Fidic 2

RIZICI U GRAĐEVINARSTVU, SPOROVI I ODŠTETNI ZAHTEVI PREMA MEĐUNARODNIM UGOVORIMA
Procedure pripreme, prezentacije i odbrane odštetnih

zahteva prema međunarodnim modelima ugovaranja
Milan Perić
MEng (Hons) dipl.inž.građ.
Senior Contract and Claim Manager
Tel: +381(0)648551081
Email: milan.peric@tk-consulting.net
www.tk-consulting.net
Procedure pripreme, prezentacije i odbrane odštetnih zahteva prema međunarodnim modelima ugovaranja
Sadržaj
 Uvod
 Identifikacija i raspodela rizika i obaveza
 Specifičan pravni lek
 Obaveza procedure
 Definicije
 Tipovi potraživanja
 Procedure potraživanja
 Utvrđivanje (P.kl. 3.5)
 Potraživanja Investitora (P.kl. 2.5)
 Potraživanja Izvođača (P.kl. 20.1)
 Rešavanje sporova
 Teme koje slede...
14.11.2014
2 RIZICI U GRAĐEVINARSTVU, SPOROVI I ODŠTETNI ZAHTEVI PREMA MEĐUNARODNIM UGOVORIMA
Uvod
Ugovor o izvođenju je jedinstven u tome da traži da obezbedi specifičan pravni

lek u slučaju bilo kakvog kršenja uslova u njegovim okvirima i/ili za ugovorna
prava u pogledu određenih događaja ili uočenih rizika.
Komparativno prosmotran prema drugim vrstama ugovora, tekst ugovora o
izgradnji je stoga više obiman imajući potrebe da obezbedi i da se bavi detaljnim
uslovima u pogledu rizika koji mogu nastati tokom perioda izgradnje i izvan.
Kao i u drugim standardnim formama ugovora o izvođenju, geneza i razvoj
različitih formi FIDIC ugovora bili su, i dalje će biti, zasnovani na potrebu da se
redefiniše i preraspodeliti rizik im
zakonom.
i mehanizam da da jednoj strani određeni pravni lek ako se ukaže
definisani događaj, rizik od tog događaja, koji bi inače ostalo toj strani,
prenosi se drugoj strani.
14.11.2014
Uvod
Ovaj proces je u skladu sa utvrđenim principom da je cilj ugovora da

identifikuju i dodeli rizike između strana.
Takođe je u skladu sa pravnim konceptom da je svrha ugovora da se
identifikuju i raspodelite prava i obaveze strana; jer ta prava i obaveze
proističu iz raspodeli rizika na koje je ugovor izložen, princip koji se posebno
odnosi na ugovore o izgradnji.
Međutim, da li je traženi pravni lek u pogledu kršenja uslova ugovora ili
ini ugovora o izgradnji, postavljena je obaveza strane koja želi da

iskoristi taj pravni lek da prati određeni postupak, koja se naziva
postupak potraživanja.
14.11.2014
Uvod
Rizik je inherentna činjenica i neizbežan u svakom velikom izvođačkom

projektu.
e je zamisliti ugovora bez rizika, gde postoji sigurnost o obimu posla,
vremenu i troškovima.
Iz ovoga sledi da su potraživanja prirodna i suštinska, tj. moraju se prihvatiti i
tretirati kao nešto pozitivno, a ne kao neuspeh ili instrumenta koji tereti
projekat.
Dakle, Investitor i Izvođač treba da budu spremni da se pozabave ovim
pitanjima u toku projekta, i svaki napor u dokumentovanju i kontroli ovih
odstupanja je od izuzetnog značaja za kontinuitet i uspeh projekta.
14.11.2014
Definicije
Forme ugovora
Forme ugovora na koje se odnosi ova prezentacije su izdanja iz 1999. godine:

 CONS: Ugovor građevinskih radova (Crvena knjiga)
“Uslovi ugovaranja za građevinske radove,
za građevinske i tehničke radove po projektu Investitora”
 P&DB: Ugovor za Postrojenje i Projektvoanje-Izgradnju (Žuta knjiga)
“Uslovi ugovaranja za postrojenje i projektvoanje-izgradnju,
za elektrotehničke i mašinske i za građevinske i tehničke radove po projektu
Izvođača”
14.11.2014
Definicije
“potraživanje” (“a claim”)
 Iako nema izričite definicija “potraživanja” u bilo kojoj od FIDIC forma

ugovora, potraživanje u praksi se obično uzima da bude tvrdnja za
anja koja su dospele jednoj strani ili za produženje Roka završetka.
Ova interpretacija “potraživanja” potiče iz teksta ugovornih odredbi koje se
odnose na potraživanje, usvojeni u ranijim FIDIC forma ugovora, bilo
eksplicitno ili implicitno.
 1999 FIDIC forme ugovora prate isti model ne definisajući “potraživanje”, ali
reč “potraživanje” se pojavljuje u P.kl. 2.5 i 20.1.
 Međutim, treba napomenuti da ove pod-klauzule ne sprečavaju strane da
eg zakona ugovora, uključivanjem reči “po

nekom drugom osnovu” (“otherwise”) u prvi stav svake pod-klauzule.
 Shodno tome, potraživanje može biti definisan kao “tvrdnja nekog prava ili
pravnog leka”.
14.11.2014
Definicije
“pravično” (“fair”)
 P.kl. 3.4(CONS), 4.4(CONS), 11.1, 14.6, 14.13, a pogotovo P.kl. 3.5:

“…on se obavezuje da izvrši pravično utvrđivanje…” (fair determination)
 Šta je tačno značenje reči “pravično” (“fair”)?
 Oxford: “Treating people equally without favouritism or discrimination”
 Cambridge: “Treating someone in a way that is right or reasonable, or treating a group
of people equally and not allowing personal opinions to influence your judgment”
 Merriam-Webster: “agreeing with what is thought to be right or acceptable, treating
people in a way that does not favor some over others, not too harsh or critical”
 Macmillan: “treating all equally”
 Collins: “free from discrimination, dishonesty, etc; just; impartial”
 Ova reč obuhvata širok i elastični koncept koji je izuzetno teško da se usvoji na
precizan način. Pokušaji su učinjeni da se izbore sa značenjem tog pojma u
velikom broju sudskih predmeta.
 i pravično mora da se posmatra na dva različita načina:
 u sudskom svojstvu, pravičnost zahteva “poštovanje pravila prirodne pravde”
 i pravično je elastičan i “fleksibilan i kaljen na
konkretnim činjenicama i situacijom”.
14.11.2014
Definicije
“razuman” (“reasonable”)
 Oko 40 pod-klauzula sadrže reč “razuman” (“reasonable”)

 P.kl. 1.8, 1.9, 2.1(P&DB), 2.2, 2.4, 3.4, 4.4(CONS MDB), 4.5(P&DB), 4.7, 4.8,
4.12, 4.15, 4.18, 4.24, 5.1(P&DB), 5.2(CONS), 5.4(CONS), 6.1(CONS MDB),
6.7, 6.11, 6.13(CONS MDB), 7.3, 7.4(P&DB), 7.6, 8.3, 10.2, 10.3, 11.1, 11.4,
11.7, 11.8, 12.1(CONS), 12.2(P&DB), 12.3(CONS), 12.4(P&DB), 13.3(P&DB),
13.8, 15.1, 15.2, 16.1, 16.2, 17.4, 18.2, 18.3, 19.3
 Šta je tačno značenje reči “razuman” (“reasonable”)?
 Oxford: “Having sound judgement; fair and sensible”
 Cambridge: “based on or using good judgment and therefore fair and practical”
 Merriam-Webster: “fair and sensible, fairly or moderately good, not too expensive”
 Macmillan: “sensible and fair, good reasons for thinking that it is true or correct, fairly
good, although not extremely good, fair and not too high”
 Collins: “showing reason or sound judgment, having modest or moderate
expectations; not making unfair demands, moderate in price; not expensive”
14.11.2014
Tipovi potraživanja
Osim potraživanja u skladu sa zakonskim pravima, potraživanja u ugovoru o

-
eg zakona:
 Potraživanje po ugovoru
 Određen događaj po ugovoru
 Kršenje određene odredbe u ugovoru
 Potraživanje iz ili u vezi sa ugovorom
 eg zakona
 Potraživanje iz principa quantum meruit
 Potraživanje za ex gratia isplatu
14.11.2014
Potraživanje po ugovoru
e imati pravo na pravni lek koji je naveden pod posebnom

odredbom ugovora. To je izričito navedeno u P.kl. 2.5 i 20.1 rečima:
“… na osnovu bilo koje klauzule ovih Uslova …”
“… under any Clause of these Conditions …”
u njihovom prvom stavu, sa posebnim osvrtom na reč “pod” (“under”).
Događaj gore opisan može biti jedan od dva tipa:
 naveden događaj po ugovoru, koji može da se desi ili da se ne desi, gde u
određenim definisanim uslovima strana ima pravo da potražuje određen pravni
lek.
 naveden događaj može biti kršenje određene odredbe ugovora koji daje pravo
potraživaču određenom pravnom leku ukoliko uslovi takve odredbe nisu, ili su
anja određene sume

novca, ili produženje roka, ili neka druga korist, ili kombinacija sva tri.
14.11.2014
Potraživanje po ugovoru: Pod-klauzule vezano za potraživanja po CONS ili P&DB
CONS i P&DB forme Ugovora sadrže nekih 30 odredbi koje preciziraju događaje
koji, kada ili ako do njih dođe, bi dale pravo izvođaču da podnese potraživanje, i
13 koje bi dale pravo investitoru da podnese potraživanje. Spisak potraživanja je
sadržan u Vodiču FIDIC Ugovora (FIDIC Contracts Guide), koji je odvojeno
objavljen od strane FIDIC-a, videti strane 90 do 93, a ovde je naveden:
 1.9 CONS Kašnjenje u dostavi Crteža ili Naloga – Izvođač (V,T,D)
 1.9 P&DB Greške u uslovima Investitora – Izvođač (V,T,D)
 2.1 Pravo pristupa gradilištu – Izvođač (V,T,D)
 2.5 Potraživanja Investitora – Postupak koji Investitor mora da ispoštuje
 4.7 Obeležavanje – Izvođač (V,T,D)
 4.12 Nepredvidljivi fizički uslovi – Izvođač (V,T)
 4.19 Električna energija, voda i gas – Investitor
 4.20 Oprema Investitora i besplatni materijal – Investitor
Napomena – V: Vreme/produžetak roka; T: Troškovi; D: Dobit
14.11.2014
 4.24 Fosilni ostaci – Izvođač (V,T)
 7.4 Ispitivanje – Izvođač (V,T,D)
 7.5 Odbijanje – Investitor
 7.6 Otklanjanje nedostataka – Investitor
 8.4 Produžetak roka za završetak radova – Izvođač (V)
 8.5 Zakašnjenja izazvana od strane organa vlasti – Izvođač (V)
 8.6 Dinamika napredovanja – Investitor
 8.7 Obeštećenje za kašnjenje – Investitor
 8.9 Posledice obustave radova – Izvođač (V,T)
 9.4 Nepovoljni rezultati ispitivanja – Investitor
 10.2 Prijem delova radova – Izvođač (T,D) & Investitor
 10.3 Ometanje ispitivanja na završetku – Izvođač (V,T,D)
 11.3 Produženje perioda za obaveštenje o nedostacima – Investitor
 11.4 Neotklanjanje nedostataka – Investitor
14.11.2014
 11.8 Obaveza izvođača da istražuje – Izvođač (T,D)
 12.2 P&DB Kašnjenje ispitivanja – Izvođač (T,D)
 12.3 CONS Vrednovanje – u cenu
 12.3 P&DB Ponovno ispitivanje – Investitor
 12.4 CONS Izostavljeni radovi – Izvođač (T)
 12.4 P&DB Nepovoljni rezultati ispitivanja posle završetka – Izvođač (T,D) & Investitor
 13.2 CONS Vrednosna poboljšanja – Izvođač (50% uštede)
 13.3 Postupak izmene – Korekcija Ugovorne Cene u skladu sa Izmenama
 13.7 Korekcije zbog izmena u zakonskim propisima – Izvođač (V,T) & Investitor
 14.4 Vremenski raspored plaćanja - anja mogu se revidovati
 14.8 Kašnjenje u plaćanju – Izvođač (naknade finansiranje)
 15.3 Vrednovanje na dan raskida – Investitor
 15.4 Plaćanje po raskidu – Investitor (gubici i šteta)
 16.1 Pravo Izvođača na obustavu radova – Izvođač (V,T,D)
14.11.2014
 16.4 Plaćanje po raskidu – Izvođač (gubici i šteta)
 17.1 Obeštećenja – Izvođač (T) & Investitor
 17.4 Posledice rizika Investitora – Izvođač (V,T, u nekim slučajevima D)
 18.1 Opšti uslovi osiguranja – Izvođač (T) & Investitor
 18.2 Osiguranje radova i opreme Izvođača – Investitor
 19.4 Posledice više sile – Izvođač (V, u nekim slučajevima T)
 19.6 Raskid, plaćanje i oslobađanje po slobodnom izboru - Izvođač (T) & Investitor
 20.1 Potraživanja Izvođača – Postupak koji Izvođač mora da ispoštuje
14.11.2014
Potraživanje iz ili u vezi sa ugovorom
Ovo se odnosi na potraživanje po osnovu, ne pod ali, iz ili u vezi sa ugovorom,
eg zakona da dobije pravni lek.
eg zakona ugovora.
To je izričito navedeno u P.kl. 2.5 i 20.1 rečima:
“... na osnovu bilo koje klauzule ovih Uslova ili po nekom drugom
osnovu ...”
“... under any Clause of these Conditions or otherwise in connection
with the Contract...”
u njihovom prvom stavu, sa posebnim osvrtom na reči “po nekom drugom
osnovu” (“otherwise”).
14.11.2014
eg zakona
im licima.
To bi moglo da dovede do potraživanje prema zakonu delikta.
em tipu potraživanja, su “po nekom drugom osnovu” (“otherwise”),

kao što je navedeno u prethodnom tipu potraživanja.
14.11.2014
Potraživanje iz principa quantum meruit
Ovo obuhvata potraživanja gde ne postoji ugovor između strana, ili:

 im,
 iznos za isplatu će biti
zasnovan na razumnoj sumu ili cena će se dogovorarati s vremena na vreme.
en razumnu naknadu za rad, koja
se pominje u nekim pravnim sistemima kao quantum meruit ili onoliko koliko je
neko zaradio.
14.11.2014
Potraživanje za ex gratia isplatu
Konačno, tu je potraživanje za ex gratia anja, u smislu od dobrote.

Iako zahtevi za ex gratia isplate nisu potraživanja koja nastaju po osnovu
ugovornog ili zakonskog prava, oni se ponekad tolerišu na osnovu toga možda
postojati neki komercijalni smisao ili korist u postizanje sporazuma između
strana, bez prihvatanja odgovornosti.
14.11.2014
Postupak potraživanja
Postupak za pokretanje potraživanje pod ugovorom od strane Investitora

razlikuje od one za pokretanje potraživanje od strane Izvođača.
Ova dva postupaka su definisana u dve različite pod-klauzule:
 2.5 Potraživanja Investitora
 20.1 Potraživanja Izvođača
Iako oba postupka potraživanja počinju sa događajem ili okolnosti koja daje
pravo strani da podnese potraživanje pod jedan od pod-klauzula ugovora i
završava sa odredbama P.kl. 3.5, srednji koraci su različiti.
Pod-klauzule 2.5, 3.5 i 20.1 su u suštini iste za CONS i P&DB.
14.11.2014
Pod-klauzula 3.5 “Utvrđivanja”
P.kl. 3.5 je veoma važna odredba iz tačke gledišta potraživanja i rešavanje

sporova.
Ona se pominje širom Uslova u 26 Pod-klauzula:
1.9 CONS Kašnjenje u dostavi Crteža ili Naloga; 1.9 P&DB Greške u uslovima
Investitora; 2.1 Pravo pristupa gradilištu; 2.5 Potraživanja Investitora;
3.2 Prenos ovlašćenja Nadzornog organa; 4.7 Obeležavanje; 4.12 Nepredvidljivi
fizički uslovi; 4.19 Električna energija, voda i gas; 4.20 Oprema Investitora i
besplatni materijal; 4.24 Fosilni ostaci; 7.4 Ispitivanje; 8.9 Posledice obustave
radova; 9.4 Nepovoljni rezultati ispitivanja; 10.2 Prijem delova radova;
10.3 Ometanje ispitivanja na završetku; 11.4 Neotklanjanje nedostataka;
11.8 Obaveza izvođača da istražuje; 12.2 P&DB Kašnjenje ispitivanja;
12.3 CONS Vrednovanje; 12.4 CONS Izostavljeni radovi; 12.4 P&DB Nepovoljni
rezultati ispitivanja posle završetka; 13.2 CONS Vrednosna poboljšanja;
13.3 P&DB Postupak izmene; 13.7 Korekcije zbog izmena u zakonskim
propisima; 14.4 Vremenski raspored plaćanja; 15.3 Vrednovanje na dan
raskida; 16.1 Pravo Izvođača na obustavu radova; 17.4 Posledice rizika
Investitora; 19.4 Posledice više sile; 20.1 Potraživanja Izvođača.
14.11.2014
Pod-klauzula 3.5 “Utvrđivanja”
Bitno je napomenuti da Nadzorni organ ne sme da ne izda utvrđivanje, ovaj

princip je podržan P.kl. 1.3, koja zahteva da:
“... utvrđivanja se ne mogu nerazumno uskratiti ili odugovlačiti. ...”
“... determinations shall not be unreasonably withheld or delayed. ...”
14.11.2014
Pod-klauzula 2.5 “Potraživanja Investitora”
 Korak 1: Događaj ili okolnost se desi sa potencijalom potraživanja od strane

Investitora protiv Izvođača pod bilo kojom klauzulom ugovora ili po nekom
drugom osnovu u vezi sa Ugovorom.
 Korak 2: Investitor ili Nadzorni organ treba da obavesti Izvođača davajući
e:
 2.1 em roku nakon što je Investitor
saznao za događaj ili okolnost.
 2.2 Obaveštenje u vezi sa produženjem perioda obaveštenja o nedostacima bi trebalo
dati pre isteka tog perioda.
 2.3 Obaveštenje nije potrebno za dospele isplate pod P.kl. 4.19, 4.20, ili za druge
usluge koje zahteva Izvođač.
 2.4 i osnov
potraživanja.
 Korak 3: Nadzorni organ treba zatim da postupiti u skladu sa P.kl. 3.5 u
poduhvatu da se postigne sporazum ili da utvrdi (i) iznos (ako postoji) na koji
Investitor ima pravo da mu Izvođač isplati, i/ili (ii) produžetak (ako postoji)
perioda za obaveštavanje o nedostacima u skladu sa P.kl. 11.3.
14.11.2014
 Korak 4: Nadzorni organ treba da se konsultuje sa svakoj strani u poduhvatu

da se postigne sporazum, u protivnom on je obavezan da napravi pravično
utvrđivanje u skladu sa Ugovorom.
 Korak 5
im pojedinostima. U suprotnom, on je u obavezi
da izda obaveštenje o njegovom utvrđivanjem sa obrazložavajućim
pojedinostima.
 Korak 6: Iznos koji je utvrđen može biti uključeni kao odbitak Ugovorenoj Ceni
i situacije. Investitor samo ima pravo da odbitak od iznosa koji je overen u
situaciji, ili da na neki drugi način potražuje od Izvođača.
 Korak 7: Ukoliko odluka Nadzornog organa nije prihvatljiva za bilo koju stranu,
spor koji nastane treba da se reši u skladu sa P.kl. 20.2 do 20.8.
14.11.2014
Korak 1: Događaj ili okolnost se desi, od koje
Investitor smatra da ima pravo na isplatu i/ili na
e obavestiti
Izvođača, uz pojedinosti, pod bilo kojom
klauzulom uslova ili po nekom drugom osnovu.
Korak 2.1:
e nakon što
Da Ne
Investitor sazna za događaj ili okolnost koji je
doveo do potraživanjem prava?
Koraci 2.2 & 2.3: Obaveštenje nije potrebno za

dospele isplate pod P.kl. 4.19, 4.20, ili za druge Uslovi ugovora se
usluge koje zahteva Izvođač. Obaveštenje u vezi nebave posledicama
sa produženjem perioda obaveštenja o (nastaviti P.kl. 3.5)
nedostacima bi trebalo dati pre isteka tog perioda.
Korak 2.4: e precizirati klauzulu ili

neki drugi osnov potraživanja, i obuhvatiće
obrazloženje iznosa i/ili produženje na koje
Investitor sebe smatra da ima pravo u vezi sa
Ugovorom.
14.11.2014
Da li Investitor ili Nadzorni organ da potrebne

Da Ne
pojedinostima Izvođaču sa obaveštenjem?
Korak 3: Nadzorni organ zatim postupa u skladu

sa P.kl. 3.5 u poduhvatu da se postigne sporazum
ili da utvrdi (i) iznos (ako postoji) na koji Uslovi ugovora se
Investitor ima pravo da mu Izvođač isplati, i/ili (ii) nebave posledicama
produžetak (ako postoji) perioda za
obaveštavanje o nedostacima u skladu sa P.kl.
11.3.
Korak 4: P.kl. 3.5 zahteva da se Nadzorni organ
konsultuje sa svakoj stranom u poduhvatu da se
postigne sporazum, u protivnom on je obavezan
da izda pravično utvrđivanje u skladu sa
Ugovorom.
Nastaje spor i
Da li Nadzorni organ postupi u skladu sa P.kl. 3.5 odredbe P.kl. 20.3
Da Ne
i konsultuje se sa svakoj strani? do 20.8 se
primenjuju
14.11.2014
Korak 5a: Da li je sporazum između strana

Da postignutim i obaveštenja sa pojedinostima izdat Ne
od strane Nadzornog organa?
Korak 5b: Da li Nadzorni organ napravi pravično

Da utvrđivanje i izda obaveštenja sa Ne
obrazložavajućim pojedinostima?
Nastaje spor i
Korak 7: Da li je utvrđivanje prihvatljivo za odredbe P.kl. 20.3
Da Ne
ugovorne strane? do 20.8 se
primenjuju
Korak 6: Iznos koji je utvrđen može biti uključen

kao odbitak Ugovorenoj Ceni i privremene
situacije. Investitor samo ima pravo da odbitak od Kraj
iznosa koji je overen u situaciji, ili da na neki
drugi način potražuje od Izvođača, pod ovoj P.kl.
14.11.2014
Investitor sazna za događaj ili
okolnost
e
Investitor ili Nadzorni organ
obaveštava Izvođača, uz
pojedinosti
(P.kl. 2.5)
Nadzorni organ se konsultuje sa

Investitorom i Izvođačem
(P.kl. 3.5)
Nadzorni organ potvrđuje

sporazum ili izda pravično
utvrđivanje
(P.kl. 3.5)
Nadzorni organ uključi odbitak u

situaciju (P.kl. 2.5)
Ne Izvođač ili Investitor ospori

Kraj
utvrđivanje
Da
Izvođač mora obavestiti pre

Izveštaja o završetku (P.kl. 14.14)
Bilo koja strana može da podnese

spor DAB (P.kl. 20.4)
14.11.2014
Pod-klauzula 20.1 “Potraživanja Izvođača”
P.kl. 20.1 daje postupak obaveštenja i pripremu obrazložavajućih pojedinosti

potraživanja za produžetak roka i za dodatne troškove, i definiše mehanizam
njihovih odlučivanja od strane Nadzornog organa.
P.kl. 20.1 je podeljena na devet nenumerisana pasusa (peti pasos sadrži tri
numerisana podpasusa).
 Prvi je uslov za obaveštenje
 Onda, u drugom pasusu se pojavljuje time-bar (condition precedent)
 Obaveštenje u skladu sa P.kl. 20.1 možda nije jedino obaveštenje koje je
Izvođač u obavezi da dostavi
 Potrebno je ažurno voditi evidencije
 Detaljno potraživanje
 Nadzorni organ treba da odgovori
 Isplate da uključe obrazložene delove potraživanja
 Nadzorni organ treba da utvrdi produžetak roka ili dodatne isplate
 Dodatne isplate „da uzmu u obzir“ propuste, sprečavanja ili predrasude
14.11.2014
 Korak 1: Događaj ili okolnost se desi sa potencijalom potraživanja pod

osnovom bilo koje klauzule ugovora ili po nekom drugom osnovu u vezi
Ugovora.
 Korak 2: Izvođač treba da da obaveštenje o potraživanju Nadzornom organu
e:
 2.1 e, a najkasnije u roku od 28 dana nakon što je
Izvođač postao svestan, ili je trebao da postane svestan, događaja ili okolnosti.
Propust da se to uradi je fatalan za potraživanje.
 2.2 Svi obrazložavajući pojedinosti za potraživanje, koje su relevantni da takav
događaj ili okolnost, treba da se podnesu.
 2.3 Bilo koja druga obaveštenja koja zahteva Ugovor treba da se podnesu.
 Korak 3: Izvođač je dužan da ažurno vodi evidenciju, koju Nadzorni organ
može da nadgleda i/ili da izda nalog Izvođaču da ažurnu vodi dodatne
evidencije.
14.11.2014
 Korak 4: U roku od 42 dana od događaja, Izvođač treba da podnese potpuno

detaljno potraživanje koje obuhvata kompletne obrazložavajuće pojedinosti.
Ovaj period može da se produži ako je to odobreno od strane Nadzornog
organa. Ako događaj ili okolnost što dovodi do potraživanja ima kontinuirani
efekat:
 (a) ovo potpuno detaljno potraživanje će se smatrati privremenim;
 (b) Izvođač treba da dostavi dodatna privremena potraživanja i bilo koje dodatne
pojedinosti u mesečnim intervalima, koje daju akumulirani efekat; i
 (c) Izvođač treba da podnese konačno potraživanje u roku od 28 dana nakon
završetka efekta nastalih od događaja, ili u nekom drugom periodu odobrenog od
strane Nadzornog organa.
 Korak 5: U roku od 42 dana od prijema potraživanja ili bilo kakvih dodatnih
pojedinosti koje obrazložavaju prethodno potraživanje, Nadzorni organ treba
da odgovori sa odobravajem ili neodobravajem uz detaljne komentare. On
e ipak dati svoj
odgovor o principima potraživanja u takvom periodu. Ovaj period može da se
produži ako je to odobreno od strane Izvođača.
14.11.2014
 Korak 6: Obrazloženi iznosi za bilo koje potraživanje treba da budu uključeni u

svaku situaciju. Treba napomenuti da su zahtevi P.kl.
-
ih istraga treba da Nadzorni organ uzme u obzir.
 Korak 7: Nadzorni organ treba zatim da postupiti u skladu sa P.kl. 3.5 u
poduhvatu da se postigne sporazum ili da utvrdi (i) produžetak roka završetka
radova (ako postoji) i/ili (ii) dodatnu isplatu (ako postoji) na koju Izvođač ima
pravo po Ugovoru.
 Korak 8: Nadzorni organ treba da se konsultuje sa svakoj strani u poduhvatu
da se postigne sporazum, u protivnom on je obavezan da napravi pravično
utvrđivanje u skladu sa Ugovorom.
 Korak 9
im pojedinostima.
14.11.2014
 Korak 10: Svaka situacija mora da sadrži takve iznose za bilo koje potraživanje
koje su razumno obrazložene kao dospele za isplatu pod relevantnim
odredbama Ugovora.
 Korak 11: Ukoliko odluka Nadzornog organa nije prihvatljiva za bilo koju
stranu, spor koji nastane treba da se reši u skladu sa P.kl. 20.2 do 20.8.
14.11.2014
Korak 1: Događaj ili okolnost se desi, o kojim je
Izvođač postao svestan ili je trebalo da postane
anje,
pod bilo kojom klauzulom uslova ili po nekom
drugom osnovu.
Koraci 2 & 2.1: Da li Izvođač obavesti Nadzorni

organ u roku od 28 dana nakon što je postao
Da svestan (ili je trebao da postane svestan) za Ne
događaj ili okolnosti koji je doveo do
potraživanjem prava?
Koraci 2.2 & 2.3: Izvođač treba da dostavi

pojedinosti i obaveštenja kao što je predviđeno
Ugovorom.
anja, a
Investitor se
oslobađa obaveza u
vezi potraživanja.
Korak 3: Izvođač ažurno vodi, a Nadzorni organ

nadgleda, evidenciju.
Kraj
Korak 4: U roku od 42 dana nakon što je Izvođač

postao svestan (ili je trebao da postane svestan)
događaja ili okolnosti, Izvođač treba da podnese
Nadzornom organu potpuno detaljno potraživanje
14.11.2014
anja.
Da li događaj ili okolnost, koji je osnov

Da Ne
potraživanju, ima kontinuiran efekat?
Koraci 4a, 4b & 4c: (a) potpuno detaljno potraživanje

se smatra privremenim; (b)
i akumulirana
kašnjenja i/ili iznos potraživanja, i takve dodatne
pojedinosti, kao što Nadzorni organ može da razumno
zahteva; i (c) Izvođač treba da podnese konačno
potraživanje u roku od 28 dana nakon završetka efekta
nastalih od događaja, ili u nekom drugom periodu
odobrenog od strane Nadzornog organa.
Bilo koje produženje
Da li Izvođač postupa u skladu sa ovom pod-

Da Ne
klauzulom & sa svih drugim?
ih istraga
potraživanja.
14.11.2014
Korak 5: U roku od 42 dana od prijema

potraživanja ili bilo kakvih dodatnih pojedinosti
koje podržavaju prethodno potraživanje, Nadzorni
organ treba da odgovori odobravajući ili
e ipak dati svoj odgovor na

principima potraživanja u takvom periodu.
Da li Nadzorni organ postupi u skladu sa ovom

Da Ne
pod-klauzulom?
Da Da li je odgovor prihvatljiv za ugovorne strane? Ne
14.11.2014
Korak 6: Obrazloženi iznosi za bilo koje

Kraj potraživanje treba da budu uključeni u svaku
e
imati pravo samo na isplatu za takav deo
potraživanja koji je bio u stanju da obrazloži.
Korak 7: Nadzorni organ treba zatim da postupiti

u skladu sa P.kl. 3.5 da se postigne sporazum ili
da utvrdi (i) produžetak roka završetka radova
(ako postoji) (pre ili posle njegovog isteka) u
skladu sa P.kl. 8.4 i/ili (ii) dodatnu isplatu (ako
postoji) na koje Izvođač ima pravo po Ugovoru.
Korak 8: P.kl. 3.5 zahteva da se Nadzorni organ

konsultuje sa svakoj Strani u poduhvatu da se
postigne sporazum, u protivnom on je obavezan
da napravi pravično utvrđivanje u skladu sa
Ugovorom.
Nastaje spor i
Da li Nadzorni organ postupi u skladu sa P.kl. 3.5 odredbe P.kl. 20.3
Da Ne
i konsultuje se sa svakoj Strani? do 20.8 se
primenjuju
14.11.2014
Korak 9a: Da li je sporazum između strana

Da postignutim i obaveštenja sa pojedinostima izdat Ne
od strane Nadzornog organa?
Korak 9b: Da li Nadzorni organ napravi pravično

Da utvrđivanje i izda obaveštenja sa Ne
obrazložavajućim pojedinostima?
Nastaje spor i
Korak 11: Da li je utvrđivanje prihvatljivo za odredbe P.kl. 20.3
Da Ne
ugovorne strane? do 20.8 se
primenjuju
Korak 10: Svaka situacija mora da sadrži takve

iznose za bilo koja potraživanja koje su razumno
obrazložene kao dospele pod relevantnim
Kraj
e imati pravo samo na
14.11.2014
38 isplatu za takav deo potraživanja koji
je bio u
stanju da obrazloži
Postupak prema P.kl. 20 Ostale klauzule
Izvođač da obaveštenje događaja

koji može da utiče, produži rok ili
poveća troškove radova
(P.kl. 8.3, 1.9 + ostale)
Nadzorni organ može da traži

procenu očekivanog efekta i/ili
predlog Izmene
(P.kl. 8.3 & P.kl. 13.3)
Problem se ne desi ili je rešen kao Da

Kraj
Izmena (P.kl. 13.3)
Ne
14.11.2014
Situacija se desi koja može da dovede do

kašnjenja i/ili dodatnih troškova. Izvođač
postane svestan, ili je trebalo da postane
svestan.
Izvođač smatra da ima pravo na Izvođač pretrpi kašnjenje i/ili

produžetak roka i/ili nadoknadu trošak
(P.kl. 20.1) (P.kl. 8.4, 1.9 + ostale)
28 dana max. Izvođač da obaveštenje sa

Izvođač da obaveštenje, opisujući obrazložavajućim pojedinostima
događaj, ili gubi pravo (P.kl. 20.1) (P.kl. 8.4, 1.9 + ostale)
Da
Nadzorni organ postupi u skladu sa

Izvođač ažurno vodi evidenciju i
P.kl. 3.5 da postigne sporazum ili
Nadzorni organ nadgleda
42 dana max. ili izda utvrđivanje
(P.kl. 20.1)
28 dana nakon (P.kl. 1.9 + ostale)
završetka
kontinualnog
efekata ili
drugačije ako je Izvođač podnese potpuno detaljno
odobreno potraživanje uz kompletne Moguć spor (P.kl. 20.4)
obrazložavajuće pojedinosti
(P.kl. 20.1)
14.11.2014
42 dana max.
ili drugačije ako je odobreno
Nadzorni organ odgovara, barem u
vezi principa, odobrava ili
neodobrava potraživanje
(P.kl. 20.1)
Nadzorni organ odobrava za

plaćanje bilo koji iznos koji je
obrazložen
(P.kl. 20.1 & P.kl. 14.6)
Nadzorni organ postupi u skladu sa

P.kl. 3.5 da postigne sporazum ili
izda utvrđivanje
(P.kl. 20.1)
Moguć spor (P.kl. 20.4)
14.11.2014
Rešavanje sporova
Postupak rešavanja sporova
Postupak za rešavanje sporova je sadržan u P.kl. 20.2 do 20.8 uslova Ugovora.

To je postupak sa više nivoa. Počinje sa postupkom rešavanje sporova zatim
mehanizam sporazumnog rešavanja spora i ako oba od njih ne uspeju, onda
arbitraža.
i
način:
 Korak 1: Nastane spor.
 Korak 2: Spor se podnosi Komisiji za Rešavanje Sporova (DAB) u pisanoj formi
za dobijanje njegove odluke, pod P.kl. 20.4.
 Korak 3: DAB daje obaveštenje o svojoj odluci u roku od 84 dana ili propusti
da donese odluku u tom periodu.
14.11.2014
Rešavanje sporova
 Korak 4: Strane reaguju na odluku DAB

nosti:
 (a)
a; ili
 (b) Barem jedna od ugovornih strana je nezadovoljna odlukom DAB, ili sa
nedostatkom odluke, i o tome obaveštava drugu stranu o svom nezadovoljstva u roku
od 28 dana (Ako se ne daje obaveštenje od nezadovoljstvu u roku obaveznih 28 dana,
odluka DAB
e se primenjivati). U ovom slučaju, Strane imaju 56 dana da pokušaju rešavanja
spora sporazumnim poravnanjem, pod P.kl. 20.5. Ako je pokušaj uspešan, spor je
rešen. Ako ne, korak 5 se primenjuje.
 Korak 5: Ako pokušaj da se sporazumno reši spor ne uspe, takav spor treba
da se konačno razreši na međunarodnoj arbitraži, pod P.kl. 20.6.
14.11.2014
Rešavanje sporova
en na arbitražu:
 Kako bi se uklonila bilo kakvu konotacija da je predlog jedne strane prema
sporazumnom poravnjanju znak slabosti u njenom potraživanju.
 e krivice donosilacu odluke ko teži sporazumnom
poravnjanju spora umesto krajnjeg foruma arbitraže.
ava da tamo gde nije
predviđena DAB, svaki spor koji nastane treba biti direktno podnešen na
arbitražu bez koristi od dva srednja koraka, DAB i sporazumno poravnjanje.
14.11.2014
Rešavanje sporova
Važno je napomenuti da, bez obzira da li se spor reši putem koraka 4(a) ili 4(b),
odluka DAB a za ugovorne strane u skladu sa uslovima P.kl. 20.4,
koja u svojom četvrtom stav glasi:
“... Odluka je obavezujuća za obe strane, koje se obavezuju da odmah
postupe po njoj, ukoliko ona ne bude promenjena na prijateljski način
ili arbitražnom odlukom. ...”
“... The decision shall be binding on both Parties, who shall promptly
give effect to it unless and until it shall be revised in an amicable
settlement or an arbitral award as described below. …”
14.11.2014
Rešavanje sporova
Korak 1: Nastaje spor pod
P.kl. 20.1 ili 2.5
Korak 2: Spor se podnosi DAB-u

za dobijanje njegove odluke pod
P.kl. 20.4
Korak 3: DAB
e joj odmah dati DAB to ne učini u roku od 84 dana

ili
efekat ukoliko i dok ne bude pod P.kl. 20.4
izmenjena u sporazumnom
poravnanja ili arbitražnom
odlukom, 4. stav P.kl. 20.4.)
14.11.2014
Rešavanje sporova
Korak 4: Da li je bilo koja strana

Da Ne
nezadovoljna odlukom?
Korak 4b: Da li ta strana da

Korak 4a:
obaveštenje o nezadovoljstvu pod
Ne a
P.kl. 20.4 u dozvoljenom periodu
P.kl. 20.4
(28 dana)?
Spor je rešen
Strane imaju 56 dana da
Da sporazumim poravnjanjem reše
spor, P.kl. 20.5
a
Da li se spor reši sporazumim

Ne Da
poravnjanjem?
Korak 5: e biti konačno

razrešeni na međunarodnoj Spor je rešen
arbitraži, P.kl. 20.6
14.11.2014
Rešavanje sporova Nastane spor između ugovornih

Postupak rešavanja sporova strana
Spor se podnosi DAB-u za

dobijanje njegove odluke
(P.kl. 20.4)
Strane podnose informacije prema

zahtevima DAB-a
DAB može da održi saslušanje sa

svedocima (Aneks Pravila 3, 4)
84 dana max.
DAB daje svoju odluku sa
obrazloženjem (P.kl. 20.4)
Strane odmah daju efekat odluci

DAB-a (P.kl. 20.4)
Obe strane su zadovoljne sa Da

odlukom DAB-a
Ne
28 dana max. DAB odluka je
Strane da obaveštenje o Ne
nezadovoljstvu (P.kl. 20.4)
a
Da
Spor je rešen sporazumnim Da

Kraj
poravnjanjem (P.kl. 20.5)
Ne
56 dana min.
Može da se pokrene arbitraža
14.11.2014 (P.kl.
20.6)
Potraživanja i rešavanje sporova

Teme koje slede...
 Koje procedure treba uvesti na projektu kako bi se ispoštovali ovi postupci?

 Šta je koncept “time-bar” i “condition precedent”?
 Šta je ažurna evidencija?
 Šta treba da sadrži potpuno detaljno potraživanje koje obuhvata kompletne
obrazložavajuće pojedinosti?
 Kako treba da se sračuna produžetak roka za završetak radova?
 Koje su analize kašnjenja prihvatljive i na kom nivou i koje su njihove mane i
prednosti?
 Šta je “time is of the essense” i “time at large”?
 Kako treba da se sračunaju dodatni troškovi, opšti troškovi, i dobit?
 Šta ako strana koja je nezadovoljna odlukom DAB-a odmah nju neuvaži? (tako
zvan P.kl. 20.7 “gap”)?
14.11.2014
Procedure pripreme, prezentacije i odbrane odštetnih

zahteva prema međunarodnim modelima ugovaranja
Milan Perić
MEng (Hons) dipl.inž.građ.
Senior Contract and Claim Manager
Tel: +381(0)648551081
Email: milan.peric@tk-consulting.net
www.tk-consulting.net

Fidic 2

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fidic 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

RIZICI U GRAĐEVINARSTVU, SPOROVI I ODŠTETNI ZAHTEVI PREMA MEĐUNARODNIM UGOVORIMA

Procedure pripreme, prezentacije i odbrane odštetnih

Ugovor o izvođenju je jedinstven u tome da traži da obezbedi specifičan pravni

Ovaj proces je u skladu sa utvrđenim principom da je cilj ugovora da

ini ugovora o izgradnji, postavljena je obaveza strane koja želi da

Rizik je inherentna činjenica i neizbežan u svakom velikom izvođačkom

Forme ugovora na koje se odnosi ova prezentacije su izdanja iz 1999. godine:

 Iako nema izričite definicija “potraživanja” u bilo kojoj od FIDIC forma

eg zakona ugovora, uključivanjem reči “po

 P.kl. 3.4(CONS), 4.4(CONS), 11.1, 14.6, 14.13, a pogotovo P.kl. 3.5:

 Oko 40 pod-klauzula sadrže reč “razuman” (“reasonable”)

Osim potraživanja u skladu sa zakonskim pravima, potraživanja u ugovoru o

e imati pravo na pravni lek koji je naveden pod posebnom

anja određene sume

 1.9 CONS Kašnjenje u dostavi Crteža ili Naloga – Izvođač (V,T,D)

 1.9 P&DB Greške u uslovima Investitora – Izvođač (V,T,D)

 2.1 Pravo pristupa gradilištu – Izvođač (V,T,D)

 2.5 Potraživanja Investitora – Postupak koji Investitor mora da ispoštuje

 4.7 Obeležavanje – Izvođač (V,T,D)

 4.12 Nepredvidljivi fizički uslovi – Izvođač (V,T)

 4.19 Električna energija, voda i gas – Investitor

 4.20 Oprema Investitora i besplatni materijal – Investitor

Napomena – V: Vreme/produžetak roka; T: Troškovi; D: Dobit

 4.24 Fosilni ostaci – Izvođač (V,T)

 7.4 Ispitivanje – Izvođač (V,T,D)

 7.5 Odbijanje – Investitor

 7.6 Otklanjanje nedostataka – Investitor

 8.4 Produžetak roka za završetak radova – Izvođač (V)

 8.5 Zakašnjenja izazvana od strane organa vlasti – Izvođač (V)

 8.6 Dinamika napredovanja – Investitor

 8.7 Obeštećenje za kašnjenje – Investitor

 8.9 Posledice obustave radova – Izvođač (V,T)

 9.4 Nepovoljni rezultati ispitivanja – Investitor

 10.2 Prijem delova radova – Izvođač (T,D) & Investitor

 10.3 Ometanje ispitivanja na završetku – Izvođač (V,T,D)

 11.3 Produženje perioda za obaveštenje o nedostacima – Investitor

 11.4 Neotklanjanje nedostataka – Investitor

 11.8 Obaveza izvođača da istražuje – Izvođač (T,D)

 12.2 P&DB Kašnjenje ispitivanja – Izvođač (T,D)

 12.3 CONS Vrednovanje – u cenu

 12.3 P&DB Ponovno ispitivanje – Investitor

 12.4 CONS Izostavljeni radovi – Izvođač (T)

 14.4 Vremenski raspored plaćanja - anja mogu se revidovati

 14.8 Kašnjenje u plaćanju – Izvođač (naknade finansiranje)

 15.3 Vrednovanje na dan raskida – Investitor

 15.4 Plaćanje po raskidu – Investitor (gubici i šteta)

 16.1 Pravo Izvođača na obustavu radova – Izvođač (V,T,D)

 16.4 Plaćanje po raskidu – Izvođač (gubici i šteta)

 17.1 Obeštećenja – Izvođač (T) & Investitor

 17.4 Posledice rizika Investitora – Izvođač (V,T, u nekim slučajevima D)

 18.1 Opšti uslovi osiguranja – Izvođač (T) & Investitor

 18.2 Osiguranje radova i opreme Izvođača – Investitor

 19.4 Posledice više sile – Izvođač (V, u nekim slučajevima T)

 20.1 Potraživanja Izvođača – Postupak koji Izvođač mora da ispoštuje

Ovo se odnosi na potraživanje po osnovu, ne pod ali, iz ili u vezi sa ugovorom,

eg zakona da dobije pravni lek.

em tipu potraživanja, su “po nekom drugom osnovu” (“otherwise”),

Ovo obuhvata potraživanja gde ne postoji ugovor između strana, ili:

Konačno, tu je potraživanje za ex gratia anja, u smislu od dobrote.

Postupak za pokretanje potraživanje pod ugovorom od strane Investitora

P.kl. 3.5 je veoma važna odredba iz tačke gledišta potraživanja i rešavanje

Bitno je napomenuti da Nadzorni organ ne sme da ne izda utvrđivanje, ovaj