Godišnji običaji

Godišnji običaji, magijsko

obredno ponašanje određene
grupe ljudi u cilju
obezbijeđivanja zdravlja i opšte
sreće, a posebno plodnosti
usjeva i stoke, koje se ponavlja
u intervalima od jedne
godine.[1]

Uopšte o godišnjim
običajima i njihovom
nastanku
Poslije povremenih i
sporadičnih dešavanja u prirodi
koje je rani čovjek primjećivao i
pamtio (kiša, suša, hladnoća,
vjetar), počeo je da primjećuje
i razumijeva ciklične —
periodične stalne promjene,
koje su se ponavljale u
pravilnim vremenskim
intervalima (dan i noć, smjena
godišnjih doba...). Narastao do
kruga, jednog od osnovnih
principa poznatog univerzuma
rani čovjek je obezbijedio svoje
sigurno sazrijevanje.
Primjećene zakonomijernosti u
ponavljanju određenih
prirodnih dešavanja, i
čovjekova fatalna zavisnost o
njima, natjerale su ga i na prva
stalna reagovanja. Zato su
nastala razna magijska
obredna ponašanja kojima je
pokušavao da udobrovolji i
učini sebi naklonjenijim
protivne sile koje nije
razumijevao. Tako su stvorena
prva pravila ponašanja koja je
ponavljao u intervalima od
godine dana, a koja su nazvana
„Godišnji običaji“.

Po mišljenju Špire Kulišića

većina običaja nastala je u
okvirima jednog izrazito
agrarnog društva i njegovih
potreba. Tako nastaju prvi
ciklični običaji vezani za
interval od godine dana, tzv.
godišnji običaji koji se
ponavljanjem legalizuju i
legitimizuju u čovjekovom
ponašanju.[1]

Godišnji običaji, kao i uopšte

običaji ponašanja ljudi, datuju
još iz arhaičnih paganskih
vremena.[1] Običaji nisu nastali
naređenjem , dekretom, niti
nečijom slobodnom voljom, oni
su direktan refleks na praksu i
snalaženja primitivnog čovjeka
u njoj.[2]

Godišnje običaje srećemo kod

svih naroda. I makako su
običaji narodni, to nikako ne
znači da su i nacionalni
proizvod. Prije bi se moglo reći
da su narodni običaji u stvari
ljudski običaji. Njih proizvode i
određuju:
 podneblja — geografska
pripadnost (otuda je velika
sličnost u običajima svih
naroda u istom podneblju),
religijske ideologije — one
paganske običaje prihvataju,
kanonizuju i nastavljaju, pri
tome dodajući određene
različitosti koje i čine
pojedinačne narodne običaje
istog podneblja specifičnim i
donekle različitim.[2]

Znači, godišnji običaji, koje

karakterišu mađijski običaji,
nastaju u uslovima arhaične
lovačko-skupljačke privrede i
poljoprivrede, koji su imali za
cilj da utiču na uspjeh u lovu,
zemljoradnji i stočarstvu, kao i
na plodnost polja, stoke,
zdravlje i sreću ukućana. Kako
su i religije dovoljno životne u
odgovoru na shvatanja
formiranja ljudske prakse
prema prirodi, tako su i
prihvatile mnoge paganske
običaje vezavši ih za pojedina
svoja pravila. Pravoslavna
crkva je kod Srba mnoge
narodne običaje i kanonizovla,
tako da je njen značaj u
čuvanju narodne tradicije,
koliko god je ona nju mijenjala i
modifikovala, bio presudan.[2]

Godišnji običaji kod

Srba i njihova podjela
Godišnji običaji kod Srba po
etnologu Petru Kostiću kao i po
mnogim drugim dijele se na:

Zimski običaji vezani su za

zimu koja po narodnom
vjerovanju počinje od
Mitrovdana (8. novembar) i
traje do Mladenac (22.
mart). U nekim krajevima se
kaže da zima počinje od
Svetog Mrate (24.
novembar), opet u nekim
drugim da počinje od
Andrijevdana (13.
decembar).
Praznici i običaji u vezi
sa životinjama. U
gotovo svim krajevima u
kojima žive Srbi
postojali su godišnji
običaji vezani za
životinje. Porijeklo ovih
običaja je svakako
totemističko. Vezano je
za period stočarske
proizvodnje. U periodu
od Sv. Andreje (13.
decembar) do Sv. Save
(27. januara) vukovi su
najopasniji po stada
stoke jer se tada „jate“
— pare, a kako se to
vrijeme u nekim
krajevima naziva
„prosinac“, ovi dani su
nazvani „Prosjenac“ ili
„Prošjenac“ i zadržali su
se u nazivu mjeseca
decembra i januara.
Stvorili su određene
običaje i pravila
ponoašanja ljudi u
njima.
Djetinjci Tri nedelje prije
Božića su Djetinjci.
Roditelji tada vezuju
djecu i daju im poklone.
Materice Dvije nedelje
prije Božića su Materice.
Ova slava se naziva
„Ženska“. Djeca vezuju
majku a ona se
otkupljuje poklonima.
Očevi Nedelju prije
Božića su Očevi. Ovo je
„Muška slava“. Djeca i
majka vezju očeve, a oni
se takođe otkupljuju
poklonima. Sve ove
magijske igre veličaju
značaj veze u porodici,
posebno pripemajući
značaj nastupajućeg
Božića.
Božić
Unošenje badnjaka i
slame u kuću
Badnja večera
Božićna pečenica
Životinjski i ljudski
položenik
 Obredni hlebovi
Krstovdan
Bogojavljenje
Poklade
Proljećni običaji
Uskrsni običaji
Đurđevdan
Jeremijin dan
Spasovdan
Duhovi – trojice
Zavetine
Ljetnji običaji
Vidovdan
Ivanjdan
 Petrovdan
Zaštita od groma,
nepogode i vetra
Preobraženje
Slavski godišnji običaji
obuhvataju sve slave. (vidi
Spisak krsnih slava).[2]

Reference
1. Grupa autora, Sociološki
rečnik, Savremena
administracija, Beograd, 1982.
g.
2. Kostić P, Godišnji običaji,
Glasnik etnografskog muzeja
knj. 52-53, Etnografski muzej,
Beograd, 1989. g.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org
/w/index.php?title=Годишњи_обичај
и&oldid=11036438“

Ovu stranicu je poslednj…

Sadržaj je dostupan pod licencom

CC BY-SA 3.0 osim ako je drugačije
navedeno.