Εκκλη

ησία της Πα
αναγίας της Ασίνου, Νικ
κητάρι

 
Η εκκλησίία της Παναγγίας της Φορβιώτισσας, πεερισσότερο γν
νωστή ως η Παναγία
Π της Ασίνου,
βρίσκεται σ
στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς
ο του Τροόδους. Είίναι κτισμένη στην ανατολικ
κή όχθη
ενός μικρο
ού χείμαρρου, τρία χιλιόμε
ετρα νοτίως το
ου χωριού Νιικητάρι. Η εκ
κκλησία αποτεελεί μια
από τις δέκ
κα εκκλησίες που έχουν εν
νταχθεί στον κατάλογο
κ της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρο-
νομιάς της UNESCO ήδη
η από το 1985
5.

Η εκκλησία
α αποτελεί το
ο μοναδικό κατάλοιπο
κ από
ό καθολικό τη
ης Μονής των
ν Φορβίων, απ
πό όπου
προέρχεταιι και η προσω
ωνυμία της. Πά
άνω από τη νό
ότια είσοδο του
υ ναού, υπάρχ
χει μια επιγρα
αφή που
χρονολογείτα
αι στα 1105/6, και αναφέρ
ρεται στον κτή
ήτορα της Μονής τον Μάγισ
στρο Νικηφόρ
ρο Ισχύ-
ριο, μεττέπειτα μοναχ
χός Νικόλαος.. Η ίδρυση τη
ης Μονής χροννολογείται στα
α 1099, ενώ συνεχίζει
σ να λεειτουργεί και κατά τη διάρκ
κεια της
Τουρκο
οκρατίας, μέχρ
ρι τα τέλη του 18ου αιώνα ο
οπότε εγκαταλ
λείπεται.

Οι μόνεες πληροφορίίες που έχουμ

με για το μονα
αστήρι της Πα
αναγίας της Ασ
σίνου, κατά τη
ην περίοδο της Λατινοκρατίίας, προέρχον
νται από
τις εεπιγραφές, πο
ου συνοδεύουν
ν τις τοι-
χογρ
ραφίες της εεκκλησίας, και
κ από
διάφ
φορα σημειώμ
ματα στον Παρισινό
Π
Κώδ
δικα 1590. Α
Από τον κώδικ
κα αυτό
πληροφορούμασττε, π.χ., ότι ο Ισχύριος
απεβ
βίωσε στο μο
οναστήρι που ίδρυσε,
στις 16 Νοεμβρίο
ου 1115, ενώ δεν λεί-
πουνν και άλλες παρόμοιες αναφορές
α
για ημερομηνίες θανάτου ηγουμένων
του μ
μοναστηριού κατά τον 12ο αιώνα
 Εκκλη
ησία της Πα
αναγίας της Ασίνου, Νικ
κητάρι

 
και μονναχών κατά το
ον 12ο – 15ο αιώνα.
α

Η εκκλ
λησία αποτελείίται από δύο μέρη:
μ το μονό
όκλιτο καμαρο
οσκεπή κυρίω
ως ναό και το νάρθηκα,
ν ο οπ
ποίος προστέθ
θηκε κατά το δεύτερο
μισό το
ου 12ου αιώνα
α. Οι πλαϊνοί τοίχοι του νάρθηκα απολήγουν σε αψίδα, γεγονός πο
ου θεωρείται επίδραση
ε της Κωνσταντινουπόλεως.
Ήδη απ
πό το 12ο αιώννα ο ναός ήτα
αν καλυμμένοςς με μια δεύτεερη ξύλινη στέ
έγη, στρωμένη
η με επίπεδα αγκιστρωτά
α κεεραμίδια. Σήμ
μερα δεν
σώζοντα
αι ίχνη από τα
α υπόλοιπα μο
οναστηριακά κ
κτίσματα.

Οι τοιχογρ
ραφίες της εκκ
κλησίας της Παναγίας της Ασίνου
Α ανάγον
νται σε διάφορ
ρες εποχές με πιο ση-
μαντικές ττις αρχικές, π
που, σύμφωνα με την κτητο
ορική επιγραφ
φή, έγιναν το 1105 – 1106
6. Αυτές
εκφράζουνν τις νέες τάσεεις της ζωγραφ
φικής της περ
ριόδου των Κομνηνών. Οι το
οιχογραφίες απηχούν
α
την τέχνη της Κωνστανττινούπολης, από
α όπου θα πρέπει να πρ
ροερχόταν καιι ο ζωγράφος που τις
δημιούργη
ησε, και αποτεελούν ένα από
ό τα σημαντικ
κότερα σύνολα
α βυζαντινής τέχνης
τ της πεεριόδου.
Από τις το
οιχογραφίες τη
ης εποχής αυ
υτής σώθηκαν εκείνες που βρίσκονται στο
σ δυτικό τμή
ήμα της
καμάρας, στο δυτικό το
οίχο και στο ανατολικό
α καιι δυτικό τμήμ
μα του νότιου και βόρειου τοίχου.
Στην πρώττη φάση της ττοιχογράφησης
ς ανήκουν κα
αι οι τοιχογρα
αφίες της Ανάλ
ληψης στο αν
νατολικό
τμήμα της καμάρας, η Μετάληψη τω
ων Αποστόλων και οι Πατέρεες της εκκλησ
σίας στον ημικ
κυκλικό
τοίχο της α
αψίδας, ο Ευα
αγγελισμός της Θεοτόκου και
κ η Μετάληψ
ψη της οσίας Μαρίας
Μ της Αιιγύπτιας
στα βόρεια
α και τα νότια της αψίδας. Η ισχυρή επίδ
δραση της πρω
ωτεύουσας εξηγείται από το γεγονός
ότι ο τότε α
αυτοκράτοραςς Αλέξιος Α΄ Κομνηνός
Κ (108
81-1118) κατέέστησε την Κύ
ύπρο τη σημα
αντικότε-
ρη στρατιω
ωτική βάση τη
ης νοτιοανατολ
λικής Μεσογείου, λόγω των
ν γεωπολιτικών
ν συνθηκών της
τ επο-
χής.

Το 14ο αιώνα η εκκλ

λησία έπαθε σημαντική
σ καταστροφή. Συνέπεια της κα
αταστροφής αυ
υτής είναι η διεύρυνση
δ της αψίδας και η διακό-
σμηση για δεύτερη φ
φορά του νάρθ
θηκα και του κεντρικού τμ
μήματος του ναού.
ν Ο νάρθη
ηκας ζωγραφίσ
στηκε το 1332
2/33 σύμφων
να με τη
 Εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, Νικητάρι

 
σχετική επιγραφή. Οι τοιχογραφίες αυτές περιλαμβάνουν τη μεγάλη σύνθεση της Δευτέρας Παρουσίας, που απλώνεται στους θόλους,
τη Βόρεια αψίδα και τα πάνω τμήματα του δυτικού τοίχου, και πιο χαμηλά περιλαμβάνει όρθιους Αγίους, το Χριστό και την Παναγία.

Ο ζωγράφος που ζωγράφισε τις τοιχογραφίες αυτές χρησιμοποίησε χρώματα αλαμπή, στα οποία κυριαρχεί το καφέ. Το πλάσιμο είναι
απλοποιημένο και οι πτυχώσεις αποδίδονται με σκληρές χονδρές πινελιές. Χαρακτηριστικό δείγμα των τοιχογραφιών αυτών είναι οι
τρεις Απόστολοι που εικονίζονται σε θρόνο σε σφαιρικό τρίγωνο του τυφλού τρούλου του νάρθηκα.

Ο νάρθηκας διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες λίγο μετά την οικοδόμησή του κατά το δεύτερο μισό του 12ου αιώνα, και επαναδιακοσμή-
θηκε στα 1332/3 με έντονες φράγκικες επιδράσεις. Στο εικονογραφικό πρόγραμμα του νάρθηκα ξεχωρίζει ιδιαίτερα η απεικόνιση με-
γάλου αριθμού δωρητών. Στην Παναγία της Ασίνου σώζονται και μερικές μεταγενέστερες τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο 17ο
αιώνα.

Πηγές:

1. Οδοιπορικό στις αγιογραφημένες εκκλησίες της Κύπρου, Δομετίου μοναχού, Κύπρος, 2007.
2. Ιστοσελίδα Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου http://www.mcw.gov.cy/da (4/4/2012)
 Εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, Νικητάρι

 
Η τρισδιάστατη ανακατασκευή του ναού.
Στο πρώτο μέρος διακρίνεται η εξωτερική όψη και στο δεύτερο η εσωτερική αρχιτεκτονική του ναού.
Με απλή ενεργοποίηση του 3Δ μοντέλου είναι εμφανής η πολυπλοκότητα, η μοναδική ομορφιά και το αριστούργημα του μνημείου