve tuzlu suyun da krlerin krln daha da artracan yle anlatr:
Ey ac sel! Nerede kr ku varsa, blk blk senin bana toplanr. Bylece
de ac sudan krlkleri artar. nk ac su, tuzlu su krl artrr. Ehl-i dnyann,
yani dnyaya gnl verenlerin, bu yzden gnl gzleri krdr. nk onlar u
balktaki, yani cismaniyetin ac, tuzlu suyunu ierler. Mademki dnyada gizli bir ab-
hayatn yok, ac tuzlu suyu i de, krln artsn. (V: 810-6)
Dnya Hayat Anlamnda
Dnya hayatnn geiciliini, faniliini su ve serap metaforuyla anlatan Mevln,
serabn uzaktan su gibi grndn ama yanna yaklanca serap olduunun
anlalaca rneinden hareketle dnya hayatn yle izah eder.
Bu dnyann nimetleri, zevkleri iine girip tatmadan, denemeden evvel pek
gzeldir. Uzaktan pek hotur. Uzaktan gze su gibi grnr, fakat yaklarsan onun
serap olduunu anlarsn. Dnyann yemi meydandadr da, tuza gizlidir. nce onun
sana nimet verii ho grnr ama sonu yle deildir. Ey dnyann maddi nimetleri
peinde koan talip! Dnya nimetlerine ulatn, ona kavutun mu? Yazklar olsun,
eyvahlar olsun, sana. Bil ki, bu nimetlerin sonunda pimanlk vardr, inlemek vardr,
gzya dkmek vardr. (VI: 316-21)
Allahn Rahmet, Ltuf ve Merhameti Anlamnda
Hz. Mevlnnn su metaforuyla izah ettii dier bir konu da Allahn rahmet ve
merhametidir. Bu anlatmda Allahn rahmet ve ltfu mmin kullarna ok yakn ve her 60
an onlarla birlikte olmasna ramen kullar, bu rahmet ve ltuf denizinden gafildirler. O,
bu durumu dere kenarnda uyuyan bir kimsenin haliyle aklar:
Ey insanlar! Allahn hudutsuz olan rahmeti her zaman akp durmada, fakat siz
onu anlamyorsunuz. Uyumu kalmsnz. Dere kenarnda yatm uyumu kimsenin
elbisesi, derenin suyunu itii, yani sland halde, uyuyan, ryasnda serap arar.
Belki ilerde su vardr midi ile koar durur. Bu dnce ile yoldan kar, sudan
uzaklar. Orada su var. der. Fakat buradaki sudan uzaklar, hayale kaplp
hakikatten ayrlr. (IV: 3304-9)
Suyun bir dier zellii ile de yine Allahn rahmet ve merhameti aklanr. Su
nasl ukur ve alak yerlere akarsa Allahn rahmet ve merhameti de aynen su gibi
alakgnll olan dertler sebebiyle acizliinin farkna varm kullarn yardmna koar,
gnllerine dolar:
nsanlk ve iyilik hususunda aslan kesilmi erin av; sevgidir, merhamettir. la,
dnyada iyiletirmek iin, hastadan baka kimseyi aramaz. Nerede bir dert varsa, deva
oraya gider. Nerede alak ve ukur yer varsa, su oraya akar. Sana rahmet ve merhamet
suyu gerekse, yr, alal, alak gnll ol; ondan sonra da merhamet arabn i, mest
ol, kendinden ge. (II: 1938-41)
nsann gnlndeki manevi kirleri de ancak yine Allahn rahmet ve merhamet
suyu temizleyebilir:
Kan pistir, ama azck su ile temizlenir. Fakat insann iinde yle manevi
pislikler var ki... nsann iindeki pislikler, Allah'n ltuf ve merhamet suyundan baka

bir eyle temizlenmez. nk bu manevi kirler, ibadette bulunan kiinin bile gnlnden
eksilmez, giderilmez. (II: 1799-1800)
Sonu
Metaforik anlatm dnrlerin fikirlerini ortaya koymada tercih ettikleri bir
yntemdir. Soyut kavramlarn akliletirilmesi veya bundan daha te bir zenginlik
kazanmas iin farkl kelimeler dn alnmas byk nem arz eder.
Tasavvuf dncenin etkin isimlerinden biri olan Hz. Mevln da Mesnev adl
eserinde metaforik anlatm metodunu oka kullanmtr. Mesnevnin temel anlatm
biimi metaforiktir. O dncelerini aklarken metaforlardan yararlanmay bir sanat
hline getirmitir. Bir dil stad olan Hz. Mevlnnn esiz eseri Mesnev metaforik
anlatma ska bavurmasnn nedeni, ifadeye slup gzellii vermek, anlalmasnda
glk ekilen konular biraz daha anlalr klmaya almaktr.
nan ve kltr dnyasnda su, hayat, sonsuzluk, bereket ve kutsall ifade eder.
Sahip olduu bu anlam zenginlii dolaysyla su, birok mitoloji ve din dnce
ierisinde her zaman var olagelmitir. Su, her eyin kayna olmas ynyle de byk
bir deere sahiptir. O, btn kayna iinde bulunduran, btn cinslerin kendisinden
meydana geldii, varlklarn gerek geri ekilmesiyle gerekse dnyann tamamen yok
olmasyla tekrar dnecei ilk cevheri simgeler.
Tasavvuf dncede de suya farkl anlamlar yklenmitir. klarn gnlleri
yanmasayd, su olmazd. Su, k demektir ki, onlarn gnllerinin yanmasndan dolay
dnyada su vardr. Gnl, suya benzetilir ki, su gibi berrak olmal gnl denilir.
Dolaysyla su kana kana iilir. Bu sebeptendir ki gnl, su gibi aslna olan muhabbetten
61
dolay klar gibi cokunlar, cezbeye kaplr. Tasavvufta Marifet Kapsnn sembol
sudur. Gnl yolunda en sondan bir nceki mertebe olan Marifet Kaps, hakikatine
sadk kalan insann cevherinden dolay su ile ifade edilir.
Hz. Mevln da suyu deiik anlam kalplar iinde kullanmtr. O, Mesnev
adl eserinde birok dncesini anlatmak zere bol miktarda su metaforundan
yaralanmtr. Hz. Mevln, ak- ilahyi anlatmak zere su metaforunu kullanr. nsan
Allah vergisi olarak kendisinde mevcut olan ak potansiyelini doru kullanmal, onu
doru alana ynlendirmelidir. Kendisindeki bitmek tkenmek bilmeyen bir deniz misali
ak- ilahyi bakalarna anlatmaktan bigne kalmamaldr. Bununla birlikte ak yanl
yerlere ynlendirmekten kanlmas gerektii ise suyun telef edilerek ban susuz
kalmas metaforuyla anlatlr.
Mevln lemi saf ve duru bir suya benzetir. Bu metaforik anlatmda duru ve saf
suyun zerinde zuhura gelen ekal ve grntler ise Allahn sfatlarn temsil eder.
lem, Allahn sfat ve isimlerinin tecelli aynas olmak bakmndan bir tecelligah-
ilahdir.
Mevln, bedeni testiye ruhu ise testideki suya benzetir. Kiinin tm tutum, sz
ve davranlar ise testideki suyun kabarcklar ve hareketleri mesabesindedir. Benzer
bir metafor olarak Mevln bedeni tandra, ruhu ise tandrda pien yemee benzetir.
Yemein cinsini ele veren kard kokusu ve kpdr.
Ruhu suya, bedeni ise topraa benzeten Hz. Mevln, insan da su ve topraktan
yaplm kerpice benzetir. Sadece su kullanlarak bir insann kafasnn
yaralanamayacan, sadece toprak serperek de yine yaralamann gerekleemeyeceini

ancak su ve topran kartrlarak yaplan kerpicin dmann kafasn yaralayacan

syleyen Mevln, bu anlatmyla insann sadece ruh veya sadece bedenle kendisinden
beklenilen vazifeyi ifadan aciz kalacan izah etmek ister.
Ruhu su metaforuyla anlatan Mevln, insan ruhunun vuslattan ayr kalmasnn
tehlikesini ise yine testi iindeki su metaforuyla izah eder. Testi iindeki suyu denizden
uzak tutmamak gerekir ki su bozulup kokmasn. Denizden ayr kalan testideki su bir
mddet sonra tazeliini, berrakln ve letafetini kaybedecektir.
Hz. Mevln, su metaforunu farkl birok manay izah etme sadedinde
kullanmtr. Bu kavramlardan biri de eyh-i kamil kavramdr. Kamil eyhi bir
akarsuya benzeten Mevln, dier insanlarn eyh hakkndaki eletiri ve ekitirmelerini
ise suyun zerinde akp giden ve suyun saflna bir halel getiremeyen erpe benzetir.
Ayn ekilde kamil eyhi suya benzeten Mevln, eyhi hor grp onunla kavga
eden, ona haset eden kimseyi ise atee benzetir. Bu metaforik anlatmda eyh ezel denizi
olarak tanmlanmakta ve insanlar yakan ate olarak tanmlanan kt kiiyi
korkutmaktadr. Ate su ile korkutulabilir nk su atei sndrr bununla birlikte su
ateten bir zarar da grmez.
eyh-i kamilin kimseyi ayrt etmeden herkesi irat etmeye almasn suyun her
trl pisi ve pislii temizlemesiyle aklar. Su her trl kirlilii temizler, kendisi
kirlenince ise btn temizliklerin kaynana giderek temizlenir
Hz. Mevln tuzlu su metaforuyla eyh olmad halde insanlar irada kalkan
sahte eyhleri anlatr. Ona gre nasl ki tuzlu su insann susuzluunu gidermez ve daha
da artrrsa sahte eyh de insann ihtiya duyduu irad yerine getiremez. Bununla da
62
kalmaz sadk Hakk yolcularnn gerek eyh araylarna da mani olur, onlar da
yollarndan eder.
Hakikati suya, hakikat araycsn ise su kuyusu kazarak su bulmaya alan
insana benzeten Mevln, suyun insann gnl leminden kacan beyan eder. Bu
durumda su kuyusu beden topranda kazlmaldr. Beden toprann kazlmas nefsani
istekleri terk ve evamir-i ilahye riayet olarak anlalmaldr.
Hz. Mevln lm hadisesini de yine su metaforuyla anlatr. Ona gre lm
aslnda bir ab- hayattr. Fakat karanlkta ve gizlenmitir. Susuz kalm bir kimsenin
suya hasreti gibi insan lme yani ab- hayata hasret ekmeli ve onu aramaldr. Sonsuz
olan hayat nehrine ancak lm kapsndan girilebilir. Bundan dolay o byk rma
grnce insan, elindeki mr ksesinin suyunu/ ksack dnya hayatn nehre dkmeli
ve o nehre komaldr.
Mevln, tahsille elde edilen bilgiyi/akl akarsuya, Allahn ihsan neticesi elde
edilen akl/bilgiyi ise bir su kaynana, gzesine benzetir. Birincisinin kayna
balanrsa olduu gibi kalr ve daha ileri gidemez, kurumaya mahkmdur. Ancak
ikincisinin kaynann balanmasnn imkn yoktur nk o kendisi kaynaktr.
Hz. Mevln, su metaforuyla kalp ve gnl kavramn da aklamtr. Bu
metaforik anlatmda o, kalbi/gnl bir dereye benzetir. nsan rahatsz eden eytani ve
nefsani vesveseleri ise derenin dibinde gizli halde duran dikenlere benzetir. Dardan
baklnca suyun dibindeki dikenler grlmez. Ancak suyun iine dalnca diken olduu
anlalr.

Hz. Mevln gnl bir testiye, duyu organlar vastasyla insann iine akan
olumsuz duygu, dnce ve davranlar da ac ve tuzlu suya benzetir. nsanlar his
musluklarn kapatmadklar iin gnl testilerine bu ac ve tuzlu su dolmu daha sonra
ise bu ac ve tuzlu sular onlarn gnllerini hasta etmi ve gnl gzleri kr olmutur.
Kaynaklar
Akman, Eyp (2002), Trk ve Dnya Kltrndeki Su Klt zerine
Dnceler, Gazi niversitesi Kastamonu Eitim Dergisi, c.10, say:1, s.1-10.
Akseki, A. Hamdi (2004), Sfiye-i Kirm Hazartnn Rh Hakkndaki Tarz-
Telkkleri, Haz: Halil brahim imek, Tasavvuf: lm ve Akademik Aratrma
Dergisi, c. 5, say:13, s.383-393, Ankara.
Ark, Durmu (2005), Azerbaycan Trklerinin Dini Tarihi ve Halk nanlar,
ztepe Matbaaclk, Ankara.
Akar, Mustafa (2010), Mevln Celleddin Rumnin nsan Anlay ve
nsann Kozmik lemdeki Yeri, 2007 Mevlana Celaleddin Rumi 800. Doum
Yldnm Uluslararas Mevlana Sempozyumu Bildirileri-1, Motto Project, stanbul.
Aydn, brahim Hakk (2006), Bir Felsef Metafor Yolda Olmak, Din
Bilimleri Akademik Aratrma Dergisi, c.6, say:4, s.9-22.
Bayat, Fuzuli (2007), Trk Mitolojik Sistemi (Ontolojik ve Epistemolojik
Balamda Trk Mitolojisi I), tken Yaynclk, stanbul.
Buhr, Eb Abdullah Muhammed b. smail (1992), el-Cmius-Sahh, ar
Yay., stanbul. 63
Cebeciolu, Ethem (1998), Seyyid Burhaneddin Muhakkk- Tirmizinin Baz
Tasavvufi Kavramlara Getirdii Metaforik Yaklamlar, Ankara niversitesi lahiyat
Fakltesi Dergisi, c.38, s.123-154.
abayr, Yaar (2007), Orhun Yaztlarndan Gnmze Trkiye Trkesinin
Sz Varl tken Trke Szlk (c.3), tken Ner., stanbul.
atak, Adem (2012), Mevln Celleddin-i Rmnin Nefs Kavramna
Getirdii Metaforik Yaklamlar, Atatrk niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits
Dergisi TAED, say:48, Erzurum.
iek, Hasan (2003), Kadm Felsefe Problemi Balamnda Mevlanann
Mesnevsinde Metaforik Anlatm, Ankara niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi,
s.294-311.
Edwards, Paul (1972), The Encyclopedia of Philosophy, Newyork, c.V.
Eliade, Mircea (2005), Dinler Tarihi nanlar ve badetlerin Morfolojisi (ev:
Mustafa nal), Serhat Yaynevi, Konya.
Gl, A. Baki vd. (2002), Sarp Erk Ula Felsefe Szl, Ankara.
Grkan, Salime Leyla (2009), Su, DA (c.37), stanbul.
lbey, Ali (2014), http://www.habervaktim.com/yazar/65144/hazret-i-su.html
Eriim Tarihi: 23.06.2014.

Kafesolu, brahim (1987), Trk Bozkr Kltr, Trk Kltrn Aratrma

Enstits, Ankara.
Kyak, Abdulkadir (2013), Geleneksel Trk nanlarndaki Kltrnn
Elazdaki zleri, Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, c.2, say:4, s.22-
39.
Konur, Himmet (2005), Mesnevde Mrd-Mrid likisi, Tasavvuf: lm ve
Akademik Aratrma Dergisi, c.6, say:14, s.149-158.
Kle, Bekir (2013), Tasavvufa Gre lah Hakikatlerin drkinde Akln
Konumu, Idr niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, say: 3, s.81-96
Mevln, Celaleddin Rumi (2006a), Mesnev (ev., efik Can), (Konularna
Gre Aklamal Mesnev Tercmesi), stanbul, I-II.
Mevln, Celaleddin Rumi (2006b), Mesnev (ev., efik Can), (Konularna
Gre Aklamal Mesnev Tercmesi), stanbul, III-IV.
Mevln, Celaleddin Rumi (2006c), Mesnev (ev., efik Can), (Konularna
Gre Aklamal Mesnev Tercmesi), stanbul, V-VI.
Mslim, Ebul-Huseyin Mslim bnul-Haccac el-Kueyr en-Nisbr (1332).
el-Camius-Sahih. stanbul.
Nesterova, Svitlana (2011), Mevlnnn Mesnev simli Eserinde Metaforik
Anlatmn Metafizik Boyutu, Yaynlanmam Doktora Tezi, Ankara niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, Ankara.
Ocak, Ahmet Yaar (1983), Bekta Menkbnmelerinde slam ncesi nan 64
Motifleri, Enderun Kitabevi, stanbul.
ge, Sinan (2007), Mesnevide Kader Anlay, Uluslararas Mevlana ve
Mevlevlik Sempozyumu Bildirileri-II, anlurfa.
gel, Bahaeddin (2010), Trk Mitolojisi I-II, Trk Tarih Kurumu Yaynlar,
Ankara.
gke, Ahmet (2007), Mevlnnn Mesnevsinde Har (Eek) Metaforu,
Tasavvuf: lm ve Akademik Aratrma Dergisi, yl: 8, say:18, s.19-41.
zkse, Kadir (2005), Mevln Dncesinde Firkat ve Vuslat, Tasavvuf: lm
ve Akademik Aratrma Dergisi (Mevlana zel Says), c.6, say:14, s.233-250.
Pala, skender (2009), Su, TDVA (c. 37), stanbul.
Soysald, hsan (2006), Mevlanann Ak Anlay, Dicle niversitesi lahiyat
Fakltesi Dergisi, c.8, say:2, s.93-112.
Soysald, hsan (2011), Mevlanada Ak, TBBD Yaynlar, stanbul.
Szen, Kemal (2006), Mevln Dncesinde Ruh Tasavvuru, Uluslararas
Dnce ve Sanatta Mevn Sempozyumu Bildirileri, anakkale.
Tenik, Ali ve Gkta, Vahit (2014), Tasavvufi dncede Zikir ve Zikrin
Benlik nsna Etkisi, Toplum Bilimleri Dergisi, c.8, say:15, s.263-286.
Tokarev, S. Aleksandrovich (2006), Dnya Halklarnn Dinler Tarihi (ev: Rauf
Aksungur), stanbul.

Tunbilek, H. Hseyin (2007), Mevlana'da Vahdet- Vcd Telakkisi, Harran

niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, c.12, say:18, s.55-60.
Yusuf Has Hacib (2008), Kutadgu Bilig, Kabalc Yaynevi, stanbul.
65

HZ Mevlana

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HZ Mevlana

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MEVLN CELLEDDN RMNN MESNEV ADLI ESERNDE SU METAFORU

WATER METAPHOR IN MAWLN JALALADDIN RUMIS MASNAWI

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

cevheri simgeler. Btn bu zelliklerinden dolay su fos et origo yani btn

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Kurana gre ne ki canldr suya muhtatr. Su hangi lye ulat da onu

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

nsann Ruhu/Can Anlamnda

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Ruh, bedensiz i gremez. Beden de ruhsuz olunca sour, donar. Bedenin

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

O mbarek eyh, ezelle de, ecelle de hotu. kisinden de tat almada,

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Grlecei zere Mevln, zikir sayesinde kiinin vesveselerden kurtulmakla

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Mevln dnya maln ac ve tuzlu suya benzetir. O, ac ve tuzlu suyu sadece kr

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

ancak su ve topran kartrlarak yaplan kerpicin dmann kafasn yaralayacan

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Kafesolu, brahim (1987), Trk Bozkr Kltr, Trk Kltrn Aratrma

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

Tunbilek, H. Hseyin (2007), Mevlana'da Vahdet- Vcd Telakkisi, Harran

Gmhane niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi 2015/4, c. 4, say: 7

You might also like