Univerzitet u Sarajevu

Fakultet za saobraćaj i komunikacije

Asistent: MA Ermin Muharemović, dipl. Ing. saob i kom.

Predmet: Arhitektura računara

- PREDAVANJE VI –
- MAGISTRALA -
 SADRŽAJ

SADRŢAJ .................................................................................................................................. 1
1. Magistrala ........................................................................................................................... 2
1.1. Osobine i klasifikacija računarskih magistrala ............................................................ 2
1.2. Organizacija magistrale ............................................................................................... 4
2. Standardne PC magistrale ................................................................................................ 10
3. LITERATURA ................................................................................................................. 13

1
 1. Magistrala

Magistrala je djeljena komunikaciona veza koja se koristi za povezivanje dva ili više uređaja.
Magistrala (engl. bus) ili sabirnica, zajednički je električni „autoput“ koji povezuje vise
uređaja. Magistrale se mogu razvrstati prema funkciji. U odnosu na procesor one mogu biti
interne (unutrašnje), kada sluţe za razmjenu podataka između procesora i aritmetičko-logičke
jedinice i eksterne (spoljne), kada procesor povezuju s memorijom i ulazno-izlaznim
uređajima. Svaka vrsta magistrale ima svoja svojstva i zahtjeve.

1.1. Osobine i klasifikacija računarskih magistrala

Iz same definicije strukture računarskog sistema i hijerarhijskih nivoa te strukture, uočava se

da je suštinsko pitanje redosljed i način povezivanja pojedinih elementarnih komponenti. Već
na nivou procesora, formira se jedinstven prenosni put, interna magistrala, radi izbegavanja
velikog broja linija koje spajaju registre.
Na višem nivou strukture, potrebno je na efikasan način organizovati razmjenu informacija
između pojedinih funkcionalnih jedinica računarskog sistema. U tu svrhu, kao najefikasnije
rješenje, formira se jedinstven prenosni put, u obliku fizičkog medijuma koji prenosi
električne signale - nosioce instrukcija i podataka. Ovaj skup zajedničkih, djeljenih spreţnih
signala naziva se magistralom računarskog sistema. Da bi se naglasila njena suštinska razlika
u odnosu na internu magistralu, nekad se koristi i termin spoljna magistrala.

Slika: Magistralna organizacija računarskog sistema

Magistrala međusobno povezuje centralni procesor, memoriju i periferijske U/I module, i

osnova je za izgradnju sloţenih računarskih struktura.

2
Očigledna je pogodnost magistralne organizacije u pogledu cjene i jednostavnosti relizacije,
kao i mogućnosti proširenja računarskog sistema dodavanjem novih modula. Ukoliko je
određeni tip magistrale standardizovan, to dodatno stvara mogućnost nesmetane upotrebe
modula različitih prizvođača.
Istovremeno, svaka magistrala unosi i određena ograničenja u pogledu maksimalnih
performansi računarskog sistema. To se odnosi prije svega na propusni opseg magistrale, koji
limitira maksimalnu brzinu komunikacije sa U/I periferijama. Istovremeno, električne osobine
magistrale definišu njenu najveću duţinu i broj modula koji se na nju mogu povezati.
Uređaji koji se povezuju preko magistrale, međusobno se vrlo razlikuju u pogledu kašnjenja i
brzine prenosa. Zato se uvode specijalizovane magistrale, pri čemu svaki tip magistrale mora
obezbjediti mehanizme komunikacije koji će omogućiti adekvatno savladavanje ovih razlika.
Magistrale specijalizuju za specifičnu namjenu, tačnije za određen skup funkcionalnih
jedinica koje se na nju povezuju. Zato je uobičajeno razlikovanje procesorske, sistemske i U/I
magistrale, kod kojih, u iznetom redosljedu, opada brzina prenosa i propusnost, a raste značaj
fleksibilnosti i proširivosti magistrale. Procesorska magistrala, nekad označena i kao lokalna,
mora biti najbrţa, jer je posvećena komunikaciji procesora sa memorijom i grafičkim video
kontrolerom. Sistemska magistrala povezuje procesor sa brzim periferijama, vitalnim za rad i
performanse ukupnog računarskog sistema, najčešće sa spoljnim memorijama i brzim
mreţnim kontrolerima. Najsporija je U/I magistrala, namenjena sprezanju sa sporijim
perifernim jedinicama, raznovrsnim po tipu i funkciji.

U svjetu postoji velik broj standarda za računarske magistrale, čiji se izvori mogu svrstati u tri
grupe. U prvu grupu izvora spadaju tehnička rješenja određenog proizvođača, koja se zbog
velike rasprostranjenosti i popularnosti usvajaju kao korišten (de facto) standard. Najizrazitiji
primjer ovakvog uvođenja standarda je svakako ISA magistrala IBM PC računara, u svim
svojim varijantama (XT, AT). Drugi značajan izvor standarda su tehnička rješenja pojedinih
proizvođača koja su prilagođena i od strane nacionalnih i međunarodnih organizacija za
standarde predloţena kao zvaničan standard (npr. VME, Multibus II, itd.). Konačno, treći
izvor standarda se javlja kada grupe nezavisnih proizvođača opreme, motivisane posebnim
interesima i nezavisno od organizacija za standarde razvijaju i definišu standarde za svoje
potrebe i stavljaju ih na raspolaganje širem krugu korisnika (npr. PCI ili STD standard). Za
proces standardizacije je karakteristično da definisani standardi često nisu rezultat isključivo
radne snage tehničkih argumenata, nego su bitno uslovljeni i komercijalnim interesima velikih
proizvođača, tehničkim zahtjevima grupa i korisnika od posebnog interesa.

S obzirom da su magistrale namjenjene funkciji prenosa informacija u okviru računarskog

sistema, njihova osnovna obiljeţja su sljedeća:
 Širina magistrale, iskazana u bitima, ukazuje na broj linija preko kojih se informacije
istovremeno prenose na magistrali. Širina adresne magistrale direktno određuje
memorijski opseg koji je moguće koristiti. Pri navođenju ovog parametra obično se
misli na širinu magistrale podataka, kao osnovnog za efikasnost konkretne magistrale.
 Brzina magistrale određenja je učestanošću radnog takta, jer se obično u jednom
taktu preko jedne linije prenese jedan bit informacije. Ipak, postoje rješenja koja u istu

3
 svrhu troše dva takta (ISA), ili naprotiv udvostručavaju propusnost magistrale šaljući
dva bita u jednom taktu (AGP).
 Propusnost magistrale, ili njen prenosni opseg, odnosi se na opseg podataka koji se
teoretski moţe prenijeti preko magistrale u datom vremenu. Ovaj parametar se izvodi
na osnovu predhodno navedenih i daje zbirnu ocjenu efikasnosti jedne magistrale.

Da bi se omogućio rast i nadgrađivanje sistema, i proizvođači i korisnici često pribjegavaju

sprezanju magistrala niskog i visokog nivoa, tako da se podsistem konfigurisan oko
magistrala niţih nivoa tretira kao U/I jedinica sistema visokih performansi. Ovakav pristup ne
samo da omogućava bezbolan prelaz na savršenije arhitekture uz očuvanje najvećeg djela
početne investicije, nego često predstavlja i preporučljivu strategiju razvoja novih sistema. U
principu, ova povezivanja realizuju se ili konvertorima brzina i protokola na magistrali, ili
posredstvom memorije sa dva pristupa.

1.2. Organizacija magistrale

Učinkovito sprezanje centralnog procesora sa periferijama zahtjeva optimalno izvršenje U / I

aktivnosti, uz sprječavanje zagušenja na prijenosnom putu. Šarolikost U / I uređaja glede
brzine i načina prijenosa podataka postavlja brojne probleme, čije se rješenje najčešće traţenje
izdvajanju pojedinih segmenata sprezni arhitekture i njihovoj specijalizaciji za dio
zahtijevanih funkcija. Ovi segmenti predstavljaju autonomne cjeline, i kao takve se mogu
izdvojeno i razmatrati.
Sa stanovišta fukcionalnosti, računalne magistrale se mogu raščlaniti na segmente
klasificirane na način prikazan slikom ispod. Podaci se prenose signalima adrese, podataka,
kontrole, odziva i vremenske sinkronizacije. Ova klasa signala formira baznu, tzv.
transakcijsku magistralu. Mehanizmi arbitriranja i prekida, neophodni za koordinaciju
aktivnosti na magistrali (transakcija), podrţani su po pravilu posebnim linijama magistrale, ali
se u nekim slučajevima ne koriste.

Slika: Klasifikacija segmenata računalne magistrale po namjeni

4
Svaka magistrala objedinjuje dva osnovna segmenta, linije za prijenos podataka i adresa. Radi
uštede u broju potrebnih veza, dvosmjerna magistrala podataka (upis / čitanje) se realizira
upotrebom posebnih kola (bus buffer). Adresne linije su jednosmjerne, i sluţe za adresiranje
memorije i U / I registara.
Pored linija adresa i podataka, na magistrali je prisutan i skup kontrolnih signala, koji se često
označavaju kao kontrolna (upravljačka) magistrala.
Radi smanjivanja broja fizičkih vodova, prilikom projektiranja magistrala često se pribjegava
multipleksiranje pojedinih skupina signalnih linija. Na taj način se, izvjesnim obaranjem
propusne moći i usloţavanjem logike spreţnih sklopova, dolazi do ekonomičnijih konačnih
rješenja koja karakterizira manji broj linija i bolje iskorištenje konektora. Najčešće se
multipleksira adresne linije i linije podataka, a nisu rijetki slučajevi da se ova tehnika
primjenjuje i na signale drugih skupina.
U općem slučaju, prijenos signala na magistralama moţe biti organiziran paralelno ili serijski,
dok na paralelnim magistralama jedan broj signalnih linija moţe, ali i ne mora, biti
multipleksiran. Kod serijskih su svi signali multipleksirani na jednom, eventualno na dva
fizička voda.
U određenom trenutku, samo jedan od povezanih modula moţe biti ovlašten da upravlja
magistralom i inicijalizuje razmjenu podataka s drugim modulima. Modul koji upravlja
magistralom ima stanje vodeće jedinice na magistrali, a svi ostali stanje pratećih. U sustavu
moţe biti samo jedan modul biti ovlašten za upravljanje magistralom (vodeći), i to je obično
procesor. U slučaju da ovakvih modula moţe biti više, magistrala se dodjeljuje u skladu s
ugrađenim pravilima arbitriranja.
Veza između vodeće i prateće jedinice uspostavlja se na taj način, što vodeća postavljanjem
adresnih podataka na magistralu proziva traţeni modul. Odazivanjem pratećeg, otpočinje
prijenos informacija. Po okončanju prijenosa, vezu raskida vodeći modul. Redoslijed
uspostavljanja veze - prijenos informacija - raskidanje veze nazvat će se transakcija na
magistrali. Ovisno količina prenošenih informacija, transakcija se izvodi u jednom ili više
ciklusa magistrale. U ovom kontekstu, pod informacijama se podrazumijevaju adrese i podaci.
Prijenos na magistrali podrţan je signalima vremenske sinkronizacije, kontrolnim signalima
koji bliţe opisuju tip transakcije, i signalima odziva prateće jedinice o uspješnosti prijenosa.
Skup pravila po kojima se reguliraju transakcije na magistrali, naziva se protokol magistrale.

Slika: Transakcija na magistrali

Pored pojedinačnog adresiranja, u sustavu izgrađenom oko magistrale moţe biti podrţano i
difuzno adresiranje, kojim se istovremeno adresira grupa modula. Pojedini sustavi omogućuju
i neke poboljšane tehnike adresiranja kao što su npr. poziciono (jednoznačno adresiranje
identičnih modula koji se nalaze na različitim pozicijama u sustavu), odnosno logičko

5
(adresiranje globalnih memorijskih lokacija bez obzira na njihvoim trenutnu fizičku poziciju u
sustavu).
Arbitriranjem se određuje kojem modulu će se dodijeliti magistrala u slučaju da više modula
istovremeno ispostavi zahtjev za dodjelom magistrale. Arbitriranje moţe biti centralizirano ili
decentralizirano. U slučaju centraliziranog, arbitriranje je povjereno posebnoj komponenti
koja prima i obrađuje sve zahtjeve,i vrši dodjelu magistrale.
Rješenja koja se pri tome koriste, slična su onima razvijenim za potrebe sustava prekida. Kod
decentraliziranog arbitriranja, svi moduli lokalnim kolima prate zahtjeve svojih konkurenata i
preuzimaju kontrolu nad magistralom u slučaju kada im je to dopušteno vaţećim pravilima
arbitriranja i dodijeljenim prioritetom. Jedno od rješenja ove klase je i arbitracija s kolizijom,
slično protokolu pristupa kod klasičnog Ethernet-a.

Slika: Centralizovano arbitriranje na magistrali

Prijenos signala na magistralama moţe se odvijati asinkrono i sinkrono.

Asinhrone magistrale ne prenose takt i mogu prihvatiti uređaje najšireg raspona brzina
(najčešće klasične periferijske U / I uređaje). Uspješan prijenos podataka između asinkronih
uređaja (onih čiji taktovi nisu međusobno sinkronizirani), zahtjeva odgovarajući fizički
protokol. Njegov osnovni cilj je označavanje trenutka pogodnog za prijenos podataka, kao i

6
razdoblja u kojem je generirana adresa ispravna (validna). Dvije su osnovne tehnike za to:
biranje (strobing) i rukovanje (hadshaking).

Slika: Tehnika biranja (strobing)

Na prethodnoj slici je prikazana tehnika biranja, u varijantama kada prijenos inicira odredišni
ili polazni uređaj. U prvom slučaju, signal strobe prethodi slanju podataka od strane izvora. U
drugom slučaju, izvor istim signalom označava validnost podataka na magistrali. Prednost ove
metode je jednostavnost, a osnovni nedostatak odsustvo odziva, odnosno bilo kakve indikacije
o uspjehu prijenosa. Dodatno, ukoliko je na magistralu vezano više uređaja, trajanje strobe-a
mora biti podešeno na razinu koja odgovara najsporijem uređaju.
Upravo je to razlog uvođenja tehnike rukovanja, koja koristi dva kontrolna signala:

 Zahtjev (request) kojim inicijator zahtjeva prijenos podataka, i

 Odgovor (reply) kojim prozvani uređaj označava svoju reakciju (vršenje transfer).
Zahvaljujući ovim signalima, tjedna transakcije se razlikuju četiri stanja.

Slika: Redoslijed signala rukovanja pri prijenosu koji inicira odredišni uređaj

7
Prethodna slika prikazuje redoslijed dionica pri prijenosu koji inicira odredišni uređaj:

1. Odredište postavi zahtjev;

2. Izvor pošalje podatke na magistralu;
3. Nakon kratkog čekanja da se signali smire, izvor signalom Odgovor označava
prisustvo podataka;
4. Odredište učita podatke i obori Zahtjev;
5. Izvor obori Odgovor.
Redoslijed akcija pri prijenosu koji inicira polazni uređaj prikazan je slikom ispod:
1. Izvor postavi Zahtjev
2. Izvor potom postavi i podatke na DBUS
3. Odredište aktivira Odgovor
4. Po isteku određenog vremena, Izvor obori Zahtjev i oslobodi magistralu podataka
5. Odrediste deaktivira Odgovor

Slika: Redoslijed signala rukovanja pri prijenosu koji inicira izvorni uređaj

Prednost tehnike rukovanja je u aktivnom sudjelovanju obje strane u uspješnom izvršenju U /

I prijenosa. Otkaz jednog od sudionika bi izazvao beskonačno čekanje, što se sprečava
vremenskom kontrolom na bazi internih brojača.
Kod sinkronog prijenosa na magistrali, sustav generira signale vremenske sinkronizacije koji
se distribuiraju svim modulima. Sve promjene stanja sustava i sve transakcije odvijaju se u
fiksnim vremenskim intervalima koji su određeni ovim signalima. Za razliku od asinkronih
sustava koji se lako prilagođavaju na module vrlo različitih brzina odziva, kod sinkronih
sustava je takt magistrale ograničen brzinom odziva najsporijeg modula. Radi izbjegavanja
ovog ograničenja, većina sinkronih magistrala koristi odgovarajući protokol sa čekanjem.
Ovakav protokol, generiranjem pauza na magistrali, osigurava mehanizam za usklađivanje

8
različitih brzina sudionika u komunikaciji. Prateći uređaj signalom čekanje (wait) označava
spremnost za prijenos, nakon čega se sam prijenos podataka odvija brzinom magistrale.

Slika: Prenos podataka preko sinkrone magistrale

Kod magistrala s više potencijalnih vodećih modula, koristi se tehnika dijeljenja transakcije
(split transactions). Na taj način se izbjegavaju čekanja i maksimizira iskorištenost
propusnosti magistrale. Osnovna ideja je u tome da se događaji na magistrali podjele na dva
segmenta: upit i odgovor. U vremenu između upita i odgovora, magistrala je raspoloţiva za
pokretanje nove transakcije. Ovakvo rješenje se često naziva protočnom magistralom, ili
magistralom sa distribucijom paketa.

Slika: Prenos podataka preko protočne magistrale

Pored pojedinačnog adresiranja, u sustavu izgrađenom oko magistrale moţe biti podrţano i
difuzno adresiranje (broadcast), kojim se istovremeno adresira grupa modula. Pojedini sustavi
omogućuju i neke poboljšane tehnike adresiranja kao što su npr. poziciono (jednoznačno
adresiranje identičnih modula koji se nalaze na različitim pozicijama u sustavu), odnosno

9
logičko (adresiranje globalnih memorijskih lokacija bez obzira na njihvu trenutnu fizičku
poziciju u sustavu).
Od posebnog značaja za rad sustava je i mehanizam prekida kojim se podrţava opsluţivanje
izvanrednih zahtjeva modula za korištenjem magistrale. Za različite realizacije magistrala, ovi
mehanizmi mogu biti vrlo različiti po sloţenosti i performansi.

2. Standardne PC magistrale

Danas je osobno računalo (PC) svakako dominantan tip radnih stanica i osnova neslućenog
razvoja informacijskih tehnologija. Zato je razvoj računala i njegovih magistrala od najvećeg
značaja na daljnji tijek događanja u ovom području. Slika ispod ilustrira organizaciju
spreţnog podsustava suvremenih PC stanica koje koriste mikroprocesore klase Pentium.

Slika: Konfiguracija sprežnog podsustava PC radnih stanica

Uobičajena je uporaba memorijskog i UI kontrolera (MCH -Memory Controller Hub, ICH IO

Controller Hub), koji se često označavaju i kao sjeverni i juţni most PC računala. Sjeverni
most međusobno povezuje procesor, memoriju (radnu i sekundarni "cache") i grafičku karticu
posredstvom AGP ili PCI Express magistrale. Juţni most objedinjuje spregu ka standarnim
magistralama PCI, PCI Express i USB, kao i prema vanjskoj memoriji (ATA magistrala),
zvučnoj i mreţnoj kartici.

10
 Slika: Pregled karakteristika različitih magistrala

U okviru arhitekture suvremenih računala uočljiva je jasna hijerarhijska organizacija

raspoloţivih magistrala, sukladno različitostima njihove namjene. U odnosu na centralni
procesor (vrh piramide i najbrţi unutar računala) svaki od hijerarhijskih razina se odlikuje
manjom brzinom, i istovremeno je logični nastavak (sljedbenik) prethodnog razine (sloja). Po
vrsti i namjeni PC magistrale moţemo klasificirati u sljedeće kategorije:
 Procesorske magistrale su na hijerarhijski najvišoj razini s namjenom povezivanja
centralnog procesora sa najbrţim periferijama: osnovna procesorska kola ( 'chipset'),
skrivena ( "cache") i operativna memorija. U suvremenim rješenjima radi se o
jedinstvenoj sprezi koja objedinjuje navedena tri segmenta.
 Lokalne U / I magistrale sluţe za povezivanje brzih i vremenski kritičnih U / I
uređaja, poput video kartica, diska, brzih mreţnih kontrolera i sl. Trenutno aktualni iz
ove kategorije magistrala su standardi PCI, AGP i PCI Express. Peripheral Component
Interconnect (PCI) magistrala, uvedena 1993. godine, danas je osnovna sprezni
magistrala u suvremenim računalima. Standardna PCI magistrala odlikuje se
prijenosom podataka duljine 32 bita i radnim taktom 33 MHz, a raspoloţiva su i
rješenja 64 bita / 66 MHz. Pored unapređenja brzine i propusnosti, PCI magistrala je
prva u cjelini podrţala "priključi i koristi" (plug andplay) koncept povezivanja
osnovnog PC računala sa periferijskim U / I karticama. Stoga je u okviru PCI sabirnice
omogućena identifikacija kartice i kooperativan rad sa sustavom i BIOS-om u cilju
automatskog podešavanja parametara i alokacije neophodnih resursa. Accelerated
Graphics Port (AGP) je lokalna magistrala posvećena isključivo sprezi sa video
podsustavom. Uvođenje specijalizirane magistrale motivirano je potrebom za video
memorijom velikog kapaciteta i sve većim obujmom video podataka koji se prenose,
što u određenim aplikacijama dovodi do zasićenja PCI sabirnice. Time se narušavaju
performanse ukupnog PC sustava, jer se ometa rad sekundarnih memorija (disk, CD,
itd.), Brzih komunikacijskih uređaja i sl. Osnovna ideja AGP je formiranje brzog
namjenskog kanala između procesora i video kontrolera, uz omogućavanje pristupa
11
 operatvnoj memoriji od strane video kontrolera. Time se maksimizira funkcionalnost
video podsustava uz očuvanje jednostavnosti i cijene sprege. Osnovne karakteristike
AGP su: duţina 32 bita, brzina 66 Mhz, uz mogućnost transfera podataka na oba ruba
takta što daje teorijski propusnost od ukupno 508.6 MB / s. PCI Express je posljednje
rješenje, revolucionarno po tome što paralelnu PCI magistralu mijenja dvosmjernim
ultra- brzim serijskim kanalom. Osnovni PCIe kanal omogućuje dvosmjerni prijenos
brzinom od 2.5 Gbit / s, a radi povećanja propusnosti moţe se istovremeno koristiti
više njih. Zbog toga PCI Express magistrala moţe lako osigurati propusnost reda
8GByte / s, ili i više od toga. Razlog serijalizacija PCI magistrale, s kojom je novi
standard identičan glede programskog rukovanja, je prevladavanje problema
sinkronizacije velikog broja signala na paralelnom sprezni kanalu.
 Standardna U / I sabirnica namijenjena je povezivanju sporih U / I uređaja poput
miša, modema, zvučnih kartica i sl, kao i za osiguranje kompatibilnosti sa starijim
uređajima. U većini suvremenih računala to je prva standardna PC magistrala - ISA
(Industry Standard Architecture). Prva ISA magistrala je nastala oko procesora Intel
8088 i stoga je bila duga 8 bita uz brzinu prijenosa od 4.77 MHz. Uvođenjem AT
računala na bazi Intel 80286 mikroprocesora, ISA magistrala je 1984. godine proširena
na 16 bita i ubrzana na 12 MHz, i kao takva je i danas prisutna u najnovijim PC
računalima. To je izvjesno u ovom području, a vjerojatno iu informacijskim
tehnologijama uopće, industrijski standard s najduţim rokom trajanja.
 Univerzalna serijska magistrala je, u odnosu na prethodno navedene magistrale,
alternativan način povezivanja U / I uređaja pri čemu se izbjegavaju problemi
uklapanja perifernih uređaja u memorijskom i U / I adresnom prostoru računala.
Istovremeno, rasterećuje se i podsustav prekida, jer svi uređaji na serijskoj magistrali
(većinom su to spori uređaji) dijele jedan prekid. PC serijska magistrala pokrivena je
standardom Universal Serial Bus (USB) koji definira jedinstvenu serijsku spregu
brzine 1.5, 12 i 480 Mbit / s s različitim reţimima prijenosa podataka koji su adekvatni
pojedinim tipovima U / I uređaja. Orijentirana primarno ka sporijim periferijama, USB
osigurava dodatne funkcije prepoznavanja priključenja vanjskog uređaja na
magistralu, detekciju brzine prijenosa i njegovo automatsko spajanje na računalo, bez
potrebe restarta i dodatnog administriranja sustava. Stoga se USB magistrala nameće
kao zamjena vremešnoj ISA magistrali, što će se vjerojatno i dogoditi u narednih
nekoliko godina.

12
 3. LITERATURA

Literatura:
- Milan Milosavljević, M, Veinović, M.,Grubo, G.: Informatika; Univerzitet
Singidunum; Beograd 2013.
- Tanenbaum, A.S.: Arhitektura i organizacija računara, Prevod petog izdanja, Mikro
knjiga, 2007.
- Tomašević, V.: Osnovi računarske tehnike; Univerzitet Singidunum; Beograd 2012.
Internet izvori
- https://raf.edu.rs
- https://bs.wikipedia.org/wiki/
- https://upload.wikimedia.org/

13