Professional Documents
Culture Documents
Roli I Ushqimve
Roli I Ushqimve
ORGANIZMIN E NJERIUT
Punoi: Grupi 2
NDIKIMI I USHQIMEVE NË ORGANIZMIN TONË
-Një faktor i rëndësishëm për të pasur shëndet të mirë është të hash gjërat e duhura
në masën e duhur. Prandaj është e rëndësishme të jetosh dhe të ushqehesh
shëndetshëm. Zakoni i të ushqyerit të shëndetshëm i formuar herët në fëmijëri ka më
shumë gjasa të mbahet gjatë gjithë jetës. Ushqimi duhet të jetë i rregullt dhe të
sigurojë energjitë e nevojshme për kryerjen e punëve mendore dhe fizike. Ushqimi i
shëndoshë është një ndër faktorët që ndikon në rritjen normale. Për këtë ushqimi
duhet të jetë i shumëllojshëm dhe i përbërë nga artikuj të ndryshëm.
Perderisa shumica mendojne se nje lekure e bukur eshte rezultat i nje rutine
speciale te kujdesit ndaj lekures, e verteta eshte se veset dietale (te ushqyerit)
mund te kene efekt edhe me te madh per nje lekure te bukur.
Lekura, pas se gjithash, eshte organ dhe trupi yne e perdor per te liruar materiet
toksike.
Ushqimet e procesuara mund te bllokojne shkelqimin e saj, ndersa
antioksiduesit, vitaminat dhe mineralet ne prodhime te fresketa mund te ua
vezullojne lekuren nga brenda jashte.
1. Farat e Kungullit
Edhe nje fare tjeter me efekte te fuqishme te zbukurimit te lekures. Farat e kungullit
marrin fuqine zbukuruese te tyre nga minerali zink dhe acidet yndyrore esenciale
omega 3, omega 6 dhe omega 9. Farat e kungullit ashtu si farat e kerpit, ndihmojne ne
reduktimin e inflamacionit ne trup. Ju perdorini ashtu si deshironi por une e kam
zakon t’i ha duke pire caj dhe shikuar TV-n!
2. Arugula
Haji ashtu si jane vetem duke i shpelare mire me uje ose perzieji ne nje sallat me
perime te tjera per t’i dhene lekures gjerat qe i duhen te shkelqeje.
3. Rrepkat
4. Avokadot
5. Farat e Kerpit
Keto fara te vogla jane perplot proteina, duke perfshire ketu edhe amino acided:
methioinine, cysteine dhe cystine, te cilat perdoren per te ndertuar floke, thonj,
muskuj dhe lekure te bukur.
Ato gjithashtu permbajne raten ideale te acideve yndyrore te omega 3 dhe omega 6
(1:3), e gjithashtu permbajne edhe omega 9, qe te gjithe jane antioksidues te fuqishem
me perberes kunder inflamacionit. Inflamacioni eshte shkaktari i shume vuajtjeve te
lekures sone, duke perfshire ketu rrudhat dhe shenjat, keshtu qe te konsumosh faren
e kerpit ju ndihmon te zvogeloni apo parandaloni problemet e lekures.
Ushqyerja eshte nje proces nepermjet te cilit merren dhe perdoren nga organizmi
elementet kryesore te ushqimit.Ushqimi eshte nje nevoje baze fiziologjike dhe nje kusht i
domosdoshem per nje shendet te mire.Trupi I njeriut ka nevoje per elementet kryesore
ushqimore , te cilat ndahen ne shtate klasa : karbohidrate,proteina,yndyrna,vitamina ,
minerale,uje dhe fibra.
Konsumi i sheqerit :
Konsumimi i shpeshte i sheqerit I demton dhembet dhe con ne shtimin e peshes. Per
kete arsye embelsirat, pijet me sheqer dhe pijet alkoolike duhet te shijohen me mase.
Kripa e kuzhines, te disa njerez te caktuar ndikon ne rritjen e shtypjes se gjakut.
Megjithate kripa eshte e rendesishme, jo vetem per shkak te permbajtjes se Jodit dhe
Fluorit. Jodi pengon lindjen e gushes dhe Fluori rrit qendrueshmerine e dhembeve
kunder kariesit.Por gjate konsumit te kripes duhet te kujtojme shprehjen e famshme
popullore ‘’Gjella me kripe e kripa me karar’’ dhe tashme eshte rradha per ta perdorur
ne kuptimin e pare te saj.
Konsumi i yndyrnave :
Cdo dite, me nje ndryshim te koordinuar, duhet te hahet: mishi, peshku, vezet, djathi
ose te tjera prodhime qe permbajne hekur . Peshku fale vleres se larte te yndyrave ze
nje vend te veçante ne te ushqyerit e shendetshem. Per kete shkak eshte i arsyeshem
perdorimi i 1-2 racioneve me mish peshku ne jave. Qumeshti, kosi, djathi dhe gjiza
jane artikuj ushqimore me nje kualitet te larte. Qumeshti dhe produktet e qumeshtit
do te duhej qe te konsumoheshin disa here ne dite. Ato permbajne shume materie te
vlefshme ushqyese, posaçerisht kalciumi eshte shume i rendesishem per ndertimin e
eshtrave. Furnizimin me Kalcium mund ta bejne edhe ujerat minerale te pasura me
kalcium.
Konsumi i Pijeve :
Uji dhe lengjet (pijet) pa sheqer e shuajne etjen me se miri. Pijet me permbajtje te
kafeines duhet te perdoren vetem ne sasi te zvogeluar. Ne dite te pihen 1–2 l liter
lengje, posaçerisht ne forme te pa sheqerosura, p.sh. Uji mineral ose pemeve/çaj i zi.
Pijet me permbajtje te kafeines (kafja, çaj i zi apo i gjelber) te shijohen me mase.
DIETE E SHENDETSHME
➢ Mbaj nje balance mes te kalorive qe merr dhe ato qe harxhon – me fjale te tjera
mos ha me shume ushqim se sa i duhet dhe perdor trupi jua. Sasia mesatare e
rekomanduar qe lejohoet eshte 2000 kalori por kjo varet nga mosha juaj, gjinia,
gjatesia, pesha dhe aktiviteti fizik i juaj.
➢ Ha Nje Mori Te Gjere Ushqimesh. Te hash shendetshem eshte nje rast per ju qe
te zgjeroni morine e zgjedhjeve – duke provuar ushqime te ndryshme e
vecanarisht perime, frutat dhe produktet e drithrave te plota – ushqime qe
zakonisht nuk i keni ngrene me pare.
➢ Pi Me Shume Uje Trupi jone eshte 75% uje. Dhe uji eshte nje pjes e vitale e
dietes se shendetshme. Uji ndihmon te pastrojme sistemin tone, vecanarisht
veshket dhe fshikezen urinare , nga toksinat dhe mbeturinat. Shumica e
njerezve e kalojne jeten e tyre te dehidruar.
Karbohidratet
Proteinat
Proteina eshte nje lende ushqyese shume e rendesishme sepse ajo perdoret pjeserisht
per te krijuar energji dhe pjeserisht per te ndertuar gjithe organizmin. Per shkak te
funksionit ndertues te proteinave eshte shume keq qe te kesh mungese proteinash kur
je ne rritje e siper. Proteinat mund te jene me prejardhje shtazore ose bimore.
Proteinat shtazore vijne nga kafshet dhe gjenden ne: veze, qumesht, djathe, mish dhe
ne peshk. Proteinat bimore vijne nga bimet dhe gjenden ne: bizele, fasule (fasule soje,
fasule te bardhe dhe te erret), oriz, miell dhe ne drithera. Proteinat marrin pjese ne
mirembajtjen e indeve te lekures. Prandaj eshte e rendesishme qe ato te perfshihen ne
te gjitha racionet tona ditore.
Yndyrnat
Yndyra eshte nje lende ushqyese qe permban me shume energji. Ne 100 grame yndyre
ka dyfish me shume energji se sa ne 100 grame karbohidrate. Mishi, djathi, vaji i
palmes, vaji i arres se kokosit, dhjamrat e kafsheve, vezet, peshqit, arrat, kane
yndyrna te tretshme. Yndyra eshte shume e pashendetshme kur grumbullohet ne
muret e eneve te gjakut, sepse ne kete menyre rritet rreziku per bllokimin e eneve te
gjakut, prej te cilave njeriu mund te vdes.
Vitaminat
Vitaminat jane te rendesishme per shume funksione ne trup, midis te tjerash, per
metabolizmin. Ne nuk mund te prodhojme vete vitamina ne trup, prandaj duhet t'i
marrim ato nepermjet ushqimit. Disa vitamina si A, D, E, K, mund te magazinohen,
kurse vitaminat C dhe B kompleks duhen marre rregullisht. Mungesa e vitamines A
shkakton shkurtpamesi dhe verbimin e nates. Prandaj duhet te hame majdanoz te
fresket, i cili eshte i pasur me vitaminen A, por permban edhe kalcium te nevojshem
per elasticitetin e muskulatures se syve. Gjysme filxhani majdanoz ploteson nevojen
ditore te organizmit me vitamine A.
Mineralet
Mineralet jane lende baze qe jane me rendesi jetesore per ne. Ashtu si vitaminat edhe
mineralet ne i marrim nga ushqimi qe hame, sepse ato nuk krijohen ne trupin tone.
Minerale jane: natriumi, kaliumi, kalciumi, magneziumi, hekuri, jodi, mangani, bakri,
zinku, kromi, fluori, seleni dhe siliciumi.
Nga te gjitha grupet e lartpermendura duhet qe gjate dites te konsumohet se paku nje
grup sipas zgjedhjes, ne menyre qe te sigurohen te gjithe perberesit dhe te arrihet
shumellojshmeri ushqimi.
Karota
Ne trupin tone Beta Karoteni, proteine e cila gjendet tek karotat eshte i shnderruar ne
Vitaminen A, e cila eshte nje nga lendet ushqyese kryesore te organizmit dhe ndihmon
per nje shendet sa me te mire, e cila kryen funksione te ndryshme qe lidhen me
imunitetin dhe shtimin e qelizave te trupit. Beta karoteni vepron zakonisht si nje
antioksidant qe neutralizon radikalet e lira. Ajo gjendet tek frutat, perimet dhe sallate
jeshile.
Vitamina B12
Vitamina B12 luan rolin kryesor ne prodhimin e AND-se, pjeses ndertuese te gjeneve
ne trupin tone dhe ne vazhdimesine e shendetshme te nervave dhe rruazave te kuqe te
gjakut. Vitamina B12 eshte e lidhur me proteinat dhe eshte e domosdoshme per
ecurine normale te organizmit tone. Ajo gjendet ne disa ushqime te konsumit te
perditshem si: mishi, peshku, veza, kosi, qumeshti jane te pasura me B12.
Kromi
Vitamina K
Vitamina K eshte e perdorur nga trupi per te prodhuar veshjen e proteinave. Disa prej
tyre perdoren per te krijuar faktoret te cilet ndikojne ne mpiksjen e gjakut ne raste
kritike plagosjesh duke mos lejuar rrjedhjen e gjakut. Sasia e rekomanduar ditore e
Vitamines K eshte 90 mikrograme per femrat dhe 120 mikrograme per meshkujt.
Fatmiresisht mungesa e Vitamines K eshte shume e rralle. Vitamina K gjendet te lakra
jeshile, spinaqi, brokoli, sallatat jeshile, vaji i sojes, vaji i ullirit dhe domatja.
Potasiumi
Potasiumi eshte i perfshire ne shume procese jetesore te trupit, duke mbajtur nen
kontroll presionin e gjakut, funksionin e zemres dhe veshkave, kontraktimin e
muskujve, si dhe ne procesin e tretjes. Ushqimet te cilat perdoren ne gjendjen e tyre
origjinale jane me te shendetshme keshtu duhet te perzgjidhen ato me te mirat dhe qe
mund te perdoren me shpesh, veçanerisht frutat dhe perimet, produktet e qumeshtit,
dritherat, peshku dhe mishi.
Magnezi
Per disa nga proceset baze te organizmit eshte i nevojshem magnezi, i cili vepron ne
me teper se 300 reaksione biokimike shume te rendesishme per prodhimin e energjise
nga ushqimet qe konsumojme. Gjate nje dite-nate eshte i nevojshem rreth 300
mg/dite per femrat dhe 350 mg/dite per meshkujt. Minerali I magnezit eshte I gjendur
tek avogadot, arrat, lajthite, bajamet, kungulli, kivi dhe sallatat jeshile.
Vitamina C
Vitamina D
Vitamina D luan nje rol te rendesishem ne ndertimin e kockave. Kjo vitamine vepron e
lidhur me kalciumin dhe nevojiten per ndertimin dhe ruajtjen e qendrueshmerise se
tyre. Nevojat ditore llogariten rreth 600 IU per te rriturit mbi 17 vjeç dhe 200 Iu per
femijet. Per te pervetesuar nevojat ditore me Vitamine D ne drejtohemi tek qumeshti
dhe cerealet. Por ajo gjendet edhe te disa lloje peshku, perfshire edhe harengat e
sardelet.
Zinku
Vitamina E
Shkencetaret nuk kane paraqitur akoma nje pasqyre te plote mbi rolin dhe funksionin
e Vitamines E ne organizmin e njeriut, por hipotezat e tyre tregojne se ajo luan rol ne
funksionimin e imunitetit, riparimin ADN-se, formimin e rruazave te kuqe te gjakut
dhe ne perthithjen e Vitamines K. Kjo vitamine gjendet ne vajin e kokrrave te grurit,
farat e lulediellit, ne spinaqin e gatuar, bajamet dhe te kokrrat e lajthive.
Grupet e ushqimit
1. Karbohidratet: buka, dritherat, biskotat e thata, brumerat, orizi, patatet, geshtenja,
etj.
2. Pemet: ananasi, bananja, pjeshka, boronica, pjepri, dredheza, portokalli, limoni, etj.
4. Prodhimet e qumeshtit: qumeshti, jogurti, kosi, djathi, gjiza, gjalpi dhe margarina.
Te pakten 5 dite, deri nje jave, mbani nje laps dhe nje leter ne dore dhe shkruani cdo
gje qe hani, sa hani, kur dhe ku duhet t’a hani, dhe me ke ishit kur e hengret.
Mundohuni ti shkruani keto gjate kohes qe hani/ shume njerez mendojne se kur
mundohen te kujtojne dicka qe hengren qe ta shenojne ne fund te dites, ato e harrojne
ato. Ka pasur dhe nga ato njerez qe kane thene qe nuk kane ngrene vetem sepse nuk
deshironin ta shenonin ne leter. Jini teresisht e ndershme me veten tuaj. Nuk keni pse
t’ja tregoni ndokujt rezultatet
Nuk ishte shaka kur thane qe ” mengjesi eshte vakti me I rendesishem I dites”.
Studimet tregojne se kush e le vaktin e pare, perfundojne duke ngrene me shume
kalori gjate dites dhe bejne zgjedhje me pak te shendetshme. Mundohuni te hani te
pakten 3 vakte ne dite. Do te ishte mire qe ti ndanit vaktet ne 6 vakte te vogla ne dite,
kjo e mban metabolizmin dhe nivelin tuaj te sheqerit te rregullt.
Pini uje, kafe, caj ose lengje frutash. Duke perfshire ujin e “fshehur” qe ndodhet ne
ushqime, 1.5l ne dite. Sa uje duhet te pijme? Ne pergjithesi duhet te pini aq uje ne dite
sa urina juaj te jete gati e qarte.