Professional Documents
Culture Documents
Alkimia e Lumturisë
Alkimia e Lumturisë
Një ide mbi realitetin e zemrës ose shpirtit mund të arrihet duke mbyllur
sytë dhe harruar gjithçka përreth, përveç individualitetit. Kështu mund të
arrihet një përjetim i natyrës së pafundme të këtij individualiteti. Sidoqoftë,
hetimi i thellë dhe i imtësishëm mbi shpirtin është i ndaluar. Në Kur’an
shkruhet: “Nëse të pyesin për shpirtin, thuaj: ‘Shpirti është çështje që i
përket vetëm Zotit tim’.” Kaq është gjithçka dihet mbi të. Që është një
esencë e pandashme që i përket botës së urdhërimit hyjnor, dhe që nuk vjen
nga përjetësia, por është i krijuar. Dija ekzakte filozofike mbi shpirtin nuk
është një domosdoshmëri paraprake për të ecur në rrugën e religjionit, por
vjen si rezultat i vetëdisiplinimit dhe qëndrueshmërisë në këtë rrugë, siç
thuhet edhe në Kur’an: “Ata që përpiqen në rrugën tonë, ne do t’i
udhëzojmë në rrugën e drejtë.”
Për të vazhduar këtë betejë shpirtërore, për të cilën duhet zotëruar dija mbi
veten dhe mbi Zotin, trupi duhet të përfytyrohet si një mbretëri, shpirti si
mbreti i saj, ndërsa shqisat dhe aftësitë si batalionet e një ushtrie. Arsyeja
duhet të konsideruar si vezir (ose kryeministër), pasioni duhet konsideruar si
mbledhësi i të ardhurave, ndërsa zemërimi si oficeri i policisë. Nën
justifikimin e mbledhjes së të ardhurave, pasioni është vazhdimisht i prirë të
zgjerojë llogarinë e tij, ndërsa zemërimi është gjithmonë i prirë për nga
ashpërsia dhe egërsia ekstreme. Të dy këto, mbledhësi i të ardhurave dhe
oficeri i policisë, duhet të jenë të nënshtruar ndaj mbretit, por jo të vriten
apo të dëbohen, sepse ato kanë funksionet e tyre të nevojshme që duhet t’i
përmbushin. Nëse pasioni dhe zemërimi sundojnë arsyen, ajo që pason
është shkatërrimi i pashmangshëm i shpirtit. Një shpirt që lejon atësitë e tij
më të ulëta të sundojnë ato më të larta, është si ai që i dorëzon engjëllin
pushtetit të një qeni, apo që i dorëzon një musliman tiranisë dhe
padrejtësisë së një mosbesimtari. Kultivimi i cilësive djallëzore, kafshërore
apo engjëllore rezulton në prodhimin e karaktereve përkatës, që në Ditën e
Gjykimit do të manifestohen në forma të dukshme; epshorët si derra, të
egrit si qen dhe ujq, ndërsa të pastrit si engjëj. Qëllimi i disiplinës morale
është të purifikojë zemrën nga ndryshku i pasionit dhe zemërimi, derisa si
një pasqyrë e shkëlqyeshme, të reflektojë dritën e Zotit.
Këto intuita nuk janë të kufizuara vetëm tek ata që kanë gradën profetike.
Njësoj siç hekuri, përmes lëmimit të vazhdueshëm mund të shndërrohet në
një pasqyrë, njësoj edhe çdo mendje njerëzore, përmes disiplinës së
mjaftueshme mund të shndërrohet në përfituese të mbresave të tilla. Ishte
pikërisht kjo e vërtetë që Profeti a.s kishte në mendje kur tha: “Çdo fëmijë
lind i pastër dhe me prirje të natyrshme drejt Islamit, por më pas prindërit e
tij e bëjnë hebre (në kuptimin e besimit), të krishterë apo idhujtar (adhurues
të yjeve). Çdo qenie njerëzore ka dëgjuar në thellësitë e ndërgjegjes së saj
pyetjen “A nuk jam unë Zoti yt?” dhe i është përgjigjur me “Po” kësaj
pyetjeje. Por disa zemra janë aq të mbuluara me ndryshk, sa nuk janë në
gjendje të japin reflektime të qarta, ndërsa ato të profetëve dhe eulijave (të
dashurve të Zotit), edhe pse janë njerëz me pasione si ne, janë ekstremisht
të ndjeshme ndaj çdo mbrese apo frymëzimi hyjnor.
Shpirti i njeriut mban gradën më të lartë mes krijesave, jo vetëm për shkak
të intuitës dhe dijës së përvetësuar, por gjithashtu për shkak të arsyes si
pushtet. Njësoj siç engjëjt mbizotërojnë ndaj fenomeneve të natyrës, shpirti
mbizotëron apo sundon përbërësit e trupit. Ata shpirtra që arrijnë një gradë
të veçantë pushteti, nuk sundojnë vetëm trupat e tyre, por edhe ato të të
tjerëve. Nëse ato i urojnë një të sëmuri shërim, i sëmuri shërohet, ose një
të shëndetshmi që të sëmuret, ai sëmuret. Ose nëse dëshirojnë praninë e
një personi, ai vjen tek ta. Në varësi të faktit nëse efektet e prodhuara janë
të mira apo të këqija, ato emërtohen mrekulli ose magji. Këto shpirtra
dallojnë në tre mënyra nga njerëzit e zakonshëm: (1) atë që të tjerët e
shikojnë vetëm në ëndrra, ata e shikojnë kur janë zgjuar; (2) ndërsa
vullnetet e të tjerëve ndikojnë vetëm mbi trupat e tyre, këta persona falë
pushtetit të vullnetit të tyre, mund të lëvizin dhe ndikojnë mbi trupat që janë
jashtë tyre; (3) dija që të tjerët e përfitojnë përmes të nxënit nga puna dhe
përvoja, atyre u vjen në mënyrë intuitave.
Këto tre mënyra, sigurisht, nuk janë të vetmet veçori që i dallojnë ata nga
njerëzit e zakonshëm, por janë të vetmet që mund të shquhen nga ne.
Njësoj siç askush nuk e njeh natyrën e vërtetë të Zotit përveç vetë Zotit, po
ashtu askush nuk e njeh natyrën e vërtetë të një profeti, përveç një profeti.
Kjo është një çështje për të cilën nuk nevojitet vramendje, sepse në
përditshmërinë tonë shikojmë se është e pamundur t’i shpjegosh bukurinë e
poezisë një personi, veshi i të cilit është i pandjeshëm ndaj kadencës dhe
ritmit, apo mrekullinë e ngjyrave një personi që është i verbër. Përtej
thjesht paaftësisë, ka edhe pengesa të tjera ndaj arritjes së të vërtetës
shpirtërore. Një nga këto është dija e përfituar nga burime të jashtme. Për
të përdorur një ilustrim, zemra mund të konceptohet si një pus, ndërsa 5
shqisat si burime që e furnizojnë vazhdimisht me ujë. Për të zbuluar
përmbajtjen e vërtetë të zemrës, këto burime duhet të ndalen për pak kohë,
kurdo qoftë, dhe mbetjet që kanë sjellë duhet të pastrohen nga pusi. Me
fjalë të tjera, nëse duam të arrijmë të vërtetën e pastër shpirtërore, duhet të
largojmë për pak kohë dijen që është përvetësuar nga proceset e jashtme
dhe që shpesh ngurtësohet në paragjykime dogmatike.
Një gabim me natyrë të kundërt bëhet nga njerëz të cekët, të cilët, duke
trumbetuar disa fraza që kanë dëgjuar nga mësuesit asketë (sufi),
kundërshtojnë të gjithë dijen. Kjo është sikur një person që nuk është
ekspert në alkimi të thotë, “Alkimia është më e mirë se ari”, duke refuzuar
arin që i ofrohet. Alkimia është më e mirë se ari, por alkimistët e vërtetë
janë shumë të rrallë, njësoj si aksetët (sufistët) e vërtetë. Ai që ka njohuri të
përcipta të asketizmit, nuk është superior ndaj një njeriu të ditur, njësoj siç
ai që ka provuar disa eksperimente në alkimi nuk ka asnjë arsye për të
përçmuar një të pasur.
Një njeri tek i cili është shuar dëshira për këtë dije, është si një njeri të cilit i
ka humbur uria për ushqim të shëndetshëm, ose që parapëlqen të ushqehet
me baltë në vend të bukës. Nevojat trupore zhduken me vdekjen,
bashkërisht me organet që përdorin, por shpirti nuk vdes, duke ruajtur të
gjithë dijen që zotëron mbi Zotin: përkundrazi, e shton atë.
Një pjesë e rëndësishme e dijes tonë mbi Zotin buron nga studimi dhe
meditimi mbi trupat tanë, që na shpërfaq neve fuqinë, urtësinë dhe
dashurinë e Krijuesit. Fuqinë e tij, në faktin që nga një pikël uji Ai ka
ndërtuar skeletin e jashtëzakonshëm të njeriut; Urtësinë e tij që shpërfaqet
tek komplikimi dhe përshtatshmëria reciproke e pjesëve të trupit; dhe
dashurinë e Tij, duke na mundësuar jo vetëm ato organe që janë të
domosdoshëm për ekzistencën, si mëlçia, zemra dhe truri, por edhe ato që
nuk janë të domosdoshëm, si duart, këmbët, gjuha dhe sytë. Këtyre, Ai u
ka shtuar si dekorime dhe zbukurime, ngjyrën e errët të flokëve, të kuqen e
buzëve dhe harkun e vetullave.
Thënë kjo, dija mbi shpirtin luan një rol shumë më të rëndësishëm në
orientimin drejt dijes mbi Zotin, në raport me dijen mbi trupin tonë dhe
funksionet e tij. Trupi mund të krahasohet me një kalë, ndërsa shpirti me
kalorësin e tij; trupi është krijuar për shpirtin, ndërsa shpirti për trupin. Nëse
një njeri nuk njeh shpirtin e tij, gjënë më të afërt me të, si mund të
pretendojë të njohë të tjerët? Është njësoj sikur një varfanjak që nuk
mundet të garantojë vaktin e tij, të pretendojë se është në gjendje të
ushqejë një qytet.
Vërtet, njeriu në këtë botë është tejmase i dobët dhe i përbuzshëm. Vetëm
në botën tjetër ai do të ketë vlerë, nëse përmes “alkimisë së lumturisë”
ngrihet nga radhët e bishave në atë të engjëjve. Përndryshe, gjendja e tij do
të jetë më e keqe se e shtazëve, që zhduken dhe shndërrohen në pluhur.
Për të, është e nevojshme, që ndërsa është i ndërgjegjshëm për epërsinë e
tij si kulmi i krijesave, të mësojë të njohë edhe pafuqinë e tij, sepse edhe ky
është një nga çelësat e dijes mbi Zotin.