Univerzitet Istono Sarajevo

Elektrotehniki fakultet
Lukavica

http://tekstovi.net/2,722,8662.html

SEMINARSKI RAD
Idejno rjeenje nadzemnog voda za dato zatezno polje

Profesor: Studenti:
Prof. dr edomir Vujovi Tanja Dubovina
Jadranka eri
Sadraj:

Jednaina ugiba provodnika..2

Uproena jednaina lananice za manje raspone.5
Uproena jednaina lananice za manje raspone.6
Provijes u kosom rasponu.8
Kritini raspon.10
Kritina temperatura11
Idealni raspon zateznog polja...11

Idejno rjeenje nadzemnog voda za dato zatezno polje

Proraun ugiba provodnika12

Glava stuba.15
Izolatorski lanac i ovjesna oprema.17
Specifikacija20

2
1. Jednaina ugiba provodnika

Provodnici i uad nadzemnih vodova razmatraju se kao idealno ugibljive niti, koje su
ravnomjerno optereene po svojoj duini. Zamislimo provodnik privren u takama A i B
koje se nalaze na jednoj visini ( sl. 1). Posmatrajmo sada uslove ravnotee elementa duine
provodnika dl izmeu taaka 1 i 2 (sl. 1). Na ovaj element duine djeluju sile zatezanja
provodnika T1 i T2.
T2
y V2
a2
H2

dl
a
H y2
A gdl
B
y
dl V1
a1
2 T1 y1
H1
1 x x
O H0
x1 dx
x2

Sl. 1.

U takama 1 i 2 djeluje i sila zemljine tee g, (g je teina provodnika po jedinici duine). Ove
tri sile moraju biti u ravnotei i zadovoljavati jednainu:
r r r
T1 + T2 + g dl = 0 (1)

Ako su ove tri sile u ravnotei onda je suma njihovih projekcija na vertikalnu i horizontalnu
osu ravnu nuli. Prema tome imamo:
x = 0 T1 cos 1 + T2 cos 2 = 0
(2)

y=0 T2 sin 2 T1 sin 1 g dl = 0

Iz prve od ovih jednaina dobija se:

dx1 dx
T1 = T2 2 = H = const. (3)
dl dl

Ova jednaina kazuje nam da je horizontalna komponenta sila zatezanja provodnika

konstantna du raspona i da je jednaka sili zatezanja u najnioj taki provodnika.

3
Iz jednaine ravnotee vertikalnih sila dobijamo:

V2 V1 = dV = g dl (4)

Promjene vertikalne sile du raspona date su izrazom:

2
dV dl dy
=g = g 1+ (5)
dx dx dx

Uz pomo sl. 1 moemo izvesti sledeu relaciju:

dy dV d2y
V = H tg = H , odakle izlazi : = H 2 (6)
dx dx dx

Na osnovu relacije (5) i (6) dobijamo:

2
d2y dy
H 2 = g 1 + (7)
dx dx

Jednaina (7) u stvari predstavlja jednainu lananice u diferencijalnom obliku. Ako se

jednaina podijeli sa povrinom presjeka s onda se na lijevoj strani dobija naprezanje
umjesto sile, a na desnoj strani specifina teina y umjesto teine po jedinici duine.
Tako sada imamo:

"
y = 1 + y '2 (8)

H g
Za = i = integracijom gornje jednaine (8) dobijamo:
s s
x C1
y = Ao ch + C2 (9)
Ao

gdje je sa A oznaen odnos .

Konstante C1 i C2 odrediemo iz sledeih uslova:
dy
Za x=0 mora biti = 0 jer je u toj taki tangenta paralelna sa x-osom.
dx
Na osnovu tog uslova dobijamo C1=0.
Konstantu C2 odrediemo iz uslova da je y=0 kada je x=0, odakle izlazi C2=- Ao . Tako
konano dobijamo:

4
 x
y = Ao ch 1 (10)
Ao

Ako se koordinatni poetak postavi u taki (0, Ao ) jednaina lananice dobija oblik:
x
y = Ao ch (11)
Ao

Jednaina (11) predstavlja jednainu lananice koja se upotrebljava u raunima kada se eli
postii velika tanost. Za praktina raunanja izvode se prostiji obrasci koji su za praksu
dovoljno tani. Te obrasce izveemo u narednom odjeljku.

A0 x

Sl. 2.

5
2. Uproena jednaina lananice za manje raspone

Poto je rad sa jednainom (10) odnosno (11) dosta komplikovan i spor potrebno je za
praktino upotrebu izvesti jednostavnije obrasce koji e omoguiti bri raun.

Ti obrasci dobijaju se razvijanjem u red funkcije (10);

Funkcija ch(x) oko take x=0 razvija se u red po obrascu:

x2 x4
ch ( x ) = 1 + + + ... (12)
2! 4!

Ako se ovaj red primjeni na jedinicu (10) dobijamo:

x2 x4
yo = Ao 1 + 2
+ 4
+ ... 1
2! Ao 4! Ao
(13)
x2 x4
yo = + + ...
2! Ao 4! Ao 3

Poto smo ranije pretpostavili da je x jednako polovini rastojanja izmeu taaka vjeanja
l
(x = ), to uvrtavanjem ukupnog rastojanja u izraz (13) dobijamo:
2
l2 l4
y A, B = + + ... = f (14)
8 Ao 384 A3o

Ovo je uproeni izraz za ugib provodnika sa takama vjeanja koje se nalaze na istoj visini.

Za raspon do 400 m dovoljna tanost postie se sa prvim lanom, a za vee raspone treba
uzeti u obzir i drugi lan. Ako imamo raspon preko 800 m trbalo bi raunati sa hiperbolinim
funkcijama tj. preko izraza (11) odnosno (10).

Ako se umjesto vrijednosti A u jednaini (14) utvrdi odnos Ao = i ako ugib provodnika

oznaimo sa f kao to je uobiajno, dobija se:

l 2 l 4 3
f = + + ... (14a)
8 384 3

Ovo je osnovna jednaina po kojoj se rauna ugib provodnika pri praktinom rjeavanju
zadatka.

6
3. Poloaj lananice kada take vjeanja nisu na istoj visini

Pretpostavimo da se take privrenja provodnika A i B ne nalaze na istoj visini kao to je

prikazano na sl. 3.

le

ld l B
A
le h
fB

A B fA
0

A0

xA xB

Sl. 3.

Sada lananica zauzima poloaj AOB pri emu je poloaj taaka vjeanja lananice odreen
koordinatama x A i f A odnosno xB i f B . Kod ovakvih problema nuno je pored poloaja najnie
'
take lananice (0) znati i tzv. Ekvivalentni raspon l e .

Da se odrede veliine koje karakteriu poloaj lananice posluiemo se jednainom (11).

Provjesi f A i f B bie izraeni relacijama:

xA
f A = Ao ch
Ao
(15)

xB
f B = Ao ch
Ao

7
Razlika izmeu provijesa f B f A jednaka je u stvari visinskoj razlici taaka B i A. Prema
tome moemo pisati:

x x x + xA x xA
h = f B f A = Ao ch B ch A = 2 Ao sh B sh B (16)
Ao Ao 2 Ao 2 Ao

Sada emo u ovoj jednaini izraze xB + xA i xB xA zamijeniti sa odgovarajuim vrijednostima

koje proizilaze iz sl. 5. Tako se dobija:

l l
h = 2 Ao sh sh d (17)
2 Ao 2 Ao

Gdje je l horizontalno rastojanje izmeu taaka A i B, a ld duina koju treba dodati rasponu l
da se dobije ekvivalentni raspon le ,tj. le = l + ld .
' '

Sada iz jednaine (17) moemo odrediti dodatni raspon ld . Sada imamo jednostavniji sluaj,
kao da su take vjeanja na istoj visini.
Poto je rad sa hiperbolikim funkcijama teak rijeimo ovaj problem pomou jednostavnijih
obrazaca koji su dovoljno tani za praksu. Za izvoenje poimo od jednaine (14a) i uzmimo
samo njen prvi lan. Provijesi taaka A i B odreeni su sada izrazima:

le'2
fB =
8
(18)
l
"2
fA = e

Kao i ranije uoiemo da je razlika ovih provijesa jednaka visinskoj razlici taaka A i B.
Prema tome imamo:

'2 "2 ' " ' "

h =
8
( le le ) =
8
( le le ) ( le + le ) (19)

Uoimo, kao i ranije sledee odnose koji proizilaze iz sl. 5:

le' le" = 2ld

le' + le" = 2l
Sada moemo pisati:

8
 h
ld = 2 (20)
l

Prema tome najnia taka lananice ima koordinate u odnosu na taku vjeanja:
l h
xA =
2 l
(21)
l h
xB = +
2 l

Vidimo da poloaj najnie take lananice zavisi od naprezanja i specifinog optereenja

provodnika, kao i otklona pravca AB prema horizontali.

4. Provjes u kosom rasponu

Kod izvoenja jednaine ugiba provodnika tzv. horizontalnog raspona namjerno je isputena
definicija ugiba, jer je ona u ovom sluaju oigledna. Najnia taka lananice nalazi se tano
na sredini raspona izmeu taaka A i B. Ugib provodnika u ovom sluaju bio je jednak
odstojanju najnie take lananice od spoljne linije izmeu taaka A i B. Kod kosog raspona
to nije sluaj. Poloaj najnie take lananice ovdje zavisi od visine parametara, a stalno se
mjenja sa naprezanjem.

l
B
a

h
yB
t
A fC

C
0 yc
x
xC
xA xB

9
 Sl. 4.

U kosom rasponu ugib provodnika definisan je kao najvee vertikalno rastojanje bilo koje
take lananice od spojne linije taaka A i B (sl.4). Ovoj definiciji odgovara taka lananice
C u kojoj je tangenta na lananicu paralelna sa pravcem AB. Da bi odredili taku C poimo
od izraza (13), pri emu uzimamo samo prvi lan. Poloaj bilo koje take lananice bi bio dat
izrazom:

x2
y= (13)
2 Ao

Tangenta povuena na lananicu paralelno sa pravom AB ima koeficijent pravca:

h
k = tg = (22)
l

Nagib tangente u bilo kojoj taki lananice prema izrazu (13) dat je izrazom:

x
y' = (23)
Ao

Izjednaavanjem izraza (25) i (26) dobija koordinatu xC take C:

h
xC = Ao (24)
l

Poloaj take C u odnosu na taku A nai emo sabiranjem prvog izraza iz (21) i prednje
jednaine (27). Tako dobijemo:

l
x A + xC = (25)
2

Znai da se taka C nalazi tano na sredini raspona izmeu taaka A i B. Ovdje je potrebno
skrenuti panju da je posljednji izraz izveden iz uproene jednaine ugiba. On je u toliko
taniji ukoliko je manji raspon. Za praksu ovaj izraz se smatra dovoljno tanim. Sada emo
odrediti ugib take C u odnosu na spojnu liniju AB kako smo to definisali na poetku ovog
odjeljka. Sa sl. 4 moemo izvesti sledei izraz:

h
f C = yB yC (26)
2

Na osnovu ranije izvedenih izraza za pojedine veliine iz ovog izraza moemo pisati:

10
 l h
fC =
2 Ao
( xB2 xC2 )
2
(27)

Kada se u jednainu (30) stave vrijednosti za xB i xC koje su prije odreene i date izrazima
(21) i (28) dobijamo:

l2 l 2
fC = = (28)
8 Ao 8

Odavde zakljuujemo da za manje kose raspone vae isti obrasci kao i za horizontalne. Prema
tome kosi raspon u najveem broju sluajeva se moe tretirati kao horizontalni , a da se ne
naprave vee greke u raunu. Za dobijanje tanije vrijednosti za ugib u kosom rasponu
podijelimo obrazac (28) sa cos:

l 2
fC = (28a)
8 cos

5. Kritini raspon
Na osnovu jednaine stanja provodnika:

l 2 2 E l 2 o2 E
= E ( t to )
24 2 24 o2
o

vidimo kada raspon l tei ka 0 imamo:

= o E ( t to ) (29)

Ako raspon l tei ka beskonanosti vai:

= o (30)
o

Na osnovu ovih izraza zakljuujemo da mora postojati neki raspon kod kojeg se isto
maksimalno naprezanje javlja pri minimalnoj temperaturi bez dodatnog tereta kao i pri veoj
temperaturi, ali sa dodatnim teretom. Taj raspon se naziva kritikim rasponom. Na osnovu
ovoga jednaina stanja provodnika dobija oblik:

lkr 2 2 E lkr 2 o2 E
o = E ( tmin to ) (31)
24 o 2 24 o2
o

11
ijim rjeavanjem dobijamo kritiki raspon:

24 ( to tmin )
lkr = o (32)
o2 2

Ako je raspon za koji se izvode prorauni manji od kritikog onda u polaznim uslovima treba
poi od minimalne temperature tmin i maksimalnog doputenog naprezanja . Ako je pak raspon
vei od kritinog onda za poetne uslove treba uzeti maksimalno optereenje provodnika i
maksimalno naprezanje.

6. Kritina temperatura

Temperatura pri kojoj je za odreeni raspon ugib provodnika jednak ugibu pri maksimalnom
optereenju naziva se kritinom temperaturom. Iz jednaine ugiba za ovaj uslov dobijamo:

o
= (33)
o

Ako ovaj uslov uvrstimo u jednainu stanja provodnika dobijamo izraz za kritinu
temperaturu:

o
tkr = 1 + to (34)
E o

Ako je kritina temperatura manja od maksimalne ( prema naim propisima +40C ) onda e
provodnik imati najvei ugib na maksimalnoj temperaturi. Ako je kritina temperatura vea
od maksimalne (+40C) provodnika ima najvei ugib pri maksimalnom optereenju (
-5C+led ).

7. Idealni raspon zateznog polja

Idealni raspon se rauna na osnovu relacije:

l 3
i
li = i =1
n
(35)
l
i =1
i

12
8. Proraun karakteristinih parametara
Sopstvena srecifina teina provodnika :

s = 3.45daN / mm2

Dodatno optereenje usljed leda :

0.18 d 0.18 21.9

d = k = 4 = 11.93 103 daN / mm2
s 282.5

Rezultantno optereenje usljed leda:

rd = d + s = 11.93 103 + 3.45 103 = 15.38 103 daN / mm2

Specifino optereenje usljed djelovanja vjetra:

d p 21.9 103 130

v = = = 10.08 103 daN / mm2
s 282.5

Rezultantno optereenje usljed vjetra:

rv = s 2 + v2 = ( 3.45 10 ) + ( 10.08 10 )
3 2 3 2
= 10.65 103 daN / mm2

Poto je rv < rd uzima se u obzir samo uticaj leda.

9. Proraun ugiba i odreivanje visine stuba

Idealni raspon:

a i
3
243.443 + 174.563
ai = i =1
= = 217.35m
n
243.44 + 174.56
a
i =1
i

Kritini raspon:

360 360 1.89 105

akr = nd =5 = 27.52m
rd 2 s2 ( 15.38 10 ) ( 3.45 10 )
3 2 3 2

13
Poto je raspon za koji se izvodi proraun vei od kritinog raspona, za poetne uslove
uzimamo maksimalno optereenje provodnika o i maksimalno naprezanje 0 .
Kritina temperatura:

0 s 5 3.45 103
kr = 1 +
0 = 1 5 = 21.65C
E rd 1.89 105 7700 15.38 103

Poto je kr manje od +40oC onda e provodnik imati najvei ugib na max = 400 C .
Iz jadnaine stanja provodnika dobijamo naprezanje provodnika .
2 2
a2 0 0
= ( 0 ) + 2 ( + A) = B
24 s rd E
2
a2 0
A = E ( 0 ) 0 + E
24 0
2
217.352 7700 15.38 103
A = 7700 0.0000189 ( 40 + 5 ) 5 +
24 5
A = 2.97 m
a2 E 2
B= s
24
217.352 7700
( 3.45 103 ) = 180.4m
2
B=
24
( + A) = B
2

2 ( + 2.97 ) = 180.4
= 4.82daN / mm2
Naprezanje na temperaturi od 400 C je = 4.82daN / mm 2 .

Maksimalni ugib provodnika je:

a 2 s 217.352 3.45 103

f max = = = 4.22m
8 8 4.82

Na osnovu kota terena siguronosnog rastojanja i projekcije donje lananice (sa uraunatom
rezervom) dobija se visina stuba :
H 3 = hobjekta + fmax + hsiguronosno + hrezerva = 3.35 + 4.22 + 7 + 1.8 = 17.52m

Visina stuba 4:
H 4 = hobjekta + f max + hsiguronosno + hrezerva + hizolatorskog = 3.35 + 4.22 + 7 + 1.8 + 3.51 = 21.03m
lanca

Visina stuba 5 e biti:

H 5 = H objekta + fmax + hsiguronosno + hrezerva = 3.35 + 4.22 + 7 + 1.8 = 17.52m

14
10. Izolatorski lanac
Za zatezni stub iz kataloga uzimamo dvostruki zatezni lanac sa kapastim izolatorom za
400kV, sa minimalnom prekidnom silom 320kN. Stepen zagadjenosti je 16mm/kV. Duina
strujne (puzne) staze je uzeta iz kataloga i iznosi 320mm. Nazivni napon je 400kV
(maksimalni napon opreme je 420kV ). Broj lanaka u jednom nizu je 16x420/320=21 .S
obzirom na to da u zateznom izolatoru imaju dva niza kapastih izolatora, ukupan broj lanaka
je 2x21=42.

Sl. 5. Zatezni izolatorski lanac

0
Izolatorski lanac se povezuje na konzolu pomou viljuke sa viljukom 90 i zastavice.

Viljuka sa viljukom Zastavica

15
Provodnik se privruje za zatezni izolator pomou zatezne kompresione stezaljke. Dio
stezaljke oznaen sa (2), slui za povezivanje strujnog mosta.

Sl. 6. Zatezna kompresiona stezaljka

Sl. 7. Kapasti izolator

Za nosei stub iz kataloga smo odabrali dvostruki nosei lanac sa kapastim izolatorom.
Minimalna prekidna sila je 320kN. Stepen zagaenosti je 16mm/kV. Duina strujne (puzne)
staze 320mm. Nazivni napon je 400kV (maksimalni napon opreme je 420kV ). Broj lanaka u
jednom nizu je 16x420/320=21.
Duzina izolatorskog lanca je: Dlp=3.51 m+duina zastavice (4 m).

16
 Sl. 8. Nosei izolatorski lanac.

Nosei izolatorski lanac se povezuje na konzolu na isti nain kao i zatezni izolatorski lanac tj.
pomou viljuka sa viljukom 90 i zastavice.

Provodnik se privrsti na izolatorski lanac pomou nosee stezaljke.

17
 Sl.9. Nosea stezaljka

11. Glava stuba

Ugao otklona provodnika u rasponu, usljed djelovanja vjetra:

p d 103
otklona = arc tg v u
u
pv = 130daN / m 2
duz = 21.9
gdje je poduna masa provodnika u = su s = 282.5 3.45 10 = 0.97
3

130 21.9 103

pa je otklona = arc tg = 71.180
0.97
Siguronosno rastojanje za naponski nivo 400kV je D1=U/124= 400/124= 322cm.
Proraun siguronosnih rastojanja kod zateznog stuba:
Siguronosno rastojanje izmeu dva susjedna provodnika u horizontalnoj konfiguraciji je:

D2 = k f max + h + D1 zatezni izolator je u rasponu, pa je njegova visina h=0.

otklona 71.18
Za horizontalnu konfiguraciju koeficijent k = 4 + = 4+ = 6.85
25 25

Pa je D2 = k f max + h + D1 = 6.85 422 + 0 + 322 = 462.72cm

Siguronosno rastojanje u vertikalnoj konfiguraciji je: D3 = k f max + h + D1 , koeficijent

71.18
k = 4 + otklona = 4 + = 18.24 pa imamo
5 5
D3 = k f max + h + D1 = 18.24 422 + 0 + 322 = 696.69cm

otklona 71.18
Za vertikalno rastojanje D4 = k f max + h + D1 , koeficijent k = 2 + = 2+ = 9.11
10 10
poto smo dobili da je k manje od 14 onda za vrijednost k u kosom rasponu uzeti vrijednost
14 pa imamo:

18
D4 = k f max + h + D1 = 14 422 + 0 + 322 = 609.59cm

Proraun siguronosnog rastojanja kod naseeg stuba:

Siguronosno rastojanje izmeu dva susjedna provodnika u horizontalnoj konfiguraciji je:

D5 = k f max + h + D1 , h je duina izolatorskog lanca i ona iznosi h=351cm.
otklona 71.18
Za horizontalnu konfiguraciju koeficijent k = 4 + = 4+ = 6.85
25 25
Pa je D5 = k f max + h + D1 = 6.85 422 + 351 + 322 = 512.45cm
Siguronosno rastojanje u vertikalnoj konfiguraciji je: D6 = k f max + h + D1 , koeficijent
71.18
k = 4 + otklona = 4 + = 18.24 pa imamo
5 5
D6 = k f max + h + D1 = 18.24 422 + 351 + 322 = 829.12cm
otklona 71.18
Za vertikalno rastojanje D7 = k f max + h + D1 , koeficijent k = 2 + = 2+ = 9.11
10 10
poto smo dobili da k manje od 14 onda za vrijednost k u kosom rasponu uzeti vrijednost 14
pa imamo: D7 = k f max + h + D1 = 14 422 + 351 + 322 = 711.24cm

Postavljanje zatitne uadi na zatezni stub:

Sl.10. Povezivanje zatitnog ueta na vrh zateznog stuba

Zatitno ue se privruje za vrh stuba pomou ravnog kobca(17), zatezne stezaljke(15) i

prikljune strujne stezaljke(16).

19
 Sl.11. Zatezna stezaljka

Sl.12. Prikljuna stezaljka

Postavljanje zatitne uadi na nosei stub:

Zatitno ue se privruje za vrh noseeg stuba pomou (4, 5, 6) strujne stezaljka, (1, 2)
nosee stezaljke za elino ue, (3)zastavice.

Sl.13. Povezivanje zatitnog ueta na vrh noseeg stuba

Sl.14. Nosea stezaljka za elino ue

20
 Sl.15. Strujana stezaljka za elino ue

Duina provodnika i zatitnog ueta se odreuje iz:

a4 4184
Lpr = a 2 + h2 + 2
= 4182 + 3.512 + 2
= 427.61m
4.82
12 12 3
15.38 10

21
12. Specifikacija materijala

Red. Naziv Jedinica mjere Koliina

Br.
1 Zatezni stub tip Y- kom. 2
Visina stuba:17.52 m
2 Nosei stub tip Y- kom. 1
Visina stuba:21.03 m
3 Ue JUS N .C1.351 m 5131.3
240/40 Al/
4 Zatitno ue Alumoweld m 855.2
126.1 mm
5 Zastavica kom. 18
6 Zatezni izolatorski lanac, kom. 12
320kN zglobna veza 16,sa
po 2 kapasta izolatora
7 Zatezna kompresiona kom. 24
stezaljka
8 Nosei izolatorski lanac, kom. 6
320kV, zglobna veza 16,sa
po 2 kapasta izolatora
9 Nosea stezaljka kom. 12
10 Strujna stezaljka za zatitno kom. 4
ue Awg 126,1 mm
11 Zatezna stezaljka za elino kom. 8
ue
12 Strujna stezaljka kom. 1
13 Nosea stezaljka za elino kom. 2
ue
14 Tablica sa oznakom faze kom. 18

15 Tablice za oznaavanje kom. 3

broja stuba
16 Uzemljivai stubova kom. 3

22
 400 kV zatezni Y stub

23
 400 kV nosei Y stub

24
13. Literatura

Elektroenergetske mree i sistemi, Prof. Dr edomir Vujovi

Katalog ovjesna i spoljna oprema , Dalekovod d.d.wwwdalekovod.com

Elektrine mree (1967), konstantin Boinovi dipl. in

25