ΑΜΠΕΛΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2011

ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 2011

Περιεχόμενα
«Κατά τάς γραφάς»… σελ.
Χριστούγεννα : Ἡ Μητρόπολη τῶν ἑορτῶν…σελ.
Χριστουγεννιάτικη λαογραφία… σελ.
Μεσολογγίτικα Χριστούγεννα…σελ.
Ξέρατε ὅτι…σελ.
Παιδικό καί Νεανικό Βῆμα…σελ.
Τά Χριστούγεννα «γεννοῦν» κατάθλιψη;…σελ.

Γιά ἀρχή τό κείμενο :

«Ἐκεῖνοι, πού ἐλέγχουν μέ ἀδιακρισία, ἔχουν πνευματική
σκότιση καί κακία καί βλέπουν τούς ἀνθρώπους σάν
κούτσουρα…Οἱ ἐλευθερωμένοι ὅμως ἄνθρωποι ἀπό τά πάθη,
ἐπειδή δέν ἔχουν κακία, τό κακό τό διορθώνουν μέ καλωσύνη.
Ἄν δοῦν καμμία φορά κάπου λίγη ἀκαθαρσία, πού δέν
καθαρίζεται, τήν σκεπάζουν μέ καμμιά πλάκα, γιά νά μήν
ἀηδιάζει καί ὁ ἄλλος πού θά τή δεῖ. Ἐνῶ ἐκεῖνοι πού
ξεσκαλίζουν σκουπίδια μοιάζουν μέ τίς κότες». (Περιοδικό
«Θεοδρομία», Σωτ. Λυσικάτου «Χαριτωμένες διδαχές τοῦ
Γέροντος Παϊσίου»)

«Κατά τάς γραφάς»

Στό τεῦχος αὐτό θά δοῦμε τό τελευταῖο μέρος τῆς Κυριακῆς

προσευχῆς, δηλαδή τοῦ «Πάτερ ἡμῶν», ἔτσι ὅπως τό
παρουσιάζει ὁ θεόπνευστος ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος.
Πρόκειται γιά τή φράση : «Καί μή εἰσενέγκης ἡμᾶς εἰς
πειρασμόν, ἀλλά ρῦσαι ἡμᾶς ἀπό τοῦ πονηροῦ». Ὁ Ἅγιος
διδάσκει πώς τό χωρίο αὐτό «ἐδῶ ὁλοφάνερα δείχνει τήν
ἀσημαντότητά μας, ταπεινώνει τήν ἔπαρσι, διδάσκει νά
ἀποφεύγουμε τούς ἀγῶνες καί νά μήν ὁρμοῦμε σέ αὐτούς. Διότι
καί ἡ νίκη μας ἔτσι θά εἶναι πιο ἔνδοξη καί ἡ ἧττα τοῦ διαβόλου
πιό καταγέλαστη. Ὅταν μᾶς σύρουν στούς ἀγῶνες, πρέπει νά
σταθοῦμε μέ γενναιότητα. Ὅταν ὅμως δέν καλούμαστε, νά
μένουμε ἥσυχοι καί νά περιμένουμε τόν καιρό τῶν ἀγώνων. .
Ἔτσι θά δείξουμε καί τήν ἔλλειψι τῆς κενοδοξίας καί τήν
ἀνδρεία μας.
Ἐδῶ ὀνομάζει πονηρό τό διάβολο δείχνοντας ὅτι πρέπει νά
ἔχουμε ἐναντίον του πόλεμο χωρίς ἀνακωχή καί δείχνοντας ὅτι
δέν ἦταν πονηρός ἀπ’ τήν ἀρχή. Διότι ἡ πονηρία δέν εἶναι
συστατικό τῆς φύσεως, ἀλλά ἀποτέλεσμα τῆς προαιρέσεως.
Κατ’ ἐξοχήν ὅμως ἔτσι ἀποκαλεῖται ἐκεῖνος γιά τήν ὑπερβολική
του κακία καί ἐπειδή ἔχει ἐναντίον μας ἄσπονδο πόλεμο,
μολονότι δέν τόν ἔχουμε ἀδικήσει σέ τίποτε. Γι’ αὐτό δέν εἶπε :
‘Ρῦσαι ἡμᾶς ἀπό τῶν πονηρῶν’, ἀλλά ‘ἀπό τοῦ πονηροῦ’. Μέ τόν
τρόπο αὐτό μᾶς διδάσκει νά μή δυσαρεστούμαστε καθόλου ἀπό
τούς συνανθρώπους μας γιά κάποιο κακό πού μᾶς κάνουν, ἀλλά
νά μεταθέτουμε τήν ἔχθρα μας ἀπό αὐτούς πρός αὐτόν, διότι
αὐτός εἶναι αἴτιος ὅλων τῶν κακῶν.
Ἀφοῦ μᾶς ἄφησε σέ κατάστασι ἀγῶνος μέ τήν ἀνάμνησι τοῦ
ἐχθροῦ καί ἔδιωξε ὅλη μας τήν ἀδιαφορία, πάλι μᾶς ἐνθαρρύνει
καί ἀνυψώνει τό φρόνημα μέ τήν ὑπόμνησι τοῦ βασιλέως στόν
Ὁποῖον ἀνήκουμε δείχνοντας ὅτι Αὐτός εἶναι πιό δυνατός ἀπό
ὅλους. Γιατί λέγει : ‘Ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καί ἡ δύναμις
καί ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν»

Χριστούγεννα : ἡ Μητρόπολις τῶν ἑορτῶν

Στό κείμενο πού ἀκολουθεῖ θά παρουσιαστεῖ ἡ ἑρμηνεία τῶν

φοβερῶν γεγονότων τῆς κατά σάρκα Γεννήσεως τοῦ Κυρίου
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔτσι ὅπως τήν παραθέτει σ’ ἐμᾶς ὁ
θεόπνευστος λόγος τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Ἡ
ἀνάλυση τοῦ Ἁγίου ἀφορᾶ στόν κανόνα τῆς Γεννήσεως· μέρος
τοῦ ὁποίου θά παρουσιαστεῖ σέ μετάφραση παρακάτω
(Καταβασίες).
Ὠδή α’. Ἦχος α’. Ὁ Εἱρμός

Χριστός γεννᾶται·δοξάσατε. Χριστός ἐξ Οὐρανῶν·

ἀπαντήσατε. Χριστός ἐπί γῆς· ὑψώθητε. Ἄσατε τῷ Κυρίῳ
πᾶσα ἡ γῆ, καί ἐν εὐφροσύνῃ ἀνυμνήσατε λαοί· ὅτι
δεδόξασται.

Κατ’ ἀρχάς, τονίζει ὁ ἅγιος Νικόδημος, πώς κατά τόν ἅγιο

Ἰωάννη τό Δαμασκηνό τό ὄνομα Χριστός χρησιμοποιούμενο
δηλώνει τόν Θεό καί τόν ἄνθρωπο μαζί. Καί μόνο
καταχρηστικῶς δηλώνει πότε τήν ἀνθρωπότητα καί πότε τήν
Θεότητα. Γιά παράδειγμα στό «Χριστός γεννᾶται» καί στό
«Χριστός ἐπί γῆς» τό ὄνομα Χριστός δηλώνει τό Θεάνθρωπο.
Ἐπειδή Θεός καί ἄνθρωπος ἐγεννήθη ἀπό τήν Παρθένο καί Θεός
καί ἄνθρωπος φάνηκε στή γῆ. Στό «Χριστός ἐξ Οὐρανῶν» ὅμως
τό ὄνομα Χριστός δηλώνει μόνο τόν Θεό καί ὄχι καί τόν
ἄνθρωπο διότι ὁ Κύριος δέν κατέβηκε ἀπό τόν Οὐρανό
φορώντας τήν ἀνθρώπινη φύση, ἀλλά μέ μόνη τήν Θεότητα καί
προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση στήν κοιλία τῆς Θεοτόκου
γενόμενος τέλειος ἄνθρωπος.
Ὁ ὑμνωδός τοῦ κανόνα αὐτοῦ ἀπευθύνεται λέγοντας τό
«Χριστός γεννᾶται» στούς ἀγγέλους τούς ὁποίους καλεῖ νά
δοξολογήσουν τό Θεό διά τοῦ ὕμνου «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ,
καί ἐπί γῆς εἰρήνη» (Λουκ. β’ 14). Καλεῖ καί τούς δικαίους νά
προϋπαντήσουν τό Χριστό μιμούμενοι τόν δίκαιο Συμεών διότι
εἶναι χαρακτηριστικό τῶν ἀχαρίστων δούλων τό νά μήν
πηγαίνουν νά συναντήσουν τόν κύριό τους ὅταν ξέρουν ὅτι
αὐτός ἔρχεται γιά νά τούς εὐεργετήσει. Ὁ Μελωδός Κοσμᾶς
δανείστηκε τούτη τή φράση («Χριστός ἐξ Οὐρανῶν·
ἀπαντήσατε») ἀπό τό ἀποστολικό λόγιο «Ἔπειτα ἐμεῖς…θά
ἀρπαχθοῦμε μέ σύννεφα διά νά ἀπαντήσωμεν τόν Κύριον …» (Α’
Θεσσαλονικεῖς, δ’ 17).
Μετά, λέγει ὁ ἅγιος Νικόδημος, ὁ Μελωδός καλεῖ τούς
ἀνθρώπους νά ὑψωθοῦν ἀπό τά γήϊνα, ἀναζητώντας τά
ἐπουράνια. Διότι γι’ αὐτό κατέβηκε ὁ Θεός στή γῆ· γιά νά
ἀνεβοῦν οἱ ἄνθρωπο στούς Οὐρανούς. Κατ’ ἄλλον τρόπο δέν
μποροῦσε νά γίνει ἕνωση τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀνθρώπων παρά μέ
τό νά κατέβει ὁ Θεός λίγο ἀπό τό δικό του ὕψος καί νά ἀνέβει ὁ
ἄνθρωπος πάνω ἀπό τή δική του ταπεινότητα. Τό δέ «Ἄσατε τῷ
Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ» δανείστηκε ὁ Ποιητής ἀπό τούς ψαλμούς τοῦ
Δαβίδ. Ἄσατε, λοιπόν, (ψάλλετε) ὅλοι ἐσεῖς πού κατοικεῖτε στή
γῆ τόν γεννηθέντα Χριστό μέ προθυμία καί εὐφροσύνη καρδίας,
διότι εἶναι δεδοξασμένος. Μέ τό νά ψάλλεις συνεχῶς τούς
κατάλληλους ὕμνους, ὁ Θεός θά σέ θυμηθεῖ καί θά σέ ἐλεήσει
κατά τή μαρτυρία τοῦ Προφήτου Ἡσαΐα (κγ’ 16).
Ἐρωτᾶ δέ ὁ Ἅγιος γιατί λέει ὁ εἱρμός «γεννᾶται» καί ὄχι
«γεννήθηκε» ἀφοῦ ὁ Χριστός μιά φορά γεννήθηκε καί ἀπαντᾶ ὁ
ἴδιος ἐξηγώντας πώς οἱ ρήτορες συνηθίζουν νά προφέρουν τά
περασμένα πράγματα σέ χρόνο ἐνεστῶτα γιά νά δείξουν αὐτά
ὡς παρόντα στά μάτια τῶν ἀκροατῶν· κι ἔτσι οἱ ἀκροατές
γίνονται θεατές πού ζοῦν τά γεγονότα.

Ὠδή γ’. Ὁ Εἱρμός

Τῳ πρό τῶν αἰώνων, ἐκ Πατρός γεννηθέντι
ἀρρεύστως Υἱῷ, καί ἐπ’ ἐσχάτων ἐκ Παρθένου,
σαρκωθέντι ἀσπόρως, Χριστῷ τῷ Θεῷ βοήσωμεν· ὁ
ἀνυψώσας τό κέρας ἡμῶν, ἅγιος εἶ Κύριε.

Ὁ Μελωδός δανείστηκε τά λόγια αὐτά ἀπό τήν Ποιήτρια τῆς

τρίτης Ὠδῆς, προφήτιδα Ἄννα, μητέρα τοῦ Προφήτου Σαμουήλ.
Αὐτά τά λόγια εἶπε ἐκείνη γιά νά εὐχαριστήσει τό Θεό πού ἐνῶ
ἀρχικά ἦταν στεῖρα, μετά τεκνοποίησε. Μέ τά λόγια αὐτά ὁ
Ἱεράρχης Κοσμᾶς ἀπευθύνεται πρός τούς Χριστιανούς τούς
ὁποίους προτρέπει : «Ὦ λαέ τῶν Χριστιανῶν, ἐλᾶτε νά
φωνάξουμε πρός τό Χριστό τό Θεό μας, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε ἀπό
τόν ἀγέννητο Πατέρα πρό πάντων τῶν αἰώνων καί σαρκώθηκε
χωρίς σπορά ἀνδρός ἐκ τῆς Παρθένου, γιά τή δική μας
σωτηρία…ἄς φωνάξουμε ἐσύ Κύριε εἶσαι ἅγιος. Ἐσύ ὕψωσες καί
μεγάλυνες τό κέρας ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων. Δηλαδή, τή δική μας
δόξα καί δύναμη, διά τῆς δικῆς σου ἐνανθρωπήσεως».

Ὠδή δ’. Ὁ Εἱρμός

Ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καί ἄνθος ἐξ αὐτῆς
Χριστέ, ἐκ τῆς Παρθένου ἀνεβλάστησας, ἐξ ὄρους ὁ
αἰνετός, κατασκίου δασέος, ἦλθες σαρκωθείς ἐξ
ἀπειράνδρου ὁ ἄϋλος καί Θεός. Δόξα τῇ δυνάμει σου
Κύριε.

Ὁ Ἱερός Κοσμᾶς ἀναφέρεται ἐδῶ σέ προφητεία τοῦ Ἡσαΐα

(Ἡσ. ια’ 7). Μέ τή λέξη «Ράβδος» ἐννοεῖ ὁ Μελωδός τό κλαδί,
δηλαδή τήν Θεοτόκο, ἡ ὁποία προῆλθε ἀπό τή ρίζα, δηλαδή τή
φυλή τοῦ Ἰούδα. Ἀπό τό κλαδί δέ αὐτό ἐβλάστησε ὁ Χριστός ὡς
εὐωδέστατο καί ἀμάραντο ἄνθος. Μέ ἄλλα λόγια, ἀπό τή ρίζα
τῆς φυλῆς τοῦ Ἰούδα βλαστάνει ὁ κορμός, δηλαδή τό γένος τοῦ
Δαβίδ. Ἀπό τό γένος τοῦ Δαβίδ βλαστάνει ἡ Θεοτόκος ὡς
ράβδος καί κλάδος. Ἀπό τήν Θεοτόκο βλάστησε ὁ Χριστός ὡς
ἄνθος. Ἀπό δέ τόν Χριστόν ἐβλάστησε ὁ γλυκύτατος καρπός,
δηλαδή ἡ σωτηρία ὅλου τοῦ Κόσμου.
Κατόπιν, ὁ θεσπέσιος Μελωδός ἀναφέρει τό ρητό τοῦ
Προφήτου Ἀββακούμ σχετικά μέ τήν ἔλευση τοῦ «Ἁγίου»,
δηλαδή τοῦ Χριστοῦ μας ἀπό ὄρος κατάσκιο καί δασύ, πυκνό
(Ἀββακούμ γ’ 3). Βουνό δασύ καί κατάσκιο εἶναι ἡ Θεοτόκος.
Καθώς τό βουνό δέν ὀργώνεται οὔτε σπείρεται ἀπό ἀνθρώπους,
ἀλλά βλαστάνει ἀπό μόνο του καρπούς, χορτάρι καί ψηλά
δέντρα, ἔτσι καί ἡ Παναγία ἀσπόρως καί ἀγεωργήτως
ἐβλάστησε τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν ὡς ὑψηλό δέντρο
διά τό ὕψος τῆς Θεότητος καί ὡς χορτάρι διά τήν ταπεινότητα
τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Δασύ δέ βουνό λέγεται ἡ Θεοτόκος
διότι, κατά τόν ἅγιο Θεοφύλακτο Βουλγαρίας, καθώς σέ πολύ
πυκνό βουνό δέ μπαίνει τσεκούρι, οὔτε χέρι ἀνθρώπινο κόβει
ξύλα, ἔτσι καί στή Θεοτόκο δέν ἐπιτέθηκε πονηρός λογισμός,
οὔτε ἄνθρωπος ἔκοψε τήν παρθενία της. Ἡ Θεοτόκος ἦταν τόσο
πυκνή (γεμάτη) ἀπό ἀρετές πού ὁ Διάβολος δέν κατάφερε νά
βρεῖ τήν παραμικρή εἴσοδο γιά νά τήν προσβάλλει. Κατάσκιο
βουνό εἶναι, τέλος, ἡ Παναγία, διότι τήν ἐπεσκίασε ἡ δύναμις
τοῦ Ὑψίστου (δηλ. ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ) κατά τό γραφικό : «Πνεῦμα
Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπί σέ, καί δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι»
(Λουκ. α’ 35).

Ὠδή στ’. Ὁ Εἱρμός

Σπλάχνων Ἰωνᾶν, ἔμβρυον ἀπήμεσεν, ἐνάλιος θήρ
οἷον ἐδέξατο· τῇ Παρθένῳ δέ, ἐνοικήσας ὁ Λόγος καί
σάρκα λαβών, διελήλυθε, φυλάξας ἀδιάφθορον· ἧς γάρ
οὐχ’ ὑπέστη ρεύσεως, τήν τεκοῦσαν κατέσχεν
ἀπήμαντον.

Ὁ Μελωδός, κατά τή διδασκαλία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ

Ἁγιορείτου, παρομοιάζει τήν γέννηση τοῦ Χριστοῦ μέ τή
διαμονή τοῦ Ἰωνᾶ στήν κοιλιά τοῦ κήτους. Ὁ ἐνάλιος θήρ (δηλ.
τό κῆτος τῆς θαλάσσης) δέχθηκε στήν κοιλιά του τόν Ἰωνᾶ καί
τόν φύλαξε καί μετά τόν ξέρασε ἀπό τά σπλάχνα του σῶον καί
ἀβλαβῆ. Ἔτσι καί ἡ Παρθένος φιλοξένησε στήν κοιλία της τόν
Μονογενῆ τοῦ Θεοῦ Λόγο (τόν Ἰησοῦ Χριστό) καί Τόν γέννησε
χωρίς νά ὑποστεῖ ἡ Παρθένος τήν παραμικρή βλάβη ἀλλά ἔμεινε
ὅπως ἦταν πρίν, δηλαδή Παρθένος. Αὐτή τή δογματική ἀλήθεια
ἀνεκήρυξε σέ Οἰκουμενική Σύνοδο ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων
Σωφρόνιος, δηλαδή τό γεγονός τῆς πρό τοῦ τόκου, κατά τόν
τόκον, καί μετά τόν τόκο παρθενία τῆς Θεοτόκου, δηλαδή τήν
ἀειπαρθενία της.

Ὠδή η’. Ὁ Εἱρμός

Θαύματος ὑπερφυοῦς ἡ δροσοβόλος, ἐξεικόνισε
κάμινος τύπον· οὗ γάρ οὕς ἐδέξατο φλέγει νέους, ὡς οὐδέ
πῦρ τῆς Θεότητος, Παρθένου ἥν ὑπέδου νηδύν· Διό
ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν· εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τόν
Κύριον, καί ὑπερυψούτω, εἰς πάντας τούς αἰῶνας.

Εὐφυέστατα προσαρμόζει ὁ Μελωδός ἐδῶ τήν Γέννηση τοῦ

Χριστοῦ μέ τήν Βαβυλώνια ἐκείνη καί Χαλδαϊκή κάμινο. Καθώς
ἐκείνη ἡ κάμινος πού προτύπωνε τήν κοιλία τῆς Θεοτόκου, δέν
κατάκαυσε τούς τρεῖς νέους πού ἔβαλαν μέσα της ἄν καί ἔκαιγε
μέ ἑπταπλάσια δύναμη πυρός, ἔτσι καί ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ πού εἶναι
πῦρ καταναλίσκον (Δευτερονόμιο δ’ 24) διότι καταναλίσκει,
κατατρώγει τή μοχθηρία καί ἁμαρτία, δέν κατέκαυσε τή μήτρα
πού τόν δέχθηκε. Καί διερωτᾶται ὁ Ἅγιος πῶς θά ἦταν δυνατόν
νά καεῖ ἀπό τό καταναλίσκον αὐτό πῦρ τῆς Θεότητος τοῦ Ἰησοῦ
Χριστοῦ ἡ Παναγία στήν ὁποία δέν ὑπῆρχε ἴχνος ἁμαρτίας ἤ
ρυπαρότητος, οὔτε καί προπατορικῆς. Διότι κατά τήν κοινή
γνώμη τῶν ἁγίων Πατέρων, ἡ Θεοτόκος καθαρίστηκε ἀπό τό
προπατορικό ἁμάρτημα μέ τήν ἐπέλευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος
κατά τόν Εὐαγγελισμό της. Γι’ αὐτό, προτρέπει ὁ Μελωδός, ἄς
ὑμνήσουμε καί ψάλλουμε τά θαυμαστά τοῦ Θεοῦ.

Ὠδή θ’. Ὁ Εἱρμός

Μυστήριον ξένον, ὁρῶ καί παράδοξον! Οὐρανόν τό
σπήλαιον· θρόνον χερουβικόν τήν Παρθένον· τήν
φάτνην χωρίον· ἐν ὦ ἀνεκλίθη ὁ ἀχώρητος, Χριστός ὁ
Θεός· ὅν ἀνυμνοῦντες μεγαλύνωμεν.
Ποιό εἶναι τό Μυστήριο; Ὅτι τό γήϊνο καί ζοφερό Σπήλαιο ἔγινε
λαμπρός Οὐρανός. Ὅτι Αὐτός πού κατοικεῖ στούς Οὐρανούς καί
δοξολογεῖται ἀσταμάτητα ἀπό πλῆθος Ἀγγέλων καί μυριάδες
Ἀρχαγγέλων καταδέχτηκε νά γεννηθεῖ καί νά κατοικήσει μέσα
σ’ αὐτό. Ἡ εὐτελέστατη καί μικρότατη φάτνη ἔγινε τόπος
ἐνδοξότατος καί πολυχωρότατος ἀφοῦ ὁ Θεός πού εἶναι
ἀχώρητος, ἐπλάγιασε πάνω σ’ αὐτήν ὡς ἄνθρωπος.
Ὁ μέγας Ἀθανάσιος διδάσκει πώς ὁ οἰκίσκος πού γέννησε ἡ
Παρθένος «εἰκονίζει τό μέγα μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας ὅπου
θυσιαστήριο ἡ φάτνη, Ἐφημέριος ὁ Ἰωσήφ, Κληρικοί οἱ Μάγοι,
Διάκονοι οἱ Ποιμένες, Ἱερεῖς οἱ Ἄγγελοι, Ἀρχιερέας ὁ Κύριος,
θρόνος ἡ Παρθένος…».
(Ἑορτοδρόμιον Ἤτοι Ἑρμηνεία εἰς τούς ἁσματικούς κανόνας
τῶν Δεσποτικῶν καί Θεομητορικῶν ἑορτῶν τοῦ Ὁσίου Πατρός
ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, Ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη»
Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 149-200)

Χριστουγεννιάτικη Λαογραφία

Στάθη βάλε τη φωτογραφία τοῦ ἀριστεροῦ

ψωμιοῦ μόνο ἀπ την κάρτα μέ τό σταυρό στή μέση καί ἀπό
κάτω γράψε
-Ψωμί Χριστουγέννων, διακοσμημένο μέ σταυρό στή μέση καί
καρύδι(κοκόσια). Τό Χριστόψωμο τό ἔκοβε ὁ πατέρας, ἀφοῦ τό
σταύρωνε πρῶτα μέ τό μαχαίρι, στό πρωϊνό τραπέζι μετά τή
θεία Λειτουργία τῶν Χριστουγέννων. Στή Σπάρτη, σέ ἀντίθεση
μέ ὅλη τήν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα, ἔφτιαχναν χριστόψωμο μέ σχῆμα
σταυροῦ.

- Ὁ Λαός μας ἀπό νωρίς συνέδεσε τήν ἑορτή τῶν

Χριστουγέννων μέ τήν καθημερινή ζωή. Τρανό παράδειγμα οἱ
σχετικές παροιμίες μερικές ἀπό τίς ὁποῖες παρουσιάζονται
παρακάτω (ἀπό τήν ἱστοσελίδα www.paidika.gr)
α) Δεκέμβρης, Χριστοῦ Γέννηση καί καλός μας χρόνος.
β) Νά’ ναι Χριστούγεννα στεγνά, τά Φῶτα χιονισμένα, καί τά
Λαμπρά βρεχούμενα, ἀμπάρια γιομισμένα.
γ) Ἄν εἶναι τά Γέννα φεξερά, εἶναι τά Φῶτα θαμπερά.
δ) Ἐμπρός πίσω τοῦ Χριστοῦ, ἡ καρδιά τοῦ χειμωνιοῦ.
 -Στήν Κεφαλλονιά καί ὅλα τά νησιά τοῦ Ἰονίου οἱ κάτοικοι
τηροῦν τό ἔθιμο τῆς κολόνιας. Κατεβαίνουν στούς δρόμους τήν
παραμονή τῆς Πρωτοχρονιᾶς κρατώντας μπουκάλια μέ
κολώνιες καί ραίνουν ὁ ἕνας τόν ἄλλον τραγουδώντας :
«Ἤρθαμε μέ ρόδα καί μέ ἀνθούς νά σᾶς εἰποῦμε χρόνους
πολλούς». Στήν ἴδια γωνιά τῆς χώρας μας ψάλλουν οἱ παλιοί
κάλαντα μέ βαθύ νόημα : «Πάλιν ἀκούσατε ἄρχοντες πάλι νά
σᾶς εἰποῦμε, ὅτι καί αὔριον ἐστί ἀνάγκη νά χαροῦμε κα ίνά
πανηγυρίσουμε Περιτομήν Κυρίου, τήν ἑορτήν τοῦ Μάκαρος
Μεγάλου Βασιλείου».

Μεσολογγίτικα Χριστούγεννα

Καλό καί διδακτικό εἶναι νά θυμόμαστε τό πῶς γιόρταζαν

κάποτε τά Χριστούγεννα γιά νά εὐγνωμονοῦμε τό Θεό πού δέν
ζοῦμε τά βάσανα ἐκείνων. Στό βιβλίο τῆς Πηνελόπης Δέλτα
«Μεσολογγίτικα Χριστούγεννα» διαβάζουμε (βλέπε
www.matia.gr) πώς «τά Χριστούγεννα τοῦ 1822 ἑτοιμαζόταν ὁ
Ὀμέρ Βρυώνης μέ τό ἀσκέρι του νά χυμήξει γιά μιά ἀκόμη φορά
στό λαβωμένο Μεσολόγγι, ἔχοντας συλλάβει ἕνα βδελυρό
σχέδιο. Ἕνα Μεσολόγγι πού ἑτοιμάζεται-ἔστω καί ὑπό αὐτές τίς
συνθῆκες- νά γιορτάσει τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ. Καί ἐκεῖ πού
ὅλα φαίνεται νά εἶναι τελειωμένα γιά τούς ὑπερασπιστές τῆς
μαρτυρικῆς πόλης, ὁ Γιάννης Γούναρης δρᾶ ὡς ἀπό μηχανῆς
θεός καί ἀλλάζει τό ροῦ τῶν γεγονότων…Πηδοῦν ἀπό τούς
τοίχους οἱ δικοί μας, τούς παίρνουν κατά πόδι καί τούς
σκορποῦν ἀλαλιασμένους στόν κάμπο. Δώδεκα σημαῖες
κείτονται στή λάσπη, 500 πεθαμένοι φράζουν τό χαντάκι.
Μετριοῦνται οἱ δικοί μας, λείπουν 6 παληκάρια. Ἡ λειτουργία
εἶχε γίνει, ἀλλά μέ μπαρούτι καί αἷμα. Ἔτσι γιόρτασε τό
Μεσολόγγι τά Χριστούγεννα τοῦ 1822».

ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ…
Ἡ Βηθλεέμ στήν ὁποία γεννήθηκε ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς
Χριστός, εἶναι ἡ πόλη πού γεννήθηκε καί ὁ προφητάναξ (δηλ.
προφήτης καί βασιλέας) Δαβίδ καί κοιμήθηκε ἡ Ραχήλ;
Ὀνομάστηκε ἔτσι γιά τήν εὔφορη γῆ της ἐνῶ τό ἀρχικό ὄνομά
της ἦταν Ἐφραθά, δηλαδή γόνιμος. Γύρω ἀπό τήν πόλη
καλλιεργοῦνταν ἀμπέλια, συκιές καί ἀμυγδαλιές. Στήν πόλη
αὐτή τό 330 μ. Χ. ἐκτίσθη περικαλής ναός ἀφιερωμένος στή
Γέννηση τοῦ Κυρίου ἀπό τήν ἁγία Ἑλένη.
Ὁ Ἡρώδης ὁ Μέγας γιός τοῦ Ἀντιπάτρου ἦταν εὐνοούμενος
τοῦ Ἰουλίου Καίσαρα. Ἦταν γνωστός γιά τίς θηριωδίες, τίς
ἀπανθρωπιές καί τή σκληρότητά του. Μέ τά ἴδια τά χέρια του
σκότωσε τή σύζυγό του Μαριάμνη, τά παιδιά του Ἀλέξανδρο,
Ἀριστόβουλο καί Ἀντίπατρο.
Στάθη βάλε ἐδῶ τή ζωγραφιά μέ τήν ἔνδειξη : Πολυξένη
Παπαβασιλείου, 12 ἑτῶν Ἅγιος Λ. Αἰδηψοῦ.

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ «ΓΕΝΝΟΥΝ» ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ;

Κι ὅμως εἶναι γεγονός! Ἡ σύγχρονη ψυχιατρική ἐπιστήμη

ἀναζητᾶ τρόπους νά θεραπεύσει τούς ἀνθρώπους-καί εἶναι
πολλοί στή Δύση κυρίως- ἀπό τή μελαγχολία καί τήν κατάθλιψη
πού τούς προκαλοῦν οἱ ἑορτές τῶν Χριστουγέννων καί τῆς
Πρωτοχρονιᾶς!
Στήν ἱστοσελίδα τῆς ἐφημερίδας «Ἐλευθεροτυπία»
(www.enet.gr) διαβάζουμε ἄρθρο τοῦ Καθηγητοῦ
Κοινωνιολογίας τοῦ Πανεπειστημίου Αἰγαίου κ. Εὐστρατίου
Παπάνη σχετικά μέ τό θέμα αὐτό. Ὁ κ. Παπάνης ἐξηγεῖ πώς ἡ
κατάθλιψη αὐτή εἶναι «γνωστή καί ὡς ἐποχική κατάθλιψη ἤ
‘κατάθλιψη τῶν ἑορτῶν’ καί συνδέεται ἄρρηκτα μέ τίς
ἀρνητικές αὐτοαξιολογήσεις, μέ φαύλους κύκλους
ἀπαισιόδοξων σκέψεων, μέ ματαιωμένες προσδοκίες σχετικά μέ
τίς ἰδανικές διακοπές,…μέ τήν κούραση καί τήν ἐξουθένωση.
Εἶναι ἀπόρροια καταναλωτισμοῦ καί εὐδαιμονισμοῦ…μέ
πονοκεφάλους, ἡμικρανίες, δυσκολίες στον ὕπνο, δυσθυμία,
κρίσεις κυκλοθυμίας καί ἐκδηλώνεται μετά τό πέρας τῶν
ἑορτῶν, ὡς ἀποκύημα ἀπογοήτευσης, ἐξάντλησης καί
ἐπαναφορᾶς στήν ἄτεγκτη ρουτίνα».
Μέ ἄλλα λόγια, τά Χριστούγεννα, ὅταν δέν ἑορτάζονται
χριστιανικά, χωρίς νά μπαίνουμε στό βαθύτερο νόημα τῆς
ἑορτῆς πού μπορεῖ νά εἶναι χαρούμενη καί πανηγυρική ὅμως
εἶναι καί εὐκαιρία περισυλλογῆς, προβληματισμοῦ, ἐπίγνωσης
τῆς ἁμαρτωλότητος, προετοιμασίας πνευματικῆς, μπορεῖ νά
ὁδηγήσουν ἀκόμη καί σέ κατάθλιψη καί μελαγχολία.
 Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τονίζουν πώς Χριστούγεννα δέν
εἶναι πρωτίστως τά φῶτα, τά στολισμένα δέντρα, οἱ κοσμικές
εὐχές, τά λουκούλεια γεύματα, τά κάλαντα, τά δῶρα, οἱ
οἰκογενειακές συναθροίσεις, τό γέλιο, ἡ χαρά, ἡ βασιλόπιττα
καθώς ὅλα αὐτά περνοῦν μετά ἀπό λίγες ἡμέρες καί ἀρχίζει ἡ
καθημερινότητα μέ τά συνήθη προβλήματά της. Χριστούγεννα
εἶναι ὁ ἐκκλησιασμός, ἡ προσευχή, ἡ φιλανθρωπία, ἡ πνευματική
προετοιμασία, ἡ ἀκρόαση λατρευτικῶν ὕμνων καί ἀκολουθιῶν,
ἡ μετάνοια καί ἡ ἐξομολόγηση. Ἄν ἔτσι ἑορτάζουμε τίς ἡμέρες
αὐτές, τότε προσθέτοντας ὅλα τά προηγούμενα παίρνουμε τό
δῶρο μας ἀπό τήν χάρη καί τήν πατρική μέριμνα τοῦ Κυρίου
μας. Τότε μόνο εἶναι δυνατό νά ζήσουμε χριστιανικά
Χριστούγεννα μέ κάποιες ἔστω κοσμικές ἀλλά ἀνώδυνες νότες
χαρᾶς. Τότε μόνο δέ θά νιώσουμε μοναξιά, ἀπελπισία καί
ἀπογοήτευση γιά τίς μέρες πού ἔφυγαν. Τότε μόνο θά
καταλάβουμε τό μεγάλο δράμα τῶν ἀνθρώπων. Ἀνθρώπων πού,
κατά τόν Παγκόσμιο Ὀργανισμό Ὑγείας, αὐξάνουν κατά 40% τή
διάθεση αὐτοχειριασμοῦ. Τότε μόνο θά καταστήσουμε σαφές
ὅτι δέ φταίει ἡ 3η Δευτέρα τοῦ κάθε Ἰανουαρίου πού
χαρακτηρίζεται ἀπό τούς ψυχιάτρους ὡς ἡ πιό καταθλιπτική
ἡμέρα τοῦ χρόνου, ἀλλά φταίει τό ὅτι καταστήσαμε τή
Μητρόπολη τῶν ἑορτῶν, τά Χριστούγεννα, καθαρά κοσμική
ἑορτή χωρίς καμιά πνευματικότητα. Φταίει τό ὅτι φωνάζουμε
καθημερινά ΕΓΩ, ΘΕΛΩ, ΕΙΜΑΙ, ΔΩΣΕ, ΟΧΙ καί ὄχι ΗΜΑΡΤΟΝ,
ΔΟΞΑ ΣΟΙ Ο ΘΕΟΣ, ΕΛΕΗΣΟΝ ΜΕ, ΠΑΡΕ, ΕΜΕΙΣ, ΝΑΙ.
ΝΑΙ. Ξεχάσαμε καί συνήθως οἱ περισσότεροι ἀπό μᾶς πάντα
ξεχνᾶμε ὅτι τήν ὥρα πού ἐμεῖς παίζουμε χαρτιά, πού ζοῦμε στήν
κραιπάλη καί τήν ἀκολασία, πού παρακολουθοῦμε στήν τηλοψία
τήν ἀποθέωση τῆς σαρκολατρείας, πού χαιρόμαστε κοσμικά καί
συρόμαστε πίσω ἀπό τό ἅρμα τοῦ ἄρχοντα τοῦ κόσμου τούτου,
κάπου ἀλλοῦ ψάλλεται ἀκατάπαυστα ὁ ἀγγελικός ὕμνος «Δόξα
ἐν ὑψίστοις Θεῷ καί ἐπί γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία»

Στούς δωρητές βάλε τόν Εὐάγγελο Καζάνη καί βλέπουμε.