Burton K. - Budowanie Pewności Siebie Dla Bystrzaków

Budowanie
r • a U i
DLA
Kate Burton
Uznana międzynarodowa trenerka
w zakresie efektywnej komunikacji.
Brinley N. Platts
Jeden z najważniejszych autorytetów
w dziedzinie rozwoju wyższej
kadry menedżerskiej.
DODATKI SPECJALNE:
se tem Spis książek, po które warto sięgnąć
Adresy stron internetowych związane
s e p te m .p l
ze szkoleniam i i coachingiem
Spis treści
O a u to ra c h ...........................................................................................................................................................11
Po d zię k o w a n ia od a u t o r ó w ...........................................................................................................................13
W s t ę p ..................................................................................................................................................................... 15
O książce ........................................................................................................................................... 15
Konwencje zastosowane w książce.............................................................................................. 16
Czego nie czytać .............................................................................................................................. 16
N aiw ne założenia ............................................................................................................................. 17
Ja k podzielona jest książka ............................................................................................................ 17
Część I: Zdobyw anie podstaw ..................................................................................................... 17
Część II: Składanie elem entów .................................................................................................... 18
Część III: Budowanie pewnego siebie „ja” ................................................................................... 18
Część IV: K om unikow anie swojej pewności siebie ...................................................................18
Część V: Angażowanie innych .......................................................................................................19
Część VI: D ekalogi.......................................................................................................................... 19
Ikony wykorzystane w książce...................................................................................................... 19
Co dalej .............................................................................................................................................. 20
Część I: Zdobywanie p o d sta w ...........................................21

Rozdział 1: S z a c o w a n ie poziomu p e w n o ś c i s ie b ie ............................................................................ 23
Zdefiniow anie pewności siebie .....................................................................................................24
C zym jest pewność siebie w praktyce? ........................................................................................ 24
Ja k to jest? .......................................................................................................................................... 25
Określanie Twojego punktu w yjścia............................................................................................ 26
Identyfikatoiy pewności siebie ...................................................................................................... 27
Określanie miejsca na sk a li.............................................................................................................29
Rozpoznawanie swoich m ocnych stro n ......................................................................................31
Docenianie swoich talentów ..........................................................................................................32
Pozyskiwanie inform acji z otoczenia ........................................................................................... 34
W yobraź sobie swoje w ym arzone życie .......................................................................................35
Zw racanie uwagi na to, co ważne ............................................................................................ 35
O dkryw anie swojej pewności siebie ........................................................................................36
B u d o w a n ie p e w n o ś c i s ie b ie dla b y s trz a k ó w
Przygotowywanie się do działania ................................................................................................ 37

O kreślanie swoich z am iaró w .................................................................................................... 37
D ocenianie niebezpieczeństw i dobrych stron z m ia n ..........................................................38
Rozdział 2: Id e n ty fik o w a n ie ograniczeń ..................................................................................................39

Dokopywanie się do korzeni ......................................................................................................... 40
W yzwalanie się z negatywnego nastaw ienia................................................................................ 41
Ponowne określanie Twojej roli w rodzinie ................................................................................. 42
Czerpanie korzyści z doświadczenia życiowego ........................................................................ 43
Pozbywanie się negatywnych elem entów ................................................................................... 44
Radzenie sobie z nieprzydatnym i prześw iadczeniam i ..............................................................45
Angażowanie się w pracę bez przepr acowywania się ................................................................46
Przekierowywanie w ew nętrznych g ło só w .................................................................................. 48
O dkryw anie tego, co zużywa Tw oje baterie ...............................................................................49
Kalkulacja kosztu tolerancji ....................................................................................................... 49
Zaspokajanie potrzeb innych osób zamiast swoich .............................................................. 51
Rozdział 3: W yznaczanie kursu p o d ró ż y ................................................................................................... 53

Gdzie chcesz iść? ..............................................................................................................................53
Określanie obszarów szczególnej u w a g i......................................................................................54
W yznaczanie m apy podróży .......................................................................................................... 55
Wybier anie m odelow ych r ó l .......................................................................................................... 58
Znalezienie przew odników godnych zaufania ......................................................................58
Stań się sw oim w łasnym coachenr ...........................................................................................60
Z ostań sw oim bohaterem .......................................................................................................... 60
Część II: Składanie elementów..........................................63

Rozdział 4: Szukanie m o t y w a c j i ................................................................................................................. 65
Ruszanie z miejsca ............................................................................................................................65
Z apoznanie się z piram idą potrzeb M a slo w a .............................................................................. 66
Przywitanie świata z serdecznością .............................................................................................. 67
Przejm owanie kontroli w p ra c y .....................................................................................................69
Z apoznanie się z przydatnym i teoriam i .................................................................................. 69
Rozpoznawanie ważności osiągnięć .........................................................................................74
Awansowanie ................................................................................................................................74
Rozdział 5: Trzymanie s ię s w o ic h zasad ................................................................................................ 77

Z rozum ienie swoich w arto ści........................................................................................................77
O dkryw anie swoich w a rto śc i.....................................................................................................78
D ochodzenie do wartości końcowych .................................................................................... 79
Rozwiązywanie konfliktów m iędzy wartościam i ..................................................................80
_________________________________________________________________________________ S p is tr e ś c i $
C odzienne życie zgodne z zasadami ............................................................................................ 84

Koncentrow anie się na tym , co w a ż n e ......................................................................................... 84
W ypełnianie dnia sw oim i w artościam i ........................................................................................ 84
Przegląd dnia ..................................................................................................................................... 85
Zycie w sposób a u ten ty czn y ...........................................................................................................85
Rozwijanie swojej tożsam ości ...................................................................................................86
Stawianie czoła d e m o n o m ......................................................................................................... 88
Rozdział 6: Zaprzyjaźnianie s ię z e m o c j a m i ............................................................................................91

Z rozum ienie swoich e m o c ji...........................................................................................................91
Docieranie do inteligencji em ocjonalnej .....................................................................................92
Racjonalne myśli przeciwko em ocjom ........................................................................................ 92
Połączenie kreatywności z pewnością siebie .............................................................................. 93
Szukanie odwagi do głośnego wyrażania swoich e m o c ji..........................................................94
Siedzenie nastrojów .........................................................................................................................95
Znajom ość w zorców nastrojów .................................................................................................... 95
O dkryw anie swojego naturalnego stanu .....................................................................................96
U fanie swojej in tu ic ji.......................................................................................................................97
Słuchanie głosu intuicji .................................................................................................................. 97
Słuchanie swojego w ew nętrznego „ja” ........................................................................................ 98
U jarzm ianie m rocznych e m o c ji.................................................................................................... 98
Zam ienianie złości w e n e rg ię .................................................................................................... 99
Pozbywanie się niepotrzebnych e m o c ji............................................................................... 100
Pozwolenie sobie na wybaczenie i ruszenie do przodu ................................................... 101
Rozdział 7: U w a ln ia n ie p a s j i ......................................................................................................................103
O dkryw anie swojego „ja” pełnego p a s ji................................................................................... 103
Zycie z większą p a sją .................................................................................................................... 104
Eksplorowanie neurologicznych poziomów razem z D ilts e m .............................................. 105
U w alnianie Tw ojej naturalnej p a s ji.......................................................................................... 109
U św iadam ianie sobie swoich m a rz e ń ....................................................................................... 110
W kładanie pasji w działanie ........................................................................................................ 111
Rozpoczynanie podróży ......................................................................................................... 112
Kierowanie się pasją ................................................................................................................. 114
Część III: Budowanie peu/nego siebie „ ja " ....................117

Rozdział 8: W y k o rz y s ty w a n ie te g o , co już w i e s z ...............................................................................119
Akcentowanie swoich pozytywnych s tr o n ............................................................................... 119
Spodziewanie się najlepszego ................................................................................................ 120
Destylowanie esencji z pozytywnych w yników ................................................................. 120
Podążanie za przepływ em ........................................................................................................122
6 B u d o w a n ie p e w n o ś c i s ie b ie dla b y s t r z a k ó w _______________________________________________
Zarządzanie sw oim i obawami .....................................................................................................123

U nikanie wpadnięcia w pułapkę strachu .............................................................................. 123
Zam ienianie obaw w poczucie p ew n o ści.............................................................................. 124
Rozdział 9: W y z w o le n ie s ią z p e rfe k c jo n iz m u .................................................................................... 127

Porzucenie nierealnych oczekiwań ............................................................................................ 127
Przyznanie się do tego, że nie możesz być perfekcyjny
(i że wcale nie chcesz taki b y ć ).....................................................................................................128
K oncentrow anie się na perfekcji odciąga Tw oją uwagę od doskonałości ...........................129
Przede w szystkim bądź m iły dla siebie samego ....................................................................... 130
Docenianie swojego sukcesu ....................................................................................................... 130
Przyjm owanie pom ocy i delegowanie obowiązków na innych ............................................ 131
Radzenie sobie z odkładaniem spraw na p ó ź n ie j..................................................................... 132
Przełamywanie impasu ................................................................................................................. 133
Odgryzanie mniejszych k aw ałków ..............................................................................................134
Przeznaczanie czasu wolnego dla siebie .....................................................................................136
Zw alnianie tem pa ........................................................................................................................... 136
Zaadaptowanie reguły 80/20 ....................................................................................................... 137
G enerow anie realistycznych standardów zachow ania............................................................ 138
Dopasowywanie celów do o k oliczności................................................................................ 139
Zachow anie pozytywnego nastawienia i racjonalnego spojrzenia ................................... 139
Zwiększanie swojej elastyczności ........................................................................................... 140
Rozdział 10: M e n ta ln e ro z c ią g a n ie s i ą ..................................................................................................141

Powiększanie strefy- kom fortu .....................................................................................................142
Z rozum ienie granic swojej strefy- ................................................................................................142
Poszerzanie swoich granic: rozszerzanie strefy- ........................................................................144
Bezpieczna jazda na drodze szy-bkiego ruchu ...........................................................................147
Stwarzanie nieba ............................................................................................................................. 147
Przy-gotowy-wanie się do przyszłości .......................................................................................... 150
Przy-ciąganie do siebie tego, czego pragniesz ............................................................................154
O trzym yw anie z pow rotem tego, co sam dajesz ..................................................................... 154
Odnajdywanie tego, czego szukasz .............................................................................................156
O dczuw anie swojej siły-................................................................................................................. 156
D ocenianie nowego sposobu bycia ........................................................................................156
Ufanie w to, że wszystko dobrze się u ło ż y .............................................................................. 157
Słuchanie głosu rozsądku ........................................................................................................ 158
Rozdział 11: B u d o w a n ie fizycznej p e w n o ś c i s ie b ie .........................................................................159

Łączenie ciała z u m y s łe m ..............................................................................................................160
Rozważanie elem entów , które utrzym ują C ię w zdrow iu .....................................................161
U w alnianie stresu i zachowanie zdrowia ...................................................................................161
Stosowanie złotej reguły zdrowej diety-......................................................................................164
Wiara w swoje zdrowie ................................................................................................................. 165
Spoglądanie w przyszłość na zdrowego siebie ..........................................................................166
Sp is tre ś c i
Część W: Komunikowanie swojej pewności siebie 167

Rozdział 12: P o dnoszenie g ł o s u ............................................................................................................... 169
Przem awianie z pewnością sie b ie .............................................................................................. 169
Słuchanie siebie ............................................................................................................................. 170
O ddychanie poprawiające m ów ienie ........................................................................................ 171
M ów ienie tego, co masz na m yśli, i myślenie tego, co mówisz .......................................... 173
Zachow anie in teg raln o ści........................................................................................................... 174
Radzenie sobie z tru d n y m i ro z m o w a m i.................................................................................. 174
Rozpoznanie, że kom unikat to coś więcej niż tylko słowa.................................................... 176
Szkoła naturalna .........................................................................................................................176
Szkoła teatralna ........................................................................................................................ 177
O dnajdyw anie autentycznego podejścia .............................................................................. 177
Rozdział 13: P ro fe s jo n a ln y w y g l ą d ..........................................................................................................179

O sądzanie po wyglądzie .............................................................................................................. 179
Wygląd budzący zau fan ie............................................................................................................. 180
Robienie najlepszego pierwszego wrażenia ................................................................................. 181
Przekazyw anie odpow iedniego k o m unikatu za pom ocą ubioru ...................................... 182
Z najdow anie swojego własnego stylu ....................................................................................... 183
O cena zawartości szafy ........................................................................................................... 185
Rozsądne zak u p y ...................................................................................................................... 185
Rozdział 14: D ziałanie z p e w n o ś c ią s ie b ie w życiu c o d z i e n n y m ................................................ 189

Radzenie sobie z oporem w obec Twojego nowego, pewnego siebie „ja” ........................ 189
Bycie szczerym w stosunku do bliskich, którzy chcą, byś był taki, ja k dawniej .............. 190
Z najdow anie pewności siebie do pokonywania trudnych m om entów ................................191
W zmacnianie swojej asertywności ..............................................................................................192
Radzenie sobie z zew nętrzną presją .......................................................................................... 193
W ygrywanie w grze o pewność sie b ie ....................................................................................... 194
Zycie pełną p ie rsią........................................................................................................................ 195
Część V: Angażowanie in n ych ......................................... 197

Rozdział 15: D e m o n s tro w a n ie p e w n o ś c i s ie b ie w m ie js c u p r a c y ............................................. 199
Rozwijanie pew ności siebie na płaszczyźnie życia zawodowego .........................................200
U św iadom ienie sobie tego, że Twoja praca nie jest zgodna z T obą ....................................200
O kreślenie zawodowej tożsam ości ............................................................................................ 201
Z najdow anie tego, co chcesz robić ............................................................................................ 202
Z najdow anie wartości w tym , co robisz ....................................................................................204
U czenie się asertywności ..............................................................................................................204
S B u d o w a n ie p e w n o ś c i s ie b ie dla b y s t r z a k ó w _______________________________________________
Okazywanie pewności siebie w specyficznych sytuacjach zawodowych ........................... 206

Okazywanie pewności siebie
i przyjm ow anie zaangażowanej postawy- na spotkaniach biznesowych ......................206
Błyszczenie podczas prezentacji ............................................................................................. 207
Sprzeciwianie się m anipulacji i zastraszaniu ........................................................................ 209
Dogady-wanie się z p rz e ło ż o n y m ................................................................................................ 211
Radzenie sobie z inform acją z w ro tn ą .........................................................................................211
W ym uszanie na przełożonym dotrzym ywania obietnic ........................................................214
Inform ow anie swojej szefowej o tym , że się m y li...................................................................215
Porzucanie płaszcza niewidzialności ..........................................................................................216
Sprawne radzenie sobie ze zm ianam i organizacyjnymi .........................................................218
Radzenie sobie z odrzuceniem ............................................................................................... 219
O swajanie się z perspektywą zwolnienia ..............................................................................219
Rozdział 16: P e w n o ś ć s ie b ie a b u d o w a n ie z w i ą z k ó w .................................................................... 223

Tw orzenie rom antycznej re la c ji................................................................................................. 224
Poznanie kulturow ych tendencji w tw orzeniu relacji ro m antycznych...............................224
Własne postrzeganie romantycznej relacji ................................................................................... 225
U św ia da mianie sobie, co jest napraw dę w ażne ....................................................................... 226
Patrzenie na relacje szeroko otw artym i o c z a m i....................................................................... 228
W ykonywanie pierwszego k r o k u ................................................................................................ 228
Zaspokajanie potrzeb partnera i niezapom inanie o sobie ......................................................230
Przyjm ow anie pomocy od przyjaciół .........................................................................................231
Twoja strategia m iło śc i..................................................................................................................232
Stawianie czoła zm ianom , jakie pojawiają się w związku ..................................................... 234
Podejm ow anie decyzji ............................................................................................................. 234
Ponow ne kształtowanie w ię z i................................................................................................. 234
Rozdział 17: W y c h o w y w a n ie dzieci na ludzi pew ny ch s i e b i e ......................................................237

Zabezpieczanie fu n d a m e n tó w .....................................................................................................238
Nagradzanie .................................................................................................................................... 238
W yznaczanie bezpiecznych granic ............................................................................................. 240
Pomaganie dzieciom w rozwijaniu ich ciekaw ości................................................................. 242
Zapew nianie przyjaznego środowiska ........................................................................................242
Tw orzenie przestrzeni do zab aw y.............................................................................................. 243
W spieranie swoich dzieci ............................................................................................................. 244
Akceptowanie różnic między W a m i...........................................................................................245
Część VI: D ekalogi........................................................... 2Ą 7

Rozdział 18: D ziesiąć w s p a n ia ły c h pytań, k tó re dadzą Ci e n e rg ią do d z i a ł a n i a ..................249
Co m ów i do Ciebie T w ój w ew nętrzny głos? .......................................................................... 249
Czy jesteś dum ny ze swojego nazwiska? ..................................................................................... 250
Jakich masz przyjaciół? ..................................................................................................................250
Sp is tre ś c i
Jaka je st Twoja wzmacniająca myśl? .......................................................................................... 251

Gdzie są napięcia w T w oim życiu? ............................................................................................ 251
Jakie są Tw oje słabe punkty? ....................................................................................................... 252
K im będziesz, kiedy dorośniesz? .................................................................................................252
W jaki sposób przeżywasz porażki i b łęd y ?............................................................................... 252
W jaki sposób równoważysz czas dla siebie i czas spędzony z innymi? ..............................253
Jakie jest Tw oje 120-procentowe m arzenie? ............................................................................253
Rozdział 19: Codzienne n a w y k i z w ię k s z a ją c e p e w n o ś ć s i e b i e .................................................. 255

Każdego dnia bądź w pełnej mobilizacji do działania .............................................................255
Skoncentruj swój um ysł na kartce papieru ............................................................................... 256
Załóż swoje najlepsze okulary słoneczne .......................................................................................256
Śledź swoje nastroje i em ocje ......................................................................................................257
Ćwicz swoje ciało ...........................................................................................................................257
Znajdź czas tylko dla sie b ie .......................................................................................................... 258
Wyjdź na spacer i podziwiaj piękno nieba ................................................................................ 258
Działaj z pasją i bądź w spaniałom yślny........................................................................................258
Przemyśl dziś i zaplanuj ju tro .....................................................................................................259
Połącz się ze sw oim życiowym c e le m ........................................................................................259
Rozdział 20: D ziesięć kluczy do e fe k ty w n y c h a firm a c ji ................................................................ 261

Budow anie właściwej struktury ..................................................................................................261
W ykorzystywanie afirmacji każdego dnia ................................................................................. 264
Dodatek A: Ź ródła ..... 265

K ontakt z a u to ra m i.........................................................................................................................265
K siążk i.............................................................................................................................................. 265
S k o ro w id z ......................................................................................................................................................... 267
O autorach
t / ' a te B u r t o u zajm uje się co achingiem kadry m enedżerskiej, je s t autorką
# \ książek i trenerką, która pom aga osobom pryw atnym oraz organizacjom
w działaniu z p o czuciem pew ności. Je st w spółautorką bestsellerow ej książki
N L P dla b y s tr z jk ó w , k tó rą napisała ra ze m z R o m illą R eady. S w oją k arierę
rozpoczęła od pracy w dziale m arketingu i reklam y w firm ie H ew lett-Packard.
O d tam tego czasu współpracowała z w ielom a firm am i z różnych branż i kręgów
kulturow ych, pokazując im , ja k pew nie operow ać i kom unikow ać się w świecie
biznesu. Najbardziej lubi przeprowadzać dopasowane do indywidualnych potrzeb
p rogram y szkoleniow e i sesje coachingow e. R ozw ijanie w ludziach pew ności
siebie, m otywacji i samoświadomości przynosi jej wiele satysfakcji. Jest przekonana
o tym , że każdy człow iek m a w yjątkow e talenty, m ożliw ości i wartości. Trzeba
tylko u m ieć j e w p e łn i w ykorzystać.
B r in le y N . P la t t s je s t je d n y m z c zo ło w y ch co a ch ó w w yższej kadry
m e n e d ż e rsk ie j, n a u k o w c e m oraz k o n s u lta n te m sp ó łe k F T S E . J e s t je d n y m
z n a jw ażn iejszy ch a u to ry te tó w w d zie d zin ie zarządzania sy stem am i
in fo rm a ty c z n y m i i w sp ó łp ra c u je z m ię d z y n a ro d o w y m i firm a m i, szkoląc
n ajw yższe k ierow nictw o w zakresie integracji celówTzaw odow ych z życiem
p ryw atnym . Specjalizow ał się w naukach behaw ioralnych, a je g o pasją je s t
pokazywanie dużym organizacjom, ja k stworzyć przestrzeń, w której pracownicy
będą m ogli się rozw ijać i w ykorzystyw ać sw oje talenty z korzyścią dla firm y.
Jest w spółtw órcą kam panii BringY ourSELF to W ork, zabiegającej o wyzwolenie
stłu m io n y c h talentów' i pasji p racow ników po to, aby stw orzyć lepszy świat,
k tórego wszyscy prag n iem y i który chcem y przekazać sw oim dzieciom .
Podziękowania od autorów
ę \ d K ate: Z ia rn o tej książki zostało zasiane ju ż daw no te m u . C hciałabym
podziękować m oim nauczycielom, którzy wzbudzili w e m nie zainteresowanie
tą tru d n ą do uchw ycenia koncepcją poczucia pew ności siebie, oraz M argaret,
k tó ra zadała isto tn e p y ta n ie , na ja k ie chciałam zn aleźć o d p o w ied ź : „Skąd
bierzesz sw oją pew ność siebie?”.
P isanie kolejnej książki je s t ja k rodzenie następnego dziecka. N ajp ierw je s t

w spaniała idea, p o tem przychodzi poród i w reszcie radość ze szczęśliw ego
zakończenia. Szczególne podziękowania składam m ojem u partnerow i w pisaniu,
B rinleyow i, który razem ze m n ą pracow ał nad tą koncepcją. D ziękuję m ojej
ro d zin ie i przyjaciołom za n ieu stan n e w sparcie i m iłość. Bob — jesteś w ielki.
M o im klientom , kolegom oraz coachom dziękuję za historie, inspiracje i wsparcie.

D an , K athleen, Sam , Ja so n i w szyscy z w ydaw nictw a W iley — dziękuję w am
za w iarę w tę książkę i po m o c w tru d n y c h chw ilach.
T eraz T y , drogi C zyteln ik u , m usisz postarać się o to, by ta książka napraw dę

C i pom ogła. Proszę, w eź to dziecko za rękę i razem biegnijcie przed siebie!
O d B rin leya: Po długiej i relatyw nie konw encjonalnej w sw ym charakterze

karierze, to niezw ykłe, że m ogę odnow ić w ięź z m oim i m łodzieńczym i pasjami
z lat 70., które czekały tylko na to, by w ydobyć się na świat. T o doświadczenie
trw a ju ż od 4 - 5 lat i jestem ogrom nie w dzięczny w szystkim , którzy m ieli swój
udział w m o im p rzeb u d zen iu .
T eraz m o ją m isją je s t p rze b u d z e n ie każdego, k to pragnie dośw iadczać pełni

i bogactwa życia, w którym m ożliw e je s t harm onijne w spółistnienie obszarów
zaw odow ego i pryw atnego, bez konieczności płacenia za to „fo rtu n y ”.
S zczeg ó ln e p o d zięk o w an ia sk ładam Kate za to, że m iałe m szansę z nią

w spółpracow ać, zespołow i w ydaw nictw a W iley i m ojej żonie N icoli, m atce
naszej dw ójki dzieci. Pragnę rów nież podziękow ać m o im dzieciom , Loretteie
i O łivierow i, za inspirację i m iłość, ja k ą obdarow ują m n ie od 20 lat, i m o im
ro d zico m , k tórzy nauczyli m n ie niezależnego m yślenia.
Zachęcam Cię, C zytelniku, abyś podjął wyzwania tego świata z now ą pewnością
siebie i poczuciem celu. Św iat się zm ienia i m u si się zm ieniać jeszcze bardziej
i szybciej. D zięki T w o je m u zaangażow aniu m ożem y to osiągnąć.
P o d z ię k o w a n ia o d w y d a w c y o r y g in a łu
Jesteśmy dum ni z tej książki. Prosimy o przewianie wszystkich uwag za pomocą formularza
internetow ego serii D um m ies, który znajduje się pod adresem www.dnintnics.com/rcgistcr.
W wydaniu tej książki pom ogli nam między innymi:

Acquisitions, Editorial, Com position Services
and Media Development
P r o je c t C o o rd in a to r : M aridee Ennis
P r o je c t E d ito r: D aniel M ersey
L a y o u t a n d G ra p h ic s Karl Brandt, Carl
C o n im issio n ig E d ito r: Samantha Clapp Byers, Andrea D ahl, M ary J. Gillot,
L auren G oddard, Stephanie D. Jum per,
C o n te n t E d ito r: S im on Bell Barry Offringa, Julie T rip petti
C o p y E d ito r: Sally Lansdell
P ro o fre a d e rs : Susan M oritz,
P r o o fre a d e r: Sue Gilad Brian H. Walls
T e c h n ic a l E d ito rs : Brenda Pugh, In d e x e r: T E C H B O O K S

Achieve Greatness Production Seivices
E x e c u tiv e E d ito r: Jaso n D unne

E x e c u tiv e P r o je c t E d ito r:
Arnie Jackow ski Tibbie
C o v er P h o to s: © Ailo Foto Agency/Ala my
C a rto o n s : Rich T ennant,
www. the5 wave .com
P ublishing a nd E ditorial fo r C onsum er D u m m ies
D ia n e G ra v e s S te e le , Vice President and Publisher, C osum er D um m ies

J o y c e P e p p le , Acquisitions D irector, C on sum er D um ies
K ris tin A . C o o k s, Product D evelopm ent Director, C onsum er D um m ies
M ic h a e l S p rin g , Vice President and Publisher, Travel
K elly R e g a n , Editorial D irector, Travel
P u b lish in g for Technology D u m m ies
A n d y C u m m in g s , Vice President and Publisher, D um m ies T echno logy/General U ser
C om position Services
G e rry F ah ey , Vice President o f Production Seivices

D e b b ie S tailey , D irector o f C om position Seivices
Wstęp
t y ew ność siebie je s t je d n ą z tych dziw nych rzeczy w życiu, które okazują się
f być zaskakująco tru d n e do sprecyzowania (pojęcia piękna i jakości rów nież
zaliczają się do tej g ru p y ). M o ż e C i się w y daw ać, że w iesz , co to je s t, i że
z łatw o ścią p o trafisz to d o strz e c , a je d n o c z e śn ie m o żesz m ieć p ro b le m
z dokładnym zdefiniow aniem „tego”. Poczucie pew ności siebie je st codziennym
d o św ia d c z e n ie m , c zy m ś, co to w arzyszy C i dosyć czę sto , z w y jątk ie m tych
w sz y stk ic h w a ż n y c h o kazji, k iedy w ła śn ie C i go brak u je — czy m k o lw iek
„o n o ” jest.
Z tej książki dowiesz się dokładnie, czym je st poczucie pewności, a w szczególności

co kryje się p o d te rm in e m poczucia p ew n o ści siebie. N auczy sz się rozw ijać
i budow ać poczucie pew ności siebie; być m oże n aw et do takiego stopnia, który
w ydaje C i się teraz niem ożliw y.
K ażdy ro z d z ia ł je s t u ło ż o n y tak, aby p o m ó c C i z ro z u m ie ć , skąd bierze się

Tw oja pew ność siebie, w jak i sposób m ożesz uzyskać niezwykle silne poczucie
pew ności w tedy, kiedy tego potrzebujesz, i ja k zrobić to spraw nie i bez stresu.
D o k o n asz najszybszego p o stęp u , w cielając w życie to, czego się dow iedziałeś,
sto su jąc p rz e d sta w io n e tu p o ra d y i ćw iczen ia oraz zdobyw ając głębokie
i n iew zru szo n e poczucie pew ności siebie, k tó ry m zostałeś obdarzony.
C zy je ste ś na to gotowy? Z aczynajm y.
0 książce
W pisz słow o „pew ność siebie” w okno w yszukiw arki, a zobaczysz, że pojaw i
się p o n ad 50 m ilio n ó w w y n ik ó w . T o m n ó stw o publikacji na te m a t czegoś,
co je s t ta k n a tu ra ln e . O z n a c z a to ró w n ie ż , że je s t to szero k ie zag ad n ien ie,
a pon iew aż zależy C i na ty m , aby szybko i spraw nie dow iedzieć się, czym
je s t p e w n o ść sieb ie, w książce B udow anie pewności siebie dla bystrzaków
p rz e d sta w iliśm y te zagadnienia, które są najistotniejsze.
Z ad an iem , jakie stoi przed T o b ą, je s t zbudow anie poczucia pew ności siebie,
tak abyś m iał w iększą siłę oddziaływ ania, był bardziej zaangażow any i lepiej
rad ził sobie ze w sz y stk im i asp ek tam i sw ojego życia. T e aspekty o b e jm u ją
p rz e s trz e ń zaw o d o w ą oraz życie p ry w a tn e (przyjaciele i ro d zin a , zw iązki

u czu cio w e, fu n k c jo n o w a n ie w społeczności itd.). N ie zagłębiam y się tutaj
w k o m p le k so w e ek sp lo racje z a g a d n ień ro z w o ju o so b isteg o , chy b a że dane
elem en ty m o żn a spraw nie zam ienić na praktyczne wskazów ki.
W tej książce m o żesz zn aleźć p rak ty czn e ro zw iązan ia i n a ty ch m ia sto w ą

p o m o c w c o d zien n y ch sytuacjach zw iązanych z poczuciem pew ności siebie,
takich jak:
przygotow anie się do ro zm o w y o pracę lu b przeprow adzenie w ażnej

prezentacji;
>/" złożenie propozycji ślubnej kobiecie lu b m ężczyźnie T w ojego życia;
• / przeprowadzenie trudnej rozmowy telefonicznej z w ażnym now ym klientem;
V zchęcenie do złożenia zam ów ienia, je śli pracujesz w dziale sprzedaży;
S szybkie dojście do siebie po przykrym zdarzeniu.
Konwencje zastosowane W książce

A by ułatw ić C i p o ruszanie się po stro n ach tej książki, zastosow aliśm y kilka
konw encji:
-■/ K ursyw y zostały zaznaczone w ażne elem enty', now e słow a lu b term iny
oraz adresy in tern eto w e.
•/ P o g r u b io n a c z c io n k a w skazuje na kluczow e zagadnienia na liście.
Czego nie czytać

W tej książce skupiliśm y się na działaniach m ających pom óc C i w zbudow aniu
poczucia pew ności siebie. D latego w w ielu m iejscach został przedstaw iony
w łaściw y k o n te k st, abyś m ó g ł z ro z u m ie ć sytuację. Z k o le i gdzie indziej
zam ieściliśm y m ateriały, które pow iększą T w oją w iedzę, lecz nie są kluczowe
dla podjęcia działania i odniesienia z tego korzyści. C hcem y, abyś m ógł zapoznać
się ze w szystkim w e w łaściw ym czasie, dlatego zdefiniow aliśm y te części,
któ re m ożesz przeczytać później.
S T e k s t y u z u p e łn ia ją c e : teksty na szarym tle opisują historie osobiste

oraz anegdoty', ale nie są ściśle zw iązane z działaniam i, jak ie m usisz
podjąć, dlatego, jeśli C ię nie interesują, m ożesz je pom inąć.
wstąp / 7
•/ T e k s t ua str o n ie d o ty c z ą c e j p ra w au torsk ich : nie znajdziesz tutaj

nic w aż n e g o , ch y b a że szu kasz ad n o tac ji p ra w n y c h oraz in fo rm a cji
dotyczących pow ielania d ru k u . Jeśli na tym w łaśnie C i zależy, to je s t to
odpow iednia dla C iebie strona.
NaiiOne założenia
Z ro b iliśm y kilka zało żeń na T w ó j tem at. Z akładam y, że jesteś n o rm a ln y m
człow iekiem , który pragnie być szczęśliw y i pew ny siebie. P raw dopodobnie
zależy C i na tym , by zw iększyć sw oją efektyw ność na różn y ch płaszczyznach
swojego życia i lepiej radzić sobie z tru d n y m i sytuacjami oraz relacjami z innym i
lu d źm i. M im o że p raw d o p o d o b n ie w ykazujesz się pew nością siebie w w ielu
d ziedzinach, m oże brakow ać C i siły i um iejętności, aby działać w pożądany
przez Ciebie sposób w inn y ch obszarach. Ta książka je s t dla Ciebie, jeśli chcesz:
S rozwijać się w obszarach, w których obecnie czujesz, że stoisz w miejscu;

S stać się lepszym p racow nikiem i zostać za to docenionym ;
S nie denerw ow ać się tak bardzo rzeczam i, które m asz do zrobienia;
S zostać lid erem w pracy lu b w lokalnej społeczności;
S czuć się pew nie bez w zględu na to, jakie w yzw ania przynosi życie, i um ieć
stawić im czoła.
Jak podzielona je st książka

Książka składa się z siedm iu głów nych części, które podzielone są na rozdziały.
W spisie treści znajdziesz szczegóły dotyczące każdego rozdziału.
Część I: Zdobywanie podstaw

W ro zdziałach składających się na tę część w yjaśniam y dokładnie, czym je st
pew ność siebie i co to znaczy być człow iekiem pew nym siebie. Będziesz m ógł
sam ocenić, na ile je ste ś p ew n y siebie. N auczy sz się ro zpoznaw ać sytuacje,
w których T w oja pew ność siebie rośnie, i te, w których maleje, a także dowiesz
się, w jakich dziedzinach życia m usisz wykazać się w iększą pew nością siebie i co
C ię pow strzym uje.
7 $ B u d o w a n ie p e w n o ś c i s ie b ie dla b y s trz a k ó w
U zb ro jo n y w całą tę w iedzę, będziesz m ógł opracować swój osobisty program ,

k tó ry p o z w o li C i stać się n o w y m , niezw y k le p e w n y m siebie c zło w ie k iem ,
gotow ym do zaprezentow ania się całem u św iatu.
Część II: Składanie elementów

Każdy chciałby być czasam i bardziej pew ny siebie, ale żeby podjąć jakiekolw iek
działania w środow isku zaw odow ym czy też pryw atnym w sytuacjach, kiedy
brakuje C i pewności siebie, potrzebna jest motywacja. W tej części skoncentrujesz
się na sw o ic h n ajw a ż n ie jsz y ch siłach n a p ę d o w y c h w życiu, zyskasz lepsze
zrozum ienie sw oich najgłębszych w artości i wykorzystasz zdobyte informacje
do uzyskania tego, na czym C i zależy.
O dw ażysz się stawić czoła św iatu p ełnem u pogm atw anych em ocji i zm iennych
nastrojów — m iędzy innym i ekscytacji, złości i rozpaczy. T a część poprowadzi
C ię ku lepszem u p o łączeniu z T w o ją in d y w idualną m otywacją.
Część III: Budowanie peWneąo siebie „ ja ”

W tej części dokopiesz się do swoich pokładów pewności siebie i nauczysz się do
n ich sięgać. Przestaniesz dążyć do perfekcji i zastąpisz ją efektywnością, odstąpisz
od n ie re a ln y c h o c z e k iw a ń i b ęd ziesz się cieszyć sw o im i do św iad czen iam i.
D ow iesz się, ja k zw iększyć sw oją strefę k o m fo rtu , nauczysz się relaksow ać
i osiągać to, czego pragniesz. W k o ń cu , w tej części stw orzysz w ięź m iędzy
sw o im u m y słe m a cia łe m i u św iad o m isz sobie, że d b an ie o sw oje dobre
sam opoczucie pom aga w zachow aniu pew ności siebie.
Część W: Komunikowanie swojej

peu/ności siebie
O czyw iście ch cesz w ykorzystać sw oje rosnące poczucie p ew ności, by m óc
w pływ ać na in n y ch ludzi. Z tej części dow iesz się, ja k przekazyw ać otoczeniu
w izerunek osoby pewnej siebie przy użyciu silnego głosu i wyglądu zewnętrznego.
P o m o żem y C i ustalić priorytety, abyś m ógł zdobyw ać jeszcze w ięcej i um iał
poradzić sobie z p rzeszkodam i i ograniczeniam i. Czytając tę część książki,
zb u d u jesz trw ałe poczucie pew ności siebie.
wstąp 19
Część V: Angażowanie innych

W tej części, podróżując ku pew ności siebie, otrzym asz w skazów ki dotyczące
tego, ja k zw iększyć sw oją m o c działania w środow isku zaw odow ym i w życiu
p ry w a tn y m . W y k o rzy stasz to , co ju ż w iesz o b u d o w a n iu p ew n o ści siebie,
d o tego, aby zadbać o to , by T w o je dzieci rosły, m ając n atu raln ą św iadom ość
tego, co to znaczy być człow iekiem pew nym siebie i reagować pew nie, stawiając
czoła co d zien n y m w yzw aniom .
Część VI: Dekalogi

K iedy b ędziesz p o trz e b o w a ć in sp ira c ji albo p rz y p o m n ie n ia , co j e s t w ażn e
w życiu codziennym , znajdziesz je tutaj. W tej części zostały zebrane najważniejsze
wskazówki, spis codziennych zwyczajów i afirmacji, które zakorzenią się głęboko
w T w o jej podśw iadom ości, a także pytania, które p o b u d zą C ię do działania.
Ikony Wykorzystane W książce

W każdym rozdziale znajdziesz ikony wskazujące na określony rodzaj informacji,
które m ożesz w ykorzystać w danej chw ili. Poniżej przedstaw iam y objaśnienie
poszczególnych ikon:
T a ikona sygnalizuje h isto rię osobistą, która m oże być przydatna lu b m oże
stanow ić dla C iebie inspirację.
Ś ro d e k tarczy w sk azu je p ra k ty c z n ą p o ra d ę , k tó rą m o żesz w y korzystać

d o n atychm iastow ego zw iększenia sw ojej pew ności.
T a ikona w skazuje ćw iczenie, które m ożesz w ykonać, aby lepiej zrozum ieć
siebie i zw iększyć sw oje poczucie pew ności.
Jest to informacja, którą wdarto zapisać i zapamiętać, kiedy będziesz wykorzystywać

swoje w zm ocnione poczucie pew ności siebie;jest oznaczona palcem, na którym
został zaw iązany sznureczek.
T ekst znajdujący się obok znaku ostrzeżenia zachęca Cię do tego, by ze szczególną
uw agą potraktow ać określone zagadnienia.
20 B u d o w a n ie p e w n o ś c i s ie b ie dla b y s trz a k ó w
Co dalej
C h o ć cały m ateriał zawarty w tej książce służy tem u , byś zbudow ał najbardziej
p e w n ą w e rsję siebie, to je d n a k n ie m u sisz czytać w szystkiego od początku
d o końca w tym sam ym czasie. N ajlepiej będzie, je śli w pierw szej kolejności
w y b ie rz e sz te części książki, k tó re są najb ard ziej ad ek w atn e do obszarów '
T w ojego życia, w jak ich chcesz zwiększyć sw oją pew ność siebie. N a przykład,
je ś li n erw o w o p o d ch o d zisz do z m ia n zachodzących w T w o im środow isku
zaw o d o w y m albo d e n erw u jesz się przyjęciem , n a k tó re m asz iść, n ajpierw
przeczytaj te rozdziały, któ re tego w łaśnie dotyczą; poruszaj się po tej książce
sw o b o d n ie , w y b ierając te zag ad n ien ia, w zakresie k tó ry c h p o trze b u jesz
w skazów ek i wsparcia.
Jeśli po przeczytaniu tej książki będziesz zainteresowany dalszym w zm acnianiem

swojej pewności siebie, polecamy C i zainteresowanie się bardziej indywidualnymi
fo rm a m i rozwroju, takim i ja k szkolenia i coaching. W ięcej inform acji i źródeł
m ożesz znaleźć pod adresem www.yourmostconfidcntself.coin.
Część I
Zdobywanie podstaw
The 5th Wave By Rich Tennant
Mam już doić tego, że inni poci^gaj^ za moje sznurki

IV tej części...
w y ocząw szy od w yjaśnienia, czym je s t pew ność siebie i ja k
f p o ra d z ić sobie z n ie k o rz y stn y m i z a ło żen iam i na swój
w łasny tem at, rozdziały tej części pom ogą C i stworzyć podstawy
do stania się now ym , pew nym siebie człow iekiem . W yposażony
w nasze wskazówki, wiedząc, czego oczekujesz od siebie, możesz
wykorzystać te rozdziały do zaplanowania swojej własnej podróży
i po drodze określić je j kluczow e m iejsca.
Rozdział 1
Szacowanie poziomu
pewności siebie
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
W tym rozdziale:
Z id entyfikujesz kluczow e elem en ty poczucia pew ności siebie.
► O cenisz swój poziom pew ności siebie.
N auczysz się doceniać sw oje m o cn e strony.
Z a pom o cą w izualizacji stw orzysz su p er-pew nego now ego siebie.
Z aczniesz w prow adzać zm iany.
I u j itamy w programie budowania pewności siebie. Wspaniale, że uczestniczysz

w W razem z nam i w tej niezwykłej, pełnej transform acji podróży. Zdobywając
pew ność siebie, stajesz się bardziej radosny, w yzw olony i zyskujesz więcej
m ożliw ości robienia tego, co p rzynosi C i korzyści.
W tym rozdziale w yznaczym y fundam entalne elem enty naszej w spólnej podróży,
zaczynając od p rzedstaw ienia kilku definicji poczucia pew ności siebie oraz
praktycznych i p odstaw ow ych zadań określających T w ó j stan w yjściow y.
Z aczn iesz tren o w ać m ięśn ie p ew n o ści siebie — i w ie m y z dośw iadczenia,

że p ra w d o p o d o b n ie je s te ś w o w iele lepszej k o n d y cji, n iż p rzy puszczasz.
N auczysz się ró w n ież doceniać to, w czym je ste ś ju ż dobry, i w m iarę pracy
nad budow aniem poczucia pew ności siebie zwizualizujesz now ą, super-pew ną
w ersję swojej osoby.
N astępnie otrzym asz narzędzia niezbędne do działania. W końcu jaki je s t sens

ukryw ania sw oich talentów , skoro m asz tyle w ażnego do zrobienia n a tym
śwńecie?
2 4 Część I: Zdob y w a n ie p o d s ta w
Zdefiniowanie pewności siebie

W iększość osób zapytanych o to, co oznacza poczucie pew ności siebie, wiedziała,
co kryje się za tym określeniem , je d n a k miała trudności z dokładnym ustaleniem
definicji. Jakby nie było, pew ność siebie nie je s t jakąś c u d o w n ą pigułką czy
też m agicznym p ro d u k te m , który m o żn a kupić w sklepie.
Z a n im zagłębisz sięw Ttę książkę, szukając odpow iedzi na pytanie, ja k zdobyć

większą pew ność siebie, zachęcam y C ię do zapoznania się z definicją poczucia
pew ności siebie. W dobrym słow niku m ożna znaleźć co najm niej trzy definicje
pewności siebie i w ażne jest, aby zrozum ieć każdy aspekt tego pojęcia, ponieważ
bardzo łatw o je s t je pom ylić:
• / Z a u f a n ie d o sie b ie : O d n o s i się to d o T w o je j u fn o śc i w e w łasn e

m o ż liw o śc i działania na określonym poziom ie.
•/ W iara w m o ż liw o ś c i in n y c h lu d z i: T a definicja k o n ce n tru je się na
tym , że oczekujesz od in n y ch ludzi, iż będą zachow yw ać się w sposób
k o m p eten tn y i god n y zaufania.
•/ T r z y m a n ie p e w n y c h in fo r m a c ji w t a je m n ic y lu b ty lk o
d o w ia d o m o śc i kilk u osób: Ta definicja dotycz}' dotrzym ania tajemnicy.
N aszy m zdan iem istnieje jeszcze lepsza definicja. Bardziej przydatna w życiu
c o d z ie n n y m . T ak a, któ ra p o zo staje p raw d ziw a bez w 'zględu na to, w ja k iej
znajdujesz się w łaśnie sytuacji lub na ile kom fortow a się czujesz. Nasza definicja
je s t następująca:
W swej istocie pewność siebie je st um iejętnością podejm ow ania właściwych
i efektyw nych działań w każdej sytuacji, bez w zględu na to, ja k trudna
m oże się ona w ydaw ać T o b ie albo in n y m osobom .
P ew n o ść siebie n ie o g ranicza się do d o b reg o sam o p o czu cia, ch o ć je s t

to d o d a tk o w y b onus, który zyskujesz, będąc osobą pew ną siebie.
Czym jest pewność siebie W praktyce?

J a k p rzejaw ia się p e w n o ść siebie w życiu co d zie n n y m ? C z y k ied y k o lw iek
zdarzyło C i się zaangażować w coś — być m oże jakieś ćwiczem e albo prezentacje
w' p racy — do czego początkow ' 0 n ie byłeś p rze k o n a n y , ale p o te m , kiedy
początek m iałeś ju ż za sobą, okazało się, że wszystko idzie dobrze i ostatecznie
o dczuw ałeś n a w e t satysfakcję, że zabrałeś się za to? T a zm iana nastaw ienia
w' dośw iadczaniu sytuacji obrazuje to, czym w praktyce je s t pew ność siebie.
T o um iejętność wyjścia poza uczucia towarzyszące n am w danej chw ili po to,
by m ó c podjąć działania, któ re doprow adzą nas do pożądanego w yniku.
Rozdział 1: S z a c o w a n ie poziomu p e w n o ś c i s ie b ie
Adam był księgowym oraz konsultantem ds. zarządzania i podróżow ał po całym

świecie, zdobywając m iędzynarodow e kontrakty dla dużych korporacji. Teraz
p ro w a d z i sw o ją w ła sn ą spółkę, k ie ru je k o m p le k so w y m i p ro je k ta m i, a na
spotkaniach biznesowych prezentuje spokojny, racjonalny i skoncentrow any styl
kom unikow ania się. Kiedy zbliżają się ostateczne term iny realizacji i atmosfera
w zespole staje się coraz bardziej gorąca, to w łaśnie o n je s t osobą, która em anuje
taką pew nością siebie, iż nie m a w ątpliw ości co do tego, że w szystko zostanie
uk o ń czone na czas.
Ja k udaje m u się tego d o k o n ać w takiej stresującej sytuacji? „P ostrzegam tę

sytuacje ja k o serię obręczy, przez k tó re m u sz ę przejść — tak ja k w tu n e lu ”
— m ó w i. „C zasam i m a m do przejścia dwTie lu b trzy obręcze. In n y m razem
m oże być ich naw et dwadzieścia. M ogę być tak sam o zdenerw ow any zadaniami,
jak ie m am y w ykonać, ja k inna osoba, ale w yobrażam je sobie ja k o sekw encje,
przez które przechodzę powoli z jednej do drugiej, i wszystko staje się łatwiejsze,
kiedy n a k o ń cu tu n elu w id z ę św iatło”.
P odch o d zen ie do w y zw ań z taką pew nością, ja k ą p rezentuje A dam , przynosi

C i oczywńste korzyści. D la przykładu:
S W ierzysz, że poradzisz sobie z daną sytuacją i osiągniesz to, co inni uważają

za tru d n e do zrobienia.
S tanow isz inspirację dla in n y ch osób z T w ojego otoczenia i sprawiasz,
że przestają panikow ać.
S D u że projekty dzielisz na m niejsze części, które następnie realizujesz
je d n a po drugiej.
Jak to jest7
N ie obawiaj się, jeśli czujesz się kom fortow o, stawiając czoła jakiem uś wyzwaniu,
czy też kiedy je ste ś zrelaksow any na m yśl o działaniu, k tó re m usisz podjąć.
L u d zie p e w n i siebie ak cep tu ją to, że n ie znają w szy stk ic h o d p o w ied zi.
E ch, co za ulga. Pew ność siebie to przeczucie, że w szystko pójdzie dobrze.
Poczucie pew ności, które n am towarzyszy, rodzi się z coraz większej praktyki
i znajom ości sw ojej dziedziny. M o żn a ją ró w n ież zdobyć dzięki w łasnem u
dośw iadczeniu życiow em u i sięgać do je j zasobów, kiedy zajdzie taka potrzeba.
T o w cale nie znaczy, że nigdy nie będziesz się bać. O w sz em , będziesz, lecz
dobra w iadom ość je s t taka, że będziesz w7 stanie poradzić sobie z tym strachem .
O to kilka w skazów ek, któ re p o m o g ą C i rozpoznać, że jeste ś pew ny siebie:
- / Jesteś o p anow any i zrów now ażony.
I ■S O ddychasz spokojnie.
Część I: Zdob y w a n ie p o d s ta w
■ f Realizujesz założone zadania z poczuciem celowości.
S Jesteś aktyw ny, a nie defensyw ny.

■ / W iesz, że poradzisz sobie z czym kolw iek, co przyniesie C i życie,
n a w e t je ś li nie będziesz m ógł tego kontrolow ać.
• / Potrafisz śm iać się z siebie.
S Jesteś p rzek o n an y o tym , że spraw y zakończą się d obrze, bez wTzględu

na to, ile czasu będzie to trw ało.
Będziem y C ię wspierać, kiedy będziesz podejm ow ać pierwsze kroki na drodze

d o b u d o w an ia sw ojej p ew n o ści siebie, bez wTzględu na to, ja k przerażające
lu b tru d n e m oże C i się to teraz w ydawać.
Określanie Twojego punktu Wyjścia

M ierzenie stopnia pew ności siebie je s t z natury dosyć subiektyw ne. Inne osoby
m o g ą form ow ać sw oją opin ię o tym , czy je steś pew n y m siebie człow iekiem ,
opierając się na T w o im w yglądzie zew n ętrzn y m oraz działaniach, ale tylko
T y wiesz napraw dę, co czujesz w środku — co w e d łu g C iebie je s t autentyczne
i w czym przejaw ia się T w o je praw dziw e „ja”.
W tej części zach ęcam y C ię do sp raw d zen ia swrojego ob ecn eg o p o z io m u

p ew n o ści siebie.
T w ój poziom pew ności je s t różny w zależności od miejsca i czasu. Jeśli cofniesz

się o 10 lat, p ra w d o p o d o b n ie zdasz sobie sp ra w ę z tego, że T w ó j p o zio m
pew ności siebie od tam tego czasu w zrósł dzięki dośw iadczeniu, jakie zdobyłeś
przez te lata. T o , na ile p ew n ie się czujesz, zależy ró w n ież od sytuacji i m oże
z m ie n ia ć się z d n ia na d z ie ń , z ty godnia na ty d z ie ń w z ależn o ści od tego,
c o dzieje się w T w o im śro d o w isk u zaw o d o w y m oraz w d o m u . M o g łeś
na przykład dośw iadczyć sytuacji, w k tórych podjąłeś ryzyko lu b coś straciłeś
i Twroje poczucie p ew n o ści spadło.
Jeśli nie czułeś się dobrze i wziąłeś na siebie dużo obow iązków, T w ój poziom
pew ności siebie m oże się obniżyć i w ahać się. Ale kiedy T w oje sam opoczucie
je s t d o b re i m asz w rażen ie, że św ietnie radzisz sobie w pracy, m oże C i się
w ydaw ać, że m asz siłę, by zaw ojow ać cały świat. W yobraź sobie, że poczucie
p ew n o ści siebie je s t ja k sta ro m o d n a w aga — m a ona delikatny m ech an izm
ró w n o w ażący i najm niejsza rzecz, n a w e t coś tak lekkiego ja k piórko, m oże
niespodziew anie przechylić szalę na je d n ą stronę.
W prow adzaj zm iany pow oli. N ie od razu R zym zbudow ano. Wcale nie m am y
zam iaru namawiać C ię na zjechanie ze szczytu góry, skoro ju ż stanie na drabinie
spraw ia, że czujesz u c is k w żołądku. D aj sobie czas i przestrzeń na dokonanie
zm ian. M niejsze kroki są częściej bardziej realne i m ożliw e do zrealizow ania
niż w ykonanie je d n e g o w ielkiego skoku.
Identyfikatory pewności siebie

O k reśliliśm y 10 g łó w n y ch w sk aźn ik ó w p ew n o ści siebie, k tó re g ru n to w n ie
o m ó w im y w tej książce. Jeśli w działan iu w ykazujesz się pew n o ścią siebie,
to p raw d o p o d o b n ie posiadasz tych dziesięć w artości:
C e l i w artości: W iesz, czego chcesz, dokąd zmierzasz i co je st dla Ciebie

w ażne.
S M o ty w a c ja : Je s te ś z m o ty w o w a n y do pracy i to, co ro b isz, spraw ia
C i przyjem ność. P raw dę m ów iąc, potrafisz zatopić się w sw ojej pracy
tak bardzo, że nic nie je s t w stanie C ię rozproszyć.
•/ S ta b iln o ść em o cjo n a ln a : Zachow ujesz się spokojnie i jesteś skupiony,
takie sam o podejście rep rezentujesz w stosunku do in n y ch osób, kiedy
staw iasz czoła k o lejn y m w y zw aniom . Z auw ażasz n eg atyw ne em ocje,
takie ja k złość czy zn iecierpliw ienie, ale potrafisz sobie z n im i poradzić
i nie pozw alasz, by C ię zdom inow ały.
•/ P o z y ty w n e n a s ta w ie n ie u m ysłu : Potrafisz spojrzeć na różne kw estie
z o p ty m iz m e m i d o strzec ic h ja s n ą stro n ę , n a w e t je ś li dośw iadczasz
chw ilow ych trudności. Jesteś nastawiony pozytywnie w stosunku do siebie,
ja k ró w n ież do in n y c h osób.
S a m o ś w ia d o m o ś ć : W iesz, w czym jesteś dobry, ja k ie m asz zdolności
i ja k odbierają C ię in n i ludzie. Zdajesz sobie spraw ę z taktu, że jesteś tylko
człow iekiem , i dajesz sobie praw o do popełniania błędów .
•/ E la s t y c z n o ś ć w z a c h o w a n iu : D o sto so w u je sz sw oje zach o w an ie
do okoliczności. Potrafisz spojrzeć na daną spraw ę z dystansu, ja k rów nież
zw rócić uw agę na szczegóły. Podejm ując decyzje, bierzesz pod uw agę
p u n k t w id zen ia in n y ch osób.
y/ C h ę ć r o z w o ju : C ieszy sz się z m o żliw o śc i z d o b y w an ia n o w y ch
um iejętności, traktujesz każdy dzień jako szansę na nauczenie się czegoś
now eg o i nie zachow ujesz się tak, jak b y ś był ekspertem , który w ie ju ż
w szystko. T w o je odkrycia są T w o im i kolejnym i dośw iadczeniam i.
•/ Z d r o w ie i energia: Kontaktujesz się ze sw oim ciałem, szanujesz je i masz
poczucie, że energia przepływa sw obodnie po całym T w oim ciele. Potrafisz
poradzić sobie ze stresującymi sytuacjami, nie wpadając przy tym w choroby.
28 Część I: Zdob y w a n ie p o d s ta w
•/ C h ę ć p od ejm o w a n ia ryzyka: Potrafisz działać w w arunkach niepewności

— i zaryzykow ać, n aw et jeśli nie znasz odpow iedzi lu b nie posiadasz
um iejętności, by w ykonać dane zadanie praw idłow o.
•/ P o c z u c i e c e lo w o ś c i: T o w arzy sz y C i co raz w ięk sze p rz ek o n a n ie,
że m ię d z y w ie lo m a a sp e k ta m i T w o je g o życia istn ieje k o h eren cja.
M asz sw oją p rzew o d n ią m yśl lub cel w życiu.
M o żesz p o słu ży ć się ty m i w sk a ź n ik a m i do tego, by spraw dzić, n a k tó ry ch

obszarach jesteś zablokow any i gdzie brakuje C i pew ności siebie, by ruszyć
do przo d u . Przezw yciężenie tych blokad przynosi praw dziw ą ulgę.
Poszukiwania sensu życia w edług Frankla

V ik to r E. F ranki, tw ó rc a lo g o te ra p ii, b y t je d n y m życia, Franki starał się m u pom óc, stosując 3 na
z n a jznakom itszych te ra p e u tó w X X w ie k u . S tw o stępujące s p o s o b y :
rzy! s w o je re w o lu cyjn e podejście do psychoterapii
1. Z w ię k s z y ć d o cenianie życia poprzez u ś w ia
podczas p o b y tu w czterech obozach k o n ce n tra
d o m ie n ie p a c je n to w i w a rto ś c i w sz y s tk ie g o ,
c y jn y c h , m iędzy in n y m i w A u s c h w itz , gdzie pize-
co o s ią g n ą ł, s tw o rz y ł, z re a liz o w a ł (a czego
b y w a t od ro ku 1 9 4 2 do 1 9 4 5 .
w c ią ż nie d o c e n ia ł).
G łó w n ą osią je g o te o rii je s t przekonanie, że bez
2 . P rzyw ró cić i w z m o c n ić d ośw iadczenia, które
w z g lę d u na o k o lic z n o ś c i ż y c io w e , w ja k ic h się
p a c je n t w sp o m in a najlepiej: w id o k ze szczytu
znajdujem y, ty m , co nie pozw ala n a m się poddać,
g ó ry , m iło ś ć do d ru g ie j o s o b y, o s ią g n ię c ie
je s t znaczenie, jakie n a d a je m y naszem u życiu. To
dosko n a łe g o w y n ik u s p o rto w e g o (M a s lo w
przekonanie pozw oliło m u p rze trw a ć obozy zagła
n a z yw a ł to „S z c z y to w y m D o św ia d cze n ie m ",
dy, podczas g dy m ilio n y in n y ch ludzi zginęły, a po
zo b a cz rozdział 4 .).
z akończeniu w o jn y z a ją ł s ię te ra p ią ofiar.
3 . Odnaleźć m o c n e p o z y ty w n e znaczenie, prze
Franki zgadzał się z ty m , co g ło sił filozof Nietzsche,
kształcając sytu a cje , któ re p a c je n t postrzega
m ia n o w ic ie , że „te n , kto w ie , p o co żyje , p o tra fi
ja k o b e z w a rto ś c io w e . N a p rz y k ła d je d e n
poradzić sobie z n ie m a l k a żd y m ja k ". W obozach
z p a c je n tó w Frankla b y ł za ła m a n y po śm ie rci
ko n ce n tra c y jn yc h Franki z a o b se rw o w a ł, że ludzie,
s w o je j m a łż o n k i, z k tó rą p rze ż ył w ie le la t
któ rzy m ie li nadzieję na to , że jeszcze połączą się
w s zc z ę ś liw y m m a łż e ń s tw ie , ale dzięki te m u
ze s w o im i rodzinam i, k tó rzy m ie li ja k ie ś zadania,
s p o s o b o w i u d a ło m u s ię w y d ź w ig n ą ć z te j
któ re ch cieli jeszcze zrealizow ać, a także ci, którzy
tra u m y i z a a kce p to w a ć p e rsp e k ty w ę s a m o t
b y li g łę b o k o w ie rz ą c y , m ie li w ię k s z e szanse na
nego ż ycia .
przeżycie aniżeli ci, którzy nie m ieli żadnych celów ,
k tó re p o z w o liły b y im przejść przez tru d n e c h w ile . D o ś w ia d c z e n ia F ra n kla i je g o filo z o fia z o s ta ły
w p ię k n y sposób o p isane w je g o książce: M a n 's
K iedy jed e n z p a c je n tó w Frankla tra c ił poczucie
S ea rch fo r M e a n in g .
p e w ności siebie w s k u te k u tra ty znaczenia sw ojego
Określanie miejsca na skali

D w adzieścia z d ań p rze d sta w io n y c h w tabeli 1.1 o d n o si się do w skaźników
w yszczególnionych powyżej. Z astanów się nad każdym zdaniem i oceń, w jakim
sto p n iu zgadzasz się lu b nie zgadasz z d an y m tw ierd zen iem , posługując się
załączoną 5-punktow ą skalą. M ożesz przeprowadzać ten test tak często, ja k tylko
chcesz, i zapisywać na kartce sw oje postępy.
Przeprow adź teraz sam oocenę i zapisz na kartce w yniki, abyś m ógł za jakiś
czas, p ow iedzm y za sześć m iesięcy, p o n o w n ie do n ic h zajrzeć i spraw’dzić,
czego się od tam tej p ory nauczyłeś.
Wypełniając tę tabelę, zgrom adzisz informacje z różnych dziedzin swojego życia,

któ re zw iązane są z pew nością siebie. Kiedy dokładnie odpow iesz n a pytania,
m ożesz zajrzeć do określonych rozdziałów^ tej książki, odnoszących się do tych
obszarów , które zasługują na T w oją natychm iastow ą uwagę.
N ie m a d o b ry ch ani złych odpow iedzi. Jeśli odpow iesz szczerze na pytania,

dowiesz się, na które wskaźniki pow inieneś zwrócić szczególną uwagę w procesie
b u d o w an ia pew ności siebie.
T eraz za każdy zn aczek w k o lu m n ie zdecydowanie się zgadzam przyznaj sobie

5 p u n k tó w , za zaznaczenie zgadzam się 4 p u n k ty , za w ybranie odpow iedzi nic
m am opinii 3 pun k ty , za nie zgadzam się 2 p u n k ty , i w reszcie za zdecydowanie się
nie zgadzam 1 p u n k t. Podlicz sw oje p u n k ty i przeczytaj zam ieszczony poniżej
opis w łaściw y dla T w ojego ostatecznego w yniku. W drugim etapie procesu
oceny — w „Indyw idualnym profilu” — sprawdzisz, które dziedziny Tw'ojego
życia i które części tej książki w ym agają T w oj ej natychm iastow ej uwagi.
Ogólny uJynik
Z n ajd ź swój ostateczny w y n ik pośród w y m ien io n y ch poniżej kategorii:
•/ 80 —100: G ratu lacje! Spełniasz w szelkie kryteria, by być postrzeganym

przez in n y c h lu d zi jak o osoba pew na siebie. M asz dokładnie
w yznaczone priorytety i pozytyw ne nastaw ienie do sw ojego życia.
Z azn acz te o bszary, w k tó ry c h o d n o to w a łe ś w y n ik p o n iż e j n o rm y ,
i zastanów się nad radą przedstawioną w podpunkcie „Indywidualny profil”.
S 60 —80: D o b r a ro b o ta ! W ykazujesz się pew nością siebie w w iększości
sytuacji. T y lk o kilka obszarów w T w o im życiu w ym aga popraw y. W tej
książce znajdziesz m nóstw o porad dotyczących tego, ja k radzić sobie z tym i
p ro b le m a ty c z n y m i sferam i. P rzyjrzyj się p o ra d o m p rz e d sta w io n y m
w następnym podpunkcie, które pomogą C i poczynić ja k najszybsze postępy.
T a b e la 1 .1 . O c e n a T w o je j p e w n o ś c i s ie b ie
.ST
© 'E <A © E co
'5 'a . E 'E
co E .ST co ■o
co co o co CO
5 N N 5 Ol
o E E ■O o N
■O CO co co co ■O m
>> O) N c— O) >■ w
u N "O N u 'E
© ©* co © © ©
"O O) ■O ©*
Z danie INI CO rsi Z Z rsi 00
D oskonale w ie m , c o je s t dla m n ie w ażne.
W ie m , czego c h cą w życiu.
N ig d y nie s tro fo w a łe m sie za s w o je porażki
P otra fią sią z d y s ta n s o w a ć i m y ś le ć racjonalnie,

kiedy s p ra w y n a b ie ra ją e m o cjo n a ln e g o charakteru.
W s w o je j pracy w y k o n u ją w ie le zadań,
które s p ra w ia ją m i p rzyjem ność.
Czasami c a łk o w ic ie p o chłania m n ie to , c o robią.
Ludzie w ie d zą , ze je ste m z n a tu ry o p ty m is tą .
Szanują siebie i w ie le osó b z m ojego otoczenia.
P otra fią racjonalnie o c e n ić s w o je silne i s ła b e stro n y.
W ie m , c o inni u w a ża ją za m o je m o cn e stro n y.
Przed p o d ją c ie m decyzji, jeśli to konieczne,

k o n su ltu ją s ią z in n y m i osobam i.
P otra fią spojrzeć na s p ra w ą z dystansu,

jak ró w n ie ż przyjrzeć sią szczegółom .
Lubią p o d e jm o w a ć n o w e w y z w a n ia i u czyć sią

n o w y c h rzeczy.
D oceniam szanse na ro zw ó j i na z d o b ycie n o w y c h

u m ie ję tn o ś ci.
Dbam o s w o je c ia ło .
J e stem przekonany, ze poradzą s o b ie z każdą s tre su ją c ą

s y tu a c ją w życiu.
M am zdrow e podejście do k w e s tii podejm ow ania ryzyka.
N ie m uszą w iedzie ć w szystkiego przed podjąciem decyzji.
Czasami m e d y tu ją albo g łęboko sią za sta n a w ia m

nad s p ó jn o śc ią różnych a s p e k tó w m o je g o życia.
W ie m , c o m am do zrobienia na ty m ś w ie c ie .
M am s w o ją m isje lub cel.
•/ 40 - 60: Jesteś w e w ła śc iw y m m iejscu! Być m oże czujesz się teraz nieco

zag u b io n y i n ie p e w n y w sw oim życiu, i zastanaw iasz się, czy m ożesz
to ja k o ś zm ien ić. D aj sobie czas na to, by popracow ać nad obszaram i,
k tó re w y m ag ają T w o je j u w agi, a będziesz z d u m io n y p o stę p e m , ja k i
m ożesz poczynić.
S 20 —40: N a jw y ż s z a o c e n a z a o d w a g ę i u c z c iw o ś ć ! O b ecn ie T w oje
poczucie pew ności siebie je s t niskie, ale w cale nie m u si tak być. Praw ie
na każdej stronie tej książki znajdziesz pożyteczne porady, które możesz
w cielić w życie. Jeśli zastosujesz się do naszych w skazów ek i zaczniesz
działać zgodnie z n im i, czeka C ię życiowa transform acja.
Indywidualny profit
Po podliczeniu p u n k tó w i zapoznaniu się z poradam i przedstaw ionym i powyżej,
przyjrzyj się ponow nie sw ojem u w ynikow i i zaznacz te obszar)', które zaniżyły
Tw ój ogólny rezultat punktow y. Przyjrzyj się zdaniom , z którym i zdecydowanie
się nie zgadzasz. Jeśli dla w iększości zdań uzyskałeś w ysoką ilość punktów ,
spójrz na te tw ierdzenia, na któ re nie m ogłeś się zdecydow anie zgodzić.
Posługując się indyw idualnym w ynikiem , m ożesz opracować swój indywidualny

pro fil pew ności siebie. Pom yśl o tym dokładnie. Z ałóżm y, że m asz problem
z o k reślen iem tego, co je s t dla C iebie w życiu najw ażniejsze, albo że ganisz
siebie za każdy najm niejszy błąd. Być m oże m asz tru d n o ści z om aw ianiem
decyzji z in n y m i albo czujesz się sam otny i opuszczony. W szystkie te rzeczy
w pływ ają na T w o je poczucie pew ności siebie i d eterm in u ją T w o je działania.
W n astęp n y m rozdziale znajdziesz w iele porad dotyczących w szystkich tych

p ro b lem ó w . Z erk n ij do spisu treści i p o d su m o w ań rozdziałów , aby znaleźć
te informacje, które pom ogą C i szybko podnieść Tw oje poczucie pewności siebie.
T o p ro ste ćw iczenie, opracow ane tak, abyś m ógł szybko rozpocząć działanie
i stw orzyć p lan rozw o ju . M o żesz posłużyć się tym testem do m on ito ro w an ia
tego, ja k rośnie T w oja pew ność siebie. Ale jeśli jesteś zainteresow any bardziej
szczegółową analizą, zajrzyj na stronę internetow ą wivw.yourmostcoiifidentsef.com.
Rozpoznawanie swoich mocnych stron

M a rk T w a in powiedział, że każdy z nas m a w sobie wszystko to, czego potrzebuje,
by osiągnąć sw oje cele i zrealizow ać sw oje m arzenia. T o , czego nam brakuje,
to m ądrość i w iedza, by w ykorzystać to, co ju ż posiadam y.
Najważniejszą cechą ludzi pew nych siebie je s t duży szacunek do sam ych siebie
— potrafią m yśleć o sobie pozytyw nie. T o oznacza, że potrafią kochać siebie
i doceniają to, w czym są dobrzy. D zięki te m u są bardzo elastyczni w działaniu
i nie boją się podejm ow ania tru d n y ch w yzw ań.
N a T w o je m ożliw ości podejm ow ania o d p o w ied n ich i efektyw nych działań

w pływ a wiele ró żnych czynników , które — m ogłoby się wydawać — nie mają
dużego zw iązku z zadaniem , jakie masz wykonać. D obrym przykładem są tutaj
T w o je w artości. T w o je poczucie pew ności siebie m oże się w ahać, jeśli nie
cenisz tego, w czym górujesz nad innym i. Badania pokazują, że jeśli doceniasz
to, w czym jesteś dobry, to T w oja pew ność siebie w tym obszarze je s t wysoka.
A jeśli przykładasz w agę do tego, w czym akurat nie jesteś zbyt m ocny, w tedy
T w oja pew ność siebie będzie m niejsza, p o m im o że T w o i przyjaciele m ogą
zapew niać C ię, że nie je s t to żad n ym problem em .
B udow anie p ew n o ści siebie zaczyna się od przyjrzenia się sw oim m o cnym
stro n o m . Jeśli m asz zdolności m uzyczne, nie gań siebie za to, że nie zagrasz
w m iędzy n aro d o w y ch rozgryw kach piłki koszykow ej. P ochw al sam siebie,
ucz się przyjm ow ania k o m p lem en tó w za w szystko, co robisz d o brze, i ciesz
się z pozytyw nych k om entarzy, jakie słyszysz od in n y ch osób. Szanuj siebie,
a zobaczysz, że i in n i C ię poważają.
Aby T w oja pew ność siebie um acniała się i rosła, m usisz skoncentrow ać swoją
uwagę na tym , w czym jesteś dobry, zam iast angażować się w robienie rzeczy,
w k tó ry c h w ykazujesz m niejsze uzdolnienia.
M usisz rów nież uw olnić się od n iep o trzeb n y ch negatyw nych m yśli na tem at
sw o ic h słab y ch s tro n lu b p rz y k ry ch zd arze ń , ja k ie zaszły w T w o im życiu
— w ięcej na te n te m a t znajdziesz w rozdziale 2.
Docenianie suJoich talentów

Każdy z nas m a in n e zainteresow ania i um iejętności. (I całe szczęście!). Z atem
T w o im p ierw szy m k ro k ie m w p ro cesie ro zw ijan ia p ew n o ści siebie je s t
zdecydow anie, w czym jesteś napraw dę dobry, i trzym anie się tego. N adszedł
czas, abyś rozpoznał swoje w artości i zaczął rozwijać swoje talenty. W tabeli 1.3
w ym ień kilka rzeczy związanych ze środow iskiem zaw odow ym i prywatnym ,
w których uważasz, że dobrze się sprawdzasz. Zanotuj, w jakim okresie swojego
życia najlepiej w ykorzystyw ałeś sw oje talenty i um iejętności.
C h c e m y , abyś sobie u św ia d o m ił, w czy m je s te ś d o b ry . Ł atw o je s t przyjąć

sw oje talenty za coś oczyw istego i zakładać, że w szyscy in n i są dobrzy w tym ,
w czym i T y je ste ś dobry. C ó ż, ta k w cale nie je st. T y m asz sw oje w yjątkow e
um iejętności — atrybuty, które w yróżniają C ię na tle innych. Jeśli zdasz sobie
spraw y z tego, co robisz dobrze, kiedy i w ja k ic h okolicznościach, to m ożesz
pow tarzać te działania, aby w zm o c n ić poczucie pew ności siebie.
W tabeli 1.2 w ym ieniliśm y przykładowe m ocne strony, które m ożesz umieścić

w sw o im w łasn y m arkuszu.
T a b e la 1 .2 . P r z y k ła d o w e m o c n e s tro n y
R zeczy, M om enty, kiedy byłem Działania, które m ogę podjąć,

w których jestem dobry w szc z y to w e j form ie by ro zw ija ć ten talent
W pracy
S ilny, s ta n o w c z y m enedżer Zapro p o n o w a łe m s w o ją Spróbować sw o ich sił jako rzecznik

p ra cu ją c y w dużej firm ie. k a n d yd a tu rę do a w a n su . p ra s o w y firm y .
E fe k ty w n y , k re a ty w n y na Za su g e ro w a łe m zm ianę O m ów ienie innych sugestii z moim

s p o tka n ia ch z z e sp o le n i. harm o n o g ra m u , któ ra została szefem.
zaa kce p to w a n a .
W domu
O powiadanie d o w cip ó w , z których P rzem ow a na ślubie m ojego N a krę ce nie film u do pro g ra m u
inni się śm ieją. brata. „Ś m ie ch u w a rte ".
Ulepszenia w dom u — nieustannie R em ont łazienki — sam odzielnie U stalić w sp ó ln ie z żoną lis tę zadań
c o ś reperuję lub udoskonalam . w szystko zainstalow ałem w ciągu „zró b to sa m ".
sześciu w e e ke n d ó w .
T re n o w a n ie drużyny p iłki nożnej N ajlepsze w y n ik i w 10 sesjach. P ra co w a ć nad ty m , b y drużyna

w szkole m oje g o syna. Silna ko n ku re n cja o m ie jsca . przeszła do w yższe j ligii.
T e ra z w y p e łn ij tab elę 1.3, w p isu ją c do niej sw oje w ła sn e m o c n e stro n y

i uzdolnienia.
T a b e la 1 .3 . A r k u s z m o c n y c h s tro n
R zeczy , M o m e n ty , k ie d y b y łe m D ziałan ia, k tó re m o g ę podjąć,

w k tó ry c h je s te m d o b ry w s z c z y to w e j f o r m ie by r o z w ija ć te n ta le n t
W pracy
W domu
Z decyduj, k tóry z tych talentów chciałbyś rozw inąć bardziej i jak ie działania
m ożesz podjąć, aby podtrzym yw ać i rozw ijać każde ze sw oich uzdolnień.
Po określeniu listy działań nie chowajje j do szuflady, bo p rzyp o m n isz sobie o niej za
rok. Z am iast tego ustal termin realizacji zadań, które chcesz wykonać w najbliższym
czasie, na przykład w następnym tygodniu lub miesiącu, oraz tych zadań, które chcesz
zrealizow ać w późniejszym okresie. W rozdziale 3 . zn a jd ziesz porady dotyczące tego,
ja k zaplanow ać kolejne kroki prowadzące do osiągnięcia Twoich celów.
Pozyskiwanie informacji z otoczenia

Z b ie ra n ie in fo rm a c ji z w ro tn y c h od in n y c h j e s t e fek ty w n y m n a rz ę d z iem
b u d o w an ia p ew n o ści siebie. P oza in fo rm a c ja m i, ja k ie o trz y m u je sz przy
okresow ej ocenie swojej pracy, m oże być C i tru d n o prosić in n e osoby o to,
by w yraziły sw oją opin ię na tem at T w ojej pracy. M ożesz też być napraw dę
zdum iony tym , co mógłbyś od nich usłyszeć. Bardzo często ludzie nie rozpoznają
obszarów , na których dobrze się sprawdzają. „Czyż inni nie robią tego tak samo
dobrze ja k ja ? ” pytają. W iększość osób je s t dla siebie najsurow szym krytykiem ,
a otrzym anie pozytyw nego wsparcia od najbliższych osób m oże być wspaniałym
d ośw iadczeniem . O p in ia z zew nątrz m oże pom óc n a m zauw ażyć to, w czym
się w y ró żn iam y od in n y c h , i odkryć nasze ukryte talenty.
Zapytaj sześć osób, które znają C ię ju ż jakiś czas, czy zechciałyby pow iedzieć
co ś o T o b ie . W y b ierz o so b y re p re z en tu ją c e ró ż n e grupy, m ię d z y in n y m i
członków swojej rodziny, przyjaciół, kolegów z pracy, oraz osoby, które znają
C ię z członkostwa w organizacjach społecznych, z kościoła czy klubu sportowego.
Każdej osobie zadaj następujące pytania:
• / W czym je ste m dobry?
y f W ja k ic h okolicznościach pokazałem się z najlepszej strony?

• / W jakie działania p o w in ie n e m się bardziej zaangażować?
y / C zego nie p o w in ien em robić?
• / W czym je ste m niezaw odny?

y / N ad ja k im i dziedzinam i, T w o im zdaniem , po w in ien em popracować?
Po zebraniu in fo rm acji przyjrzyj się w spólnym tre n d o m i tem ato m i pom yśl
o tym , ja k połączyć je z T w o im i celam i i planem rozw oju. Jeśli od w ielu osób
słyszysz podobne opinie, to praw dopodobnie tkw i w nich ziarno praw dy i w arto
się tem u przyjrzeć. (Sporadyczne negatywne kom entarze od najbliższych osób
m ogą być m niej p om ocne i bardziej w yrażać ich w łasne potrzeby aniżeli Tw oje
— spraw dź to). D lateg o sw oją uw agę m u sisz skupić na d o b ry c h rzeczach,
rozwijać się, a resztą się nie przejm ow ać. N a przykład, jeśli masz jakiś określony
talent, szukaj m ożliw ości, by zaprezentow ać go in n y m lu dziom i częściej go
w ykorzystywać. Z astanów się nad rezygnacją lub ograniczeniem uczestnictwa
w rzeczach, w które, zdan iem in n y ch osób, pow inieneś się m n iej angażow ać.
In form acja zw ro tn a je s t po p ro stu o p in ią innej osoby. S łuży ona te m u , byś

w yciągnął z niej ja k najw ięcej w e w łaściw y dla siebie sposób. P osłuchaj tego,
co m ów i druga osoba, skup się na tych aspektach, które będą służyły budow aniu
T w ojej pew ności siebie, a na resztę nie zwracaj uwagi.
Wyobraź sobie siOoje Wywarzone życie

W p ew n o ści siebie w ażne je s t to, ja k siebie postrzegam y. N iew iele je s t osób,
które w ykazują się pewnością siebie w każdej dziedzinie swojego życia. C i, którzy
sprawiają takie w rażenie, praw dopodobnie są dobrym i aktoram i — udają sami
przed sobą.
W yobraź sobie, że m asz sto p ień doktora z dziedziny pew ności siebie. Pom yśl
0 tym , ja k inaczej wyglądałoby T w oje życie, gdybyś studiował tę naukę, przyswoił
sobie całą w ied zę i był niezw ykle pew ny siebie, działając bez zarzutu.
Z n a jd ź sp o k o jn e m iejsce, gdzie m ożesz usiąść i z a n u rz y ć się na 10 m in u t

w swoje m yśli. W yobraź sobie, że jesteś niezwykle pew nym siebie człow iekiem .
Pom yśl o sytuacjach z praw dziw ego życia, w k tórych chciałbyś w ykazać się
d u żą pew nością siebie i zaprezentow ać ja k o osoba, która m o że „zawojować
cały św iat”. O d p o w ied z sobie w tedy na następujące pytania:
Y G dzie je ste ś i kto je s t z T obą?

■S C o robisz?
S Jakie m asz talenty i um iejętności?
S O czym m yślisz i co czujesz?

S C o je s t dla C iebie n apraw dę w ażn e w tej pew ności siebie?
S C o byś zrobił, gdybyś m iał pew ność, że w szystko się uda?
D o p asu j to w y o b rażen ie do sw ojej sytuacji. Z achow aj w pam ięci te n obraz

1 ro z k o sz u j się n im tak, abyś m ó g ł p rzy w o łać go w ted y , kiedy zajdzie taka
p o trzeb a.
D okonując wizualizacji, m usisz skoncentrow ać swoje m yśli na rzeczach, które

chcesz, by zdarzyły się w T w o im życiu, i w yobrazić sobie, że w łaśnie się dzieją.
M im o że je s t to proste m entalne ćwiczenie, m oże przynieść niesam ow ite efekty.
T o bardzo d obre narzędzie m otyw acyjne, które pom oże C i podnieść poziom
sw ojej p ew n o ści siebie.
Zwracanie uWagi na to, co Ważne

W m iarę zdobyw ania w iększej pew ności siebie zaczniesz zwracać uwagę na to,
co je st dla C iebie w ażne w życiu, zamiast ulegać presji, jak ą wywierają na Ciebie
in n i. O czek u jem y , że zan im skończysz czytać tę książkę, będziesz w iedział
dokładnie, co napraw dę liczy się dla Ciebie w życiu i na co przeznaczysz swój
czas oraz energię.
Z acznij ju ż teraz, odpow iadając sobie na je d n o proste pytanie: co w tej chw ili
je s t dla C iebie w życiu w ażne? N a przykład, czy pragniesz m ieć kochającego
p a rtn e ra lu b ro d z in ę , czy zależy C i na z ro b ien iu w spanialej kariery, a m oże
zd ro w ie je s t dla C ie b ie spraw ą p riorytetow ą? Być m oże przygotow ujesz się
do realizacji jakiegoś określonego celu, na przykład do biegu w m aratonie lub
do w zięcia ślubu.
Z a p isz swroją o d p o w ie d ź i n ie c h będ zie to dla C ieb ie najw ażniejsza rzecz

w p ro cesie kształtow ania m u sk u la tu ry pew ności siebie.
Odkrywanie swojej pewności siebie

Pewnie jesteś ciekaw, na ile pew ną siebie osobą m ożesz być w swojej szczytowej
fo rm ie. T o je s t pytanie, któ re stawiają sobie naw et najbardziej dośw iadczeni,
z d o ln i m en ed żero w ie w ysokich szczebli i przedstaw iciele m ediów . Ludzie
sukcesu n ieu stan n ie się rozwijają.
D ysponujesz ogrom nym potencjałem , który sam sobie ograniczasz, i w Tw ojej

gestii leży to, by sobie to uświadomić. G andhi m usiał przezwyciężyć dokuczliwą
nieśmiałość, aby walczyć z niesprawiedliwością na świecie i wyzwolić swój naród.
Im bardziej zbliżysz się do tego, co je st dla Ciebie w ażne, tym w iększą pewność
siebie zdobędziesz.
Ludzie często czują się ja k naciągacze, kiedy aw ansują na stanow isko lidera,
które je s t dla nich now e i bardziej prestiżow e niż dotychczasowe posady. Jeśli
tak się właśnie czujesz, pam iętaj, że zostałeś w ybrany na to stanowisko, ponieważ
Tw oja tirm a wierzy, że świetnie sprawdzisz się w tej roli. N ie możesz oczekiwać,
że w ciągu jed n eg o dnia wszystkiego się nauczysz. Inni chcą m ieć C ię w swojej
drużynie, poniew aż doceniają w kład, jak i m ożesz w nieść w pracę ich zespołu.
N ie każdy chce czy też potrzebuje być liderem na szczeblu m iędzynarodow ym ,

ale m ożesz w yobrazić sobie siebie jak o przyw ódcę w sw oim w łasnym otoczeniu.
M o żesz uczyć się na sw o im w ła sn y m p rzy k ład zie. C o fn ij się w pam ięci
do zd a rz e ń , k tó re m o g ą w y d aw ać C i się oczyw iste. N a u c z y łe ś się je ź d z ić
na ro w e rz e lu b p ro w ad zić sa m o ch ó d , p o słu g iw ać się k o m p u te re m , m o że
przeprow adziłeś re m o n t dom u. W m iarę upływ u czasu, gdy T w oje um iejętności
i p e w n o ść siebie rosły, m ia łe ś co raz w ięk sz e zau fan ie do siebie i staw iałeś
czoła w iększym w yzw aniom . C o ś, co pięć lat te m u w ydaw ało C i się tru d n e
do zrobienia, dziś m o że być b u łk ą z m asłem .
Bądź sw oim pochlebcą, ale i krytykiem . M ożesz ganić się za to, że na tle innych
nie w ypadasz dobrze: „N igdy nie będę tak dobry, ja k ... P orów nyw anie się
z in n y m i m a pozytyw ne strony, ponieważ m oże pom óc C i zyskać przewagę nad
in n y m i w jakiejś dziedzinie i wygrać grę, tak ja k m iało to miejsce w przypadku
dob rze zapow iadającego się gracza w golfa, T igera W oodsa. Ale nie m arnuj
en erg ii na krytykow anie siebie za to, że nie jesteś tak dobry ja k ekspert, który
każdy d zień sw ojego życia przeznacza na zgłębianie swojej dziedziny.
Je ste ś k im ś w a ż n y m w ty m św iecie i m asz w n ieg o sw ój w k ład . W sparcie

ze strony innych osób lub m en to ring m ogą pom óc C i w procesie doskonalenia.
Zacznij od założenia, że uda C i się osiągnąć sukces, i postaraj się o to, by w T w oim
o to c z e n iu z n aleźli się lu d z ie , k tó rz y sz an u ją i w sp ierają T w o je p rag n ien ie
rozw oju.
W ięc kim napraw dęjesteś? T ylko od C iebie zależy, czy będziesz tym „ja”, jakim
pragniesz być, o czym przek o n asz się, kiedy zaczniesz podążać w sw oim
w łasn y m k ieru n k u .
Ja k p o w iedział G an d h i: „M usisz stać się zm ianą, któ rej pragniesz dokonać

w św iecie”.
Przygotowywanie się do działania

Kiedy zam ierzasz zacząć? M am y nadzieję, że zgodzisz się z tym, iż najlepszym
czasem je s t teraźniejszość. Pew ność siebie zaczyna się tu i teraz. Tak, to oznacza
dzisiaj. N ie w p o n ied ziałek rano, po w eek en d o w y ch szaleństw ach.
P o c z ą te k pracy nad b u d o w an iem poczucia pew ności siebie rozpoczyna się

od zaadoptow ania now ego, pozytyw nego nastaw ienia do życia i pozbycia się
jak ich k o lw iek w ątpliw ości. W kolejnych rozdziałach p o m o żem y C i w tym.
Z an im w yruszysz w tę podróż, najpierw przyjrzyj się sobie. Postaw sobie dwa
pytania:
C zy d okonanie tej zm iany i zdobycie w iększej pew ności siebie je s t

d o b ry m posunięciem ?
y / C o m am do stracenia albo do zyskania, je śli d o konam tej zm iany?
Kiedy będziesz ju ż zadow olony z tego, że T w o je odpow iedzi są pozytyw ne,

będzie to oznaczało, że je ste ś gotow y do kolejnego etapu p o dróży — naw et
jeśli tro ch ę C ię to przeraża.
Jeśli jakaś część C iebie bardzo obaw ia się tej zm iany, być m oże je s t ku tem u
j g r f e ja k iś isto tn y p o w ó d . P o m y śl o ty m , i je ś li się ty m m artw isz , p o ro zm aw iaj
z b lisk im i albo n a w e t z le k a rz e m o sw ojej k o n d y c ji fizy czn ej, a także
0 p sy ch iczn y m sam opoczuciu.
Określanie su/o ich zam iaróu/

W yruszając w p o d ró ż , c h c e m y ok reślić nasze zam iary w z g lę d e m C ieb ie
1 zachęcam y C ię do zrobienia tego sam ego. O to nasze zobow iązanie:
Z obow iązujem y się udzielić C i naszego całkowitego wsparcia i podzielić

się z T o b ą n aszą w ied zą. W ie rzy m y w to, że je s te ś n iep o w tarz aln ą
i w yjątkow ą istotą, o b d arzo n ą określonym i m o c n y m i stronam i. W iem y
ró w n ież, że będąc d o b ry m i szczerym w sto su n k u do siebie sam ego,
osiągniesz najlepsze rezultaty. W iem y, że je śli będziesz stosow ać się
do naszych w skazów ek i pom ysłów , jakie przedstaw iliśm y w tej książce,
staniesz się bardziej p ew n y m siebie człow iekiem .
T e ra z p ro sim y C ię o to , byś o k reślił sw oje in ten cje i p o w tó rz y ł je na głos

trzykrotnie, za każdym razem z coraz w iększym zaangażow aniem :
Z o b o w ią z u ję się do pracy nad sw oją pew nością siebie. B ędę to czynić
w o d p o w ie d n i dla m n ie sp osób, uznając siebie za n iep o w tarz aln ą
i w yjątkow ą istotę. W trakcie podróży ku lepszem u sobie będę dla siebie
dobry i szczery w stosunku do siebie samego. I obiecuję dobrze się bawić.
Docenianie niebezpieczeństw
i dobrych stron zmian
Każda zm iana p rzynosi ze sobą zarów no coś dobrego, ja k i coś złego. M ożesz
koncentrować sięjedynie na złych aspektach i powiedzieć, że jesteś pod presją osób
z Tw ojego otoczenia, które nie chcą, abyś stal się bardziej pewny siebie. M ożesz
być przerażony, możesz również być obiektem krytyki i wysłuchiwać sarkastycznych
uwag. I co z tego? Korzyści, jakie niesie ze sobą zm iana, są o w iele w iększe niż
negatyw y. R ozejrzyj się w o k ó ł siebie i zastan ó w się, k to T w o im zd an iem
j e s t b ard ziej szczęśliw y w życiu — c z ło w ie k p e w n y siebie czy k to ś drżący
z niepewności. O soby pew ne siebie mają większe dochody, m ają w sobie więcej
radości i sw obody i cieszą się z now ych doświadczeń. Tryskają energią, odkrywają
życie i rozkoszują się tum . Uwielbiają tę m oc, jaką daje im pewność siebie, bo dzięki
niej m ogą realizować rzeczy, które w iele osób z ich otoczenia obawia się zrobić.
O to kilka w sk azó w ek , k tó re p o z w o lą C i u p o rać się z zaw iro w a n iam i

zw iązanym i z w p ro w ad zan iem zm ian:
S R o z r u s z a j n o g i, k ie d y n a d ejd ą w y b o iste d n i. N ie poddaw aj się

i zaadoptuj sw oje n o w e podejście.
•/ Sp ójrz na n a jg o rszy scen a riu sz. Staw m u czoła (zwykle wcale nie jest
taki straszny), a p otem nastaw się na to, że zdarzą się same najlepsze rzeczy.
Bo zw ykle się zdarzają.
•/ Spytaj siebie: Jak b ę d z ie w ygląd ać m oje ży cie z a ty d zień , z a m iesiąc
a lb o z a ro k o tej sa m ej p o r z e ? Spojrzenie w przyszłość zazwyczaj
pom aga n a m rozw iać nasze obawy.
W itam y w pociągu zm ierzającym ku stacji Pew ność Siebie — życzym y C i

udanej podróży!
Rozdział 2
Identyfikowanie ograniczeń
W tym rozdziale:
Rozpoznasz m om enty, w których T w oja w rodzona pew ność siebie zostaje zaatakowana.
D ow iesz się, co C ię osłabia i ham uje.
Poznasz now e sposoby przełam ania swojej apatii.
m a n o w a n ie p e w n o śc ią siebie je s t ja k bycie m a ję tn y m cz ło w iek ie m .

E P ew n o ść sieb ie, ta k sam o ja k p ie n ią d z e , staje się p ro b le m e m , kiedy
zaczyna n am je j brakow ać. P raw dopodobnie dośw iadczyłeś w sw oim życiu
m o m e n tó w , kiedy zdałeś sobie sp raw ę z istn ien ia T w o jej p ew n o śc i siebie
tylko dlatego, że w ła śn ie je j C i zabrakło. N ie zw racasz na to uw agi, kiedy
tryskasz pew nością siebie i towarzyszy C i ta przyjem na, ciepła aura, naznaczona
nastaw ieniem „potrafię to zrobić”.
Wcale nie m ów im y, że T w oje życie m a być w 100% perfekcyjne. Praw dę mówiąc,

je st to nierealne. T ru d n y ch m om entów m ożesz spodziewać się w każdej podróży'
— są to chwile, kiedy T w oje plany, marzenia i nadzieje natrafiają na przeszkody,
a T y czujesz się tak, jakbyś przedzierał się przez bagna. Cała sztuka budowania
pew ności siebie polega na tym , by m inim alizow ać czas ugrzęźnięcia w krainie
niskiej pew ności siebie i ja k najszybciej radzić sobie z problem am i.
W ty m rozdziale zajm iem y się tym , ja k spraw nie w ydostać się z grząskiego
g ru n tu na su c h ą d ro g ę. P o k ażem y C i, ja k staw ić czoła u k ry ty m głęboko
ogran iczen io m , tak abyś m ógł kierow ać sw oim życiem . N a pew no na swojej
dro d ze napotkasz w iele tru d n o ści — ale stawiając im czoła, zyskasz cenną
nau k ę o życiu.
N ieb aw em w yruszysz w kolejną podróż, zatem zbierz się w sobie i przygotuj

się do skoku. N ad szed ł czas na to, by stać się bardziej ofensyw nym , podjąć
zobowiązanie do przeprowadzenia zm iany i wziąć odpowiedzialność za rezultaty,
jakie uzyskasz.
t)0 Cząść I: Zdob y w a n ie p o d s ta w
bokopyWanie się do korzeni

O czyszczanie oznacza dokopyw anie się do sam ego sedna tego, co napraw dę
C ię ogranicza. M ożesz nie zdaw ać sobie spraw y z tego, co stoi C i na drodze,
ale w sk azó w k i m o ż n a zn aleźć w ty m , co m ó w isz i w ja k i sp o só b opisujesz
swoje doświadczenia. N a pew no nie raz m ów iłeś sobie „To niemożliwe, żebym
zrezygnował z tej pracy'” albo „Zawsze będę m ieć problem y, bo nie ukończyłem
odpow iedniej szkoły”, lu b też „Nigdy nie dostanę aw ansu, poniew aż wszyscy
wiedzą, że na to stanowisko szukają kogoś mlodszego/szczuplejszego/księgowego/
osoby kre a tyw nej/ko b ie ty/m ężczyzny/o so by o in n y m kolorze skóry” i tak dalej.
T akie prześw iadczenia nie opierają się na rzeczyw istości, a jed y n ie na T w o im

je j postrzeganiu. T a k napraw dę są to wyobrażenia, które pow odują, że rodzą się
w T obie obawy. T e uogólnienia ograniczają C ię i pozbawiają pew ności siebie,
odbierając C i odw agę do staw ienia czoła w yzw aniom i skorzystania z szans,
jakie pojawiają się przed T obą. T aki sam negatyw ny w pływ m ają one na osoby
z T w o jeg o otoczenia.
S p o só b opisy w an ia p rzez C ie b ie św iata staje się sp o so b em , w ja k im go

dośw iadczasz. J a k p o w ied ział kiedyś E in ste in : „N ajw ażn iejsze p ytanie,
ja k ie m o ż e m y sobie postaw ić, je s t następujące: C zy u n iw e rsu m je s t w rogim ,
czy przyjaznym m iejscem do życia?”. Jeśli opisujesz św iat w czarnych kolorach,
to w łaśnie takim go odbierasz. Zycie staje się koszm arem , jeśli takim go widzisz.
O soby, które postrzegają rzeczyw istość negatyw nie, są narażone na w iększy
stres, zdenerw ow anie i depresję, a wszystko to je st przeszkodą w szczęśliwym
p rzeżyw aniu życia.
T w o rząc now ą, w y p ełn io n ą zaufaniem rzeczyw istość, w słuchaj się w swoje

słowa. Z au w aż, kiedy używ asz w yrażeń takich ja k z a w s z e , nigdy, wszyscy, nic,
całkowicie, niem ożliwe. Z astąp je bardziej w yzw alającym i słow am i, takim i ja k
wybieram, czasami, prawdopodobnie, prawie.
W yzw alanie się z przeszłości

Jako 8-letni chło p ie c Ja n e k m arzy! o ty m , b y ta ń P om im o n ie p rzyje m n ych s łó w n a u czycie lki Janek
czy ć w b alecie, i zg to sii się na p rzesłuchanie do p o s ta n o w ił s c h u d n ą ć i s p e łn ić s w o je m arzenie
szkolnego przedstaw ienia p a n to m im y. N auczyciel w ta k im stylu , ja k B iily E llio tt'. Z ro b ił m ię d zyn a ro
ka m u zyki nie przyjęła Ja n ka , k tó ry p o te m p o d d o w ą karierę ja ko tancerz, a p o te m zajął się p ro
słuchał, ja k m ó w iła do ko le g i: „N ie m o g ła m p o w a d z e n ie m w ła s n e g o biznesu.
z w o lić na to , ż e b y ta k i g ru b y c h ło p ie c w y s tą p ił
w m o im p rz e d s ta w ie n iu ".
1 Billy Elliot to tytuł filmu nakręconego w 2000 roku, opowiadającego historię 11-letniego chłopca
trenującego boks, który nagle przeżywa fascynację baletem — przyp. tłum.
Rozdział 2: Id e n ty fik o w a n ie ograniczeń
W yzwalanie się
z neyatyW neyo nastaw ienia
W iesz, które osoby z T w o jeg o otoczenia są zw ycięzcam i, a które nieustannie
się o coś obw iniają. Jeśli choć o d ro b in ę dbasz o sw oje dobre sam opoczucie,
to p ra w d o p o d o b n ie starasz się unikać ty ch o sta tn ic h albo p rzy n ajm n iej
o g ran iczy ć sw oje k o n ta k ty z n im i. Jeśli ciągle będziesz się p o tęp iać, osoby
z p o z y ty w n y m n astaw ien iem do życia zaczną unikać T w o jeg o tow arzystw a
i skończy się to tak, że będziesz kultyw ow ać przyjaźnie właśnie z tym i ludźm i,
którzy w zm acniają T w oje negatyw ne podejście, a poprzez to T w oje narzekanie
i jęc z e n ie jed y n ie przybierze na sile.
Podejście obw iniające nie pom o że C i w rozw ijaniu się i osiągnięciu sukcesu
na ty m świecie. O b w in ian ie się ogranicza T w oje w ybory i rezultaty działań.
D oszukujesz się w in y w in n y c h zam iast w ziąć odpow iedzialność za swoje
w yniki. C zekasz, aż in n i coś zrobią, zanim T y sam zaczniesz działać.
O d n o sz ą c y sukcesy liderzy b izn esu i p rzed siębiorcy nie szukają w sw oim

otoczeniu w innych ani uspraw iedliw ień. Z am iast tego robią wszystko, co w ich
mocy', by wprow adzić w żyjcie zam ierzone zmiany. Sam i zabierają się do działania
i nie oczekują, że in n i przyjdą im z pom ocą.
Ć w iczen ie nazyw ane P apugą na R am ien iu p o m o że C i zm odyfikow ać T w ój

p u n k t w idzenia i spojrzeć bardziej obiektyw nie na swoje w ybory i zachowanie.
W yobraź sobie, że przez je d e n dzień m ożesz obserwować z boku każde swoje

zachow anie — w szystko to, co robisz i m ów isz. M ożesz stać się papugą, która
siedzi na T w o im ram ien iu . Postaraj się zauw ażyć, kiedy sytuacja je s t zgodna
z tym , co m ów ią in n i ludzie, a kiedy T y sam szukasz w ym ów ek. W tedy posłuchaj,
co m ó w i papuga: „I co z jin ic r z js z z tym zrobić?”.
T o ćw iczenie m a C i po m ó c zm ienić T w o je negatyw ne nastaw ienie na takie,

w k tó ry m d ecydujesz się doko n ać w y b o ru . W ybierając rezu ltat, ja k i chcesz
o siągnąć, m o ż e sz z m ie n ić sw ój św iat i o tw o rzy ć się n a n o w e m o żliw o ści.
Przestajesz koncentrow ać się w tedy na tym, co poszło źle, a zam iast tego skupiasz
się na zdarzeniach, których pragniesz. Przyjm ujesz aktywną i pozytywną pozycję
zam iast biernego czekania i defensywnego reagowania na działania innych osób.
D w a kluczowe wskaźniki pew ności siebie to sam oświadom ość oraz elastyczność
w zachow aniu. Z a p o m o cą w yim aginow anej papugi m ożesz popraw ić swoje
w y n ik i na obydw u tych polach.
4 2 Cząść I: Zdob y w a n ie p o d s t a w _____________________________________________________________
PonoWne określanie Twojej roli W rodzinie

Relacje ro d z in n e m ają c h a ra k te r d y n am iczny, co oznacza, że zm ien iają się
w raz z u p ły w em czasu. Pew ność siebie to uśw iadom ienie sobie tego, że je s t
to zupełnie naturalne, iż T w oje relacje z rodzicam i, rodzeństw em i pozostałym i
c z ło n k am i ro d zin y podlegają zm ian o m w m iarę upływ u czasu. T o , że Tw ój
starszy b rat m ó w ił C i, co m asz robić, kiedy m iałeś 8 lat, nie znaczy, że teraz
— po dw udziestu latach — m oże robić to samo. N ie je s t to rów nież dla Ciebie
żad n y m u spraw iedliw ieniem , aby uciekać w niekorzystne, niedojrzałe relacje
ze sw o im bratem .
M o że je d n a k okazać się, że trzy m asz się k u rcz o w o w y u c z o n y c h w z o rc ó w

zachow ań w rodzinie, które nie są odpow iednie dla człowieka pew nego siebie,
ja k im pragniesz się dzisiaj stać. Być m oże szybciej ugryziesz się w ję z y k niż
odw ażysz się pow iedzieć o sw oich praw dziw ych uczuciach.
M asz praw o w ybierać, ja k ch cesz kształtow ać sw oje relacje z in n y m i ludźm i,

a sposób T w o jeg o zachow ania dyktuje rezultaty, ja k ie osiągasz.
N astępne ćw iczenie pom oże C i zm ienić dynam ikę T w o ich relacji rodzinnych
poprzez obserw ow anie bieżącej sytuacji, a następnie decydowanie, ja k chcesz,
by one wyglądały. T o ćw iczenie p rzynosi doskonałe efekty, szczególnie jeśli
tkw isz w starych przyzw yczajeniach.
5 0-letn ie dziecko
W w ie k u 5 0 la t B o le s ła w s p ra w ia w ra ż e n ie d oj s w o ic h ro d zicó w , s ta ją c s ię fa łs z y w ie w s ty d li
rzałego i p e w neg o siebie mężczyzny. J e s t w y k ła w y m . Za k a żd ym razem je g o ó w cze sna partnerka
d o w c ą na p re s tiż o w e j w y ż s z e j u c z e ln i i m a na m usiała się przenieść z ich sypialni do pokoju go
s w o im kon cie kilka w y b itn y c h p u b lika cji nauko ścinnego i b y ła tra k to w a n a ja k z w y c z a jn y gość
w y c h . Przez w ię k s z o ś ć ro ku je s t b ły s k o tliw y m , w ich w s p ó ln y m dom u. B ole sła w je s t przekonany,
radosnym , to w a rzy s kim człow iekiem . A le w sz y st że je g o rodzice nie zaap ro b u ją je g o życia z u ko
ko to zm ienia się, k ie d y je g o rodzice przyjeżdżają chaną osobą, dlatego udaje, że nadal w iedzie życie
do nie g o na ś w ię ta B ożego N a ro d ze n ia . k a w a le rs k ie . Z a c h o w u je s ię ta k , ja k b y w c ią ż
m ieszkał w dom u rodzinnym , brakuje m u e m o cjo
B y ł w s w o im ż y c iu w w ie lu z w ią z k a c h i każda
nalnej dojrzałości, a b y b y ć sobą, i b y nie zdener
z k o b ie t o d c h o d z iła od n ie g o , w id z ą c tę z m ia n ę
w o w a ć s w o ic h ro d zicó w , zaprzecza s w o je j p ra w
w jego zachow aniu podczas w iz y ty jego rodziców .
d ziw e j s y tu a c ji.
W ty m czasie B o le s ła w za m ie n ia ł się w „m a łe g o
g rze c zn e g o c h ło p c a " , k tó r y p ró b u je z a d o w o lić N ic w ię c d ziw n e g o , że n o c S y lw e s tro w a w c a le
nie je s t dla n ie g o ro m a n ty c z n y m w y d a rz e n ie m .
P om yśl o k im ś z T w o jej ro d z in y lu b ro d zin y T w o jeg o p a rtn e ra życiow ego,

z k im chciałbyś p opraw ić sw oje relacje. P o stęp u j w e d łu g przed staw io n y ch
poniżej kroków :
1. O p is z sw o je o b e c n e rela c je z w y b r a n y m c z ło n k ie m r o d z in y .
N apisz, ja k wygląda T w oje zachowanie w obec tej osoby. O d n o tu j sytuacje,
które są dla C iebie najtrudniejsze i stanowią największe w yzw anie. Pomyśl
o ty m , co chciałbyś z m ie n ić tak, abyś m ógł stw orzyć p ełną szacunku,
serdeczną i dojrzałą relację z tą osobą.
2. N a p is z t e r a z d r u g ą w e r s ję tej r e la c ji, w k tó r e j o p is z e s z , ja k
c h c ia łb y ś, a b y w y g lą d a ły w a s z e w z a je m n e sto su n k i z a tr z y lata.
W opisie używaj czasu teraźniejszego tak, jakby ta zm iana ju ż się zdarzyła.
Dodaj tyle szczegółów', ile tylko chcesz, aby zwizualizować now ą historię
przy użyciu dialogu i sw oich now ych uczuć.
3 . Z a c h o w u j się tak, ja k b y ś j u ż r o z w in ą ł lu b z m ie n ił tę relację.
O b iecaj so b ie, że n a stę p n y m raz em , kiedy będ ziesz m ieć k o n ta k t z tą
osobą, przypom nisz sobie o swojej now ej historii. D okonując wizualizacji
przyszłości, zach o w u j się tak, jak b y ow a pożądana przez C iebie zm iana
ju ż się dokonała.
Czerpanie korzyści
z doświadczenia życiowego
S am n ie d a w n o zrezygnow ał ze sprzedaży k o m p u te ró w i zaczął uczyć jo g i.
E m an u je z niego niem alże nam acalna w ew n ętrzn a siła charakterystyczna dla
w ielu nauczycieli jo g i i w sch o d n ich sztu k w alki — je s t to szczególny rodzaj
en erg ii. P ew n eg o dnia, po zak o ń czen iu zajęć, pow iedział, że nic go ju ż nie
niepokoi po tym , ja k w w ieku 15 lat uciekł z U gandy przed dziejącymi się tam
o k ropnościam i. O p u ścił sw oją ro d zin ę i w yjechał do K anady, aby spotkać się
z krew nym , który pom ógł m u się odnaleźć w tym kraju i zacząć życie na nowo.
M am y nadzieję, iż nie przechodziłeś przez aż tak tru d n e chw ile, je d n a k praw'da

je st taka, że ciężkie m o m en ty w jakiś dziw ny sposób stanowią źródło największej
pew n o ści siebie. K ształtu ją Tw 'oją o d p o rn o ść i dają C i silę, by staw ić czoła
n astępnej przeszkodzie.
W tabeli 2.1 m ożesz w ypisać n ie k tó re z ciężkich ch w il, ja k ie przeżyłeś, oraz

to, co dzięki n im zyskałeś. Tw'oje osobiste tru d n e m o m e n ty w cale nie m uszą
być tak ek strem aln e ja k w przypadku Sama.
4 4 Część I: Zdob y w a n ie p o d s t a w ___
T a b e la 2 .1 . W y k a z c ię ż k ic h c h w il
C ię ż k ie c h w ile P o k o n a n e p rz e s zk o d y K o rzy ś c i J a k sp o ży tk o w a ć zy s k a n e korzyści
P rzykład S am a:
Opuszczenie Rozłąka z rodziną

rodzinnego kraju
T ru d n o ści fin a n so w e
P ew ność siebie
Niezależność
O dporność
Rozpoczęcie n o w y c h p ro je k tó w
Spełnianie s w o ic h m arzeń
T w ój przykład nr 1:
Pozbywanie się
negatywnych elementów
N adchodzi w iosna — czas rozpocząć generalne porządki. Zacznij od przyjrzenia
się negatyw nym , pozbawiającym C ię pew ności siebie spraw om . W ierzym y w to,
że u rodziłeś się obdarzony p o czuciem pew ności siebie, ale w jakiś sposób po
dro d ze pozw oliłeś na to, by in n i ludzie i okoliczności odebrali C i to.
Praca lub życie w bałaganie m oże pozbawiać C ię energii. A by w prow adzić się
w dobry nastrój do przeprow adzenia generalnej akcji sprzątania, pośw ięć w tej
chw ili 15 m in u t na porządki. Jeśli jesteś w pracy, ogarnij swoje biurko. Wyczyść
blat i poukładaj rzeczy znajdujące się na biurku i w szufladach. Jeśli jesteś w dom u,
w ybierz miejsce, w którym spędzasz najwięcej czasu, i spraw, by wyglądało jak
najbardziej atrakcyjnie. C z y ju ż panuje nieskazitelny porządek? W takim razie
pochw al siebie za to, że je ste ś tak dobrze zorganizow any, połóż się i zrelaksuj
przez 10 m in u t.
P ro je k to w a n ie i tw o rz e n ie sw ojego w łasn eg o życia, k tó reg o n a u cz y sz się

w następnej części, je s t o w iele bardziej przyjem ne niż przeznaczanie całej
sw ojej en erg ii na w yszukiw anie usterek i rozw iązyw anie problem ów .
Radzenie sobie
z nieprzydatnym i przeświadczeniami
Być m oże m asz na swój tem at jakieś nieprzyjazne m yśli bądź przeświadczenia
— większość ludzi je m a — które nie pozwalają C i czuć się pew nie. Być m oże
m yślisz, że praca albo życie m u si być o g ro m n y m w ysiłkiem i drogą pod górę.
M o że p o ró w n u jesz się z in n y m i na sw oją niekorzyść.
O to kilka przek o n ań , z ja k im i stykam y się w naszej pracy, i jakie m ogą być

rów nież T w o im udziałem :
■ / „B rakuje m i pew ności siebie, poniew aż skończyłem edukację w w ieku

15 la t”.
■ / „Łatwo być C i pew nym siebie w pracy, ponieważ masz duże um iejętności”.
S „N ie zd o b ęd ę pew ności siebie, dopóki będę pracow ać na p ó l e ta tu ”.

■ / „ O n m a pieniądze, w ięc je s t pew ny siebie”.
■ f „Stanę się p ew n y siebie, kiedy zrzucę zbędne kilogram y".
S „M ój sz e l zaw sze m n ie p iln u je , w ięc n ic d z iw n eg o , że b rak u je m i

p ew n o ści siebie”.
■ f „ N ie m a m o d p o w ie d n ic h p rzy jaciół, k tó rz y p o m o g lib y m i stać się
bardziej p ew n y m siebie czło w iek iem ”.
W iększość z tych z d ań bazuje na ocenie i n iek o rzy stn y m p o ró w n y w a n iu się

z in n y m i, i nie m a nic w spólnego z faktami.
C ały p ro b le m z ty m i n ie k o rz y s tn y m i p rz e k o n a n ia m i polega na tym ,

że zac h o w u je sz się tak, ja k b y były one praw dziw e, i w końcu doprow adzasz
do tego, że stają się sam ospełniającą się przepow iednią.
Zastanów się przez chw ilę i zapisz kilka nieprzychylnych przypuszczeń, które
m ogą osłabiać T w oje poczucie pew ności siebie. N astępnie do każdego dopisz
przeciw staw ne, bardziej pozytyw ne założenie.
N a przykład zdanie niekorzystne m oże brzm ieć tak: „O dkąd skończyłem 40 lat,
c z u ję się n iep ew n ie, um aw iając się na ra n d k i”. P rzekształcenie tego zdania
pozwala na bardziej pozytyw ne spojrzenie: „Teraz, kiedy m am ju ż 40 lat, m ogę
um ów ić się na ran d k ę, z k im tylko chcę, i tryskać pew nością siebie”.
1*6 Cząść I: Zdob y w a n ie p o d s ta w
R egularnie przypom inaj sobie o n o w y ch założeniach. Je d n y m ze sposobów

je s t uczynienie ich częścią afirm acji, ja k zostało to pokazane w rozdziale 20.
W każdym działaniu m ożesz liczyć na łu t szczęścia, ale im w ięcej ćw iczysz,

ty m b ard ziej stajesz się szczęśliw y ... co m o ż e p o tw ie rd z ić k ażdy w y b itn y
sportow iec.
Angażowanie się W pracę

bez przepracowywania się
Je śli k o ch asz życie, n ic d z iw n e g o , że fu n k c jo n u je sz na p e łn y c h o b ro tach :
m n ó s tw o spo tk ali z lu d ź m i, w iele rzeczy d o zro b ie n ia. A le aby działać
z p e w n o śc ią sieb ie, m u sisz w p ro w ad z ić ró w n o w ag ę p o m ię d z y życiem
zaw odow ym a pryw atnym . Jeśli ciągle będziesz działać na najwyższych obrotach,
to T w oja rów now aga zostanie zachw iana, co m oże skutkow ać osłabieniem
w e w n ętrzn eg o poczucia w iary w siebie.
D uża aktyw ność nie je s t je d n o zn aczn a z d u żą efektyw nością.
Rozpoznawanie sygnałów świadczących o przepracowaniu

Z Spóźniasz się na spotkania albo w ogóle o n ic h zapom inasz.
Z C zęsto nie pam iętasz tego, co w cześniej zrobiłeś.
Z Łatw o się deko n cen tru jesz i rozpoczynasz w iele projektów ,
nie doprow adzając do końca żadnego z nich.
Z G ubisz ró żn e rzeczy, takie ja k klucze, telefon k o m órkow y i kartka
z listą zakupów .
Z W T w o im d o m u lu b d o k u m e n tac h panuje bałagan.
Z O d czuw asz w e w n ę trz n y niepokój.
Z Krzyczysz na ludzi, na k tó ry ch C i zależy.
Z N ie słuchasz innych.
Z M asz złe naw yki żyw ieniow e — je sz posiłki o p ó źn y ch godzinach
w ieczo rn y ch lu b kupujesz gotow e kanapki w lokalnym sklepie.
Z O d w o łu jesz spotkania ze znajom ym i tu ż przed w yznaczonym czasem .
Z Patrząc p rzelo tem na sw oją tw arz w lustrze, uśw iadam iasz sobie,
że w yglądasz ja k p rzerażony królik.
Jeśli zaznaczyłeś w ięcej niż dw a lub trzy objawy, to gratulujem y. R ozpoznałeś

niektóre sygnały świadczące o przepracowaniu, a to je s t pierwszy krok niezbędny
do przep ro w ad zen ia zm ian.
Wykonanie bilansu przy użyciu zasady czterech „p”

Je śli c zu jesz, że m a sz za d u ż o rzeczy do z ro b ie n ia i za m ało czasu na ich
w yko n an ie, nie p rzejm u j się, nie jesteś w tym odosobniony. M ożesz je d n a k
sobie z tym poradzić.
N a jle p sz y m sp o so b e m na p o ra d zen ie sobie z p ro b le m e m je s t zro b ien ie

szczegółowego bilansu — najlepiej na początku każdego dnia. Postępuj zgodnie
z zap rezen to w an y m i poniżej krokam i, aby ustalić priorytety na swojej liście
rzeczy do zrobienia.
1. Z ró b listę r z e c z y , k tó re c h c e s z d z iś w y k o n a ć .
(Jeśli je s te ś d o b rz e z o rg a n izo w an y , taką listę z ro b iłe ś ju ż w czoraj
w ie c z o re m ).
2. K a ż d e z a d a n ie z a z n a c z o d p o w ie d n im k o lo r e m .
• K olor czerw ony oznacza p r o b le m y i p iln e spraw y — w ażne i pilne
zadania, które chcesz szybko w ykonać.
• K olor zielony w skazuje na p la n y i sz a n se — w ażne, długookresow e
zadania, na k tó re chciałbyś przeznaczyć sw ój czas. Są to działania
związane zarów no z wypoczynkiem , ja k i z realizacją dużych projektów.
• N iebieski kolor oznacza p o n a g la ją ce za d a n ia — są to rzeczy, których
oczekują od C iebie in n i ludzie, ale które nie znajdują się na T w ojej
liście najw ażniejszych spraw do zrobienia.
• K olor żółty oznacza p r z y je m n e spraw y — spotkania z przyjaciółm i
i in n e bardziej tryw ialne czynności.
T w o im celem je s t to, aby plany i szanse — oznaczone kolorem zielonym

— stan o w iły ja k n ajw ięk szą część b ila n su i aby zm n iejszy ć zakres
pozostałych elem entów . T e n obszar je s t najistotniejszy, poniew aż m ożesz
przeznaczyć energię na to, co je s t dla Ciebie najważniejsze, i zaoszczędzić
sobie stresów zw iązanych z realizacją zadań niecierpiących zwłoki.
3 . R o z p la n u j sw ój czas tak, abyś m ó g ł uporać się z częścią p ro b le m ó w
z listy oznaczonej kolorem czerw onym , znajdź miejsce na plany oraz szanse
zaznaczone na zielono i spraw dź, ile zadań ponaglających (niebieskich)
oraz przyjem n y ch (żółtych) m ożesz odrzucić.
W ażne jest, abyś uśw iadom ił sobie teraz, jak i rodzaj zadań dom inuje w T w oim
grafiku. Stosowanie kolorow ego kodu je s t szybkim w izualnym przew odnikiem
po T w ojej efektyw ności.
l*s Cząść I: Zdob y w a n ie p o d s ta w
PrzekieroWyWanie Wewnętrznych głosów

K ate B u rto n : Przez lata w m ojej głow ie tkw iły glosy, które m ów iły do m nie:
„Bardzo p o p ra w n ie ... bardzo n u d n o ”. Kiedy m iałam siedem la t (w czasach
staro ży tn y ch , j a k m ó w ią m o je có rk i), napisałam k ró tk ie opow iadanie. M ój
n a u c z y c iel na o statn iej s tro n ie c z e rw o n y m d łu g o p ise m zam ieścił, ja k b y
m im o ch o d em , swój kom entarz. Być m oże był znudzony. Być m oże nigdy nie
chciał być nauczycielem . A m oże nigdy nie napisał tych słów , ale one w ryły
m i się w pam ięć. T o nieprzyjazny w ew n ętrzn y glos, paskudny m ały grem lin,
który pojawia się w sytuacjach stresujących i podw aża m oją pew ność siebie.
„I kim ty jesteś, żeby sądzić, że potrafisz pisać?” szeptał m i do ucha. I m im o że
zajmowałam się pisaniem zawodowo, te głosy ciągle były obecne w mojej głowie.
Z czasem te n grem lin zniknął, ponieważ zaczęłam słuchać głosu, który m ów ił

do m nie: „Potrafisz to zrobić. T o , co robisz, m a duże znaczenie dla innych ludzi”.
T a zm iana dokonała się częściow o dzięki słu ch an iu w spierających inform acji
p o ch o d zący ch z ró ż n y c h źró d e ł, a po części dzięki te m u , że po stan o w iłam
docenić to, że je ste m kim ś w ięcej niż tylko słow am i w ylew anym i na papier.
D ziś, m ając tę w iedzę, w iem , że m ój nauczyciel m iał dobre intencje i chciał
zmobilizować m nie w ten sposób do rozwijania mojego talentu, za co m u dziękuję.
A co z T w o im i w e w n ę trz n y m i glosam i? C o m ów isz sam o sobie? C o m ów ią

glosy w Tw ojej głowie? Jako trenerzy rozw oju, często m am y do czynienia z tym i
gderającym i g rem lin am i, siedzącym i w t głowrach naszych k lien tó w , którzy
relacjonują to w taki sposób: „W ew nętrzny glos m ów i do m nie: Za kogo ty się
uw ażasz, żeby p odejm ow ać to w yzw anie? W krótce w szystko w yjdzie na jaw .
Jesteś oszustem . C zy je ste ś w ystarczająco dobry? N ie sądzisz, że pow inieneś
znać swoje miejsce? Brakuje ci pew ności siebie, więc co ty tutaj w ogóle robisz?".
J a k m ożesz poskrom ić te głosy? Je st w iele kreatyw nych sposobów , ale

m usisz o ty m pam iętać.
Z W yobraź sobie, że na T w o im ram ieniu siedzi sym patyczna papuga (która

przyleciała do nas w części m ów iącej o „w yzw alaniu się z negatyw nego
nastawienia”) zaprogramowana na przekazywanie pozytywnych wiadomości,
które pow tarza za każdym razem , kiedy usłyszy jakąś negatyw ną myśl:
„W ybrali m nie, poniew aż byłem najlepszy", „Potrafię to zrobić”, „Jestem
w ystarczająco d o b ry ”, „U d o w o d n ię ci, na ja k w iele m n ie stać”.
Z W yobraź sobie, że te negatyw ne głosy odtw arzają się z płyty C D . Ścisz
nagłośnienie na tyle, aż staną się delikatnym szeptem , a p o tem w yłącz
płytę. W yjm ij ją z odtw arzacza, połam na kaw ałki i w yrzuć.
Z Spójrz na p o zy ty w n y aspekt tych neg aty w n y ch głosów . Z asta n ó w się,
w ja k i sp o só b starają się C i p o m ó c . D o c e ń je , p o d zięk u j i p ow iedz,
by sobie poszły, poniew aż ju ż spełniły sw oją rolę.
Potrafisz oczyścić u m y sł z tych niechcianych kom unikatów .

Odkrywanie teyo,
co zużywa Twoje baterie
L u d zie p e w n i siebie e m a n u ją p o z y ty w n ą en erg ią — są z a d o w o len i z życia
i z siebie — i ty m n a sta w ie n ie m p o tra fią zarażać in n y c h . W ied zą, w ja k im
punkcie swojego życia się znajdują dokąd zmierzają. O soby m niej pew ne siebie
p o tra fią w ysysać e n e rg ię ze sw ojego o to czen ia. Spędź z n im i tro c h ę czasu,
a będziesz się czuć zm ęczo n y i w yczerpany. N a szczęście nie m asz w ielu tak
zw anych toksycznych przyjaciół, poniew aż zerw ałeś z n im i kontakty, odstaw iłeś
na boczny tor lub zdystansowałeś się do nich, zanim zdążyli pozbawić Cię energii.
M am y też toksyczne sytuacje — chwile i miejsca, które po prostu nie są dla Ciebie
właściwe. W następnym podpunkcie zachęcamy C ię do wypisania wszystkich
szkodliw ych elem entów , które sprawiają C i problem y, i podjęcia decyzji, że nie
będziesz ju ż dłużej pozw alał na to, by C i doskw ierały. M ożesz pozbyć się ich
ze sw ojego życia raz na zawsze. W olność wzywa!
Kalkulacja kosztu tolerancji

Kiedy po raz pierw szy spotkaliśm y Julię, była nieszczęśliw a i zm ęczona swoją
pracą, co spowodowało, że coraz mniej wierzyła w swoje um iejętności techniczne.
Była zestresowana i chorowała na depresję, czuła, że nikt nie wspiera jej wysiłków
w u k o ń c z e n iu p ro je k tó w rząd o w ych n a czas. Jej koledzy z pracy nakładali
na n ią co raz w ięcej o b o w iązk ó w , a ona starała się s u m ie n n ie d o trzy m ać
term in ó w , choć było to nierealne. T oksyczne środow isko pracy pozbaw iło ją
całkowicie energii i stan ten trw ał, dopóki nie nauczyła się odm aw iać i chronić
sam ą siebie.
Teraz zastanów się, jakie rzeczy, które tolerujesz, m ogą stopniow o pozbawiać
C ię en erg ii. W tab eli 2.2 zostały w yszczególnione najbardziej pow szechne
pożeracze energii; oceń je w zależności od tego, ja k często m asz z n im i do
czynienia. Zapoznaj się z listą zawartą w tabeli i postaw znaczekw odpow iednim
m iejscu dla każdego z w y m ie n io n y ch elem entów .
T eraz p o g ru p u j swoje o dpow iedzi i uporządkuj zaznaczone elem enty,

zaczynając od tych, które zabierają C i najw ięcej energii.
■Z C o je s t T w o im n u m e re m je d e n , jaka rzecz najbardziej pozbaw ia C ię

energii?
• / Jaki efek t przynosi tolerow anie tej rzeczy przez C iebie? N a przykład:
C zy z tego p o w o d u rozch o row ujesz się? C zy w pływ a to negatyw nie na
T w oje relacje z innym i? C zy ponosisz z tego pow odu koszty' finansowe?
50 Część I: Zdob y w a n ie p o d s t a w ______
T a b e la 2 .2 . O c e n a p o ż e ra c z y e n e r g ii
Z d a rz e n ia p o z b a w ia ją c e n a s e n e rg ii O cena
P raca N ig d y Od czasu do czasu Często Zaw sze
N adm ia r o b o w ią z k ó w /Z b y t dużo godzin p ra cy
N ie w y k o rz y sta n e ta le n ty
N ie w ysta rcza ją ca ilo ś ć szkoleń
N iespraw iedliw e wynagrodzenie lub zb yt niska nagroda
Zastraszanie
Brak w s p a rc ia ze s tro n y szefa
Słabe w a ru n ki p ra cy/w yp o sa ze m e
Dom i o to c zen ie społeczne
N ie s p ra w ie d liw y podział o b o w ią zk ó w d o m o w y c h
N iepew na s ytu a cja fin a n so w a
N ie ła d n y/B ru d n y dom
N ieprzyjazne z a ch o w a n ie /N e g a ty w n e n a sta w ie n ie
N a dm ierny hałas
Brak czasu
Toksyczni, w y m a g a ją c y przyjaciele
Słabe z d ro w ie
Brak ć w ic z e ń fizycznych
■ / G dybyś u porał się z ty m p ro b lem em , jak ą przyniosłoby C i to korzyść

w życiu? N a przykład: Jeśli zrobiłbyś porząd ek w sw oim d o m u , to
zaprosiłbyś do siebie sw oją n ow ą dziew czynę/chłopaka,
• / Jakie działania zam ierzasz podjąć w pierw szej kolejności, aby się z tym
uporać?
• / A bstrahując od sw ojego dużego planu, pom yśl o czym ś, co m ożesz
zrobić, aby j u ż dzis osiągnąć swój cel. Naw7e t je śli będzie to je d e n
m a lu tk i k ro czek do p rzo d u , to zrób go tcrjz.
N ie m usisz zmagać się z problem am i sam. Poproś o pom oc przyjaciół, swojego

m e n to ra z pracy lu b niezależnego coacha albo trenera, który m a na w zględzie
w yłącznie T w o je dobro.
Zaspokajanie potrzeb innych osób

zam iast swoich
O soby poświęcające się pracy biorą na siebie coraz więcej różnych obowiązków,
poniew aż w idzą, co jeszcze należy zrobić i ja k to w ykonać. Rozpoznajesz ten
w zorzec?
T o bardzo kuszące, aby pomagać w szystkim innym , zapominając o sobie. Jednak

taka postawa m oże stopniow o coraz bardziej pozbawiać C ię energii, a T y naw et
nie będziesz tego zauważać. T a k intensyw nie angażujesz się w pomaganie innym
i trw o n isz sw oją en erg ię na o p iekow anie się n im i, że zu p ełn ie zapom inasz
0 sobie.
K iedy u św iad o m isz so b ie, co C ię ogranicza i na ja k ic h o b szarach brakuje

C i p e w n o śc i siebie, m u sisz zastan o w ić się nad je d n y m w a ż n y m p y tan iem :
Po czy m rozpoznajesz, że T w o je potrzeby są zaspokajane?
A by odpow iedzieć na to pytanie, przyjrzyj się sw ojem u życiu. Z astan ó w się,

czy śpisz spokojnie; zdrow o się odżywiasz; rozwijasz relacje z in n y m i ludźm i;
czy T w oja praca sprawia C i przyjem ność; czy m asz czas na hobby, czas w olny
1 czas na ćwiczenia. Jeśli nie, m oże to oznaczać, że poświęcasz zbyt dużo czasu
n a w spieranie innych.
P o d koniec dnia zastanów się, czy zrobiłeś dziś coś dobrego dla siebie, poza
p om aganiem in n y m . Jeśli nie, um ieść to na szczycie listy zadań do zrobienia
n a następny dzień.
O soby obdarzone dużą pew nością siebie oferują wsparcie innym osobom , ale
nie zapom inają ró w n ież o sobie. O taczają siebie sam ych dużym szacunkiem
— w iedzą, że m u szą cenić siebie, swój czas, ja k ró w n ież czas in n y ch ludzi.
Rozdział 3
Wyznaczanie kursu podróży

W tym rozdziale:
► O kreślisz sw oją drogę.
W ybierzesz i zastosujesz m odele ról.
u d o w a n ie czeg o k o lw ie k je s t o w iele tru d n ie jsz e , je ś li n ie m a się

sp e c y fic z n y ch in fo rm a c ji d o ty czący ch tego, c o ch ce się z b u d o w ać.
T o sam o odnosi się do budow ania poczucia pew ności siebie. W tym rozdziale
przyjrzysz się dokładniej sw ojem u pew nem u siebie „ja", które chcesz zbudować,
i zdefiniujesz działania p o trzeb n e do tego, by zrealizow ać swój cel.
Gdzie chcesz iść7

W w ielu poradnikach m ożna przeczytać o różnorodnych technikach mających
po m ó c n a m w realizacji naszych celów , począw szy od praktycznych narzędzi
w y k o rz y sty w a n y c h p rz e z p ro fe sjo n a ln y c h m e n e d ż e ró w , a skończyw szy
na b ard ziej su b teln y ch i ezo tery cznych m eto d a ch planow ania w izji i uczuć
zw iązanych z przyszłym i w ydarzeniam i i zakotw iczaniu ich w podśw iadom ości.
W szystkie te te c h n ik i m ają je d e n w sp ó ln y m ian o w n ik : m u sisz w ied zieć,
co chcesz osiągnąć albo dokąd chcesz dojść.
C z y to C i coś przypom ina? M o żesz się zdziw ić, ja k w iele osób m a poczucie,
że m u si w alczyć, by dotrzeć do jakiegoś w ażnego dla n ic h p u n k tu , nie mając
przy ty m pojęcia, dokąd tak n apraw dę zm ierzają. T y w iesz, że chcesz w nieść
n o w ą jak o ść do sw ojego życia, ale nie odkryłeś jeszc ze , co to d o k ładnie je st.
M a to raczej charakter niezadow olenia z obecnego stanu rzeczy albo przeczucia,
że stać C ię na więcej. T o wszystko jest w porządku, ale żeby nadać now y kierunek
sw o jem u życiu, m u sisz podjąć kilka decyzji.
Św iadom ość tego, dokąd dokładnie chcesz dojść i dlaczego cel tej podróży
je s t dla C ie b ie w ażn y , je s t a b so lu tn ie klu czo w a dla zrealizow ania sw o ich
m arzeń i zdobycia p ew n o ści siebie.
54 Cząść I: Zdob y w a n ie p o d s t a w __________________________________________________________
Określanie obszarów szczególnej uWagi

P rzydatnym n arzęd ziem do określenia w ażnych dla C iebie obszarów je s t kolo
pewności, powszechnie stosowane w biznesie i przez coachów rozwoju osobistego
na całym świecie. R y su n e k 3 .1 pokazuje przykładow e koło (pom yśl o sw oich
w łasnych kategoriach i w ynikach — m y podajem y tylko przykładowe obszary).
Rysunek. 3.1.
Rczkrącanie
kola pewności
A by stw orzyć sw oje w łasne koło pew ności, postępuj w e d łu g następujących

w ytycznych:
1. Z ró b listę o b sz a r ó w sw o jeg o życia, w k tórych p o c z u c ie p e w n o śc i

s ie b ie o d g ry w a w a ż n ą ro lę.
N a tej liście p o w in n y znaleźć się takie elem e n ty ja k relacje społeczne,
życie zaw odow e, życie ro d z in n e i tak dalej.
M ożesz wskazać d ow olną liczbę obszarów , ale zwykle najlepiej określić
ic h o k o ło sześciu lu b o śm iu . W y m ie n io n e p rzez C ie b ie e le m e n ty są
obszaram i, nad k tó ry m i będziesz pracow ać, aby zwiększyć sw oje ogólne
poczucie p ew n o ści siebie.
2. W k a ż d y m o b s z a r z e m o ż e s z s o b ie p r z y z n a ć m a k s y m a ln ie
10 p u n k tó w , g d z i e 10 r e p r e z e n tu je p o z io m p e w n o ś c i sie b ie ,
ja k i c h c ia łb y ś o sią g n ą ć .
T w ój w y n ik w skazuje na obecny poziom pew ności siebie w porów naniu
do p o zio m u , ja k i chciałbyś uzyskać.
N a przykład, jeśli na polu zaw odow ym przyznałeś sobie 8 p u nktów na 10,
to znaczy, ze ogólnie czujesz się pew nie w sw ojej pracy, ale być m oże
brakuje C i pew ności siebie w obszarze życia społecznego, gdzie wskazałeś
je d y n ie 4 p u n k ty na 10.
Rozdział 3: W yznaczanie k u rs u podróży
3 . N a k a rtce p a p ie r u n arysuj d u ż e k o ło i p o d z ie l j e na ty łe c z ę ś c i,
ile w s k a z a łe ś o b sz a r ó w n a sw ojej liśc ie . P r z y k a ż d y m s e g m e n c ie
k o ła u m ie ś ć n a z w ę o b sz a r u z e sw o jeg o ż y c ia , w k tó r y m c h c e sz
u z y sk a ć w ię k s z ą p e w n o ś ć sieb ie.
4. N a k a ż d y m s e g m e n c ie narysuj lin ię , która b ę d z ie r ep r e z en to w a ć
w y n ik , ja k i w s k a z a łe ś w krok u d ru gim .
Je śli w d an y m seg m en cie k o ła zaznaczyłeś w y n ik 5/10, n a ry su j linię
w p o ło w ie seg m en tu . N ie m u sisz być bardzo do k ład n y , c h o d z i o to,
by stw orzyć w izu aln ą reprezentację T w ojego poczucia pew ności siebie
zw iązanego z najw ażniejszym i aspektam i T w ojego życia.
Stw orzone przez Ciebie kolo pew ności daje C i m ożliw ość oceny i porów nania
tych aspektów życia, w których czujesz się najbardziej i najm niej pew ny siebie.
D zięki n iem u m ożesz w nieść w iększą rów now agę do swojego życia i zobaczyć
te obszar)', nad k tó ry m i pow inieneś najbardziej popracow ać. T e inform acje
są przydatne w ustalaniu celów i zro zu m ien iu sw oich uczuć, kiedy stawiasz
czoła n o w y m sytuacjom , w których T w oja pew ność siebie je s t chw iejna.
T o k o ło w sk azu je ró w n ie ż na sto p ień ró w n o w ag i lu b zachw iania T w ojego

poczucia p ew n o ści siebie na ró ż n y c h obszarach życia. G dyby było to koło
od w o z u , to ja k b ard zo w y b o ista byłaby T w o ja droga? J e s t to p rzy d atn a
wskazówka do wyznaczenia tych dziedzin życia, nad którym i należy popracować
w pierw szej kolejności.
M ając tę w iedze, m ożesz narysow ać m ap ę prow adzącą C ię do T w ojego celu;

ta m apa je s t gw arancją T w o jeg o sukcesu.
Wyznaczanie mapy podróży

Pragniem y, abyś dzięki tej książce zyskał głębsze zrozum ienie sw oich w artości
i poczucia celu . N a razie w y starczy, że zdefiniow ałeś kilka obszarów , które
ch ciałb y ś z m ie n ić lu b p o p raw ić, a w raz z tym po w o li zacznie się w yłaniać
T w ó j cel.
M odel D M R N C je s t znanym , łatw ym w zastosowaniu system em pozwalającym

n a d o k o n an ie zm ian . O k reślasz aspekt, k tó ry w skazuje dana litera. P om yśl
o czym ś, co w tej chw ili chciałbyś zm ienić w sw oim życiu, i po przeczytaniu
zam ieszczonej poniżej listy napisz sw oje odpow iedzi na kartce:
taczy d ok ład n y. Ja k najbardziej szczegółowo zdefiniuj to, co chcesz

osiągnąć. Jeśli chcesz m ieć sam ochód, określ, jak i m a to być m odel, kolor,
ro czn ik i cenę, ja k ą je ste ś gotów zapłacić. Z n ajd ź zdjęcie lu b kilka zdjęć
właśnie takiego sam ochodu, o jakim marzysz, i przypnij je w strategicznych
m iejscach, gdzie będziesz w idzieć je każdego dnia.
•/ M oznacza m ie r z a ln y . W przypadku sam ochodu łatw o je s t określić, czy

osiągnęło się swoje zam ierzenie — bo albo się m a ten sam ochód, albo nie.
Ale postęp w realizacji innych celów m oże być trudniejszy do zm ierzenia.
Z ałóżm y, że T w o im celem je s t spędzanie więcej czasu z rodziną. N ajpierw
m u sisz zd ecy d o w ać, co dokładnie to oznacza (ilość czasu spędzanego
w d o m u , czas spędzony na rozm ow ie z partnerem itd .), a dopiero potem
m ożesz ustalić ró w n ie d o kładne metody pom iaru. I n ie zapom nij spisać
ich na kartce.
• / R oznacza realny. C h o d zi o to, by T w ój cel stanowił dla Ciebie wyzwanie
i w pływ ał pozytyw nie na T w ó j rozw ój, a nie przytłaczał C ię. S portow cy
są tu taj d o ln y m p rz y k ła d e m . N ie u s ta n n ie w yznaczają sobie kolejne
w yzw ania, pragną osiągać najlepsze w y n ik i i stopniow o, k ro k po kroku
p o d n o szą sobie p o p rzeczk ę. M o żesz ustalić sobie cele p o śred n ie , jeśli
zajdzie taka po trzeb a, aby u trzym ać się na w łaściw ej drodze.
• / N oznacza n a g r o d ę . Bardzo w ażne je s t to, byś regularnie stawiał sobie
pytanie, dlaczego chcesz osiągnąć ten konkretny cel, i powiązał go z rosnącą
pewnością siebie definiującą to, kim jesteś na tym świecie i na co poświęcasz
swój czas. Mając w ypisane wszystkie „dlaczego”, na które m ożesz zerknąć
w m om entach słabości, zyskujesz motywację, by kontynuować swój wysiłek,
p rzetrw ać tru d n e m o m e n ty i zbliżać się do sw ojego celu. Im w iększa
je s t nagroda, tym silniejszą m asz m otywację. M ając wystarczająco m ocne
„dlaczego”, nigdy się nie poddasz.
S C oznacza c z a s. W yznaczenie sobie term in u realizacji m oże być bardzo
m otyw ujące. Pozwala C i koncentrow ać się na osiągnięciach i wyznaczać
kluczow e m o m e n ty dla realizacji jeszcze w iększych, bardziej złożonych
celów . Je śli T w o im c e le m j e s t uzyskanie w y m a rzo n ej w agi do św iąt
B ożego N a ro d z e n ia , n ie c h 25 g ru d n ia będzie o statec zn y m te rm in e m
realizacji. M o żesz cotać się od tej daty, w yznaczając sobie kolejne daty
realizacji p o śred n ich celów .
C oraz większa w iedza na tem at w yznaczania celów i zdobywania w ym arzonych

rzeczy je s t o g ro m n y m w sparciem dla T w ojego rosnącego poczucia pew ności
siebie. N igdy nie w iesz, co czai się tuż za rogiem , ale m ożesz polegać na swoich
coraz w iększych u m iejętnościach i coraz głębszym zro z u m ien iu , by przejść
przez w szystkie przeszkody. C ala naprzód!
Kiedy tryskasz siłą i pew nością siebie, to sposób T w ojego zachow ania, T w oje
u m iejętn o ści, dośw iadczenia, k o m p e ten c je, w szystko to, co je s t dla C iebie
w ażn e, T w o je przekonania, poczucie tego, kim jeste ś i po co żyjesz, w szystko
to razem tw orzy je d n ą całość — tw orzy C iebie, człowieka będącego w zgodzie
z sam ym sobą.
Wyznaczanie kamieni mitoWych po drodze

D o b rą tech n ik ą w yznaczania dużych, ogólnych celów je s t w yobrażenie sobie
tego, ja k chcesz, by wyglądało T w oje życie, kiedy będziesz starszym człowiekiem.
N ie c h to b ęd zie n a przykład 85 la t — w yo b raź sobie siebie na tle ro d z in y
i przyjaciół, zajmującego się czym kolw iek, co byś chciał w łaśnie w tym w ieku
robić. Skup się na tym , co robisz, w jakiej kondycji fizycznej jesteś, ile ważysz,
ja k w ykorzystujesz swój czas i co lubisz robić.
T eraz pom yśl, ja k p o w in n o w yglądać T w o je życie w w ieku 65 lat, aby T w oja

późniejsza starość w yglądała tak, ja k sobie to w yobraziłeś, p o tem cofnij się
do 50 lat i tak dalej. Z aczynając w szystko od końca, m ożesz dodaw ać coraz
w ięcej szczegółów , tyle, ile tylko chcesz, aby m ieć w yraziste poczucie tego,
co m u si się zdarzyć w przeciągu najbliższych 5 - 1 0 lat, abyś zapew nił sobie
życie, jakiego pragniesz.
Zastosowanie formuły yWarantoWaneyo sukcesu

Istnieje w iele w ersji form uły gw arantow anego sukcesu, i wszystkie one dotyczą
kw estii uzyskania pożądanego rezultatu. M ożesz ju ż teraz wykorzystać tę prostą
sześciostopniow ą w ersję fo rm uły:
1. O k reśl, c z e g o c h c e s z .
2. Z a p la n u j, c o m u s is z z r o b ić , ab y o sią g n ą ć to , c z e g o p r a g n ie sz .
3. P o d e jm ij k o n ie c z n e d z ia ła n ia .
(T utaj w łaśnie pojawia się pew ność siebie.)
4. P r z y jr zy j się o sią g a n y m r e z u lta to m .
5. Z w ery fik u j sw o je d z ia ła n ie sto so w n ie d o u z y sk a n y c h e fe k tó w .
6. P ow tarzaj kroki o d 2. do 5., dopóki nie osiągniesz za m ierzo n eg o celu.
P raw d o p o d o b n ie najlepszym przykładem pośw iadczającym skuteczność tej

fo rm u ły je s t T h o m a s E diso n , am erykański w ynalazca i przedsiębiorca, który
przeprow adził 9 999 prób wynalezienia żarówki, zanim w końcu m u się to udało.
Bardziej współczesnym i m niej apokryficznym przykładem jest to, ja k kom puter)'

bez żadnego w ysiłku dokonują złożonych m atem atycznych obliczeń. Czasami
w ciągu zaledwie kilku sekund przeprowadzają m iliony matem atycznych działań,
w ykorzystując do tego fo rm u łę gw arantow anego sukcesu, zanim w yśw ietlą
na ek ran ie optym alne rozw iązanie p roblem u.
A n o n im o w i A lkoholicy stosują w terapii bardzo skuteczny program rozw oju

o so b isteg o , k tó ry m o że d o sło w n ie ocalić im życie. J e d n y m z z a ło ż e ń tego
program u je s t działanie stosow ne do now ego sposobu myślenia, a nie m yślenie
stosowne do now ego sposobu działania. Zatem zm ień swoje zachowania i czujnie
obserw uj, ja k zm ienia się zachow anie in n y ch osób w stosunku do C iebie.
58 Cząść I: Zdob y w a n ie p o d s ta w
W ykorzystanie formuły gw arantow anego sukcesu

do polepszenia swojego życia
Załóżm y, że w kręgu T w o ic h znajom ych je s t oso grzeczne „n ie ", m u s is z rozw ażnie z in te rp re to w a ć
ba, k tó ra szczeg ó ln ie C ię in te re s u je . B y ć m oże tę o d p o w ie d ź. (W k o ń cu nie je s te ś c ie jeszcze po
n a w e t fa n ta z jo w a łe ś na je j te m a t, w y o b ra ż a łe ś ślu b ie , w ię c będziesz m u s ia ł da le j p o d e jm o w a ć
sobie, że razem s p a ce ru je c ie po w ie js k ic h dróż różne d zia ła n ia i u w a ż n ie p o d c h o d z ić do w y n i
kach i że T w o je uczucia z o sta ły odw za je m n io n e . k ó w ). J e ś li o d p o w ie d z ia ła „n ie ", b y ć m oże b ę
N o i c o te ra z za m ie rza sz z ty m zrobić? dziesz m u s ia ł z m ie n ić s w o je p o s tę p o w a n ie . Za
m ia s t sp aceru m ożesz z a p ro p o n o w a ć je j w s p ó ln e
W y k o rz y s tu ją c fo rm u łę g w a ra n to w a n e g o s u k
w y jś c ie do kina, je śli nadal zależy Ci na te j osobie.
c e s u , z d e c y d u j, c ze g o c h c e s z (z a p ro s ić ją na
w e e k e n d o w y spacer) i zaplanuj działania, któ re D opóki zależy Ci na w y n ik u , p o d e jm u j różnorodne
m usisz p odjąć, a b y to osiągnąć (zaproś drugą parę działania, ale zaw sze u w a żn ie przyglądaj się ich
zn a jo m ych , a b y grono b y ło w ię ksze ). N a stę p n ie efektom . Jeśli zaadoptujesz to a k ty w n e , ś w ia d o
prze jd ź do d zia ła n ia i z a p yta j tę o s o b ę , czy nie m e pod e jście do osiągania s w o je g o celu, będziesz
m ia ła b y o ch o ty na w sp ó ln e spędzenie w e ekendu. lepiej w ie d zia ł, co się dzieje po drodze, i unikniesz
Z w róć u w a g ę na e fe k t tego działania. Bez w zględu z ro b ie n ia z s ie b ie g łu p ka .
n a to , czy u s ły s z y s z e n tu z ja s ty c z n e „ ta k " , czy
Wybieranie modelowych ról

Je d n y m ze sposobów na szybsze przebrnięcie przez próby i błędy fo rm u ły
gw arantow anego sukcesu je s t znalezienie przykładu osoby, której postępow anie
chciałbyś naśladować lub stworzyć model takiego działania, w którym nie chodzi
tylko o to, co robi taka osoba, ale ja k to ro b i (przez zebranie ja k najw iększej
ilości inform acji, ró w n ież o sposobie m yślenia i odczuciach tej osoby).
A utobiografie są dobrymi źró d łem w iedzy o tym , ja k sław ni ludzie osiągnęli

swTój sukces. A utobiografia w ybranej przez C iebie osoby — czy to sportow ca,
biznesm ena, polityka, czy filozofa — m oże stanowić doskonałe źródło inspiracji
i daw ać przykład do n aśladow ania. D o b rze napisana autobiografia pozwala
na dokładne poznanie bohatera.
Znalezienie przeutodnikóut
godnych zaufania
Kogo najbardziej podziwiasz i dlaczego? Jeśli pragniesz stać się podobny do tej
osoby, dowiedz się ja k najwięcej o tym , ja k doszła do tego, o czym i T y marzysz,
i wykorzystaj te inform acje w swojej własnej form ule gwarantowanego sukcesu.
Im bardziej d okładny i k o n k re tn y będziesz, tym lepiej.
N ie zapom inaj o tym , że n a w e t praw dziw i bohaterow ie m ają w ady — ta k ja k

każdy z nas. P o w in ien eś skupić się przede w szystkim na ty m , w ja k i sposób
ta osoba osiągnęła w y n ik i lu b rozw inęła cechę charakteru, k tó rą T y chciałbyś
pozyskać. W eź pod uw agę dosk onałe w y n ik i sp o rto w e, a nie zniew ieściały
sp o só b bycia, p o m y śl o w y b itn y c h osiągnięciach arty sty czn y ch , a nie
o nadużyw aniu narkotyków przez swojego idola. N ie daj się zwieść „efektow i
halo”, który pojawia się, kiedy wynosisz swoich bohaterów na piedestał, a potem
z żarliw ą fascynacją śledzisz w szystkie tabloidy i gazety' w p o szu k iw an iu
inform acji o ic h porażkach i upadkach.
D o b rą m e ta io rą je s t h isto ria S teve’a A u stin a 1, p rze d sta w io n a w starym

te le w iz y jn y m p ro g ra m ie T he S i x M ilio n D olar M a n . Po b ard zo p o w ażn y m
w ypadku, ja k ie m u uległ, dzięki pom ocy specjalistów i lekarzy stal się jeszcze
m ocniejszy, silniejszy i zyskał ogólnie lepszą kondycję aniżeli przed w ypadkiem.
M ożesz m arzy o tym , by grać ta k ja k M ichael Jordan, być zabaw nym ja k Jerry
S ein feld 2 albo strzelać gole ja k Pele. C o k o lw iek chciałbyś osiągnąć, określ
to dokładnie.
W zbogacanie sw ojego życia losami innych ludzi

Tania je s t zapaloną czytelniczką autobiografii. Sta s w o je j 2 0 -le tn ie j ka rie ry zd o b ył pięć z ło tych m e
n o w ią one dla n ie j d o s k o n a le ź ró d ło in s p ira c ji dali w w io ś la rs tw ie na o lim p ia d a c h .
w jej życiu w yp e łn io n y m op ie ko w a n ie m się dzieć
J e d n a k n a jbardziej k o ch a c z y ta ć o d u ch u budzą
m i, d b a n ie m o m ęża i o ro d z ic ó w .
c y m się do w a lk i, ja k w h is to rii pięknej k ró lo w e j
U w ie lb ia c z y ta ć o ty m , ja k in n i p o ra d z ili s o b ie N o o r z J o rd a n u , k tó ra jeszcze ja k o L is a H a la b y,
z p rze c iw n o śc ia m i losu, ta k ja k w przypadku Lan- a r c h ite k t ze S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h , s p o tk a ła
c e 'a A rm s tro n g a , k tó ry p o ko n a ł raka i u s ta n o w ił i p o ś lu b iła K inga H u sseina i zajęła s ię p o m a g a
re ko rd ś w ia ta w w y ś c ig u T o u r de F ra n ce , albo n ie m k o b ie to m , dzie cio m , ro z w ija n ie m e dukacji,
w przypadku Ronana T ynana, irlandzkiego tenora, s z tu k i i k u ltu ry w ś w ie c ie a ra b skim .
k tó ry ró w n ie ż u s ta n o w ił re ko rd ś w ia ta na para-
B iografie in n y ch ludzi są dla Tanii ź ró d łe m w ie d zy
olim piadzie m im o n ie p e łn o s p ra w n o ś c i fizy c zn e j
i in s p ira c ji, p o m a g a ją je j ra d zić s o b ie z tru d a m i
pole g a ją ce j na n ie k o m p le tn y m w y k s z ta łc e n iu się
i w y z w a n ia m i p o ja w ia ją c y m i s ię na drodze je j
nó g i stó p.
życia. K iedy p o w ró c i do p rze rw a n e j k a rie ry za
Tania lubi także czyta ć o ludziach, którzy u sta n o w o d o w e j, w n ie s ie do s w o je j p ra c y n o w ą w ie d zę
w ili sobie i zrealizow ali cele „n ie m o ż liw e " do osią o pierającą się na w y s o k ic h standardach i w a rto
gnięcia, ja k S ir S te v e R e d g ra v e , k tó ry w c ią g u ś cia ch , ja k ie z a cze rp n ę ła z h is to rii in n y c h ludzi.
1 Amerykański zapaśnik i aktor, lepiej znany jako „Stone Cold" — przyp. tłum.
' Amerykański satyryk i aktor kabaretowy — przyp. limu.
Cząść I: Zdob y w a n ie p o d s ta w
Stań się suJoim u/łasnym coachem

M asz szansę, by stać się sw oim w łasnym co achem , w m iarę ja k zdobyw asz
coraz w iększe zro zu m ien ie i w ied zę o tym , ja k najlepiej w ykorzystać swoje
zasoby. T o w cale nie je s t takie tru d n e , ja k się m oże początkow o w ydawać.
M ożesz zacząć od kilku w a żn y ch p u n k tó w .
P om yśl o atry b u tach d o b reg o coacha. C o ach e m ają obiektyw ne spojrzenie

na w yniki klienta. Przyglądają się uw ażnie te m u , co się w danej chw ili dzieje,
zanim zaproponują przeprow adzenie zm ian lub uspraw nień. W idzą, ja k wygląda
sytuacja, i m ó w ią o tym — nie koloryzują i nie przedstawiają niczego w gorszym
św ietle.
D ostrzeganie sytuacji takiej, jaka jest, to przydatna um iejętność, którą m ożesz

rozw inąć przy o d ro b in ie praktyki. Zacznij ju ż teraz. Z atrzym aj się i wyobraź
sobie, że jesteś w pokoju i w idzisz siebie czyhającego tę książkę. O pisz tę scenę,
posługując się prostym i, ja sn y m i i je d n o zn ac zn y m i w yrażeniam i, na przykład
tak: „Siedzi i czyha, co jak iś czas odkłada książkę na b o k i zdaje się, że m yśli
o czymiś; czasam i n o tu je coś na m arginesie”.
C oache posługują się prostymi, bezpośrednim językiem w opisywaniu sytuacji.

N ie w artościują tego, co w idzą. N ie usłyszysz od n ich takich zdań: „Zdaje się,
że ona z n o w u pogrążyła się w m a rz e n ia c h , n ie p o tra fi się sk o n ce n tro w a ć
na n ic z y m 11 .1 d łu ż e j n iż kilka m in u t; n ig d y je j się nie uda tego z ro b ić ”,
a n i żad n y ch in n y ch słów , któ re zw yczajow o m ożesz w ypow iadać do siebie.
Kiedy T y sam je ste ś coachem , przede w szystkim m usisz z rozw agą spojrzeć
na to, co n a p ra w d ę się dzieje, a d o p ie ro p o tem k o n stru k ty w n ie pom yśleć,
co zrobić dalej z d anym w y n ik iem lub sytuacją.
Zostań suJoim bohaterem

Je d n y m z n ajbardziej efek ty w n y ch sposobów^ na popraw y sw o ich w y n ik ó w
w jakiejkolw iek dziedzinie je s t „podnoszenie poprzeczki", to znaczy zwiększanie
sw oich oczekiw ań i indyw idualnych standardów . Kto je s t T w o im praw dziw ym
b o h aterem w życiu? O czyw iście, że T y , i dlatego p o zio m T w o ic h w yników
będzie m iał najw iększy w p ły w na kształt T w ojego życia.
W ięk szo ść lu d z i uw aża, że b o h a te r to k to ś o b d a rz o n y w y jątk o w ą odw agą

i m ający n iezw ykłą o so b o w o ść . Być m oże b o h a ter m a ja k iś w y tyczony cel,
na przykład odzyskanie przyw ilejów pierw orodnego po utracie koro n y przez
sw ojego ojca (tak, ja k było w przypadku Sim by z film u Król L ew ).
Praw dziw e życie oczywiście takie nie jest, ale to nie znaczy, że w praw dziw ym
życiu nie m a b ohaterów . Szekspir przypom ina n am , że n iek tó rzy rodzą się
w ielk im i lu d źm i, n iek tó rzy dochodzą do w ielkości, a niektórzy m ają w ielkie
w sparcie. O d n o si się to zarów no do kobiet, ja k i do m ężczyzn, choć to
m ężczyźni są zw ykle ty m i klasycznym i bohateram i.
Jak zatem wygląda praw dziw y bohater? Spójrz w lustro. Tak, prawdziwy bohater
je s t podobny do C iebie. Zycie każdego człow ieka je st odtw orzeniem klasycznej
p o d ró ży b ohaterów , o których czytałeś w dzieciństw ie, i każdy z nas na swój
w łasny sposób d o k o n u je b o h aterskich w y b o ró w dobra nad ziem , światła nad
ciem nością, praw dy nad kłam stw em , idzie naprzód lub w ycofuje się, pokonany
przez strach.
Aby stać się gwiazdą w historii swojego życia, postępuj zgodnie z przedstawionymi
poniżej krokam i:
1. P o s t a n ó w , ż e z a m ie r z a s z d o k o n a ć o s o b is te j z m ia n y , k tó ra
u m o ż liw i C i o sią g n ię c ie teg o , c z e g o p ra g n ie sz w ży ciu , i za b ie r z
się d o d z ia ła n ia .
Bądź dla siebie dobry i w spierający. Z a pierw szym razem w szystkiego
nie zrobisz, w ięc spodziewaj się po drodze m ałych niepow odzeń; pomyśl
0 tym , ja k m ożesz sobie z n im i poradzić i iść dalej naprzód. O kreśl, w jaki
sposób będziesz skutecznie kroczył dalej sw oją drogą.
2. Z d e c y d u j, d o k ą d z m ie r z a s z lu b c o c h c e s z o sią g n ą ć.
W yznacz sw oje cele, w ykorzystując do tego techniki om ów ione w tym
rozdziale. N iektóre z tych celów m ogą być krótkookresow a i przyjem ne,
in n e m o g ą m ieć j u ż bardziej pow ażny charakter, a ich osiągnięcie m oże
trwać wiele lat. Sięgaj gwiazd: T w oja podróż będzie trwać przez całe życie
1 nie zam ierzasz je j zakończyć zb y t w cześnie.
3 . Z a p la n u j sw o ją p r a c ę i p ra cu j z g o d n ie z p la n e m
Zaw sze osiągniesz więcej — szybciej i pew niej — jeśli masz plan. Ale sam
plan nie pom oże wiele, jeśli nie będziesz działać zgodnie z nim . M odyfikuj
go, ale trzym aj się go. T w ój plan je s t T w o im przyjacielem — a bohater
p o trzeb u je przyjaciela, na k tó ry m m oże polegać.
4. N ie k o n k u ru j, b ą d ź k reatyw ny!
N ie traktuj swrojego życia ja k zaw odów , a ludzi, k tórych spotykasz na
sw ojej drodze, ja k o k o n k u ren tó w . W p o dróży bohatera in n i ludzi stają
się posłańcam i, sprzym ierzeńcam i i pom ocnikam i. Czasam i C ię ostrzegają;
innym razem przynoszą klucze i odpowiedzi na pytania, jakie sobie stawiasz.
B ardzo rzadko na T w ojej drodze pojawia się nieprzyjaciel — w rogiem
są jed y n ie podstęp n e grem liny siedzące w T w ojej głow ie i ograniczające
T w o je działania, dlatego m usisz być kreatyw ny, aby je przechytrzyć.
5. P r z y jr z y j się d o k ła d n ie p r z e ż y t y m le k c jo m , z a n im w c ie lis z j e
w ż y c ie .
W ysłuchaj praw dy, k tó rą chcą C i zakom unikow ać in n i, zanim zechcesz
j ą zagłuszyć sw oją w łasną praw dą i en tu z ja zm em zw iązanym z podróżą.
Z ycie stawia przed T o b ą po raz kolejny te lekcje, k tórych nie zaliczyłeś
za p ierw szym razem , w ięc bądź czujny i przyjm ij to, czego życie chce
C ię nauczyć.
6. D b a j o s w o ic h to w a r z y sz y p o d r ó ż y .
Ja k pow iedział Szekspir, św iat je s t sceną, a m y w szyscy m u sim y na niej
grać sw oje role. Z m ie n iłe ś sw oją rolę, aby grać głów ną postać swojej
h ero iczn ej ep o p ei, ale in n y m po stacio m tego u tw o ru ró w n ież m usisz
n adać o d p o w ied n ią głębię i koloryt. N ie chcesz chyba skończyć jak o
stary król żyjący sam otnie w sw oim zam ku m arzeń. Bądź dolny dla tych,
których spotykasz na sw ojej drodze.
7. S łtich a j sw o je g o w e w n ę t r z n e g o co a ch a .
T w ó j w e w n ę trz n y co ach zna C ię d o b rz e i w ie, czego p o trz e b u je sz .
N ie zaniedbuj sw oich c o d zien n y ch po trzeb w po g o n i za przyszłością.
Zyskując now ą w iedzę o sw oich działaniach, przyczynach swojego zachowania

i podejm ow anych w yborach, stajesz się bardziej św iadom y swojego potencjału.
T o p rzeb u d zen ie je s t k luczow ym krokiem w T w ojej bohaterskiej podróży.
Jeśli przyjm iesz taki sposób postępow ania, będziesz z d u m io n y zm ianą, jaka
zajdzie w T w o im życiu. I je ś li kiedykolw iek zdecydujesz się na skorzystanie
z p o m o cy profesjonalnego coacha, poczynisz jeszcze szybsze postępy dzięki
tem u , że będziesz w iedział, ja k pom agać sobie.
Jeśli idea osobistej bohaterskiej podróży zainteresowała Cię, m ożesz zapoznać się
z innym i narzędziam i przedstaw ionym i na stronie www.yourmostconfnlentself.com,
która je s t stro n ą autora tej książki.
C zęść II
Składanie elementów
The 5th Wave By Rich T ennant
C h c ia łb y m b y ć z k im ś , k t o b y m nie
p o k o c h a ł za to , k im m yślę , że je s te m
IV tej części...
owiesz się, ja k sobie radzić, kiedy T w oja motywacja spada,
U Zbliżysz się do celów i idei, które C ię napędzają, i zyskasz
lepsze zro zu m ien ie sw oich najgłębszych w artości. Z anurzysz
się w sferę em ocjonalną, ucząc się radzenia sobie ze zm iennym i
nastrojam i — z uniesieniam i i załamaniam i. A co najważniejsze,
dow iesz się więcej o sw oich pasjach, dzięki czem u przestaniesz
w reszcie stać z boku i zaczniesz realizow ać sw oje m arzenia.
Rozdział 4
Szukanie motywacji
W tym rozdziale:
► Z ro z u m ie sz , czym je s t m otyw acja i co C ię m otyw uje.
Z astosujesz teorie zw iązane z m otyw acją w sw oim środow isku zaw odow ym
i życiu tow arzyskim .
W ykorzystasz sw oją w iedzę do zdobycia now ych osiągnięć.
o dzięki sw ojej in dyw idualnej m otyw acji m asz siłę, by w stać rano z łóżka,
r m asz energię do pracy przez cały dzień. C zy kiedykolw iek zastanaw iałeś
się, dlaczego są takie dni, kiedy m asz ochotę podjąć każde w yzw anie, a kiedy
indziej czujesz, że nie m asz na nic siły?
W ty m rozdziale c h c e m y C i pokazać, ja k działa m otyw acja, tak abyś zyskał

dostęp do swojej naturalnej m otywacji, dzięki której staniesz się bardziej pew ny
siebie, a T w o je życie będzie przyjem niejsze. P odpow iem y C i, ja k stawiać czoła
w y zw an io m i iść n a p rz ó d .
N ajw ażniejszym , czego m ożesz dowiedzieć się w tym rozdziale, je s t to, że nie
m usisz wcale godzić się z uczuciem słabości i braku motywacji. Jeśli w m ądry
sposób poradzisz sobie z blokadam i energetycznym i, m ożesz odnow ić swoje
zasoby energii, osiągnąć w ięcej przy n iniejszym w ysiłku i odczuw ać w iększą
radość z życia, w iększą satysfakcję ze sw oich działań oraz czuć się bardziej
pew n y m siebie i silniejszym człow iekiem .
Ruszanie z miejsca
Im w iększą m asz m otyw ację, ty m bardziej pragniesz rozpraw ić się z tym ,
co C ię blokuje. Jeśli zw iększysz sw oją m otyw ację, to autom atycznie zyskasz
w iększą pew ność siebie. W następnych podpunktach przyjrzym y się piram idzie
po trzeb A braham a M aslow a, dzięki której dow iesz się, co m o ty w u je C iebie
oraz in n e osoby z T w ojego otoczenia.
66 Część II: S k ła d a n ie e le m e n tó w
Zapoznanie się
z piramidą potrzeb MastoWa
A braham M aslow , je d e n z tw órców psychologii hum anistycznej, je s t najbardziej
znany ze swojej pracy nad m otyw acją człowieka. Fascynowało go to, co sprawia,
iż niektórzy ludzie potrafią stawić czoła ogrom nym w yzw aniom , i skąd czerpią
silę, by nie poddaw ać się p o m im o niew iarygodnych przeciwności losu. M aslow
o p raco w ał m o d e l, k tó ry p rz y n ió sł m u p o p u la rn o ść — h ie ra rc h ię p o trz eb ,
p rzedstaw ioną na ry su n k u 4.1 — w yjaśniającą siły m otyw ujące ludzi.
Rysunek. 4.1.
Hierarchia
potrzeb
M aslow a
M a slo w z ao b serw o w ał, że m ę ż c z y źn i i kobiety' id ą p rzez życie, dążąc

d o zasp o k o jen ia ró ż n y c h p o trz e b . P o g ru p o w ał je w h ie ra rc h ię, która je s t
w łaściw a dla każdego człow ieka. M o d e l ten je s t pow szechnie prezentow any
na kursach zarządzania i rozw oju kadry menedżerskiej, ale jego działanie wykracza
daleko poza sferę czysto zaw odow ą i dotyka sam ego sedna człow ieczeństw a.
M aslow uważał, że najpierw m uszą zostać zaspokojone podstawowe fizjologiczne

p o trzeb y , takie ja k je d z e n ie , w o d a, tlen , sen i tak dalej, za n im przejdzie się
do realizacji potrzeb wyższego rzędu. Ponieważ jesteś członkiem nowoczesnego
sp o łe c z e ń stw a , n ie m u sisz m a rtw ić się o te p o d staw o w e p o trz e b y , ale je śli
kiedykolw iek zabrakło C i tchu pod w odą, to dobrze w iesz i ro zu m iesz, ja k ta
pierw sza kondygnacja piram id y w pływ a na w szystkie pozostałe szczeble.
K iedy T w o je fizjo lo g iczn e p o trz e b y są zasp o k o jo n e, a u to m aty c zn ie

przem ieszczasz się w górę, na kolejny poziom , czyli do potrzeb bezpieczeństwa
— i teraz to o n e są dla C ie b ie n ajw ażn iejsze. T u ta j ró w n ie ż n o w o c ze sn e
sp o łe c z e ń stw o zap ew n ia b e z p ie czn e śro d o w isk o życia, ale w sytuacjach,
Rozdział 4: Szukanie m o ty w a c ji 01
gdy czujesz się zagrożony, autom atycznie doświadczasz fizycznej reakcji i nie
jesteś w stanie m yśleć o niczym in n y m , dopóki sytuacja nie m in ie i znow u
nie poczujesz się bezpiecznie.
N a k o le jn y m p o z io m ie m u sisz p rz e p ro w a d zić ró ż n e o so biste działania,

aby T w o je p o trz e b y zostały zaspokojone w ra m a c h społeczeństw a, w ja k im
żyjesz. T u taj ujaw nia się T w oja potrzeba m iłości i w ięzi z in n y m i lu dźm i; są
to rzeczy, k tó ry ch nie uzyskasz autom atycznie. Jeśli na tym poziom ie T w oje
potrzeby nie zostaną zaspokojone, a T y czujesz się osam otniony lub odrzucony,
to praw ie n iem ożliw e je st, byś w spiął się na kolejne kondygnacje piram idy.
N a n astępnym p o zio m ie pojawia się potrzeba szacunku i uznania. Być m oże

n ig d y n ie m u sia łe ś o to w alczyć, kiedy starałeś się w ejść d o sw ojej grupy,
ale teraz te potrzeby m ogą wyjść na pierw szy plan. N ie wystarczy ju ż po prostu
gdzieś p rzy n ależeć; teraz trz e b a m ieć jeszc ze siłę oddziały w an ia n a g ru p ę
i odpow iedni status — posiadać lepszy sam ochód, m oże przynależeć do klubu
goltow ego albo być p rzew odniczącym koła rodzicielskiego w szkole. N a tym
w łaśnie p oziom ie znajd u je się w ielu szanow anych dorosłych ludzi.
Ale na szczęście ta p o g o ń kiedyś się kończy i m ając zaspokojone w szystkie

d o ty ch czaso w e p o trz e b y , m o żesz w spiąć się na szczyt h ie ra rc h ii p o trz eb
M aslow a jak o w p e łn i ukształtow any człow iek. N a tym poziom ie, zw anym
samorealizacja, decydujesz, co je s t dla C iebie w życiu najważniejsze, i to właśnie
staje się T w o ją m o ty w acją i silą n ap ęd o w ą. C z ę sto na tym etapie m u sisz
odw dzięczyć się św iatu za to , że tak w spaniale w sp iera ł C ię w tej p o dróży
na szczyt piram idy.
H ierarchia potrzeb M aslowa pom aga wyjaśnić zm ienność ludzkich zachowań.

R ó żn e o so b y m o g ą fu n k c jo n o w a ć n a ró ż n y c h p o zio m a ch , a ic h działania
m o g ą być d eterm in o w an e przez rozm aite p o trzeby w danym czasie. T w oja
m otyw acja m oże być inna w poniedziałek, a in n a w piątek, kiedy zbliża się
w eekend. I oczywiście T w oje samopoczucie w pracy m oże być inne od Twojego
sam opoczucia w dom u. Im lepiej rozum iesz, co C ię w życiu napędza, tym lepiej
będziesz um iał w ykorzystać to do osiągnięcia sw oich celów i m arzeń.
Przywitanie świata z serdecznością

T eo rie M aslow a często utożsam ia się z m otyw acją na gruncie zaw odow ym ,
ale jeg o w skazów ki m ożna rów nie dobrze zastosować w sytuacjach społecznych.
Kiedy znajdujesz się w nowej grupie społecznej — na przykład podczas spotkania

na przyjęciu — m ożesz czuć się p o d enerw ow any, poniew aż w tym momencie
znajdujesz się na 3. poziom ie piramidy M aslowa i pragniesz zostać zaakceptowany
przez grupę. Będąc w takiej sytuacji, m usisz po pierw sze zaakceptować swoje
z denerw ow anie. N ie m a nic złego w przyznaniu się do tego, że czujesz się
trochę niepew nie (to na w ypadek, gdyby jakiś glos w T w ojej głowie w m aw iał
C i, że je ste ś m ięczakiem ).
Poza granice nieśm iałości, w kierunku fobii

N o rb e rt od czasu o kre su dojrzew ania byt n ie z w y holizm u, depresji, a n a w e t do sa m o b ó jstw a , ale na
k le n ie ś m ia ły i z a m k n ię ty w s o b ie . K ażdy z nas szczęście fo b ię społeczną m ożna leczyć fa rm a
czasam i czuje s ię z d e n e rw o w a n y w s ytu a cja c h kologicznie.
to w a rzyskich , ale jego n e rw o w o ś ć b y ła w y ją tk o
N o rb e rt zo sta ł p o d d a n y leczeniu fa rm a k o lo g ic z
w o silna, a przeżyw any strach i n ie p e w n o ść były
nem u — o trz y m y w a ł ko m b in a c ję le k ó w m a ją cą
n ie w s p ó łm ie rn e do d o ś w ia d c z a n e j s y tu a c ji.
w y r ó w n a ć p o z io m s e ro to n in y (s e ro to n in a je s t
Odczucie s iln ego s tra ch u to w a rzy s zy ło m u z a w h o rm o n e m , k tó ry u trz y m u je e m o c je w r ó w n o
sze, k ie d y p o z n a w a ł n o w y c h ludzi — b y ł prze w a d z e , w p ły w a p o z y ty w n ie na se n , o g ra n icz a
ś w ia d c z o n y o ty m , że in n i bę d ą go o c e n ia ć . To n e r w o w o ś ć i z m n ie js za d e p re sję ) — a o p ró cz
spraw iło, że zaczął unikać ta kich sytu a cji, co z k o te g o u cze stn iczył w k o g n ity w n e j te ra p ii b e h a w io
lei m ia ło o g ro m n y w p ły w na je g o ż y c ie to w a ralnej, bazującej na przesłaniu, że to m y ś li N o rb e r
rzyskie i na pracę. P o tw o rn ie bał się, że zostanie ta , a nie sytu a cje , k tó ry c h d o św ia d cza ł, są przy
zaw stydzony, upokorzony i że in n i zauw ażą, że się czyną je g o e k s tre m a ln y c h re a kc ji.
c z e rw ie n i, p o c i, a n a w e t trz ę s ie . N a szczę ście
Około 5% C zyte ln ikó w te j książki m oże cie rp ieć na
zorie n to w a ł się, że te s y m p to m y są czym ś w ię c e j
fo b ię społeczną i cza sa m i przez c a łe la ta w a lc z y ć
niż ty lk o z w y k łą n ie śm ia ło ścią i że jego strach je s t
z nią w sam otności, unikając sytuacji tow arzyskich.
z b y t s iln y w s to s u n k u do s y tu a c ji, w ja k ic h się
Tylko w te d y , kiedy — ta k ja k N o rb e rt — przyjm ą
z n a jd o w a ł.
do w ia d o m o ś c i fa k t, że potrzebują p o m o c y m e
N o rb e rt d o w ie d z ia ł się, że k ie d y z d e n e rw o w a n ie dycznej, s p e c ja lis ta bę d zie w s ta n ie p o s ta w ić
odczu w a n e w s ytu a c ja c h s p o łe czn ych sta je się diagnozę i zaproponow ać w ła ś c iw e leczenie. Efek
ta k in te n s y w n e i w p ły w a d e s tru kc y jn ie na życie, ty terapii m o g ą b yć fenom enalne i przynieść w ie l
to znaczy to , że p ra w d o p o d o b n ie przyczyną je s t ką ulgę chorem u, o tw ie ra ją c m u d rzw i do bardziej
schorzenie zw a n e fo b ią społeczną lub z e sp o łe m s p e łn io n e g o i szc z ę ś liw s ze g o ż ycia .
lę k u spo łe czn e g o . S p ra w d ził s y m p to m y w In te r
P oziom s e ro to n in y u N o rb e rta je s t te ra z bardziej
n ecie i to , co przeczytał, z m a rtw iło go na ty le , że
s ta b iln y i w k r ó tc e b ę d z ie on m ó g ł z a k o ń c z y ć
p o s ta n o w ił p o s zu k a ć p o m o c y u s p e c ja lis ty .
le c z e n ie fa rm a k o lo g ic z n e . D zięki p s y c h o te ra p ii
U N o rb e rta z d ia g n o zo w a n o g lo b a ln ą fo b ię sp o nauczył s ię m y ś le ć w in n y sposób. Tak i p o m y s ły
łeczną, k tó ra o d n o s i s ię do w s z y s tk ic h s y tu a c ji p rze d s ta w io n e w te j książce p o m o g ą Ci m yśle ć
społecznych i dlatego ła tw o p o m ylić ją z nieśm ia w bardziej p o z y ty w n y i o w o c n y sposób, z w ię k
łością. Od lekarza d ow iedział się, że ta przypadłość szając T w o je p o czu cie p e w n o ś c i sie b ie w w ie lu
m oże prow adzić do p o w a żn ych nadużyć, do alko s y tu a c ja c h .
Pamiętaj o tym, że życie każdego człowieka pasuje do hierarchii potrzeb Maslowa

i każdy dąży do zaspokojenia p otrzeb na określonym poziom ie. O soby, które
spotykasz w grupie i które znają się ju ż m iędzy sobą, znajdują się na poziom ie
d ru g im i trz e c im : n ie k tó rz y z n ic h w ciąż szu k ają akceptacji, ta k ja k i T y
(i te osoby pragną być zaakceptow ane przez C iebie, tak sam o ja k T y pragniesz
być zaakceptow anym przez n ie), in n i z kolei pragną uznania i szacunku.
Rozdział 4: Szukanie m o ty w a c ji
W zależności od rodzaju sytuacji towarzyskiej, możesz spotkać się z zachowaniami

o b razu jący m i chęć zaspokojenia po trzeb z ró ż n y ch p o zio m ó w , począw szy
od p o trz e b y zaspokojenia gło d u i p rag nienia, p o p rzez p o trz eb y seksualne,
p o trz e b y w ięzi, b lisk o ści, aż do p o trz e b y zrealizo w an ia się na parkiecie
ta n e c z n y m . N ie oceniaj w sp ó łto w arzy sz y zabaw y z b y t su ro w o . W p ro st
p rz e c iw n ie , p o tra k tu j ze z ro z u m ie n ie m każdego z o b e cn y ch n a przy jęciu ,
łącznie z sam ym sobą. I baw się dobrze!
W eź pod uw agę to, czego się w łaśnie dow iedziałeś, i w zw ykłej i potencjalnie
nud n ej sytuacji towarzyskiej zw róć uw agę na te ciekawe i interesujące przejawy
zachow ań zachodzących w okół C iebie, zdeterm inow anych przez różnorodność
potrzeb.
Jeśli w ykażesz zainteresow anie in nym i osobam i oraz tym , co dzieje się w okół
C iebie, to in n i będą postrzegać C ię jak o osobę, która potrafi w ysłuchać innych
i j e s t w sp an iały m k o m p a n e m do ro zm o w y . T o spraw ia, że za ró w n o T y , ja k
i in n i odczuw acie w iększą radość z tego spotkania. N ieb aw em każdy będzie
chciał, abyś w ziął udział w je g o przyjęciu.
W iększa ciekaw ość i zaangażow anie w ykazyw ane w sytuacjach społecznych

pow oduje obniżenie poziom u zdenerwowania, ponieważ swoją uwagę przenosisz
na to, jak ie w rażen ie rob ią na T o b ie in n e osoby, a n ie ja k ie T y robisz na nich.
Ludzie, z którym i się spotykasz, uważają C ię za czarującą osobę, ponieważ dajesz
im sw o ją uw agę. L udzie nie są do tego p rzyzw yczajeni, d lateg o b ęd ą C ię
za to kochać.
Przejmowanie kontroli W pracy

T w oja indyw idualna m otywacja m a duży w pływ na T w oje działania i poczucie
p e w n o śc i w św iecie, ale w p racy T w o ja m o tyw acja j e s t w ażn a ró w n ież
dla T w o jeg o p rzełożonego. Przez ostatnie 50 lat m otyw acja była w c e n tru m
zainteresowania naukowców. W tym podpunkcie pokażemy C i, ja k ją wykorzystać
do osiągnięcia korzyści na polu zawrodow ym .
Zapoznanie się z przydatnym i teoriami

T e o ria p o trz e b M aslow a m a c h a ra k te r u n iw e rsa ln y , w łaściw y dla każdego
w7 każdej sytuacji. In n y m i w a ż n y m i te o re ty k am i byli F re d e ric k H e rz b e rg
i W illiam M cG reg o r, k tórzy w sw7ojej pracy skoncentrow ali się na m otyw acji
w7 pracy, wrażnej nie tylko dla C iebie, ale ró w n ież dla T w ojego pracodaw cy.
70 Cząść II: S k ła d a n ie e le m e n tó w
Z tego p o d p u n k tu dow iesz się, ja k lepiej kierow ać sw oją m otyw acją w pracy
i zw iększyć je j p o z io m , je ś li je s t to k o n ie c z n e . B ędziesz m ó g ł ró w n ie ż
p rzeprow adzić test, k tóry pom o że C i spraw dzić, jak ie postępy poczyniłeś.
Szukanie satysfakcji z Herzberyiem

F re d e ric k H e rz b e rg je s t kolejnym g u ru z zakresu m otyw acji, którego nauki
często wykorzystywane są na kursach rozw oju kadry m enedżerskiej (co oznacza,
że T w o i koledzy z pracy na w yższych szczeblach organizacyjnych na pew no
o n im słyszeli). W sw ojej teo rii opisuje o n czy n n ik i, k tó re dają C i en erg ię
do pracy, oraz te, k tó re C ię je j pozbaw iają. D zieli te siły na dw ie kategorie
czynników — te, które powodują zadowolenie, oraz te, które pozbawiają motywacji,
określane ja k o czy n n ik i powodujące niezadowolenie. O d k ry ł, że siły te działają,
co zaskakujące, w p o d o b n y , nielogiczny sposób.
S p ó jrz m y na u n iw e rsa ln y p rzy k ład . M o żesz być p rześw iad czo n y o tym ,
że T w o je w ynagrodzenie m o ty w uje C ię do pracy — w iększość pracow ników
tak sądzi — ale w ujęciu długo talow ym zdaniem H erzberga wcale tak nie jest.
W ynagrodzenie je s t w ted y czy n n ikiem pow odującym niezadow olenie, a nie
m otyw atorem . Jeśli T w oje w ynagrodzenie je s t za niskie w stosunku do wykładu
pracy, z pew m ością nie czu jesz się z ty m d o b rz e , ale — co d ziw n e — je śli
o trz y m a sz w ię c e j, to w cale nie m o ty w u je C ię to bardziej niż w ted y , kiedy
otrzym ujesz sprawiedliwe w ynagrodzenie (m im o że m ogą tutaj odgrywać rolę
ró w n ież in n e czynniki, takie ja k uznanie i pozycja w grupie).
Z kolei uznanie je s t czynnikiem pow odującym zadow olenie. Dlatego właśnie

prestiżowa stanowisko, słowa uznania ze strony szefa lub w yróżnienie w gazetce
firm ow ej za dob rze w y k o n an ą pracę m oże być bardzo m otyw ujące.
T ab ela 4.1 p rzed staw ia listę k ilk u g łó w n y ch cz y n n ik ó w p o w o d u jący ch

z a d o w o le n ie oraz ty c h w y w o łu ją c y c h n ie z a d o w o le n ie, k tó re zostały
z id e n ty fik o w a n e p rzez H e rz b e rg a. C z y n n ik i p o w o d u jąc e n ie z ad o w o len ie,
znajdujące się po lewej stronie tabeli, m ogą przynieść pow ażnądyssatysfakcję,
zam iast m otyw ow ać. C zy n n ik i po praw ej stronie są m otyw atoram i i dają C i
silę nap ęd o w ą do pracy na najw yższym poziom ie, ale nie odegrają one swojej
pozytyw nej roli, d o p ó k i czy n n ik i pow odujące niezadow olenie nie zostaną
zne u tralizo w an e.
Z auw aż, że czynniki w lewej kolum nie są zew nętrzne i w w iększości narzucone
C i z góryc N a to m ia st czy n n ik i m otyw ujące w y m ien io n e w praw ej kolum nie
m ają c h a ra k te r b ardziej o so b isty , w tym sen sie, że są bardziej zw iązane
z ch arak terem T w o jej pracy. Są ró w n ież bardziej psychologiczne, poniew aż
sam decydujesz o tym , na ile C ię m otyw ują.
Rozdział 4: Szukanie m o ty w a c ji 7 1
T a b e la 4 .1 . C z y n n ik i w p ł y w a ją c e n a s to s u n e k d o p r a c y
C zy n n ik i p o w o d u ją c e n ie z a d o w o le n ie C zy n n ik i p o w o d u ją c e z a d o w o le n ie
P olityka firm y O siągnięcia
S tyl zarządzania przełożonego Uznanie
R elacje z szefem C harakter pracy
W a ru n k i pra cy O dpow iedzialność
W ynagrodzenie Awans
R elacje z in n y m i p ra co w n ik a m i firm y R ozw ój o so b isty
Jeśli te in fo rm a c je C ię za in te re so w ały , m ożesz poczytać w ięcej o teo rii

m otyw acji H erzb erg a, zan im zaczniesz o tym rozm aw iać ze sw oim szefem .
T w ój przełożony m oże dosyć łatw o rozpraw ić się z czynnikam i pow odującym i
niezadow olenie w pracy, dzięki czem u , w o ln y od obciążeń, będziesz m ógł
skupić się na m otyw atorach.
Jeśli c z y n n ik i m o ty w u jące nie m ają dla C iebie znaczenia w obecnej pracy,

to bez w zg lęd u na starania firm y nie będziesz c z u l się zm o ty w o w an y ani
zadow olony7 ze sw ojej pracy.
McGregor i jego teorie X oraz

Prace D ouglasa M cG reg o ra nie są ta k zn an e p o śró d kadry m enedżerskiej
ja k te opisane pow yżej, a szkoda, poniew aż jeg o opracow ania doty7czą stylów
zarządzania (jest to je d e n z kluczowych czynników pow7odujący7cli niezadowolenie
w7ed iu g H erzberga). M cG regor przedstaw ił efekty7 reakcyjnego i nadgorliwego
stylu zarządzania i działania za p o m o cą d w ó ch m o d eli, które nazw ał teorią
X oraz teorią Y.
Tcoru X zakłada, że człowuek z natury nie lubi pracować i że będzie wymigiwać

się od pracy, ja k tylko m oże. Dlatego pracownika należy kontrolow ać i dokładnie
m u w skazyw ać, co m a zrobić i w7jak i sposób. T o m o że bardzo negatyw nie
w pływ ać na m otyw ację pracow nika i odczuw alną satysfakcję, a wreszcie na w iarę
w siebie i p o czu cie p ew n o ści. B adania sugerują, że je śli szef stosuje w obec
p ra c o w n ik a takie prakty7ki, to fakty7c z n ie m o że zacząć się o n zachow yw ać
w7 sposób zgodny z tokiem myślenia pracodawcy, (jeśli tak w łaśnie je st w firmie,
gdzie p racu jesz, to w y k o rzy staj m o d e l in fo rm a c ji zwrro tn e j p rze d sta w io n y
w7 ro z d z ia le 15., aby zak o m u n ik o w ać to sw o je m u p rz e ło ż o n e m u lu b
d z ia ło w i kad r).
Część II: S k ła d a n ie e le m e n tó w
Teoria Y p re z e n tu je p rz e c iw n e p o d ejście. Z ak ład a, że praca j e s t w ażn a dla

człow ieka i tak sam o naturalna, ja k in n e czynności w życiu. Jeśli T w oja praca
C ię satysfakcjonuje, staje się dla C iebie źró d łem siły i spełnienia. A ngażujesz
się w sw oje obow iązki i nie w ym agasz zbytniego nadzoru.
Pracujesz lepiej i bardziej wydajnie, jeśli sam możesz kierować swoim i zadaniami
i ic h w y n ik am i, pon iew aż w iesz lepiej niż k to k o lw ie k in n y , ja k dać z siebie
w sz y stk o .
W tych okolicznościach T w ó j p rzełożony staje się kolegą, z którym m ożesz

k o n su lto w ać ró ż n e spraw y i zasięgać je g o opinii, je śli zajdzie taka potrzeba,
i który w p o ro z u m ie n iu z w yższą kadrą m enedżerską m oże w spom agać C ię
w ja k najlepszym w yko n y w an iu przez C iebie sw oich obow iązków .
Ja k te dw a m o d ele o d n o szą się do T w ojej sytuacji w pracy? P raw dopodobnie,

firm a, w której pracujesz, w swojej polityce zarządzania pracow nikam i stosuje
zarów no elementy7 teorii X, ja k i Y. Ale, ja k zawsze, to na T obie ciąży obow iązek
przejęcia k o n tro li nad tą częścią T w ojego życia. W ykorzystaj do tego zdobytą
ju ż w iedzę.
D o podjęcia działań będzie C i p o trzebne tyle pew ności siebie, ile je ste ś teraz
w stanie zgromadzić, ale taka mobilizacji sił pom oże C i zwiększyć swoją pewność
siebie w przyszłości.
W yzw anie, ja k ie m u m usisz sprostać, nie zawsze m a ch arakter indyw idualny,

musisz też wziąć pod uwagę strukturę organizacyjną firmy, sposób zorganizowania
poszczególnych stanowisk pracy i podejście pracow ników do swoich obowiązków.
Je śli k ie ru je sz z e sp o łe m p ra c o w n ik ó w albo po p ro stu p racu jesz w grupie,
zastosow anie się do teorii Y daje C i o w iele w iększe szanse na to, by uzyskać
zam ierzone rezultaty7. W ytłum acz sw oim kolegom , w jakich zadaniach m ożesz
im p o m ó c, aby cały zespół pracow ał w e d łu g standardów X X I w ieku.
Sprawdzanie teorii
W ty m p o d p u n k c ie p rzeczy tasz, ja k w y korzystać w prak ty ce in lo rm a c je
przedstaw ione w poprzednich podpunktach do zbudow ania poczucia pew ności
siebie. A ponieważ większość teorii motywacji zostało stworzonych w odniesieniu
do m iejsca pracy, to będzie nasz p u n k t wyjścia.
N iew ażne, czy pracujesz na w łasny rachunek, czy też jesteś zatrudniony w firm ie
— w każdym z tych przypadków m usisz zaspokoić swoje potrzeby motywacyjne.
Tabela 4.2 przedstawia test, który m ożesz w ykonać samodzielnie i który pozwoli
C i zm ierzyć poziom T w ojej m otyw acji w pracy. Za każde pytanie m ożesz sobie
przyznać od 1 do 5 p u n k tó w — gdzie 5 oznacza, że zdecydow anie zgadzasz się
z danym stw ierdzeniem , a 1 p u n k t oznacza, że zdecydow anie się nie zgadzasz.
Rozdział 4: Szukanie m o ty w a c ji
T a b e la 4 .2 . T e s t n a m o t y w a c ję w p ra c y
3
O K S
co
201 "= e 1/ J ^
E “ ■ co
a>* "O
tO L fl
00 .___ .
E $
■ - II
n "p E ~ 1 £ o -3
■ o to ra -■ £ to C
5 --S ■ a = E 3 “ i 1 |
a> to co a . 01 a . 0) 0 . 01
Zdanie ¡rsj5 n“O) m 2- zZ rGo 2 ü ¡3 '=
C a łk o w ic ie ko ntro lu je s w o je ś ro d o w is k o pracy.
R ealizuję s w o je ce le i m o g ę s w o b o d n ie d e c yd o w a ć,
ile pra cu ję i jakie zadanie w y k o n a ć ja k o kolejne.
M am dobre re la cje ze s w o ją s zefow ą. M o g ę

w y k o n y w a ć s w o je o b o w ią zki w w y g o d n y dla m n ie
sposób, a ona z w y k le je s t z a d o w o lo n a z re zu lta tó w .
P a k ie t ś w iadcze ń p ra co w n ic zy c h i w a ru n k i p ra c y s ą
dobre. Kiedy trzeba co ś w y k o n a ć , z w y k le je s t na to
o d p o w ie d n ia ilo ś ć czasu.
M c i koledzy z pracy s ą m ili i pom ocni. Tw orzym y dobry

zespól i każdy z nas w ykonuje s w o ją pracę efektyw nie.
Kiedy m am y w iele zadań do zrobienia, a czasu je s t mało,
p o tra fim y sobie z tym poradzić.
M o ja pra ca s p ra w ia m i s a ty s fa k c ję . J e ste m
z a d o w o lo n y ze s w o ic h w y n ik ó w i d a ję z s ie b ie
wszystko. Nie chciałbym m ie ć in n e j pracy.
W iem , że m ój szef ceni m o ją pracę i śledzi m oje postępy.

Firma w s p ie ra m o ją k a rie rę i zap e w n ia d o b ry p a kie t
so cja ln y , w ię c nie m uszę się o n ic m a rtw ić .
Efekty m ojej pracy s ą w idoczne. Inni z n a ją m o je w yn iki,

a ja jestem z tego dum ny. W firm ie jestem doceniany
przez przełożonych.
B iorę c a łk o w itą o d p o w ie d zia ln o ść za ja k o ść s w o je j

p ra c y i za w y k o n a n ie s w o ic h zadań w te rm in ie .
M ó j sze f w ie , ze ja w ie m , ja k m a m p ra c o w a ć ,
b y osiągnąć jak najlepsze w y n ik i.
M oja praca pozw ala m i się rozw ijać. N o w e w yzw a n ia

i różnorodność zadań s p ra w ia ją , ze je ste m bardzo
z a a n g a ż o w a n y w p ra c ę , a le n ie m a m p o czu cia
przeciążenia o b o w ią zka m i.
W m o je j p ra c y w y ra ż a m s w o je p ra w d z iw e ja.
N a w e t gdybym na ty m n ie zarabiał, nie w yobrażam
s o bie sie b ie w in n e j pracy. G dybym nie m ó g ł robić
tego , c o teraz, czułbym się jak bez rąk i nóg.
Podsum uj swoje punkt)' i odszukaj swój w ynik w przedziałach podanych poniżej:
S 40 - 50: G ratu lacje, p ra w d o p o d o b n ie znalazłeś p racę sw ojego życia.

W y k o n u jesz p racę, k tó ra daje C i n ie tylko satysfakcję i m otyw ację,
ale rów nież rozw ija C ię i p rzynosi poczucie spełnienia.
• / 30 —40: T o w ciąż je s t bardzo dobry' w ynik. P o w inieneś przyjrzeć się
obszarom , które C ię dem otyw ują, i spróbować zm ienić sytuację. M ożesz
w ykorzystać tech n ik ę ustalania celów D M R N C , opisaną w rozdziale 3.,
która pom o że C i w prow adzić w żyjcie pożądaną zm ianę.
• / 10 —30: W iesz ju ż , że te n w y n ik nie je s t zby't dobry'. By'ć m oże będziesz
m u siał w ziąć w ięk szą o d p o w iedzialność za sw oją m o tyw ację w pracy,
co m o ż e oznaczać z m ia n ę pracy lu b firm y . P rzyjrzyj się te c h n ik o m
zaprezen to w an y m w rozdziale 15., które pom ogą C i lepiej kontrolow ać
sw oje środow isko zaw odow e.
Rozpoznawanie Ważności osiągnięć

O siąganie rezu ltató w w pracy to nie tylko kw estia zadow alania przełożonego
i zyskania b o n u su . D o b re efekty' w pracy' stanow ią w ażny w kład w poczucie
T w ojego znaczenia i dobrobytu, w m iarę ja k przesuw asz się w górę w hierarchii
potrzeb (zobacz ponow nie rysunek 4.1), a poczucie spełnienia je st najważniejszym
m o ty w ato rem na liście H erzberga (zobacz p o now nie tabelę 4.1).
Osiągając coraz lepsze efekty' w pracy, m usisz się zastanowić, co je st dla Ciebie
o siągnięciem . Pomy'śl o ty m , co n ap raw d ę chcesz osiągnąć w życiu i pracy',
a następnie podążaj w kierunku realizacji tego celu. T o zwiększa T w oje poczucie
sp e łn ie n ia i satysfakcji oraz daje C i je sz c z e w ięcej e n e rg ii i m o ty w acji
d o w sp in an ia się w yżej.
T w oje nastawienie do pracy m a bardzo duży w pływ na T w oje relacje ze światem.

Jeśli chcesz stać się silnym i p ew n y m siebie człow iekiem , m usisz zrozum ieć
sw oje w arto ści i um iejętności i dobrze n im i zarządzać w pracy'.
Awansowanie
T a k ja k większość ludzi, kiedy pojawia się szansa na awans, pragniesz ją chw ycić
i zdobyć n a ty c h m ia st (jeśli T v je j nie w yk o rzy stasz, to z ro b i to k to ś in n y ).
Ale pomy'śl bardzo uw ażnie nad tym , co m oże oznaczać dla Ciebie taki awans,
zan im po niego sięgniesz.
Rozdział 4: Szukanie m o ty w a c ji “¡ 5
Jest to dosyć pow szechne, że dobrze pracujący i zadow olony z siebie pracow nik
d o staje aw ans, a p o te m staje się m n iej sk u te cz n y m i m n ie j szczęśliw ym
m e n e d ż e re m albo szefem . K iedy ta k się w ła śn ie dzieje, taka osoba m o że
ugrzęznąć w nowej roli, jej kiepskie wyniki oslabiająjej dalszy rozwój, a hierarchia
organizacyjna nie pozw ala na p o w ró t na poprzednie stanow isko, gdzie taki
p raco w n ik czu l się dob rze i pracow ał efektyw nie.
Je śli zn asz k ogoś, k to w p a d ł w tę p u ła p k ę , to w iesz, że to nie j e s t recepta

na sukces w firm ie — raczej przepis na o wiele m niej pew ności siebie i mniejsze
poczucie spełnienia. D zięki w iedzy przedstaw ionej w tym rozdziale absolutnie
nie m u sisz obaw iać się tego, że i T o b ie się to kiedyś przydarzy.
Z a n im zgodzisz się na now e stanow isko, postaw sobie następujące pytania:
y / Ja k w yglądała sytuacja poprzedniej osoby na tym stanow isku? Być m oże

aw ansow ała ona jesz c z e w yżej, a m oże na d łu g i czas utkw iła w tej roli
i nie w yglądała na zadow oloną z tego faktu.
C o się stanie, jeśli jeszcze przez jakiś czas utrzym asz swoje dotychczasowe
stanow isko? C zy w krótce nie pojaw i się jeszcze lepsza oferta awansu?
C zy T w oja odm ow a i nieprzyjęcie oferow anego stanowiska byłyby złym,
czy d o b ry m sygnałem dla zarządu firm y, w której je ste ś zatrudniony?
y / Jak mógłbyś wykorzystać swoją obecną sytuację do stw orzenia pożądanego
przez C iebie stanow iska pracy? C zy m ógłbyś zm ienić pracę na now ym
stanowisku na taką, która bardziej C i odpowiada, i zachować część ze swoich
obecnych obowiązków? A m oże mógłbyś zaadoptować tylko część aspektów
z now ej pracy i przenieść je na sw oje obecne stanow isko?
J a k m o żesz w y k o rzy stać z m ia n ę stanow iska do tego, by u św iad o m ić
sw o im k o le g o m z p racy oraz p rz e ło ż o n y m , że p o d c h o d z isz bardzo
pow ażnie do sw oich obow iązków i że nie liczy się dla C iebie w yłącznie
kw ota w y n a g ro d z e n ia ? W persp ek ty w ie d ługofalow ej to m o ż e być
najcenniejszy aspekt T w ojej sytuacji.
Teraz, kiedy pojaw i się szansa na awans, m ożesz o w iele lepiej ocenić , czy jesteś
zainteresow any n o w ą ofertą, co jeszcze, poza w iększym i pieniędzm i, zyskasz
dzięk i te m u stan o w isk u , a co m ożesz stracić. A je ś li zdecydujesz się stanąć
do w alki o awans, to zrobisz dobre wrażenie na kolegach i będziesz mieć poczucie
w y g ran ej bez w z g lę d u na to , czy zd o b ęd ziesz ostateczn ie to stan o w isk o ,
czy też nie.
Rozdział 5
Trzymanie się swoich zasad

W tym rozdziale:
► O kreślisz sw oje w artości.
Z aprojektujesz życie, o ja k im m arzysz.
N auczysz się żyć w sposób autentyczny.
ę \ dybyś w iedział, co je s t napraw dę w ażne w życiu, i poświęcił 70 lub 80 lat,

%># by stać się w tym dobry, ja k sądzisz, czy zm ieniłoby to T w oje życie na lepsze?
C z y d zięk i zdobytej w ied zy potrafiłbyś jaśniej ustalić sw oje priorytety? C zy
m ógłbyś pozbyć się ty ch ele m e n tó w , które nie przyczyniają się do T w ojego
poczucia spełnienia, oraz tych w szystkich rzeczy, które oddalają C ię od tego,
czego n apraw dę pragniesz? M ożesz się założyć, że tak!
Z d e fin io w a n ie tego, czego n a p ra w d ę prag n iesz i ja k n a p ra w d ę chcesz żyć,

a następnie trzym anie się tego je s t najbardziej skutecznym sposobem osiągnięcia
w ym arzonego stanu rzeczy. W ty m rozdziale odkryjesz, co napraw dę liczy się
w T w o im życiu, i dow iesz się, co zrobić, by w ym arzona codzienność stała się
praw dziw a.
Zrozumienie swoich Wartości

C o n ajb ard ziej c en isz w życiu — c o j e s t dla C ieb ie najw ażn iejsze? T o są
praw dopodobnie najistotniejsze pytania, z którym i człow iek m u si się zmierzyć,
a je d n a k w ielu lu d z i nie zna na nie odpow iedzi. Jeśli chcesz zaprezentow ać
się św iatu ja k o je d n o stk a pew na siebie i żyć praw dziw ym życiem , to m usisz
odpow iedzieć sobie na te pytania. T e odpow iedzi będą T w o im przew odnikiem
po życiu. W tym rozdziale pom ożem y C i odkryć T w oje odpow iedzi i pokażemy,
ja k żyć zgodnie z nim i.
Odkrywanie swoich Wartości

T o d z iw n e , ale k ied y się nad ty m zastan o w isz, to — je ś li je s te ś p o d o b n y
do w iększości ludzi — m oże się okazać, że nie m asz bladego pojęcia o tym ,
jak ie chciałbyś m ieć życie. Z pew nością pragniesz być szczęśliw y i m o że C i
się w ydaw ać, że do tego szczęścia p o trz eb n e C i są określone rzeczy, takie
j a k d o b re z d ro w ie , d o b ra p raca, o d p o w ie d n i p a rtn e r życiow y, być m oże
kochająca rodzina, m o że ład n y d o m i przyzw oity sam ochód (a m o że naw et
bardzo dobry sam ochód). N a sam ym szczycie tej listy um ieściłeś pew ne wartości,
które T w o im zdaniem najbardziej się liczą: uczciwość, jed n o ść, szacunek i tak
dalej. C o do reszty, w iększość lu d zi nie je s t pew na.
Jeśli zahczasz się do tej w iększości, w eź głęboki w dech. Zadania, które wykonasz
w ty m rozdziale, p om ogą C i określić T w o je w artości, dzięki czem u dow iesz
się dokładnie, co C ię uszczęśliwia, i zwiększysz praw dopodobieństw o zdobycia
tego w szystkiego, czego potrzebujesz.
P o m y śl o ty m p y ta n iu : C o je s t dla C ieb ie w życiu n ajcen n iejsze? O czym

pom yślałeś w pierw szej chw ili? T o bardzo osobista sprawa — czy pom yślałeś
o sw oim zdrowiu, o osobach, które kochasz? C zy m oże o pracy albo o pow ołaniu
— o sz tu c e , p racy w szp italu ? A m o ż e T w o ją p ie rw sz ą m yślą były kw estie
globalne — ekologia, p ro b lem ubóstw a lu b pokój na świecie?
Poszukując sw oich najważniejszych w artości — rzeczy, które T w o im zdaniem

zapew nią C i uczucia, jak ich najbardziej w życiu pragniesz — skup się na tym ,
co w yw ołuje w T obie największe em ocje, a nie m yśl o rzeczach, na których, ja k
C i się w ydaje, powinno C i zależeć najbardziej; w tym ćw iczeniu nie m oże być
ż a d n y c h „ p o w in n o ” (poza ty m je d n y m !). M ając n a u w adze te n w a ru n e k ,
m ożesz zaczynać:
1. Z a p isz sw oją o d p o w ie d ź na n a stęp u jące pytanie: C o j e s t dła C ieb ie

w ż y c iu n a jw a ż n ie jsz e ? Zapisz je d n ą najw ażniejszą rzecz.
2. T e r a z o d p o w ie d z na p o d o b n e pytanie: C o je s z c z e je s t dla C ieb ie
n a jw a ż n ie js z e w ż y ciu ? Zapisz kolejną najw ażniejszą rzecz.
3 . I w k o ń c u , o d p o w ie d z p o raz tr z e c i: C o j e s z c z e j e s t d la C ie b ie
n a jw a ż n ie js z e w ż y ciu ? Zapisz trzecią najw ażniejszą rzecz.
T e ra z m o żesz j u ż sk o ń czy ć, p o n iew aż m asz 3 o d p o w ie d z i, nad k tó ry m i

m ożesz popracow ać — to sporo ja k na pierw szy raz. G dybyś kontynuow ał,
ty c h o d p o w ied zi byłoby coraz więcej.
T w oje odpow iedzi nazyw am y wartościami średnimi, ponieważ są one środkam i,

za pom ocą których starasz się uzyskać w życiu to, czego pragniesz (nie m artw się,
je ś li na razie niew iele z tego rozum iesz).
Rozdział 5: Trzym anie s ię s w o ic h zasad
N ie m a ani dobrych, ani złych odpow iedzi. T w o je odpow iedzi pokazują C i,

czego pragniesz w życiu i w ja k i sposób m ożesz w nieść tego w ięcej do swojej
codzienności. W ykonując zadania przedstawione w tym rozdziale, będziesz mógł
włączyć do swrojego życia wszystkie te rzeczy, które są dla C iebie najważniejsze.
Jeśli tak się stanie, zaczniesz bardziej dbać o to, co robisz, i zyskasz więcej siły
i p ew n o ści siebie.
Dochodzenie do Wartości końcowych

Jeśli T w o je w arto ści śred n ie są sposobam i na dojście do k o ńcow ego celu,
czy m zatem je s t ten koniec, który m ają C i one pom óc osiągnąć? O d p ow iedź
na to pytanie je s t bardzo w ażna — czy zatem jesteś na nią gotow y' T y m końcem
są uczucia ! T o , ja k czujesz się każdego dnia, w dużej m ierze wpływa na T w oje
zachow anie i na T w o ją postawę w obec świata. T w o je sam opoczucie w pływ a
na w szystko, co robisz, i j u ż ja k o m ałe dziecko uczysz się, ja k kierow ać tym i
uczuciam i, p róbując zyskać w ięcej je d n y c h , a in n e zm inim alizow ać.
T w o je wartości średnic są doro słą w ersją T w o ic h potrzeb, które w określony

sposób m ają zaspokoić p rag n ien ia T w o jeg o w e w n ę trzn e g o dziecka. M oże
n ie są to je d y n e sp o so b y na p o zy sk an ie ty ch u cz u ć, i m o że nie najlepsze,
ale są one zakodow ane w T w o im um yśle i tym i w łaśnie sposobam i starasz
się zdobyć uprag n io n e uczucia.
W ow! Z atem w szystkie te tru d n e rzeczy, za któ ry m i w życiu gonisz, istnieją

tylko po to, by pom óc C i poczuć się w określony sposób? W łaśnie tak, i dlatego
teraz w arto dow iedzieć się, ja k ic h odczuć pragniesz. I to są w łaśnie T w o je
wartości końcowe.
A by dotrzeć do sw oich w arto ści końcow ych i w ydobyć je z w artości

śred n ich , postępuj w e d łu g następujących kroków :
1. Z a p is z p ie r w s z ą śr e d n ią w a r to ść , k tórą od k ry łeś, z a d a ją c so b ie
p y ta n ie : „C o j e s t d la u m ie n a jw a ż n ie js z e w ż y c iu ? ”.
Posłużym y się tutaj przykładem D awida, który je st żonaty i jak o pierwszą
w artość śred n ią w y m ie n ił sw oją rodzinę.
2. T e r a z zad aj so b ie k o lejn e pytanie: ,J e śłi to z d o b ę d ę , c o m i to da?”.
O dpow iedź Dawida na to pytanie brzmiała tak: „Powód do tego, by rano
podnieść się z łóżka i zadbać o m oją ro d z in ę ”.
3 . T e r a z p o s ta w so b ie k o le jn e d o d a tk o w e p y ta n ie d o o d p o w ie d z i
u d z ie lo n e j p o w y ż e j: „I c o m i to da?”.
D aw id odpow iedział tak: „Będę m iał pow ód do tego, by być aktyw nym
i silnym c zło w iek iem ”.
SO Cząść II: S k ła d a n ie e le m e n tó w
4. P o w ta r z a j k ro k i 2. i 3., d o p ó k i n ie d o tr z e s z d o podstawowej emocji

lub uczucia (ta k iej j a k b e z p ie c z e ń s tw o , m iło ś ć , w ię z i z in n y m i
lu d ź m i i ta k d a lej).
W przypadku D aw ida o d p o w iedź na to pytanie je s t taka: „B ędę dawać
z siebie w sz y stk o ”, p o te m „B ędę m ó g ł patrzeć na siebie w lu s trz e ”,
i w k o ń cu doch o d zim y do „szacunku do sam ego siebie”.
Daw id m oże się zatrzymać na tym etapie, poniew aż szacunek do samego
siebie je s t podstaw ow ym u czuciem , jak ie zdobyw a dzięki opiekow aniu
się swoją żoną i dziećmi. D banie o swoją rodzinę m oże rów nież dostarczać
m u innych uczuć, ale m y pozostaniem y przy szacunku do samego siebie,
pon iew aż taki w łaśnie był rezu ltat końcow y zadaw ania pytań.
5. P o w t ó r z c a łą p r o c e d u r ę z p o z o s t a ły m i o d p o w ie d z ia m i
u d z ie lo n y m i na p y ta n ie : „C o j e s t d la m n ie n a jw a ż n ie js z e
w ż y c iu ? ”.
Powtarzając ten proces dla wszystkich sw oich w artości średnich, w końcu
docierasz do kilku podstaw ow ych uczuć — zw ykle je s t ich nie więcej
niż sześć. T o są T w oje wartości końcowe, czyli podstaw ow e uczucia, których
pragniesz dośw iadczać przez całe sw oje życie.
6. Z a p is z w s z y s tk ie p o d s ta w o w e u c z u c ia a lb o w a r to śc i k o ń c o w e ,
d o k tó ry ch d o s z e d łe ś .
W przypadku D aw ida tym i w artościam i były: szacunek do samego siebie,
poczucie w ięzi, zdrow ie i w italność, radość i m ądrość.
Gratulacje! Pom yśl przez chw ile nad tym , co w łaśnie osiągnąłeś. W kategoriach
rozw oju osobistego w yprzedzasz teraz 90% ludności na świecie. Wiesz, do czego
d rż y s z w życiu i dlaczego. T e uczucia na T w ojej liście są T w o im i ostatecznym i
w artościam i, a cała reszta to tylko sposoby na ich osiągnięcie. W tym rozdziale
będziesz pracow ał nad sw oją listą uczuć.
¡¡¡¡¿W K iedy m asz j u ż sw oją listę uczuć lu b w artości końcow ych, m ożesz nad nim i
praco w ać w taki spo só b , k tó ry p o m o ż e C i o d czu w ać j e częściej w T w o im
codziennym życiu. Kiedy uda C i się to zrobić, T w oje wartości zostaną spełnione,
a T w oje życie stanie się całkowicie in n e i bardziej w yzw olone. T w oja pewność
siebie będzie bezgraniczna.
RozuJlązyuJanle konfliktów
m iędzy Wartościami
M o że się okazać, że d w ie lu b w ięcej z T w o ic h w a rto śc i śre d n ic h stoją
w konflikcie. N a przykład,jeśli jesteś podobny do w iększości ludzi, to zarówno
praca, ja k i rodzina znajdują się na liście najważniejszych spraw w T w o im życiu.
Rozdział 5: Trzym anie s ię s w o ic h zasad 81
O b y d w ie te rzeczy dają C i poczucie w ięzi, sukcesu, osiągnięć i w szystkiego

in n eg o , czego w życiu pragniesz.
A czkolw iek, starając się zaspokoić te potrzeby jed n o cześn ie, m ożesz stracić
w iele en erg ii i dojść do p rzekonania, że na żadnej z tych płaszczyzn swojego
życia nie radzisz sobie dobrze. W najgorszym w ypadku, będąc w pracy, m ożesz
m ieć p o czu cie, że p o w in ien eś spędzać w ięcej czasu z ro d zin ą, a kiedy jeste ś
z n im i w d o m u , m oże C i się w ydawać, że pow inieneś więcej pracować. I w tym
m om encie m ożesz stać się ofiarą uczuć, których definitywnie n ic chcesz w swoim
życiu, takich ja k poczucie w iny, frustracja i brak satysfakcji. Jeśli tego typu
k o n flik t w a rto śc i d otyka T w o je j czulej s tru n y , zdobądź się na odw agę.
Rozw iązanie takich konfliktów m oże pozytywnie w płynąć na jakość Tw ojego
życia.
Przy odrobinie w ysiłku m ożna odw rócić sytuację, „w której nie m a w ygranych”,
n a w e rsję „nie m a p rz e g ra n y ch ”. A le zanim to zrobisz, m usisz zapoznać się
z hierarchią w arto ści i p ew n y m i zasadami.
Szacou/anie Tu/oich uJartości

W ro z d z ia le 4. m ó w iliśm y o h ie ra rc h ii p o trz e b M aslo w a i pokazaliśm y,
ja k ją zastosow ać. Je st to ogólny m o d el w artości, który o d n o si się do każdego
człow ieka. Ale dzięki w iedzy zawartej w tym rozdziale m ożesz posunąć się
jeszcze dalej. T utaj odkryjesz swoją własną, bardzo osobistą hierarchię wartości.
P o m im o że T w o ja osobista h ierarchia w d u żej m ierze znajduje się w sferze
podśw iadom ości, to je d n a k została zaprojektowania specjalnie do Tw ojego życia
i w ażne je s t, by j ą poznać i m ieć pew ność, że C i służy.
W szystkie T w oje w arto ści są w ażne, ale zawsze najpierw w ybierasz je d n ą lub
dw ie z n ich i starasz się je zabezpieczyć, żeby m ó c cieszyć się pozostałym i.
Pośw ięć teraz tro ch ę czasu na u porządkow anie sw oich w artości końcow ych,
k tó re zostały odkryte w p o p rzed n im p o d p unkcie, „D ochodzenie do w artości
końcowych", i nadaj im hierarchię, umieszczając najważniejszą z nich na szczycie
i tak idąc aż do sam ego dołu.
K iedy ju ż zrobisz listę, przejdź do następnego p o d p u n k tu , w którym dow iesz

się, ja k m ożesz łatw o zrealizow ać sw oje w artości i — co o w iele trudniejsze
— ja k rozpoznać, że zostały o n e zdeptane.
Ustalanie suJoich uJłasnych zasad

Ja k to m ożliw e, że dw ie osoby jadące tą sam ą kolejką w w esołym m iasteczku
m ają zup ełn ie o d m ien n e w rażenia z tej przejażdżki? Jed n a z n ic h m oże być
p rz e ra żo n a i n ie o d czu w ać żad nej p rz y je m n o śc i z tej zabaw y, a d ru g a je s t
podekscytow ana i towarzyszy je j uczucie euforii. O co tutaj chodzi? Wszystko
sp ro w ad za się do o k re ślo n e g o zb io ru p rz e k o n a ń , k tó re każda z ty ch osób
$2 Cząść II: S k ła d a n ie e le m e n tó w
w y zn aje i które d e term in u ją to , czy ich w artości zostaną spełnione w życiu.

T e specjalne przekonania — które T y rów nież posiadasz — to zasady odnoszące
się do T w o ic h w artości.
T o zdarzenie w w esołym m iasteczku, w kontekście fizycznym , je st dokładnie

takie sam o dla każdej z tych osób. Ale znaczenie tego doświadczenia dla każdej
z n ic h m o ż e być ju ż ró ż n e . K ażda z n ic h n ieśw iad o m ie stosuje do tego
fizy czn eg o d o św iad czen ia o k re ślo n y z estaw p rz e k o n a ń w fo rm ie zasad.
D la je d n e j o so b y ta zasada m o ż e b rzm ie ć: „W spo só b n ie o d p o w ied z ia ln y
i bezsensow ny narażani siebie na niebezpieczeństw o”, natom iast w przypadku
d ru g iej o so b y zasada m o że być taka: „U w ie lb iam to u czucie p rz erażen ia,
jak ieg o doznaję podczas ja z d y kolejką. D zięki tem u czuję, że żyję”.
P rz e k o n a n ia p o m agają C i w szy bkim p o d e jm o w a n iu decyzji w op arciu

o poprzednie doświadczenia, ale kiedy przyjm ują form ę podśw iadom ych zasad,
m ogą działać przeciw ko T o b ie i rodzić w T o b ie uczucia, których nie chcesz.
N ie m u sisz m a rtw ić się o to, skąd b io rą się T w o je zasady — bez w zg lęd u

na to, czy m asz jak ieś przeczucie dotyczące ich źródła, czy też nie. P oniew aż
są one je d y n ie przek o n an iam i, m ożesz je łatw o zm ienić poprzez odw ołanie
do sw ojego poczucia zdrow ego rozsądku.
Je śli z n a jd u je sz się w p o d o b n e j sy tuacji, p o staw sobie p y tan ie: „N a ile

praw dopodobne jest, że w łaśnie w tym m om encie, w trakcie przejażdżki kolejką,
nastąpi jakaś kraksa i stanie m i się coś złego?”. Faktyczne szanse są n ieistotne;
p ow ody do zm artw ien ie są takie m ałe. C zy to rozsądne w ierzyć, że doznasz
p o w a ż n y c h o b ra ż e ń p o dczas p rzejażdżki? N ie , to w cale nie je s t ro zsąd n e .
P o n iew aż nie m asz co do tego żadnej pew ności, to przekonanie nie m a tutaj
zastosow ania. T eraz zastosuj p o d o b n ą logikę do znalezienia jak ic h k o lw iek
korzyści, któ re m ogłyby w yniknąć z przejażdżki, i szukaj ich, dopóki ich nie
znajdziesz.
T ak ie p rz e k o n a n ia , je ś li n ie o d w o łu ją się do logiki, m o g ą być objaw em

zaburzenia nerw icow ego nazyw anego fobią. T o zaburzenie je s t stosunkow o
łatw e do w y le c z e n ia, ale być m o ż e będzie C i p o trz eb n a p o m o c terap e u ty ,
0 czym piszem y w rozdziale 10.
In teresująca część je s t taka: C o m ogłaby C i faktycznie dać taka przejażdżka,

a co m oże być jedynie błędnym przekonaniem ? Cóż, to mogłoby być przerażające
1ekscytujące doświadczenie (nazwij to euforia), poza tym mógłbyś m ieć doskonale
sa m o p o c z u c ie , że o siąg n ąłeś coś, czego nie osiągnąłeś do tej p o ry (nazw ij
to rozwojem osobistym). M ó g łb y ś ró w n ie ż dzielić dośw iadczenie przejażdżki
z przy jació łm i, zam iast stać na k o ń c u kolejki i trząść się ze strachu (nazw ij
to poczuciem w ięzi). T w o ją n o w ą zasadą m ogłoby być to, że odczuw asz euforię,
m asz poczucie rozwoju osobistego i poczucie w ięzi z in n ym i z a ka żd ym razem, kiedy
podejm ujesz w y zw a n ie i robisz cos' nowego z e sw o im i p rzyja ció łm i. C zyż takie
podejście nie byłoby lepsze?
A by z m ie n ić k tó rą k o lw ie k ze sw oich zasad, m u sisz po p ro stu w ybrać

alternatyw ę, która je s t lepsza — taką, która przynosi C i przyjem ność zam iast
bólu związanego ze starą zasadą. M ożesz m ieć wątpliwości, czy takie podejście
nie je s t tro ch ę sztu czn e, bo faktycznie tak je st. Ale nie uszlachetniaj sw oich
dotychczasow ych zasad, nadając im pozory prawdziwości. O n e nie są bardziej
realne niż now y zbiór zasad ,jak i teraz w ybierzesz, a jeśli wybierzesz je dobrze,
to w sposób o w iele bardziej efek ty w n y zapew nią C i one odczucia, ja k ic h
pragniesz.
D la p rzy k ład u , dla Rafała najw ażniejszą w arto ścią było poczucie dobrego
zdrowia i pełni sił, ale zasady wyrażające te odczucia były takie: M uszę efektywnie
ćwiczyć na siłow ni 3 razy w tygodniu, biegać 10 kilom etrów' 3 razy w tygodniu,
zrzucić 3 kilogram y, zdrow o się odżyw iać i dbać o to, by nic m n ie nie bolało.
N iestety ', R afał nie był w stan ie przestrzeg ać ty ch zasad, dlatego poczucie
zdrow ia i siły nie towarzyszyło m u często. Kiedy zm ienił sw'oje zasady, problem
zo stał m ag iczn ie ro zw iązan y . W yraził sw oje n o w e zasady o d n o szące się
d o dobrego zdrow ia i poczucia siły w form ie afirm acji, które m oże sobie
pow tarzać ta k często, j a k tylko chce:
■ / W iem , że czuję się zdrow y i pełny sił, kiedy ćw iczę w rozsądnej ilości.
S W iem , że czuję się zdrowy i pełny sił, kiedy idę spać bez uczucia wyczerpania.
S W iem , że czuję się zdrow y i pełny sil, kiedy u n ik am niezdrow ego
jed zen ia i alkoholu.
■ / W iem , że czuję się zdrow y i pełny sił, kiedy zam iast sam ochodu
w y b ieram spacer.
■ / W iem , że czuję się zdrow y i pełny sil, kiedy m edytuję.
Zadaj sobie pytanie, co m u si się stać, abyś m iał poczucie w ięzi, którego tak
pragniesz. A m oże w padniesz na chw ilkę w ciągu dnia do d o m u , by spotkać
się ze sw o im p a rtn e re m , d ziećm i, rodzicam i czy k im k o lw ie k C i bliskim ?
D z ię k i te m u m ożesz poczuć tę w ięź, za k tó rą tęsknisz. N ie ograniczaj się
do zrobienia je d n e j rzeczy; p om yśl o czym ś jeszcze.
S tw órz sześć now y ch zasad, które pozw'olą C i dośw iadczyć każdej z w artości
w y m ie n io n y c h w h ie ra rc h ii. Z ró b sw oją w łasn ą listę afirm acji dla każdej
z w arto ści końcow ych.
D zięki afirm acjom m ożesz czuć się tak, ja k tego pragniesz, przez w iększość
czasu. P o n ad to atirm acje pozw alają na w yelim inow anie k o nfliktów m iędzy
w artościam i, które w ynikają z tego, że m a się kilka tru d n y ch do pogodzenia
zasad dotyczących spełnienia w artości.
Dostarczając sobie ró żn o ro d n y c h sposobów na dobre sam opoczucie,

przybliżasz się do osiągnięcia sukcesu i poczucia pewmości, poniew aż zawrsze
m ożesz spełnić choćby je d n ą ze sw oich zasad lu b afirm acji.
Codzienne życie zgodne z zasadami

K iedy je ste ś św iad o m y sw o ic h w arto ści i m asz zb ió r trw ałych, m ożliw ych
do realizacji zasad służących do w y rażenia w arto ści w życiu c o d z ien n y m ,
to masz w szystko, czego potrzebujesz do tego, by T w oje życie stało się niemalże
idealne. W następ n y ch p o d p u n k tach dow iesz się, ja k to zrobić.
W ykonyw anie tych rzeczy, które zajm ą C i zaledwie kilka m in u t w ciągu dnia,
m o że zu p ełn ie o d m ien ić T w oje życie i napełnić je pew nością siebie, jakiej
do tej p o y nie dośw iadczyłeś. Zyskasz o w iele w iększą k o n tro lę nad sw oim i
osiągnięciam i i dośw iadczeniem życiow ym . Będziesz m ógł kierow ać sw oim i
w a rto śc ia m i i u c z u c ia m i b ard ziej ak ty w n ie i tw o rzy ć n o w e , kreaty w n e,
z d ecy d o w an e życie c o d z ie n n e . S p ró b u j p rzez ty d z ie ń stosow ać rady
p rz e d sta w io n e w dalszej części tego rozdziału, a będziesz z d u m io n y zm ianą,
jaka zajdzie w T w o im życiu.
Koncentrowanie się na tym , co Ważne

K ażdego w ie c z o ru p rz e d sn e m , za n im zgasisz św iatło, zapisz sześć
najw ażniejszych rzeczy, które chcesz zrobić następnego dnia. T o m oże być
cokolwiek, pod w arunkiem że je st to istotne. Podczas snu Tw oja podświadomość
będzie o p racow yw ać p la n dotyczący tego, ja k m ożesz łatw o zrealizow ać
w szystkie te zadania.
R ano, zanim w staniesz z łóżka, w eź listę do ręki i zdecyduj, na ile poradzisz

sobie z realizacją zapisanych zadań, które sobie na dziś wyznaczyłaś. Jeśli ta lista
je s t napięta, w yk reśl n ajm niej istotne p u n k ty , a p o tem kolejne m niej w ażne,
dopóki całość nie będzie w yglądać sensow nie.
T eraz m asz ju ż plan dnia, który pozw oli C i skupić T w ój czas i en erg ię na
najważniejszych zadaniach dnia.
W ypełnianie dnia swoim i Wartościami

A le to n ie w y starczy , żeby stw o rzy ć d z ie ń , k tó ry przeżyw asz p e łn ią życia
i w którym doświadczasz uczuć, których najbardziej pożądasz. Aby taki idealny
dzień m iał m iejsce, po pro stu p rzypom nij sobie każdą ze sw oich końcow ych
w artości i posłuż się atirm acjam i w artości, aby zobaczyć, który p u n k t Tw ojego
planu dnia daje C i największą szansę na odczucie danej w artości. Szanse m ogą
pojawić się w kilku miejscach: pamiętaj o każdej okazji i postaraj się, aby wszystkie
te szanse zostały spełnione.
Teraz, będąc skoncentrow anym na najważniejszych zadaniach dnia i pamiętając

o sw oich najw ażniejszych w artościach, je steś coraz bliższy przeżyciu swojego
idealnego dnia. W iesz, ja k m oże w yglądać taki dzień, i m asz o w iele w iększe
szanse na doświadczenie go w łaśnie w taki w y m arzo n y sposób.
Przegląd dnia
Pod koniec dnia przem yśl, co się dziś zdarzyło i ja k tego dośw iadczyłeś. Być
m o ż e d z ie ń m in ą ł w m ia rę zg o d n ie z p la n e m , ale nie u d a ło C i się zrobić
w szy stk ieg o , co zam ierzałeś. M o żesz w yciągnąć z tego n a u k ę ; być m oże
z przyzw yczajenia narzu ciłeś sobie zb y t w iele rzeczy do zrobienia. Z am iast
się obwiniać za niewykonanie wszystkich zadań z lisy , zapisz sobie, by ograniczyć
ilość obow iązków , d o p ó k i nie w ypracujesz odpow iedniej rów now agi.
Być m oże T w ój dzień w ogóle nie m inął tak, ja k sobie to zaplanowałeś. M oże
w pracy pojawił się nieoczekiw any problem lub zaszło jakieś inne w ydarzenie.
W szystko je s t w porządku. Z astanów się, czy w tym dniu udało C i się żyć
w e d łu g sw oich w artości. C zy m iałeś to poczucie je d n o śc i, kiedy pom yślałeś
o rodzinie i pozw oliłeś sobie poczuć to, ja k bardzo jesteś z n im i szczęśliwy?
Je st d o b rze, c o k o lw ie k się stan ie; nie oceniaj tego d n ia, przyjrzyj się te m u ,
co n a p ra w d ę się w y d arzy ło , i zapisz na kartce n ajw ażn iejsze rzeczy, k tó re
ch c e sz w ykonać następnego dnia. P o tem idź spać.
Zycie W sposób autentyczny

P o w in ien eś ju ż w iedzieć, że św iat zew nętrzny je s t m iejscem , w k tó ry m toczy
się życie; to, co je s t w? T o b ie , T w o je całkow icie osobiste dośw iadczenia i sens
życia zostały w ygenerow ane w odpow iedzi na to, co się dzieje w okół, i wszystkie
te zdarzenia składają się na kształt Tw'ojego obecnego życia. Żyjesz bardziej
w św iecie w e w n ę trz n y m w y p ełnionym dośw iadczeniem i w artościam i niż
z ew n ętrzn y m świecie bieżących w ydarzeń. T o je s t ogrom na i m ająca w ielką
silę spraw czą w iadom ość.
Jeśli sens życia je s t w' dużej m ierze kw estią in terpretacji i w y b o ru , to T w oja

osobista p rzem iana je s t nie tylko m ożliw a, ale m oże zajść ju ż teraz. Ale żeby
zaszła, m usisz stać się autentyczny, m usisz się w yzw olić, aby m óc sw obodnie
in te rp re to w a ć zd arzen ia i k reo w ać n o w y sen s życia, bez k o n iec zn o śc i
konsultowania czy pytania o pozwolenie kogokolwiek innego (naw et w myślach).
T o , j a k dośw iadczasz życia, je s t w T w o im w n ę trz u i m asz o w iele w ięcej
sw obody i p rzestrzen i na indyw idualność, niż C i się w ydaje.
A byś m ógł w sp ierać swój rozw ój i pom agać sobie do stro ić sw oje odczucia
do tego, k im je ste ś i k im m ożesz być, a także co m ożesz robić w t tym świecie,
w ażne jest, abyś zaufał swojej poszerzającej się sam ośw iadom ości w zetknięciu
ze sprzeciwieni ze strony tych, którym wydaje się, że znają C ię najlepiej, a naw et
ze strony tych, którzy' najbardziej C ię kochają. Bądź autentyczny, bądź w zgodzie
ze sobą, a n a p ra w d ę zaczn iesz ro b ić p o stępy. T o je s t k lucz do T w o je j siły
i pew ności siebie w ty m świecie.
M o że nadejść taki czas, że będziesz m ógł pom óc tym , na k tó rych C i zależy,

kiedy będą o n i w trakcie sw7ojej własnej podróży, podobnej do Tw'ojej. Ale teraz
m u sisz w p e łn i zaangażow ać się w sw ój w łasn y ro zw ó j i zaufać sw o im
u m ie ję tn o śc io m . W szy stk o , czego m u sisz d o k o n ać, by stać się w p ełn i
autentyczną osobą, to przestać udawać:
y / P rzestań udaw ać kogoś, k im nie jesteś; przestań udaw ać, że nie jesteś
kim ś, k im jesteś.
y / P rzestań udaw ać, że zależy C i na rzeczach, na k tórych C i nie zależy;
przestań udawać, że nie zależy C i na rzeczach, które są dla C iebie w ażne.
y / P rzestań udaw ać, że w ierzysz w rzeczy, w które nie w ierzysz; przestań
udaw ać, że nie w ierzysz w rzeczy, w które w ierzysz.
T eraz postaw' sobie pytanie: k im nap raw d ę je ste m ? N a czym m i naprawrdę

zależy? W co napraw dę wierzę? Jeśli odpow iedzi na te pytania będą odm ienne
od ty ch , k tó ry c h u d z ie liłe ś w cześn iej w tym ro zd z ia le, m o żesz zacząć od
początku i pracować ze sw oim i praw dziw ym i odpow iedziam i. Różnica będzie
ogrom na.
Rozwijanie swojej tożsamości

B ard zo w a ż n e j e s t to, abyś zaczął być p raw d ziw y , ale je d n o c z e ś n ie isto tn e
je s t, byś tę n o w ą rozw ijającą się w e rsję siebie p rz e d sta w ił św iatu . M u sisz
zak o m u n ik o w ać sw o im p rzy jaciołom i k o leg o m , że patrzysz teraz n a życie
w n o w y sposób i że prag n iesz przejąć k o n tro lę nad sw o im życiem . T o je s t
w ażny krok, ale m oże być trudny, poniew aż T w oja zm iana m oże nie przypaść
do gustu oso b o m z Twrojego otoczenia, a n aw et m oże je przerazić.
R u ch gejow ski m a n aw et nazw ę na psychologiczne i społeczne nastaw ienie,

któ re o d n o si się do h o m oseksualnego m ężczyzny lub kobiety wyjawiających
sw oją autentyczną tożsamość: nazywają to eoming outem. M im o że T w ój com ing
o u t jako autentycznej jednostki nie wriąże się raczej z takim społecznym ryzykiem
ani konsekw encjam i, to je d n a k etapy, przez które m usisz przejść, są podobne.
M o d e l C a ss1 o p isu je sześć e ta p ó w ro zw ijan ia sw ojej to żsam o ści;

zm o d y fik o w a liśm y go nieco, by pasow ał do T w ojego celu.
Etap 1 Zagubienie
N a ty m p ierw szy m etapie tożsam ość, k tó rą zaw sze uw ażałeś za sw oją, je s t
p o d d aw an a p ró b ie . M o żesz p o cz u ć się zag u b io n y , odkryw ając, że T w o je
poprzednie role jako zaufanego przyjaciela, pom ocnej siostry, troskliwej matki,
su m ien n eg o pracow nika i tak dalej nie w yrażają T w ojego praw dziw ego „ja”.
„Ale k im b y m był, g d y b y m n ie był ty m , k im byłem cały czas?” staje się
u sa n k c jo n o w a n y m p ytaniem pojaw iającym się przy poszukiw aniu bardziej
au tentycznego siebie.
Etap 2.: Porównanie

N a ty m etapie m ożesz uważać, że pod n iek tó ry m i w zględam i jesteś bardziej
św iad o m y siebie lu b ró żn isz się od sw ojej ro d zin y , przyjaciół i w iększości
in n y ch osób z T w o jeg o otoczenia społecznego. T o m oże w yw ołać u C iebie
strach przed odrzuceniem i aby go zm inimalizować, możesz zaadoptować pew ne
strateg ie (takie ja k n ie in fo rm o w a n ie nik o g o o ro sn ąc y m n ie z a d o w o le n iu
z obecnego stanu rzeczy).
M o żesz zacząć p o ta je m n ie czytać p o ra d n ik i lu b ch o d z ić n a spotkania

d o zaufanego psychologa lu b coacha. M ożesz dojść do w n io sk u , że jed y n y m
p ro b lem aty czn y m m iejscem je s t T w o je śro d o w isk o zaw odow o, n ato m ia st
na wTszystkicli pozostałych obszarach sw ojego życia je ste ś taki, ja k i byłeś.
N ajlepszą radą dla Ciebie na tym etapie je s t nieprzejm ow anie się. N ie m ożesz
przyspieszać na siłę procesu p rzem iany osobistej, ale nie m ożesz ró w n ież go
zatrzym ać. Pozw ól, by rzeczy działy się sam e, czytaj książki i słuchaj m uzyki,
na ja k ą m asz ochotę. M o że nie je ste ś jeszcze gotowy' na to, by poradzić sobie
z całym św iatem , i na razie nie m usisz być.
Etap 3.: Tolerancja

N a ty m etap ie m o ż e sz o d czu w ać n iez a d o w o le n ie ze sw o ic h p o p rz e d n ic h
dośw iadczeń życiowtych (bez w zględu na to, ja k duży sukces odniosłeś w oczach
św iata). P o m im o że nadal m ożesz m ieć p ro b lem em ze znalezieniem sensu
życia i celu, zaczynasz się przyzwyczajać do idei uczestniczenia w swego rodzaju
p o d ró ży rozw ojow ej.
M ożesz poszukiwać ludzi podobnych do C iebie, pom im o że przepaść m iędzy

T w o im rosnącym poczuciem prawdziwego „ja” a in n y m i ludźm i coraz bardziej
się pow iększa. T o m o że być wtyjątkowo tru d n y etap, jeśli m asz silną potrzebę
akceptacji ze stro n y otoczenia.
1 Jest to jedna z podstawowych teorii rozwoju tożsamości odnosząca się do środowiska gejów i lesbijek;
stworzyła ja Vivienne Cass w roku 1979 — FrzFP- dum.
Etap Ą.: Akceptacja

N a fo ru m p u b liczn y m w ciąż m ożesz udaw ać, że je steś taki, ja k byłeś zawsze,
ale w ś ro d k u zaak cep to w ałeś ró ż n ic y i czujesz się bezapelacyjnie inaczej.
Zastanaw iasz się nad kwestią „Kim napraw dę jestem ?” i „N a ile pasuje do tego
św iata?”.
Etap 5. i 6.: Duma i synteza

W ty ch blisko ze so b ą zw iązan y ch e ta p a c h p rz e c h o d z isz z rozw ijającej się
m e n ta ln o śc i „ o n i” i „ja” do p u n k tu , w k tó ry m zaczynasz uśw iadam iać sobie
i akceptow ać to , że to T w o je dośw iadczanie św iata zm ien iło się radykalnie,
a n ie sam św iat. Je ste ś n ad al je g o częścią, ta k ja k zaw sze byłeś, ale m asz
j u ż w iększą św iadom ość swojej autentycznej tożsam ości i w iększą zdolność
życia w e d łu g sw oich w artości. T w o je autentyczne „ja” je s t silniejsze, bardziej
pew ne siebie, a T y czujesz się m niej zagrożony tym , co świat rzuca C i pod nogi.
T a ostatnia faza to T w oja bohaterska tożsamość. T w oje całkowicie autentyczne

„ja”, któ re co d zien n ie prezen tu jesz św iatu za p o m o cą w ybranej przez siebie
m isji i w artości: T w ojej bohaterskiej podróży. D ośw iadczanie życia sw oim i
w artościam i je s t silne i k om pletne.
Stapianie czoła iłem ortom

T w oja p o d ró ż ku praw dziw ie au ten ty czn em u „ja" je s t p ro jek tem trw ającym
całe życie. I ta k sam o ja k bohaterow ie m itologii greckiej i rzym skiej, a także
su p e r bohaterzy z kom iksów , i T y będziesz m usiał się zm ierzyć ze sw oim i
d em o n am i.
C zy m je st d em o n w dzisiejszym now oczesnym świecie? T o coś, co w yw ołuje

w T o b ie strach i czem u boisz się stawić czoła. D okładnie m ów iąc, są to rzeczy,
które C ię ham ują, a pew ność siebie je s t tym , czego potrzebujesz, by się z nim i
uporać. W tej książce je s t m nóstw o porad, które pom ogą C i zbudow ać T w oją
pew ność siebie, w ięc wykorzystaj je i zacznij żyć sw oim życiem na w iększą skalę.
Z częścią w y z w a ń p o rad zisz sobie bez p ro b le m u i będą o n e d o b ry m

spraw dzianem dla T w o jej pew ności siebie i zaangażow ania. Je d n a k niektóre
wyzwania będą przerażające i będziesz m usiał uporać się z n im i samodzielnie.
P odczas p o d e jm o w a n ia w a lk i p am iętaj, że życie i tak p ręd zej czy później
p o d d a ło b y C ię p ró b ie , a teraz p rzy n a jm n ie j ro zp raw iasz się z d e m o n a m i
na sw oich w łasn y ch w a ru n k ach i w w ażnej sprawie.
W tych tru d n y c h m o m e n ta c h p rzypom nij sobie, co ju ż osiągnąłeś, i pochw al

siebie za to. Jeśli czujesz się zm ęczony, odpocznij; jeśli czujesz się zagubiony,
przy jm ij radę. Z aw sze m asz w y b ó r — m ożesz iść do p rz o d u i rozw ijać się
dalej albo w ycofać się w strach. K iedy będziesz gotow y, w ybierz rozw ój.
M istrz świata w biegach Steve C ram pow iedział coś, co m oże C i pom óc uporać
się ze sw oim i problem am i. Był w tedy m istrzem świata w biegu na 1500 m etrów
i ustanow ił rekord świata. Po k o n tu zji i chw ilow ym w ycofaniu się z biegów
zaangażował się w działania charytatyw ne związane ze sportem . Podczas jednego
z takich w y darzeń sportow ych biegacze am atorzy dawali z siebie wszystko.
N iek tó rzy z n ich byli w kiepskim stanie, kiedy dobiegali do m ety, naw et kładli
się na bieżni. W transm isji na żyw o, je d e n z k o m en tato ró w zapytał Steve'a,
czy kiedykolw iek czu ł się tak w yczerpany ja k ci zawodnicy. Steve odpowiedział:
„C zuję się tak sam o za każdym razem , kiedy biegnę. O d czu w an i taki sam ból
ja k oni, je d y n a różnica je s t taka, że ja po prostu biegnę szybciej".
W życiu m usisz dokonywać w yborów , a na wybranej przez siebie drodze możesz

spodziewać się zarów no dobrych, j a k i złych m om entów . T a k ja k Steve C ram ,
m ożesz piąć się w górę ku najlepszym w y n ik o m i dośw iadczać now ej jakości
życia. D laczego m iałbyś zaakceptow ać gorszą niż najlepsza na św iecie w ersję
siebie? N ie m usisz, zatem nie ró b tego.
Rozdział 6
Zaprzyjaźnianie się z emocjami

W tym rozdziale:
N auczysz się radzić sobie z em ocjam i.
Z w rócisz uw agę na sw oje nastroje.
► Z w eryfikujesz sw oje przeczucia.
W yzw olisz się od n egatyw nych em ocji.
W y om yśl o tym , co stało się w zeszłym tygodniu, a praw d o p o d o b n ie okaże

f się, że m iałeś do czynienia z całą gam ą em ocji. Szczęście, m iłość, radość,
strach, sm utek, złość i poczucie w iny — wszystkie one są naturalnym i stanami,
któ re pojaw iają się w o dpow iedzi na to, co dzieje się w T w o im życiu.
Em ocje są w ażne w procesie b udow ania T w o jej pew ności siebie, poniew aż
kierują one T w o im i zachow aniam i i w pływ ają na T w ó j sto su n e k do sam ego
siebie. M ają rów nież ogrom ny w pływ na T w oje ciało i zdrow ie; w rozdziale 10.
m ożesz przeczytać w ięcej o zw iązku m iędzy ciałem a um ysłem .
W tym rozdziale pom ożem y C i poradzić sobie z dośw iadczaniem świata poprzez
T w oje odczucia, by lepiej zestroić T w o je em ocje z życiem codziennym .
Zrozumienie swoich emocji

Zaprzyjaźniając się ze sw oim i em ocjam i, w słu ch u jesz się w nie i poznajesz je
lepiej. W te n sposób zyskujesz w ażne inform acje o tym , co się z T o b ą dzieje,
i bierzesz odpowiedzialność za swoje reakcje. Zwiększając swoją samoświadomość,
je ste ś na lepszej pozycji, by zm otyw ow ać siebie i podjąć pożądane działania,
zam iast je d y n ie reagow ać na działania in n y ch ludzi i na okoliczności.
M ożesz zastanaw iać się, dlaczego kiedykolw iek chciałbyś się zezłościć albo
przestraszyć czegoś — czyż n ie byłoby lepiej pozbyć się takich „przyjaciół”
ze sw ojego repertuaru? N ie . D efinityw nie nie. N a w e t najbardziej negatyw ne
em ocje m ają rację bytu. Oznaczają, że jesteś żywty i prawdziwy. T w oim zadaniem
je s t rozpoznanie sw oich em o cjo nalnych reakcji i skupienie na n ich energii
w e w łaściw y sposób. W następ n ych p o d p u n k tach po m o żem y C i w tym .
Docieranie do inteligencji emocjonalnej

Spopularyzow ana przez D aniela G o ldm ana koncepcja inteligencji emocjonalnej
(IE) m ów i, że człow iek m oże kierować sw oim i em ocjam i, odczytywać najgłębsze
odczucia innych ludzi i radzić sobie z konfliktam i w sposób przyjazny. Zasady
IE są coraz bardziej cen io n e w biznesie — poniew aż organizacje zdają sobie
spraw ę z nam acalnego w p ły w u em o cji na zyskow ność firm y — ja k rów nież
w in n y ch dzied zin ach życia, takich ja k edukacja.
Intelig en cja em o cjo n aln a o d w o łuje się do szeregu k o m p eten cji zw iązanych
z d w om a aspektam i:
•/ Z d o ln o ś c i in d y w id u a ln e: sto su n ek do sam ego siebie, św iadom ość

sw oich uczuć, zro zu m ien ie sw oich m ożliw ości.
•/ Z d o ln o ś c i s p o łe c z n e : b udow anie relacji z in n y m i lu d źm i, radzenie
sobie z n ieprzyjaznym i reakcjam i, okazyw anie em patii, elastyczność
zachow ania w tru d n y c h sytuacjach.
Bez w z g lę d u na to , czy je s te ś s tu d e n te m , czy też p re ze sem firm y , T w oja

um iejętność kierow ania sw o im i em ocjam i i doszukiw anie się w in n y ch tego,
co najlepsze, m oże zdecydować o T w oim sukcesie lub porażce. Tracąc panowanie
nad sobą, m ożesz stracić w ażnego klienta albo zepsuć bardzo w ażną relację
— a reszta, ja k m ów ią, je s t historią.
D obra w iadom ość je s t taka, że m ożesz zw iększyć poziom swojej inteligencji

em ocjonalnej. W spółczynnik IE nie je s t czym ś, co zostało C i dane raz na zawsze
i czego nie m ożesz zm ien ić. Istnieje w iele narzędzi, które m ogą p o m ó c C i
lepiej zro zu m ieć w ym iary inteligencji em ocjonalnej i poznać swój w ynik.
Aby odnieść praw dziw ą korzyść z form alnych narzędzi, w arto m ieć inform ację
z w ro tn ą z otoczenia, a także w ypełnić sam odzielnie testy do oceny p o ziom u
inteligencji em ocjonalnej. Z ró b to przy w sparciu coacha, poniew aż informacje,
jakie zdobędziesz, m ogą być zbyt d u ży m w yzw aniem , abyś m ógł poradzić sobie
z n im sam.
Racjonalne m yśli przecinko emocjom

Z a każd y m razem kiedy sięgasz pam ięcią do jakiegoś m in io n eg o zdarzenia,
p rz y p o m in a sz j e sobie n ie c o inaczej. Z w ykle w ra z z u p ły w e m czasu
inten sy w n o ść em o cji blaknie. J e d n a k n iektóre w sp o m n ien ia m ogą pozostać
tak sam o drażniące lub d enerw ujące, szczególnie w tedy, kiedy w sp o m n ien ie
doty czy jak ieg o ś n iesp raw ied liw ego zdarzenia lu b sytuacji, w k tó rej czułeś
się zaw sty d zo n y . C zęść C ie b ie ch ce traktow ać to racjo n aln ie i logicznie,
ale in n a część w ciąż nie chce zap om nieć o tym zdarzeniu. Z a każdym razem
Rozdział 6: Zaprzyjaźnianie s ię z e m o c ja m i
kied y o ty m m yślisz, n ap ły w a ją do C ie b ie o k re ślo n e em o c je. J e d n y m ze

sposobów , aby nie pow racać ju ż do przeszłości, je s t oddzielenie w spom nienia
o ty m zd arzeniu od em ocji z n im zw iązanych.
Jeśli n ie m iłe w sp o m n ie n ie w ciąż w y w o łu je w T o b ie silne em ocje, m ożesz

spróbow ać zdystansow ać się do przeszłości. W yobraź sobie to zdarzenie jako
coś, co zaszło daw no, daw no tem u . Spójrz na to ja k na w yblakłą czarno-białą
fotografię, któ ra n ie m a ju ż żadnego zw iązku z życiem i która n ie w iąże się
z żadnym i em ocjam i.
Wykorzystaj kroki Z darzenie, Pam ięć, Emocje, N auka i Działanie przedstawione

poniżej, aby poradzić sobie z negatyw nym i efektam i T w o ic h w sp o m n ień :
1. P r z y p o m n ij s o b ie Z d a r z e n ie : C o takiego się w tedy zdarzyło?

P o słu ży m y się p rzy k ład em H a n n y , która była bardzo n erw o w ą osobą
i po raz szósty nie zdała eg zam inu na praw o jazdy.
2. O d ś w ie ż P a m ię ć : C o pam iętasz z tego zdarzenia?
H a n n a p am ięta, j a k sp o tk ała się z in s tru k to re m ja z d y i w siadła do
sam ochodu.
3 . O c e ń sw o je E m ocje: Jakie em ocje odczuwasz, kiedy sięgasz pam ięcią do
tego zdarzenia? N a skali od 1 (słabe) do 10 (silne) oceń siłę sw oich emocji.
H anna oceniła odczuw any w tedy strach i ścisk w żołądku na 8 punktów .
4. O dkryj z w ią z a n ą z ty m N a u k ę: Jaką n aukę na przyszłość m ożesz
w yciągnąć z tego zdarzenia?
H a n n a dow iedziała się, że m u si nauczyć się panow ania nad sw oim i
n erw am i, kiedy w siada do sam o ch o d u z n iezn an ą osobą.
5. Z d e c y d u j o D z ia ła n iu : Jakie działanie m ożesz podjąć?
H anna postanow iła zarezerwować sobie kolejne trzy lekcje jazdy z trzem a
ró ż n y m i in stru k to ram i.
Przechodząc przez te kroki, m ożesz oddzielić w artość w spom nienia i wyciągnąć

lekcję na przyszłość, natom iast pozostałe negatyw ne em ocje i elem enty m ożesz
odrzucić.
Połączenie kreatywności
z pewnością siebie
W ciągu ostatnich 30 lat przeprow adzono m nóstw o badań nad funkcjonow aniem
ludzkiego m ózgu; dziedzina neuronauki pozwala n am coraz lepiej zrozum ieć
ludzkie doświadczenia. W ed łu g prostej i praktycznej koncepcji podziału pracy,
m ó z g składa się z d w ó c h p ó łk u l m ózgow ych, które przetw arzają inform acje
% Część II: S k ła d a n ie e le m e n tó w
Dzielenie się m iłością w pracy

B ogdan je s t m e n e d że re m z arządzającym w firm ie c z y n a ją c c o m ie s ię c z n e z e b ra n ie ra d y zarządu,
budow lanej. Dzięki u cze stn ictw ie w kursie rozw oju p odszedł do każdego z c z ło n k ó w zespołu siedzą
os obisteg o u ś w ia d o m i! sobie, ja k tru d n o je s t m u cego przy sto le i p o w ie d zia ł m u o ty m , ja k bardzo
w y ra ż a ć s w o je e m o cje , i nauczy! się, ja k p o w ie c e n i je g o p ra cę . W s z y s c y b y li za sko cze n i i za
dzieć sw o je j rodzinie o ty m , że ich kocha. W pracy c h w y c e n i ty m , że zobaczyli ludzką tw a rz s w o je g o
działa! w stylu m acho, zawsze liczyły się dla niego k ie ro w n ik a .
w ie lk o ś c i fin a n s o w e i p ro d u k ty w n o ś ć . P ew nego
W efekcie spotkanie przebiegło bardzo e fe k tyw n ie
dnia na tru d n y m spotkaniu b izn e so w ym zdecydo
w a ł, że z achow a się odw ażnie i o p o w ie o s w o ic h i z o sta ły p o d ję te bardzo w a żn e decyzje, któ re do
te j p o ry b y ły o d k ła d a n e .
odczuciach po zo sta łym d y re k to ro m firm y . Rozpo
w o d m ien n y sposób. Lewa p ółkula je s t odpow iedzialna za procesy w erbalne,

an ality czn e i lo g iczn e, p o d czas gdy p ó łk u la praw a p rzetw arza in fo rm a cje
w bardziej globalny, intu icy jn y i kreatyw ny sposób — i potrzebuje do tego
o d p o w ied n io dużo czasu i przestrzeni.
K reatyw ność to w ykorzystyw anie w yobraźni do stw orzenia czegoś now ego,
co wcześniej nie istniało — m oże być to idea lub coś bardziej namacalnego, na
przykład obraz lub książka. Zwykle wym aga to dostrzeżenia połączenia pom iędzy
dw om a niezw iązanym i ze sobą rzeczami. Większość osób osiągających sukcesy
dostarcza swojej w yobraźni odpow iednie dawki czasu oraz przestrzeni, aby mogła
ona sw obodnie pracow ać — je s t to zw iązane z aktyw nością praw ej pó łk u li.
N iestety, poniew aż presja w biznesie je s t coraz większa, wiele firm nie dostrzega
tego, że pracow nicy potrzebują czasu na burzę m ózgów i na niestandardow e
m y ślen ie.
B udow anie pew ności siebie polega m iędzy in n y m i na znajdyw aniu now ych
pom ysłów, podejść i rozwiązań. Aby m óc to robić, m usisz wykorzystać wszystkie
aspekty sw ojego m ó zg u i pozw olić sw ojej kreatyw ności rozw ijać się, zam iast
ją ograniczać.
R egularnie przeznaczaj czas na m yślenie i na ładow anie baterii.
Szukanie odwagi
do głośnego Wyrażania swoich emocji
Z aufanie do siebie w zakresie w yrażania em o cji w ym aga odwagi. T o m oże
być w yjątkow o tru d n e , jeśli je ste ś przyzw yczajony do działania w chłodny,
oparty na faktach i racjonalny sposób. Ale to em ocje pozwalają C i na tworzenie
głębokiej w ięzi ze sobą i in n y m i ludźm i.
Oczywiście nie należy m ów ić każdem u w pracy o swoich najskrytszych emocjach

czy też zdław ionych uczuciach, ale na pew no m ożesz w yrażać siebie pełniej
niż do tej pory. Zastanów się, czy istnieje taki obszar w T w o im życiu, na którym
p o w strz y m u je sz się od o k azy w aniu e m o c ji i u c z u ć . C z y je s t coś takiego,
co zawsze chciałeś pow iedzieć, ale nigdy nie m iałeś na to odwagi? Spróbuj
określić długofalow e korzyści wynikające z głośnego w yrażenia tego, co czujesz.
K ażda relacja o parta na o tw artej i szczerej ek sp resji u c z u ć m a d u że szanse
na pozo stan ie św ieżą i in ten sy w n ą — będzie się rozw ijać, zam iast popadać
w stagnację.
Śledzenie nastrojów
W ciągu d n ia p rzezyw asz ró ż n e /ustroje — c h w ilo w e stan y u m y słu lu b
usposobienia. W yobraź sobie, że T w oje nastroje są ja k term om etr, który rejestruje
ró żn e tem p eratu ry , raz w ysoką, raz niską, w zależności od czasu i pogody.
Kiedy jesteś w określonym nastroju, wpływa on na T w oje zachowanie i rezultaty.

Z atem uw ażne przyglądanie się sw oim nastrojom m oże przynieść C i d u żą
korzyść. Swój nastrój sygnalizujesz poprzez ekspresję ciała i gesty, ja k rów nież
przez to, co m ówisz lub czego nie mówisz, co wyw ołuje efekt dom ina dotykający
w szystkich z T w o jeg o otoczenia.
Jeśli uświadamiasz sobie , że nie jesteś w dobrym nastroju, wiesz instynktow nie,
że nie będzie to najlepszy d zień na podejm ow anie w ażnych decyzji. I jeśli
T w ó j nastrój nie je s t korzystny, to m ożesz podjąć decyzję, by go zm ienić.
Znajomość Wzorców nastrojów

Z w ięk szając św iad o m o ść sw o ic h n a stro jó w i n a stro jó w osób z T w o jeg o
otoczenia, dowiadujesz się więcej o tym , co w yw ołuje zm iany Tw ojego nastroju
— korzystne lub niekorzystne.
Stając się coraz bardziej św iad o m y m sw oich n astro jó w , pom yśl o k o lorach
i o d cien iach u k ry ty ch pod n im i em o c ji i u czu ć, o ró ż n ic y te m p e ra tu r, jak ą
dostrzegasz w sobie, ale i w innych.
W eź typowy' dzień ze swojego rozkładu i raz na tydzień zanotuj swoje nastroje

w' k lu czo w y ch p o ra c h dnia — ran o , w p o łu d n ie , po p o łu d n iu , pod w ieczó r
i w' k o ń c u p rzed z a śn ięciem . Z ac zn ij zw racać uw agę na to, ja k się czujesz
i w 'ja k i sposób o p isu jesz swroje uczucia. K iedy m asz zły d zień , m o żesz
pow iedzieć, że jesteś sm utny, m arudny, ponury, nerwowy', m elancholijny albo
raz taki, raz inny. A kiedy spraw y dobrze się układają, m ożesz być szczęśliwy',
zadow olony, spokojny, podekscytow any lu b radosny. Zacznij budow ać swój
w łasny repertuar językow y opisujący' subtelne zm iany w T w oim nastroju i zwróć

uwagę na to, co w yw ołuje te zm iany. N astępnie m ożesz zdecydować, że chcesz
w p ro w a d z ić kilka m o d y fik acji do sw ojego d n ia, aby u n ik n ą ć neg aty w n y ch
nastrojów .
Odkrywanie sWojeyo naturalnego stanu

Podczas sam otnych spacerów Kasia nieśw iadom ie zaczyna sobie nucić pew ien
klasyczny u tw ó r — Vltauę, sk o m p o n o w an ą przez cygańskiego kom pozytora
Sm etanę. T o n u cen ie przen o si ją do szczęśliw ych czasów , kiedy słyszała ten
u tw ó r na koncercie. D la niej to podśpiew yw anie oznacza, że w szystko je s t
d o b rze, że j e s t w d o b ry m n astro ju i że jej życie płynie sw obodnie.
T w ó j stan j e s t czy m ś w ięcej n iż tylko n a stro je m — to sp o só b bycia,

w p rz e c iw ie ń stw ie do sposobu działania. A by odnaleźć swój naturalny stan,
czyli podstawowy’ co d z ie n n y stan, m usisz określić swój typow y sposób bycia.
N a p rzy k ład , czy p rzez w ięk szo ść czasu je s te ś sp o k o jn y , w y ciszo n y , czy
m o ż e idziesz p rzez życie p e łe n en erg ii? C zy czu jesz się podek scy to w an y ,
p o d e n e rw o w a n y lu b m asz p o czu cie w in y , czy m o ż esz żyjesz w p ró ż n i,
czekając na to, co się stanie?
Z an o tu j w szystkie słow a, ja k ic h użyłeś do opisania swojego podstaw ow ego

stan u . Z apisz obrazy i uczucia, jakie przychodzą C i do głowy.
T w ó j podstaw ow y’ sta n w y raża się w T w o im p o d ejściu do życia. Staje się

nawykiem . M ożesz być z tego zadowolony albo wolałbyś to zm ienić. Określając
swój podstaw ow y stan, jesteś na dobrej drodze, by’ go zm ienić, jeśli tego chcesz.
N a początku każdego dnia postanaw iaj sobie, w jak im stanie chcesz dzisiaj
by’ć. W kluczow ych m o m e n ta c h dnia spraw dzaj, co się w T o b ie dzieje.
Radzenie sobie z nadmiarem

Jędrzej je s t biznesm enem , k tó ry w y b u d o w a ł kró u ś w ia d o m ił s o b ie to , ja k s tre s w p ły w a n e g a ty w
le s tw o p rzetw ó rn i sp o żyw czych . Jako ciężko pra nie na jego serce i ciśnienie. Zdał sobie sp ra w ę , że
cu ją cy p rz e d s ię b io rc a n ie u s ta n n ie ż y ł w s tre s ie s ty l je g o życia w p ły w a ł na je g o zdolność p o d e j
i m ia ł m n ó s tw o o b o w ią zk ó w . B iegał ze spotkania m o w a n ia decyzji, i p o s ta n o w ił z w ró c ić się o po
na spotkanie, nie m ając czasu na przem yślenia ani m o c do coacha, a b y p rze w a rto ścio w a ć s w o je cele
na ułożenie planu, a coraz w ię ksza ilość sytu a cji o s o b is te i z a w o d o w e .
kryzysow ych odbijała się na jego zdrow iu. W końcu
W życiu podlegam y n a tu ra ln e m u ry tm o w i w zlo tó w i upadków . A czkolw iek,

je ś li re g u la rn ie d o św iadczasz n eg aty w n y ch u c z u ć sp o w o d o w an y ch
przepracow aniem lub podenerw ow aniem — przez pow iedzm y 20% czasu
— to p om yśl o w izycie u lekarza.
Ufanie swojej intuicji

M asz ją , ale czy z n iej k orzystasz? In tu ic ja je s t m a g icz n y m w e w n ę trz n y m
przeczu ciem , któ re m oże być T w o im p rzew odnikiem , je śli na to pozw olisz.
Intuicja często pojawia się jako przebłysk, to je st ten m om ent, w którym m ów im y
„aha!”. In tu ic ję m o ż n a zd efin io w ać ja k o „ in sty n k to w n e p o jm o w a n ie bez
w y jaśniania, j a k i dlaczego co ś się d zieje ”. D ośw iadczasz je j, kiedy uw ażnie
kierujesz się ku sw o jem u p o d św iadom em u um ysłow i. K iedy otw ierasz się na
swoją intuicję, łączysz się z tym , czego napraw dę w życiu pragniesz — i podążasz
w k ie ru n k u w łaściw ym dla lu d z i p ew n y ch siebie.
Słuchanie głosu intuicji

Słuchając swojej intu icji, o trzym ujesz cen n e inform acje o tym , co się z T o b ą
dzieje na głębszym poziom ie. K iedy słuchasz sw ojego w e w n ę trz n eg o „ja",
łączysz się z energią przepływającą przez T w oje ciało — fizycznie, em ocjonalnie
i duchow o. T w oja intuicja m oże C i dać, lub też nie, „dobre" odpow iedzi i warto
z n ią w spółpracow ać, zam iast działać przeciw ko niej. T w oja intuicja m oże
po m ó c C i w:
• / znalezieniu n o w y ch sposobów poradzenia sobie z problem am i,

z ro zu m ien iu sytuacji,
p o d n iesien iu u m iejętn o ści podejm ow ania decyzji,
S zauw ażaniu rzeczy, które w ym agają T w ojej uwagi,
■S osiągnięciu T w o ic h celów .
Skąd m asz w ie d z ie ć , k ied y T w o ja in tu ic ja się u ru c h a m ia ? K iedy w T w o jej

gło w ie p ojaw iają się m yśli: to je st d ziw n e albo ja k ie to niesam owite, albo co za
n ie zw y k ły zbieg okoliczności — to j e s t w łaśn ie w sk azów ka, że pozw alasz się
kierow ać uczu cio m , a nie racjo n alnem u i logicznem u m yśleniu.
98 Cząść II: S k ła d a n ie e l e m e n t ó w _______________________________________________________
Słuchanie swojego Wewnętrznego „ja”

E in s te in p o w ied ział, że p ro b le m ó w n ie m o żn a ro zw iązać na tym sam ym
poziom ie, na ja k im zostały stw orzone. W ybitni naukow cy, tak sam o ja k i wielcy
artyści, m u z y c y i lid e rz y w ja k ie jk o lw ie k d zie d z in ie polegają na sw oich
przeczuciach, aby dojść do p rzeło m ow ych odkryć w m yśleniu.
M ożesz uw olnić swoją intuicję, posługując się w yobraźnią do tego, by pomyśleć

o p ro b lem ach w zupełn ie in n y sposób. W ykonaj poniższe ćw iczenie, kiedy
będziesz stawiać czoła ja k ie m u ś w yzw aniu:
1. P r z e d s ta w p r o b le m .
2. Z a p o m n ij o fa k ta c h i u c is z sw ój r a c jo n a ln y u m y sł.
3 . P o s ie d ź w c is z y p r z e z 15 m in u t.
4. O tw ó r z się na in tu ic y jn ą w ie d z ę , k tóra do C ie b ie p r z y c h o d z i.
M ożesz odbierać obrazy, odczucia dziejące się w T w o im ciele albo
odczuw ać w ięź z określoną osobą lub m iejscem .
5. P o z w ó l, b y T w ó j a n a lity c z n y u m y sł się p r z e b u d z ił, i p r z e m y śl
in tu ic y jn e sygn ały.
M ów i się, że ludzie, dokonując zakupów, kierują się emocjam i, a usprawiedliwiają

to fak tam i. Bez w z g lę d u n a to , czy sp rzedajesz siebie pod czas ro z m o w y
kwalifikacyjnej, starasz się przeforsować określoną ideę, czy sprzedajesz produkt
k lien to w i, sk u p się na em o c jo n a ln y ch sygnałach tak sam o, ja k i na faktach.
M ożesz być pew ny, że są one w ażne.
Ujarzmianie mrocznych emocji

M ro czn e em ocje są częścią życia i częścią C iebie, je s t to tak sam o naturalne
ja k to, że po nocy n ad ch o d zi dzień. Pam iętaj, że w szystkie T w o je em ocje są
c e n n e — dostarczają C i inform acji o tym , co się z T o b ą dzieje.
N ie k tó re e m o c je s ty m u lu ją T w o ją e n e rg ię , in n e C ię je j pozbaw iają. D la
p rz y k ła d u , stra c h i zło ść sty m u lu ją C ię do d ziałania, pod czas gdy sm u te k
i poczucie w iny działająjak depresanty, osłabiają Tw oje samopoczucie i sprawiają,
że w ycofujesz się w głąb siebie.
Em ocje, jeśli nie zostaną w yrzucone, dochodzą z czasem do p u n k tu , w którym

w y b u c h a ją w sposób n ie k o n tro lo w a n y . W y o b raź sobie, że p rze z cale lata
ch o w asz w sobie g n iew i n ie je ste ś w stan ie w y razić sw o ic h u czu ć. K iedy
m ia łe ś 5 lat, zab ran o C i T w o ją u lu b io n ą zabaw kę; gdy m iałe ś 11, k o led zy
Udawanie
U w a ż a s ię , że to k o b ie ty m a ją le p s z y „ s z ó s ty p o p ro s ili 15 ty s . u c z e s tn ik ó w , b y p rz y jrz e li się
z m y s ł". B yć m oże te ra z s ytu a cja się zm ieni. Zdaje zd ję cio m u śm iechających się ludzi i w y b ra li osoby,
się, że m ężczyźni coraz le p ie j ko m u n ik u ją s ię ze które uśm iechają s ię „szczerze". M ężczyźni w y k ry li
s w o ją in tu icy jn ą stro n ą , o czym donoszą badania 76% fa łs z y w y c h u ś m ie c h ó w , n a to m ia s t k o b ie ty
przeprow adzone przez U n ive rs ity o f H ertfordshire, z id e n ty fik o w a ły je d y n ie 67%.
ogłoszone na Edinburgh S cience Festival. Badacze
znęcali się nad T obą na podw órku; w wieku 15 lat zakochałeś się po raz pierwszy,
ale T w oja w ybranka zostawiła C ię dla kogoś innego; w w ieku 18 lat przegrałeś
zaw ody, poniew aż ktoś in n y oszukiw ał; gdy skończyłeś 25 lat, odm ó w io n o
C i sprzedaż)' nieruchom ości po wcześniej ustalonej cenie. W reszcie kiedy masz
30 lat, nie trafiasz piłką golfową do dołka przy ostatnim uderzeniu i przegrywasz
rozgryw kę, a T w ó j gniew w yb u cha z im petem .
T akie nieuzasadnione lub nadm ierne reakcje często pojawiają się w tedy, kiedy
g ro m a d z o n e p o d św iad o m ie przez całe żyjcie „złe” m o m e n ty k u m u lu ją się
w je d n ą w ielk ą krzy w d ę. O sta tn ie w y d arzen ie przew ażające szalę goryczy
w yw ołuje ogrom ną eksplozję. Jeśli nie nauczysz się, ja k przerw ać taki wzorzec,
to T w oje relacje z in n y m i ludźm i będą zagrożone — a lepiej, żeby tak nie było.
W ko lejnych p o d p u n k tach przyjrzym y się kilku przykładom odnajdyw ania

p ro m ie n i słońca w cie m n y c h m o m entach.
Zamienianie złości W energię

Aby poradzić sobie z sytuacjami, kiedy jesteś na kogoś zły, m usisz nauczyć się
efektyw nie wyrażać swój gniew . Pom oże C i w tym zaznajom ienie się z różnicą,
jaka istnieje p o m ięd zy 'w n o szen iem skargi a atakow aniem charakteru danej
osoby:
Skarga dotyczy działania, n ato m iast krytyka dotyczy' osoby. W ażne jest,
aby' oddzielić „uczynek” od „spraw cy”.
Krytykowanie kogoś sprawia, że czuje się o n em ocjonalnie oskarżony i zaczyma

się bronić, co z kolei doprow adza do tego, że oby'dwie strony' p o n o w n ie stają
d o ataku i n ak ręcają b łę d n e koło. P o w ie d z e n ie k o m u ś „Jesteś bezm y śln y ,
egoistyczny' i leniw y” je st atakiem na tę osobę, który jedynie podbudow uje złość.
Z a m ia st tego lepiej j e s t zastosow ać d ru g ie podejście i d o k ład n ie o kreślić,

co zrobiła druga osoba i ja k m y się z tym czujem y. Bardziej produktyw na skarga
brzm iałaby tak: „Zwaliłeś zm yw anie wszystkich naczyń na m n ie, a ja m am ju ż
dość stania w k u c h n i p rz e z cały m ó j w o ln y d z ie ń ”. D o tego d o łącz p ro śb ę

o działanie: „Czy po zjedzeniu kolacji m ógłbyś pozm yw ać po sobie naczynia?”.
W yrażasz swoją złość i w ysuw asz rozsądną prośbę o zm ianę zachowania. Skarga
pozw ala na przesunięcie energii w k ieru n k u rozw iązania zam iast m arnow ania
je j na zażartą w ym ianę zdań.
Adresując skargę w kierunku drugiej osoby, postępuj w edług poniższych kroków:
1. S tw ie r d ź fakty.
2. P o w ie d z o s w o ic h u c z u c ia c h .
3. P o p r o ś o p r o s te d z ia ła n ie .
Pozbywanie się niepotrzebnych emocji

Em ocje takie ja k zazdrość czy rozgoryczenie niszczą T w oje poczucie pewności.
P ożerają C ię od środka, zabierając C i o g ro m n ą ilość czasu i energii, i nie
pozwalają C i iść do przodu. C zęsto te uczucia z czasem ulegają rozproszeniu,
ale m ożesz sobie z nim i poradzić, stosując ćwiczenie Zdarzenie, Pamięć, Emocje,
N auka i D ziałanie zaprezentow ane wcześniej w tym rozdziale, w podpunkcie
„Racjonalne m yśli przeciw ko e m o c jo m ”.
Jeśli cały czas rozgrzebujesz daw ne urazy lub krzyw dy, poszukaj pom ocy u
profesjonalnego terapeuty. T erap eu ta pracujący z techniką Linii C zasu m oże
p o m ó c C i w oczyszczeniu się z n egatyw nych em ocji, które nie pozw alają C i
w p ełn i cieszyć się życiem .
Wybaczanie w królestw ie zw ierząt

W ybaczanie ty m , którzy Cię skrzyw dzili, je s t w y w y g lą d a ją kłó tn ie u różnych g a tu n k ó w zw ierząt,
ra z e m w s p ó łc z u c ia . B a d a n ia p rz e p ro w a d z o n e p o czą w szy od hien, a sko ń c zy w sz y na delfinach.
w ś ró d z w ie rz ą t pokazują ic h n ie z w y k łą zdolność S zym p a n sy o trz ym a ły najw yższą n o tę za dążenie
do ra d ze n ia s o b ie z k o n flik ta m i. Z w ie rz ę ta nie do zgody. W p e w n y c h badaniach n a u k o w c y o b
m o g ą p o z w o lić sobie na c h o w a n ie urazy w s y s e rw o w a li, ja k szym pans, p rzy w ó d ca stada, u d e
tu a c ja c h , k ie d y m uszą ra ze m z d o b y w a ć jedzenie rzył szym pansicę, kie d y ta przechodziła koło niego.
i w a lc z y ć p rz e c iw k o in n y m g ru p o m . N a to m ia s t Przez 15 k o le jn y c h m in u t lizała one s w o je ra n y,
lu d z io m ro z w ią z y w a n ie k o n flik tó w p rz y c h o d z i a p o te m ja k o p ie rw s z a p o s ta n o w iła n a p ra w ić
o w ie le tru d n ie j. n ie ko rzystn ą s y tu a c ję , po d ch od zą c do s w o je g o
o p ra w c y i podając m u rękę do u ca ło w a n ia . Bardzo
R a p o rt zam ieszczony w „ N e w S c ie n tis ts " („K iss
szybko grupa p o n o w n ie się zjednoczyła i w s z y s c y
and m ake u p " z 7 m a ja 2 0 0 5 roku) o p is y w a ł, jak
s ię ś c is k a li i d z ie lili p o ż y w ie n ie m .
Przeprogramowanie fobii
N ie któ re em ocjo n a ln e re a kcje są w y ją tk o w o od u m o ż liw ia o d s e p a ro w a n ie e m o c jo n a ln e g o k o n
porne na z m ia n y . F o b ia , k tó ra je s t s iln ą re a kcją te k s tu od p a m ię c i o ty m zdarzeniu.
lę k o w ą w y w o ła n ą c z y m ś lub k im ś s p o tk a n y m
T echnika ta je s t d okładnie opisana w książce N LP
w przeszłości, m oże b y ć u p o rcz yw a i tru d n a do
dla b y s trz a k ó w ', a u to rs tw a Kate B u rto n i R om illi
usunięcia. Fobie nie m a ją podtoża logicznego i m o
R eady. C hodzi o to , b y o d s e p a ro w a ć s ie b ie od
żesz nie m ie ć p ojęcia, ską d w z ią ł s ię w T obie te n
w s p o m n ie n ia w y w o łu ją c e g o re a kc ję lę ko w ą . Ta
lęk. Bez w zg lę d u na to , czy fo b ia d o ty c zy latania,
te c h n ik a p o z w a la w ie lu lu d z io m c ie rp ią c y m od
ru ch o m yc h s ch o d ó w , m o s tó w , p a ją k ó w , żab, czy
w ie lu la t na fobie na w yleczenie się z niej w zale
c ze g o k o lw ie k innego, m oże m ie ć ona n ie zw ykle
d w ie 20 m in u t O dczuwana ulga i uczucie w y s w o
d e s tru k c y jn y w p ły w na T w o je życie.
bodzenia są n ie zw ykle silne. A le co najważniejsze,
Trenerzy p ra c u ją c y z m e to d ą N e u ro lin g w is ty c z - ludzie, którzy w y z w o lili s ię z fo b ii, o d zysku ją kon
neg o P ro g ra m o w a n ia w p ra c y z k lie n te m s to tro lę nad s w o im i e m o c jo n a ln y m i re a kc ja m i.
s u ją te c h n ik ę szybkiego le k a rs tw a n a fo b ię , która
Pozwolenie sobie na Wybaczenie

i ruszenie do przodu
S ztu k a tw o rz e n ia d o jrz a ły c h relacji leży w u m ie ję tn o śc i zarządzania sobą
i odczuw aniu em ocji innych ludzi. D aniel G olem an w swojej książce Inteligencja
emocjonalna pisze, że k orzeni m o ralności należy szukać w em patii.
D o stw orzenia dojrzałych relacji z innym i ludźm i potrzebna je s t n am empatia

— um iejętność odczytywania i dzielenia em ocji drugiej osoby. Kiedy znajdujesz
się w trudnej sytuacji z dru g ą osobą, spróbuj wejść w jej buty i zrozum ieć, ja k
wygląda sytuacja z je j p u n k tu w idzenia i co m oże ona o niej m yśleć lu b czuć.
E m patia nie je s t atry b u tem krym inalistów . Pam iętaj o tym , kiedy zostaniesz
zaatakow any lub staniesz się ofiarą przestępstw a; w takich sytuacjach T w oje
bezpieczeństw o je s t najw ażniejsze.
R ozpam iętyw anie krzyw d z przeszłości m oże pozbaw iać C ię energii. Pam ięć
o n ich je s t przeszkodą na drodze T w ojego rozw oju.
N apisz list do kogoś, kto C ię kiedyś zranił lub zdenerw ow ał. O pisz okoliczności
tego zdarzenia i uczucia, jakie C i tow arzyszyły w tam tym m o m en cie. N apisz
tej osobie, że je j wybaczasz to, co C i zrobiła. N ie m usisz wysyłać tego listu.
M ożesz go teraz podrzeć na kawałki i w rzucić do kosza, w iedząc, że w raz z tym
listem uw alniasz się od tego w szystkiego, co kiedyś spraw iło C i przykrość.
1N L P dla bystrzyków, Wydawnictwo Helion, 200S — przyj', tłum.

Rozdział 7
Uwalnianie pasji
W tym rozdziale:
N auczysz się w ykorzystyw ać sw oją pasję.
Podniesiesz sobie poprzeczkę.
Z aangażujesz się w bohaterską podróż.
Będziesz przew odzić in n y m dzięki sw ojej pasji.
I M J ażną częścią życia sw o im i w arto śc ia m i (zajm o w aliśm y się tym

▼▼ w rozdziale 5.) je s t inten syw ność T w ojego życia. Jeśli w artości byłyby
k o lo ra m i na palecie m alarza, ch ciałbyś, aby znalazły się na niej w szystkie
T w o je u lu b io n e k o lo ry . A le żeby n am alow ać bogaty' obraz T w o je g o ży'cia,
z p ew n o ścią p o trz e b u je sz barw nie tylko w ja sn y c h odcieniach, ale rów nież
w c ie m n y c h . N ie zaw sze m o żesz ch cieć m alow ać przy u ży c iu najbardziej
energetycznych barw, ale bez w ątpienia chciałbyś sięgnąć po takie intensyw ne
o dcienie, kiedy T w oja cod zien n ość będzie uzasadniać ich użycie.
T o samo dotyczy T w o ich w artości końcow ych — T w oich uczuć. N ie zawsze

towarzyszy C i ogrom na pasja lub ekscytacja, ale pragniesz sięgać do tych em ocji
w te d y , k ied y m asz na to o c h o tę , szczególnie w ty'ch m o m e n ta c h , kiedy'
potrzebujesz dużego zaangażowania em ocjonalnego dla osiągnięcia pożądanego
efektu. Pasja je s t T w o im kluczem do intensyw ności. Znalezienie jej i zyskanie
do niej dostępu je s t ty m , czym zajm iem y się w tym rozdziale.
Odkrywanie swojego „ja"

pełnego pasji
Pom yśl przez chw ilę i przypom nij sobie, czego ostatnio pragnąłeś. Czy'energia,
jak ą w ted y otrzym ałeś, była w zm acniająca? C zy osiągnąłeś pożądany w ynik?
C z y zdołaiby'ś go osiągnąć bez pasji?
A nglosasi nie radzą sobie dobrze z silnym i em ocjam i, a pasja do nich należy.
Poza seksualnością pełną pasji (co często m oże doprow adzić do w ielu różnych
p ro b le m ó w ), utożsam iają o n i pasję z n eg aty w n y m i rez u lta ta m i i em ocjam i
takim i j a k zem sta, zazdrość i nienaw iść. O g ro m n ie szkoda, poniew aż takie

o g ra n ic z o n e ro z u m ie n ie pasji o d cina ic h od je d n e j z n ajw ięk szy ch sił
n ap ędow ych w życiu.
Jeśli pragniesz być pew ny siebie i wykorzystywać każdy dzień, ja k tylko się da,
to pasja je s t n iezb ęd n y m dodatkiem do Tw'ojej skrzyni z narzędziam i. M ając
pasję w sw o im arsenale, m ożesz podejm ow ać w iększe w yzw ania i osiągnąć
lepsze rezultaty.
A le k ied y je d n a część C ie b ie p rag n ie zyskać d o stęp do bardziej w ita ln y c h

i pełnych pasji aspektów' T w ojej natury, T w oja inna część podchodzi do życia
n ie u fn ie . P ra w d o p o d o b n ie boisz się, że p o p e łn isz b łęd y , że n ie będziesz
dobrze w yglądać, że będą C ię w ytykać palcam i albo zostaniesz zakłopotany
czy m k o lw iek in n y m , i dlatego w o lisz uniknąć takich żenujących sytuacji.
P o w strzy m y w an ie się nab iera z n am io n zw yczaju, a un ik an ie k łopotliw ych

sytuacji staje się b ezsk u teczn e, poniew aż tracisz d o stęp do siły sw ojej pasji.
C o g orsza, stłu m io n e e m o c je , k tó ry c h u n ikasz albo k tó ry m zaprzeczasz,
w n iep rzy jem n y sposób dają o sobie znać w postaci fizycznych doleglhvości
lu b załam ań nerw ow ych.
O w iele lepiej je s t wykorzystać tę w spaniałą szansę, aby powiększyć sw oją paletę

em ocji i zaakceptować pasję jako je d n ą z najsilniejszych ekspresji Tw ojego „ja”
w' świec ie.
Pasja je s t n asy co n a e m o c ja m i; je s t ro d z a je m ekscytacji; j e s t d o sk o n a ły m

czynnikiem m otyw ującym . T o niezwykła siła, która je s t w stanie stawić czoła
p raw ie k a ż d e m u w y z w a n iu . Pasja w n a tu ra ln y sp o só b dostarcza C i siły,
jakiej potrzebujesz, aby osiągnąć pożądany wynik. N ie możesz się bez niej obejść,
zatem w arto pośw ięcić tro ch ę czasu i uw agi na to, by zrozum ieć sw oje „ja”
p ełn e pasji i dow iedzieć się, ja k z tego skorzystać.
Zycie z Miększą pasją

M asz w sobie tyle sam o pasji co każdy artysta, orator lub sportowiec (lub ktoś
reprezen tu jący jak ik o lw iek in n y zaw ód zw iązany z d u ży m i pokładam i pasji).
Ale praw dopodobnie masz w sobie rów nież w iele blokad, które tłum ią T w oją
n atu raln ą pasję życia i spraw iają, że T w o jem u p ełn e m u pasji „ja” tru d n o je st
w ydostać się na świat.
A by pozbyć się blokad i uw olnić sw oją pasję (a m asz szansę zrobić to teraz,
czytając kolejne rozdziały tej książki), m usisz otw orzyć bardziej sw oje serce,
co pozw oli C i uciszyć głosy w T w ojej głowie m ówiące C i, co powinieneś robić.
O znacza to, że m usisz w ydobyć sw oje wartości końcowe, czyli uczucia, których
pragniesz najbardziej w życiu, i nadać im pierw szorzędną w artość, na którą
zasługują (w rozdziale 5. opisujem y, ja k to zrobić).
Rozdział 7: U w a ln ia n ie pasji
N ic nie je s t teraz w ażniejsze od tego, ja k się czujesz. T w oje uczucia nadają

znaczenie tem u , co dzieje się w o k ó ł C iebie, i d eterm in u ją T w o je działania.
U czucia, których najbardziej pragniesz w sw oim życiu, w skazują C i, co je s t

dła C iebie najw łaściw sze. I jeśli będziesz działać'w zgodzie z tym i uczuciam i,
zaczniesz pow oli uw alniać sw oją stłu m io n ą pasję. R o b ert D ilts, am erykański
psycholog, k tó ry stw orzył m o d e l n e u ro lo g iczn y ch p o zio m ó w , o m ó w io n y
w kolejnych p o d p u n k tach , działanie w zgodzie ze sw oim i uczuciam i nazywa
kongruencjĄ, ije s t to bardzo silna idea.
Eksplorowanie neurologicznych poziomów

razem z Diltsem
Kierowanie się w życiu uczuciam i je s t podobne do sytuacji rozbitka, który trafił
na b ezlu d n ą w y s p ę — m oże być to piękne, idylliczne zdarzenie, ale jeśli je st
pozbaw ione celu, znaczenia i zaangażowania, z czasem blednie i zanika, a naw et
m oże zakończyć się katastroźą. P otrzebny je s t C i trw ały cel; a żeby T w oje życie
było pełne pasji i znaczenia, ten cel m u si być duży — większy naw et, niż C i się
w ydaje, że je ste ś w stanie zrealizow ać w ciągu całego życia.
Aby zrozum ieć, na czym polega kongruencja uczuć, m yśli i działań, i stworzyć
m o d el łączący te elem enty, m ożesz posłużyć się neurologicznymi poziomami Diltsa
— to tru d n a nazw a dla p ro ste g o i sk u tecz n eg o sp o so b u fu n k c jo n o w a n ia
czło w iek a w św iecie (w książce N L P dla bystrzaków au to rstw a Kate B u rto n
m ożesz przeczytać w ięcej o n eu rologicznych poziom ach).
Zapoznawanie się z poziomami

D ilts uważa, że doświadczasz siebie w świecie na sześciu różnych poziom ach.
Łączą się o n e ze so b ą, aby ra z e m stw o rzy ć T w o je k o m p le tn e lu d zk ie
d o św iad czen ie. P o zio m y są niezależne od siebie, ale w p ew n y ch sytuacjach
m o g ą w ch o d zić ze sobą w k onflikt, co sprawia, że tracisz k ongruencję, czyli
sw oją n atu raln ą siłę i pew ność siebie p o trzeb n e do tego, by być człow iekiem
p ełn y m pasji i podejm ow ać stanow cze decyzje.
P o n iżej zo stał z a p re z e n to w a n y opis w sz y stk ic h p o z io m ó w i sp o so b ó w ich

dośw iadczania:
•/ Ś ro d o w isk o : D ośw iadczenie zw iązane z tym , gdzie żyjesz i pracujesz,

z k im , w jakiej k u ltu rze, i ja k układają się spraw y w T w o im otoczeniu.
W spółtw orzysz to środow isko razem z innym i poprzez to, w jak i sposób
pozwalasz, by byli częścią T w ojego otoczenia, oraz poprzez swój sposób
interakcji z nim i.
106 Cząść II: S k ła d a n ie e l e m e n t ó w ____________________________________________________________
•/ Z a c h o w a n ie : Je d n y m z najsilniejszych sposobów , w jak i oddziałujesz

n a śro d o w isk o , je s t sp o só b T w o jeg o zach o w an ia się w n im . C zęsto
p o trafisz kontro lo w ać w szystko, co robisz. Je d n a k czasam i rzeczy stają
się nieprzew idyw alne, łącznie z tym , ja k działasz i reagujesz na zdarzenia.
•/ Z d o ln o ś c i: Z y cie w ym ag a od nas d u ż y c h z d o ln o ści. M u sisz się
kom unikow ać z in n y m i i rozwijać społeczne oraz zaw odow e umiejętności.
M u sisz p rzew idyw ać zachow ania in n y c h lu d zi i um ieć o d p o w ied n io
n a nie zareagować.
• / W artości i p rzek o n a n ia : W swojej najczystszej form ie wartości to stany
em ocjonalne, k tó ry c h pragniesz dośw iadczać. Przekonania to praktyczne
reguły dotyczące tych stanów . Pozwalają C i podejm ow ać szybkie decyzje,
ale ró w n ież m o g ą złapać C ię w pułapkę przeszłości.
S T o ż s a m o ś ć : O d c z u w a n ie siebie wr ujęciu holisty czn y m . T o sposób,
w ja k i patrzysz na sw oje środow isko, zachow anie, zdolności, w artości
i p rzek o n an ia; pozw ala C i u sto su n k o w ać się do w iększych system ów
zaw odow ych, ro d z in n y c h i narodow ych.
S O n t o lo g ia lu b d u c h o w o ś ć : T o p o cz u cie tego, dlaczego tutaj je s te ś
i ja k ą m asz m isję do w ykonania. T o m o że być dla C iebie oczyw iste lub
jeszcze nieodkryte. W iele praktyk religijnych, medytacja i techniki rozw oju
osobistego pom agają rozszerzyć dośw iadczanie siebie na tym poziom ie.
M ożesz potraktow ać te p oziom y ja k o całkow ite istnienie T w ojego „ja” w tym

świecie. Aby być pew nym siebie i silnym człow iekiem , m usisz osiągnąć wysoki
poziom kongruencji na wszystkich szczeblach (m uszą się one wzajem nie wspierać
i w zm acniać, a nie w chodzić ze sobą w konflikt). Kiedy uda C i się to uzyskać,
wszystkie te elem enty T w ojego istnienia łączą się ze sobą w sposób harm onijny
i prow adzą C ię w je d n y m k ie ru n k u .
T a pozostająca w całkowitej kongruencji wersja C iebie je s t T w o im „ja”, którego

istn ien ie w ew n ątrz siebie przeczuw asz, ale często w zbraniasz się, by pokazać
j e św iatu . O siąg n ięcie w ięk szej k o n g ru e n c ji je s t k lu cz em d o T w oj ej siły
i p rzep u stk ą do n iew zru szo n ej pew ności siebie.
Ujawnianie Twoich poziomów

W ty m p o d p u n k c ie p o słu ży sz się m o d e le m D iltsa , aby d o w ied zieć się,
co naprawdę czujesz i myślisz o sobie. Napisz kilka zdań o tym , ja k doświadczasz
życia na k ażd y m z ty ch p o z io m ó w , zaczynając od śro d o w isk a , a kończąc
na aspekcie duchow ym . Kiedy ju ż to zrobisz, opisz swoje doświadczenie sześciu
p o z io m ó w t i k , jakbyś' chciał, aby k a żd y z nich wyglądał, ale tym razem zacznij
od duch o w o ści i kieruj się w dół, zostawiając na sam koniec środow isko.
Dokonując swojej osobistej analizy, dowiadujesz się, na ile Tw oje teraźniejsze życie
pasuje do tego w ym arzonego. R ozbieżności m iędzy tym i obrazam i m ogą C i
pom óc w ponow nym ustaleniu swoich życiowych celów. Dla przykładu posłużymy
się an alizą N o rb e rta , k tó ra została pokazana na ry su n k a c h 7.1 oraz 7.2.
A n a liz a m o ic h p o z io m ó w
Ś ro d o w is k o — M a m żonę i c z w ó rk ę d z ie c i. M ie s z k a m y w p ię k n e j, z ie lo n e j o k o lic y
za m ia s te m , m a m ta tw y dojazd do p ra cy , a m o ja rodzina ż yje w p rzyje m n ym , s p o k o jn y m
o toczeniu. P ra cu ję d la je d n e j z n a jw ię k sz yc h k o rp o ra cji na ś w ie c ie . N ie zaw sze zgadzam
się z ich p o lityką działania i nie p o dobają m i się w s z y s tk ie p ro d u kty, jakie firm a w y tw a rz a ,
ale ludzie p ra c u ją c y w te j firm ie są n a p ra w d ę m ili, u c z c iw i i p o rzą d n i. D obrze z a ra b ia m
i d zię ki te m u s ta ć m n ie na p ry w a tn e s z k o ły dla d zie ci i na d o b ry fu n d u s z e m e ry ta ln y ,
k tó ry z a p e w n i n a m d o g o d n e ż y c ie na s ta ro ś ć .
Z a c h o w a n ie — U w a ż a m s ie b ie za s y m p a ty c z n e g o m ężczyznę, k tó ry z a c h o w u je się
w s p o só b p ro fe s jo n a ln y i n ie w y m a g a s p e c ja ln e g o na d zo ru ze s tro n y p rze ło żo n ych .
C za s a m i c z u ję s ię z a k ło p o ta n y , k ie d y m u s z ę s k o r y g o w a ć z a c h o w a n ie k tó re g o ś
z p ra c o w n ik ó w , bo nie radzę sobie z ty m dobrze. W d o m u w o lę un ika ć tru d n y c h s y tu a cji
z s ą s ia d a m i, c o p o w o d u je , że je s te m tr o c h ę p o w ś c ią g liw y w k o n ta k ta c h z n im i.
S ądzę, że n ie k tó rz y u w a ż a ją m n ie za s z ty w n ia k a , co w c a le nie je s t p ra w d ą .
Z d o ln o ś c i — M a m w y k s z ta łc e n ie w yż s ze i p o n a d 10 -le tn ie d o ś w ia d c z e n ie w s w o je j
branży. J e s te m z n a n y z n o w a to rs k ie g o p o d e jś c ia do zadań i m a m dobrze ro z w in ię tą
bazę s ta ły c h k lie n tó w . M a m o tw a rty u m y s ł i lu b ię in n o w a c je , często p rze ścig a m m oich
k o le g ó w z p ra c y w p rz e d s ta w ia n iu i w d ra ż a n iu n o w y c h e fe k ty w n y c h p o m y s łó w .
W d o m u n ie je s te m ra cze j z ło tą rą czką, ale m y ś lę , że je s te m w y ro z u m ia ły m m ę że m
oraz k o c h a ją c y m o jc e m dla c z w ó rk i s w o ic h dzieci.
W a r to ś c i i p rz e k o n a n ia — D o ra s ta łe m w la ta c h 60 . i 7 0 ., w y d a w a ło n a m s ię w te d y ,
że m o ż e m y z m ie n ić ś w ia t p o p rze z w o ln o ś ć m y ś le n ia i b u n to w a liś m y s ię p rz e c iw k o
o b e cn em u sta tu s quo. C enię sobie w o ln o ś ć m yśle n ia p ra w ie ponad w s z y s tk o i d e n e rw u je
m n ie , k ie d y in n y m te g o b ra k u je . M a r tw ię s ię o d zisie jszą s y tu a c ję na ś w ie c ie i w id zę ,
że „le p s z e ju tr o " , o k tó re k ie d y ś w a lc z y liś m y , p o z o s ta ło w ś w ie c ie m a rz e ń . W id z ę ,
że m o je lib e ra ln e p o d e jś cie , po k ró tk im odrodzeniu w la ta ch 90., teraz z n o w u nie znajduje
z w o le n n ik ó w . N isz c zy m y naszą p la n e tę , a p o lity c y nie w y k a z u ją c h ę c i p o d ję c ia działań
w te j s p ra w ie .
T o ż s a m o ś ć — M im o że ju ż n ie m a r tw ię s ię ty m , że „z o s ta n ę p rz y ła p a n y ", to je d n a k
cza s a m i c z u ję s ię tro c h ę ja k o szu st. Z ro b iłe m k a rie rę w b izn e sie , nie m a ją c p o czu cia
id e n ty fik o w a n ia s ię z d a n ą b ra n żą . B a rd z o d o b rze ro z u m ia łe m s ię z p ra c o w n ik a m i,
k tó rz y w y z n a w a li o d m ie n n e w a r to ś c i od m o ic h . C zuję, że od d łu g ie g o ju ż c za su nie
m a m k o n ta k tu ze s w o im p ra w d z iw y m „ ja " , i p ró b o w a łe m s ię o k re ś lić p o przez to , k im
nie je s te m i czego n ie c h c ę , z a m ia s t s k u p ić s ię na ty m , k im je s te m i czego p ragnę.
O n to lo g ia lu b d u c h o w o ś ć — C zu ję s ię ja k d u c h u w ię z io n y w k la tc e . K to w ie ,
Rysunek 7.1.
ja k w y g lą d a ło b y m o je ż y c ie , g d y b y m w w ie k u d w u d z ie s tu paru la t p o sze d ł za g ło s e m
Analiza sześciu
poziom ów s w o je g o s e rc a , z a m ia s t p o ś w ię c a ć s ię k a rie rz e w b iz n e sie ? Z a c h ę c a m m o je d z ie ci,
obecnego życia b y ro z w ija ły s w o je p a sje , i d a łe m im s w o b o d ę d e c y d o w a n ia o s o b ie . B y ć m o że teraz,
Norberta re la ty w n ie p ó źn o , m o g ę w y p e łn ić s w o je prze zn a cze n ie i p rz y c z y n ić s ię do d o b ro b y tu
p la n e ty p o przez z w ró c e n ie s ię w s tro n ę te g o , do czego z o s ta łe m p o w o ła n y .
P o n o w n e o s z a c o w a n ie n e u ro lo g ic zn y c h p o z io m ó w
Ontologia lub d u c h o w o ś ć — Z aw sze o d c zu w a łe m głęboką i silną w ię ź z w s z e c h św ia te m ,

n a tu rą i p la n e tą . P ra g n ę żyć w h a rm o n ii z naszą p la n e tą , tro s zc z ą c s ię o e k o lo g ię oraz
ludzi. M y ś lę , że z o s ta łe m p o w o ła n y do te g o , b y re p re z e n to w a ć h o lis ty c z n e p o d e jś c ie
i s z e rz y ć je w ś w ie c ie , w ś r ó d m o ic h z n a jo m y c h , p a r tn e r ó w b iz n e s o w y c h i d z ie c i.
N ie o p is a łb y m s ie b ie ja k o o s o b y re lig ijn e j, ale p ró b o w a łe m już w ie lu ścieżek d u c h o w y ch .
M o ja ście żka je s t c z y s ta , w o ln a i w y ra ż a ją c a p o s z a n o w a n ie dla w s z y s tk ic h ludzi oraz
o s o b is tą o d p o w ie d z ia ln o ś ć za in d y w id u a ln e d e c yz je i w k ła d w te n ś w ia t.
Tożsam ość — To, k im je s te m , to uosobienie w o ln o śc i, to le ra n cji i szacunku dla w sz y stkic h

ludzi. J e s te m p rzy k ła d e m w yk s z ta łc o n e g o , ś w ia tłe g o biznesm ena. W s w o ic h najlepszych
c h w ila c h czuję, że w s p ie ra m n ie n ie w id zia ln a sita n a tu ry , siła, któ ra porządkuje te n ś w ia t
i nie p o zw a la m i zbłądzić. W ie m , ja k ą m a m ro lę do spełnienia. M o ż n a na m n ie polegać.
Z aw sze d o trz ym u ję o b ie tn ic. D la in n y ch je s te m przykładem , in s p ira c ją i silą, k tó ra niesie
ze sobą d o b ro w ty m ś w ie c ie .
W a r to ś c i i p rz e k o n a n ia — A k c e p tu ję i sza n u ję p o trz e b ę k o m e rc y jn e j in te g ra ln o ś c i,
fin a n s o w e g o d o b ro b ytu i z ys k o w n o ś ci — ale z ys k n ie je s t najw ażniejszą rzeczą w biznesie
i n ig d y n ie u m ie ś c iłb y m go p o n a d lu d ź m i, u c z c iw o ś c ią lu b p o c z u c ie m w s p ó ln o ty .
W ie rz ę w to , że w n a tu rz e i w s z e c h ś w ie c ie is tn ie je o k re ś lo n y p o rzą d e k , k ie ro w a n y
przez s iły , k tó ry c h do k o ń c a n ie je s te ś m y w s ta n ie z g łę b ić . W ie rz ę w to , że d o b ro ,
które c z y n im y w ś w ie c ie , p o w ra c a do nas na w ie le s p o so b ó w , c h o ć nie zaw sze je s te ś m y
ic h ś w ia d o m i. N a jw a ż n ie js z ą rzeczą w ż y c iu je s t ro b ie n ie te g o , do c ze g o z o s ta liś m y
p o w o ła n i.
Zdolności — U ko ń c z yłe m s tu d ia i przez całe życie się uczę. J e s te m w y k w a lifik o w a n y m

p rz e d s ię b io rc ą z d u ż y m d o ś w ia d c z e n ie m na w ie lu o b s z a ra c h . J e s te m ś w ie tn y m
o ra to re m i n a u c z y c ie le m , k tó ry c h ę tn ie przekazuje s w o ją w ie d z ę in n y m . M a m w iz ję ,
p a sję i energię. N o w e m o ż liw o ś c i w zbudzają w e m n ie e ksc yta c ję , m a m p a sję i entuzjazm ,
i p o tra fię w s k a z a ć in n y m ic h d ro g ę . J e s te m k o c h a ją c y m i p e łn y m p o ś w ię c e n ia o jc e m
oraz m ę ż e m . M o g ę z ro b ić w s z y s tk o , co je s t p o trze b n e do te g o , b y w y p e łn ić zadanie,
k tó re g o s ię p o d ją łe m .
Z a c h o w a n ie — J e s te m s p o k o jn y i ro z s ą d n y . J e s te m s k o n c e n tr o w a n y na p ra c y
i z a a n g a ż o w a n y w s w o je zadania. J e s te m o so b ą to w a rz y s k ą i sza n u ję in n y c h ludzi
(ale nie ko sz te m e fe k tyw n e g o w y k o n y w a n ia s w o je j p ra c y i w y w ią z y w a n ia się z p o d ję tych
zob o w ią za ń ). W y z n a ję z a sa d ę „ż y j i p o z w ó l żyć in n y m ", ale p o tra fię ró w n ie ż z a ch o w a ć
s ię a s e rty w n ie , k ie d y w ie rz ę w co ś, co je s t p e w n e (c h o ć nie m a m p o trz e b y w a lc z e n ia
z c a ły m ś w ia te m ). J e s te m w ie rn y s w o im w a rto ś c io m i p rz e k o n a n io m , in n i to w ie d z ą
i nie o cze ku ją , że z a c h o w a m s ię inaczej.
Ś ro d o w is k o — P re fe ru ję s p o k o jn ą i u p o rz ą d k o w a n ą c o d z ie n n o ś ć , gdzie c e le są ja sn o
Rysunek 7.2.
w y ty c z o n e , a w y n ik u zgodniony. W y b ie ra m to w a rz y s tw o osób, k tó re m y ś lą w p o d o b n y
Analiza
p re fe ro w a n y ch s p osó b i bez w zg lę d u na s y tu a c ję a k ce p tu ją m n ie ta k im , ja k im je s te m . K iedy p o ja w ia ją
6 po zio m ó w s ię k o n flik ty , ro z w ią z u je m y je , z a n im na d o b re s ię ro z w in ą . D z ia ła m w ś ro d o w is k a c h
N orb erta z a w o d o w y c h , w k tó ry c h ludzie znają m o je przekonania, w ie d zą , na co m n ie s ta ć , i cenią
m ó j w k ła d .
N ie bądź zaskoczony poziom em kongruencji, ja k ą ju ż w sw oim życiu osiągnąłeś.

M asz ogrom ne zdolności i siłę, ale zamiast z nich korzystać, zbytnio przejm ujesz
się o b szaram i, k tó re w y m ag ają T w o je j uw agi. S p ó jrz teraz na te n m o d e l.
P rzyjrzyj się te m u , co stan o w i dla C ie b ie p ro b le m , i p o d ejm ij k ro k i, aby
go rozw iązać, ta k ja k uczynił to N o rb e rt. W stępna analiza N o rb e rta została
przedstaw iona na ry su n k u 7.1.
D o św iad czan ie siebie na sześciu p o z io m a c h w p rzy p ad k u N o rb e rta je s t

zab u rzo n e przez jeg o uczucia i stłu m io n e em ocje takie ja k żal, poczucie w iny
i fru stra c ja . N a z e w n ą trz j e s t b iz n e sm e n e m osiągającym d u że sukcesy,
ale w y ra ź n ie zdaje sobie spraw ę z tego, że w iele pośw ięcił, aby to osiągnąć.
T eraz m a szansę na dośw iadczenie siebie w now y sposób. T y m razem m u si

zacząć od poziom u najwyższego, czyli od ontologii. T o , ja k N o rb e rt postrzega
siebie na now o, zostało zobrazow ane na rysunku 7.2 — je s t to spojrzenie, które
nie odzw ierciedla tego, co N o rb e rt czuje obecnie, ale obraz, do którego dąży
i k tó ry je s t m ożliw y do zrealizow ania.
W p rz e c iw ie ń stw ie d o ry s u n k u 7.1, n o w y opis N o rb e rta p o k azu je, że jeg o

poziom y są bardziej zgodne ze sobą. W iększość z tego, czego pragnie, ju ż ma,
ale nie potrafi doświadczać tego w odpow iedni sposób. Teraz, kiedy m yśli o tym,
ja k chciałby, aby w yglądało je g o życie, do głow y przychodzi m u w iele rzeczy,
któ re m ó g łb y łatw o zrobić. Je st ju ż gotow y do zm iany sw oich celów .
Aby uwolnić T w oje praw dziw e, pełne pasji „ja”, m usisz określić problem atyczne
obszary, które do tej p ory ignorow ałeś. Jeśli to zrobisz, Twroje dośw iadczanie
życia istotnie się zm ieni.
Uwalnianie Twojej naturalnej pasji

Być m oże najszybszym sposobem na uwolnienie Tw ojej pasji je s t uświadom ienie
sobie tego, czego pragniesz, dlaczego, i co m ożesz zrobić, by to dostać. Filozol
F rie d ric h N ietzsch e pow iedział: „Jeśli człow iek w ie, dlaczego żyje, to potrafi
poradzić sobie ze w szystkim !”.
Zatem dlaczego pragniesz tego, czego pragniesz? C zy to w spiera Tw oje wartości0

C z y je s t spójne z p o czu ciem Twrojej tożsam ości? C z y je s t zgodne z T w o im
przezn aczen iem ? C z y działania, które m u sisz podjąć, są zgodne z T w o im i
p rz e k o n a n ia m i i w arto ściam i? C zy te działania w spierają, czy też osłabiają
poczucie tego, k im jesteś? C zy byłbyś d u m n y z tego, gdybyś przeczytał o tym
w' gazetach? C zy chciałbyś, aby T w o ja m atka o tym w iedziała?
Jeśli na którekolw iek z tych pytań odpowiedziałeś „nie”, to znacz}', że osłabiasz

swój potencjał pasji, powrodujesz, że ona ucieka, tak sam o, jakbyś próbow ał
napełnić w a n n ę , nie zatykając o tw oru odpływ ow e go. O to kilka kolejnych
czyn n ik ó w , które pozbaw iają C ię pasji:
S S tra ch : S tra c h je s t p rz e c iw ie ń stw em p e w n o ści siebie. W tej książce

znajdziesz m nóstw o porad, które pom ogą C i pozbyć się strachu na dobre.
•/ W ą tp liw o ś c i: D laczeg o dążysz d o o k re ślo n e g o działania? M usisz
wiedzieć to dokładnie i m ieć wystarczająco m ocny powód, by zrealizować to,
co zam ierzasz.
•/ A w ersja do p o d e jm o w a n ia ryzyka: Awersja do podejm ow ania ryzyka
je s t m anifestacją strachu. N ie postrzegaj ryzyka jako czegoś, czego należy
unikać, potrak tu j je raczej ja k o coś, czym należy zarządzać.
•/ Z w le k a n ie : O d k ła d a sz na p ó ź n ie j tru d n e spraw y, aby życie było
przyjem niejsze, ale zw ykle kończy się to o d w ro tn ie. Postaraj się robić
najtrudniejsze rzeczy jako pierwsze i niech stanie się to T w o im nawykiem.
D zięki tem u zyskujesz siłę do zrobienia kolejnych rzeczy (jeśli odkładanie
spraw na później stan o w i dla C iebie p ro b lem , przeczytaj w ięcej na ten
te m a t w rozdziale 9.).
K iedy n a p ra w d ę zależy C i na czy m ś w tymi św ie cie, pasja i zaangażow anie

pojawiają się w T obie w sposób naturalny. M agicznym kluczem do wyzwolenia
pasji je s t w iększa troska. Pom yśl o tym , czego pragniesz w życiu i dlaczego.
N astępnie wykorzystaj narzędzia opisane w tej książce do tego, by w zdobywaniu
sw oich celów m óc wykazać się w iększym zdecydow aniem , siłą i wytrwałością.
Uświadamianie sobie su/oich marzeń

M arzenia są dobrym sposobem na uzyskanie dostępu do swojej pasji — zarówno
m a rz e n ia sen n e, ja k i te pojaw iające się w ciągu dnia. C zy m asz m arzenia?
Z y g m u n t F reu d uw ażał, że m arzenia senne są niesp ełn io n y m i pragnieniam i.
W ygląda na to, że głębokie tęsknoty' m u szą znaleźć sposób dotarcia do naszej
św iadom ości, je śli m am y być zd ro w y m i ludźm i.
Ale nie wszystkie m arzenia są takie same. M ożesz m ieć m ałe i wielkie m arzenia;
m arzenia, nad którym i w arto się zastanowić, i takie, które nie są istotne w obliczu
T w o ic h celów i w artości. M u sisz zaw sze zdecydow ać, czy T w o je m arzenia
z asłu g u ją na T w o je zasoby', e n e rg ię i czas, ja k ie m u sisz pośw ięcić na ich
zrealizow anie.
W dzisiejszymi k o n su m p c y jn y m sp o łe c z e ń stw ie je ste ś b o m b a rd o w a n y

w yszukanym i reklam am i zaprojektow anym i przez ekspertów po to, aby' zasiać
w T w o im u m y śle m a rz e n ia i p rag n ien ia, który'ch w cześn iej nie m iałeś.
T e sfabrykowane m arzenia m ają tak dużą m oc oddziaływania, że czasami trudno
je s t ro zró żn ić to, czego n apraw dę pragniesz, od tego, czego pragniesz jed y n ie
w' dan y m m o m en cie.
L udzie m ają dw a w yjścia z tej sytuacji — m o g ą ulegać p resji w y w ieran ej

na k o n s u m e n tó w (co bard zo często kończy się z ad łu ż en iem fin ansow ym )
albo oprzeć się jej, wyłączyć się i jeśli potrafią to zrobić, odm ów ić uczestniczenia
w tej grze. N ie m a znaczenia, w którym obozie się znajdujesz; rezultat je st taki
sam: Wszyscy' tracą kontakt z tym , czego napraw dę pragną i co m oże przynieść
im praw dziw e spełnienie.
Jeśli tak ja k gwiazdy ekranu m ógłbyś m ieć w szystko, czego zapragniesz, to ja k

w yglądałoby T w o je żyrcie? C zy to p rzy n iosłoby C i spełnienie? O czyw iście
że nie, je śli m o żn a w ierzyć gazetom .
Z atem jak ie m arzenia w spierają w z ro st T w o jej pew ności siebie i siły', i skąd
je w ziąć? Z d o b ę d z ie sz je — po pierw sze — w y k onując ćw iczenia zaw arte
w tymi i in n y ch rozdziałach, któ re zostały zaprojektow ane tak, by pom óc C i
w ro z p o z n a n iu tego, jak ieg o życia pragniesz, i po dru g ie — n ie m artw iąc się
w szystkim i tym i rzeczam i, któ re chcesz m ieć w życiu.
Kiedy dążyrsz do realizacji m arzeń związanych z T w oim istnieniem, rozpoczynasz

p o d ró ż , któ ra d o p ro w a d z i C ię d o tego, k im prag n iesz być. Kiedy' m arzysz
o posiadaniu, tracisz k o n ta k t z osobą, ja k ą się stajesz w procesie zdobyw ania
rzeczy, za k tó ry m i gonisz. Stajesz się p o dobny do legendarnego Fausta, który'
sprzedał sw oją d u szę za zrealizow anie pragnień.
Wkładanie pasji uJ działanie

C z y to realne oczekiw ać od przeciętnego człow ieka, że będzie m iał w ielkie
m a rz e n ia i b ęd zie dąży'1 do ic h zrealizow ania? D o w o d y su g eru ją, że tak:
w książkach, film ach i gazetach je s t m n ó stw o h isto rii lu d zi, którzy' w łaśnie
to zrobili i często osiągali niew iarygodne efekty.
W życiu każdego człowieka m ożem y odnaleźć w ątki z powieści, jakie czytaliśmy

w dzieciństw ie. Jedna z najwspanialszych pow ieściX X w ieku, Ulisses autorstwa
Jam esa Joyce’a, szczegółow o opisuje je d e n d zień z życia bardzo przeciętnego
człow ieka, Leopolda B loom a. Joyce p róbuje pokazać, że w tym je d n y m dniu
je s t tyle d ra m a ty z m u i h e ro ic z n y c h e le m e n tó w , c o w pow ieści F lo m era
opisującej p o d ró ż greckiego bohatera Ulissesa.
T w o je życie ró w n ie ż je s t h e ro ic zn y m przed sięw zięciem i każdego dnia się

z n im zmagasz. N ie m usisz zamieniać swojego życia w coś, czym on o jeszcze
nie je s t. M o żesz n a to m ia st stać się bardziej św iad o m y m tego, co dzieje się
w okół C iebie, i pozw olić sobie na głębsze doświadczenie tego, czego napraw dę
pragniesz. M ożesz n a w e t podjąć decyzję, że zostaniesz bohaterem swojego
w spaniałego życia. C ó ż za myśl!
112 Cząść II: S k ła d a n ie e l e m e n t ó w ____________________________________________________________
Rozpoczynanie podróży
T w o je życie je s t ju ż bohaterską podróżą, ale praw d o p o d o b n ie uczestniczysz
w niej ja k o lun aty k , bo w iększość T w o ic h em o cji je s t stłu m io n a — ta k ja k
u w ielu in n y c h ludzi. T eraz m asz szansę, by się przebudzić! D laczego nie?
Jeśli T w oje życie m a być podróżą, to dlaczego nie nadać je j bardziej epickiego
charakteru?
Jeśli pragniesz przeżyw ać każdy dzień bardziej in ten sy w n ie, zacznij bardziej
angażow ać się w sw o im życiu i spójrz na n ie ja k na epick ą przygodę. Jesteś
oczywiście głów nym bohaterem , ale inne postaci rów nież odgrywają m niejsze
lu b w iększe ro le w T w o je j h isto rii. Ic h h e ro iz m ujaw nia się p o p rz ez ich
ch araktery i pop rzez uw agę, jak ą pośw ięcasz te m u , co dzieje się w powieści.
Joseph C am pbell opisuje podstaw owe kroki bohaterskiej podróży', które m ożesz
w y korzystać do p rzem y ślen ia k lu czow ych etap ó w swrojej w łasnej życiow ej
p o d ró ży . Z ałó ż m y , że udaje C i się osiągnąć w szystko, czego zapragniesz.
T a k ja k bohaterka naszego poniższego ćwiczenia, Joanna, jeśli się nie poddasz,
to po p ro stu nie m ożesz nie osiągnąć sukcesu.
1. Z a a k c e p tu j sw o je p o w o ła n ie .
C o chcesz osiągnąć w tym życiu? O dpow iedź na to pytanie mogła pojawić
się, kiedy' rozmyślałeś o swoich neurologicznych poziom ach w spom nianych
wcześniej w tym rozdziale. T o , za czym tęsknisz, m oże być istotą Twojego
p ow ołania albo po p ro stu czym ś, o czym m arzysz.
Jeśli nie m asz pojęcia o tym , jak ie je s t T w o je pow ołanie, w yobraź sobie
siebie n a staro ść, o to c z o n e g o g ro m ad k ą sw o ich potom ków ', k tó ry m
o pow iad asz o sw o im c u d o w n y m życiu. W swrojej p o d ró ż y napotkasz
wńele tru d n y c h m o m e n tó w , wdęc w yrusz teraz i zaufaj, że z czasem idea
T w ojego pow ołania stanie się wyraźniejsza. Akceptując swroje powołanie,
stawiasz czoła sw oim ograniczeniom i przezw yciężasz je.
W naszym przykładzie Joanna je st pielęgniarką. Zawsze chciała wykonywać
ten zawód, ale praca w publicznej służbie zdrowia nie spełniła jej oczekiwań.
D ługie godziny pracy i ciężkie dyżury, a często ró w n ież w yczerpująca
praca fizy czn a sp raw iły , że czu ła się z m ę cz o n a, a p o m ag an ie chorym i
lu d z io m w d o c h o d z e n iu do zd ro w ia daw 'alo jej n ie w ie lk ą satysfakcję.
Z d e c y d o w a ła , że p o tra k tu je sw oje życie ja k o b o h a tersk ą p o d ró ż i że
podejm ie bardziej pozy'tywne działania związane ze sw oim powmłaniem.
2 . P r z e jd ź p r z e z p ró g .
Z ró b w szy stk o , co je s t p o trz e b n e do tego, byś ze b rał ja k najw ięcej

pew 'ności siebie do w y k o n ania pien v szeg o k ro k u . Przekraczając próg,
w kraczasz na zu p ełn ie n o w e te ry to riu m , którego nie o b e jm u ją Twroje
stare m ap y i gdzie Twroje doty'chczasow'e dośw iadczenie na niew iele C i
się p rzy d a. U w ie rz w to , że dasz ra d ę p o d o łać n o w y m w y zw an io m ,

p o n iew aż w raz z n im i p o jaw ią się no w e ro zw iąz an ia, k tó re będziesz
m ó g ł zastosow ać do danej sytuacji.
Joanna myślała nad porzuceniem pielęgniarstwa i znalezieniem innej pracy.
A le n ie m o g ła sobie w y o b ra zić , że zre zy g n u je ze sw ojego m arze n ia
związanego z pom aganiem innym ludziom . W związku z tym zdecydowała,
że p o d e jm ie dalszą ed u k a c ję, aby być bard ziej w ysp ecjalizo w an ą
p ielęg n iark ą — w ybrała rozw ój zam iast ucieczki w strach.
3. Z n a jd ź str a ż n ik a i sta w c z o ła sw o im d e m o n o m .
P orzekadło m ó w i, że „kiedy u czeń je s t gotow y, pojaw ia się nauczyciel”.
P rzekraczając p ró g , zn ajd u jesz się na pozycji, gdzie m o żesz znaleźć
p rz e w o d n ic tw o i w sp a rc ie , ja k ic h p o trz e b u je sz . Z au faj te m u i bądź
otwrarty na porady, któ re otrzym ujesz.
U św iad o m sobie, że d em o n y niekoniecznie są złe, one są po prostu
energiam i (w ew nętrznym i obaw am i, w rogam i, kryzysami). Aby uw olnić
się spod ich w pływ u, m usisz stawić im czoła i wyzwolić się spod ich władzy.
Jo an n a zaczęła szukać porady. Przyjaciółka spytała ją o to, co najbardziej
p o d o b a ło je j się w zaw o d zie p ielę g n iark i i za czy m by najb ard ziej
tęskniła, gdyby zrezygnow ała z tej profesji. Jo an n a zdała sobie sprawę,
że najważniejsze dla niej było to, iż mogła pom agać rodzinom , szczególnie
m atkom . Zdecydow ała, że będzie się specjalizować w opiece nad kobietam i
i wr porad n ictw ie ro d zin n y m .
Ale to oznaczało, że będzie m usiała w rócić do szkoły, p o now nie zacząć
n a u k ę i zdać egzam iny. C zy m ożna było to zrobić ja k o ś prościej? N ie
m ożna. Joanna zastanawiała się, jakie m ogą być konsekw encje niepodjęcia
studiów , i przy w sparciu swojego m ęża postanowiła, że je d n a k spróbuje.
4. D o k o n a j tr a n sfo r m a c ji d e m o n ó w i w y p e łn ij sw oją m isję.
T w oje d em ony m ogą być zasobami, które wykorzystasz w swojej podróży.
M o ż e to p rzy b rać to rm ę n o w y ch u m ie ję tn o śc i lu b n a rz ę d z i, k tó re
u m o żliw ią C i spełnienie T w ojego pow ołania.
Spełniając sw oje pow ołanie i w ykonując sw oją m isję, tw orzysz now y,
większy św iat i now ą m apę, po której m ożna się poruszać. W tym zawiera
się T w ó j rozw ój o so b isty i n ow e odkrycia, ja k ic h dokonałeś w trakcie
sw ojej podróży.
Jako dojrzała studentka, Joanna patrzyła na uczelnię ju ż inaczej niż kiedyś.
Była bardziej sk oncentrow ana na tym , czego m u si się nauczyć. Potrafiła
szybciej uporać się z zadaniam i i zwykle udaw ało jej się ukończyć wszystko
o czasie.
Jed n ak egzam iny nadal pozostawały dużym w yzw aniem . Kiedy nadeszła
sesja, J o a n n a była d o b rz e p rzy g o to w an a i p o rad ziła so b ie lepiej, niż
przypuszczała. Potrafiła n aw et pom óc kilku m łodszym studentom , którzy
1H Cząść II: S k ła d a n ie e le m e n tó w
nie byli tak dobrze przygotow ani do przejścia przez tę ciężką próbę. Zdała
z w y ró ż n ie n ie m i było to dośw iadczenie, które pozw oliło je j zm ienić
w yobrażenie na tem at sw oich zdolności oraz pom ogło pozbyć się strachu
przed egzam inam i.
5. Z n a jd ź d r o g ę d o d o m u .
T e ra z d o św iadczasz sw ojego życia na w y ższy m p o z io m ie. Z n ajd u ją c
drogę do d o m u , m ożesz się dzielić sw oim i odkryciam i i dośw iadczeniem
z rodziną i torować drogę innym , aby m ogli podążać za swoim i m arzeniam i
i rozpocząć sw oją w łasn ą bohaterską podróż.
N a w e t z n o w y m i k w alifik acjam i Jo a n n ie tru d n o było o d n aleźć je j
w ym arzoną rolę, ale wreszcie znalazła j ą w regionalnym ce n tru m zdrowia.
P o ty m , j a k j u ż się z a d o m o w iła w n o w y m m iejscu pracy, je j n o w y
p rz e ło ż o n y p o w ied ział je j, dlaczego zd e cy d o w ał się w y b rać w łaśn ie
j ą sp o śró d w ie lu k an dydatów . Z d ecy d o w ał się na nią, poniew aż m iała
w sobie co ś w y jątk o w eg o . P o m im o że p o z o stali ubiegający się o to
stan o w isk o m ieli lepsze kw alifikacje, postaw a, dojrzałość i sposób bycia
Jo an n y zrobiły na kom isji największe w rażenie. C ałą sobą sygnalizowała,
że w ie, czego chce, i k ierow nictw o regionalnego c e n tru m zdrow ia było
d u m n e z tego, że Jo an n a tam pracuje!
M o żesz w b u d o w ać te klasyczne e le m e n ty bohaterskiej p o d ró ż y do sw ojego

d nia, tygodnia, m iesiąca i całego życia. T o T y tym zarządzasz, w ięc nie wahaj
się p rzejąć k o n tro li. N ie c h p o d ró ż T w o jeg o życia b ędzie pełn a siły, pasji
i w sp a n ia ło śc i, jak ie m asz w sobie.
Usiądź i pom yśl przez chw ilę nad tym i pom ysłam i. Powróć m yślami do marzeń,
jakie m iałeś w m łodości. C o w niosłoby do T w ojego obecnego życia ówczesne
p o żąd an ie? C z y m asz p o czu cie p o w ołania? C z y w głębi d u szy czujesz,
że w iedziesz życie niezg o d n e z tym , do czego zostałeś stw orzony?
C o się stanie, je ś li w p row adzisz do sw ojego życia zm iany? M ożesz to zrobić.

U w ierz w to i w ykorzystaj swoją w iarę do tego, by dotrzeć do pokładów swojej
pasji. C o się stanie, je ś li to zrobisz? Ja k będzie w tedy w yglądał T w ó j świat?
Kierowanie się pasją

Prem ier rządu brytyjskiego i m ąż stanu, H arold M acmillan, powiedział, że światu
potrzebny je st temat. W czasach jego rządów, kiedy Europa podnosiła się z gruzów
po II w ojnie św iatow ej i kiedy rów now aga po Z im n e j W ojnie była stabilna,
jego słowa m ogły być praw dziw e, ale nie dziś. W dzisiejszym świecie globalne
tem aty jed n o czą ludzkość, je d n a k żaden z n ich nie wybija się na plan pierwszy’.
Ś w iatu p o trz e b n e je s t p rz y w ó d z tw o na w sz elk ich p o z io m a c h ; o b ejm u je

to ró w n ież C iebie. Z jakiego inn ego pow o d u chciałbyś być bardziej pew ny
siebie, jeśli nie po to, by m óc wywierać większy w pływ na świat i lepiej kierować
in n y m i, podążając za sw oją w izją w y m a rz o n eg o życia? P o cóż pisalibyśm y
tę książkę, je ś li n ie po to , by u m o ż liw ić C i zyskanie p ew n o śc i siebie
i z a p re z en to w a n ie się św iatu ja k o je d n o stk a obdarzona tym atrybutem ?
N a jak im k o lw iek p oziom ie będziesz chciał się zaangażow ać, będzie C i do

tego p otrzebna pasja.
W biznesie przyw ództw o oparte na cechach charakteru je s t gorącym tem atem .

W ielu liderów w k o ń cu zdało sobie spraw ę z tego, że w przyw ództw ie chodzi
o p rz e w o d z e n ie lu d z io m — lu d z io m , k tó rzy w io d ą zw ykłe życie, ale m ają
niezw ykłe nadzieje, m arzenia i aspiracje. Liderzy', którzy' potrafią n am pom óc
stworzyć w ięź i uświadomić sobie nasze marzenia, m ogą osiągnąć w ybitne wyniki.
A le n ie p o m o g ą im w ty m żadne sztu czk i, a je d y n ie a u te n ty cz n y (w yzuty
z p o zo ró w ), uczciw y charakter.
W a rre n B en n is, św iato w y a u to ry te t w d zie d zin ie p rz y w ó d z tw a o p artego

na cech ach charakteru, tw ierdzi, że proces staw ania się liderem nie ró żn i się
niczym od procesu stawania się zintegrow aną istotą ludzką. Dobry' przywódca
żyje w zg o d zie ze sw o im w n ę trz e m , m a m isję i u c ze stn ic zy w p o d ró ży
k u lepszej przyszłości.
Jeśli w ykonałeś ćwiczenia przedstaw ione w tym rozdziale, jesteś w łaśnie takim
człow iekiem i T w o im przeznaczeniem je s t przew odzenie innym . N ie obawiaj
się tego, przyjm ij to w yzw anie. Je st to ostateczny cel T w ojego „ja” pełnego
pasji, siły i pew ności siebie — T w ojego „ja”, które sam tw orzysz.
Część III
Budowanie pewnego siebie „
S z u k a m y o s o b y o d u ż e j p ew n ości siebie,
panie A n tk o w s k i. N ie s te ty w yd a je m i się,
że posiada pan z b y t duże kw alifika cje
W te j części...
M M l tej części c h c e m y p rz e d e w szy stk im , abyś za p o m n iał
w w o byciu p erfekcjonistą, je śli zależy C i na efektyw nym
działaniu. O dkryjesz, że osiągasz najlepsze w yniki w tedy, kiedy'
zw racasz uw agę na je d n o ś ć ciała i u m y słu , oraz dow iesz się,
ja k stw orzyć taką w ięź.
Rozdział 8
Wykorzystywanie tego,
co już wiesz
W tym rozdziale:
Z am ien isz sw oje życiow e dośw iadczenie na paliw o napędzające
T w o je poczucie p ew n o ści siebie.
► Staw isz czoła sw o im lękom .
# M l p ew n y ch m o m e n ta c h T w o jeg o życia, n a w et je ś li je s t to zagrzebane

w W głęboko w T w o ic h w sp o m n ien iach , tow arzyszyło C i uczucie, że cały
św iat leży u T w o ic h stóp, doświadczałeś ogrom nej radości, szczęścia, odwagi,
podekscytowania, siły, energii i poczucia, że jesteś niezwyciężony. Teraz T w o im
zad an iem je s t w y k o rzy stan ie tego dośw iadczenia do zb u d o w an ia poczucia
pew n o ści siebie.
M asz w sobie d u ż e p o k ład y p e w n o ści siebie, k tó re p ró b u ją w y d o stać się

na zew nątrz. Być m o że p o trzeb na je s t C i po prostu p om oc, aby je uw olnić.
Z atem w ty m rozdziale zajm iem y się uw alnianiem T w ojego w ew nętrznego,
in tu ic y jn e g o , p ew n eg o siebie „ja”. W y jaśn im y , j a k p o k o n ać sw oje obaw y
i zam ien ić j e w źró d ło p o zy ty w nej energii. W szczególności p o k ażem y C i,
ja k p odejm ow ać korzystniejsze działania poprzez zw rócenie się ku sw ojem u
silnem u „ja" — co je s t znane pod pojęciem „przepływ u”. Sportow cy nazywają
to byciem „w strefie”.
Akcentowanie
swoich pozytywnych stron
S zczyto w e doświadczeniu to te, które zyskujem y w najlepszych m o m e n ta c h
swojego życia, a pam ięć o nich je s t cennym w ew nętrznym zasobem pew ności
siebie, do którego m o żem y sięgać, kiedy znajdziem y się w trudnej sytuacji
lu b czegoś się obaw iam y.
120 Część III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a "
Katarzyna lubi bawić się w grę m entalną, kiedy stawia czoła trudnym wyzwaniom.
Przyw ołuje z pam ięci któreś z najprzyjem niejszych dośw iadczeń — zjeżdżanie
na n a rta c h ze szczy tu góry, sa d z e n ie n o w y c h ro ś lin w o g ro d zie , bieganie
po piaszczystej plaży. Przypom ina sobie te szczytowe doświadczenia w sw oim
życiu c o d z ie n n y m . N a przykład, kiedy siedzi na fo telu d en ty sty czn y m lub
m a p rz e p ro w a d zić w a ż n ą p re z e n ta cję , w y o b raża sobie, że w ła śn ie je d z ie
na n arta c h . I T y m ożesz sięgnąć do sw o ich w łasn y c h d o b ry c h m o m e n tó w ;
w n astępnym p o d p u n k cie p o w iem y C i, ja k to zrobić.
Spodziewanie się najlepszego

J e s t takie p o w iedzenie: „U w ażaj, czego pragniesz, bo m o że się to sp e łn ić”.
T o sam o odnosi się do tego, co myślisz. Jeśli zaczniesz od negatyw nych myśli,
to praw ie n a p e w n o skoiiczy się to z ły m d o św ia d cz en ie m . Je śli pragniesz
pozytyw nego w y n ik u , zacznij od pozytyw nych m yśli. O czekuj tego, że dobre
rzeczy przyjdą do C iebie.
Kilka lat te m u , kiedy zaczynałyśm y prow adzić w arsztaty ro zw oju osobistego,

sp o tk ały śm y k o b ie tę — tre n e rk ę o b d a rz o n ą n ie zw y k łą p ew n o ścią siebie.
E m anow ała pozytyw ną siłą i m o żna było się od niej uczyć tego, ja k zachować
p e w n o ść siebie w pracy z d u ż ą g ru p ą lu d zi. B yłyśm y za in try g o w an e tym ,
ja k ona to robi. N ajlepszą w skazów ką było to, co myśli, kiedy po raz pierwszy
staje przed now ą grupą osób. Powiedziała nam : „N igdy nie w iem , ja k skończ}'
się takie spotkanie. J e s t zaw sze inaczej, n iż sobie to w y obrażam , poniew aż
pracuję z ludźm i. W iem tylko tyle, że będzie świetna zabawa. I tak zawsze je s t”.
Kiedy wierzysz w to, że rzeczy zakończą się dobrze, zwykle tak właśnie się dzieje!
Destylowanie esencji
z pozytywnych Wyników
M ożesz przyciągnąć do siebie więcej upragnionych rzeczy poprzez docieranie
do sw oich w sp o m n ie ń i w yciąganie z nich po m o cn y ch elem entów .
P rzedstaw ione poniżej ćw iczenie na po ró w n an ie pew ności siebie pom oże C i

w yekstrahow ać przydatne porady z m om entów , kiedy brakowało C i pew ności
siebie. W ćw iczen iu p o słu ży m y się przykładem Janka.
1. P o m y ś l o t r z e c h z d a r z e n ia c h , k ie d y c z tiłe ś , ż e b rak u je C i
p e w n o ś c i sieb ie.
Ja n e k czu ł się niepew nie, kiedy rzuciła go je g o pierw sza dziew czyna,
kiedy sk radziono m u telefon kom órkow y i nabito ra ch u n ek na około
2 tys. zł, który m usiał zapłacić, i kiedy jeg o kandydatura do awansu została
odrzucona.
Rozdział 8: W y k o rz y s ty w a n ie te g o , co ju ż w ie s z
Kopiowanie pozytywnych efektów z przeszłości

Iw o n a skończyta w ła śn ie studia inżynieryjne i sta d oznajesz, na z a p a ch u , s m a k u , d ź w ię k u i o b ra
w ia pierw sze kroki na drabinie kariery z a w o d o w e j. zach". K iedy to d o św ia d cze n ie nabrało n a jw ię k
Kiedy sp o tk a łyś m y się na pierw szą sesję coachin- szej w y ra z is to ś c i, „z a k o tw ic z y ła m " je, c h w y ta ją c
gu, Iw o n a p rz y g o to w y w a ła się do kilku po w a ż ją za prze g u b d ło n i. P o p ro s iła m Iw o n ę o to , by,
n y c h ro z m ó w i b a rd zo s ię n im i d e n e rw o w a ła . k ie d y będzie szła na ro zm o w ę , złapała się za prze
J e d n ą z n ic h m ia ła o d b y ć w p o w a ż n e j firm ie gub, c zy li ty m s a m y m m ie js c u , k tó ry w y w o łu je
z a jm u ją c e j s ię d o ra d z tw e m , gdzie u b ie g a ła się w s p o m n ie n ie „P o tra fię z a w o jo w a ć c a ły ś w ia t".
o s ta n o w is k o s p e c ja lis ty ds. o b s łu g i klienta, na
Kilka ty g o d n i później Iw o n a zadzw oniła, b y p o w ie
to m ia s t druga ro zm o w a d o tyczyła p ra c y na sta
dzieć o re zultatach ro zm ó w . O b y d w ie ro zm o w y
n o w is k u p ro je k ta n ta p ro d u k tu w b a rd zo dobrze
poszły je j bardzo dobrze i nie czuła się na nich zde
ro z w ija ją c e j s ię firm ie p ro d u k c y jn e j.
n e rw o w a n a . O grom nie s ię ucieszyła, że zaofero
K iedy p o w tó rz y ły ś m y od p o w ie d zi na pyta n ia , ja w a n o je j sta n o w isk o w firm ie pro d u kcyjn e j, i ode
k ich m oże się sp o d zie w a ć ze s tro n y osó b re kru tc h n ę ła z u lg ą , że firm a d o ra d c z a o d rz u c iła je j
tu ją c y c h , p o p ro s iła m ją , b y p o m y śla ła o n ajlep k a n d y d a tu rę , bo, c y tu ją c je j s ło w a , „ta p ra ca do
s z y m m o m e n cie s w o je g o życia, o czasie, kie d y m n ie n ie p a s o w a ła , ale m ia ła m p rze k o n a n ie , że
czuła, że m oże z a w o jo w a ć ca ły ś w ia t i osiągnąć p o w in n a m złożyć ta m s w o ją a p lika cję ". Z a k o tw i
w s z y s tk o . P rz y w o ła ła d o ś w ia d c z e n ie zw iązane czenie p o z y ty w n e g o w s p o m n ie n ia p o m o g ło je j
z p rzera bianiem s w o je g o starego Jeepa i w y r u w opanow aniu zdenerw ow ania, a osoby przepro
s ze nie m n im na p ie rw s z ą przejażdżkę. M o ja k o w a d za ją ce re kru ta cję d o strze g ły je j n a turalne ta
le jn a prośba brzm iała ta k : „Z a trz ym a j to uczucie le n ty i z a in te re s o w a n ia .
w s w o im c iele , s ku p s ię na o d c z u c ia c h , ja k ic h
2. P o m y ś l o tr z e c h z d a r z e n ia c h , k ie d y c z u łe ś się n a jb a rd ziej
p e w n y sie b ie .
Jan ek czuł się pew ny siebie, kiedy brał udział w turnieju salsy, kiedy brał
ślub i kiedy w zeszłym tygodniu otrzym ał nieoczekiwany bonus od firmy.
3. R o z p o z n a j w z o r c e lu b tr e n d y w o d p o w ie d z ia c h u d z ie lo n y c h
w k rok u 1. i 2.
Jan ek zauważył, żejeg o poczucie pew ności siebie związane je st z byciem

k o c h an y m i ak cep to w an y m , z k o n k u ro w a n ie m i w y g ry w an ie m ,
i z posiadaniem poczucia finansow ego bezpieczeństw a.
4. O k reśl, co m o ż e s z z r o b ić in a c z e j w r e z u lt a c ie sw o ic h od kryć.
Jan ek uśw iadom ił sobie, że nie będzie kochany przez wszystkich, ale może
popracować nad sw oim m ałżeństw em i postarać się być bardziej czułym
m ężem . Zaakceptow ał rów nież to, że nie zawrsze m oże wygrywać, ale wie,
że sam o k o n k u ro w a n ie z in n y m i m oże przy n ieść m u k o rzyści. J e s t
przygotow any na to, żejeg o sytuacja finansowa m oże się nieoczekiwanie
zm ieniać na gorsze lub lepsze, i postanow ił, że otrzym any b o nus będzie
dla niego zabezpieczeniem na w y p ad ek problem ów .
Podążanie za przepływ em
K iedy m ó w im y o stanie przepływ u, to m am y na m yśli stan, w k tó ry m T w oje
u m iejętn o ści i w yzw ania znajdują się w rów now adze, a T y je ste ś całkow icie
sk o n c e n tro w a n y na ty m , co ro b isz — nic C ię n ie ro zp rasza, T w o ja
sam ośw iadom ość znika. Jesteś p o ch ło n ięty życiem i zdobyw asz je . W szystko
w ydaje się p ro ste i natu raln e. Stan przepływ u pojawia się w ted y , kiedy T w oje
m yśli i czyny zostają zintegrow ane. Je st to radosny stan kreatyw nej absorpcji.
C z ę sto m u z y k a m o że p o m ó c C i w w ejściu w te n stan, ta k ja k i zachęcanie
sam ego siebie poprzez pozytyw ne przekonania.
Kiedy idziesz z p rzepływ em , życie staje się łatw iejsze, je ste ś spokojniejszy,
zrelaksowany, skoncentrow any i operujesz na najwyższych obrotach. Osiągasz
lep sze w y n ik i i je s te ś szybszy w e w sz y stk im , c o robisz — czy to w pisaniu
propozycji sprzedażow ej dla klienta, czy w ro b ien iu porządków dom ow ych
lu b upraw ianiu ulub io n eg o sportu.
M ożesz zacząć odczuw ać w iększy przepływ w sw oim życiu, w kładając swoją

energię w w ykonyw anie rzeczy, w których jesteś dobry, i żyjąc w zgodzie z tym,
co je s t dla C iebie w ażne. (Aby przeczytać więcej o życiu w zgodzie ze swoim i
w artościam i, p ow róć do rozdziału 5.).
Bieganie w powietrzu
M ic h a ł, k tó ry biega w m a ra to n a c h , w ie , że m n ie j tra n su , k tó ry p o zw a la m i do b ie c do m e ty. W y k o -
w ię c e j po prze b ie g n ię ciu 2 5 k ilo m e tró w zaczyna rzystu ję ró w n ie ż energię, ja ką dają m i w id z o w ie
o d c z u w a ć zm ę cze n ie , k tó re od te g o m o m e n tu nieustannie krzyczący s ło w a zachęty. N ie tra ktu ję
s ta je s ię co ra z w ię k s z e . K ie d y w y c z u w a , że b ó l te g o w y łą c z n ie ja k o p rz y je m n e g o u c z u c ia , ale
n a ra s ta , b a w i s ię w g rę m y ś lo w ą , b y p o d n ie ś ć czerpię z te g o energię i kie ru ję ją ta m , gdzie po-
p o z io m s w o je j e n e rg ii i zd o ln o ść do p o k o n a n ia trze b u ję je j najbardziej, to znaczy do nóg — w ten
b ó lu . sposób zgrom adzona energia zostaje zintegrow ana
. ze s ta n e m p rz e p ły w u ".
„O d te g o m o m e n tu z m ie n ia m s p o so b s w o je g o
m yśle n ia . W yo b ra ż a m sobie duży, k o lo ro w y , na- M ic h a ł k o rz y s ta ró w n ie ż z m o c y , ja k ą d a je m u
p e łn io ny h e le m balon, k tó ry unosi m n ie w p o w ie - muzyka. „Przed rozpoczęciem biegu stu ch a m w ie -
trzu, dzięki czem u w c a le nie czuję, że biegnę. W y - lokrobiie ty c h sam ych d w ó ch u tw o ró w , „ If s a kind
obrażam sobie, że te n balon je s t p rzy w ią za n y do o f m a g ic" grupy Queen i „W e share th e sam e dre-
m o ic h b u tó w s p o rto w y c h i że biegnę w p o w ie - a m " B elin d y Carlisle. Kiedy podczas biegu zaczyna
trzu. Ten obraz p o zw a la m i s ię znaleźć w s ta n ie s ię tru d n y m o m e n t, o d tw a rz a m sobie w g ło w ie
p rzep ływ u, rodzaju s tre fy przypom inającej uczucie te d w ie p io s e n k i".
Zarządzanie swoimi obawami

W epoce w iktoriańskiej lu d zie obaw iali się, że przez p o m yłkę zo stan ą uznani
za z m a rły c h i p o g rz e b a m i ży w c e m . D lateg o w tru m n a c h z n ajd o w ały się
d zw o n e c z k i, by „ z m a rła ” osoba m ogła dać znać, że p o trz e b u je pom ocy.
W dzisiejszych czasach nasze obaw y m ają nieco o d m ie n n y ch arakter — je st
to strach przed w y stąpieniam i publicznym i, pająkam i lu b w ężam i, albo przed
latan iem . Bez w zg lęd u na to, co w y w o łu je w T o b ie obaw y, w y zw olenie się
z n ich je s t d u ży m k ro k iem naprzód.
Prostym sposobem na poradzenie sobie z obaw am i je s t zastosowranie

tech n ik i oddechow ej 7/11:
1. W e ź w d e c h , lic z ą c d o 7.
2. W y p u ść p o w ie tr z e , lic z ą c d o 11.
Stosuj te dw a kroki do czasu, aż poczujesz się zrelaksow any. W rozdziale 10.

zostało o m ó w io n y ch w ięcej tech n ik relaksacyjnych.
Unikanie Opadnięcia O pułapkę strachu

Strach je st pułapką, w którą m ożesz wpaść zupełnie nieoczekiwanie. N a przykład,
kiedy W eronika potknęła się o płytę chodnikow ą, to potem przez kilka tygodni
bała się w ychodzić z d o m u sama na wypadek, gdyby przytrafiło się jej to jeszcze
raz. T a nagła utrata pew ności siebie w idoczna je s t w ekspresji tw arzy, kiedy
czujem y się zagrożeni jakąś sytuacją. Łatwo to dostrzec, kiedy ktoś z Tw ojego
o to czen ia w ygląda ja k p rz e ra żo n y królik, k tó ry został oślep io n y św iatłam i
sam o ch o d u .
Poczucie utraty kontroli, uw ięzienia w pułapce, m oże być wyniszczające. Aby

to przezwyciężyć, w pierwszej kolejności m usisz uśw iadom ić sobie to, co dzieje
się w o k ó ł C iebie, a następnie znaleźć odpow iednie strategie i zasoby, które
p o m o g ą C i ruszyć do przo d u .
P rzeprow adź to ćw iczenie, aby skonfrontow ać się ze sw oim i obaw am i

i zm inim alizow ać je:
1. P o m y ś l o c z y m ś , n a c o n ie m a sz o c h o t y p a tr z e ć , o c z y m ś,
c z e g o n a stą p ie n ia się o b a w ia sz .
Z w ró ć uw agę na to, jakie uczucia to w T o b ie wtywołuje.
2. W y o b ra ź so b ie d o k ła d n ie , j a k w y g lą d a p r z e d m io t T w o ic h o b aw .
Spójrz prosto na niego.
Część III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a "
Od strachu do działania
J e re m ia s z z re la c jo n o w a ł n a m re a k c ję s w o je j Przez k ilk a ty g o d n i to le ro w a ła n ie p rzych yln e za
ż o n y na p rz e p ro w a d z k ę do n o w e g o k ra ju , k tó ry c h o w a n ie sprzedających, ale p e w n e g o dnia czara
ku ltu ro w o różnił się od k ra jó w zachodnich. W k ró t goryczy się przelata i kie d y o d m ó w io n o jej obsługi,
ce po p rzeprow adzce w n o w e m ie jsce Jerem iasz krzyknęła po ang ie lsku na s p rz e d a w c ó w . P onie
u ś w ia d o m ił sobie, ja k przygnębiająco podziałało w a ż z w y k le z a c h o w y w a ła się s p o ko jn ie , je j w y
to na jego żonę, któ ra z w y k le b yła o p ty m is tyc zn ą b u c h o w a re a kcja z w ró c iła u w a g ę o b s łu g i i dzięki
osobą. N ie znosiła ona ro b ić z a k u p ó w w super te m u z o s ta ła o b s łu żo n a w o d p o w ie d n i s p o só b .
m arketach, poniew aż nie podobało je j się nieprzy
P om im o że nie po tra fiła p o ro zu m ie w a ć s ię w ob
je m n e zachow an ie o b słu g i w s ytu a cji, k ie d y nie
c y m ję z y k u , z d o b y ła s z a c u n e k u in n y c h d zię ki
m ia ła o d p o w ie d n ie j k w o ty d ro b n yc h w portfelu.
te m u , że za w a lc z yła o s w o je p ra w o , b y b y ć tra k
to w a n ą ja k każdy in n y k lie n t Dzięki te m u zda
rzeniu zaczęła o d z y s k iw a ć p e w n o ś ć sie b ie .
3 . T e r a z w o k ó ł te g o o b r a z u narysuj g ru b ą c z a r n ą ran ię.

4. S p ó jr z na o b r a z i p o m n ie jsz a j g o c o r a z b a rd zie j.
5. P r z e n ie ś ob raz i ram ę do lew ego d o ln eg o kąta p okoju, a ż zm n iejszy
s ię d o r o z m ia r u m a łe g o c z a r n e g o p u n k tu w n a jb a r d z ie j
o d le g ły m rogu .
6. Z w r ó ć u w a g ę n a to , j a k się te r a z c z u je sz .
Pom niejszanie strachu w m yślach zm niejsza jeg o siłę oddziaływania na Ciebie.
Zamienianie obau? rt poczucie pertności

O baw y odnoszą się do czegoś, co m a się stać w przyszłości — w końcu ludzie
doskonale potrafią w yobrażać sobie różnego rodzaju katastrofy.
T w o je najw iększe obaw y m o g ą sprow okow ać C ię do działania, zatem T w oje

dośw iadczenie m oże prow adzić do korzyści. Jeśli potrafisz wziąć energię, jaką
g en eru je uczucie strach u , i p ozw olić tej e m o c ji odejść, sam zobaczysz, ja k
pobudzająco to na C iebie działa.
A by pozbyć się obaw i w zm o cn ić poczucie pew ności siebie, należy stawić

czoła tem u, co odbiera C i odwagę. Poniżej przedstawiliśmy kilka pow szechnych
kw estii rodzących problem y:
S S tr a c h p r z e d u tra tą c z e g o ś i o d r z u c e n ie m : C zy będę sam?
I •/ W ied za : C z y w ie m w ystarczająco du żo na dany tem at?

• / P ły n n o ść : C zy w sytuacji stresow ej będę u m iał znaleźć odpow iednie

słowa?
•/ O cena: N ie chcę narażać się na krytykę; nie chcę, by in n i m nie oceniali.
•/ P r y w a tn o ść : C o się stanie, je śli opow iem in n y m o sobie?
S Z łe d o św ia d c z e n ia : M a m niem ile w spom nienia z przeszłości.
•/ B y c ie w id o c z n y m : W olę schow ać się w kącie.
M ożesz rów nież dodać kilka sw oich p u n k tó w zw iązanych z obaw am i.
T ab ela 8.1 p rzed staw ia ć w iczen ie, k tó re p o m o że C i p o d zielić sw ój strach

n a n in iejsze części, nad k tó ry m i będziesz m ó g ł zapanow ać i d o trzeć do ich
p rzy czy n y . J e s t to szczeg ó ln ie p rzy d atn e w okresie p rz e c h o d z e n ia z m ia n
— na przykład, kiedy wyjeżdżasz z dom u do innego miasta na studia, zmieniasz
pracę albo bierzesz na siebie spore zobow iązanie finansow e.
W pierw szym rzędzie został p rzedstaw iony przykład, abyś zobaczył, na czym
polega to ćwiczenie. Puste pola wypełnij, wpisując w nie swoje własne przedm ioty
obaw. Z w ró ć uw agę na ostatnią k olum nę, która je s t bardzo w ażna — pierwsze
k ro k i są zazw yczaj n a jtru d n ie jsz e , ale je śli nie p o d ejm iesz żadnych działań,
to nie uda C i się p rzem ienić strachu w pew ność siebie.
T a b e la 8 .1 . K o n c e n t r o w a n ie s ię n a o b a w a c h
C zego s ię o b a w ia s z ? S ką d w z ią ł się J a k ie m a s z p o m y s ły J a k ie d zia ła n ia

te n s tra c h ? n a to , by z m ie n ić p o d e jm ie s z i kied y?
s y tu a c ję ?
W ziącia za staw u M o i dzia d ko w ie P o ro z m a w ia ć Porozmawiam z Jackiem,

p o d d o m , aby ku p ić p o w ie d zie li m i, ze nie ze z n a jo m y m i, po niedzielnym m eczu
m ieszkanie. p o w in ie n e m pożyczać którzy też zastaw ili d o m . p iłki nożnej. U m ó w ię
od n iko g o pieniędzy. O p ra co w a ć plan sp ła ty s ię na s p o tk a n ie
r a to różnej w ie lk o ś c i. z d o ra d c ą fin a n so w ym .
T w ó j przykład 1:
K iedy ju ż będziesz w iedział, czego dokładnie się obawiasz, i będziesz to m ieć

napisane czarno na białym , to znajdziesz sposoby na to, by zm ierzyć się z tym
bardziej efektyw nie.
Rozdział 9
Wyzwolenie się z perfekcjonizmu

W tym rozdziale:
W yzw olisz się spod presji, jak ą niesie ze sobą perfekejonizm .
Z najdziesz swój w łasny sposób na to, by żyć szczęśliwie.
Z ajm iesz się p ro b lem am i k ro k po kroku.
o n iem ożliw e, aby zaw sze zachow yw ać się i robić w szystko perfekcyjnie,
r a usilne dążenie do tego odbija się negatywnie na T w oim poczuciu pew ności
sieb ie. C z y bycie p e rfe k c jo n istą je s t w ogóle przy jem n e? P rzeb y w an ie
z perfekcyjnymi ludźm i je st potw ornie nudne. Zatem w tym rozdziale przyjrzymy
się te m u , ja k m o żesz p rezen to w ać najlepsze w y n ik i bez doprow adzania się
do szaleństwa lub upadku pod naporem stresu spow odow anego zbyt m ocnym
staraniem się o to, by być perfekcyjnym .
N ie zapom inaj o ty m , że je ste ś tylko czło w iek iem , a nie ja k im ś b o haterem .

Jako istota ludzka jesteś doskonały i starasz się, ja k możesz. W ięc czytając kolejne
stro n y rozd ziału , pozbądź się spojrzenia „perfekcyjnego eksperta, który m u si
m ieć k o n tro lę nad życiem ” i zaadoptuj bardziej filozoficzny sposób ruszenia
nap rzó d . Ju ż teraz zarów no T y , ja k i in n i z T w ojego otoczenia staracie się,
ja k m ożecie najlepiej, a w m iarę ja k będziesz zdobywać coraz w iększą w iedzę,
T w o je w y n ik i będą jeszcze lepsze.
Porzucenie nierealnych oczekiwań

Poeta R obert B row ning powiedział: „C złow iek pow inien przekraczać granice
sw ojego pojm ow ania, po cóż innego byłoby n ie b o ”. W spaniale je s t m ieć cele
i m a rz e n ia , rzeczy, k tó re prag n iesz zrealizow ać. I w p e łn i zach ęcam y C ię
do sięgania ku gw iazdom . Ale istnieje zagrożenie, że prędkość, z jak ą dążysz
do zrealizow ania sw o ich w y zn aczo n y ch celów , m oże w yw ierać na C iebie
o g ro m n ą presję. T o tak, ja k b y ktoś oczekiw ał, że zostanie p re m ie re m albo
prezy d en tem , a przecież ubieganie się o stanow isko w e w ładzach lokalnych
albo o m an d at poselski je s t dobrym krokiem na drabinie do sukcesu, a w pływ
na lokalną społeczność m o że wiązać się z takim sam ym prestiżem ja k
piastow anie bardziej zaszczytnego stanow iska.
Ruszając w podróż ku zdobyw aniu pew ności siebie, m ożesz zdobyte wskazówki
zastosow ać ró w n ież w sw o im najbliższym otoczeniu.
Przyznanie się do teyo,

że nie m ożesz b yć perfekcyjny
(i że u/cafe nie chcesz ta k i b yć)
L u iza była je d y n a c z k ą , b ard zo k o c h a n ą i ro zp ie szc za n ą p rzez ro d zic ó w .
Powtarzali jej, że je s t doskonała — piękna, utalentow ana, i że osiągnie wszystko,
o czym tylko zamarzy. Ale presja w yw ierana przez rodziców , by była najlepsza
w klasie, najbardziej łubiana na studiach i żeby atrakcyjnie w yglądała, stała się
n ie d o zn iesien ia, k ied y L uiza u k o ń c zy ła 30 lat. C ie rp ia ła na dolegliw ości
fizyczne spow odow ane stresem , które odbijały się na jej pracy na stanow isku
m en ed żera projektow ego w dużej m iędzynarodow ej firm ie.
O czekiw anie od siebie pertekcjonizm u rodzi problem y: jed n y m z n ich je s t to,

że przez cały czas p o ró w n u jesz się z in n y m i na sw oją niekorzyść; kolejnym
p ro b le m e m je s t to, że w zn io słeś się na piedestał, k tó ry przeraża in n e osoby
z Tw ojego otoczenia. N ieustanne trw anie na piedestale wcale nie służy zdrow iu.
W ten sposób nie masz szans na to, by w ym ienić baterie, i w krótce tracisz energię.
T o ta k ja k gwiazda m u zy k i pop, która przez cały ro k gra koncerty, albo ja k
roślina, która w iecznie kw itnie. N ie dajesz sobie możliwości, by się zrelaksować,
je ś li n ieu stan n ie zabiegasz o kolejne osiągnięcia.
P o d o b n ie , uw ażanie kogoś za e k sp e rta w d anej d zied zin ie d o b rz e w pływ a

na jeg o ego i poczucie pewności, ale taka pozycja m oże rów nież odseparowywać
daną osobę od reszty zespołu lu b organizacji i w ym uszać na niej sam odzielne
r o zw iązyw a nie p ro b le m ó w .
Jak m ożesz pozbyć się presji związanej z byciem perfekcjonistą? N asza strategia
(kiedy jak o konsultanci biznesow i zostajemy w cieleni do zespołu w charakterze
ekspertów ) polega na zejściu z piedestału perfekcji. W olim y dzielić się naszą
w iedzą na rów nej pozycji z in n y m i i zachęcać ich do uczynienia tego samego.
Poprzez takie podejście zw iększam y efektyw ność działania, a indyw idualni
członkow ie zespołu odczuw ają m niej stresu i unikają narażenia się na choroby
wynikające z sytuacji, kiedy każdy pracow nik stara się wziąć na siebie wszystkie
zadania.
Pom yśl o środow isku — zaw odow ym lub pryw atnym — w którym starasz się
działać perfekcyjnie. T eraz zaakceptuj to, że nie m ożesz być perfekcyjny, i zrzuć
z siebie ciężar presji. Poczuj, ja k spada z T w oich ram ion i ląduje u T w ych stóp.
T eraz ju ż lepiej.
Rozdział 9: W y z w o le n ie s ię z perfekcjonizm u
Zam ienianie perfekcji w w ym ówkę

J a c e k m arzył o ty m , a b y na em eryturze ku p ić so s ta w a ły s ię coraz w ię ksze i bardziej be zko m p ro
bie do m ek nad m o rze m i ta m zam ieszkać. P o w ie m is o w e . W końcu, nie m o g ą c znaleźć nic o d p o
d z ia ł o ty m s w o je j p a rtn e rc e , J u lic ie . Ona b y ła w ie d n ie g o d la sie b ie , p o rz u c ił to m a rze n ie .
z a c h w y c o n a ty m p o m y s łe m — te ż z a w s z e
W ty m czasie J u lita p o s ta n o w iła działać sa m o
c h c ia ła z a m ie szka ć nad m o rze m .
dzielnie, sprzedała s w o je m ieszkanie i p rzeprow a
J a ce k przez d w a lata jeździł razem z J u litą na „ w y dziła się do bardzo ładnego dom u w m ałej nadm or
c ie cz k i" do różnych a g e n cji n ie ru ch o m o śc i zloka skiej m ie js c o w o ś c i. Teraz je s t bardzo szczęśliw a,
lizo w a n ych na w ybrzeżu, poszukując pe rfe kcyjn e że każdego dnia może spacerow ać bizegiem morza
go dom u , w k tó ry m m ó g łb y zam ieszkać. N iestety, albo przechadzać się w zd łu ż p ro m e n a d y, o d d y
k a żd y d o m , k tó ry p o d o b a ł s ię J u lic ie , z ja k ic h ś chać m o rs k im p o w ie trz e m i cie szyć s ię uczuciem
p o w o d ó w nie przypadał do g u stu J a c k o w i. Jego w o ln o ś c i. D om , k tó ry ku p iła , je s t d o sko n a ły, lecz
w y m a g a n ia d o ty c z ą c e d o m u z u p ły w e m czasu nie p e rfe k cy jn y . J u lita żyje ta k , ja k s o b ie to w y
m arzyła. A J a c e k n a d a l szuka s w o je g o d om u.
Koncentrowanie się na perfekcji

odciąga Twoją uWaąę od doskonałości
Z am iast do perfekcjonizm u, postaraj się dążyć do doskonałości. Kiedy starasz się
osiągnąć doskonałość, to dajesz z siebie w szystko i akceptujesz to, że po drodze
m ogą pojawić się m om enty, kiedy będziesz słabszy. Zastępowanie perfekcjonizmu
d o sk o n ało ścią nie oznacza, że nie m asz w y so k ich stan d ard ó w i oczekiw ań
— bo m asz. A le o znacza to tyle, że p o trafisz p o tra k to w ać siebie łag o d n iej,
a dzięki tem u m asz w iększe szanse na odniesienie sukcesu i osiągnięcie tego,
czego pragniesz.
Jak m ożesz rozwijać swoją doskonałość? Pom yśl o tym obszarze swojego życia,
k tóry je s t dla C iebie w ażny. M o ż e chciałbyś stw orzyć udany zw iązek z kim ś,
kto wiele dla Ciebie znaczy’. Skąd będziesz w iedzieć, że w łaśnie C i się to udało?
W yobraź sobie, ja k będzie w yglądała sytuacja, kiedy to C i się uda, co będziesz
w tedy robić, jakie będą T w oje uczucia i co będziesz m ów ić. Z anotuj to wszystko
na kartce, używając czasu teraźniejszego, aby jeszcze bardziej to uwiarygodnić.
N a przykład: „M am w sp an iały zw iązek z tą osobą i w o lę sw ój czas spędzać
ra z e m z n ią n iż z k im k o lw ie k in n y m . D o b rz e się baw im y, kiedy razem
w ychodzim y na m iasto, ja k rów nież cieszym y się swoim tow arzystw em , kiedy
spędzam y przyjem ny w ieczór w dom u. M ów ię jej, ja k bardzo m i na niej zależy
i że lu b ię być blisko n ie j”.
T w orzenie wyraźnego obrazu tego, co pragniemy osiągnąć, zbliża nas do realizacji

naszego celu.
130 Cząść III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a "
Przede Wszystkim
bądź mity dta siebie sameyo
A by m óc w spierać in n y ch , dla siebie ró w n ież m usisz być dobry. W iele osób
um ieszcza sam ych siebie na szarym ko ń cu , wszyscy in n i są w ażniejsi, łącznie
z p sem teściow ej. Jaki je s t tego efekt? N arasta u czucie urazy, a w raz z tym
pogarsza się zdrow ie fizyczne i relacje z in n y m i ludźm i.
Ć w icz bycie w sp a n ia ło m y śln y m dla sam ego siebie — p o d a ru j sobie

bezw arunkow ą m iłość, taką, jaką rodzic obdarza swoje dziecko. Każdego dnia
przeznacz czas tylko dla siebie, n a w e t je śli m iałoby to być zaledwie 10 m in u t.
Kiedy ktoś prosi C ię o to, byś pośw ięcił m u swój czas, postaw sobie pytanie:
Jaką korzyść m i to przyniesie? C zy to pasuje do m ojego planu dnia i wartości?
W grzeczny sposób oddal żądania innych, zapom nij o presji, potrzebach i punkcie
w id z e n ia p o z o sta ły c h osó b . T y ró w n ie ż m asz sw oje p o trz e b y , k tó re są tak
sam o w ażne.
Docenianie su/ojego sukcesu

Ja re k je s t u zależniony od nauki. Skończył kilka k ieru n k ó w studiów , szkół
podyplom ow ych i m nóstw o rozm aitych kursów — począwrszy od projektowania
o g ro d ó w , fotografii, a skończyw szy na k u rsach p ro g ram o w an ia i negocjacji
w biznesie. N a pólkach m a m n ó stw o podręczników , płyt C D do nauki oraz
certyfikatów . Jest tak pochłonięty uczestnictw em w kolejnych kursach, że nie
m a czasu na to, by w praktyce w ykorzystać zdobytą w iedzę, a po n ad to przy
każdym now ym projekcie porów nuje siebie do specjalistów w danej dziedzinie.
C zy kiedykolw iek przyłapałeś się na tym , iż każdy dzień m ija C i ta k szybko,

że zapom inasz zatrzym ać się na chw ilę i uśw iadom ić sobie, czego się nauczyłeś
i co osiągnąłeś? T o w łaśnie m entalność typu „zrobione, zap o m n ian e”. Jeśli
cały czas patrzysz w yłącznie w przyszłość, zapominając o teraźniejszości, łatwiej
C i zauważyć to, co się nie wydarzyło i czego nie zrobiłeś, niż to, co ju ż osiągnąłeś.
Być m oże odczuw asz presję, by zrobić jeszcze w ięcej, zarobić jeszcze więcej,
w y k o n y w ać szybciej zadania, co p ro w a d z i tylko do tego, że T w o ja lista
o b o w iązk ó w staje się co raz d łu ższa. N a w e t w w akacje robisz listę tego,
co w idziałeś i co zrobiłeś.
T aka presja k o n k u ro w an ia z in n y m i m o że zniszczyć T w o je poczucie

pew ności siebie.
Bardzo w ażne je s t to, byś zwrócił uwagę na to, co ju ż osiągnąłeś, zamiast popychać
się ku kolejnym zadaniom . Z atem przyjrzyj się m in io n y m latom i uśw iadom
sobie swoje osiągnięcia i sukcesy.
1. Z a łó ż o k u la ry su k c e su i w e ź d u ż ą kartk ę p a p ieru .
2. Z a p is z k a ż d y sw ój su k ces, k tó ry p r z y c h o d z i C i d o g ło w y .
Jakich now y ch rzeczy się nauczyłeś? Jakie relacje rozwinąłeś? Ja k potoczyło
się T w o je życie na ró żn y ch obszarach?
N ie zapom inaj rów nież o m ałych, co d zien n y ch sukcesach. Być m oże
p o m o g łe ś k o m u ś w c h o ro b ie , w sp ierałeś przyjaciela lu b uko ń czy łeś
jak iś kurs. Być m o że odkryłeś, ja k w ażne je s t to, by m ieć czas na relaks.
Być m oże dołączyłeś do now ego zespołu w pracy lub przez 365 d n i w roku
przygotowywałeś posiłki. N ie zapom nij o pieniądzach, które przeznaczyłeś
na cele charytatyw ne lu b na edukację sw oich dzieci.
3 . K o n ty n u u j w y p isy w a n ie sw o ic h o sią g n ię ć , d o p ó k i n ie z a p e łn is z
c a łe j kartki.
4. T e r a z u sią d ź i p o c h w a l się z a to , co o sią g n ą łe ś.
G ratulacje. Jesteś człow iekiem sukcesu.
Z a k ażd y m ra z e m , k ied y b ędziesz m ia ł c h w ilę zw ątp ie n ia, spójrz n a sw oją

listę sukcesów — p rzypom inaj sobie o tym , ile ju ż osiągnąłeś, aby zachować
p ozytyw ne m yślenie.
Przyjmowanie pomocy
i deieyoWanie obowiązków na innych
T rzeba być p ew n y m siebie, aby przyjąć do w iadom ości takt, że wszystkiego
n ie da się zrobić sam o d zieln ie i że trzeba um ieć przyjąć p o m o c od innych.
W ięc co pow iesz na pozbycie się ko n tro li i przyjęcie p o m ocnej dłoni? T o nie
znaczy, że m asz następow ać in n y m na odciski, tylko spraw iedliw ie podzielić
się obow iązkam i.
Fakty wskazują, że kobietom trudniej je s t delegować zadania niż m ężczyznom .

Poza pracą zawodową, biorą na swoje barki większość obow iązków dom ow ych.
Pom yśl o sw oim o toczeniu zaw odow ym lu b pryw atnym i zrób listę zadań,
k tó re pochłaniają najw ięcej T w ojego czasu (na przykład aktualizacja bazy
d an y ch o klientach albo ro b ien ie prania). Postaw sobie pytania:
y / Przy w ykonyw aniu jak ich zadań chciałbym uzyskać pom oc albo przekazać
część pracy innym ?
• / K to m ógłby m i po m ó c i w jak i sposób m ógłbym go za to nagrodzić?
• / Pom ijając kw estię czasu i pieniędzy, co pow strzym uje m n ie przed

przyjęciem p o m o cy od in n y ch lu b przekazaniem części obow iązków ?
y / C o m o g ę zrobić, by uzyskać pom oc? I kiedy?
Jestem w ystarczająco dobry

Jedna z najlepszych h is to rii m ó w ią c y c h o ty m , jak w y s ta rc z a ją c o d o b ry . N ie je s te m p e rfe k c y jn y .
u w o ln ić s ię od b y c ia p e rfe k cjo n istą , została o pi Perfekcja nie je s t w ysta rcza ją ca . A le je s te m czło
sana w książce The S earch fo rH e a lin g a u to rs tw a w ie k ie m , i to w y s ta rc z y . Ten c z ło w ie k nie m oże
N a o m i R em en, k tó ra brata udział w s e m in a riu m p o w ie d zie ć ani poczuć n ic ta k ie g o , czego i ja nie
p ro w a d z o n y m przez te ra p e u tę C arla R ogersa. m ó g łb y m p o czu ć. M o g ę go w e s p rz e ć . J e s te m
w y s ta rc z a ją c o d o b ry ".
N a s e m in a riu m R ogers p ró b o w a ł przeanalizow ać
s w o je p o stę p o w a n ie jako te ra p e u ty, o p ow iadając Rem en była ty m zdum iona i p ow iedziała: „P oczu
ze b ra n ym o s w o im b e z w a ru n ko w o p o z y ty w n y m ła m się tak, ja k b y jakaś d a w n a rana zniknęła, ja kb y
n a s ta w ie n iu do klienta, k tó ry przychodził do niego ja k iś strach przed b y c ie m n ie w ystarcza jąco dobrą
n a te ra p ię . P o w ie d z ia ł: „Z d a łe m s o b ie s p ra w ę w końcu odszedł. C zułam w środku, że to , co on
z te g o , że z a n im ro zp o c z y n a m s e s ję z k lie n te m , pow iedział, było absolutnie p ra w d ziw e : N ie je s te m
w y k o n u ję je d n ą rzecz. M ó w ię s o b ie , że je s te m p e rfe k c y jn a , ale je s te m w y s ta rc z a ją c o d o b ra ".
Radzenie sobie
z odkładaniem spraió na później
Pytanie: C z e m u odkładasz spraw y na później?
O d p o w ied ź: N ie w iem . M o g ę odpow iedzieć na to pytanie później?
Jeśli pew ność siebie je s t koncentrow aniem energii i zdecydow anym działaniem,
to zwlekanie je s t tego zupełnym przeciw ieństw em . O dkładanie spraw na później
pozbawia C ię energii i zniechęca do działania — czasami nie masz naw et ochoty
na podejm o w an ie decyzji. N ie u stan n ie zw lekasz ze w szystkim . W ahasz się.
Być m o ż e m u sisz n apisać p ro p o z y cję o fe rto w ą albo o p rac o w a n ie i ciągle
odkładasz to na potem . M o że m usisz w ypełnić zeznanie podatkow e, wyczyścić
szatki, przeprow adzić tru d n ą ro zm o w ę telefoniczną, przyszyć guzik, usunąć
pajęczyny z sufitu lub zrobić badania kontrolne — cokolw iek to m a być, nigdy
nie zostaje w ykonane.
Jeśli nie należysz do ludzi bardzo zorganizow anych, to z pew nością m asz listę
rzeczy do zrobienia, które je d n a k nie są na tyle pilne, by zaraz się za nie zabrać.
Jeśli ta k je st, to m asz bardzo dob re kwalifikacje do tego, by w stąpić do klubu
zw lekaczy— szkoda tylko, że członkowie klubu nie potrafią ustalić daty i miejsca
spotkania. N o cóż, m oże zrobią to w przyszłym tygodniu.
O d w le k a n ie j e s t grą w c zek an ie: c z e k a n ie m na to, że k to ś in n y p rze jm ie

dow odzenie; czekaniem , aż najpierw stanie się coś innego; a przede wszystkim
czekaniem , aż w szystko ułoży się idealnie, zanim będziesz m ó g ł coś zrobić.
O dkładanie rzeczy na później pojawia się w tedy, kiedy brakuje C i koncentracji

i energii. Kiedy jesteś skupiony i m asz dużo energii, pozytyw nym efektem je s t
celow e działanie.
N ajszybszym sposobem poradzenia sobie ze zw lekaniem je s t zrobienie czegoś,

czegokolw iek, co spow oduje, że ruszysz do przodu. Jako pisarze każdego dnia
zm agam y się z p u stą kartką papieru. W ięc zaczynam y pisać cokolw iek, naw et
jeśli są to sam e bzdurą’.
W n astęp n y ch p o d p u n k tach opiszem y praktyczne sposoby, które pom ogą Ci

podnieść T w o je poczucie pew ności siebie.
Przełamywanie impasu
K lien ci często p rzy ch o d zą n a sesję co a ch in g u , poniew aż u tk n ę li w czym ś,
co m y n azy w am y impasem X Y . M ają cel, m a rz e n ie , co ś, co c h c ą osiągnąć,
a w ciąż im się to nie udaje. M ów ią: „N ie m ogę zrobić X , d o p ó k nie zrobię Y ”.
T e k o m u n ik a ty pok azu ją n am , że ludzie w strz y m u ją sw oje życie. N ie k tó re
z ty ch w y p o w ied zi m o g ą w ydać C i się znajom e:
„N ie m o g ę pójść na szkolenie, d o p ó k dzieci nie p o d ro sn ą ”.

„N ie m o g ę ukończyć k u rsu zaw odow ego, d o p ó k nie zdobędę na niego
p ieniędzy”.
„N ie m ogę polecieć do Australii, d o p ó k m oje zdrowie się nie popraw i”.
„N ie m o g ę odejść/zm ienić pracy, d o p ó k m ój p a rtn e r biznesow y nie
odejd zie”.
„N ie m o g ę kupić d o m u nad m o rz em , d o p ó k nie zgrom adzę
w ystarczającej kw o ty p ien ięd zy ”.
„N ie m o g ę chodzić na siłow nię, p ó k nie zm ien ię pracy, a nie m ogę
zm ien ić pracy, d o p ó k m oja żona pracuje z a w o d o w o ...”.
„N ie stracę na w adze, je śli m oja żona nadal będzie gotow ać tak pyszne
obiady”.
... i tak dalej. Z każdym dniem im pas rośnie. T a k e sytuacje stają się wyniszczające,
pozbaw iają en erg ii i osłabiają koncentrację.
L udzie chcą realizow ać sw oje w ie lk e m arzenia, ale zarzekają się, że brakuje

im czasu, pieniędzy lub energii. Ale to wcale nie są głów ne pow ody, dla których
popadają w im pas. Zm agają się z problem am i, ponieważ nie potrafią podzielić
zadań na m niejsze części.
III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a "
S pró b u j zastosow ać podejście „ k ro k p o k ro k u ”, aby przełam ać im pas.
1. Z a p o m n ij o tym , ż e m a sz z b y t m a ło c z a su , p ie n ię d z y lub en erg ii

— z a łó ż m y , ż e b rak i w k tó r y m k o lw ie k z ty c h e le m e n tó w n ie
sta n o w ią ż a d n e g o p r o b le m u .
W yobraź sobie, że m asz d u żo czasu, m n ó stw o pieniędzy lu b energii.
2. O k reśl sw ój c e l lu b m a r z e n ie w p o z y ty w n y sp o só b i z a p is z j e
na kartce.
N a przykład: „Chcę się przeprowadzić do małego miasteczka nad m orzem ".
3 . P o s ta w s o b ie p y ta n ie nr 1: „ C z y m o g ę z r o b ić to j u ż d zisia j? ”.
Je śli o d p o w ie d z ia łe ś „tak, m o g ę to zrobić d zisiaj”, to h o k u s p o k u s,
T w o je m a rz e n ie się sp e łn iło . Jeśli je d n a k o d p o w ie d zia łeś p rzecząco
— a je s t to bardziej praw dopodobny scenariusz — to przejdź do kroku 4.
4. P o sta w s o b ie p y ta n ie nr 2: C o m u si się n a jp ie r w z d a rzy ć?
P o d z ie l n a p o szczeg ó ln e zadania w szystko to, co m u sisz z ro b ić ,
by osiągnąć swój cel.
W przykładzie z d o m em nad m orzem zadania zostały podzielone na trzy
głów ne części: szukanie lokalizacji, znalezienie bardziej elastycznej pracy
i uzyskanie zgody pozostałych czło n k ó w ro dziny na przeprow adzkę.
5. P o w tó r z k ro k i 3. i 4. dla k a ż d e g o z za d a ń .
Z adaj sobie pytanie n r 1, „Czy m ogę zrobić to dziś?”, a jeśli nie, to postaw
sobie pytanie n r 2, „C o m u si się najpierw zdarzyć?", i tak dalej, dopóki
nie uzyskasz listy działań, które ju ż dziś m ożesz wykonać albo przynajmniej
ustalić sobie datę ic h w ykonania i zapisać ją w notesie.
R ozum iesz ju ż , o co chodzi? W ten sposób w ychodzisz z im pasu i przybliżasz

się do realizacji swrojego celu.
Odgryzanie mniejszych kaiVatkóiV

C ierpliw ość i u pór są cecham i, które pomagają w budow aniu poczucia pewności
siebie. I kiedy podchodzisz do rzeczy spokojnie i dzielisz duże zadania na mniejsze
części, m asz w ięcej szans na to, by zbliżyć się do perfekcji, niż w tedy, kiedy
w ykonujesz w szystko w w ielkim pośpiechu i oczekujesz szybkiego rozwiązania.
B artosz p o d c h o d z i sp o k o jn ie d o stre su jąc y ch w y zw ań , z ja k im i m u si się

zm agać w m iędzynarodow ej firm ie z sektora I T ; taki spokój zyskuje dzięki
tem u , że duże projekty dzieli na m niejsze, łatw iejsze do przełknięcia kawałki.
Z ajm u je się zarządzaniem jakością u sług m iędzynarodow ych linii lotniczych

— co j e s t bardzo tru d n y m z a d a n iem . A le u d aje m u się ro z d z ie lić to na
poszczególne m niejsze zadania. N ajpierw określa kluczowe procesy biznesowe,
a potem nanosi je na istniejącą infrastrukturę IT. N astępnie analizuje w skaźniki
wydajności, identyfikuje zadania do w ykonania i dzieli je na m niejsze projekty
zw iązane z w p ro w ad zen iem uspraw nień.
W do m u Bartosz stosuje podobne podejście do dużych w yzw ań, bez w zględu

na to, czy m a to być zaprojektowanie ogrodu, przeprow adzenie rem ontu dom u,
czy też zrealizow anie sw ojego m arzenia, ja k im je s t latanie szybow cem . Kiedy
postanow ił, że chce nauczyć się latać, najpierw zebrał inform acje, potem znalazł
odpow iedni aeroklub, zapisał się na kurs szybowcowy dla początkujących i zrobił
listę zadań, które w kró tk im czasie je d n o po d ru g im skreślał ze swojej listy:
zaliczen ie lo tu sa m o d z ie ln e g o , lo tu w szybow cu je d n o o so b o w y m , lo tu
w ytrzym ałościow ego oraz lo tu długodystansow ego. Ż ad n e z tych zadań nie
spow odow ało większego zamieszania dzięki praktycznem u podejściu Bartosza,
który wie, że z każdym kolejnym zadaniem będzie m ieć coraz w iększą wiedzę.
Aby podzielić swoje własne projekty na m niejsze części, zastosuj poniższe kroki:
1. O k r e śl sw ój d u ż y cel.
M o ż e na przykład chcesz napisać pow ieść?
2. U s t a l r o z są d n y i r ea ln y te r m in w y k o n a n ia .
N apisanie pow ieści m oże zająć C i rok.
3 . P o d z i e l g o n a s e r ię m a ły c h z a d a ń d o z r e a liz o w a n ia
w w y z n a c z o n y m p r z e z C ie b ie te r m in ie .
W przypadku pisania pow ieści te zadania m ogą obejm ow ać: znalezienie
wydawcy, zarysowanie głównego w ątku powieści i rozwijanie um iejętności
kreatyw nego pisania.
4. D la k a ż d e g o z z a d a ń o k re śl te r m in re a liz a cji.
U kończenie każdego z poszczególnych zadań m oże zająć C i kilka miesięcy.
5. K a ż d e z z a d a ń p o d z ie l na c z y n n o ś c i, k tó re sta n ą się c z ę ś c ią
T w o je g o c o d z ie n n e g o p la n u d n ia, a lb o na m a łe p rojek ty.
R ozw ijanie um iejętności kreatywnego pisania m oże oznaczać konieczność
zapisania się na odpow iedni kurs i poświęcania godziny dziennie na pisanie.
Podzielenie dużego projektu na małe, m ożliw e do zrealizowania zadania sprawia,

że podchodzisz do ich realizacji z w iększą pew nością siebie.
Przeznaczanie czasu ulotneąo

dla siebie
Z y cie sa m ą pracą bez ż a d n y c h ro z ry w e k j e s t n u d n e . A poza ty m bardzo
n iep ro d u k ty w n e. Jeśli zostajesz w pracy do późna, to sam potrafisz dostrzec,
że po ośm iu g o d zinach T w oja w ydajność spada.
A co byś pow iedział na to, żeby trochę zw olnić tem po i uprościć kilka rzeczy?
Inform acje przedstaw ione w kolejnych podpunktach pokażą C i, ja k to zrobić.
Zwalnianie tempa
M ożesz być przyzwyczajony do szybkiego tempa, pracy na najwyższych obrotach,
przem ieszczania się z m iejsca na m iejsce w ja k najkrótszym czasie, bez chw ili
na zastanowienie się. W dzisiejszym społeczeństwie liczy się szybkość — szybkie
p o siłk i, szybkie sa m o c h o d y , szybkie k o m p u te ry , szybkie efek ty i w ie cz n e
poszukiw anie zadow olenia. „C h cę tego, i to ju ż dziś”.
A j a k m yślisz, k ied y p ojaw iają się m o m e n ty inspiracji? N ajczęściej w te d y ,

kiedy jesteś spokojny i pozwalasz sw ojem u m ózgow i odpocząć: gdy masz w olny
dzień, bierzesz prysznic, jeździsz na row erze treningow ym , spacerujesz po parku,
pracujesz w ogrodzie, przechadzasz się po polnych drogach. N ie spodziewaj
się kreatyw nego m yślenia, kiedy latasz ja k trzm iel z kwiatka na kwiatek.
O w szem , T w ój m ózg m oże działać dobrze na wysokich obrotach, w logicznym

i racjonalnym trybie. Ale osiągniesz o wiele lepsze efekty, jeśli dasz m u szansę
na odpoczynek i zapewnisz regularne przerw y. C o ciekawe, zwalnianie tem pa
daje lepsze rezultaty. Z ró b sobie zatem przerw ę i w róć do pracy z odśw ieżonym
um ysłem .
M edytacja je s t d o b ry m sposobem na osiągnięcie spokoju podczas burzliw ych

o k resó w . D lateg o w łaśn ie m ilio n y lu d z i na św iecie m ed y tu ją każdego dnia.
O to d w u m in u to w a m edytacja, k tó rą m ożesz p rzep ro w ad zić sam odzielnie
tuż przed w ażn y m spotkaniem albo zanim o b u d zi się dziecko — m ożesz to
zrobić w każdym m o m e n c ie , kiedy potrzebujesz w ytchnienia i tro ch ę czasu
dla siebie. M o ż e sz czytać te słow a n a glos albo nagrać na p ły tę i p o te m ją
o d słu c h iw a ć . Je śli ch c e sz d o w ied zieć się w ięcej o ró ż n y c h tech n ik ac h
m edytacyjnych, zajrzyj na stro n ę www.younnostconfi(ientself.com.
U w olnij swój um ysł... pozbądź się jakichkolw iek myśli lub zm artw ień. Pozwól
im odejść. N ie c h odlecą w dal niesione delikatną bryzą. Skup się na sw oim
oddechu. Skoncentruj się na tym , ja k powietrze w ypełnia T w oją klatkę piersiową
i okolice brzucha, a następnie pow oli w raz z w ydech em je opuszcza. Pozw ól,
by T w oje m yśli sw obodnie napływały... i odchodziły. O bserw uj kolory i obrazy

pojaw iające się w o k ó ł C iebie, kieruj się w stro n ę światła i zan u rz sw oje ciało
i u m y sł w je g o w sp a n ia ły m cieple. W słu ch aj się w d źw ięki, ja k ie słyszysz
w p o m ie sz c z e n iu i poza n im . P o zw ó l, by' o d daliły się one ku n ajd alszem u
zakątkow i T w o jeg o u m y słu , a p o te m p o zw ó l im odejść. P oczuj p o d m u ch y
w iatru na swojej twarzy i ciele, i rozkoszuj się tą ciszą. P oczuj... ja k ona pachnie.
Pozostań w tym stanie spokoju przez kilka chw il. A kiedy' będziesz gotow y,
pow róć do sw ojego naturalnego stanu — odśw ieżony, pełen energii i gotow y
do działania.
Zaadaptowanie reguły 8 0 /2 0
K atarzyna, pracując w agencji reklam ow ej, w iedziała o tym , że zaledw ie 20
p ro c e n t w ydatków na reklam ę je s t odpow iedzialnych za 80 p ro cen t efektów ,
jakie p rzynosi kam pania reklam ow a. Ale p ro b lem tkw ił w ty m , że nigdy' nie
bydo w iad o m o , o które 20 p ro c e n t chodzi. N a szczęście istnieją takie obszary'
w ży ciu , gdzie te d an e są łatw iejsze do zg ro m ad zen ia i z in te rp re to w a n ia ,
i w n astęp n y ch p o d p u n k tach p rzyjrzym y się bliżej tym w łaśnie obszarom .
Wyjaśnianie podziału
Prawo Parcia lub reguła S0/20 w zięła swoją nazw ę od nazwiska XEX-wiecznego
ek o n o m isty V ilfredo P areto, który' odkrył, że 80 p ro ce n t ziem i w e W łoszech
należy' do 20 procent ludności. Rzekom o zauważył rów nież to, że w 'jego ogrodzie
80 p ro c e n t zb io ró w zielonego groszku poch o d zi z 20 p ro c en t ziaren.
W raz z u p ły w em lat tę sam ą reg u łę zastosow ano z in te resu ją cy m sk u tk iem

w w ie lu in n y c h o b szarach n ie z w ią zan y c h z zie m ią i o g ro d n ictw e m .
N a jw ażn iejsze dla C ie b ie je s t to, że 80 p ro c e n t T w o ic h e fe k tó w p o ch o d zi
z 20 p rocent w ysiłków, a jednocześnie potrzeba 80 procent pozostałych zasobów,
aby uzyskać te d o d a tk o w e 20 p ro c e n t e fe k tó w i z 80 p ro c e n t dojść d o 100.
W szystko to w skazuje na praw dziw y k o szt perfekcjonizm u. Aby' otrzym ać te
dodatkow e 20 procent, m usisz starać się 4 razy bardziej. N iektóre rzeczy w arte
są takiego w ysiłku, a n iek tó re nie.
Zasada 80/20 wskazuje proporcje dość szacunkowe w stosunku do tego, co dzieje

się taktycznie, ale poniżej prezentujem y przykłady sy'tuacji, kiedy' prawo Pareta
się spraw dza:
y / 20 p rocent w ysiłku, jaki wkładasz w sprzątanie, odpowiada za 80 procent

czystości w T w o im d o m u .
y / 20 p rocent T w o ich klientów przynosi C i 80 procent zysków ze sprzedaży'.
y / 20 p ro c e n t p raco w n ik ó w w biurze je s t odpow iedzialnych za 80 p ro c en t
w yników .
Z 80 p ro c e n t T w o jeg o p o stęp u w ynika z 20 p ro c en t T w o ic h działań.

Z 20 p ro c e n t sw oich u b ra ń nosisz przez 80 p ro c en t czasu.
Z 20 p rocent czasu spotkania je s t poświęcane na podjęcie 80 pro cen t decyzji.
DopasouJyuJame podziału do potrzeb

O statnio m oja przyjaciółka przygotowywała się do egzam inu, który obejm ował
m iędzy in n y m i napisanie eseju z dziedziny m edycyny. Pisanie nie należało do jej
ulubionych czynności, dlatego była tym nieco zdenerw ow ana, aż postanow iła,
że nie pozw oli, by n erw y w zięły górę. „Przez 80 pro cen t czasu będę pracować
nad m o im esejem — to wystarczy, żebym uzyskała odpow iednią ocenę, a resztę
w o ln eg o czasu p rzeznaczę dla siebie i sw ojej ro d z in y ”.
T o było właśnie w cielenie w życie reguły 80/20 — dała z siebie tyle, ile mogła
w dan y m przedziale czasow ym , i nie starała się na siłę uzyskać dodatkow ych
p u nktów , bo w iększy w y siłek w cale nie zapew niłby jej dodatkow ych korzyści
wr postaci lepszej oceny.
Jesteśm y p rzekonani, że n ad m iern a praca je s t w yzw an iem , z ja k im borykają

się d ziś zw ykli lu d z ie . Starając się zro b ić w szystko w 100 p ro c en tac h ,
d o p ro w ad zasz do d ra m a ty c z n eg o sp adku p o z io m u e n e rg ii i k o n c en trac ji.
Gdybyś zastosował regułę 80/20, m ógłbyś ograniczyć 80 pro cen t sw oich działań
i zyskać niew iarygodnie d u żo czasu w olnego.
Zidentyfikuj obszary, na których starasz się osiągnąć 100-procentow ą perfekcję.

Podejm ij decyzję, że 80-procentow y efekt je s t dla C iebie wystarczający. A teraz
20 p ro c e n t czasu przeznacz na uzyskanie tego efektu.
Generowanie realistycznych
standardów zachowania
M am y nadzieję, że zrozu m iałeś, iż perfekcja i odkładanie spraw na później są
je d y n ie pożeraczam i czasu. Z abierają C i ró w n ież sporo energii. O czyw iście,
p rag n iesz osiągać ja k n ajlep sze w y n ik i i w p e w n y c h sy tu acjach chcesz się
w y ró ż n ić na tle in n y c h i dać z siebie 100 p ro c e n t. C h o d z i o to, żeby m ieć
realne oczekiw ania, ale i wizję.
W ięk szo ść lu d z i u św iad am ia sobie to, ja k ie korzyści m ogą osiągnąć dzięki

upraszczan iu w ie lu rzeczy, t a k ja k w sły n n y m ak ro n im ie słow a K I S S (ang.
Keep itS im p le, S tu p iii — N ie ko m plikuj, głupcze). Im bardziej kom plikujesz
sobie spraw y, ty m w iększy wyprowadzasz bałagan, tracisz poczucie pew ności
siebie oraz zm niejszasz szanse na odniesienie sukcesu.
Dopasowywanie celów do okoliczności

W iesz ju ż z p o p rz e d n ic h p o d p u n k tó w , że za 80 p ro c e n t T w o ic h w y n ik ó w
odpow iada 20 p ro c e n t T w ojej pracy. Zbliżając się do realizacji sw oich celów
i do sw ojej w izji, p o w in ie n e ś zaadoptow ać o d p o w ied n ie zachow ania, które
pozw olą C i zaoszczędzić czas i skupić swoją energię na tym, co w ażne. O to kilki
pytań, na które m usisz sobie odpow iedzieć w procesie weryfikacji swojej drogi:
y / Ja k wygląda teraz m oja wizja? (Włącz w to rów nież odpow iedź na pytanie,
dlaczego je s t ona dla C iebie w ażna).
y / Jakie zadania m o g ę przekazać innym ?
y / C zy pośw ięcam czas na coś, czym w ogóle nie pow inienem się zajmować?
iZ C o takiego m o g ę zrobić, czego nie m oże zrobić n ik t poza m ną, aby
zrealizow ać m o ją wizję?
Zapisz swoje odpow iedzi i powracaj do nich w tedy, kiedy będziesz m iał obawy,
że zbaczasz z o branej drogi. Zaglądaj do n ic h przy n ajm n iej raz w m iesiącu,
a najlepiej jeszcze częściej.
Zachowanie pozytywnego nastawienia

i racjonalnego spojrzenia
P ojaw ią się takie sytuacje i n a d e jd ą takie m o m e n ty , kiedy T w o ja p ew ność
siebie zm niejszy się ze w zględu na czynniki zew nętrzne, na które nie będziesz
m ieć żad n eg o w p ły w u lu b tylko n iew ie lk i. P o n iżej p rz ed staw ia m y kilka
w skazów ek, któ re p om ogą C i zachow ać pozytyw ne nastaw ienie.
y / P om yśl o takim czasie w przyszłości, kiedy problem y', k tó rych teraz

dośw iadczasz, nie będą m iały ju ż żadnego znaczenia.
• / Z ap lan u j k ilk i m ały ch p rzyjem ności dla siebie, naw et jeśli będziesz
m ó g ł się n im i cieszyć dopiero za jakiś czas.
W yobraź sobie, że je ste ś w kinie i akcja akurat nie je s t dobra, ale w iesz,
że film będzie m iał szczęśliwe zakończenie. N apisz sw oje w łasne
szczęśliw e zakończenie.
• / Połóż się w cześniej niż zw ykle i przy'gotuj sobie coś ciepłego do picia.
y / K o m p o n u j sw oje posiłki z najlepszych i najzd ro w szy ch p ro d u k tó w .

Pij d u żo wody'.
y / W ybierz się na spacer i podziw iaj piękne n ieb o , rozkoszuj się
pow ietrzem i zielenią.
uo Cząść III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a "
• / Pamiętaj o wszystkim , co C i się udało, naw et jeśli było to coś niewielkiego.
• / Z ró b listę rzeczy, które w tej trudnej sytuacji są pozytyw ne.
Zwiększanie su/ojej elastyczności

Przez w iele lat bieganie na d łu g ich dystansach było dla Ju sty n y ulu b io n y m
sp o so b em na zrelaksow anie się. N ależała do klubu sportow ego, rano przed
pracą biegała zawsze kilka kilom etrów , bez w zględu na pogodę, a w w eekendy
brała udział w zaw odach. Bieganie było dla niej najw ażniejsze — a na drugim
m iejscu intensyw na praca na stanow isku dyrektora zarządzającego w dużej
firm ie, która wiązała się z częstym i w yjazdam i służbow ym i. M iała niew iele
czasu dla sw oich dzieci i m ęża, który czu ł się ja k ojciec sam otnie
w ychow ujący dzieci.
K ontuzja ścięgna udow ego zm usiła Justynę do porzucenia biegania na jakiś czas.
Fizjoterapeuta poradził je j, by zam ieniła sw oją u lubioną dyscyplinę sportow ą
na pływ anie i ćw iczenia jo g i, a przede w szystkim , by pośw ięciła w ięcej czasu
sw ojem u m ężow i i dzieciom . T a zm iana zachęciła Ju sty n ę do zrobienia bilansu
sw ojego życia zaw o d o w eg o i p ry w atn eg o . U św ia d o m iła sobie, że u tk n ęła
w rutynie, że cały czas poświęcała na te same ćwiczenia i spotykanie się z tym i
sam y m i ludźm i.
W prow adziła w iększe uro zm aicen ie do swroich ćw iczeń fizycznych, zaczęła

w ięcej czasu pośw ięcać rodzinie i na now o zdefiniow ała sw oją rolę
zaw odow ą. Jej relacje n ap ełn iły się n o w ą energią.
Pom yśl o typow ych p u n k ta c h sw ojego dnia lu b tygodnia i przyjrzyj się bliżej
ty m ru ty n o w y m c z y n n o śc io m , k tó re nie w zb u d zają T w o jeg o e n tu zja zm u .
W k tó ry ch m iejscach w pro w ad zenie choćby niew ielkiej zm iany przyniosłoby
najw iększy efekt? Z astan ó w się na ru ty n o w y m i zachow aniam i i działaniam i,
któ re przestały być ju ż inspirujące. C zy, dla przykładu, spotykasz się zawsze
z tą sam ą g ru p ą osó b , czy co ty d zień w te n sam sposób spędzasz w eek en d y
lu b odw iedzasz ciągle te sam e m iejsca?
P rześledź rzeczy, które za w sze robisz, m asz poczucie, że pow inieneś je robić,
oraz takie, których nigdy nie zrobiłeś, a naw et nie próbowałeś. Być m oże ugrzęzłeś
w ru ty n ie. Jeśli zawsze w nied zielę jadasz lu n ch ze sw oją m am ą albo zawsze
w piątek rano sprzątasz w d o m u , spróbuj zrobić coś innego. C o by się stało,
gdybyś zab rał sw o ją m a m ę n a spacer po plaży w n ie d z ie ln e p o p o łu d n ie ,
a piątkow y ra n e k spędził na grze w golfa?
Elastyczność w zachowaniu je s t drogą do wolności. Im lepiej potrafisz dostosować

się d o ró ż n y c h sytuacji, ty m n in iejsze p ra w d o p o d o b ie ń stw o , że w padniesz
w sidła pertek cjo n izm u .
Rozdział 10
Mentalne rozciąganie się

W tym rozdziale:
Z badasz sw oją strefę k o m fo rtu .
► Spojrzysz w przyszłość.
► O trzym asz to, czego potrzebujesz.
R ozw iniesz sw oją siłę.
W y raw d a zaw arta w tw ie rd z e n iu „C iesz się życiem , bo drugiego m ieć nie

f będziesz" wskazuje na to, że nie zawsze możesz się przygotować na wyzwania,
jakie życie stawia przed T obą, je d n ak je śłi będziesz próbow ał odciąć się od tego,
co nieoczekiw ane, to skończy się ty m , że stracisz bardzo w iele z bogactwa,
jakie życie C i oferuje.
C z y p am iętasz p ró b ę , ja k ie j została p o d d an a b o h aterk a bajki K siężn iczka

iu ziarnku grochu3. Aby dowiedzieć się, czy przybyły gość napraw dę m a królewskie
p och o d zen ie, d w orzanie pod stosem m ateracy ukryli ziarnko grochu. G dyby
dziewczynka nie mogła zasnąć z pow odu odczuwanego dyskom fortu i następnego
ranka narzekałaby na niew ygodne materace, oznaczałoby to, że je s t praw dziw ą
księżniczką.
Z in n y c h bajek w ie m y , że księżniczki często nie m ogą spożyw ać zw ykłego

je d z e n ia , m ają alergię na k u rz i b ru d , nie znoszą, kiedy k w estio n u je się ich
zdanie albo się im sprzeciw ia, paraliżuje j e najm niejsze niepow odzenie, a ich
życie zdaje się być o w iele trud n iejsze, niż p o w inno być. P o m im o w szelkich
sw o ich przyw ilejów (albo w łaśn ie z ic h p o w o d u ) księżniczki z bajek radzą
sobie z życiem gorzej niż zw ykły, przeciętny człow iek.
Ja k w każdej bajce, ró w n ie ż i w ty ch o księżniczkach je s t ziarnko praw dy.

O pow iadają one o ludziach, k tórzy ograniczyli sw oje m ożliw ości, poniew aż
nigdy nie m usieli zmagać się z w yzw aniam i. Stawianie czoła trudnościom je st
je d n y m z najw ażniejszych czynników odpow iedzialnych za rozwój człowieka.
W tym rozdziale pokażem y C i, ja k poradzić sobie z w yzw aniam i, jak ie stawia
przed T o b ą życie, i ja k je w ykorzystać do zw iększenia swojej pew ności siebie
i w ew n ętrzn ej siły.
U2 Cząść III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a " _________________________
Powiększanie strefy komfortu

T w o ja strefa k o m fo rtu n ie o g ranicza się je d y n ie d o T w o jeg o fizycznego
środow iska. Strefa komfortu to te rm in szeroko w ykorzystyw any w psychologii
i rozw oju osobistym, i odwołujący się przede wszystkim do aspektów związanych
z m e n ta ln y m śro d o w isk iem , czyli ty m , k tó re sam sobie stw orzyłeś. P om yśl
0 n im ja k o swojej kryjówce, m iejscu, gdzie czujesz się napraw dę zrelaksowany
1 m ożesz być sobą. T a p rzestrzeń je s t przyjazna i w ygodna.
M o żesz zauw ażyć, że n a w e t n ajbardziej w yg o d n a kryjów ka staje się n u d n a

i ograniczająca, je ś li nigdy z niej nie w ychodzisz. Ale T w oja psychologiczna
strefa k o m fo rtu ró ż n i się od T w o jej kryjów ki w je d n y m w aż n y m aspekcie,
m ianow icie — pow oli się pom niejsza! I je śli nie zrobisz kroku na zew nątrz,
to w krótce zostaniesz w niej ściśnięty na śmierć!
A by być zd ro w y m człow iekiem , m usisz od czasu do czasu gim nastykow ać

sw ój u m y sł. O w iele szybciej zyskasz p ew n o ść siebie, je ś li zaakceptujesz
p o trzeb ę rozw oju.
O to kolejna przydatna analogia. W yobraź sobie, że leżysz w swoim łóżku podczas

z im n e j i b u rz liw e j n ocy. Z a o k n a m i h u la w ia tr i słychać, ja k deszcz d u d n i
w parapet. Ale w m ieszkaniu je s t przytulnie, a C iebie ch ro n i kołdra. I przez
cały ten czas m ożesz odczuwać' burzę, będąc w k o m fortow ym położeniu.
Ale na ile dobrym p rzew o d n ik iem je s t T w oje poczucie k o m fortu? Jeśli burza
p o trw a je szcze przez jak iś czas, zrobisz się głodny, a je ś li w iatr zerw ie dach
z T w o je g o d o m u , to zn ajd ziesz się w m ało w y g o d n ej sytuacji, a co w ięcej,
bardzo n ieb ezp ieczn ej. W ty ch o kolicznościach T w o je łóżko w cale nie je st
bezpiecznym m iejscem i nie o c h ro n i C ię przed zagrożeniem , dlatego m usisz
w yjść i p o szu k ać lepszego sc h ro n ie n ia . T w o ja piw n ica na p e w n o nie je s t
w ygodna, je d n a k w trakcie b u rzy to najlepsze m iejsce, by się schować. M oże
lepiej przygotuj się na taką ew entualność.
P o czu cie k o m fo rtu je s t k iep sk im p rz e w o d n ik ie m w życiu; to ilu zja, która

w danym m om encie je s t całkowicie subiektyw na i relatywna. M ożesz nie mieć
ochoty' na z im n y p rysznic, ale kiedy je ste ś na safari i tem p era tu ra doch o d zi
do 50 stopni, to w łaśnie taki zim ny prysznic prosto z wiadra staje się dla Ciebie
luksusem . Poczucie k o m fo rtu zawsze zależy od kontekstu.
Zrozumienie granic suJojej strefy

Pom yśl o swojej strefie k o m fo rtu jak o o przestrzeni, w której żyjesz, pracujesz
i spotykasz się z in n y m i ludźm i; to są te miejsca, działania i relacje, w których
czujesz się najlepiej. N ie m a nic złego w tym , że przebywasz w tej strefie przez
cały czas. D zięki te m u m ożesz przeżyć każdy kolejny d zień bez konieczności
Rozdział 10: M e n ta ln e ro z c ią g a n ie się
p o n o w n e g o szacow ania k ażd eg o n iu a n su zw iązan eg o z n o w ą sytuacją. Ale

poniew aż T w oje p rzekonania w pływ ają na T w o je decyzje dotyczące działań,
to decyzja o n iep o d ejm o w an iu ryzyka wyjścia poza sw oją strefy k o m fortu
m o że spraw ić, że staniesz się n iezdolny do staw ienia czoła w yzw aniom , jakie
życie rzuca C i pod nogi.
T a k sam o ja k m usisz kształtować i rozwijać m ięśnie ciała, pow inieneś również

ćw iczyć swój um ysł, by zachow ał sw oją siły i elastyczność. Jeśli nie będziesz
używać mięśni, to zamkną, i to sam o dotyczy możliwości rozw oju, jakie pojawiają
się w T w o im życiu. M usisz z n ich korzystać, bo inaczej skazujesz się na życie
w co raz bardziej kurczącej się strefie k o m fo rtu , która C ię ogranicza, tłam si
i kradnie T w o je szanse na odczuw anie radości i m iłości.
Powrót do życia
W m ło d o ś c i M ic h a ł b y ł ś w ie tn y m s p o rto w c e m . c h w ila m i. W iedział, że te n „w y p a d e k " m ó g ł sko ń
B y ł n ie w ie lk ie j p o s tu ry , ale za to s iły i szyb ko ści czyć s ię dla niego o w ie le gorzej. Teraz, m a ją c
m u nie b ra ko w a ło i zaw sze w y g ry w a ł w starciach okazję do p o n o w n e g o rozw ażenia s w o je g o życia
z czw ó rką s w o ic h b ra ci. Później s ię ożenił, do p ry w a tn e g o i z a w o d o w e g o , p o s ta n o w ił dokonać
czekał się dzieci, m ia ł dużo o b o w ią z k ó w w pracy, zm ia n .
w ię c na s p o rt pozostało m u bardzo n ie w ie le czasu.
Z aw sze je c h a ł ta m , gdzie p o trz e b o w a ła go firm a ,
A k ie d y s ta ł s ię o d p o w ie d z ia ln y za c a ły re g io n ,
i bez p y ta n ia w y k o n y w a ł to , o co p ro s ił go p ra
coraz w ię c e j czasu spędzał w podróży, przeważnie
c o d a w c a . W z a m ia n za to o trz y m y w a ł w y s o k ą
n o c o w a ł w h o te la c h i s to ło w a ł s ię w re s ta u ra
p ensję, co ja k iś czas p o d w yż kę , m ia ł do d ysp o
c ja ch . Przybrał na w a d ze i po raz p ie rw s z y w ży
z y c ji d o b ry s a m o c h ó d i k o n to na w y d a tk i słu ż
c iu zaczął się m a rtw ić s w o ją ko n d yc ją fizyczną.
b o w e . A le poprzez tę p ra cę s tra c ił d e te rm in a cję ,
K o le jn y a w a n s z a g w a ra n to w a ł m u ty m ra ze m u p o d o b a n ie do p o d e jm o w a n ia decyzji, do konku
pracę w głó w n e j siedzibie firm y . Kiedy członkow ie ro w a n ia , p o d e jm o w a n ia ryz y ka , ro z w ija n ia się.
je g o n o w e g o zespołu s p yta li go, czy nie w e źm ie M ic h a ł z d a ł s o b ie s p ra w ę z te g o , że p o m im o iż
u d ziału w fir m o w y m tu rn ie ju ro z g ry w e k p iłk a r su kce s z a w o d o w y d a w a ł m u s a tysfa kcję , to je d
s kich , przyjął tę propozycję. A le k ie d y p oszedł na nak stra cił k o n ta k t ze s p o rte m , k tó ry ta k uw ielbiał.
trening, m usiał o g rom nie się starać, żeby dotrzy Przez o sta tn ie 15 la t żyt w coraz m niejszej strefie
m a ć in n y m kroku, a to w c a le nie b y ło przyjem ne. k o m fo rtu fizy c zn e g o .
N ie p o ja w ił s ię na ko le jn ych d w ó c h tre n in g a ch ,
Po re ko n w a le sce n cji zrezygnow ał z p ra cy i w s p ó l
u s p ra w ie d liw ia ją c się „dużą p resją w p ra c y ", ale
nie ze s w o im b ra te m założył m atą firm ę . Zajm ują
p ra w d a była ta ka , że po o s ta tn im tre n in g u bolały
się organizacją w y p ra w w a k a c y jn y c h i safari dla
go w s z y stkie m ięśnie. Zde cyd o w a ł, że ta kie kła m
f ir m Ż ycie M ic h a ła c a łko w ic ie się zm ieniło, a jego
s tw o będzie dla niego lepsze i p o s ta n o w ił „ w y
k o n d y c ja fiz y c z n a p o p ra w iła się. „Z n o w u czuję,
m ig a ć s ię " od k o le jn y c h tre n in g ó w .
że ż yję " — m ó w i. „C ieszę się z a k ty w n e g o życia,
A le w d n iu m e c z u w ż y c iu M ic h a ła n a s tą p iła m y ś lę nad ko le jn ym i p o m y sła m i, p o d e jm u ję n o w e
zm iana. Jeg o w y s tę p s p o rto w y zakończył się dla w y z w a n ia . N ig d y nie w ie m , co s ię zdarzy w k o
niego z e rw a n ie m w ią za d e ł i złam aną w kilku m ie j le jn y m tyg o d n iu . M o je życie je s t przygodą, a m oja
s ca ch nogą. Leżąc w szpitalu, po o p e ra cji, tę s k n ił praca, w k tó re j p o m a g a m in n y m lu d zio m w y jś ć
za prostym i przyjem nościam i, za spacerem w parku z ic h s tre fy k o m fo rtu , je s t z a b a w ą ".
ze s w o ją żoną i w s p ó ln ie p rz e ż y w a n y m i m iły m i
m Część III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a "
K ażdy stara się unikać b o lesn y ch lu b poten cjaln ie tru d n y c h sytuacji. A le za

k ażd y m razem , k ied y ta k p o stę p u jesz , w y co fu jesz się w głąb sw ojej strefy
k o m fo rtu . Jeśli od czasu do czasu nie rozszerzysz sw oich granic, to skończy
się tym , że skryjesz się pod psychicznym odpow iednikiem kołdry, aby uniknąć
otaczających C ię zew sząd dem o n ów .
Kiedy następnym razem poczujesz się niezręcznie lub w padniesz w zakłopotanie

i będziesz chciał wycofać się z sytuacji bez żadnego znaczącego pow odu, pamiętaj,
że rezygnując z ćw iczeń m e n ta ln y c h — i ukryw ając się w strefie k o m fo rtu
— osłabiasz swoje poczucie pew ności siebie; a przecież m usisz go strzec. Dzięki
in fo rm acjo m przedstaw ionym w tej książce będziesz m ógł przebić się przez
swój szklany su fit i w yzw olić z ograniczających przekonań.
Podejm ij teraz decyzję, że wykażesz się w iększą aktywnością w obszarze życia

ro d z in n e g o , w p racy i w relacjach z in n y m i, i że zaczniesz w ykorzystyw ać
w szystkie pojaw iające się szanse na rozw ój. T e reg u larn e ćw iczenia um ysłu
pozw olą C i osw oić się z uczu ciem staw iania czoła w yzw aniom , a im bardziej
oswoisz się z tym odczuciem , tym mniej będziesz się go obawiać. Kiedy w T w oim
życiu pojaw ią się n apraw dę duże w yzw ania, to będziesz na znacznie lepszej
pozycji m en taln ej, aby m ó c się z n im i uporać.
Poszerzan ie su?oich gran ic:

rozszerzanie strefy
T a k ja k chodzisz na siłow nię, by ćwiczyć m ięśnie i zrzucać zbędne kilogramy,
tak sam o m ożesz ćw iczyć sw oją kondycję um ysłow ą.
Jeśli, dla p rz y k ła d u , o d czu w asz stra c h p rz ed w y stą p ie n ia m i p u b lic z n y m i,

to d u ż y m w y z w a n ie m m o ż e być dla C ie b ie w y g ło szen ie k ró tk iej m o w y
na uroczystości pogrzebow ej lub pełnej dow cipu i gracji pożegnalnej przem ow y
dla szefa, który przechodzi na em eryturę. M ożesz jed n a k próbować podejmować
te w yzw an ia i z czasem realizo w ać j e z d u ż ą łatw ością. P am iętaj, że T w o ja
życiowa podróż zaczyna się od jedn ego m ałego kroku. N ajlepszym sposobem ,
by przełam ać strach przed w ystąpieniam i publicznym i, je st wykorzystanie każdej
okazji do głośnego przem ówienia w grupie osób, na przykład podczas rutynowego
cotygodniow ego zebrania albo na n iefo rm aln y m spotkaniu tow arzyskim .
Je d n y m z n ajlep szy ch a sp ek tó w T e o rii S trefy K o m fo rtu je s t to, że każde

ćwiczenie sprawia, iż Tw oje możliwości zwiększają się jednocześnie na wszystkich
obszarach. A by sprawdzić to tw ierdzenie, załóżm y, że w ciągu kolejnych kilku
m iesięcy będziesz m usiał uporać się z następującym i w yzw aniam i:
Spójrz na ry su n e k 10.1.
Rozdział 10: M e n ta ln e ro z c ią g a n ie się / ^ 5
Umówienie się
na randkę
X
Wygłoszenie
Lęk przed
X przemowy
wężami
na ślubie
X
Rozmowa
o pracę
R ys u n e k . 10 .1 .
Strefa komfortu
• / U biegałeś się o aw ans, na który T w o im zd an iem zasłużyłeś, i teraz

czeka C ię w ażna rozm ow a kwalifikacyjna, przez którą m usisz przebrnąć.
• / T w ó j najlepszy przyjaciel się żeni i poprosił C ię, byś został jeg o drużbą
na ślubie. Poczułeś się zaszczycony jego propozycją, ale teraz z przerażeniem
m yślisz o tym , że będziesz m u sia ł w ygłosić przem ow ę.
S Podoba C i się pew na dziewczyna z działu księgowości i zdaje się, że i ona
się T o b ą interesu je. T w o i koledzy z pracy zaczęli na C iebie naciskać,
żebyś zaprosił ją na randkę.
• / O d zawsze boisz się węży, a m usiałeś się zgodzić na to, by razem ze swoim
m ałym siostrzeńcem , który C ię uwielbia, pójść do ogrodu zoologicznego
zobaczyć w ę ż e . A to o zn acza, że będziesz m u siał w ziąć gada w ręce,
co napaw a C ię o g ro m n y m przerażeniem .
Teraz wszystkie te rzeczy znajdują się poza T w oją strefą kom fortu. O ile możesz
sobie w yobrazić w y k o n an ie p ierw szy ch d w ó c h zadań, to ju ż u m ó w ie n ie się
z koleżanką na randkę je s t ponad T w oje siły, a co najgorsze, nie m asz bladego
pojęcia, ja k poradzić sobie z lękiem przed w ężam i.
Najlepsze, co możesz zrobić w tej sytuacji, to zacząć od najtrudniejszego zadania.

Kiedy uporasz się z lękiem przed wężami, w zrosną Tw oje możliwości poradzenia
sobie z p o z o sta ły m i w y z w a n ia m i. T o j e s t n iew iary g o d n e i praw dziw e!
R ozszerzając sw oją strefę k o m fo rtu w ja k im k o lw ie k k ie ru n k u , w ydłużasz
jej p ro m ień i wcielasz wiele innych rzeczy do swojego now ego, poszerzonego
okręgu.
w klatce p ie rsio w e j. M o żesz p rzec zu w ać zbliżające się fa tu m albo sądzić,

że m asz atak serca. B ardzo typ o w e dla oso b y dośw iadczającej ataku paniki
je s t p rzekonanie, że zaraz um rze.
Ataki paniki m ożna wyleczyć, a jeśli nie zdecydujem y się na szukanie fachowej
pom ocy, takie ataki m ogą bardzo destrukcyjnie w płynąć na nasze życie. O soby
na n ie cierp iące starają się u n ik ać sytuacji, k tó re m o g ły b y w y w o łać atak,
na p rzy k ład n ie pływ ają, nie p ro w ad z ą sa m o c h o d u , n ie je ż d ż ą w in d ą , nie
przebywają w zamkniętej przestrzeni i tak dalej. M niej więcej 1/3 osób cierpiących
na tę przypadłość nie w y chodzi n a w e t z d o m u w obaw ie przed w ystąpieniem
ataku.
M im o że p raw d o p o d o b ień stw o w ystąpienia u C iebie ataków paniki w ynosi

li jed y n ie 1 na 10, to je śli m asz przeczucie, że m ożesz cierpieć na jakiekolw iek
zab urzenie lękowTe, zw róć się po pom oc do lekarza.
Bezpieczna jazda
na drodze szybkiego ruchu
Z atem podjąłeś decyzję, aby uczestniczyć w życiu bardziej aktyw nie i otworzyć
się na nowe wyzwania. W ykonałeś m entalny ekw iw alent „konsultacji z doktorem ,
zanim rozpoczniesz intensyw ny program ćw iczeń”. M ożesz m ieć m ałe obawy
albo n a w e t czuć się nieco przerażony, ale jed n o cześn ie odczuw asz w sobie
więcej energii. Radość, jaką m asz w sobie, je s t niepodw ażalna i m oże stanowić
d o b rą m otyw ację dla rozw oju. G ratulacje: idziesz do przodu.
Stwarzanie nieba
Jesteś otoczony przem ysłem zw iązanym z rozw ojem osobistym , który1oferuje
C i n a rz ę d z ia p o trz e b n e do tego ro z w o ju ; w tej książce ró w n ie ż zn ajdziesz
ic h w ie le . J e d n y m z n ajb ard ziej p rzy d a tn y c h n a rzę d z i na w c z e sn y m etapie
podróży' je s t stw orzenie swojego w łasnego nieba, gdzie będziesz m ógł odpocząć
i nasycić się rz eczam i, k tó re będą in icjo w ać o d p o w ie d n ie n e u ro lo g ic z n e
i fizjologiczne reakcje.
Jeśli postrzegasz życie ja k o w ielką przygodę, ja k o w spinaczkę na w ym arzone

szczyty, w ted y to n ieb o m o że być dla C iebie bazą rozw ojow ą. T a k ja k osoby'
uprawiające w spinaczkę górską rozbijają obozow isko, w? którym m ają wszystko,
co p o trzeb n e do tego, by'w ejść na szczyt, ró w n ież i T y potrzebujesz takiego
miejsca na odpoczynek i rekonw alescencję (O iR ) — miejsca, w którym m ożesz
szybko nabrać sił i w'rócić do sw ojego no rm aln eg o stanu.
U8 Cząść III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a " ________________________________________________
10 ucz ow e atrybuty, jak ie p o w in n o zapew nić C i T w o je nieb o , są następujące:
• / Środki, które u m ożliw ią C i p o w ró t do psychicznej rów now agi.

■*/ Środki, które p om ogą C i w yjść ze stanu przygnębienia i uzyskać stan
inspiracji.
■S Środki, które o d b u d u ją zasoby T w ojej energii.
M ożesz poprawić swój stan fizyczny, psychiczny i duchow y poprzez odpoc zynek,
relaks, k o ncentrację i ru ty n ę. T w o im celem je s t opracow anie system u, który'
będzie dostarczał C i w y m ien io n y ch pow yżej atry b u tó w w ciągu 30 m in u t.
Stw7orzen ie sw ojego nieba m oże być o w iele łatw iejsze, niż C i się to w ydaje,
zastosuj się jedynie do przedstaw ionych poniżej kroków'. Kiedy ju ż je opanujesz,
m ożesz je zm odyfikow ać tak, aby pasow ały do T w ojej sytuacji, ale staraj się
by'ć k o n sek w en tn y , poniew aż w ykonyw anie tych kroków' w taki sam sposób
za każdym razem je s t bardzo w ażn ą częścią tego procesu.
1. P o s z u k a j s p o k o j n e g o m ie js c a w p o k o ju , d o m u , p a r k u lub
o g r o d z ie , g d z ie m o ż e s z s w o b o d n ie u siąść i g d z ie n ik t n ie b ę d z ie
C i p r z e s z k a d z a ć p r z e z m n ie j w ię c e j 20 d o 30 m in u t.
T ak ie sp o k o jn e p rzesiad y w an ie pozw ala wyciszy'ć się T w 'ojem u ciału
i u m y sło w i, a to z kolei pom aga C i o d b udow ać siły', kiedy' czujesz się
w yczerpany codziennym i zdarzeniami. Im intensywniej będziesz korzy'stać
ze sw ojego nieba, ty m szybciej doznasz ukojenia, a T w o je ciało i um ysł
będą m ieć siły, by' poradzić sobie z przyszłym i w yzw aniam i.
2. O d d y ch a j s w o b o d n ie p r z e z 4 d o 5 m in u t.
O ddychanie je s t o wiele bardziej skom plikow anym procesem , niż C i się
wydaje. O ddychanie od tysięcy' lat stanowiło przedm iot rozważań mistyków,
filozofów i fizyków . Ale Ty' m usisz w iedzieć je d y n ie to, że oddychanie
je s t w ażnym aspektem wpływającym na odpow iednią koordynację um ysłu
i ciała, i m ożesz się n im posłużyć dla osiągnięcia takiego efektu, jakiego
pragniesz. T eraz chcesz się zrelaksow ać i skoncentrow ać.
Kiedy jesteś zestresowany' albo podenerwowany, oddychasz pły'tko. Odbywa
się to w sposób naturalny, ale m oże trochę potrw ać, zanim T w ój oddech
pow’róci do norm alnego stanu, a do tego czasu odczuw asz w sw oim ciele
efekty, jak ie przynosi pły'tki oddech.
A by zm ien ić sposób oddychania, nie m usisz w cale angażować do tego
św iadom ości, a najbardziej tradycyjną m eto d ą je s t liczenie baranów!
A. Z ró b w ydech.
B. P o n o w n ie zrób w 'dech, licząc do c zterech baranów
(1 baran, dw a barany, trzy' barany, cztery' barany).
C . W strzym aj o d d ech na czw artym baranie.
D . Z ró b w ydech, licząc do czterech baranów .

E. W reszcie, p rzy czw arty m baranie, kiedy T w o je płuca b ę d ą ju ż puste,
w strzym aj na ch w ilk ę oddech.
Jeśli przy tym ostatnim kro k u poczujesz się słabo, ogranicz liczenie
do d w ó c h b aran ó w do czasu , aż p rz y w y k n iesz do tego ćw iczenia
i poczujesz się k o m fo rto w o , licząc do czterech.
T e n sp o só b o d d y ch an ia m o że p o czątk o w o w ydaw ać C i się d ziw ny,
niew ygodny i sztuczny, ale nie rezygnuj z niego. Oddychając w ten sposób,
uspokajasz sw oje ciało i usuw asz z niego n eu ro ch em iczn e pozostałości,
które w yw oływ ały w T o b ie stan podekscytow ania.
O ddychanie przy użyciu liczenia baranów m ożesz w ykonyw ać przez pięć
m in u t, ale pow róć do niego, jeśli na jakim kolw iek etapie procesu poczujesz,
że p o n o w n ie ogarniają C ię stany, które w y w ołują w T o b ie napięcie.
3 . D o k o n u j w iz u a liz a c j i p r z e z 20 m in u t.
Podczas wizualizacji w ykorzystujesz swoją kreatyw ną w izualną w yobraźnię

do tego, by w yobrazić sobie, że jesteś w łaśnie nad m o rz em , na górskiej
polan ie lu b w ja k im k o lw ie k in n y m idyllicznym m iejscu, gdzie w ieje
delikatna bryza, świeci słońce, a T y m ożesz sobie spokojnie wypoczywać.
Bądź kreatyw ny i zaangażuj w szystkie sw oje zm ysły do zaplanow ania
tej wizualizacji:
• M o ż e sz w łączyć d elik atn ą, in s tru m e n ta ln ą m u z y k ę lu b płytę
z dźw iękam i szum u fal lub padającego deszczu. (T o nie jest odpow iedni
czas na ciężką m uzykę, silnie zabarwioną em ocjonalnie, lub jakąkolwiek
inną, która spow oduje p o b u d zen ie T w ojego system u nerw ow ego).
• Jednocześnie m ożesz skorzystać z olejków arom atycznych lub w inny
sposób spróbow ać zaangażować swój zm ysł pow onienia. Sięgając
zawsze po te n sam olejek zapachow y podczas w izyt w sw oim niebie,
stwarzasz silną w ięź ze sw oim kontem placyjnym stanem i um acniasz
e fe k t p rzy zw y czajen ia, d zię k i k tó re m u T w o je n ieb o staje się
n ie z a w o d n y m m iejscem na O iR .
• Jeśli m asz płytę z m uzyką relaksacyjną, to je s t to odpow iedni m om ent,
by j ą w łączyć. M ożesz nagrać na płytę swój w łasny tekst i p o tem go
odsłuchiw ać, dzięki czem u będzie o n perfekcyjnie pasował do Twojego
w yim aginow anego nieba.
P o d czas w iz u a liz a cji postaraj się w yciszyć sw ój u m y sł, ciało i d uszę.
S p o k o jn e, b e z p ro b le m o w e o to cz en ie , k tó re starasz się stw o rzy ć w e
w łasn y m n iebie, spraw ia, że je s t on o tak ce n n y m m iejscem .
4. Z a c z n ij p r z y g o to w y w a ć się do p o w r o tu .
K iedy nad ejd zie czas zakończenia sesji, p rzeznacz kilka m in u t na to,
by stopniow o, pow oli pow rócić do rzeczyw istego świata. Kiedy T w oje
ciało je s tw stanie relaksu, fale m ózgow e przechodzą w rytm alfa. D zięki
te m u zyskujesz g łę b o k i e ie k t O iR i do sk o n ałe a n tid o tu m na stres

pojawiający się w ciągu dnia. W ychodząc z tego stanu, m usisz dać sw ojem u
m ózgowi kilka m in u t na pow rót do rytm u beta, właściwego dła normalnego
stanu przebudzenia.
Wyłącz m uzykę, w eź kilka głębszych oddechów i przeciągnij się; następnie
u siąd ź sp o k o jn ie i p rzez kilka m in u t k o n te m p lu j d o św iadczenie
p rz e b y w a n ia w n ie b ie . J e śli m iałeś b a rd zo p rz y je m n ą w izualizację,
być m o że b ęd ziesz ch ciał zan o to w ać n ow e e le m e n ty , ta k abyś m ó g ł
potem wykorzystać je ponow nie. Jeśli jesteś przekonany o tym , że podczas
w izualizacji zasnąłeś, pom yśl o tym , ja k d u żą presję m usiałeś w cześniej
odczuwać. Daj sobie kilka chw il, a potem pożegnaj się ze sw oim niebem
aż do następnego razu i p ow róć do sw ojego naturalnego stanu.
Z asada je s t taka, że to , co działa, j e s t d o b re dla C ieb ie. E k sp e ry m e n tu j

z pom ysłam i, które C i przedstaw iliśm y, aby znaleźć dla siebie ja k najlepszą
d ro g ę. K iedy z n ajd ziesz w łaściw ą k o m b in a c ję e le m e n tó w , trzym aj się je j,
a wszystkie te sensoryczne stym ulanty będą wyw oływać w T o b ie stan relaksacji.
Kiedy stanie się to T w o im naw ykiem , T w oje niebo będzie w t stanie odbudow ać
T w ó j spokój i ukojenie n aw et w najbardziej burzliw ych m o m entach.
Jeśli zadasz sobie trud stw orzenia takiego nieba i dopasow ania go do sw oich
potrzeb, zawsze pamiętaj o tym, by respektować to miejsce jako świętą przestrzeń.
W te d y zaczn iesz k o ch ać sw oje n ie b o , a o n o w zam ian za to o fiaru je C i
bezpieczeństwo i wsparcie, jakiego potrzebujesz, by poradzić sobie z wyzwaniami
życia codziennego.
T w o je n ie b o je s t ró w n ie ż d o b ry m m ie jsc em d o tego, by p rz ep ro w a d zić

wizualizację swojego dnia, idealnej prezentacji sprzedażowej lub czegokolw iek
innego, co chcesz, aby C i się udało. T o nie tylko miejsce, gdzie m ożesz poczuć
się bezpiecznie i zregenerow ać sw oje siły; m oże to być rów nież przestrzeń,
w której narodzi się silniejsza, bardziej pew na siebie wersja Ciebie. Im częściej
korzystasz ze swojego nieba, tym staje się ono m ocniejsze i bardziej niezawodne.
Twroje n ieb o je s t w spaniałym m iejscem do stw orzenia w izji swojej przyszłości

i bardziej szczegółow ego p lan u z nią zw iązanego. K ie d y ju ż zaznajom isz się
z tym procesem i stanie się o n częścią Tw ojej codziennej rutyny , m ożesz zacząć
rozwijać bardziej efektyw ne przyzwyczajenia myślowe, które będą C ię wspierać
przez resztę T w o jeg o życia.
Przygoto rtyiOan ie się do przyszłości

W przygotow yw aniu się do czegokolwiek chodzi o to, by pomyśleć o rezultatach,
jakie chce się osiągnąć, zam iast k oncentrow ać się na p roblem ach, jakie m ogą
ew entualnie pojawić się po drodze. T e drugie pojawiają się w procesie planowania,
ale nie są tak znaczące, ja k C i się wydaje.
W książce N L P dla bystrzaków autorzy (jednym z nich je st Kate B urton) opisują

bardzo efektyw ne narzędzie planow ania nazyw ane D o b rze U fo rm o w an y m
W y n ik iem , k tó re św ietn ie się spraw dza przy ro zw a ża n iu efe k tó w , ja k ie
pragniesz osiągnąć.
N arzęd zie to w skazuje na siedem w a ru n k ó w , jak ie m u si spełnić jakakolw iek

decyzja lu b cel, aby szanse na osiągnięcie ich były ja k najw iększe. N ajszybciej
zrozum iesz te warunki, jeśli rozważysz je w formie siedmiu następujących pytań.
7. Czy Twój cel jest czymś, czeyo naprawdę pragniesz,

czy Wcale Ci na nim nie zależy7
In n y m i słowy, czy zm ierzasz w k ieru n k u celu, którego pożądasz, czy m oże
raczej uciekasz od czegoś, czego nie chcesz? Św iadom ość tego, czego się pragnie,
je s t najw ażniejszym k ro k iem na drodze do osiągnięcia czegokolw iek.
Światopogląd pokolenia lat 60., zawarty w stwierdzeniu „m usim y się stąd wyrwać,
naw et jeśli będzie to ostatnia rzecz, jak ą zrobim y", doprow adził do odrzucenia
surow ych wartości czasu pow ojennego. N iestety, poskutkowało to pojawieniem
się w ielu niespodziew anych problem ów , ponieważ pragnienie zm iany i energia
działania nie zostały u k ieru n k o w ane w żadnym k o n k retn y m celu.
N iew iele je s t takich sytuacji w życiu, gdzie z całym p rzek o n an iem m ożesz
pow iedzieć, że „cokolw iek inn ego byłoby lepsze niż to, co je s t teraz", m im o
że taktycznie m ożesz tak to odczuw ać w danym m o m en cie. N a w e t ucieczka
z płonącego b u d y n k u będzie łatwiejsza, je śli będziesz w iedział, które drzw i
prow adzą do wyjścia ew akuacyjnego. Z atem zaakceptuj swoje niezadow olenie
z obecnego stanu rzeczy, ale pom yśl, czego pragniesz w zam ian, i sform ułuj
to w pozytyw ny sposób.
2. Czy to jest Twój cel i czy jesteś W stanie go zrealizować7

N astęp n ą rzeczą, ja k ą m usisz określić, je s t to, czy te n w y brany cel taktycznie
je s t T w ój, czy m oże ktoś C i go narzucił. Być m oże T w oja m am a nalega na to,
byś zdobył dob re w ykształcenie, ale jej pragnienie niekoniecznie pom oże C i
w przejściu przez studia, je ś li na jak im k o lw iek z etapów te n cel nie stanie się
ró w n ież i T w o im .
M usisz m ieć rów nież pew ność, że jesteś w stanie zrealizować w yznaczony cel.
Być m oże pragniesz być łubiany przez wszystkich, którzy C ię znają, ale osiągnięcie
takiego celu je s t i zawsze będzie poza T w oją kontrolą. M ożesz łatwo zmarnować
całą swoją życiową energię na dążenie do tego celu. Z kolei okazywanie sympatii
tym , których spotykasz, je s t ju ż celem , który zależy od C iebie. Jeśli do takiego
celu dążysz, to praw dopodobnie w ielu ludzi, których spotykasz, będzie chciało
odw zajem nić tę sym patię. Kluczową ró żn icąjest tutaj to, że koncentrujesz się
na czym ś, co m ożesz kontrolow ać.
3 . Skąd będziesz Wiedział, że dobrze sobie radzisz?

W szalonym śnie m oże zdarzyć się tak, że nagle znajdziesz się w jakiejś dziwnej
grze i nie będziesz m ieć najm niejszego pojęcia, czy uda C i się wygrać. D okładnie
tak sam o je s t w rzeczyw istości. Jeśli pragniesz osiągać lepsze w yniki w pracy
albo być bardziej kochającym m ałżonkiem , to skąd będziesz w iedział, że dobrze
sobie radzisz i że zm ierzasz w k ie ru n k u osiągnięcia tego celu?
M usisz określić m eto d ę m ierzenia sw ojego sukcesu, a im bardziej precyzyjna

i obiektyw na będzie ta m etoda, tym lepiej. W biznesie często stosuje się kluczowe
w skaźniki efektywności (ang. key performance indicatorś), nazyw ane rów nież KPI.
W skaźniki te są obiektywne, jasno sprecyzowane i umożliwiają ocenę czynionych
postępów . Spróbuj zastosować takie wskaźniki do oceny realizacji swojego celu.
Ą. Czy Wiesz, co jest źródłem Tu/ojego pragnienia?

R zadko się zdarza, by p ra g n ie n ie zrealizo w an ia czegoś p o jaw iło się
n ie sp o d z ie w a n ie , nie w iad o m o skąd. W szystkie T w o je pragnienia m ają swój
p o czątek w T w o im w n ę trz u i je śli dokładnie w iesz, gdzie tkw i ich źródło,
m ożesz w pływ ać na swoje odczucia z n im i zw iązane.
N a przykład, jeśli m arzysz o dw uosobow ym sportow ym sam ochodzie, zapytaj

sieb ie, d laczego. N o có ż, to św ietn y sa m o c h ó d , m o żesz od p o w ied zieć,
m a dosk o n ałe p a ra m e try tec h n ic z n e i d o b rą m arkę. T o sy m b o l T w ojego
statusu pokazujący w szystkim in n y m (i T o b ie ró w n ież), że sporo osiągnąłeś.
A poza ty m zawsze chciałeś m ieć taki sam ochód, odkąd skończyłeś 20 lat.
O dkryw anie źródła swojego pragnienia je st elem entem procesu wyznaczania celu.
Po dokładnym przeanalizowaniu wszystkich powodów' możesz dojść do w niosku,
że pow inieneś kupić w łaśnie taki sam ochód teraz, kiedy m asz 25 lat, bo potem
będzie ju ż za późno na to, by się n im cieszyć. Jeśli natom iast m asz 35 lat, żonę
i trójkę dzieci, i m a to być sam ochód ro d zin n y , być m o że je d n a k zdecydujesz
się na in n y sam ochód, w iększy 4 -drzw iow y m odel, oczyw iście z doskonałym i
p a ra m e tram i tech n ic z n y m i, będący sy m b o lem Twrojego w ysokiego statusu
i posiadający w ięcej siedzeń!
5. Jakich zasobów potrzebujesz do realizacji sWojego celu?

Kiedy masz jasno określony cel i precyzyjnie zdefiniowane KPI, to o wiele łatwiej
je s t zidentyfikow ać zasoby n iezb ęd n e do realizacji tego celu. W przypadku
niektórych ze sw oich celów' dysponujesz ju ż w szystkim i potrzebnym i zasobami
i m ożesz niezw łocznie przystąpić do ich realizacji. Z kolei do w ykonania innych
celów m oże C i pew nych zasobów brakować i T w oje pierwsze kroki pow inny
być zw iązane z tym , aby je pozyskać.
Marzenie o bezludnej wyspie

Gerald Kingsland m ia ł bardzo n ie zw ykły ce l: chciał p rze żyć ta k ą p rz y g o d ę , i w te n s p o s ó b po zn a ł
d o św iadczyć życia na bezludnej w ys p ie . C hciał się L u c y Irv in e , k tó ra o p o w ie d z ia ła na je g o a nons).
na niej osiedlić na dłuższy czas, w ię c m u sia ł zdo
P rzyg o to w an ia do realizacji tego celu trw a ły kilka
b y ć w ie le niezbędnych do przeżycia u m ie ję tn o ś ci
lat, a p o b y t na w y s p ie para niem alże p rzyp ła ciła
(p o lo w a n ie , ło w ie n ie ryb , z b u d o w a n ie sch ro n ie
ż ycie m , a le udało im s ię p rze trw a ć , a ich h isto rie
nia i ta k dalej).
m ożesz przeczytać w książce The Is la n d e r napi
P oniew aż n ie w ie le je s t o sób, k tó ry m s ię to udało, sanej przez K ingslanda oraz w C a sta w a y: A S tory
w ie d zia ł, że m u s i się bardzo dobrze p rzy g o to w a ć o f S u rviva l a u to rs tw a Irvine; m ożesz ró w n ie ż zo
do tego, aby m ie ć p e w n o ść , że na w y s p ie będzie b aczyć film R ozbitkow ie, k tó ry p o w s ta ł w oparciu
um ia ł zdobyć to w szystko , co będzie m u potrzebne o te d w ie książki i zo sta ł n a krę co n y w roku 1987,
(zam ieścił n a w e t ogłoszenie w gazecie, że poszu a w role ro zb itkó w w c ie lili się O liver Reed i A m a n
k u je p a rtn e rk i, k tó ra z e c h c ia ła b y ra z e m z n im da D onohoe.
G dy rozmyślasz dalej o swojej przyszłości, w naturalny sposób T w oje myślenie

się poszerza i w sw oich planach zaczynasz uw zględniać ró w n ież in n e osoby
oraz now e zasoby, k tó ry m i obecnie nie dysponujesz, a które będziesz m usiał
pozyskać. T o j e s t w porządku. N ajpierw m usisz określić, co je s t C i potrzebne,
a p o tem zaplanow ać zdobycie tego, czego potrzebujesz.
6. Czy zrealizowanie tego celu może Wiązać się ze stratą czegoś,

co jest dla Ciebie cenne7
Z astanaw iając się n a d ty m , ja k b ędzie w yglądać T w o ja p rzy szłość, kiedy
zrealizujesz w szystkie sw oje m arzen ia, p o m y śl ró w n ież o tym , co m ożesz
po d ro d ze stracić. Jeśli zd o b ęd ziesz bogactw o i zam ieszkasz w rezydencji
n a szczycie w zgórza, z p ew n o ścią w yzw olisz się z k ło p o tó w finansow ych,
ale co się stanie z in n y m i p ozytyw nym i aspektam i T w ojego obecnego życia
— przyjaciółmi, w spólnym i sprawami, w spieraniem się w trudnych m om entach?
Jeśli są to w a ż n e dla C ie b ie rzeczy, m u sisz u w zg lęd n ić je w sw ojej w izji
p rzy szło ści. B ędzie C i o w iele tru d n iej osiągnąć założone cele, je śli nie będą
o ne zaw ierać T w o ic h podstaw ow ych w artości.
7. Czy założony cel definiuje pierwsze boki, jakie musisz podjąć7

D obry początek to połow a sukcesu, a m arzenia stają się rzeczywistością dzięki
naszym działaniom . D latego konieczne je st, abyś w iedział, co m usisz zrobić,
a p o tem zabrał się do w ykonania ty ch pierw szych, najw ażniejszych kroków .
Kiedy p o dejm ujesz działanie, św iat zew nętrzny reaguje na to i dostarcza C i
narzędzi. Jeśli połączysz działanie z zaangażow aniem , to nic nie będzie w stanie
C ię zatrzym ać.
m Część III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a "
Jak napisał W .H . M urray, wspaniały szkocki alpinista (cytat często przypisywany

n iem ieck iem u poecie G o eth em u ):
O czy m k o lw iek m arzysz, zrób to.

O dw aga m a w sobie geniusz, silę i magię.
M usisz na bieżąco definiow ać sw oje kolejne kroki - i podejm ow ać je.
Przyciąganie do siebie tego,

czego pragniesz
W iele poradników 7 sugeruje, że m ożesz zdobyć w szystko to, o czym w życiu
marzysz, i do pew nego stopnia je s t to prawda. Ale m usisz uw ażnie zastanowić
się nad tym , czego n apraw dę pragniesz.
Z a łó ż m y , że ra z e m ze sw o im p rzy jacielem u w o ln iliście dżin a z b u telk i,

i każd em u z w as w n agrodę p rzysługuje je d n o życzenie. T w o im życzeniem
je st to, by każdy, kogo spotykasz, kochał C ię do końca życia. T o proste dla dżina:
w kłębach niebieskiego d y m u zostajesz zam ieniony w m ałego szczeniaczka,
który został pow ażnie ranny w w ypadku sam ochodow ym i pozostało 1 1 1 1 1 tylko
kilka m in u t życia. T eraz każdy, kogo spotkasz, pokocha C ię do końca Tw ojego
krótkiego życia.
T w ó j p rzy jaciel ch ce, aby każdy n a p o tk a n y c z ło w ie k daw ał m u p ieniądze.

Z n o w u pojaw ia się n ie b ie sk i d y m i zostaje 0 1 1 z a m ie n io n y w n ie w o ln ik a,
przyw'iązanego łańcucham i do punktu poboru opłat przy moście, którego pilnuje
w strę tn y tro ll. J u ż do k o ń ca sw'ojego życia b ędzie otrzy m y w ać pien iąd ze
od każdego, kogo napotka, lecz nie będzie m ógł ich zachow ać dla siebie.
T a k w łaśnie wygląda sprawa z dżinam i: Uważaj, czego pragniesz. A m orał z tej

h isto rii je s t taki, że życie, tak sam o ja k i dżin, daje nam dokładnie to, o czym
m yślim y.
D ostajesz to, o czym m yślisz najbardziej intensyw nie, w ięc ta k ja k w historii

z d żin e m , m usisz dokładnie zaadresow ać sw oje prośby i pragnienia.
Otrzymywanie z powrotem tego,

co sam dajesz
Z a łó ż m y , że gdy byłeś d z ie c k ie m , w T w o im d o m u się n ie przelew ało .
W idziałeś, że Twroi rodzice m usieli z w ielu rzeczy zrezygnować, abyś T y m ógł
się kształcić. M ożesz być im za to bardzo w dzięczny, ale rów nocześnie m ożesz
mieć w sobie poczucie w iny, a naw et złości, że życie tak niesprawiedliwie obeszło
się z T w o im i rodzicam i, albo poczucie frustracji, że nie potrafili lepiej ułożyć
sobie życia i teraz T y na tym cierpisz. T o są typow e uczucia, jakie m ogą zrodzić
się w czło w ie k u .
Ale gdzieś głębiej m ogłeś złożyć sobie przysięgę, że zrobisz wszystko, by T w oje
w łasne dzieci nigdy nie m usiały borykać się z takim i trudnościam i. T o rów nież
typow y efekt. T o T w oje postanow ienie m a bardzo duży w pływ na to, ja k bardzo
zam o żn y m człow iekiem się staniesz; a m oże skończyć się tym , że nie uda C i
się zdobyć tego, czego pragnąłeś.
T o prosta, a je d n a k dziw na praw da: D ostajesz to, o czym m yślisz. Bardzo

łatwo je s t w paść w pułapkę rozm yślania w większości o tym , czego nie chcesz!
Jeśli m yślisz o tym , by być bogatym człow iekiem , to będziesz bogaty; jeśłi
rozm yślasz nad sw oim u bóstw em finansow ym , to pozostaniesz biedny. Jeśli
rozm yślasz nad ty m , by dbać o sw oje zdrow ie, to będziesz zd row y; a jeśli
głów nie zamartwiasz się tym , że pow ażnie zachorujesz, to tak w łaśnie się stanie.
M o żesz zauw ażyć w y raźn e pow iązanie z dobrze u fo rm o w a n y m w y n ik iem ,

o k tó ry m pisaliśm y w cześn iej w p o d p u n k c ie „P rzy g o to w y w an ie się do
przyszłości”. Jeśli pozytyw nie zdefiniujesz swoje cele, to T w oje myśli rów nież
będą pozytyw ne, a praw dopodobieństw o zrealizowania tego, czego pragniesz,
będzie większe. Jeśli źle sform ułujesz swoje intencje — i to je s t najdziwniejsze
— m o żesz otrzym ać zupełn ie coś przeciw nego niż to, czego pragniesz, czyli
coś, czego najbardziej nie chcesz. E arl N ightingale, guru rozw oju osobistego,
sprzedała m ilio n y p ły t w Stan ach Z je d n o c z o n y c h w latach 50., opisując tę
d ziw n ą praw idłow ość.
M istycy m ają odpow iednią nazw ę dla tej siły w świecie, która reaguje na ludzkie
d ziałan ia. N azy w ają j ą k arm ą. K a n tu w św iecie za c h o d n im n ie cieszy się
d o b rą sław ą, j e s t c zęsto u to ż sa m ia n a z ru c h e m N e w A ge i z szaleńcam i.
W rzeczy w isto ści teo ria k a rm y je s t o w iele bardziej su b te ln a i z ło żo n a .
M ów iąc najprościej, teoria k arm y tłum aczy, ja k podejm ow ane przez C iebie
działania o d działują na środow isko, w którym żyjesz.
W B iblii także m o ż e m y o d n aleźć „karm iczne" w skazów ki: „Z bierzesz to,

co posiałeś” je s t praw dą w yzn aw aną przez w ielu ludzi żyjących w zachodnim
św iecie, bez w zg lęd u na to , czy są religijni, czy też nie. R ów nież w in n y c h
tradycjach m o żn a odnaleźć ró żn e w ersje tego uniw ersalnego prawa.
T w oje doświadczanie życia je st m ocno związane z tym , w jak i sposób istniejesz

w tym świecie. T o , co otrzym ujesz, w dużym stopniu w skazuje na to, co dajesz,
w ięc w ykorzystaj to do stw orzenia takiego świata, jakiego pragniesz.
Odnajdywanie tego, czego szukasz

W tej książce znajdziesz w iele narzędzi i technik, które po m o g ą C i stw orzyć
życie, o jak im m arzysz, i przyciągnąć do C iebie ludzi oraz rzeczy m aterialne,
k tó ry c h p o trz e b u je sz do realizacji sw ojego ce lu . J e d n a k je ś li n ie będziesz
m ieć w yraźnej i spójnej w izji tego, czego pragniesz, to żaden m ech an izm nie
zagw arantuje C i tego, czego p o trzebujesz i chcesz.
N ajw iększa pewność siebie to zdolność podejm ow ania jakiegokolw iek działania
n iezbędnego do tego, by osiągnąć pożądany w ynik. A le to w szystko nic nie
da, je śli nie będziesz w iedział, czego pragniesz. D latego w tej książce chcem y
C i przede w szystkim pom óc w odnalezieniu T w ojego prawdziwego powołania
i celu.
Odczuwanie swojej siły

Kiedy napraw dę zaczniesz odczuwać efekty, jakie C i obiecaliśmy w tej książce,
T w o je życie w y p e łn i się n ie z w y k łą siłą. Lepiej z ro z u m ie sz sw oje w y b o ry
i bardziej docenisz sw oją w o ln ą w olę.
Aby to osiągnąć, m usisz wykorzystać swoją w olę do przełamania dotychczasowych

w zorców działania i reagowania i zastąpić je now ym i w yboram i, które utw orzą
n o w e w zorce działania i reagow ania.
W daw nych czasach m iłosierdzie i laska były ekspresją w ładzy osoby rządzącej.
Potężny książę m ógł skazać sw oich w rogów na śm ierć, a potem przez akt łaski
darow ać im życie. Ż ad en zw ykły czło w iek takiego praw a nie m iał. N o cóż,
T y rów nież m ożesz to zrobić na w ielu obszarach swojego życia, i takie działanie
m o że być dla C iebie bardzo w yzw alające. Kiedy kroczysz ju ż w y b ran ą przez
siebie drogą i nie pozw alasz na to, by in n i ludzie lu b zdarzenia zaw róciły C ię
z n ie j, stajesz się w olny.
Docenianie nowego sposobu bycia

Kiedy zdobędziesz u m iejętność działania zgodnie ze sw oim i podstaw ow ym i
w artościam i i będziesz realizow ać swój cel, to nic nie będzie w stanie C ię
zatrzym ać. M ożesz zaadoptow ać fo rm u łę gwarantowanego sukcesu.
A brzm i ona tak: wiesz, czego chcesz, decydujesz o swojej strategii, podejmujesz
d ziałan ie, a n a stę p n ie k o lejn e o d p o w ie d n ie działanie w y w o łan e reakcją
na poprzednie działanie. Jesteś elastyczny w sw oim zachow aniu, m asz dobrze
sform ułow ane cele oraz pragnienie ich realizacji, które w yw odzi się z samej
istoty T w o jeg o bytu. N ie zatrzym asz się, dopóki nie odniesiesz sukcesu.
T o n a jb a rd z ie j m o c n a w e rsja C ie b ie , w y z w o lo n a i gotow a do w y k o n an ia
sw o ic h zadań. M asz całk o w itą sw o b o d ę w y b o ru i p o d ejm o w an ia działań .
W y w o łu jesz efek ty , p o n iew aż pragniesz, aby się pojaw iły. N ie m a żadnego
in n e g o p o w o d u . T w o je cele i ich realizacja stają się d w o m a ko ń cam i
n iero zerw aln ej linii.
T o je s t T w ó j n o w y sposób bycia bazujący na T w o je j chęci zro zu m ien ia tego,

kim je s te ś i ja k im je s te ś d ziś c z ło w iek iem , i n a w y trw a łej pracy nad tym
w szystkim , co C ię blokuje. K luczem do T w ojego now ego „ja” je s t um iejętność
podejm ow ania działań i przekonanie, że jesteś zintegrow anąjednostką ludzką,
która m oże poradzić sobie z każdym w yzw aniem , jak ie życie przynosi.
Ufanie W to, że Wszystko dobrze się ułoży

Poniew aż wierzysz, że jesteś w stanie zrobić w szystko, aby stworzyć dla siebie
i swojej rodźm y życie, jakiego pragniesz, to wszystko w okół staje się prostsze.
Jesteś p o d o b n y do golfisty, który bierze udział w kursie dla początkujących.
Trafiasz w kilka dołków . Piłka przelatuje nad zaułkam i i oczkam i w odnym i.
D ocierasz do pola puttin g o w eg o , m ając na koncie kilka strzałów . Poniew aż
zawsze jesteś szybszy od innych, czujesz się zrelaksowany przy w ykonyw aniu
uderzenia, odczuw asz m niejszą presję i popełniasz m niej błędów . W trakcie
gry zyskujesz poczucie pew ności siebie i kończysz grę w o wiele lepszym stylu,
niż j ą zacząłeś.
N a w e t jeśli nie grasz w golta, to ta gra je s t doskonałą m etaforą T w ojego życia.

W golfie m asz piłkę i m aksym alnie 14 kijów różnej w ielkości do uderzania.
K iedy zaczniesz grę, n ie m ożesz skorzystać z żadnej zew n ętrzn ej pom ocy,
d o p ó k i nie dojdziesz do końca. N ajlepiej grasz w ted y , kiedy jesteś pew ny
siebie i w iesz, że bez w zg lęd u na to, gdzie u p ad n ie piłka, ja k ie nieszczęście
C i się przydarzy, i tak będziesz w stanie dokonać kolejnego uderzenia. N aw et
je ś li pop ełn iasz błąd, m o żesz w yciągnąć z tego n au k ę i zagrać ju ż lepiej przy
następnym dołku.
W życiu rów nież m ożesz nauczyć się, ja k ufać sobie i wygrać swoje w łasne gry’.
Będziesz odnosić zw ycięstw a częściej, niż C i się w ydaje, a zadania, których
się p o d ejm iesz, będą je d n o c z e śn ie ź ró d łe m T w o je j radości i w yzw aniem .
Zyj w taki sposób i utaj, że w szystko będzie dobrze. W łaśnie tak m asz myśleć.
Słuchanie głosu rozsądku

K ażdy z n a s słyszy w sw o im u c h u głos odgryw ający role d o b re g o i złego
p o licjan ta. Z ły p o licjant je s t T w o im najsurow szym krytykiem , nieustannie
C ię ściga i w m aw ia, że nigdy C i się nic nie udaje i nigdy C i się nie uda . W m iarę
ja k zdobywasz coraz w iększą pew ność siebie, głos w ew nętrznego krytyka staje
się coraz słabszy.
K r y ty c z n y głos zastępuje glos rozsądku, który dysponuje niezaprzeczalnym i

dow odam i na to, że nie zawsze ponosisz klęskę, a w ręcz przeciwnie, że częściej
C i się udaje i nie m a żadnego p o w o d u , żeby kolejna rzecz ró w n ież nie poszła
C i pom yślnie.
N atu raln y rozwój poprzez nieustanną paplaninę w ew nętrznego krytyka pozwala

Tw ojej w rodzonej zdolności podejm ow ania właściwych działań wzrastać w siłę,
dzięki czem u zw iększa się T w oja pew ność siebie.
A co jakiś czas odezw ie się T w ój glos rozsądku: „ T o je st dla m n ie now a sytuacja

i n ie w ie m , co m a m dalej ro b ić — to coś n o w eg o . K to m i teraz p o rad zi,
co zro b ić ? ”. I wr takiej ch w ili m ożesz zw rócić się do kogoś o p om oc, bo bez
w ątpienia je j potrzebujesz.
Rozdział 11
Budowanie fizycznej
pewności siebie
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • a
W tym rozdziale:
Z w ró cisz uw agę na to, ja k T w oje ciało w pływ a na T w oje m yśli i postępow anie.
Poczujesz się bardziej pew nie w sw ojej w łasnej skórze.
► Stw orzysz zd ro w ą w izję siebie.
zy ra n o w yskakujesz z łóżka p e łe n zapału, w ied ząc, że T w o je ciało je s t

C w dobrej kondycji, że nic C i nie doskwiera i że jesteś gotów do zmierzenia
się z zadaniam i? C zy m o że raczej ospale sięgasz po k u b ek z kawą, rogalika
lu b papierosa, żeby n ajpierw p o budzić się do działania?
K iedy je s te ś w d o sk o n a ły m stan ie fizycznym , m asz silne fu n d a m e n ty

d o zbudow ania niew zru szo n eg o poczucia pew ności siebie. Pew ność siebie
w ym aga energii i w ty m rozdziale pokażem y C i, ja k ją pozyskać.
Skowronek czy sowa?

A u to ry te t w s p ra w a c h z d ro w o tn y c h , G illian Burn w zw iązku z ty m m o g ą oni p ra c o w a ć do późnych
z H eath Circle, tw ie rd z i, że nasz b iologiczny zegar g o d zin n o c n y c h . T a kie o s o b y są „ s o w a m i" .
zw iązany je s t z porą dnia, w której m a m y n a jw ię
M ó w ią c o p o czu ciu p e w n o ś c i siebie, trzeba zro
cej siły na robienie określonych rzeczy. M ó w i ona:
zu m ie ć zegar s w o je g o w ła s n e g o ciała i o kre ślić,
„N a s z e c ia ła p o d le g a ją s w o je m u n a tu ra ln e m u
czy je s t się raczej s k o w ro n k ie m , czy m oże sow ą.
r y tm o w i, a także b io ry tm o m . I p ra w d ą je s t, że
W te d y można w y b ra ć najlepszą porę dnia na w y
n ie k tó rz y z na s są „ s k o w ro n k a m i" — n a jle p ie j
konanie o k re ś lo n y c h zadań czy p ro je k tó w . N ie
fu n k c jo n u ją rano, budzą s ię w c z e ś n ie i preferują
w a lc z ze s w o im cia łe m , w s łu c h a j się w nie i p o
w czesne rozpoczynanie działań. Z kolei in n i ludzie
dążaj zg o d n ie z je g o ry tm e m ".
rano czują s ię o sp a le , a ic h s a m o p o c z u c ie zd e
c yd o w a n ie p o p ra w ia się po południu i w ie czo re m ,
Mózg rozw ijający m iąśnie ciała

T a k ja k ć w ic z e n ia fiz y c z n e m o g ą p o z y ty w n ie B adacze p o p ro sili o c h o tn ik ó w , a b y przeznaczyli
w p ły w a ć na p ra c ę T w o je g o m ó z g u , ta k s a m o 15 m in u t w c ią g u dnia na m y ś le n ie o ćw icze n iu
sposób T w o je g o m y ś le n ia m oże o d d z ia ływ a ć na b ic e p s ó w . Po 12 ty g o d n ia c h o b w ó d rąk z w ię k
T w o je c ia ło . M a g a z y n „ N e w S c ie n tis t" o p is u je szył się o 13%. A w s z y s tk o to sta ło się bez ża d
bada nia przepro w a dzo n e w 2001 roku w C leve n y c h ć w ic z e ń fiz y c z n y c h .
land C lin ic F o u n d a tio n m ie s z cz ą c e j s ię w O hio.
Łączenie ciała z umysłem

P o m y śl o sw o im ciele ja k o sa m o ch o d z ie i u św ia d o m sobie, że T w o je
ciało je s t najbardziej skom plikow anym pojazdem na całej planecie. O k o ło
50 000 000 000 k o m ó re k tw orzy T w o je ciało, fo rm u je T w o je kości, m ięśnie,
nerw y, skórę, k rew oraz in n e organy i tkanki ciała. W szystkie te system y są ze
sobą powiązane — kom unikują się ze sobą za pośrednictw em skom plikow anych
ścieżek, poprzez które przesyłają sobie inform acje.
Kiedy pom yślisz o sw oim ciele i um yśle ja k o je d n y m system ie, a nie dw óch
niezależnych od siebie częściach, zauważysz, ja k ścisły zw iązek m iędzy nim i
istnieje. Kiedy T w ó j um ysł je st spokojny, w yciszony, skoncentrow any, T w oje
fizy czn e sa m o p o c z u c ie je s t najlepsze. I o d w ro tn ie , je ś li T w ó j m ó zg je s t
w yczerpany, to z du ży m praw dopodobieństw em Tw ój stan fizyczny rów nież
nie będzie w rów now adze i m ożesz odczuw ać nieporadność oraz m ieć uczucie
m o ty lk ó w w żołądku.
O dkrycia d o k o n an e przez n e u ro lo g ó w przez ostatnie 30 lat w skazują na to,

że kiedy w T w o im um yśle pojawia się określona em ocja, w yw ołuje ona w ciele
rozm aite reakcje fizjologiczne, których T y nie jesteś naw et świadomy. Informacje
o tej zm ianie w ysyłane są z pow rotem do m ózgu i wpływają na jego działanie.
Z atem T w o je w yniki i m ożliw ości działania z poczuciem pew ności siebie są
niero zerw aln ie złączone z fizjologią.
W iele m a n tr, m o d litw , ćw ic z e ń jo g i i p rak ty k d u c h o w y c h m oże m ieć

d o b ro c z y n n y w p ły w na T w o je sam opoczucie. Praktykując jo g ę, m edytację,
T ai C h i i sztuki w alk w sc h o d n ich m ożesz rozw ijać sam odyscyplinę, która
pozw oli C i w yciszyć u m ysł, a ciało nakierow ać na efektyw ne działanie.
Jednym z najszybszych sposobów na wyregulowanie swoich reakcji fizjologicznych

je s t zm ian a wrz o rcó w oddychania. K ażdego d n ia w y k o n u j głębokie oddechy
V u~f * skupiaj sw oją energię na sercu. Kiedy będziesz odczuw ać napięcie w sw oim
ciele, skup się na sw oim oddechu, zam iast reagować ze złością lub wywoływać
in n ą negatyw ną em ocję. G łębokie oddychanie pom aga C i zaoszczędzić energię;
w ięcej inform acji na te n te m a t znajdziesz w rozdziale 10.
Rozdział 11: B u d o w a n ie fizycznej p e w n o ś c i s ie b ie
Rozważanie elementów,
które utrzymują Cię W zdrowiu
C o o znacza dla C ie b ie bycie zd ro w y m ? Być m o że w a ż n e je s t dla C ieb ie
z d ro w e o d ży w ian ie się, m oże ćwiczenia fizyczne lub czyszczenie zębów nicią
dentystyczną, albo regularne chodzenie na badania. Pom yśl przez chw ilę i zapisz
wszystko to, co T w o im zdaniem sprawia, że czujesz się zdrow ym człow iekiem .
W E u ro p ie w zrasta liczba o só b c h ro n ic z n ie o ty ły ch , co w perspektyw ie

długofalow ej p row adzi do w ielu p ro b lem ó w zdrow otnych, m iędzy in n y m i
do chorób serca oraz cukrzycy typu 2. Regularne ćwiczenia fizyczne połączone
ze zdrow ą dietą są konieczne, jeśli chcesz zachować dobre zdrowie do późnych lat.
A dobre zdrow ie je s t czynnikiem , który pow ażnie wpływ a na T w oje poczucie
p ew n o ści siebie.
Jeśli masz problem y z regularnym ćw iczeniem , zaproponuj znajom em u wspólne

bieganie. K ate od lat, co tyd zień gra w tenisa ze sw oim i przyjaciółm i i w ten
sposób sama gra staje się okazją do spotkania tow arzyskiego, które przynosi
nie tylko zabaw ę i przyjem ność, ale rów nież pozytyw nie w pływ a na zdrow ie.
Z drow ie i fitness to nie je s t to sam o. M ożesz być bardzo sprawny, a jednocześnie

szkodzić sw o jem u zd ro w iu poprzez n ad m iern e ćw iczenia fizyczne albo zle
naw yki żyw ieniow e.
U latnianie stresu i zachowanie zdrowia

S tres je s t kluczow ym e le m e n te m w spółczesnego życia, poniew aż w pływ a
n egatyw nie na T w ój czas, pieniądze i energię. Presja finansow a czy spraw y
rodzinne takie ja k rozw ód lub opiekowanie się dziećm i albo osobam i starszymi
rodzą stres w obszarze życia domowego. Badania przeprowadzone w środowiskach
zaw odow ych w skazują, że pracow nicy nie czują się pew nie w sw ojej pracy,
p racu ją po go d zin ach , coraz w ięcej p o d ró żu ją i m ają coraz niższe m orale.
S tres zw iązany z pracą odbija się negatyw nie na zdrow iu, poczuciu szczęścia
oraz na relacjach rodzinnych.
S tres je d n a k nie je s t aż taki zły — m oże m otyw ow ać do działania, w pływ ać

p o zy ty w n ie na in n o w a c y jn e m y ślen ie oraz ro d z ić ekscytację. J e d n a k je śli
przekracza pew ien pułap i z pozytyw nego bodźca zam ienia się w negatyw ne
napięcie, w ted y tracisz k o n tro lę. N a d m ie rn y stres prow adzi do ogrom nego
napięcia w ciele i zw iększa ryzyko w ystąpienia ch o ró b serca.
M o żesz uw ażać, że stre s i d ep resja to p ro b le m y zw iązane ze sferą czysto

psychologiczną, jed n ak oddziałują one na całe ciało, a nie tylko na jakość procesów
m yślow ych. Kiedy T w oje psychiczne sam opoczucie się pogarsza i stajesz się
pesym istycznie nastaw iony do św iata, odbija się to negatyw nie na T w o im

zd ro w iu fizycznym . T w o je poczucie pew ności siebie i fizjologia są ze sobą
ściśle zw iązane. D latego tak w ażne je st, aby radzić sobie ze stresem .
Stres spow odow any co d zien n y m i sytuacjam i w pływ a na T w oje ciało i m oże:
Z podnieść ciśnienie krw i,

Z przyspieszyć bicie serca,
Z zwęzić naczynia k rw io n o śn e i ograniczyć przepływ krwi,
•Z osłabić system o d p ornościow y i zw iększyć podatność na infekcje,
Z zaburzyć procesy traw ienia,

Z w ytw orzyć poczucie napięcia w ciele.
Stres m oże dojść do bardzo w ysokiego p o zio m u , je śli presja w pracy i spraw y
d o m o w e n ało żą się na siebie. T o się zdarza, jeśli na przykład pracujesz przez
w iele godzin przez długi czas i nie widzisz końca pracy, kiedy ciężko zachoruje
bliska C i osoba, kiedy borykasz się z p ro b lem am i finansow ym i lu b T w oje
m ałżeń stw o się rozpada.
T w o je ciało je s t zap ro g ram o w an e na reakcję „w'alcz albo uciekaj”. O pcja

ucieczki pojawia się w tedy, kiedy nie m ożesz podnieść się z łóżka i iść do pracy
albo kiedy doświadczasz ataków' paniki, natom iast opcja w alki — kiedy tracisz
p an ow anie nad sobą lu b krzyczysz na kogoś niespodziew anie.
P o zb ija n ie się stresu z systemu

A by pozbyć się negatyw nego stresu, m usisz w ykształcić dobre codziennie
przyzwyczajenia. M am y na m yśli regularne praktyki, które pozw olą na spraw ne
fu n k cjo n o w an ie T w ojego organizm u.
N ie czekaj do m o m e n tu , aż źle się poczujesz; postaraj się ukształtować nawyki,

któ re pozw o lą C i pozbyć się stresu, kiedy T w o je sam opoczucie je s t dobre,
d zięk i te m u będziesz lepiej p rzygotow any na sytuację, kiedy T w ó j system
im m u n o lo g iczn y zostanie osłabiony.
N a w arsztatach tw orzenia rów n o w agi p ro w adzonych przez Kate uczestnicy

u czą się o p raco w y w ać sw oje w ła sn e ć w iczen ia, k tó re p o m o g ą im w yciszyć
i sk oncentrow ać um ysł. Są to m iędzy in n y m i ćw iczenia jo g i, w tym pozycja
przyw itania słońca, oraz ćw iczenia, które rozciągają i pobudzają ciało. Poza
tym uczestnicy uczą się rów nież budowania strategii rozwiązywania problem ów
i tw orzenia spokojnego m iejsca, do którego m ogą się udać, jeśli potrzebują
ukojenia.
O m a w ia n ie spraw z p rzyjacielem albo m e n to re m p o m o że C i zyskać in n e

sp o jrzen ie na rzeczy, k tó re w y w o łu ją w T o b ie stres. M u sisz obiektyw nie
zidentyfikow ać przyczyny i pozbyć się ich, aby m óc dalej żyć szczęśliwie.
Przyłączenie się do grupy wsparcia osób znajdujących się w podobnej do Twojej
sytuacji ró w n ie ż m o że być bardzo p o m o c n e — bez w zg lęd u na to, czy je s t
to grupa m a te k z m ały m i dziećm i, czy osób poszukujących pracy.
Zwiększanie poziomu czynników odpowiedzialnych

za dobre samopoczucie
C o poprawia T w oje sam opoczucie? N a rysunku 11.1 m ożesz ocenić pozytywne
aspekty T w o jeg o życia, patrząc na nie pod ró żn y m kątem . K iedy poczujesz
się przygnębiony, m ożesz przez m in u tę kręcić kolein i wyzwolić dobre wibracje.
T o p o w o d u je u w o ln ien ie e n d o rfin w T w o im ciele, które w zm acniają T w ój
system im m unologiczny.
Ludzie/
zwierzęta
Ćwiczenia
Przedmioty
fizyczne
Słowa
Zdarzenia
i dźwięki
R ys u n e k . 11 .1 .
Krącenie kołem
dobrego
samopoczucia Zapachy Obrazy
i smaki ¡symbole
D la każdej części koła znajdź dw ie lu b trzy pozytyw ne sugestie. M ożesz

p rz y p o m n ieć sobie o ja k im ś zd arzen iu lu b m iejscu , w k tó ry m czułeś się
d o b rz e , albo przyw ołać z pam ięci coś, co lubisz robić, na przykład grać na
ja k im ś in stru m e n c ie , oglądać u lu b io n y obraz lu b p rz e d m io t. K ategorie są
następujące:
•/ M iejsca, w których byłeś lub które chciałbyś odwiedzić — m iasta, plaże,

góry, ogrody, galerie lu b budynki.
•/ L u d z ie i z w ie r z ę ta , k tó re znasz lu b nie, ale które C ię in spirują lub
w zb u d zają T w o je zainteresow anie.
•/ Ć w ic z e n ia fiz y c z n e obejm ują różne dziedziny sportow e, ja k i ćwiczenia
m entalne.
•/ P r z e d m io ty to różne piękne rzeczy; rzeczy, które przyw ołują przyjem ne
w sp o m n ien ia.
Z d a r z e n ia takie j a k w ak acje, ro cz n ic e i św ięta — w a ż n e okresy
w T w o im życiu
• / O b r a z y i s y m b o le to dzieła sztuki, kartki pocztow e, ikony i fotografie.
S Z a p a ch y i sm ak i w iążą się z T w oim i ulubionym i potraw am i i aromatami.
• / S ło w a i d ź w ię k i o bejm ują m uzykę, w iersze, m a n try i afirm acje.
Z anotuj wszystkie te rzeczy w każdej części koła przedstawionego na rysunku 11.1

i spoglądaj na nie w tedy, kiedy będziesz potrzebow ał pozytyw nego wsparcia.
Stosowanie złotej reguły zdrowej diety

N a p ew n o nie zatankow ałbyś sw ojego sam o ch o d u byle jak im paliw em , więc
dlaczego miałbyś to robić sw ojem u ciału? Produkty, jakie spożywasz, oraz ilość
w ypijanej w o d y m ają ogrom ny’ w p ły w na zasoby T w ojej en erg ii, a poprzez
to na T w oje poczucie pew ności siebie. Z atem odżywiaj się dobrze i świadom ie.
O g ra n ic z je d z e n ie , kiedy’ czu jesz się zestreso w an y , p o denerw ow any’ lub

n a d m ie rn ie podekscytow any’, poniew aż w’tedy’ łatw o je s t stracić św iadom ość
tego, co dzieje się w T w o im ciele, i trudno ocenić, na ile faktycznie jesteś głodny’
i co zdrowrego m ógłbyś w danej ch w ili zjeść. Z am iast rzucać się w biegu na
jakieś fast toody, w ybierz bardziej zdrowrą opcję i delektuj się każdym kęsem .
•/ P ij w o d ę: Jeśli nie chcesz zam ienić się w w yschniętą śliwrkę, pij półtora
do dw’óch litró w wrody dziennie. Tw’oje ciało w n atu raln y sposób traci
kilka litró w p ły n ó w każdego dnia. W oda pom aga oczyścić T w o je ciało
z pozostałości jedzenia oraz z toksyn. C zęsto kiedy wydaje C i się, że jesteś
g łodny, w rzeczyw istości odczuw asz pragnienie.
S p r a w d ź o leje: Wy’bieraj tłuszcze i oleje bez ch e m ic z n y ch d o datków
i polepszaczy. O lej z ziaren ko n o p i je s t je d n y m z najbogatszych źródeł
kw asów om ega-3 oraz om ega-6.
•/ W ybieraj p r o d u k ty b rą zo w e, n ie białe: Brązowy ryż korzystnie działa
na T w ój system im m unologiczny; wybieraj pełnoziarniste pieczywo oraz
m akarony.
Z J ed z nasiona: Pestki dyni i nasiona słonecznika są bogatym źródłem cynku

i p o d n o szą p o zio m T w ojej energii. N asiona i pestki są bardzo sm aczne.
Z N ie d od aw aj soli: Z soli korzystaj jed y n ie podczas kąpieli w m orzu.
O granicz spożycie soli, i k o n tro lu j sw oje ciśnienie krw i.
Z J e d z w a rzy w a : C o d zien n ie je d z zieleninę. R zeżucha, szpinak, kapusta,
sałata, liście b u ra k a , m ię ta czy p ietru sz k a zaw ierają d u ż o m in e ra łó w
i w itam in.
Z U n ik a j tytoniu: T rzym aj się z daleka od wszelkich w yrobów tytoniowych.
N iew ażne, czy sam palisz, czy pali ktoś w T w oim otoczeniu, dym tytoniowy
pozbaw ia C ię składników odżyw czych.
Z Z w r ó ć u w a g ę n a c u k ie r : P o siłk i spożyw ane o re g u la rn y c h p o rach
p o zw o lą u trzy m ać c u k ie r na stałym p o z io m ie i z lik w id u ją p o trz e b ę
sięgania po słodkie przekąski. O granicz spożycie ciastek, herbatników ,
cukierków , pam iętaj rów nież o ty m , że cu k ier znajduje się w jo g u rtac h
sm akow ych, ow ocach, napojach gazow anych oraz sosach.
Jeśli p rzez 80 p ro c e n t czasu będziesz stosow ać zło tą re g u łę zdrow ej diety',

to je ste ś na dobrej dro d ze do tego, by taki sposób odżyw iania stal się T w o im
naw ykiem .
Wiara srtoje zdrowie

P rzc k o iu iiia są zasad am i, k tó re d e te rm in u ją T w o je d ziałanie. N ie są to
u d o w o d n io n e fakty', a jed y n ie T w o je przypuszczenia. A by rozw inąć pew ność
siebie na płaszczyźnie fizycznej, w arto w ierzyć w to, że m o ż n a i należy dbać
o sw oje sam opoczucie ja k najlepiej.
Jaki je st Twój prawdziwy w iek

N a stro nie w w w .re a la g e .c o m m ożesz spraw dzić, s tre su , m oże s ię okazać, że fa ktyczn ie je s te ś o 32
ja k s zy b ko s ta rz e je s ię T w o je c ia ło . K ale n d arz la ta s ta rs z y , niż w s k a z u je n a to d a ta T w o je g o
w skazuje jedyn ie T w o ją datę urodzenia, na to m ia st urodzenia. P ogodne usposobienie, w y s iłe k in te le k
P ra w d z iw y W ie k o d n o s i s ię do fiz jo lo g ic z n e g o tu a ln y i w ita m in y to ty lk o trz y z 4 4 c z y n n ik ó w ,
w ie k u T w o je g o c ia ła i m ie rz y je g o te m p o s ta któ re p o m a g a ją z re d u k o w a ć w ie k ciafa. I n a w e t
rzenia się. je ś li z m ie n is z s w o je ż y c ie w p ó ź n y m w ie k u , to
i ta k o d n ie s ie s z z te g o k o rz y ś c i. L u d zie , k tó rz y
O k re ś lo n e w y b o r y z d ro w o tn e m o g ą s p o w o ln ić ,
zaczynają u p ra w ia ć s p o rt w w ie k u la t 5 0 lub 60,
a n a w e t o d w ró c ić p ro ce s starzenia. W o b ecnych
a n a w e t później, o d c zu w a ją znaczne polepszenie
czasach, k ie d y ludzie d o ś w ia d c z a ją ogrom nego
s w o je g o z d ro w ia .
/ 66 Część III: B u d o w a n ie p e w n e g o s ie b ie „ j a "
Przedstaw ione poniżej przekonania m ogą być pom ocne. W ypróbuj je, stosując
je d n ą zasadę na d zień i działaj, pam iętając o niej.
y / Kiedy je s te m zdrow y, w zrasta m oje poczucie pew ności siebie.
y / M o g ę prow adzić zdrow y tryb życia.

y / N ig d y nie je s t za p ó źn o na to, by zacząć prow adzić zdrow y tryb życia.
y / M a m o g ro m n ą chęć na ćw iczenia fizyczne.
y / Je st w iele ró żn y ch sposobów na dbanie o sw oje zdrow ie.
y / Jestem o dpow iedzialny za sw oje zdrow ie.
y / M o g ę zaakceptow ać w y p ad ek lu b c h o ro b ę i nadal pozostać zdrow ym
człow iekiem .
y / M o g ę nauczyć się w iele na przykładzie in n y ch osób.
• / Z abaw a i śm iech odgryw ają w ażn ą rolę w d o b ry m sam opoczuciu.
> / W ażne je st, aby się rozwijać.
• / M oja w italność i dob re sam opoczucie są zaraźliwe.
Spoglądanie u) przyszłość
na zdrowego siebie
T o , co robisz dzisiaj, m a bezpośredni w pływ na T w oje zdrowie w przyszłości.
T w o je zdrow ie je s t je d n ą z tych płaszczyzn T w ojego życia, której nie m ożesz
zignorow ać.
T renerzy sportowa często nagrywają mecze, aby potem m óc porównać poruszanie

się, strzały czy uderzenia sw ojego podopiecznego z tym i w y konanym i przez
innego zawodnika. Gdybyś m iał kam erę, ja k wyglądałoby nagranie obrazujące
T w o je obecne fizyczne sam opoczucie? T eraz w łącz przyspieszanie i zobacz,
ja k będziesz wyglądać za rok, 5 i 10 lat, oraz pod koniec swojego życia. W yobraź
so b ie, j a k m o żesz w yglądać za ja k iś czas, je ś li będziesz p o stę p o w a ć tak, ja k
postępujesz dzisiaj, i ja k w płynie to na T w oje poczucie pew ności siebie. Jakie,
je ś li w ogóle jakiekolw iek, zm iany chciałbyś w prow adzić?
A by zachow ać zdrow ie i en erg ię, m usisz praw idłow o się odżyw iać, pić dużo
w ody, m ieć czas na odpoczynek, przebywrać w zdrow ym środow isku, uprawiać
sp o rt, zadbać o ró ż n o ro d n o ś ć z a ró w n o w sw o im życiu z a w o d o w y m , ja k
i pryw atnym , oraz w spierać lu d zi z Tw^ojego otoczenia.
Część IV
Komunikowanie
swojej pewności siebie
Nie, to nie ma nic

prezentacją. Ale za
że jestem niezwykle
kiedy postawię tę armatę przy podium
IV tej części . . .
M \ o w icsz się, j a k m o ż e sz z a d e m o n stro w ać św ia tu sw oją
U z d o b y tą w ła śn ie p e w n o ść siebie za p o m o c ą w yg ląd u
zew nętrznego i głosu. Zobaczysz rów nież, ja k zachować poczucie
p ew ności, kiedy rzeczyw istość stawia C ię w tru d n ej sytuacji.
Rozdział 12
Podnoszenie głosu
W tym rozdziale:
Pokażesz sw oje autentyczne „ja” z pew nością siebie.
N auczysz się spójnie w ypow iadać.
W ykorzystasz nie tylko swój głos.
I f f ygłaszanie przem ów ień przed grupą ludzi lub dużą publicznością, a nawet
w W regularne zabieranie głosu na spotkaniach biznesow ych m oże wyglądać
bardzo nienaturalnie. Jeśli kiedykolw iek uczestniczyłeś w nużącym spotkaniu,
m o g łe ś dojść do p rz e k o n a n ia , że zb y t w iele osób lu b i sw ój w ła sn y głos.
Ale w rzeczywistości, poza tym i osobam i, są dziesiątki innych, które nie cierpką
brzm ienia sw ojego głosu, a co w ięcej, są przekonane o ty m , że nie m ają nic
w arto ścio w eg o do pow ied zen ia. A by zyskać w ięcej siły przebicia w świecie
zew nętrznym , m usisz nauczyć się m ów ić tak, by T w ój głos brzm iał autentycznie
w każdej sytuacji.
T o truizm , lecz T w ój glos je s t je d n y m z najw ażniejszych spoiw łączących C ię

z in n y m i lu d źm i. C zy kiedykolw iek napraw dę pom yślałeś o tym , ja k bardzo
o n je s t isto tn y i ja k i w p ły w m o że m ieć na T w o je życie takt, że T w ó j głos
rozb rzm iew a z n in iejszą siłą, niż pow inien?
Silny głos w ty m kontekście nie oznacza siły, która porazi całe zgrom adzone
au d y to riu m , ja k p o trafią to uczynić ak to rzy grający sztuki Szekspira. Silny
glos to glos a u te n ty c z n y , tw o rzący je d n o ś ć z T w o im życiem i o d d e c h e m .
T o je s t gło s, k tó ry scala C ię z re sz tą św iata. W ty m ro zd ziale odkryjesz,
ja k m o żesz w ykorzystać swój glos, aby pokazać o to cz en iu bardziej silnego
i pew nego siebie człow ieka.
Przemawianie z pewnością siebie

D laczego p u b lic z n e w y stąp ien ia są takie stresujące? D laczego w sytuacji
spo tk an ia się ze sw o im w y m a rz o n y m p a rtn e re m lu b szefem bohaterow ie
seriali nagle zam ieniają się w idiotów , bełkoczących coś nieskładnie pod nosem
(a T y się śmiejesz, poniew aż rozpoznajesz siebie w tej sytuacji)? Jak to m ożliwe,
Część IV: K o m u n ik o w a n ie s w o j e j p e w n o ś c i s ie b ie
że co ś ta k n a tu ra ln e g o j a k m ó w ie n ie , k tó re p ra k ty k u jesz od c h w ili, kiedy

n au czy łeś się w ym aw iać pierw sze słow a w sw oim życiu, czasam i bywa takie
trudne?
D zieci śm ieją się ze stonogi, która zapom inała, ja k się ch o d zi, gdy ktoś pytał
j ą o to, ja k ona to robi; tak sam o je s t z m ów ieniem . Kiedy w kradnie się do tego
św ia d o m o ść , z ja k ie g o ś p o w o d u dajesz się złapać w je j sidła i tracisz sw ój
n atu raln y styl m ów ienia.
Aby odnaleźć swój publiczny głos i zyskać pew ność podczas w ystąpień, musisz
m ieć coś do pow iedzenia i kogoś, kto C ię w ysłucha. Poza tym potrzebujesz
czegoś, co będzie stanow iło łącznik m iędzy T o b ą a grupą osób lub je d n ą osobą,
do której przem awiasz. T o coś nazywa się porozumieniem — w spólnym punktem
w idzenia świata, w ram ach którego istnieje również przestrzeń na rozbieżności.
A by to osiągnąć, m usisz poradzić sobie z tym , co stoi C i na drodze.
Słuchanie siebie
C zy kiedykolw iek słuchałeś swojego głosu nagranego na taśmie? C zy słyszenie
sw ojego g ło su „od z e w n ą trz ” b y ło dla C ieb ie szo k u jący m d o zn an iem ?
Jego brzm ienie je st na tyle odm ienne od tego, ja k słyszysz sam siebie, że m ożesz
n aw et dojść do p rzekonania, że to sp rzęt nagryw ający je s t kiepskiej jakości,
ale w szystkie p rzy p u szczen ia się rozw iew ają, kiedy in n e osoby p o tw ierdzą,
że T w ó j głos w rzeczyw istości w łaśnie ta k b rzm i. M ożesz być zaskoczony,
a naw et przerażony swoją kiepską dykcją lub sw oim akcentem , i podśw iadom ie
p ostanow ić, że coś m usisz z ty m zrobić albo nigdy w ięcej ju ż nie zabierzesz
głosu na fo ru m publicznym . Taka decyzja, podjęta z jakiegokolw iek pow odu,
byłaby je d n a k śm ieszna i niew ykonalna.
Co Twój akcent m ówi o Tobie

J ę zyk a n g ie ls ki m a b o g a te i różnorodne korzenie. te le w iz ję BBC, a po II w o jn ie ś w ia to w e j s ta ł się
N a pó łn o cy A n g lii p e w n e d ia le kty nie zm ie n iły się n a ro d o w y m s ta n d a rd e m w nauce ję zyka a n g ie l
od c z a s ó w ś re d n io w ie c z n y c h . N a w y b rz e ż u skiego.
w P ółn ocnej K arolinie, w U S A , ję z y k o d iz o lo w a
D ziś d o m in a c ja s ta n d a rd o w e j w y m o w y b r y ty j
n y c h s p o łe c z n o ś c i w c ią ż p rz y p o m in a s p o s ó b
skiej przeszła ju ż do h is to rii. S ta ła s ię ona bardzo
m ó w ie n ia o s a d n ik ó w z z a ch o d n ie j A n g lii, którzy
p o w szechna w ś ró d klas w yższych i p rzykryw a ich
o s ie d lili s ię na ty c h te re n a c h w XVII w ie k u .
w y s z u k a n y a k c e n t Teraz narodził się n o w y ega
S ta n d a rd o w a w y m o w a b ry ty js k a (RP) o p iera się lita rn y a k c e n t, tz w . E s tu a ry E ng lish (s p o p u la ry
na a kcen cie w y w o d z ą c y m s ię ze śre d n ie j klasy z o w a n y przez prem iera Tony'ego B laira). D zisiej
p o łu d n io w o -w s c h o d n ie j A n g lii. T a ką w y m o w ą sza W ie lk a B ry ta n ia bardziej in te re s u je się ty m ,
posługują się stu d e n ci u n iw e rs y te tó w w (M o rd zie co się m ó w i, aniżeli ty m , z ja k im a k c e n te m w y
i C a m b rid g e . T e n a k c e n t z o s ta ł p rz y ję ty przez p o w ia d a s ię s ło w a .
Rozdział 12: P o dnoszenie głosu
P rzem aw ianie z lokalnym akcen tem lu b w regionalnym dialekcie m oże być

bardzo pom ocne w budow aniu porozum ienia. Bądź d u m n y ze swojego akcentu,
bo je s t o n częścią C iebie, ale przygotuj się ró w n ież na to, by popracow ać nad
sw o im i u m iejętn o ściam i p ublicznego przem aw iania, biorąc sobie do serca
w skazów ki p rzedstaw ione w ty m rozdziale.
N ajw ięcej p ro b lem ó w przy p u b licznych w ystąpieniach spraw ia n am w yraźne

m ów ienie i odpow iednia dykcja. Jak powiedział C i to z pewnością T w ój pierwszy
nauczyciel, jeśli będziesz m ów ić w yraźnie, to wszyscy in n i C ię usłyszą— i to na
całym świecie.
Oddychanie poprawiające mówienie

Płytki o d d ech to typow y p ro b lem pojawiający się w sytuacji publicznego
w ystąpienia.
G w a łto w n e , p ły tk ie o d d y c h a n ie m o ż e zm n iejszy ć ilość d w u tle n k u w ęgla

w Tw ojej krwi, co pow oduje spowolnienie jej przepływu przez ciało. D o T w oich
płuc dociera w tedy co prawda odpowiednia ilość tlenu, jed n a k je st go ju ż za mało
dla m ó zg u i reszty ciała. T o m o że pow odow ać napięcie i nerw ow ość, a także
u tru d n iać k larow ne m yślenie.
R o zw iązan iem , k tó re je s t bard zo d o b rze znane p io sen k arzo m i m u zy k o m

grającym na in stru m e n ta c h dętych, je s t głębokie oddychanie zaczynające się
od p rz e p o n y lu b p o d b rz u sz a . Jeśli, ja k w iększość osób, n ie m asz pojęcia,
j a k to zrobić, czytaj dalej.
Skupianie się na su/oim oddechu

N a jp ie rw zlokalizuj sw'oją p rzeponę: połóż sw oją praw ą d ło ń w okolicach
żołądka, na obszarze p o m ięd zy p ępkiem a ostatnim żebrem . T eraz w eź kilka
szybkich w dechów , tak jakbyś próbow ał w yczuć jakiś zapach. O bszar, na którym
spoczywa T w oja ręka pow inien się w tym m om encie poruszać. T o je s t właśnie
T w oja przepona.
Teraz połóż lewą dłoii w wyższej części klatki piersiowej, tuż poniżej obojczyka,
a praw ą d ło ń nadal trzym aj na przeponie. W eź kilka n o rm aln y ch oddechów .
Jeśli oddychasz p raw idłow o, to odczuw asz rytm iczne ru ch y ciała w obszarze,
gdzie trzym asz praw ą d ło ń . Jeśli nato m iast odczuwrasz ru ch y pod sw oją lewrą
dłonią, to znaczy, że T w ó j o d d ech zaczyna się w klatce piersiow ej, a to nie
je s t p raw idłow y sposób oddychania.
172 Część IV: K o m u n ik o w a n ie s w o je j p e w n o ś c i s ie b ie
Przygotowywanie się do uniknięcia katastrofy

Kiedy O liw ier m ia l w y g io s ić p rze m o w ę na w eselu, I w te d y , w ty m n a jw a ż n ie js z y m d n iu , n a s tą p iła
z w ró c ił się o p o m o c do sw o je g o ojca. Jego ojciec to ta ln a k a ta s tro fa ! K ie d y w s z y s c y zg ro m a dze n i
m ia l duże do św ia d cze n ie w p u b lic zn y m przem a zasiedli do stołu, a n a stę p n y m p u n k te m program u
w ia n iu i p o p ro sz e n ie go o p o ra d ę b y ło z u p e łn ie m iało b yć w ygłoszenie m o w y , spełnił się n a jw ię k
n a tu ra ln e , p o n ie w a ż b y ł to w ła ś n ie ś lu b o jc a , szy koszm ar O liw iera: w sz y stkie kluczow e p u n kty
a O liw ie r m ia ł w te d y 13 lat. te k s tu w y le c ia ły m u z g ło w y i nie m ia ł ju ż czasu
na ich przypom nienie ani na zap yta n ie ojca , któ ry
O jciec p o zw o lił m u w łą c z y ć do te j p rze m o w y kilka
s ie d zia ł tu ż o b o k n ie g o . O liw ie r b y t przerażony.
ż a rtó w i przez kilka ty g o d n i ć w ic z y li razem przy
je m n ą i z a b a rw io n ą h u m o re m p rz e m o w ę , k tó ra K iedy n adszedł m o m e n t p o w s ta n ia i rozpoczęcia
trw a ła b y m nie j w ię c e j od 8 do 10 m in u t O liw ie r m o w y , w zią ł głęboki w d e c h i zaczął — ale nic nie
zapisał ją w s w o im kom puterze. Do u ro cz ys to śc i w y c h o d z iło z jego u s t Zaczął p o n o w n ie , poruszał
ślubnej z o sta ły 3 ty g o d n ie , w ię c b y ł dobrze przy u s ta m i, je d n a k nie w y d o b y w a ł s ię z n ich żaden
g o to w a n y . dźw ięk. To b y ł m o m e n t d e c yd u ją c y o w s z y s tk im .
W z ią ł ły k w o d y i sp o g lą d a ją c na zgrom adzonych,
Czuł s ię nadal p o d e n e rw o w a n y , ale m im o to jego
k tó rzy już tra c ili c ie rp liw o ś ć , rozpoczął m o w ę , na
sam opoczucie było lepsze, p o n ie w a ż w ie d zia ł już,
początku tro c h ę n ie śm ia ło , ale z każdą c h w ilą szło
co p o w ie p o d c z a s u ro c z y s to ś c i. I w te d y je g o
m u co ra z le p ie j.
ojcie c zaskoczył go w ia d o m o ś c ią : nie zam ierzał
p o z w o lić O liw ie ro w i na p rzeczytanie p rze m o w y N agle p rzy p o m n ia ły m u się w s z y s tk ie kluczow e
z kartki. Z a le cił s y n o w i, b y w s w o im pokoju po p u n k ty ; co w ię c e j, p rzyp o m n ia ł sobie n a w e t całe
w ta rz a ł te k s t 12 razy w c ią g u dnia i o kre ślił 5 lub zdania. Kiedy w tra kcie p rze m o w y z o rie n to w a ł się,
6 n ajw ażniejszych p u n k tó w , któ re będą p om ocne że u m k n ą ł m u ja k iś fra g m e n t te k s tu potrzebnego
w p ro c e s ie z a p a m ię ty w a n ia . do p rze d sta w ie n ia żartu, w ró c ił do te g o m o m e n tu
w sposób c a łk o w ic ie n a tu ra ln y , ta k ja k b y prze
Przez n a s tępne d w a ty g o d n ie O liw ie r p o w ta rza ł
prow adzał z kim ś zw ykłą rozm ow ę. Rodzina, przy
s w o ją p r z e m o w ę z p e w n o ś c ią p o n a d 2 0 ra zy
jaciele i k re w n i śm iali się z ż a rtó w i b yli urzeczeni
dziennie. N a tydzień przed ś lu b e m o jc ie c p o m ó g ł
je g o p rze m o w ą . O liw ie r poczuł, że go rozum ieją.
m u określić p ię ć klu czo w ych p u n k tó w , któ re p o
m ogą m u zapam iętać stru ktu rę te kstu , dzięki cze N a k o n ie c o trz y m a ł o g ro m n e b ra w a . W y d a w a ło
m u c a ła p rz e m o w a p rze b ie g n ie w s p o só b na m u się, że w szystko to trw a ło zaledw ie kilka ch w il,
tu ra ln y . O liw ie r ć w ic z y ł w s w o im p o k o ju , a że ale k ie d y później ob e jrza ł p ły tę z nagraną uroczy
w y g ło s z e n ie całego te k s tu z a jm o w a ło m u teraz s to ś cią ślubną, okazało się, że całe je g o w y s tą
sześć m in u t, d o sze d ł do p rze k o n a n ia , że s o b ie p ie n ie tr w a ło 10 m in u t. Z a u ro c z y ł w s z y s tk ic h ,
z ty m poradzi. a najbardziej z a d o w o lo n y b y ł jego o jc ie c, któ re m u
ze w zruszenia zakręciła się łza w oku. Czy zrobiłby
to jeszcze raz? Tak, z p e w n o ś c ią — ale dopiero
za ja k iś czas.
Nauka oddychania przeponą

O d d y c h a n ie p rz e p o n ą daje T w o je m u g ło so w i siłę, ja k ie j p o trz e b u je sz .
A by skorzystać z tej techniki, zastosuj się do poniższych kroków :
1. P o ł ó ż p ra w ą d ło ń na p r z e p o n ie , a lew ą na k la tc e p ie rsio w ej.

2. U ł ó ż u sta tak, ja k b y ś m ia ł w ła ś u ie z a g w iz d a ć , i z r ó b w y d ec h ,
lic z ą c d o p ię c iu b a ra n ó w (od liczaj: je d e u barau, dw a barauy i tak
d a le j) i w ty m sa m y m c z a s ie u a p iu a ją c m ię ś n ie o k o lic b r z u c h a .
(W rozdziale 10. znajdziesz dokładne w ytłum aczenie oddychania za pom ocą
liczenia baranów ).
3. W eź p o w o li w d e c h p r z e z n o s i lic z d o tr z e c h b aran ów .
P oczuj, ja k T w o ja praw a d ło ń unosi się na obszarze T w ojej przepony.
4. P r z y d w ó c h b a ra n a ch z r ó b m a łą p r z e r w ę i w y p u ść p o w ie tr z e ,
lic z ą c p o n o w n ie do p ię c iu b aran ów tak sam o, ja k w kroku drugim .
Jeśli będziesz praktykować tę technikę przez kilka m in u t przed posiłkiem i kilka

ra ty w ciągu dnia, to w krótce właściwe oddychanie stanie się T w oim nawykiem.
K iedy j u ż w y tre n u je s z m ię śn ie , p rz e p o n a p rze jm ie 80 p ro c e n t T w o jeg o
oddychania. Praw idłow e oddychanie stw arza C i p latfo rm ę dla silnego głosu,
jakiego potrzebujesz.
Kiedy nauczysz się ju ż oddychania przeponą, m ożesz dodać kolejne dwa kroki,
aby polepszyć jakość sw ojego głosu:
• / W kroku 2., zam iast układać usta do gw izdania, dodaj delikatny dźw ięk
„ach”, kiedy będziesz rob ić w y dech. K o n ty n u u j w ypo w iad an ie „ach”
do czasu, aż zabraknie C i pow ietrza.
S Będąc w tym rytm ie, podnieś ręce na boki i energicznie poruszaj ram ionam i
w górę i w dół, kiedy będziesz robił w ydech na dźw ięku „ach”. T o uwalnia
napięcie z Tw ojego głosu, pomaga C i rozgrzać struny głosowe i przygotować
się do m ów ienia.
T eraz T w ó j głos je s t gotowty — co zam ierzasz powiedzieć?
Mówienie tego, co masz na myśli,

i myślenie tego, co mówisz
Z asada sk u teczn ej k o m u n ik acji sugeruje, by zaw sze m ów ić to, co się m yśli,
i m yśleć, co się m ó w i. T o nie znaczy, że m o żesz być n iep rzy je m n y czy też
wtyniosły w stosunku do innych ludzi. T a zasada w skazuje na solidną podstawę,
która um ożliw ia C i poznanie prawdy i głośne je j w ypow iedzenie. Stosowanie
tej zasady je s t k orzystne dla T w o jego poczucia integralności i bardzo szybko
buduje T w o ją reputację ja k o dobrego m ów cy, m ającego siłę persw azji.
m Część IV: K o m u n ik o w a n ie s w o je j p e w n o ś c i s ie b ie
Zachowanie integralności
C zy m je st dla Ciebie zachow anie integralności? Być m oże sądzisz, że oznacza
to d o trz y m y w a n ie słow a i m ó w ie n ie p raw d y . O w sz e m , in te g ra ln o ść tym
w łaśnie je st, ale o b ejm u je rów nież w iele in n y ch obszarów i je s t kluczow ym
e le m e n te m T w o jeg o silnego poczucia pew ności siebie.
P om yśl o in teg raln o ści ja k o w e w n ę trz n y m u c zu ciu je d n o śc i, w yw odzącym

się z sam ego poczucia tego, kim jesteś w tym świecie. Kiedy robisz cokolw iek
z zach o w an iem in teg raln o ści, je steś osobą a u te n ty cz n ą; działasz i m ów isz,
nie udając kogoś innego. Integralność je st kluczowa dla Tw ojej siły oraz poczucia
w sp ó ln o ty ze św iatem z ew n ętrzn y m ije s t źródłem pew ności siebie.
T w oja osobista integralność oraz autentyczność m oże łatwo zostać poświęcona

na o łtarzu d o b ry c h relacji z T w o im i zn ajo m y m i i sąsiadam i albo z szefem .
A takie posunięcie m oże kosztow ać C ię o w iele w ięcej niż to, co dzięki tem u
zyskasz. N ie w in n e kłam stew ka czy „zm yślanie" m ogą doprow adzić do tego,
że w k ró tc e n ie b ędziesz w ie d z ia ł, k im n a p ra w d ę je s te ś i ja k i je s t T w ó j
p raw dziw y cel.
A by w zm o cn ić sw oją siłę i zw iększyć poczucie pew ności siebie w świecie,

m usisz zachow ać sw oją integralność.
W tabeli 12.1 m ożesz spraw dzić sw oją integralność. Za każdym razem kiedy
robisz co ś z praw ej k o lu m n y tabeli, tracisz silę i poczucie pew ności. Zaw sze
k ied y p o stę p u je sz zg o d n ie z p u n k te m z lew ej k o lu m n y , zyskujesz na sile
i o d b u d o w u jesz sw oją pew ność siebie.
Z anim przejdziesz do oceny, narysuj w w yobraźni linię, która oddziela wszystko,

co zrobiłeś do tej p o ry w sw oim życiu, dobrego lub złego. Z apom nij o daw nych
przewinieniach. Rozpoczynasz budow anie nowej integralności z pustyni kontem .
Radzenie sobie z trudnym i rozmowami

Z atem otw orzyłeś n o w e k onto swojej integralności i jesteś zdeterm inow any
do podejm ow ania wyłącznie tych działań, które zwiększają T w oją silę i poczucie
pew ności. I w ted y w łaśnie do p okoju w c h o d z i T w o ja żona, ubrana w now ą
sukienkę, w której wygląda źle. „I ja k wyglądam ?” — pyta. (W tym m om encie
p rzypom inasz sobie kilka o d p o w iednich p u n k tó w z listy: bądź szczęty, m ów
to, co m yślisz, traktuj in n y c h z szacunkiem , nie rób niczego, co m oże zranić
d ru g ą osobę). I co robisz?
T ylko T y znasz właściwą odpow iedź. O koliczności oczywiście są bardzo trudne.

Z p ew n o ścią byłoby o w iele lepiej podzielić się sw oim n o w y m spojrzeniem
i zam iaram i ze swoją partnerką, zanim postawiła C i ona takie pytanie. Ale trudna
T a b e la 1 2 .1 . L is ta k o n tr o ln a in te g r a ln o ś c i
D z ia ła n ia , k tó r e z w ię k s z a ją D z ia ła n ia , k tó re z m n ie js z a ją
T w o ją s iłę i p o c z u c ie p e w n o ś c i T w o ją s ilę i p o c z u c ie p e w n o ś c i
D o trzy m y w a n ie s ło w a i złożonych o b ie tn ic R zucanie s łó w na w ia tr
B ycie u c zc iw ym w o b e c siebie i in n y c h ludzi D ziałanie lub m ó w ie n ie w sposób,

k tó ry rani in n y c h ludzi
A kc e p to w a n ie ludzi ta k im i, ja k im i są. Patrzenie na innych z g ó ry i zastraszanie słabszych

i ocenianie ich w yłą czn ie na p o d sta w ie ich czynów od siebie
Traktow anie innych ludzi z szacunkiem i uprzejm ością N ie w ła ś c iw e za ch o w a n ie sią w sytu a cji,
k ie d y nie m a żadnego nadzoru
Określanie sw o je g o sta n o w iska i opinii w w ażnych P oka zyw a n ie s ią z nie najlepszej s tro n y
s p ra w a c h
O tw a rto ś ć i szczerość w sto su n ku do in n y c h ludzi. D ziałanie niezgodne z w ła s n y m sum ieniem

N ie o szu kiw a n ie in n y ch za p o m o c ą m ilczenia lub
w zbraniania s ią od działania
Z ycie zgodne ze s w o im i w a rto ś c ia m i i celam i N ie p ra k tyk o w a n ie te g o , c o s ią w yzn a je
Z ycie w e d łu g s w o ic h sta n d a rd ó w i ro b ie n ie te g o . M a n ip u lo w a n ie i w p ro w a d z a n ie in n ych

c o d o C iebie należy (lu b sie b ie sam ego) w błąd
Przyznawanie sią i akceptow anie w ła sn y c h btądów O p o w ia d a n ie n ie w in n y c h kła m s te w e k,

a b y z a ch o w a ć tw a rz lub nie w y p a ś ć niekorzystnie
M ó w ie n ie te g o , c o s ią m y ś li, i m y ś le n ie te g o . B lefcw anie lub przechw alanie sią dla przeforsowania

c o s ią m ów i s w o je g o zdania
Z ycie w zgodzie ze so b ą U d a w a n ie kogoś innego
praw da, ja k ą m ożesz w tej ch w ili odkryć, je s t taka, że w kom unikacji z w ielom a
ludźm i brakuje integralności, co bardzo źle wpływa na te relacje, bardziej nawet,
niż C i się m o że w ydaw ać.
W ja k im ś s to p n iu T w o ja ż o n a w ie , że n ie w ygląda w tej su k ien c e d o b rze .

M oże naw et wiedziała to ju ż w sklepie, ale posłuchała „pomocnej" sprzedawczyni,
która w m ów iła je j, że św ietnie w ygląda, tylko po to, by T w oja żona dokonała
zakupu. Jeśli tak w łaśnie jest, to T w oja żona Uczy wyłącznie na potw ierdzenie
tej sytuacji. Jeśli powiesz, że wygląda w tym dobrze, to ją okłamiesz tak samo,
ja k zrobiła to sprzedaw czyni w sklepie. Jeśli T w o ja żona ubierze tę sukienkę
na jakąś specjalną okazję i będzie się w niej źle czuła, to co w tedy z tym zrobisz?
W ięc za n im do tego d o jd zie, lepiej je s t p rzep ro w ad zić autentyczna rozmowę

ze swoją rodziną, przyjaciółm i i kolegam i z pracy', w trakcie której powiesz im ,
że teraz T w o im celem je s t zw iększenie poczucia pew ności siebie i sw ojej siły
w o to c z e n iu z e w n ę trz n y m , a to oznacza, że będziesz m ó w ić to, co m yślisz,
i m yśleć to, co m ów isz. P o p ro ś ich, by ró w n ież byli w stosunku do C iebie

szczerzy. M ożesz być zdum iony tym , ja k takie w yznanie w płynie na dynam ikę
T w o ic h relacji i ja k bardzo p opraw i ic h integralność.
A jeśli napraw dę chcesz się zająć napraw ą swojej integralności, m ożesz nawiązać
kontakt ze sw oim i przyjaciółm i i znajom ym i z przeszłości, w rócić do czasów,
kiedy w w aszych relacjach brakow ało spójności. N ie baw się w obw inianie,
n aw et je śli dana osoba C ię do tego prow okuje. W ystarczy zw ykłe przyznanie:
„C hcę, żebyś w iedział, że lu b iłem spędzać z T o b ą czas i m im o że nasze drogi
się rozeszły, to te dob re chw ile były i pozostaną dla m n ie w ażn e ”. Spróbuj
takiego podejścia, a będziesz zdum iony tym , ja k to na C iebie w płynie. M ożesz
teraz iść przez życie z p o d n iesio n ą głową.
Rozpoznanie, że komunikat
to coś Więcej niż tytko sfoWa
Pow szechnie w iad o m o , że słow a odpow iadają je d y n ie za 7 p ro c e n t w rażenia,
jak ie ro zm ó w ca w yw iera na o dbiorcy. G lo s i sposób m ó w ien ia to kolejne
3 8 pro cen t, a postaw a ciała i sposób poruszania się dopełniają reszty — czyli
aż 55 p ro cen t. Z atem p o m im o że słow a i głos są niezw ykle w ażne (bez nich
kom unikacja nie byłaby m ożliw a), to włączenie do kom unikacji swojego ciała
definityw nie zw iększa siłę przekazu.
P o m im o że w ielu m ów ców zna te fakty, nic z n im i nie robią i albo w ypadają

podczas p rzem o w y bardzo sztyw no, albo — co gorsza — zaczynają kroczyć
d u m n ie po scenie, machając rękam i, czym jedynie odwracają uwagę od swojego
k o m u n ik atu .
W kolejnych p o d p u n k tach zapoznasz się ze sposobam i przekazania swojego

k o m u n ik atu w o d p o w ied n i sposób.
Szkota naturalna
Istnieją dw ie szkoły związane z językiem ciała: szkoła teatralna i szkoła naturalna.
Jesteś ju ż ekspertem w dziedzinie naturalnej kom unikacji, ponieważ praktykujesz
ją ju ż tak długo, że stała się częścią C iebie i T w oją nieśw iadom ą umiejętnością.
K iedy je s te ś p o d e k sc y to w a n y — gesty k u lu jesz, kiedy je s te ś w z b u rz o n y

— k o n cen tru jesz swój w z ro k na obiekcie sw ojego podenerw ow ania, a kiedy
je ste ś w d o b ry m nastro ju , odrzucasz energicznie głow ę do tyłu i podnosisz
w z ro k do nieba.
P ro b le m y p o jaw iają się w te d y , kiedy stajesz się św iad o m y ty c h zach o w ań

lu b czujesz się n iek o m fo rto w o . P rzyczyną T w ojego dyskom fortu m oże być
przylegająca do ciała bluzka założona na rozm ow y kwalifikacyjną albo publiczność,
która patrzy w rogo lub otępiałe. C zasam i ju ż sama ilość zgrom adzonych lub
ich dostojność m ogą C ię wystraszyć. Jakakolwiek byłaby przyczyna, w momencie,
kiedy tracisz sw'oją naturalność, zaczyna się walka. N ie wiesz, co zrobić z rękoma,
potrząsasz drobnym i w kieszeni, stoisz przed publicznością i czujesz się ja k klaun.
Szkota teatralna
Z drugiej strony, szkoła teatralna nie w ierzy w T w o je m ożliw ości naturalnej
kom unikacji i w zam ian preferuje w yuczone gesty, które powtarzasz tak długo,
aż zakorzenią się w T obie na dobre. P roblem w tym , że m ów cy wyznający idee
tej szkoły wcale nie wyglądają naturalnie, kiedy przem aw iają, ani też nie robią
w rażenia osób czujących się k o m fortow o. T o m o że zniechęcić publiczność
i znacznie zm niejszyć siłę przekazu.
Odnajdywanie autentycznego podejścia

N ajlepsze je s t podejście najbardziej autentyczne i w łaśnie autentyczne „ja”
je s t tym , które m usisz w sobie rozwinąć. Z am iast uczyć się na pam ięć swojego
przem ó w ien ia, naucz się być sobą n a w et w stresującej sytuacji.
T ech n ik i z tym związane wcale nie różnią się tak bardzo od tych stosow anych
w kom unikacji m iędzy dw iem a osobam i. Zdobyw ając coraz większe poczucie
pew n o ści siebie i silę, dzięki z ro zu m ien iu tego, kim napraw dę jesteś i czego
chcesz, będziesz m ógł oddziaływać na słuchaczy w sposób zupełnie naturalny.
Patrz na ludzi, do których przemawiasz, pozw ól im poznać swoje zdanie na temat

tego, co m ów isz, bądź uw ażny i ciekaw y ich reakcji. Z achow ując się w łaśnie
w taki sposób, m asz większą szansę na to, by T w oje w ystąpienie było efektywne
i w ypadło bardziej naturalnie.
T a k ja k w p rzy p ad k u w ie lu in n y c h rzeczy, u m ie ję tn o śc i p u b lic zn e g o

p rz e m a w ia n ia m o żesz ro z w in ą ć d z ię k i praktyce. K luby przem aw ian ia,
takie ja k T oastm asters International1 dają C i szanse na rozwijanie u m ie ję tn o śc i
kom unikacji i przew idzenia, co z kolei sprzyja T w o jem u rozw ojow i osobistem u
i zw iększa poczucie pew ności siebie. W ięcej in form acji znajdziesz na stronie
www.todstmdsters.org.
1 T oastm asters International ('T I") — m iędzynarodow a organizacja, której celem je s t szerzenie um iejętności
p rz e m a w ia n ia i p rz e w o d z e n ia . P o c z ą tk i T I sięgają 2 0 -o so b o w e g o k lu b u z ało ż o n e g o w 1924 roku
w Kalifornii w Stanach Z jednoczonych. W 2004 roku organizacja liczyła p onad 9 000 klubów regionalnych
w oko ło 90 p a ń stw a c h — ptzyp.rium .
178 Część IV: K o m u n ik o w a n ie s w o je j p e w n o ś c i s ie b ie
Rozdział 13
Profesjonalny wygląd
W tym rozdziale:
N auczysz się robić najlepsze pierw sze w rażenie.
D ow iesz się, ja k za pom o cą u b io ru przekazać in n y m to, co chcesz.
Z najdziesz styl o d p o w ied n i dla C iebie.
w ój wygląd oddziałuje na T w oją pew ność siebie w dwojaki sposób. Image,
r ja k i przedstaw iasz św iatu, przekazuje in n y m lu d zio m k o m u n ik a t o tym ,

kim jesteś i jakie w yznajesz w artości. T w ój wygląd wpływa rów nież na T w oje
sam opoczucie. Z auw aż na przykład, ja k się czujesz, kiedy przygotow ujesz się na
w ażną okazję, a ja k w tedy, kiedy ubierasz w ysłużone dżinsy do prac dom ow ych.
Kluczowym elem entem w budow aniu poczucia pew ności siebie je s t świadomość
w izerunku, jak i prezentujesz światu. Ja k sądzisz, jakie robisz w rażenie na innych,
a ja k chciałbyś być przez n ich postrzegany? W tym rozdziale chcem y pom óc C i
w stw orzeniu T w ojego w izerunku, który będzie pasował do Ciebie ja k najlepiej.
Osądzanie po Wyglądzie
Wygląd zew nętrzny m oże być zw odniczy. Kierujesz się w tym względzie swoją
percepcją bardziej niż rzeczywistością. M am y na m yśli to, że filtrujesz informacje
o lu d ziach , opierając się na d o św iadczeniach zd obytych w przeszłości oraz
na sw oich w łasnych uprzedzeniach.
Kiedy spotykasz kogoś po raz pierwszy, to ju ż po 15 - 20 sekundach dokonujesz

o cen y , czy lu b isz tę o so b ę, czy też n ie ; c z y ją ak ceptujesz, czy o d rzucasz.
S w o ją o p in ię m o żesz fo rm o w a ć na podstaw ie cec h fizy cz n y c h tej osoby,
je j u b io ru i ogólnego w yglądu. N a przykład, badania w ykazały, że m ężczyzn
z b rodą postrzega się jak o m n iej profesjonalnych od tych bez brody.
W ybierając sobie przyjaciół, p raco w n ik ó w i p a rtn e ró w , kierujesz się raczej

sw'oim su b iek ty w n y m d o św iad czeniem , a n ie o b iek ty w n y m i in form acjam i.
Kiedy poznasz praw dziw ą osobę ukryw ającą się za zew n ętrzn ą fasadą, T w oja
opinia o niej m oże ulec zm ianie.
1SO Część IV: K o m u n ik o w a n ie s w o je j p e w n o ś c i s ie b ie
P rzy zn aj się. W y rab iałeś sobie o p in ie o in n y c h lu d z ia c h , n a w e t w cale ich

nie spotykając. Patrzysz na zdjęcie i m ów isz „T o m ila osoba” albo „Wygląda
na m ądrą”, lub też „Zdaje się, że je st wścibska” — nie masz nic więcej do dodania.
Z astan ó w się przez chw ilę, co m yślisz o różn y ch osobistościach z ekranu lub
o politykach, opierając się na informacjach przedstawianych w prasie lub telewizji.
W ygląd z e w n ę trz n y czło w iek a p rzek azu je m n ó stw o in fo rm a c ji m ogący ch

stanow ić podstaw ę do form ow ania sobie op in ii o nim .
W ygląd budzący zaufanie

W je d n e j z reklam telew izyjnych pokazana je s t pew na kobieta przechadzająca
się ulicą. M a perfek cy jn ie u ło ż o n e blond w łosy, idzie sprężystym k rokiem ,
uśm iecha się i w zbudza zainteresow anie jednego z przechodniów , który m ów i
szeptem : „C zy ona używ a lakieru do w ło só w firm y H arm o n y ? ”. T ę reklam ę
zap am iętan o na d łu g o . Była zrealizow ana w ram ach niew ielkiego b u d żetu ,
a m im o to je j tw ó rco m udało się w zbudzić zaufanie w odbiorcach.
Ludzie w zbudzają zaufanie, jeśli ubrani są m odnie i dobrze, m ają zadbane włosy,
poruszają się energicznie i patrzą na św iat z zainteresow aniem . O soba uważana
za p e w n ą siebie m o że charak tery zow ać się silnym , w yrazistym głosem lub
roztaczać w o k ó ł siebie au rę osoby cieplej i przyjaznej. M oże rów nież otaczać
się dro g im i akcesoriam i lu b m ieć najnow szy m o d el sam ochodu. Takie osoby
m o g ą stanow ić c e n tru m zainteresow ania lu b stać na czele jakiejś grupy.
Przyglądanie się innym osobom je st dobrymi sposobem na zbudow anie pewności

siebie na podstaw ie op in ii, jakie w ystaw ia się in n y m ludziom :
1. Id ź do ja k ie g o ś m ie jsc a , g d z ie j e s t d u ż e sk u p isk o lu d z i.
W ybierz na przykład lotnisko, dw orzec kolejowy-, c e n tru m handlow e,
klub sportowy', poczekalnie w przy ch o d n i lu b po d w ó rk o szkolne.
2 . R o z g lą d a j s ię , d o p ó k i n ie z n a j d z ie s z k o g o ś, k to w y d a je C i się
b y ć o so b ą p e w n ą sie b ie .
3. Z a s t a n ó w się , c o ta o so b a m a w s o b ie ta k ie g o , ż e p o s tr z e g a s z
ją ja k o p e w n ą sie b ie .
Z w ró ć uw agę na je j w ygląd, zachow anie, sposób m ów ienia. Zapisz
sw oje trzy lu b cztery' uwagi.
4. P o m y śl, ja k m o ż e s z n a śla d o w a ć te cec h y lub w c ie lić j e do sw ojego
z a c h o w a n ia .
T eraz w yjdź do ludzi, w y'próbuj n ow e zachow ania i zauw aż różnicę.

Rozdział 13: P ro fe s jo n a ln y w y g lą d
Ukoronowanie chw ały

W 1795 roku W illia m P itt u s ta n o w i! p o d a te k na R o sy, do k tó re j ch o d zi c a ła nasza ro d zin a , każ
p u d e r do w ło s ó w , sp o d zie w a ją c s ię ty m s a m y m d e m u , k to p rzy c h o d z i do je j s a lo n u , g w a ra n tu je
z w iększenia w p ły w ó w , ja k o że każdy m ężczyzna w s p a n ia ły e fe k t k o ń c o w y . „S a m a fry z u ra m oże
i kobieta, którzy pragnęli w yg lą d a ć s ty lo w o , uży kogoś o d m ło d z ić lub p o sta rzyć o 10 lat. I m ó w ię
w a li pudru do w to s ó w . Liczył na p rzychody w w y tu ta j nie ty lk o o k o b ie ta c h , ale ró w n ie ż o m ężczy
so ko ści 2 1 0 00 0 g w in e i. N ie ste ty, skarb p a ń s tw a znach — zgolenie b ro d y lub w ą s ó w , albo zupełnie
w zb o g a c ił się je d n ie o 46 0 0 0 g w in e i. Z w o le n n ic y n o w e c ię cie , z k ilk o m a ro zja śn ia ją cym i p a s e m
pe ru k na znak p ro te s tu p rze c iw ko p o d a tk o w i ob ka m i, m oże p o d n ie ś ć a tra k c y jn o ś ć m ężczyzny.
cię li s w o je w a rk o c z e i p o s ta n o w ili n ie u ż yw a ć W ie m , że ja k o fry zje rk a m o g ę b y ć stronnicza, ale
p u d ru do w ło s ó w , a re sz ta lu d n o ś c i p o szła ich u w a ża m , że n o w a fry zu ra m oże d o d a ć c zło w ie
ś la d e m . k o w i m n ó s tw o e n e rg ii!".
O becnie ró w n ie ż p ła c im y p o d a te k od p ro d u k tó w Ł a tw o je s t w p a ś ć w ru ty n ę i p rzyzw yczaić s ię do

fryzjerskich — to ogrom ny m iędzynarodow y prze o kre ślo n e j fry zu ry , któ rą nosi s ię przez cafe lata.
m ysł, w y tw a rz a ją c y w szystkie te szam pony, od A le w c ią g u je d n e j godziny, z m ie n ia ją c s w ó j w y
ż yw k i, s p ra je , że le , p ia n k i, nie w s p o m in a ją c już gląd u fry z je ra , m o ż e m y d o d a ć s o b ie m n ó s tw o
o fa rb a c h do w ło s ó w . N asza u lu b io n a fryzje rka . p e w n o ś c i sie b ie .
Robienie najlepszego pierwszego Wrażenia

Jako m ło d y rze ź n ik , T a d e u sz w y sze d ł o św icie na ry n e k do pobliskiego
m iasteczka. K u zaskoczeniu sw ojej żony ubrał się w swój najlepszy garnitur.
Patrząc na je j zdziw ioną m in ę, pow iedział: „M ożem y być biedni, ale to nie
znaczy, że m u sim y na takich w yglądać”.
T a k ja k wszyscy zdolni ludzie biznesu, rów nież i T adeusz w iedział, że pierwsze

w rażenie je s t najważniejsze. M iał o w iele w iększe szanse na zrobienie dobrego
interesu, jeśli wygląd wskazywał, że jest zam ożnym człow iekiem , a nie biedakiem
bez grosza. N ib y dlaczego wszystkie firm y um ieszczają w recepcji osoby bystre,
entuzjastyczne i z dobrą prezencją? Poniew aż to one tw orzą pierwsze w rażenie
firm y i b u d zą zaufanie w klientach. T o pierw sze w rażenie, ja k nazyw ają to
m arkętingow cy, je s t „m om en tem praw dy”. Kiedy w chodzisz do biura czy też
na stację obsługi i panuje tam bałagan albo osoby tam pracujące są nieprzyjem ne,
w tedy wszystkie inwestycje w m arkę firm y i m ądre kam panie reklam owe zostają
z m arn o w an e, poniew aż klienci unikają organizacji, które zrobiły na n ic h złe
pierw sze w rażenie.
Z atem jak ie w rażen ie robisz na kim ś, kogo spotykasz po raz pierw szy? C zy
jesteś podenerw ow any, a T w oje dokum enty są w nieładzie, czy też m oże jesteś
u p rzejm y , d o b rze zorgan izo w any i przygotow any? Kilka su b te ln y ch zm ian
w T w o im w izeru n k u m oże podnieść T w o ją pew ność siebie lub sprawić, iż inni
o d b io rą C ię jak o człow ieka posiadającego w łaśnie tę cechę.
Dla przykładu, jeśli pragniesz wyglądać na człowieka porządnego, m usisz zadbać

0 to , by m ieć sch lu d n ie u ło żo n e w łosy, zadbaną tw arz, czyste zęby i ubranie.
Spójrz na siebie dokładnie w lu strze, zanim w yjdziesz z dom u.
Jakiekolw iek nitki czy dziurki w ubraniach pow inny zostać usunięte. Ale możesz
zrobić o w iele więcej niż tylko to. Przeznacz czas na w ybranie odpow iedniego
ubrania pasującego do charakteru spotkania (i zadbaj o to, by części T w ojej
g a rd e ro b y były czy ste i d o b rze w y p raso w a n e), na w y p a sto w a n ie b u tó w
1 — w przypadku pań — na zrobienie m akijażu.
Jeśli m asz bardzo napięty tydzień, ju ż w niedzielę zaplanuj sw oją garderobę

na każdy d z ie ń ty g o d n ia — w te n sposób zaoszczędzisz czas w ferw o rze
p o ran n ej bieganiny.
N a płaszczyźnie zaw odow ej zorganizuj sw oją teczkę tak, aby wszystkie notatki
były w o ddzielnych folderach, a nie układały się w chaotyczny stos papierów .
D o biura przychodź odpow iednio wcześniej, aby się ogarnąć przed spotkaniem
z klientem . Jeśli podróżujesz w sprawach służbow ych, zadbaj o dyskretną małą
torbę p o d ró żn ą z przedziałkam i, dzięki czem u będziesz m ógł ukryć wszystkie
swoje rzeczy osobiste, w yjm ując z torby laptopa albo notes.
Przekazywanie
odpowiedniego kom unikatu
za pomocą ubioru
Styl dob rze u branego m ężczyzny z L ondynu, obow iązujący w w ieku XVIII,
został zdefiniow any przez dandysa Beau B rum m ella, „gościa z klasą”. N o sił
o n g arn itu ry w yłącznie w ciem n y ch kolorach, pod n im i białą lnianą koszulę,
a w okół szyi m iał zawiązaną dobrze w ykroclim aloną apaszkę. Kamizelka mogła
być je d y n y m e lem en tem garderoby bogato zdobionym w hafty.
W raz z upływ em lat tzw. dress code ulegał zm ianom . T rzeb a zwracać uw agę
na to, ja k ubierają się osoby stanow iące T w oje otoczenie, i decydow ać, czy
zamierzasz się do n ich dostosować, czy pozostać w iernym sw ojem u w łasnem u
stylowi. Jeśli zam ierzasz unow ocześnić swój w izerunek, upew nij się, że będzie
o n pasow ał do tow arzystw a, którego częścią pragniesz zostać. T w ó j uśm iech,
błyskotliw ość i przy jem n y w iz e ru n e k m ogą uczynić o w iele w ięcej dobrego
niż m arkow e ubrania.
M asz o w iele w iększe szanse na zbudow anie po ro zu m ien ia z in n y m i ludźm i,

je ś li dopasujesz się do dress co d u obow iązującego w danej grupie, aniżeli
w tedy, kiedy będziesz w izualnie reprezentow ał in n y styl.
Rozdział 13: P ro fe s jo n a ln y w y g lą d / $3
O so b a rekrutująca praco w n ik ó w do pracy w telew izji ocenia potencjalnych

kandydatów na p rezen teró w telew izyjnych, opierając się na tym , co nazywa
testem „dziewczyny/chłopaka z sąsiedztwa". Szuka ludzi, którzy sw oim wyglądem
w zbudzą zaufanie odbiorców , oraz takich, których w idzow ie chętnie zaprosiliby
do w łasnego d o m u na m ila pogaw ędkę. Z w raca uw agę na to, czy kandydat
je s t osobą ciepłą, przyjazną i m a szczere poczucie h u m o ru . T e cechy charakteru
są o wiele ważniejsze dla większości ludzi niż to, czy ktoś wygląda oszałamiająco.
D o p racy u b ieraj się tak, ja k b y ś zajm o w ał o w iele w yższe stan o w isk o niż
w rzeczywistości. W te n sposób m ożesz przekazywać podśw iadom y kom unikat,
że w arto rozw ażyć T w o ją kand y daturę do aw ansu.
Sylwia p rzep ro w ad ziła się do M o sk w y , po n iew aż je j m ąż dostał tam pracę,

je d n a k opuszczenie A nglii i w yjazd do now ego kraju były dla niej stresujące.
„Sytuacja była trudna, poniew aż nie m ów iłam po rosyjsku i nie m iałam pojęcia,
ja k poruszać się po m ieście”. Zyskała większą pew ność siebie, kiedy postanowiła
zm ien ić swój w iz e ru n e k i ubierać się tak, ja k rosyjskie kobiety. K upiła długie
c iem n e fu tro , gru b e kozaki, a w okół szyi zawiązała og ro m n y szal. „C hciałam
w topić się w n o w ą społeczność i w yglądać tak, ja k in n i ludzie na ulicach; nie
ch ciałam , aby się za m n ą oglądano ja k za kim ś, kto przyjechał z zagranicy”.
D ostosow anie swojego ubioru do środow iska, w którym żyjesz lub pracujesz,
pom aga w szybszym zb u d o w an iu p o ro zu m ien ia, a szczególnie pom o cn e je st
w m o m en tach , kiedy Tw'oje poczucie pew ności siebie je s t chw iejne.
U w ażaj na zaproszenia, gdzie o bow iązuje „n iefo rm a ln y sty l”. Je śli zostałeś
zaproszony na im p rezę lu b in n e spotkanie, skontaktuj się z osobą, która je s t
odpow iedziahia za organizację, i spytaj ją o dress code. Jeśli m asz jakiekolw iek
wątpliwości, to zawrze lepiej ubrać się „na wtyrost” aniżeli „zwyczajnie”. Łatwiej
je s t zm ienić potem swój w ygląd, zdejm ując na przykład apaszkę czy m arynarkę,
an iżeli próbow rać p rzybrać bardziej elegancki w iz e ru n e k , je ś li je ste ś ubrany
w spodnie dżinsow e i sportow a buty.
Szykując garderobę do pracy, pam iętaj, aby T w o je ubrania w yglądały czysto

i sch lu d n ie. D zięki te m u będziesz m ieć pew ność, że zrobisz dobre w rażenie,
przychodząc na spotkanie rady zarządu.
Znajdowanie swojego własnego stylu

KI u czen i do suk cesu je s t zn alezien ie sw ojego w łasnego stylu, k tó ry pasuje
do Ciebie oraz do T w ojego trybu życia. N ie m a sensu inw estow ać wszystkich
sw oich pieniędzy w drogie m ar ko w e ubrania, je ś li w iększość czasu spędzasz
w7 d o m u razem z dziećm i.
Kroczenie, przewodzenie i przekształcanie

Przez w ie le la t A ndrzej u b ie ra ! do p ra c y k ra w a t, A ndrzej stanął przed k la syczn ym d y le m a te m : nie
bia łą koszulę i cza rn y ga rn itu r, ta k ja k w ię ks z o ść ch cia ł zrezygnow ać ze s w o je j w o ln o ści, kiedy or
in n y ch p ra c o w n ik ó w w biurze. B yło je d y n ie kilka g a n iz a cje p o w ró c iły do g a rn itu ró w i k ra w a tó w .
„za s a d " d o ty c zą c y ch d re ss codu, ale każdy m iał Chciał pozostać „p ra w d z iw y " na s w o im s ta n o w i
silne poczucie, że w ła ś n ie w ta k i sposób p o w i sku i w stosunku do k lie n tó w , ale w ie d zia ł rów nież
nien s ię u b ie ra ć i że te g o s ię od n ic h o cze ku je . 0 ty m , że n iektórzy biznesm eni u w ażają, iż nieno-
szenie k ra w a ta je s t oznaką b ra k u sza cu n ku dla
W ra z ze zb liżają cym s ię n o w y m ty s ią c le c ie m ta
drugiej strony. N a ratunek przyszedł m u jego przy
k o n w e n c ja p o w o li się załam yw ała. W ie le statecz
ja cie l, ró w n ie ż z a jm u ją c y się co a ch in g ie m , k tó ry
nych i silnych organizacji w p ro w a d z iło „d n i w o ln e "
z w ró c ił m u u w a g ę , że jego w ize ru n e k je s t n ie sto
od garnituru i kraw atu; kilka firm w ogóle postano
s o w n y do w a rto ś c i, jakie niesie za sobą zajm o
w iło zrezygnow ać z obow iązku chodzenia w garni
w a n e przez niego s ta n o w isk o . D odał też, że A n
tu ra c h i w p ro w a d z iło n o w y , s w o b o d n y im age do
drzej m oże zrazić do s ie b ie k lie n tó w , k tó rz y nie
postm odernistyczn e j eko n o m ii. Dojrzali, d o ś w ia d
bę d ą p o w a ż n ie p o d c h o d z ić do in fo rm a c ji, ja k ie
czeni b iz n e sm e n i, ta c y ja k A n d rz e j, m u s ie li d o
on im przekazuje.
sto s o w a ć się do n o w e j m ody. Szukali m a rko w ych
ubrań i korzystali z porad konsultantów , którzy mieli A p o n ie w a ż A n d rz e jo w i zależało na ty m , b y jego
zaproponow ać n o w y s ty l k ie ro w n ic tw u firm y. k lie n c i o s ią g a li e fe k ty , w p ie rw s z e j k o le jn o ś c i
m u s ia ł p o k a za ć im , że p o tra fi b y ć e m p a ty c z n y
Po ja k im ś czasie A n d rz e jo w i spodobało się n a w e t
1 s za n o w a ć ś w ia t, do k tó re g o o n i przynależą.
przychodzenie do p ra cy w brą zo w ych , skórzanych
m o k a sy n a c h i bez k ra w a ta . Co w ię c e j, b y ł prze Ta zm iana, to „p rz e k sz ta łc e n ie ", c a łk o w ic ie roz
ko nany o ty m , że ta k i s ty l pasuje do je g o n o w e g o w iązało d yle m a t Andrzeja. N ajw ażniejszym aspek
s ta n o w is k a co a ch a ka d ry zarządzającej oraz ko n te m je g o p ra c y je s t o s o b ista tra n s fo rm a c ja , któ rą
s u lta n ta b iz n e s o w e g o . J e d n a k k ie d y p rze m in ą ł po m a g a o sią g a ć s w o im klie n to m ; w s z y s tk o inne
okres w ie lk ie j pro sp e rity firm n o to w a n ych na gieł je s t d ru g o rzę d n e . Teraz c zę ś c ie j n o si k ra w a ty ,
dzie, przysze d ł czas, k ie d y te n w iz e ru n e k zaczął a je g o koledzy żartują sobie z n iego, p y ta ją c , czy
b y ć u tożsam iany z n ie e fe k ty w n y m zarządzaniem. idzie na k o le jn ą ro z m o w ę k w a lifik a c y jn ą .
W arto skorzystać z pom ocy stylistów, którzy skom pletują najbardziej odpowiednią
dla Ciebie garderobę. N ie m yśl, że ich usługi są tylko dla ludzi najbogatszych,
najbardziej sławnych czy osób zajmujących się biznesem. Spojrzenie niezależnego
profesjonalnego specjalisty pozw oli C i ustrzec się przed p o p ełn ien iem w ielu
błędów .
Wcale nie uw ażam y, że najlepszym sposobem na to, by czuć się pew nym siebie,
je s t przepro w ad zen ie operacji plastycznej albo zrzucenie kilogram ów . N ik t,
kogo znam y, nie m a perfekcyjnej figury i nie je s t przez cały czas nieskazitelnie
piękny. Cała sztuka, ja k pow ie C i to każdy stylista, polega na tym , żeby pokazać
sw oje atuty, a schow ać sw oje m ankam enty.
W ięc radzim y C i, byś z rozsądkiem podchodził do swojego now ego w izerunku.

Spraw dź, co najlepiej pasuje do figury’ i stylu życia, jakie m asz dzisiaj, a niejakie
chcesz m ieć w przyszłości. P raw d o p o d o b n ie w iesz ju ż , w czy m czujesz się
najlepiej, ale w arto rów nież zasięgnąć opinii innej osoby’. Nowy’ w ize ru n e k
Rozdział 13: P ro fe s jo n a ln y w y g lą d / S5
je s t d oskonałym sposobem na p odniesienie poczucia pew ności siebie. Z atem

skorzystaj z u słu g stylisty albo p o p ro ś znającą się na m odzie przyjaciółkę, aby
razem z T o b ą przejrzała T w o ją garderobę. M ożecie urządzić im prezę, gdzie
będziecie w ym ieniać się u b raniam i, w których ju z nie chodzicie, albo oddać
je do organizacji charytatyw nych.
W edług reguły 80/20, o której pisaliśmy w rozdziale 9., przez 80 procent czasu
nosisz 20 procent sw oich ubrań. Pom yśl, o ile wszystko byłoby prostsze, gdybyś
m iał w szafie tylko te rzeczy, które do C iebie pasują.
U bieraj się tak, abyś czu ł się k o m fo rto w o i aby T w ó j styl podkreślał w alory
T w ojej figury. D o w ied z się, jak ie k o lo n ' pasują do C iebie najlepiej. W tym
celu zw róć się o p o m o c do specjalisty zajm ującego się analizą kolorystyczną
i trzym aj się w ybranej przez niego palety barw — p o tem m ożesz sw obodnie
łączyć te kolory ze sobą.
Jeśli jesteś na diecie i chcesz zrzucić zbędne kilogramy, to pamiętaj, że kiedy ju ż

dojdziesz do swojej wymarzonej wagi, możesz śmiało iść na zakupy i skompletować
no w ą garderobę, a ubrania, k tó rych ju ż nie będziesz nosić, m ożesz przekazać
fundacjom .
O granicz ilość ubrań w e wzory, szczególnie jeśli dokonujesz zakupów w sklepach

sieciow ych — ludzie zapam iętają, kiedy p o now nie ubierzesz tę część swojej
garderoby, a C iebie m oże to zdenenvow ać.
Ocena zawartości szafy

Z adbaj o to, by m ieć ubrania pasujące do T w ojego stylu życia — regularnie
w eryfikuj, ja k spędzasz w iększość czasu i ja k m a się do tego zawartość Twojej
szafy. W tabeli 13.1 m o żesz ocenić sw oją g ard ero b ę i styl życia, określając
pro cen to w o ilość czasu, jak ą pośw ięcasz na każdy aspekt sw ojego życia, oraz
ilość u b ra ń odpow iadających danej roli.
K orzystaj z tej tabeli raz lub dw a razy w ro k u i w prow adzaj stosow ne

popraw ki do swojej garderoby.
Rozsądne zakupy
W rzeczywistości szukanie ubrań, w których będziem y czuć się dobrze, wcale
nie je s t takie trudne, kiedy się ju ż w ie, co do nas najlepiej pasuje. Wykorzystaj
zap rezentow ane poniżej porady, aby m ieć pew ność, że dokonasz m ądrych
zakupów :
T a b e la 1 3 .1 . P o r ó w n y w a n ie z a w a r t o ś c i s z a fy i s ty lu ż y c ia
R o le Ż y c io w e /P o trz e b n e u b ra n ia P ro c e n t c zasu P ro c e n t u b rań

s p ę d z a n y w t e j ro li p o trz e b n y c h do t e j ro li
Praca na p ow a żnym s ta n o w is k u /
P rofesjonalny s tró j lub kostium
P raco w n ik średniego szczebla lub p ro w a d zą cy

w ła s n ą działalność w d o m u /M n ie j fo rm a ln y stró j.
przeciętna elegancja
Rodzic, o p ie k u n /Z w y kle , d o m o w e ubrania
U czestnik im p re z /S ty lc w e , zabaw ne ubrania
S portow iec/O dzież s p o rto w a
Złota rączka, osoba zajm ująca s ię sprzątaniem .

p ie lę g n a c ją ogrodu/Luźne, w y g o d n e ubrania
do prac d o m o w y c h
K upuj u brania w tak im ro zm iarze, ja k i obecnie nosisz, a nie w takim ,

ja k i chciałbyś m ieć za jakiś czas.
• / W eź pod uw agę typ swojego ciała. N iektórzy z nas m ają bardziej okrągłą
sylw etkę, in n i bardziej szczupłą. (T o oczywiście dotyczy obu płci). Jeśli
m asz bardziej krępą budow ę ciała, w ybieraj koszule i bluzki z okrągłymi
k o łn ierzam i oraz k u rtk i, któ re m ają zaokrąglone kraw ędzie i w ykonane
są z m ię k k ic h m ateriałó w . O so b y bardziej kościste w yglądają dobrze
w u b ra n ia c h o b ardziej zd ecy d o w an y ch cięciach , ze w z o re m w paski
i w y k o n an y ch z m o cn y ch m ateriałów .
• / N ie idź na zakupy, jeśli masz m ało czasu. W ybierz dzień, kiedy nie musisz
się nigdzie spieszyć i m ożesz sw obodnie przym ierzać m n ó stw o różnych
u b rań i ekspery m en to w ać z zestaw ieniam i.
• / Z ainw estuj pieniądze w ubrania, które będziesz nosić najczęściej. Jeśli nie
chodzisz często na im prezy, to zainw estuj fundusze na przykład w dobrej
jak o ści płaszcz lub m arynarkę, a nie w ubrania w ieczorow e.
S D obrej jakości m arynarki, żakiety, torby i buty to elem e n ty garderoby,
które spraw iają, że w yglądam y dobrze. Reszta m oże być prosta.
• / Z a in w e stu j w akcesoria, takie ja k paski, zegarki, kraw aty czy apaszki,
za p o m o cą k tó ry ch m ożesz ożyw ić swój w izeru n ek .
• / Z an im wybierzesz się na zakupy, przejrzyj swoją szatę i zastanów się, czego
najbardziej C i brakuje, żebyś nie uległ jakiem uś im pulsyw nem u zakupowi.
• / W ybieraj ub ran ia, które do C iebie pasują. U n iw ersalność je s t kluczow a.
Spraw dź, czy dany strój będzie nadaw ał się na kilka różn y ch okazji.
Rozdział 13: P ro fe s jo n a ln y w y g lą d
K upuj takie ubrania, w których zawsze będziesz w yglądać dobrze, bez

w zg lęd u na okoliczności; dzięki tem u będziesz m ógł z pew nością siebie
skorzystać z nieoczekiw anego nagiego zaproszenia.
Siła oddziaływania uniformów

Żołnierze, m arynarze, osoby d u ch o w n e — kobiety O d p o w ie d n i u n ifo rm je s t w a ż n y , p o n ie w a ż je ś li
u w ie lb ia ją m ę ż c zy zn w m u n d u ra c h . Ta sa m a u s z y ty je s t z b y t n ie c h lu jn ie lu b w y g lą d a z b y t
p ra w d a odn osi s ię do in n y ch z a w o d ó w . W je d fo rm a ln ie , to w y w o łu je n e g a ty w n y e fe k t W e źm y
n y m ze szpitali w p o łu d n io w e j A nglii, oprócz nor d la p rzy k ła d u W a n d ę , k tó ra je s t fiz jo te ra p e u tk ą
m a ln y c h c y w iln y c h le ka rzy, p ra c o w a li ró w n ie ż z 3 0 -le tn im stażem . W a n d a je s t d u m n a ze s w o
le k a rz e w o js k o w i. N o s ili o n i b a rd zo w y tw o r n e je g o w ize ru n k u i zaw sze w y g lą d a nieskazitelnie.
u n ifo rm y , c z y m w z b u d z a li o g ro m n y s za c u n e k K iedy w ła ś c ic ie le p ry w a tn e j kliniki, w któ re j p ra
w ś ró d p a c je n tó w . P a c je n c i b y li p rze ko n a n i, iż cuje W a n d a , p o s ta n o w ili w p ro w a d z ić nieform alne
lekarze w o js k o w i m a ją w ię k s z e d o ś w ia d c z e n ie s tro je bez k o n s u lto w a n ia s ię z p ra c o w n ik a m i,
i w ie d z ę w le c ze n iu z ło żo n y c h , tru d n y c h p rzy W a n d a b y ła przerażona. Z a m ia s t d o p a s o w a n y ch
p a d k ó w aniżeli lekarze z a jm u ją c y s ię ty p o w y m i do cia ła , b ia ły ch m a ry n a re k i spodni, m ie li teraz
c h oro bam i na oddziale n a ty c h m ia s to w e j p o m o cy. ubierać się w przypom inające dres ko stiu m y, które
w y g lą d a ły ta n d e tn ie i nie p a s o w a ły do ża d n e j
U nifo rm y utożsam iane są z w ie lo m a różnym i a try
s y lw e tk i. M o ty w a c ja p ra c o w n ik ó w i ic h zacho
b u ta m i — w ładzą, to żsa m o ścią firm o w ą , a u to ry
w a n ie d ra styczn ie s ię p o g o rszyły, a w ie lu z nich
te te m , w ie d z ą , k o m p e te n c ja m i, p o c z u c ie m d y s
ro zw a ż a ło o d e jś c ie z p ra c y , p o n ie w a ż nie m ie li
c y p lin y i porządku, d a le ce w y k ra c z a ją c y m i poza
o c h o ty u b ie ra ć s ię w c o ś, czego nie za ło żylib y
te , k tó re w ła ś c iw e są dla d a n e j je d n o s tk i —
n a w e t do m y c ia s a m o c h o d u , n ie m ó w ią c ju ż
a ponad to , w s z y s tk ie one są n o śn ika m i zaufania.
o o p ie k o w a n iu s ię p a c je n ta m i. N a szczęście
Linie lotnicze, szpitale, banki, szkoły, w s z y s tk ie te
po d ro b n y c h k łó tn ia c h i p rze p y c h a n k a c h zarząd
in s ty tu c je na c a ły m ś w ie c ie h o łd u ją u n ifo rm o m ,
zgodził s ię w y s łu c h a ć zdań p ra c o w n ik ó w , przy
bo one p rze k a zu ją p o c z u c ie p e w n o ś c i sie b ie
znał s ię do b łę d u i p rz y w ró c ił p ro fe sjo n a ln e uni
w re p re z e n to w a n iu w a rto ś c i o rg a n iza c ji.
fo rm y , ta k łu b ia n e przez le k a rz y i p a c je n tó w .
18 8 Część IV: K o m u n ik o w a n ie s w o je j p e w n o ś c i s ie b ie
Rozdział 1 4
Działanie z pewnością siebie

w życiu codziennym
W tym rozdziale:
Przełam iesz o p ó r ze strony najbliższych.
Pozostaniesz na sw ojej drodze.
W ykorzystasz sw oją siłę.
lu c z o w y m e le m e n te m w cielan ia n o w y c h u m ie ję tn o śc i w życie je s t
9\ zastosowanie ich w praktyce. W iesz ju ż , dokąd chcesz iść, w iesz, co m usisz
zrobić, aby tam dotrzeć, ale m usisz rozw inąć sw oje m ożliw ości i opracow ać
odp o w ied n ie strategie.
M usisz przetestow ać sw oją pew ność siebie w „rzeczyw istym ”, codziennym

życiu, aby m ó c j ą zachow ać i u trzy m ać. W tym rozdziale d a m y C i kolejne
wskazówki dotyczące tego, ja k poradzić sobie w trudnych, stresujących sytuacjach,
na p rzy k ład w te d y , k ied y spotykasz in n y c h lu d z i, k tó rz y m ają o d m ie n n e
od T w o ic h p o trz e b y oraz plany. P o k ażem y C i też, ja k m o żesz połączyć
te ró ż n ic e i d o p ro w ad zić do sytuacji, w któ rej obydw ie stro n y są w ygrane.
T o ozn acza, że być m o że czasam i będziesz m u sia ł d o k onyw ać tru d n y c h
w y b o ró w i nie zawsze będziesz m ógł zadow olić osoby z T w ojego otoczenia.
T e n rozdział zaw iera plan zachow ania T w ojej pew ności siebie — inform acje
w n im przedstaw ione p om ogą C i utrzym ać się na obranej drodze.
Radzenie sobie z oporem Wobec

Twojego nowego, pewnego siebie „ja"
W ięc w y sz e d łe ś ze sw ojej strefy k o m fo rtu — podjąłeś no w e w y zw ania,
zaryzykowałeś i wiesz, że stać C ię na wriele więcej, niż uprzednio przypuszczałeś.
I w iesz, co teraz będzie? Z d erzen ie z rzeczyw istością. W ychodzisz do świata
i okazuje się, że in n y m nie podoba się T w o ja zm iana; w oleli C ię takim ,
ja k im byłeś kiedyś.
190 Część IV: Komunikowanie swojej pewności siebie
W tym p o d p u n k cie pokażem y C i, ja k m ożesz um o cn ić siy w sw ojej decyzji

w sytuacji dośw iadczania o p o ru ze stro n y in n y c h ludzi.
Bycie szczerym u? stosunku do bliskich,

którzy chcą, byś b y t taki, ja k dau?niej
C o zatem zrobić w sytuacji, kiedy T w o i bliscy w cale nie są zadow oleni z tego,
że stałeś się n o w y m , p ew n y m siebie człow iekiem ? T y m i osobam i m ogą być
T w o i koledzy, rodzina, przyjaciele czy szef. M asz w rażenie, że w oleliby oni,
żebyś był taki, ja k kiedyś, czyli abyś był kim ś, kto nie p o d ejm o w a ł w yzw ań
i zaw sze ro b ił to, czego ch c ie li in n i. P rzyzw yczaili się do takiego C iebie ja k
d o starego sw etra lu b u lu b io n ej pary w y g o d n y ch kapci. Być m o że czu ją się
zag ro żen i tą zm ian ą; m o że m artw ią się, że n ie będziesz ju ż ich po trzeb o w ał
i odejdziesz od n ic h do now ej pracy, now ego życia, zostaw iając ich za sobą.
Ja k rozpoznać to, że in n y m oso b o m T w oja zm iana nie je s t na rękę? C óż, nie

będą o n i raczej z T o b ą szczerzy i nie pow iedzą C i, co o tym m yślą. Raczej
w subtelny sposób będą żartować z T w oich now ych zainteresow ań. Być m oże
od czasu do czasu rzucą jak ąś sarkastyczną uw agę, coś skrytykują, zm ienią
te m a t lu b zapadną w m ilczenie, kiedy w sp o m n isz o sw oich osiągnięciach.
Uporanie się ze zmianą

Przez w ie le la t Joanna p ra co w a ła jako pielęgniarka Joanna zd a w a ła sobie s p ra w ę , że ta zm iana w jej
w p u b lic z n y m s zp ita lu . A le ta p ra c a nie o d p o życiu m oże m ie ć też w a d y . W ie d zia ła rów nież, że
w ia d a ła je j: poranne z m ia n y i praca do późnych rodzina i je j m a łż e ń s tw o są dla n ie j w ażne. Kiedy
godzin n o c n yc h w y c z e rp y w a ły ją fizycznie, a do czło n k o w ie rodziny zaczęli narzekać, że tę skn ią za
tego m usiała jeszcze z a jm o w a ć się d o m e m i sw oją u lu b io n y m i d a n ia m i, ja k ie k ie d y ś im g o to w a ła ,
rodziną. Kiedy skończyła 4 0 lat, u ś w ia d o m iła so i że n ie m a ją czy s ty ch ubrań, z w o ła ła posiedzenie
bie, że s am a m a p ro b le m y ze z d ro w ie m i że n a d rodzinne, na k tó ry m w s z y s c y m ieli się o b ie ktyw n ie
szedł n a jw y ż s z y czas na z m ia n y. w yp o w ie d z ie ć i p rze d sta w ić p lu sy i m in u s y o bec
nej s y tu a c ji.
W lokalnej gazecie zauw ażyła ogłoszenie o pracę,
podjęta decyzję i w y s ła ła s w o ją a p lika cję na sta Poprosiła każdego, aby pow iedział, co o ty m m yśli,
n o w isk o nadzorcy badań klinicznych w firm ie fa r bez o c e n ia n ia i k o m e n to w a n ia . J e j m ąż i dzieci
m aceutycznej z n a jd u ją c e j s ię n ie d a le k o m ie js c a przyznali, że lu b ią je źd zić na w a k a c je za g ra n icę
je j z a m ie s z k a n ia . D o s ta ła tę p ra c ę i je j ka rie ra i że p o d o b a im s ię to , że s ta ć ic h te ra z na w ie le
zaczęła się rozkręcać. J e j zarobki w zro s ły do tego lu ksu so w ych rzeczy, a w zam ian za to m ogą po
stopnia, że stała się g łó w n y m ż y w ic ie le m rodziny, dzielić się obow iązkam i d o m o w ym i, zam iast nakła
a p o n ie w a ż często w yje żd ża ła s łu żb o w o , je j m ąż niać Joannę do te g o , b y zrezygnow ała ze s w o je j
m u s ia ł przejąć je j o b o w ią zki d o m o w e i o p ie ko w a ć kariery i ponow nie zajęła się d o m e m A to oznacza
s ię d z ie ćm i. ło, że może p o w ró c ić z podróży służbow ej i spędzić
m iło czas ze s w o ją ro d z in ą , z a m ia s t na d ra b ia ć
w w e e k e n d y w s z y s tk ie zaległe p ra ce d o m o w e .
Rozdział 14: Działanie z pewnością siebie w życiu codziennym
Bądź stanow czy. C zy słyszałeś pow iedzenie „W ykorzystaj to, co daje C i los
— inaczej to stracisz"? Jeśli nie wykorzystasz swojej pewności siebie, to ją stracisz.
Pow rócisz do tych daw nych w zo rcó w i zw yczajów , które w cale nie były dla
C iebie korzystne.
A by u trzym ać się na sw ojej drodze i nie dać się pokonać najbliższym :
• / W ysłuchaj z szacunkiem ic h p u n k tu w idzenia i połącz to z uczuciam i,

które skryw ają się za ic h słow am i.
S D o c e ń to, co o n i stracili w zw iązku z T w o ją zm ianą.
• / Zapew nij ich, iż pom im o że T w oje zachowanie je s t teraz inne, to T y wciąż
ich kochasz i troszczysz się o nich.
S R azem zastanów cie się nad tym , co m ożecie zrobić, aby łatwiej
przetrw ać tę zm ianę.
N ie m a nic złego w tym , że trzymasz się obranej drogi — funkcjonujesz o wiele

lepiej, je śli tak sam o troszczysz się o siebie, ja k i o innych ludzi. P o dkreśl to,
że w ciąż je ste ś tą sam ą osobą, ale dojrzałeś, rozw inąłeś się i ju ż nie w rócisz
do tego, co było kiedyś.
Tw oja zm iana m oże być katalizatorem i w yw ołać zm iany w osobach z Tw ojego

o to czen ia. P o m ó ż sw o im p rz y ja cio ło m , ro d z in ie i zn ajo m y m , je ś li tego
p o trz e b u ją , ale jed n o cześn ie zaakceptuj ic h takim i, ja k im i są, i nie w yw ieraj
na n ich presji, by się zm ienili.
Znajdowanie pewności siebie

do pokonywania trudnych momentów
K iedy j u ż zd ecy d o w ałeś się na sw o ją d ro g ę , m o żesz odkryć, że in n i ludzie
zazdroszczą C i w yborów , jakich dokonałeś. Kiedy pisałam (Kite) swoją pierwszą
książkę i w y słałam j ą do w ydaw cy, p o d ję ła m św iad o m ą decyzję, by nie
przejm ow ać się późniejszym i kom entarzam i, bo w iedziałam , że dałam z siebie
w szystko, co m ogłam , w ykorzystując całą sw oją w ied zę i m ając ograniczony
czas na pisanie. Dzięki tem u byłam lepiej przygotowana na ewentualne negatywne
opinie czy kom entarze. Krytyka wciąż nieco boli. ale traktuję ją ja k o pom ocną
inform ację zw rotną, która przyda m i się przy pisaniu kolejnych książek.
W ażne je st, aby um ieć się w znieść ponad w szelką kry tykę, pozostać w iernym
sobie i trzym ać się sw oich w yborów . N ie jesteś w stanie zadowolić wszystkich
ludzi, bez w zględu na to, ja k bardzo byś się starał.
Część IV: Komunikowanie swojej pewności siebie
T o ćw iczenie pom o że C i uzyskać szerszą perspektyw ę spojrzenia na cale

T w o je życie. J e s t ono szczególnie przydatne w tedy, kiedy na T w ojej drodze
pojaw iają się tru d n e m o m en ty .
1. W yobraź so b ie lin ię, która rep rezen tu je T w o je ż y c ie — p r z e sz ło ść ,

te r a ź n ie js z o ś ć i p r z y s z ło ś ć .
M ożesz nadać tej linii dow olny kształt, kolor i form ę, jaka C i się podoba.
2. W siądź d o h elik o p tera , sa m o lo tu łu b u sią d ź na sk rzy d ła ch ptaka,
ta k abyś m ó g ł się w z n ie ś ć w g ó r ę i sp o jr z e ć z o d p o w ie d n ie j
w y s o k o ś c i na m ie jsc e , w k tó r y m się z n a jd u je sz .
3 . Z a p y ta j sieb ie: C o te r a z j e s t w a ż n e ? P o c z e k a j, a ż u sły sz y sz
o d p o w ie d ź .
4. P r z y jm ij t ę o d p o w ie d ź , z a c h o w a j ją i p r z y p o m in a j so b ie o niej
w k a ż d y m tr u d n y m m o m e n c ie , k ie d y b ę d z ie s z p o tr z e b o w a ć
w sp a rcia .
Wzmacnianie su/ojej asertyWności

W iele ludzi m yli asertywność z agresją. Kiedy akceptujesz, ufasz i cenisz swoje
w ła sn e m y śli i u czu cia, je s te ś n a d ro d z e do bycia asertyw nym c z ło w iek ie m .
Kiedy przesadzasz i wysuwasz ogólne stwierdzenia, oceniasz i atakujesz, zmierzasz
w k ie ru n k u agresji. A gresyw ne stw ie rd z e n ia zaw ierają w sobie o c e n ę i nie
odw ołują się do uczuć osoby m ów iącej. Z kolei asertyw ne zachowanie oznacza,
że przyznajesz się do sw oich uczuć. W tabeli 14.2 zostało przedstaw ionych
kilka przykładów .
T a b e la 1 4 .2 . S tw ie r d z e n ia a s e r t y w n e k o n tra a g r e s y w n e
A g re s y w n e A se rty w n e
To zadanie je s t takie proste. W ty m zadaniu m u sisz d o ko n ać m a ły c h p o p ra w e k , a b y dobrze

a Ty w cią ż nie umiesz tego zrobić debrze. w y ró ż n ić klu czo w e p u n k ty ; proszą, przyjrzyj s ią jeszcze raz tej
strukturze.
M usisz u p o rządko w a ć te n bałagan. C h cia łb ym , a b y w ty m m ie jsc u p a n o w a ł porządek.
J e s te ś z łą o s o b ą i s p ra w ia s z , Czuje złość, kie d y na m n ie krzyczysz i m n ie nie słuchasz.

ze czuje sie. przez C iebie źle.
N a kursach asertywności uczestnicy uczą się rozwijania asertywnych zachowań,

ja k ró w n ież w zm acniania swojej pew ności siebie. Je d n y m z kluczow ych
sposobów je s t p ow tarzanie zdania „Pozw alam in n y m na w yrażenie swojego
zdania i sw oich uczuć, zam iast narzucania im m o ich w łasnych".
Radzenie sobie z zewnętrzną presją

W przeciwieństwie do tego, co pisze się w kolorowych magazynach i co pokazuje
telewizja, w życiu nie układa się ja k w zegarku, W praw dziw ym świecie m usisz
zm agać się z pro b lem am i. Spotykasz ludzi, którzy nie potrafią h arm onijnie
w sp ó łp raco w ać z in n y m i, stawiasz czoła k o n k u ren c ji, zapadasz na ch o ro b y
i m iew asz chw ilow e tru d n o ści finansow e.
Kiedy życie w ym yka C i się spod k ontroli, T w o je poczucie pew ności siebie
zostaje nadw yrężone. Przez w iększość czasu potrafisz poradzić sobie z różnym i
wyzwaniam i, ale bywa rów nież tak, że spada na Ciebie zbyt wiele naraz i czujesz
się tym osłabiony. W takich w łaśnie chw ilach m usisz zgrom adzić w szystkie
sw oje zasoby.
W sparcie c zęsto p rz y c h o d z i z n ieo czek iw an ej stro n y lu b od kogoś

niespodziewanego. Jeśli m asz okazję kom uś pom óc, zrób to. Ta dobroć pow róci
do C iebie, kiedy będziesz sam je j potrzebow ał.
C zy zastanawiałeś się nad tym , do jakich źródeł m ożesz sięgnąć, kiedy nadejdą
tru d n e ch w ile w T w o im życiu? W arto zrobić sobie listę osób, które znasz
— przyjaciół, rodziny, kolegów z jakiegoś klubu związanego ze sportem , który'
uprawiasz, lub in n y m hobby, albo ze w spólnoty kościelnej; na takiej liście m ogą
znaleźć się ró w n ież o so b y z pracy', czyli T w o i koledzy, przeło żen i, a n aw et
pracow nicy działu zasobów ludzkich, jeśli je s t taki w T w o jej firm ie. M ożesz
rów nież skorzystać z organizacji pom ocow ych w m iejscu, w którym mieszkasz.
T w ó j lek arz albo lok aln a sp o łeczn o ść j e s t d o b ry m m iejscem , od k tórego
możesz zacząć. M ożesz zwrócić się o pom oc do specjalisty, do kogoś, z kim będziesz
m ó g ł o m ó w ić sw oje p roblem y, lu b skorzystać z fachow ej pom ocy w pracach
d o m o w y c h bądź o g ro d o w y c h , d o p ó k i sam nie staniesz na n o g i. B iblioteka
i In tern et to także dobre źródła pozyskiwania cennych inform acji. W załączniku
na k o ń cu książki znajdziesz kilka przydatnych adresów stro n internetow ych.
Grupy w sparcia
Ja nusz zafa m a l się po ty m , ja k zo sta ł z w o ln io n y z g ru p ą , n a p ra w d ę m i p o m o g ło — o d z y s k a łe m
z p ra c y w m e d ia c h . P rze ch o d ził w ła ś n ie kry z ys w ia rę w siebie i m o g łe m się p o n o w n ie sko n ce n
w zw iązku i je d n o cze śn ie z a jm o w a ł s ię przebu tro w a ć na ty m , co m u s z ę z ro b ić . A m ó j d a w n y
d o w ą d o m u . C zuł s ię c a łk o w ic ie p o z b a w io n y kolega przesłał m i kilka w ie rs z y , któ re w y d ru k o
energii, zupełnie s tra c ił poczucie sensu, a także w a łe m i p rzypiąłem na ścianie. To byt m aty i p ro
m o ty w a c ję do te g o , b y szu ka ć in n e j p ra c y . s ty g e s t, ale c z y ta łe m te w ie rs z e każdego dnia
U dało m u s ię p o d n ie ść z dołka dzięki dołączeniu i o n e p o m o g ły m i p rz y p o m n ie ć s o b ie , c o je s t
do g ry p y w s p a rc ia o só b , k tó re k ie d y ś ró w n ie ż w m o im ż y c iu w a żn e . D zięki te m u g e s to w i p o
z a jm o w a ły w y s o k ie sta n o w isk a k ie ro w n icze i te czu łe m ró w n ie ż, że gdzieś ta m je s t k to ś z m ojej
raz p o s zu k u ją n o w e j p ra c y , oraz d zię ki p o m o c y byłej firm y , kto m y ś li o m nie i w s p ie ra m nie, a nie
k o le g i z b y łe j ju ż fir m y , k tó ry p is a ł w ie rs z e . ty lk o p o p y c h a i z m u sza do s p e łn ia n ia s w o ic h
„ W s p a r c ie , ja k ie d o s ta w a łe m n a s p o tk a n ia c h o b o w ią z k ó w .
Część IV: Komunikowanie swojej pewności siebie
Przygotowanie się do zmiany

A n ita p ra c u je w b ra n ży k o m p u te ro w e j na s ta m a nieco luźniejszy dzień w p ra cy , dokształca się
n o w is k u a s y s te n tk i zarządu. P odoba je j się to , że na ku rsa ch Online, aby poszerzyć s w o je u m ie ję t
w te j p racy dużo się dzieje i je s t ciągle zamiesza n o ści i w ie d zę o różnych s yste m a ch , dzięki czemu
nie. W o li jednak pew ną regularność dnia, w ię c kie m oże b y ć bardziej elastyczna na ryn ku pracy, jeśli
d y je j szef w yjeżdża w spraw ach służbow ych, a ona n a d e jd zie k o le jn a fa la zm ian.
Wyąryrtanie ąrze o peuJność siebie

Przew idyw anie je s t w ażnym elem entem w utrzym aniu swojej pew ności siebie.
J e st to u m iejętność dostrzegania tego, co m oże nadejść i na co m am y czas się
przygotować lub podjąć działania, które pozw olą nam uniknąć niekorzystnych
zdarzeń.
W arto co jakiś czas przyglądać się w yzw aniom , które C ię czekają. Porozm awiaj
ze sw o im p rzy jacielem lu b c o a c h e m o tym , ja k m o że sz lepiej się do n ic h
przygotow ać. C zęścią tych przyg o tow ań m o że być ró w n ież m edytacja albo
ćw iczenie jo g i bądź tai ch i — cokolw iek, co p o m o że C i zebrać siły i energię
do staw ienia czoła tru d n y m ch w ilom .
Je d n a k zdarzą się ró w n ież takie rzeczy, na które nie będziesz przygotow any
— na przykład ktoś z ro d zin y zachoruje, stracisz pracę. T w oje m ałżeństw o
się ro z p a d n ie albo sam p o w ażn ie z ac h o ru jesz. W szystkie te rzeczy m ogą
zd arzy ć się w T w o im życiu n ie sp o d z ie w a n ie , a T y zo stan iesz z m u sz o n y
d o poradzenia sobie z nim i.
O to kilka w skazów ek, które m o g ą C i pom óc:
Z Przyjm uj każdy dzień takim, jaki jest. K oncentruj się na tym , co się dzieje
dziś, a nie m artw się o coś, co m oże zdarzyć się za tydzień lub za miesiąc.
Z O taczaj się p o zytyw nym i lu d źm i. W tru d n y c h m o m e n ta c h nie m ożesz
m a rn o w ać sw ojej e n e rg ii na osoby, k tó re n ie są p o m o c n e lu b które
n egatyw nie w pływ ają na T w oje poczucie pew ności siebie.
Z N ie angażuj się w żad n e w ażn e o b ow iązki lu b działania. T o je s t czas
„tylko dla C ie b ie ”, czas, w k tó ry m m u sisz sko n cen tro w ać się na tym ,
co je s t n apraw dę istotne.
Z Spójrz na w szystko z szerszej perspektyw y. P rzypom nij sobie o każdej
rzeczy, jak ą osiągnąłeś, o tym w szystkim , w czym jesteś dobry, i wyobraź
sobie ten m o m e n t w przyszłości, kiedy obecna trudna sytuacja przem inie.
S Pow tarzaj sobie tak często, ja k potrzebujesz, że w efekcie końcow ym

w szystko dobrze się ułoży. S tw órz kilka afirm acji, które będziesz m ógł
w ypow iadać każdego dnia. W rozdziale 20. znajdziesz więcej
w sk azó w ek na te n tem at.
S R ób sobie d ro b n e przyjem ności. T o nie m u si być nic kosztow nego,
szczególnie jeśli akurat Tw oja sytuacja finansowa nie je s t dobra. T o m oże
być na przykład arom atyczna kąpiel przy świecach albo w ieczór spędzony
przed k o m in k iem , przy jem ny spacer lub pogaw ędka z przyjacielem .
Życie pełną piersią

Z ycie p ełn ą piersią oznacza zintegrow anie w szystkich aspektów C iebie,
zdobycie pew ności, że akceptujesz sw oje życie i w artości, które są dla C iebie
w ażn e, oraz p o dejm ujesz działania, aby osiągnąć zam ierzone efekty. W tedy
w łaśnie n ik t i nic nie m oże zatrzym ać C ię na T w ojej drodze.
N ie k tó rz y ludzie w iedzą dokładnie, co oznacza życie pełn ą piersią, i wcielają

to w życie, w codzien n ie aktyw ności. D la in n y ch je st to kw estia bardziej
ogólna i zw iązana raczej ze stanem um ysłu niż z działaniem — na myśl
p rzychodzą takie sform ułow ania ja k „życie w h a rm o n ii i spokoju”.
Kiedy dośw iadczasz sw ojego życia z pasją, to sw oją codzienność napełniasz

n iezw ykłą daw ką energii i w italności.
O to kilka pom ysłów , które m ogą pokazać C i, ja k żyć intensyw niej, i być może
w skażą m iejsca, które chciałbyś zm ienić.
S p ó jrz w p rzy szło ść. Z o b a c z siebie w w ie k u 90 lat, siedzącego na tarasie

w b ujanym fotelu. Z astan ó w się, jak ie było T w oje życie. Jakich słów użyjesz,
by opow iedzieć w n u k o m o tym , ja k on o w yglądało i czego dokonałeś? Jakie
relacje stw orzyłeś z in n y m i lu d ź m i — jakie osoby spotkałeś na swojej drodze
i ja k ich losy połączyły się z T w o im i? Ja k dbałeś o sw oją kondycję fizyczną
— o swoje zdrowie, energię, ciało, jakie ćwiczenia praktykowałeś? A co z T w oim i
e m o cjam i — co czułeś i ja k reagow ałeś na to , co dzieje się w T w o im życiu?
Jakie są T w o je w rażenia z tego, co w idzisz? C zy takie życie C i odpow iada?

C o chciałbyś zm ien ić lu b ja k i obszar swojego życia bardziej rozw inąć, aby
m ó c zrealizow ać sw oje w iększe m arzenia?
T e ra z w ró ć do rzeczy w isto ści i zró b listę rzeczy , k tó re C ię d e n e rw u ją

— niesprawiedliwość, nierów ność społeczna, złe zachowania. T o są wskazówki,
k tó re pokazują C i, na co m asz ukierunkow ać sw oją energię, aby dokonać
zm ian y i stw orzyć lepszy św iat, w którym pragniesz żyć.
196 Część IV: Komunikowanie swojej pewności siebie
Z w ró ć uw agę na tru d n e dośw iadczenia, które udało C i się przetrw ać. Czego
o n e C ię nauczyły i ja k dzięki tej w iedzy m ożesz pom óc innym ?
Aby napraw dę dokonać zm iany w tym świecie, zastanów się, jakie dziedzictwo
chcesz zostaw ić n astępnym po k o leniom . A teraz — ja k i je s t pierw szy krok,
który m u sisz w ykonać, aby m óc in n y m pozostaw ić to, czego pragniesz?
Część V
Angażowanie innych
The 5th Wave By Rich Tennant

W tej części...
a u czy łeś się, j a k w y k o rzy sty w ać sw o je u m ie ję tn o śc i
* V w ś ro d o w isk u zaw o d o w y m i p ry w a tn y m , i je s te ś teraz
silnym człowiekiem. W tej części przyjrzymy się tem u, co możesz
zrobić w pracy, i zachęcim y C ię do stw o rzen ia interesującej
relacji z d ru g ą oso b ą, a n a w e t do u m ó w ien ia się na ra n d k ę
T w o ic h m arzeń. D ow iesz się, ja k w ychow yw ać sw oje dzieci,
by rosły ze św iadom ością, ja k być pew n y m siebie i ja k działać
z poczuciem pew ności, stawiając czoła codziennym w yzw aniom
— i zaszczepisz im te cechy.
Rozdział 15
Demonstrowanie
pewności siebie
w miejscu pracy
IV tym rozdziale:
► O dnajdziesz pew ność siebie w pracy.
N auczysz się asertyw nych zachow ań.
D ow iesz się, ja k poradzić sobie z co d zien n y m i sytuacjam i zaw odow ym i.
Z yskasz pew ność siebie w k ontaktach ze sw oim przełożonym .
N auczysz się prom ow ać siebie.
E fektyw nie poradzisz sobie z d u ży m i w yzw aniam i.
r
woja pewność siebie będzie od razu zauważalna w pracy. Będziesz swobodnie
się zachow yw ać, traktow ać in n y ch bezpośrednio i z sym patią, będziesz
ch ę tn y do w spółpracy i przyjaźnie nastaw iony do pozostałych pracow ników ,
będziesz śmiać się z dziw nych żartów, a także będziesz bardzo efektywny w swoim
działaniu.
T e ra z z a sta n o w im y się nad ty m , ja k zach o w u jesz się w m iejscu pracy i ja k

w ykorzystujesz sw oje bardziej p ew nie siebie „ja”. W tym rozdziale będziesz
m ó g ł zbadać sw ój s to s u n e k do pracy i d o w ied zieć się, ja k i ona m a w p ły w
na T w o ją p e w n o ść sieb ie. P o zn asz w iele sp o so b ó w na zdobycie w iększej
pew ności siebie i będziesz m ógł je wykorzystać zarów no na polu zawodowym ,
ja k i na in n y ch obszarach sw ojego życia.
200 Część V: Angażowanie innych
Rozbijanie pebności siebie

na płaszczyźnie życia zab o d o b eyo
Kiedy poznajesz now e osoby i zadają C i one stare ja k św iat pytanie „C zym się
zajm ujesz?”, co im odpowiadasz? Poczucie tego, kim jesteś, je st ściśle związane
z T w o ją pracą, a T w oja odpow iedź na to pytanie w skazuje, jak ie znaczenie
m a praca w T w o im życiu i ja k dużego sukcesu m ożesz się spodziewać.
W pracy jesteś nieustannie bom bardow any w ielom a im pulsam i i wiele różnych
rzeczy m a na C iebie w pływ , na przykład otoczenie zew nętrzne, ludzie, tem po
i charakter pracy' czy poczucie tożsamości z firmą.
Zapamiętaj, że to T y jesteś odpowiedzialny za to, by Tw oje nastawienie pom ogło

C i w o siąg n ięciu tego w szy stk iego, czeg o od pracy zaw odow ej o czekujesz
— łączn ie z p o c z u c ie m d u m y i zad o w o len ia z d o b rz e w y k o n y w an y ch
o bow iązków .
Uświadomienie sobie teąo,

że Twoja praca nie jest zgodna z Tobą
M ożesz negow ać tezę, że T w oja praca m a jakiś w pływ na to, kim jesteś, co je st
dla C iebie w ażn e i co chcesz osiągnąć w sw oim życiu, je d n a k praca w yw iera
ogrom ny w pływ na poczucie Twojej tożsamości. Oczywiście, m ożna wykonywać
p racę, k tó ra n ie je s t w zg o d zie z ek sp re sją naszego „ja” w św iecie, ale je s t
to sytuacja w yjątkow a i w ym aga d u żo pew ności i w iary w siebie.
Poczucie tożsam ości bazujące na pracy zawodow ej

N ie któ rzy ludzie budują s w o je poczucie to żsa m o K iedy idzie na im prezę, a czę sto je j się to zdarza,
ści na s w o je j roli z a w o d o w e j. N atalia je s t aktorką, ja k sądzisz, co o d p o w ia d a na p y ta n ie „C z y m się
m im o że w s w o im za w odzie p ra c o w a ła je d y n ie zajm ujesz"? Czy m ó w i in n ym , „c z y m k o lw ie k , byle
d w a lub trz y lata z o s ta tn ic h d z ie s ię c iu . W ty m d o trw a ć do pie rw sze g o "? O czyw iście , że nie: od
czasie przez w ie le la t w y k o n y w a ła prace b iu ro w e , pow iada, że je s t aktorką, a je śli ostatnio nie w idzie
by łą ró w n ie ż kelnerką, a b y w a ło i ta k, że nie m iała liś m y je j na szklanym ekranie, to w ie m y , że sto i za
w ogó le p ra c y ani d o c h o d ó w . A je d n a k nadal ty m bezczynność z a w o d o w a lub ty m c z a so w e za
czuje s ię i z a c h o w u je ta k , ja k b y b yła „a k to rk ą ", ję c ia . A n i ona, ani m y nie je s te ś m y szczególnie
ch o ć w y k o n u je inne ty m c z a s o w e zajęcia. N a roli z a in te re so w a n i ty m i p o z o sta łym i p ra c a m i (p o
„a k to rk i" oparte je s t je j poczucie w ła sn e j tożsam o m im o że p o ś w ię c a na nie 75% s w o je g o czasu),
ści; n a to m ia st inne zajęcia ty m c z a so w e są jedynie p o n ie w a ż nie m ó w ią one w ie le o ty m , ja ką osobą
po to , b y m o g ła o p ła c ić ra ch u n k i. je s t N a ta lia i ja k ie m a ż ycie .
Rozdział 15: Demonstrowanie pewności siebie w miejscu pracy 201
Jeśli nie znosisz swojej pracy lu b sw ojego pracodaw cy, m oże to źle w płynąć
na T w o je głębsze p rzekonania o sobie i na T w o je w artości. B ardzo tru d n o
je s t działać w takiej sytuacji, poniew aż zw iązek m ięd zy T w o ją tożsam ością
a w ykonyw aną pracą je s t nikły.
A le T w o je zadania n ie są ty m sam ym co T w o ja praca. T w o je zadania m ogą

w yrażać T w oje w arto ści i p rzekonania o w iele szerzej niż jakakolw iek praca,
i to n a w e t d obra praca, taka, k tó ra do C ieb ie pasuje. Z ad an ia, ja k ie m asz
d o w ykonania w świecie, m o g ą być zw iązane z T w o ją duchow ością, z czym ś
niem alże św iętym . Ale aby znaleźć sw oje praw dziw e zadanie, m usisz wyjść
m yślam i ponad sw oją pracę.
M iejscem , od którego m usisz zacząć, je steś T y sam . W tej książce staram y się
p o m ó c C i o d n aleźć T w o je p raw d ziw e p o czu cie to żsam o ści, być m o że na
0 wiele głębszym poziom ie, niż kiedykolw iek sądziłeś. G dy zdobywasz większą
pew ność siebie, je ste ś na lepszej pozycji, by zdecydow ać, jakie zadania chcesz
w ykonać w tym świecie. A po w prow adzeniu niezbędnych zm ian zyskasz jeszcze
w iększą pew ność i będziesz żył bardziej intensyw nie, w poczuciu rów now agi
1 spełnienia.
Określenie zawodowej tożsamości

Jeśli jesteś lekarzem, ludzie, nie mając żadnych dodatkowych informacji o Tobie,
będą przypisyw ać C i w iele ró żn y ch w artości, w ysoki status i tak dalej. Dzieje
się tak dlatego, że T w oja tożsam ość w społeczeństwie je st definiow ana poprzez
pracę, którą wykonujesz. W zawodzie lekarza jest wiele magii; ta profesja definiuje
osobę, która te n zaw ód w y k o n u je, ja k i to, wr jak i sposób po strzeg ająją inni.
Jeśli nie upraw iasz profesji rozpoznaw alnej w społeczeństw ie, nie posiadasz
akcesoriów potrzebnych do zawodowej tożsamości. Ale w ażne jest, abyś wiedział,
że w ykonujesz pracę, którą ludzie cenią i której potrzebują. Aby czuć się pewnie
i działać z p o czuciem pew ności, m usisz dokładnie w iedzieć, jak ie znaczenie
m a Tw oja praca ijakw pasow uje się w ogólny łańcuch wartości Twojej organizacji
i społeczeństw a.
S p ró b u j stw orzyć ry su n e k o b razujący T w o ją pracę w szerszym kontekście

— tak, ja k zostało to pokazane na rysu n k u 15.1. Każda praca istnieje w jakiejś
zależności, w ięc j a k T w o ja zaw odow a rola w pasow uje się w w iększy schem at
w T w o jej branży? C zy T w oja firm a coś w ytw arza albo oferuje usługi, które
um ożliw iają in n y m w ykonyw anie ich pracy? Być m oże zajm ujesz się pracam i
do m o w y m i, dzięki czem u in n i członkow ie ro dziny m ogą w ykonyw ać swoje
obow iązki. W szystkie te rzeczy są bardzo w ażne i w pływ ają na ogólny sukces
gospodarczy.
Rysunek. 15.1.
Szerszy
kontekst
Tw ojej pracy
Pom yśl o w szystkim , co m a zw iązek z T w o ją pracą. C zy pracujesz sam , czy

w zespole? (W o bydw u przypadkach p o trzebne są odpow iednie kw alifikacje).
C zy kierujesz innym i ludźm i, czy głów nie pracujesz w biurze, a m oże w dom u,
troszcząc się o rodzinę i um ożliwiając pozostałym jej członkom zaangażowanie
się w in n e działania? W szystkie te elem enty’ są klu czo w e dla stw o rzen ia
zdrow ego społeczeństw a.
Znajdowanie tego, co chcesz robić

O czywiście nie m ożna od razu w kroczyć do świata sw oich m arzeń. N ajpierw
m usisz zdobyć odpow iednie um iejętności i doświadczenie, nawiązać kontakty,
zyskać uznanie i szanse na d okonanie zm iany. T o całkiem n o rm aln e, ale jeśli
nie masz pojęcia o tych rzeczach, jeśli nie wierzysz, że kiedykolw iek zdobędziesz
pracę, jakiej pragniesz, to m asz p ro b lem , który' należy rozwiązać.
Tw oje zadanie w świecie je st ekspresją Twojego istnienia; to coś silnego i bliskiego

Tobie. Ale Twoja praca nie stwarza C i automatycznie szansy na to, by' wykonywać
to zadanie. M u sisz p o d jąć k ro k i, d zię k i którymi zd o b ę d zie sz p o trz e b n e
um iejętności, a także w prow adzić rów now agę do swojego życia i zająć się pracą
na zasadzie w olontariatu, taką, która je st bliska T w ojem u ideałowi, a jednocześnie
pracow ać nad ro zw o jem swojej kariery'.
O d p o w ied z na następujące pytania, aby zy'skac w yraźniejszą w izję swojego

idealnego zadania:
S C o n a jb a r d z ie j p o d o b a C i s ię w T w o je j p ra cy ? T o n iety p o w e
pytan ie i — ja k w p rzy p ad k u w ie lu in n y c h osób — p ew n ie łatw iej
będzie C i od razu wskazać te elem enty, których w swojej pracy nie lubisz.
Ale po głębszym zastanow ieniu się zobaczysz, że je s t wiele takich rzeczy,
które podobają C i się w Tw ojej pracy, począwszy od tego, że masz pow ód,
by jechać do miasta, spotkać się ze wspaniałymi ludźm i i poznać interesujące
osoby, a skończyw szy na p ro b lem ach , które m ożesz rozw iązać dzięki
p o m o cy in n y c h , i tak dalej. M yśl tak d łu g o , d o p ó k i nie w ypiszesz na
kartce 4 lub 5 rzeczy, n a w e t je śli w sw ojej obecnej pracy ich nie m asz.
•/ W ja k ic h a sp ek ta ch T w o jej p r a cy je ste ś n ap raw d ę d ob ry lub in n e
o so b y p o w ie d z ia ły C i, ż e ta k jest? W ypisz wszystkie rzeczy, w7 których
w iesz, że je s te ś do b ry , n a w e t je ś li n ik t in n y poza T o b ą o tym nie w ie.
Być m oże doskonale radzisz sobie z dotrzym yw aniem term inów , a może
je ste ś w rażliw y i potrafisz podnieść na d u c h u sw oich kolegów w pracy,
kiedy ic h sam o p o czu cie je s t złe. Być m o że potrafisz naw iązać dobre
relacje z szefem lu b k lien tam i, a m oże doskonale potrafisz skupić się
n a sw oich zadaniach. P om yśl dokładnie i zapisz cztery lu b pięć rzeczy.
y/ C o m u s i z a p e w n ia ć C i T w o ja p ra ca ? T o je s t klu czo w e p ytanie,
bo m o żesz sp raw d zić, czy Twroja o b ecna praca daje C i to , czego
potrzebujesz. T e potrzeby m ogą obejm ow ać spotkania z innym i ludźm i,
d o b re zaro b k i, bycie częścią z e sp o łu , m o ż liw o ść zdobycia n o w y ch
u m iejętn o ści łub szansy na dokonanie praw dziw ej zm iany.
Pom yśl o tym, czego potrzebujesz. Ile ze swoich potrzeb mógłbyś zrealizować
w sw ojej obecnej pracy, gdybyś podszedł do niej tro ch ę inaczej?
y/ C z y m c h c ia łb y ś s ię n a p r a w d ę z a j m o w a ć a lb o c o c z u j e s z ,
ż e p o w in ie n e ś robić? W iele osób, które chciałyby zm ienić swoją obecną
pracę, nie w ie dokładnie, jak ą in n ą pracę chciałyby w ykonyw ać. A ja k
w ygląda to w7Tw7o im przypadku? N a ile ta now a praca byłaby w stanie
zapew nić C i w szystkie te rzeczy, których potrzebujesz?
•/ W k o ń c u , ja k a j e s t p r a w d a , k tó r a u k ryw a s ię z a T w o im i
o d p o w ie d z ia m i? P rz y p o m n ij sobie w szystkie sw7oje odpow iedzi.
C zy pow inieneś zająć się zaw7odow7o czym ś innym ? C zy w prow adziłoby
to zm ian ę do T w ojego życia? Poza w iększym i zarobkam i, jakie m ogą
się wiązać z n o w ą pracą, czy w iesz dokładnie, jak ie w iększe korzyści
m ogłaby C i przynieść ta now a rola?
Po udzieleniu odpow iedzi na te pytania w iesz ju ż o wiele lepiej niż kiedykolwiek

w cześniej, ja k w idzisz sw7oją pracę w św iecie i co je s t dla C iebie w ażne. T eraz
m usisz się przyjrzeć zajęciom , które dotychczas wykonywałeś. C zy one dawały
C i to, czego potrzebujesz? C zy kiedykolw iek będą? Kiedy T w oja praca wyraża
Twroje w artości, Twroje poczucie pew ności siebie i siły na polu zaw odow ym
są o g ro m n e. C o m usisz w tak im razie zm ienić, aby tak się stało?
2 0 i5 Cząść V: Angażowanie innych
N astępne ćw iczenie pom oże C i dotrzeć do T w ojej głębszej potrzeby związanej

z pracą. Jesteś najsilniejszy i najbardziej pew ny siebie w pracy, kiedy potrafisz
znaleźć zajęcia i role pasujące do T w o jeg o rozw ijającego się poczucia sensu
i pow ołania.
Znajdowanie Wartości W tym, co robisz

O d k ry cie głębokiej w arto ści zw iązanej z T w o ją pracą je s t w ażne dla T w ojego
szacunku do sam ego siebie i dla T w ojego poczucia pew ności siebie.
N ie w a ż n e , czy p raca, k tó rą a k u ra t w y k o n u je sz, była k w estią p rzy p ad k u ,

czy też był to zaplanow any i św iadom y w ybór — T w oja praca definiuje Ciebie
w św iecie bardziej niż c o k o lw iek innego. Z aw sze p o w in ie n e ś pytać siebie,
ja k ą w a rto ść dla w ięk szeg o sy ste m u m a w y k o n y w an a przez C ie b ie praca,
i upew niać się, że potrafisz podać w szystkie głęboko ukryte w artości.
Jeśli pracujesz dla dużej organizacji albo bardzo dobrze rozpoznaw alnej firm y,
m o żesz być z tego d u m n y . M o ż e pracujesz w stru k tu ra c h rządow ych albo
w ośrodkach w ładzy lokalnej. Bądź z tego d u m n y . Jeśli pracujesz z dziećm i
albo opiekujesz się lu d ź m i c h o ry m i lu b oso b am i szczególnej troski, to je s t
to pow ołanie, k tó ry m rów nież m ożesz się szczycić.
C okolw iek robisz, bądź d u m n y ze swojej profesji Profesjonalizm to świadom ość

zadań, jakie m uszą zostać w ykonane, i wykonanie ich z pełnym zaangażowaniem.
Kiedy m asz profesjonalne podejście do swojej pracy, sw oim nastaw ieniem
dem onstrujesz pew ność siebie, co z kolei w pływ a na to, że inni m ają do Ciebie
zaufanie.
E lean o r R oosevelt pow iedziała, że przyszłość należy do tych, któ rzy w ierzą
w pięk n o sw oich m arzeń. K luczem do poczucia pew ności siebie są m arzenia.
Połączenie pracy z coraz w yraźniejszym przeczuciem celu życiowego i ze swoim i
m arzen iam i je s t d oskonałym sposobem na to, by znaleźć pracę, która będzie
em anacją naszej duszy.
Uczenie się asertyuJności

K luczem do efektyw nej kom un ik acji i utw orzenia dobrych relacji z in n y m i
p ra c o w n ik a m i firm y (łączn ie z T w o im szefem ) je s t zestaw u m ie ję tn o śc i
personalnych, które zwykle łączą się ze sobą i razem nazywane są asertywnością.
Asertywność je s t je d n ą z tych umiejętności, które musisz trenować i praktykować,
aby je zdobyć. (W rozdziale 14. m ożesz przeczytać więcej na tem at asertywności
i agresji).
T ren erzy uczący7 asertywności tw ierdzą, że je s t ona najważniejszą um iejętnością

w biznesie. A sertyw ność ch ro n i oraz rozwija poczucie własnej w artości, buduje
pew ność siebie i zm niejsza p o zio m stresu.
Ludzie asertywni są ogóhiie szanowani i łubiani, w trudnych m om entach potrafią

się odpow iednio zachować i nie boją się powiedzieć „nie”. W iesz, na czym stoisz,
kiedy rozm aw iasz z asertyw nym człow iekiem ; o n nie traktuje nikogo źle.
Z atem czym je s t ta cu d o w n a u m iejętność nazyw ana asertyw nością? Przede

w szy stk im asertywność je s t p rz e k o n an ie m , że każdy czło w iek je s t tak sam o
w aż n y i każdy m a o b o w ią z e k dbać o swToje o so biste p o trz e b y i praw a. Je st
to absolutna praw da, która dotyczy każdego z nas, zatem uznając ją za swoje
praw o, jed n o cześn ie uznajesz, iż dotyczy on o rów nież innych.
F u n d a m e n ta ln e założenia w yrażające asertyw ność są następujące:
y / U w ażasz siebie i in n y ch lu dzi za ró w n y ch sobie.
y / P o trafisz p o w ied zieć „tak" lu b „n ie” k o m u k o lw ie k i nie zaw sze

przedstaw iasz pow ód sw ojego w yboru.
y / P rz y jm u je sz i c h ro n is z p raw a czło w iek a. Przeciw staw iasz się te m u ,
by ktoś C ię ranił, i je ste ś zn any z tego, że potrafisz to zrobić.
y / B ierzesz o d p o w ie d z ia ln o ść za sw oje w łasn e p o trz e b y i dbasz o to,
by zostały zaspokojone.
• / Bierzesz odpow iedzialność za swój w łasny w kład w kształtow anie tego
świata i za w artość, ja k ą kreujesz. N ie boisz się przyznać do błędów ani
poprosić o pom oc, je śli je j potrzebujesz.
y / Szczerze w y rażasz sw oje m y śli i uczu cia, p o zy ty w n e i n eg aty w n e,
p rzy czy m zachow ujesz szacu n ek do drugiej osoby.
y / P o trafisz rad zić sobie z k o n flik tam i, kiedy takie narastają. P otrafisz
staw ić czoła k o n flik to w y m lu d z io m , kiedy zajdzie taka k o n iec zn o ść
lu b kiedy je s t to stosow ne.
y / W bezpośredni i szczery sposób przekazujesz in n y m informacje i wt taki sam
sposób je otrzym ujesz. Starasz się to robić efektywne i z zaangażowaniem.
y / Szanujesz i ro zu m iesz to, że in n i rów nież m ają takie sam e prawa.
N ie m a rtw się, je śli uw ażasz, że nie postępujesz zg o d n ie z ty m i p u n k tam i.

N a p o czątek w ażn e je s t to, żebyś się z n im i zapoznał. W m iarę zdobyw ania
coraz w iększej pew ności siebie, w sposób całkiem naturalny staniesz się bardziej
asertyw ny i silniejszy.

W specyficznych
sytuacjach zawodowych
K ilka typow ych sytuacji zaw odow ych m oże być spraw d zian em dla T w ojej
p ew n o ści siebie. W ty m p o d p u n k cie p o k ażem y C i, ja k zachow ać pew ność
siebie podczas przeprow adzania prezentacji i podczas spotkań firm ow ych.
W iele now ych um iejętności lub kompetencji, ja k zwykle nazywa się je w biznesie,
m ożesz rozw inąć pop rzez tre n in g i praktykę. W biznesie w szystkiego m ożna
się nauczyć (z pew nością nic nie je st tak trudne ja k nauka chodzenia i m ów ienia,
a w iększości z n as u d ało się to opanow ać). Jeśli T w ó j pracodaw ca p ro si C ię
o z ro b ie n ie czegoś, do czego n ie m asz je sz c z e p o trz e b n y c h u m ieję tn o ści,
nalegaj na to, by wysiał C ię na odpow iednie szkolenia. A jeśli m asz jakikolw iek
problem z w ykonaniem określonego zadania, T w oje pierw sze pytanie pow inno
b rz m ie ć „Jak m o g ę zdobyć u m ie ję tn o śc i p o trz e b n e do tego, by w ykonać
to zadanie szybciej lu b lepiej?”. D zięki tem u rozw iniesz sw oją pew ność siebie,
zam iast w ycofyw ać się w strach i unikać w yzw ań.

i przyjmowanie zaanyażoWanej postawy
na spotkaniach biznesowych
C zy kiedykolw iek brałeś udział w spotkaniu i chciałeś pow iedzieć coś istotnego,
ale dyskusja daw no zeszła na innym temat, zanim przemogłeś się, by wypowiedzieć
g ło śn o sw oje zdanie? A lbo czy p rz y sze d ł C i do głow y w sp an ia ły p o m y sł,
ale b y ło j u ż d a w n o p o sp o tk a n iu i żałow ałeś, że nie m o żesz cofnąć czasu
i zaprezentować w szystkim swojego rozwiązania problem u albo zwrócić uwagi
na błąd w dyskusji? Jeśli ta k w łaśn ie było, to gratulujem y, jesteś zdrow ym ,
n o rm a ln y m człow iekiem . Każdy z nas to przechodził.
Przyczyną takich zm arnow anych szans je s t brak rówmowagi pom iędzy dwiema
konw ersacjam i toczącym i się na spotkaniu: pierw szej toczącej się w pokoju,
drugiej w T w ojej głowie. Kiedy jesteś w pełni obecny i zaangażowany w rozm ow ę
mającą miejsce na spotkaniu, to rozm ow a przebiegająca w Tw'ojej głowie schodzi
na d ru g i plan, tam gdzie je s t je j m iejsce przez w iększość czasu. Kiedy jesteś
zdenerw ow any albo skupiony na sw oim zachow aniu, dialog w T w ojej głowie
staje się ty m d o m in u ją c y m i n ie pozw ala C i zaangażow ać się całkow icie
w spotkanie.
M ożesz być skoncentrow any na swoich myślach, ponieważ czujesz się niepewnie
na n o w y m tery to riu m . W eź kilka głębokich oddech ó w (z przepony, ta k ja k
pisaliśmy w rozdziale 10.), aby zmniejszyć napięcie, skoncentrować się na osobach
o b e c n y c h w p o k o ju , na ty m , w co są o n e u b ra n e , i n a in n y c h szczegółach,
któ re pozw olą C i zw rócić uw agę na to, co się dzieje w o k ó ł C iebie.
P otraktuj to jak o n o rm a ln ą sytuację i bądź dla siebie łagodny. Z aakceptuj to,

że im bardziej n atu raln ie będziesz zachow yw ać się podczas spotkania, tym
w iększą rów now agę osiągniesz m iędzy sw oim w ew n ętrzn y m i zew nętrznym
dialogiem .
Jeśli zainteresujesz się zew nętrzną konwersacją i tym , ja k przebiega spotkanie,

to będziesz potrafił sk oncentrow ać się na toczącej się dyskusji. Z tej pozycji
p o trafisz w sp o só b b ard ziej n a tu ra ln y i o d p o w ie d n i zap rezen to w a ć sw oje
pom ysły i opinie, i przedstawić swój p u n k t widzenia z większą pewnością siebie.
A przede wszystkim, zrelaksuj się. Bez względu na to, czy spotkanie ma charakter
form alny i uczestniczy w n im wiele osób, czy też je s t m ałe i służące om ów ieniu
spraw rutynow ych, im bardziej zaangażujesz się w spotkanie, tym T w ój wkład
będzie efektyw niejszy.
Błyszczenie podczas prezentacji

R o zd ział 12. tej książki został w cało ści p o św ięco n y te m u , by p o m ó c C i
w odnalezieniu swojego głosu w świecie i w yrażeniu go w najbardziej efektyw ny
sposób. T u ta j p re z e n tu je m y kilka przy d atn y ch um iejętn o ści, które b ęd ą C i
p o trzeb n e do przeprow adzenia udanej prezentacji.
P rz ep ro w ad zen ie efek ty w n ej p rezen tacji, ta k ja k w iększość in n y c h rzeczy

związanych z życiem zawodowym , wym aga nabycia odpow iednich umiejętności.
N ik t nie je s t u ro d zo n y m o rato rem , ta k ja k n ik t nie ro d zi się z um iejętnością
czytania bilansu czy sporządzania planu budżetow ego. A by T w oja prezentacja
się u dała, m u sisz zd o b y ć o d p o w ie d n ią w ie d zę , korzystając na przykład
z odpow iednich kursów szkoleniowych, książek bądź opracow ań na płytach.
M ateriału je s t bardzo dużo. A ponieważ ten tem at je s t zbyt obszerny, aby tutaj
zagłębić się w niego szczegółowo, przedstawiamy C i kilka kluczowych aspektów,
o k tó ry ch m usisz pam iętać:
• / P odstaw ow ym pytan iem , ja k ie m usisz sobie postaw ić, jest: „C o chcę

przekazać?". W ielu p oczątkujących, ale i dośw iad czo n y ch m ów ców
zapom ina o ty m , że p rzem aw ian ie bez tem atu p rzew o d n ieg o je s t bez
sensu. T ru d n o je s t w ygłosić b ezsen so w n ą p rze m o w ę z p rzek o n an iem
i pewnością siebie. Z atem sprecyzuj swój p u n k t widzenia i określ dokładnie,
jakich działań oczekujesz od słuchaczy po w ysłuchaniu T w ojej przem ow y.
y / N astęp n ie zastanów się, do kogo przem aw iasz. M usisz w iedzieć, kim

je s t T w oja publiczność, zanim zaczniesz m yśleć o tym , ja k skonstruow ać
sw oją p rz e m o w ę . C z y są sp ecjalistam i w T w o im te m acie , czy m oże
zu p ełn y m i now icjuszam i? C zy będziesz m usiał w szystko im tłum aczyć,
czy m ożesz założyć, że będą wiedzieć, o czym m ów isz, a także rozum ieć
żargon, k tó ry m będziesz się posługiwać?
Po ro z w a ż e n iu ty c h p o d sta w o w y c h e le m e n tó w zastan ó w się, czy b ęd ą C i

p o trz e b n e slajdy. T o , że istn ie je m o żliw o ść skorzystania z p ro je k to ra albo
że zazw yczaj w szyscy w łączają do sw o ich p re z e n ta cji slajdy, n ie znaczy,
że i T y m usisz tak zrobić, dlatego pom yśl, czy faktycznie poszerzą one T w ój
przekaz (zw rócenie uw agi zgrom adzonych osób na tablice z napisam i i zyskanie
chw ili na zerknięcie do notatek je s t wystarczającym pow odem ). Jeśli zdecydujesz
się na skorzystanie z projektora, zastosuj się do następujących w skazów ek:
> / Slajdy są dla T w o je j p u b lic zn o śc i. Z ad b aj o to, aby ró w n ie ż osoby

siedzące z tylu sali dobrze w idziały to, co je s t w yśw ietlane na ekranie.
y / T w oja publiczność potrafi, czytać, dlatego nie traktuj slajdów jak o pom ocy
suflerskiej. Jeśli chcesz, aby przeczytali o n i informacje napisane na foliach,
to zam ilknij na m o m e n t i daj im czas na przeczytanie.
y / Je śli nie je ste ś grafikiem , n ie używ aj przesadnie kolorow tych cz cio n ek
i ry su n k ó w , nie sto su j anim acji an i clip artów . P o za tym w ykorzystuj
slajdy od czasu do czasu . T o , c o d o b rz e w ygląda na e k ra n ie T w o jeg o
k o m p u tera, m o że w yglądać niekorzystnie na d u ży m ekranie projektora.
y / Zaw sze przeprowadzaj pró b ę prezentacji na sprzęcie, z którego będziesz
korzystać. N igdy, przenigdy nie próbuj korzystać z zew nętrznych źródeł
d o stęp u do In te rn e tu lu b połączeń na żyw o, chyba że jesteś specjalistą,
a n a w e t je śli ta k je st, to ró b to ostrożnie.
y / O pracuj plan awaryjny na w ypadek, gdyby sprzęt się zepsuł. Z ró b w y druk
slajdów, które będziesz m ógł rozdać uczestnikom , ale nie rób tego, zanim
zaczniesz m ó w ić , ch y b a że n ie p rzeszkadza C i to, że słuch acze będą
w ertow ać kartki w trakcie T w ojej przem ow y.
y / Pow tarzaj, pow tarzaj ije sz c z e raz pow tarzaj. Zapisz kluczow e elem enty
swojej przem ow y na kartkach. D zięki tem u będziesz bardziej pew ny siebie
w trakcie dokonywania prezentacji i ine przekroczysz wyznaczonego czasu.
Zawsze pamiętaj o złotej zasadzie dotyczącej technologii, kiedy przeprowadzasz

jakąkolw iek prezentację z wykorzystaniem projektora lub sprzętu nagłośniającego:
co m oże pójść źle, pójdzie źle w cześniej czy później. N ie zapom inaj też, że mniej
oznacza więcej, kiedy rozpatrujem y rów now agę m iędzy złożonością a jasnością.
Postaraj się, by T w oja prezentacja była prosta i przejrzysta, i daj sobie szanse
na to , by stw orzyć p o ro zu m ien ie z publicznością.
Poprzez p raktykę i info rm ację z w ro tn ą z otoczenia zwiększysz efektyw ność

sw oich um iejętności. Z atem szukaj niezw iązanych z sytuacjam i zaw odow ym i
m o ż liw o śc i ro z w ija n ia zd o b y ty c h u m ie ję tn o śc i. W ykłady na u czelni,
p rz e m ó w ie n ia na s p o tk a n ia c h org an izacji k o b ie t lu b w sp ó ln o ty kościoła
to dobre okazje dla m ów ców . Z dobyw aj doświadczenie i ucz się na sytuacjach,
w których nie będziesz m u siał ponosić konsekw encji.
Sprzeciwianie się manipulacji

i zastraszaniu
Zastraszanie je st pow szechnym zjawiskiem w miejscach pracy7. Badania pokazują,
że k ażd eg o d n ia w p racy zastraszan e są m ilio n y p ra co w n ik ó w , co bardzo
negatyw nie w pływ a na ich poczucie pew ności siebie. Jeśli uw ażasz, że jesteś
ofiarą pow ażnego te rro ru w pracy, poszukaj profesjonalnej pom ocy w dziale
zasobów ludzkich lub w zw iązkach zaw odowych, a m oże u swojego dyrektora
operacyjnego. Zastraszania nie m ożna akceptować w żadnych okolicznościach,
bez w zg lęd u na to, kto je s t opraw cą.
Sprzeciwianie się zastraszaniu je s t oczywiste w sy7tuacji tizy7cznego upokarzania

lu b prześladow ania na tle seksualnym bądź rasow ym , ale m n iej dram atyczne
form y7 zastraszan ia, takie ja k k rzyk, w e rb a ln e n ęk an ie i m an ip u lacja, m ogą
zniszczyć T w o je poczucie w arto ści tak sam o m o cn o ja k skandaliczna obraza.
T e c h n ik i m a n ip u lo w a n ia o b e jm u ją sarkastyczne uw agi, n iesp ra w ied liw ą

krytykę, tryw ialne o bw inianie i upokarzanie, zwłaszcza w obecności innych
osób. M ieści się w n ic h ró w n ież zbyt rygorystyczne zachow anie, izolow anie
i w ykluczanie z zespołow ego działania. W szystko to m a na celu zniszczenie
T w ojego poczucia p ew n o ści siebie i uczynienie z C iebie jeszcze łatwiejszego
celu do zastraszania.
Najlepiej ochronisz się, odm aw iając odgrywania roli ofiary7. U św iadom sobie,
że to oprawca zachow uje się nieadekw atnie i pow inien się popraw ić, a nie Ty.
N ie p rzejm u j się k rytycznym i uw agam i, n aw et jeśli m oże być w n ic h ziarnko
prawdy. Ż adne postępy7w T w o ich w ynikach nie zadowolą T w ojego oprawcy,
poniew aż nie je s t o n zainteresow any po d n o szen iem T w o ic h w yników , tylko
spraw ow aniem nad T o b ą kontroli.
Je śli przyciągasz do siebie takie oso b y z aró w n o w ży ciu zaw o d o w y m , ja k

i p ry w a tn y m , by7ć m o ż e d zieje się tak dlatego, że m asz o k reślo n e cechy
osobowości, które naznaczają C ię jako dobry7cel dla kogoś z osobowością tyrana.
To nic je st T w oja w ina. W tab eli 15.1 p rze d staw iliśm y kilka p ra k ty cz n y ch
wskazów ek, ja k m ożesz zaradzić tendencjom , które czy7nią C ię łatw ym łupem
dla tyranów .
T a b e la 1 5 .1 . C e c h y o s o b o w o ś c i a b y c ie o fia r ą te r r o r u
T e n d e n cje Ś ro d k i za ra d c ze
Chcesz z a d o w o lić innych. Zaakceptuj to , ze n ig d y n ie będziesz m ó g ł zadow olić

w s z y s tk ic h , zwłaszcza T w o je g o o p ra w c y .
Bierzesz na siebie coraz w ię c e j o b o w ią zkó w , W yznacz s o b ie rozsądne granice.

aby zyskać uznanie.
Trudno je s t Ci pow ie d zie ć „n ie ". N aucz się b y ć bardziej a s e rty w n y .
P ragniesz m y ś le ć o in n y ch dobrze. Bądź bardziej obiektyw ny; pytaj o opinie innych osób.
C hcesz, ab y rzeczy u kła d a ły s ię perfe kcyjn ie . U św ia d o m sobie, ze perfekcja nie je s t m ożliw a,

i zajrzyj p o n o w n ie d o rozdziału 9.
M asz s iln ą potrzebę b ycia doce n ia n ym . N aucz się c e n ić sam sie b ie . 'Z o b a cz rozdziału 5.].
M asz te n d e n cję do m in im a lizo w a n ia w a rto ś c i Zapytaj siebie, czy to, czego się od Ciebie oczekuje,
s w o je g o w k ła d u i w y s iłk u . je s t s p ra w ie d liw e i rozsądne.
A by poradzić sobie ze sw oim opraw cą, w pierw szej kolejności m usisz zyskać
k o n tro lę. Z acznij zachow yw ać się bardziej asertyw nie i przeczytaj uw ażnie
ten rozdział. Z p ew nością m ożesz coś zrobić, aby w yzw olić się z roli ofiary.
Rozważ poniższe propozycje. N ie m yśl nad tym zbyt długo — m usisz szybko
podjąć zdecydow ane działania:
Z a w ia d o m zw iązki zaw o d o w e lu b re p re z en ta c ję załogi praco w n iczej

o problem ie. Przyjmij poradę, jaką oni C i oferują, a jeśli nie je st odpowiednia
do danej sytuacji, spróbuj się skonsultow ać z biurem porad obywatelskich.
• / Porozm aw iaj o tej sytuacji z kolegam i (jeśli będą chcieli o tym m ów ić).
D ow ńedz się, czy k to ś in n y ró w n ież je s t zastraszan y i czy pozostali
p ra c o w n ic y w ie d z ą , j a k w ygląda T w o ja sytuacja. In n i m ogą cierpieć
w m ilczeniu.
• / Z acznij pisać p a m ię tn ik i zapisuj w n im w szystkie w ypadki zastraszania,
jakie miały miejsce. Takie dowody: m ogą C i się przydać później, jeśli sprawa
ruszyf z m iejsca, i b ęd ą siln y m śro d k iem odstraszającymi dla T w ojego
oprawcy'.
y / Stań tw arzą w tw arz ze sw oim stręczycielem , je śli uw ażasz, że potrafisz;
m o żesz ró w n ie ż n apisać do niego e -m a il lu b w ysiać n o tk ę słu żbow ą.
Stanow czo, ale bez agresji napisz tej osobie, jakie jej zachowanie C i się nie
podoba. Zatrzym aj kopię tej w iadom ości oraz odpowiedź, jaką otrzymałeś.
T o m oże zakończyć te n przykry' proceder.
Je śli zd ecy d u jesz się n a zło żen ie fo rm a ln e j skargi, zasięgnij porady'
w związku zaw odow ym oraz stosuj się do odpow iednich procedur. Poproś
p rz e ło ż o n y c h o p o m o c, to zaoszczędzi C i stresu.
Je śli zd ecy d u jesz się na zło żen ie fo rm a ln e j skargi, u św ia d o m sobie,

że stanow isko T w o jeg o opraw cy m o że być teraz zagrożone. Będziesz
m usiał u d o w o d n ić sw oje zarzuty, przedstaw iając św iadków lu b dow ody
pisem ne, i być m oże będziesz m usiał skonfrontow ać się ze swoim oprawcą,
kiedy zostanie rozpoczęta sprawa dochodzeniow a.
Jeśli nie je ste ś zadow olony z w yniku postępow ania w ew nątrzzakładow ego,
wykorzystaj swoje praw a sądowe. Jeśli zrezygnujesz z pracy, a potem będziesz
dom agać się rozstrzygnięcia spraw y w sądzie pracy, sąd najpierw zasugeruje
rozw iązanie sytuacji za pom o cą w e w n ętrzn y c h p ro c ed u r firm y. Jakiekolw iek
posiadane przez C iebie dow ody będą przez sąd spraw dzone przy rozstrzyganiu
T w ojej skargi.
Dogadywanie się z przełożonym

Skargi na szefa są pow szechne i n ieu n ik n io n e. Z apam iętaj, że bez w zględu
na to, ja k potężna i przerażająca m oże C i się teraz w ydaw ać T w o ja szefowa,
to je s t ta k d lateg o , że m u s i ona sam a radzić sobie sk u tec zn ie z tru d n y m i
sytuacjam i, a tak napraw dę je s t tak sam o b ezbronna ja k T y.
Z szefam i cala rzecz polega na tym , że w ym agają o n i w ykonania zadań przez

pracow ników , poniew aż m uszą zrealizować swoje założone cele. Przełożonym
zależy na tym , by członkow ie zespołu działali efektywnie, i w ykorzystują w tym
celu określone strategie.
W tru d n y c h o k resach , k ied y presja je s t d u ża , szefow ie stają się n e rw o w i

i p rz e ra ż e n i ta k sam o ja k k ażd y n o rm a ln y p rac o w n ik , i w łaśn ie w tak ic h
chw ilach pojaw iają się problem y.
K ażdy, k to je s t n ie u s ta n n ie ro z k o ja rz o n y i w z ły m h u m o rz e , z p ew n o ścią
odczuw a w ielki stres i potrzebuje pom oc)7, bez w zględu na to, czy zdaje sobie
z tego spraw ę, czy też nie. M o żesz być p rzekonany, że w żaden sposób nie
je ste ś w stanie po m ó c sw ojem u p rzeło żo n em u , ale z pew nością m ożesz zająć
się sam ym sobą.
Radzenie sobie z informacją zwrotną

D la T w ojego poczucia pew ności siebie w ażne je st, byś nauczył się zarządzania
inform acją z otoczenia. Jeśli potrafisz efektywnie przekazywać in n y m informacje
i zarządzać tym, co sam z otoczenia dostajesz, a zwłaszcza jeśli umiesz wykorzystać
n a w e t źle p rzedstaw ioną inform ację, to T w oja pew ność siebie i skuteczność
działania o g ro m n ie się podniosą.
2 / 2 Część V: Angażowanie innych
R ysunek 15.2 obrazuje przykład m ało efektywnej uwagi skierowanej do sekretarki,

która za każdym razem zapomina sprawdzić pisownię w dokum encie tw orzonym
na k o m p u terze.
— J o a n n o , z n o w u n ie s p ra w d z iła ś p is o w n i i g ra m a ty k i w c o ty g o d n io w y m
s p ra w o z d a n iu .
— P rze p ra sza m , p a n i F arelska.
— J a k m y ś lis z , do czego m a s łu ż y ć fu n k c ja s p ra w d z a n ia g ra m a ty k i? W s z y s tk o ,
co m u sisz z ro b ić, to n a c isn ą ć je d e n k la w isz, a p ro g ra m s a m w sk a ż e Ci m ie jsca ,
k tó re trz e b a p o p ra w ić .
— P ro b le m w ty m , że przez Ciebie nasz dział m a złą opinię. T w o ja praca źle w p ły w a na

w iz e ru n e k n a sze g o d e p a rta m e n tu i s ta w ia m n ie w z ły m ś w ie tle .
— T ak, za k a ż d y m ra ze m przepraszasz, je d n a k to w c a le nie z m ie n ia s y tu a c ji.

T w o je sp raw ozdanie po p ro stu nie je s t dobrze p rzyg o to w a n e i będziesz m usiała
je p o p ra w ić . J e śli dalej będziesz robić ta k ie b łę d y w s w o je j p ra cy , to źle to się
dla C ie b ie sko ń c zy . Czy to je s t ja sn e ?
— T ak, p a n i Farelska
Rysunek 15.2.
W jaki sposób — M a m n a d zie ję , że to bę d zie o s ta tn i raz. M ó w ię p o w a żn ie .
nie przekazywać
informacji — P rze p ra sza m , p a n i F arelska.
R y su n e k 13.3 p rzed staw ia b ardziej p ro fe sjo n a ln y i e fe k ty w n y sposób

przekazywania inform acji, który m oże skutkow ać zm ianą zachow ania na lepsze.
W n astęp n y m p o d p u n k cie p rzedstaw im y C i w skazów ki dotyczące

przekazyw ania i otrzym yw ania inform acji.
Efektywne przekazywanie informacji

Przy przekazyw aniu inform acji, czy to pozytyw nych, czy negatyw nych,
wTszystko lepiej się ułoży, je śli zastosujesz się do kilku prostych reguł:
y/ P r z e k a z u j sw o je u w a g i ja sn o i b ie r z o d p o w ie d z ia ln o ś ć z a to,
c o m ó w is z . N ie chcesz, by doszło do jakichś n iep o ro zu m ie ń , i chcesz
m ieć pew ność, że odbiorca w ie, iż ta inform acja poch o d zi od C iebie.
S S k u p się na d z ia ła n iu , k tó re c h c e sz osiągn ąć. O pisz takty związane
z daną sytuacją i w yjaśnij, ja k ic h zm ian oczekujesz. N ie oceniaj ani nie
przedstaw iaj o p in ii odnoszących się do przyczyny p ro b le m u , poniew aż
T w oja ocena m oże być m ylna.
— J o a n n o , d z ię k u ję za p rz y g o to w a n ie c o ty g o d n io w e g o s p ra w o z d a n ia .
J a k z a w s z e w y k o n a ła ś je szyb ko i e fe k ty w n ie .
— D zię ku ję , p a n i F arelska.
— R o zm a w ia ły ś m y już o ty m poprzednio, ale w id zę , że w c ią ż są w n im p e w n e błędy.

Czy ko rzysta n ie z fu n k c ji s p ra w d zan ia p is o w n i przysparza Ci ja k ic h ś p ro b le m ó w ?
— Y hm , ta k , c ią g le o ty m z a p o m in a m .
— To m oże zapisz sobie na m a łe j karteczce, żeby s p ra w d zić p is o w n ię , i przyklej ją do

m o n ito ra — w te d y ju ż nie u m k n ie to T w o je j u w a d z e . To p rze cie ż ta k ie p ro ste .
— D o b rze , p a n i F a re lska . N a p e w n o ta k zrobię.
— D obrze, J o a n n o . J e ś li p o trz e b u je s z d a lsze g o s zk o le n ia z te g o s y s te m u ,

Rysunek 15.3.
p o w ia d o m m n ie o ty m , a ja je zorganizuję.
Efektywny
sposób — D zię ku ję , je ś li zajdzie ta k a p o trz e b a , p o w ia d o m ię p anią.
przekazywania
inform acji — J e sz cz e raz d z ię ku ję za p rz y g o to w a n ie s p ra w o z d a n ia , J o a n n o .
•/ B ą d ź j a k n a jb a r d z ie j d o k ła d n y . Z asto su j tutaj podejście d z iu rk i

od klucza lub lasera chiru rgicznego. Działaj tak precyzyjnie, ja k to tylko
m o żliw e w danej sytuacji, i unikaj o g ólnych sfo rm u ło w a ń typu za w sze
i nigdy. U pew nij się, czy T w oja uwaga odnosi się do zachowania, a nie do
ch arakteru danej osoby.
•/ P o d k reśl p o z y ty w n e asp ek ty tej sytuacji. Dzięki tem u osoba, do której
kierujesz inform acje, będzie otw arta na T w o je uw agi. Jeśli korygujesz
czyjś błąd lu b w ysuw asz kolejną uwagę, którą druga strona m oże odebrać
jako krytykę, spróbuj negatywne punkty wpleść pom iędzy rzeczy pozytywne.
T o nie je st manipulacja, jeśli robisz to szczerze; pomaga to drugiej osobie,
która m u si przyjąć tę uwagę.
Modyfikowanie negatywnej informacji

U w a g i ze stro n y szefow ej w p o staci kry tyki, szukania d z iu ry w całym lub
dokuczania są nieodpow iednią form ą przekazywania inform acji. M im o to taki
kom u n ik at m oże być cenny dla Ciebie i w ażny dla organizacji, i dlatego w arto
zro zu m ieć, co T w oja szefow a stara się C i zakom unikow ać.
Je śli w id z isz , że k ry tyka ze stro n y szefow ej je s t n iew łaściw y m sp o so b em

przek azan ia in fo rm a c ji, zyskujesz w ięcej siły w tej relacji. M o żesz zrobić
dw ie rzeczy, które będą dla niej zaskakujące i m ogą zm ienić sytuację:
Przyjmij każdą informację, która m oże C i się przydać i wpłynąć na poprawę

T w o ic h w y n ik ó w , i pow iedz o tym sw ojej szefowej.
2U Część V: Angażowanie innych
• / Z a p y ta j, czy m o żesz z a p ro p o n o w ać je j bardziej e fe k ty w n y sposób

kom unikow ania się z T oUą . Jeśli to zrobisz, stosuj się do wszystkich reguł
p rz e d sta w io n y c h pow y żej w p o d p u n k c ie „E fektyw ne p rzekazyw anie
inform acji”. Pam iętaj, i T obie, i jej w gruncie rzeczy zależy na tym samym,
czyli na popraw ie w yników .
Wymuszanie na przełożonym
dotrzymywania obietnic
Frustracja wynikająca z faktu, iż nie otrzym ało się obiecanej nagrody lub innego
rodzaju korzyści, m oże zepsuć relacje z T w o im pracodaw cą i osłabić T w oje
poczucie pew ności siebie.
N ie sp e łn io n e obietnice m o żn a ogólnie podzielić na dw a przypadki:
S P r z y p a d e k 1.: Jesteś p rzek onany, że T w o ja szefow a obiecała C i coś,

co faktycznie nie m iało m iejsca. M o że być ona zaskoczona inform acją,
że czegoś oczekujesz.
•/ P r z y p a d e k 2.: O b o je dobrze wiecie o tym , że obietnica została złożona,
a je d n a k je j sp e łn ie n ie w ciąż je s t o d k ład a n e na p ó źn iej z p o w o d ó w ,
które nie są dla C iebie jasne.
W obydw u przypadkach czujesz się zlekceważony albo w ykorzystany, a T w oje

poczucie pew ności siebie i w łasnej w artości m ogą podupaść, dopóki cała sprawa
nie zostanie w yjaśniona.
P ro b lem em w obydw u sytuacjach przedstaw ionych pow yżej je s t niew łaściw a

kom unikacja. W p ierw szym przypadku m ogłeś w sposób n iezam ierzo n y źle
p rz e tłu m a c z y ć sobie d o b re in te n c je p rz eło żo n ej. W d ru g im p rz y p a d k u ta
d w u z n a c z n o ść m o ż e być j u ż ro z m y śln a. T w o ja szeto w a m ogła złożyć C i
obietnicę, je d n a k nie m iała zam iaru potem jej spełnić. N a szczęście rozwiązanie
dla o b u sytuacji je s t proste i takie samo.
Jako że je ste ś profesjonalistą, fo rm u łu jesz na piśm ie, w postaci e-m aila lub
notki, wszystkie w ażne inform acje, które zostały w ym ienione m iędzy stronam i.
Posługując się ja sn y m i bezp o śred nim języ k iem , piszesz o tym , co T w o im
zdaniem zostało uzgodnione. N a rysunku 15.4 został przedstaw iony przykład
takiego pism a.
Oczywiście, jeśli ju ż w trakcie spotkania spytasz o to, kiedy otrzymasz podwyżkę,

będziesz ju ż znać tę datę i m ożesz tę inform ację załączyć do sw ojego listu.
Szanowna Szefowo,
Dziękuję za wczorajsze spotkanie, na którym rozmawialiśmy o mojej podwyżce.
Jestem oczywiście szczęśliwy, że przychylnie ustosunkowała się Pani do mojej prośby,
Rysunek 15.4. i cieszę się na tę podw yżkę. Kiedy dokładnie jq o trzym a m ? (T o pierwsze pytanie,
W yrażanie jakie zada m i m oja żon a). Proszę, niech potw ierdzi Pani datę i zawiadom i mnie,
po rozum ienia jeśli będzie jakieś opóźnienie.
na piśm ie.
Załączam podziękowania i w yrazy szacunku.
Ja k zareaguje T w oja szefow a na taki list? W w iększości przypadków T w ój list

będzie po prostu potw ierdzeniem tego, co uzgodniliście wcześniej między7 sobą,
a T w o je potw ierd zen ie będzie rodzajem p rzypom nienia. Jeśli w yślesz to jak o
e -m a il, T w o ja p rz e ło ż o n a m o ż e p rzesłać tę w ia d o m o ść do d zia łu zasobów
lu d z k ic h lub do sw ojej osobistej asystentki z p o tw ierd z en ie m , że zgadza się
z T w o im liste m , i z p ro śb ą o d ziałanie. W tak i w ła śn ie sp o só b zo sta n ie to
załatw ione — prosto dla każdej ze stron.
Ale co się stanie w sytuacji, kiedy T w oja szefowa nie w yrazi na to zgody lub
nie podejm ie żadnych działań? W przypadku nieporozum ienia T w ój list może
w y m u sić na szefow ej naty ch m iastow ą odpow iedź, w której w yjaśni całą tę
pom yłkę. C zy będzie ty m zdenerw ow ana? Być m oże trochę, poniew aż cała
ta spraw a w y n ik ła ta k szyb k o , ale zaw sze lepiej je s t n a ty c h m ia st w yjaśniać
taki błąd i dać je j szanse na sp ro sto w an ie . M o żesz p rz e p ro sić , je ś li będzie
to k o n ie c z n e dla osiągnięcia p o ro z u m ie n ia , i zaraz zapytać, kiedy m o żesz
spodziewać się podw yżki. Jeśli nie będzie ona w stanie wskazać C i określonego
te rm in u , to p ra w d o p o d o b n ie traktuje C ię „na o d c ze p n eg o ”, co je s t zgodne
z przypadkiem 2.
Jaka będzie reakcja T w ojej szefowej na list, jeśli stosuje ona taktykę zwlekania?
Porozm aw iaj z nią o tym . Jeśli nadal będzie się w ym igiwać, to m asz pewność,
że po p ro stu C ię zw odzi. N ie doczekasz się swojej nagrody, ale zachowasz
sw oją godność. M o żesz być zd enerw ow any je j postępow aniem , ale ta złość
nie w płynie na T w o ją postaw ę. T a irytacja m oże być dla C iebie bodźcem
m otyw acyjnym do tego, by przenieść się do innego działu lub innej firm y.
Informowanie swojej szefowej o tym,

że się m y (i
U źródła poczucia pewności siebie leży zaufanie — zaufanie do siebie, do innych
i zaufanie, że wszystko dobrze się ułoży. Inform ow anie swojej szefowej o tym,
że się m yli, w ym aga w szystkich tych rodzajów zaufania, zatem przyjrzyjm y
się stru k tu rze i d y nam ice takiej sytuacji.
Po pierwsze, pamiętaj o tym, że n ik t nie je st nieomylny. Każdy od czasu do czasu

p opełnia błędy. K ażdem u zdarza się czasam i źle zinterpretow ać fakty i wydać
m y ln ą ocenę. Jesteśm y' tylko lu d źm i. W biznesie najw ażniejsze je s t to, co się
robi, aby rozw iązać p ro b lem i aby taka sytuacja się nie pow tórzyła.
Jeśli jesteś pew ny, że T w oja szefowa popełniła błąd lub wydała błędną opinię,
to pow inieneś je j o tym pow iedzieć, zanim sytuacja m oże się pogorszyć. Tutaj
w łaśnie m usisz m ieć do siebie zaufanie. N iew ażne, jaka m oże być m iędzy w am i
różnica w iek u , stanow iska, zarobków czy dośw iadczenia — je ste ś tak sam o
w a ż n y m cz ło w ie k ie m j a k T w o ja p rz e ło ż o n a i p o w in ie n e ś je j osobiście
pow iedzieć o ty m błędzie. Jeśli zrobisz to stosow nie, delikatnie i z szacunkiem
(na przykład nie w obecności inn ych pracow ników lu b w środku spotkania),
T w oja szefowa to zapamięta i będzie C ię szanować za T w oją szczerość i taktowne
zachow anie.
Jeśli dysponujesz ja k im iś d o w o d am i na poparcie tezy, że T w oja przełożona

popełniła błąd, użyj ich dyskretnie. T e dow ody m ogą pom óc Tw ojej szefowej
efe k ty w n ie j u p o rać się z p o p e łn io n ą gafą, ale je d n o c z e śn ie p a m ię taj, żeby'
o szczędzić je j p u b lic z n e g o b lam ażu. Jeśli w y tk n ie sz je j ten błąd na fo ru m
p u b liczn y m , nie p o dziękuje C i za to.
Jeśli dysponujesz uczciw ym i prostymi rozw iązaniem , zaoferuj sw oją pom oc

w n ap raw ien iu błędu. N ie przyw iązuj się do sw ojego rozw iązania, poniew aż
T w o ja szefow a ostatecznie m oże w ybrać inne.
P rzed e w sz y stk im , zachow aj się aserty w n ie i p o in fo rm u j sw o ją szefow ą

o popełnionym i błędzie. T o je s t najw ażniejsze. D zięki takiem u zachow aniu
zyskasz w iększą pew ność siebie, a jeśli T w o ja szefowa je s t dobrymi liderem ,
to je j poczucie pew ności siebie rów nież nie p o w in n o na tym ucierpieć.
Porzucanie płaszcza nieiOidziainości

C zęsto T w oja praca nie je s t doceniania przez pozostałych, gdyż T w o i
p rzeło żen i i koledzy są zby't zajęci m artw ien iem się o sw oje w łasne w yniki.
N ie bój się w ykorzystyw ać szans podjęcia w ażnych działań, które pozw olą
in n y m zauw ażyć T w o ją w spaniałą pracę.
P rz e d sta w io n a p o n iżej fo rm u ła g w aran tu je zw ycięstw o każdej ze stro n .

Jeśli j ą wykorzystasz, w yróżnisz się jak o je d e n z tysiąca pracow ników , którym
zależy na osiąganiu d o b ry ch w yników .
Postępuj w e d łu g następujących kroków :
1. P o p r o ś sw o ją s z e fo w ą , a b y d o k ła d n ie o k r e śliła , c o m a sz z r o b ić ,
a b y z y sk a ć j a k n a jw y ż sz ą , p ię c io g w ia z d k o w ą n o tę na ok reso w ej
o c e n ie p r a c o w n ik ó w .
Im w ięcej będziesz m ieć szczegółów , tym lepiej. N ie c h T w oja szefowa

dokładnie pow ie, co z je j p unktu w idzenia je s t dobre . U p ew n ij się: „Zatem
jeśli zrobię to, to i to, a um knę tego, tego i tamtego, to znaczy, że doskonale
w y k o n u ję sw oją pracę, tak?”. Kiedy ju ż to zostanie u zg odnione, zapisz
w szystko na kartce (ale nigdzie jeszcze nie wysyłaj).
2. O to sa m o p o p r o ś in n y c h , k tó r z y C i p o d le g a ją lu b k tó ry ch praca
p o w ią z a n a j e s t z T w o im i w y n ik a m i.
T o m ogą być klienci lub koledzy, których praca powiązana je s t z w ynikam i
T w ojej pracy. D o w ied z się, ja k w ygląda sytuacja z ich p u n k tu w idzenia,
z a n o tu j to, co o n i u w ażają za w a ż n e , i p o zo staw te in fo rm acje
dla ew en tu aln eg o późniejszego w ykorzystania.
3 . Z b ie r z r a z e m w s z y s t k ie in fo r m a c je i z a m ie ń j e n a s w o je c e łe
z a w o d o w e , k tó r e j e s t e ś w sta n ie z r e a liz o w a ć .
M asz w iele szczegółow ych inform acji dotyczących tego, ja k in n e osoby
są zależne od T w o ich w yników i co m usisz zrobić, aby były zadow olone
z T w ojej pracy.
4. S w o je p o s t a n o w ie n ia p r z e d s ta w s z e f o w i, k o le g o m z p r a c y
o r a z k lie n to m .
Z aprezentuj im d okum ent, w którym w yraźnie określasz cele zawodowe,
jak ie zobow iązujesz się zrealizow ać (być m o że korzystając ze szkolenia
zawodowego lub innego rodzaju pom ocy), i zyskaj ich aprobatę (być może
będziesz m u siał negocjow ać i iść na kom prom is).
Stw orzenie planu działania pom oże C i osiągnąć w iele w ażnych celów:
O k re śl szczegółow y, w łaściw y, realny do w ykonania i kreujący w artość

plan pracy.
y / P ow iad o m sw oich kolegów oraz przełożonego, czego m ogą od Ciebie
oczekiw ać i że m ogą na T o b ie polegać.
y / Stw órz solidną bazę do p o now nego om ów ienia w zajem nych oczekiw ań
i ew en tu aln y ch zm ian.
M asz prawo, a naw et obowiązek regularnie omawiać w ykonanie Twojego planu

z w spółpracow nikam i, aby m ieć pewność, że są zadow oleni z T w oich w yników .
D zięk i takiem u postępow aniu będą o n i pam iętać, że je steś dobrym i godnym
zaufania pracow nikiem .
Sprau/ne radzenie sobie

ze zmianami organizacyjnymi
Ja k dobrze w ied zą m en ed żero w ie, zm iana w yw ołuje cykl określonych reakcji
i uczuć. M ożna je podzielić na sekwencje przew idyw alnych etapów, niezależnie
od tego, czy zmiana je st planowana, czy też nieoczekiwana. Rysunek 15.5 pokazuje
typow ą krzyw ą zm ian.
Wyniki
Rysunek 15.5.
Zm ian y
zachodzące
na krzyw e j
zm iany
C zas, ja k i zajm uje każdy z etapów , oraz intensyw ność T w o ic h reakcji zależy
od T w ojej osobow ości oraz n atury zm iany. A by dokonać udanej transformacji,
m usisz przejść przez w szystkie etapy. Są one następujące:
•/ S z o k lub z a p r z e c z e n ie : W tej w stępnej lazie T w oją naturalną reakcją

będzie próba zm inim alizow ania w pływ u zm iany poprzez trywializowanie
je j lu b zaprzeczanie je j istn ieniu.
•/ O p ó r i n iep ok ój: T e n etap charakteryzuje się T w o im i silnym i emocjami,
ale ró w n ież i uczu ciem zn u d zenia, k tó re m u często tow arzyszy utrata
pew ności siebie. M ożesz m ieć trudności z dostosow aniem się do now ych
okoliczności, co spraw ia, że tru d n o je s t C i zaakceptować zm ianę.
•/ E k sp ery m en to w a n ie: T w oja aktywność wzrasta w m iarę, ja k zaczynasz
testować now e sposoby i podejścia do zm iany. M ogłeś wpaść na pom ysł,
ja k dopasować sprawy do nowej sytuacji, ale odczuwasz frustrację, ponieważ
p opełnianie błęd ó w je s t n ieu n ik n io n e.
S Z a a n g a ż o w a n ie : N im dojdziesz do tego etap u , zaadoptujesz ju ż now e

zachowania oraz zm ianę. Pracujesz dobrze i w now ej sytuacji zachowujesz
się z pew nością siebie. M o żesz się zastanaw iać, dlaczego i w ja k i sposób
rzeczy się zm ieniły, i próbow ać zrozum ieć w szystkie em ocje i działania
zw iązane z p o p rz e d n im i etapam i.
Radzenie sobie z odrzuceniem

T re n e rz y uczą, że to n o rm aln e w naszym ro zw o ju , że nic zostajem y w y brani
d o ja k ie jś ro li lu b zadania. J e ś li ch c esz o d n ieść su k ces, m u sisz n au czyć się
w yciągać lekcję z dośw iadczenia bycia odrzu co n y m . C zęsto istnieją ku tem u
w ażne pow ody, a T y m ożesz odnieść w iele korzyści z takiego rozczarow ania.
N a jle p ie j p o ra d z ić sobie z o d rz u c e n ie m p o p rz ez przy jęcie tego zd arzen ia,

zaakceptow anie rozczarow ania i potraktow anie całej sytuacji jak o w ażnego
ź ró d ła n o w y c h in fo rm a c ji o so b ie , a n ie ja k o porażki. N a każdego n o w o
p rzy jęteg o p raco w n ik a przypada kilku in n y c h , k tó rz y zo stali w procesie
rekrutacyjnym odrzuceni.
O d rz u c e n ie nie dotyczy T w ojej osoby, ale um iejętności i stylu, który akurat

w dan y m m o m en cie nie był zgodny z oczekiw aniam i firm y lub klienta.
Z w ycięzcy zachow ują się profesjonalnie i są w ytrw ali. O so b y pew ne siebie są

o tw arte na inform acje z otoczenia i n ieu stannie się rozwijają.
Osu/ajanie się z perspektyw ą zwolnienia

Pamiętaj, że zostajesz zw olniony z określonej roli lub pracy i ta sytuacja nie m a
nic w spólnego z T o b ą jako człowiekiem , dlatego m ożesz poczuć się w yrzucony
jed y n ie w tedy, kiedy uważasz siebie sam ego za swoją pracę. M ożesz być przez
jakiś czas bezrobotnym i z pew nością nie je s t to stan, który sam sobie wybrałeś,
ale unikniesz tego śm iesznego i wyniszczającego przekonania, że to T y zostałeś
zw olniony.
Przyjm ij przekonanie, że T w o je zadanie je s t czym ś, co sam sobie wybierasz,

i czasam i — często — m ożesz je zrealizować poprzez swoją pracę. Teraz m asz
j u ż ja sn e p o jęcie o ty m , ja k a je s t ró ż n ic a p o m ię d z y z a d an ie m , ja k ie m asz
d o w y k o n an ia w ty m św iecie, a pracą, czyli sp o sobem , p o p rzez ja k i dążysz
do reahzacji tego zadania. Takie podejście do pracy jest o wiele zdrowsze i pozwala
C i na zdobycie o w iele w iększej siły.
N ie m o ż e sz zap o m in ać o ty m , k im n a p ra w d ę je s te ś i ja k i m asz cel

do zrealizow ania, dlatego najlepiej je s t znaleźć pracę, która będzie pasować
do T w o je g o stylu życia. P am iętaj, że je s t to w ażn a życiow a zm iana.
W skazówki dotyczące rozmowy o pracą

W każdej s y tu a cji ż y c io w e j będziesz czuć się bar T a k w y g lą d a ty p o w a ro z m o w a p rz e p ro w a d z a
dziej p e w n y siebie, kie d y będziesz dobrze p rzyg o przez s p e cja listę z działu za so b ó w ludzkich. Zada
to w a n y i b ę d z ie sz w ie d z ia ł, czego m o że sz się n ie m o s o b y p rz e p ro w a d z a ją c e j ro z m o w ę k w a
s p o d z ie w a ć . lifikacyjną je s t w ye lim in o w a n ie ka n d yd a tó w , k tó
rzy nie p o m o g ą firm ie w w y k re o w a n iu w a rto ś c i,
R o z m o w a o p ra c ę n ie je s t z d a rz e n ie m , k tó re g o
ja k ie j ona p o trz e b u je .
dośw iadczasz z b y t często, w ię c sko rzysta j z po
ra d n ictw a książkow ego oraz ja kie g o ko lw ie k szko Przede w s z y s tk im zadbaj o to, b yś nie został od
le n ia , k tó re p o m o że Ci dobrze w y p a ś ć p o d cza s rzucony z p o w o d ó w z w ią z a n y c h z b ra k ie m p o
ta k ie j ro z m o w y . c zu c ia p e w n o ś c i s ie b ie :
N a w e t na najm niej c ie ka w e o fe rty p ra cy przycho S B ra k p la n ó w : N ie je s te ś w s ta n ie o k re ś lić

dzi bardzo dużo zgłoszeń. W fazie w s tę p n e j każdy d o k ła d n ie s w o ic h c e ló w i zam ierzeń.
najm n iejszy błąd m oże z d y s k w a lifik o w a ć T w o je S P a s y w n a p o s ta w a i o b o ję tn e z a c h o w a n ie :
CV, w ię c je ś li z o sta łe ś zaproszony na ro zm o w ę , N ie u m ie ję tn o ś ć w yra ż e n ia entuzjazm u i zain
to m ożesz sobie p o g ra tu lo w a ć , bo je s te ś je d n y m te re s o w a n ia , b ra k w ita ln o ś c i, s ła b y k o n ta k t
z n ie w ie lu , k tó rz y przeszli do k o le jn e g o e ta p u . w z ro k o w y .
R o z m o w a o p ra c ę p rze b ie g a w k ilk u p ro s ty c h • / M a ła p e w n o ś ć s ie b ie i b ra k o p a n o w a n ia :
e ta p a c h : S p ra w ia n ie w ra ż e n ia o so b y c h o re j i zdener
w o w a n e j.
S W c ią g u p ie r w s z y c h k ilk u m in u t ro d zi s ię
w z a je m n a k o m u n ik a c ja lub p o ro z u m ie n ie . Po o d b y ciu ta k ie j ro z m o w y k w a lifik a c y jn e j m asz
jeszcze je d n o zadanie do w y k o n a n ia . W c ią g u 24
S M u s is z a k ty w n ie s łu ch a ć k lu c z o w y c h in fo r
godzin napisz do o so b y przeprow adzającej z Tobą
m a c ji d o ty c zą c y ch s ta n o w is k a p ra c y i sam ej
ro zm o w ę lis t w k tó ry m dziękujesz za p o ś w ię c o n y
firm y , ja k ie przekazuje Ci osoba p rze p ro w a
czas, za p o m o c oraz przekazanie in fo rm a cji. Po
dzająca ro z m o w ę .
tw ie rd ź , czy nadal je s te ś za in te re so w a n y d a n y m
■S N astę pnie u w a g a zostaje skie ro w a n a na Cie
s ta n o w is k ie m , a je ś li ta k , d odaj, że cieszysz się
bie i osoba prze p ro w a dza ją ca ro z m o w ę pyta
na ko le jn y etap ro zm ó w . N ie p o w ra c a j do s w o ic h
0 T w o je określone m o żliw o ści, dośw iadczenie
o d p o w ie d zi i nie z a d a w a j d alszych p yta ń na ty m
1 o c ze k iw a n ia zw iązane z ty m s ta n o w is k ie m
eta p ie . T w ó j lis t je s t po p ro s tu p o d z ię k o w a n ie m
p ra cy .
i p o tw ie rd z e n ie m T w o je g o z a in te re so w a n ia , i nie
S W fa z ie k o ń cz ą ce j ro z m o w ę m o że sz zadać w y m a g a o d p o w ie d zi ze s tro n y o so b y p rze p ro w a
p y ta n ia d o ty c z ą c e d a n e j p ra c y lub firm y . dzającej ro zm o w ę . Bardzo n ie w ie lu k a n d yd a tó w
s ta ć na ta k i g e s t u p rze jm o śc i.
P ew n o ść siebie zyskujesz, przyjm ując energię, jak ą niesie ze sobą zm iana,

oraz doceniając je j pozytyw ne aspekty. Zapytaj ludzi, którzy p ó ł roku tem u
zostali zw o ln ien i z pracy, a w ielu z nich pow ie C i, że była to najlepsza rzecz,
jaka im się w życiu przytrafiła — zyskali w olność, m ogli iść do p rzo d u , a całe
to zdarzenie było katalizatorem w yw ołującym o g ro m n ą zm ianę w ich życiu.
O to dobryr przykład: K iedy w W ielkiej B ry tan ii po 20 latach zrezygnow ano

z p rz e m y słu ciężk ieg o , czy li z w y dobycia w ęgla i budow y' statk ó w , ty'siące
lu d zi straciły pracę. W iele z tych osób przez cale sw oje ży'cie było górnikam i
Rozdział 15: Demonstrowanie pewności siebie w miejscu pracy 22. 1
czy też b u d o w n iczy m i statków , tak sam o ja k ic h ojcowie. N a tym zaw odzie
opierali sw oje poczucie tożsam ości, a kiedy rząd brytyjski zam knął tę gałąź
przem y słu , przestali być potrzebni. Byli dosłow nie bezużyteczni i nie m ieli
poczucia sensu istnienia; czuli, że życie się dla n ich skończyło. W ielu z nich
nie podjęło ju ż żadnej in n ej pracy do czasu osiągnięcia w ieku em erytalnego.
A le były też tysiące in n y c h , k tó rz y w y k o rzy stali to, że zo stali zw o ln ie n i,

i zaczęli życie od now a, zakładając sw oje w łasne firm y albo przenosząc się
do in n ej części kraju, gdzie było w ięcej ofert pracy.
C i, k tórzy się nie poddali, postrzegali p ro b lem w ten sposób: J u ż na zawsze

stracili sw oją p racę w p rzem y śle ciężkim i m u sie li znaleźć in n e, zu p ełn ie
no w e zajęcie. N a to m ia st reszta nie potrafiła odnaleźć się w now ej sytuacji
— nie znaleźli sobie innej pracy, ale za to zachow ali n ien aru szo n ą tożsam ość
zaw odow ą.
2 2 2 Część V: A n g a ż o w a n ie innych
Rozdział 16
Pewność siebie
a budowanie związków
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • A *
W tym rozdziale:
Poznasz sw oje p rzekonania i oczekiw ania dotyczące zw iązku z drugą osobą.
► O dkryjesz sedno ro m an ty czn ej relacji.
Rozw ażysz pew ne aspekty zw iązku z dru gą osobą.
Popracujesz nad p ro b lem aty czn y m i obszaram i.
ed n a z w io dących firm p ro d ukujących czekoladki od 25 lat korzysta z tej

; samej reklam y. Zw ykle w nocy przystojny m ężczyzna, o surow ej urodzie,
ubrany w stylow ą czerń , w yskakuje z helikoptera do rw ącej rzeki, gdzie m u si
p o ra d z ić sobie z w ie lo m a w ira m i, n astęp n ie w sp in a się po stro m y m 500-
m etrow ym w zgórzu i przez okno okazałego zaniku przedostaje się do sypialni
pięknej kobiety. N a poduszce kładzie je j pu d ełk o czekoladek i natychm iast
znika; a wszystko to dlatego, iż owa dama uwielbia czekoladki. T e n m ężczyzna
ro b i to ju ż od 25 lat!
D la przeciętnego m ężczyzny to pow ażna k onkurencja, a rom an ty czn e relacje

są spraw dzianem naw et dla najodważniejszych. Z je d n ej strony, rom antyczny
zw ią z e k zaw iera każdy s k ła d n ik diabelskiego testu n a p e w n o ść siebie:
siln e p ra g n ie n ie , stra c h p rz e d p o rażk ą i u p o k o rz e n ie m , ro zp acz zw iązaną
z p rz e k o n a n ie m , że nigdy się nie uda. Ale z drugiej strony, kiedy zdaje się,
że „w szystko do siebie p asuje”, rom antyczne relacje są najbardziej naturalną
rzeczą na św iecie i p rzyjem ną zabaw ą prow adzącą do trw ałego zw iązku.
C z y to nie dziw ne, że natu ra igra z czym ś tak w ażn y m dla trw ania gatunku?
Prawda je s t taka, że społeczeństw o stworzyło rytuały dotyczące rom antycznej
relacji i zyskasz w ięk szą p ew n o ść siebie, kiedy będziesz w ied zieć, ja k one
fu n k cjo n u ją i ja k m ożesz je w ykorzystać.
22 h Cząść V: Angażowanie innych
Tworzenie romantycznej relacji

Z a te m co oznacza dla C iebie rom antyczna relacja? Początkow o ro m an s był
średniow ieczną powieścią, w ierszem deklam owanym przez rycerskiego bohatera.
C h a ra k te ry sty c z n y m i c e c h a m i tak ic h o p o w ieści były w ą te k fan tasty czn y ,
okoliczności pozbaw ione odniesienia do życia codziennego i dziw ne zdarzenia.
A le n ik t n ie p rz e jm o w a ł się ty m , że nie były o n e p raw d ziw e — bo nie
o to chodziło. W ażne było to, że dzięki tym opow ieściom słuchacze przenosili
się do lepszego świata i odkryw ali hero iczn ą n u tę w sw oim w łasn y m życiu.
Setki lat później m ożesz doświadczyć tego samego, idąc do kina albo oglądając
jak iś ro m an ty czn y film w telew izji. Zdaje się, że od tam ty ch czasów ludzka
natura niewiele się zm ieniła: T o , co uległo zmianie, to sposób, w jaki zaspokajasz
sw oją p o trzeb ę bliskich relacji.
Poznanie kulturowych tendencji

W tworzeniu relacji romantycznych
W pływ y i trendy społeczne, kształtujące przekonania i oczekiwania, popularnie
n azy w an e są ku ltu ry . Je d n a z d e fin ic ji m ó w i, że k u ltu ra to „sp o só b , w ja k i
postępujem y i w ykonujem y różne rzeczy”. Albo raczej sposób, w jak i powinniśmy
j e robić, poniew aż konw en cje i m o d y zw iązane z k u ltu rą są bardzo silnym
czynnikiem .
T o szczera praw da, że m ożesz zaakceptow ać albo odrzucić konw encje, jakie
oferuje C i T w oja k u ltu ra, je d n a k nadal będą one w pływ ać na kształtow anie
się T w o jeg o sposobu m yślenia. A życie poza n o rm a m i k u ltu ro w y m i w ym aga
ponadp rzeciętn ej siły i pew ności siebie.
N ie m usisz godzić się na m niej, niż pragniesz otrzym ać w rom antycznej relacji,
pod w a ru n k ie m że to, czego pragniesz, je s t m ożliw e do osiągnięcia i w spiera
w izję Tw ojego w ym arzonego tycia. M usisz zacząć od przeanalizowania swojego
obecnego, być m oże podśw iadom ego, spojrzenia na to, czym je s t dla C iebie
taka relacja.
W ykonaj d w u m in u to w y test — zapoznaj się ze w szystkim i scenariuszam i

p rzed staw io n y m i poniżej i odpow iedz na pytanie, który z n ic h je s t T w o im
zdan iem rom antyczny:
• / P o chodzą z d w ó ch k o n k u ru jący ch ze sobą dynastii i gwiazdy im nie

sprzyjają. M im o to postanawiają być razem w brew rodzinie, przyjaciołom
i o p in ii sp o łeczn ej. J e d n a k rzeczyw istość je s t o k ru tn a i oboje giną
w tragicznym w ypadku, ścigani przez czło n k ó w sw oich rodzin.
Rozdział 16: Pewność siebie a budowanie związków 225
Z O n a pracuje ja k o niania i opiekuje się dziećm i pew nego w dow ca. Staje
się dla n ic h zastępczą m atką i p o m im o początkow ej rezerw y ze strony
w dow ca, m iłość do dzieci sprawia, że w końcu zostają o n i parą.
Z O na je st piękną kobietą i ma wyjść za m ąż za kawalera uważanego za dobrą
partię, ale na sw ojej dro d ze spotyka m ężczyznę, dzięki k tó rem u poznaje
p raw d ziw e życie. O n , d esp erack o zakochany, u m iera trag iczn ie,
pośw ięcając sw oje życie po to, by ona m ogła żyć dalej z w y b ran y m
dla niej m ężczyzną.
Z O n i ona p o c h o d z ą z ro d z in ró ż n ią cy ch się w y z n a w a n ą religią
i pochodzeniem , ale m im o to starają się stworzyć pełen m iłości związek,
bazując na tym , k im są ja k o je d n o stk i. Je d n a k ostatecznie okazuje się,
że różn ice k u ltu ro w e biorą górę i para rozstaje się.
Z O n i ona są najlepszym i przyjaciółm i ju ż od w ielu , w ielu lat. Pom agali
sobie w zajem n ie, kiedy każde z n ic h przechodziło kryzysow e m o m e n ty
w sw oich związkach, aż w końcu zdali sobie sprawę, że się kochają i że są
dla siebie stw orzeni.
Ile z tych scenariuszy p oruszyło T w o ją czu łą strunę? W y n ik końcow y nie ma

znaczenia, jeśli zdajesz sobie spraw ę z różn y ch stereotypów , które kształtują
T w oje oczekiwania. Jeśli jeszcze nie spotkałeś się z takimi scenariuszami, możesz
sięgnąć do takich książek lub film ów ja k Romeo i Julia, Titanic, Kiedy Harry spotkał
Sally czy D ź w ię k m uzyki.
P opularne w zorce kulturow e odnoszące się do rom antycznej m iłości sugerują,

że je s t ona tru d n a do zdobycia, że trzeba podejm ow ać w iele prób i liczyć się
z w ielom a błędam i, ale że w końcu, m im o w szelkich przeciw ności losu, miłość
rozkw ita. I albo w szystko kończy się szczęśliw ie, albo, co zdarza się częściej,
ktoś um iera lub przedwcześnie ginie tragiczne. C zy jakakolw iek rozsądna osoba
chciałaby, aby w łaśn ie ta k w yglądała je j m iłosna relacja? A to jed y n ie surow y
m ateriał, z którego dopiero szyjesz sw oją koncepcję rom antycznego zw iązku.
M o żesz stw o rzy ć sw oją w ła sn ą listę u lu b io n y c h film ó w , s z tu k teatraln y c h

i pow ieści. W arto to zrobić, poniew aż dzięki te m u dow iesz się, w ja k i sposób
kultura, w której żyjesz, ukształtowała T w oje postrzeganie rom antycznej relacji.
N astęp n ie zadaj sobie pytanie, ja k to odnosi się do rzeczyw istego życia?
Własne postrzeganie romantycznej relacji

P om im o swojej nierealności, te pełne fantazji, rom antyczne historie wywierają
n a C ieb ie o g ro m n y w p ły w pop rzez film , telew izję i książki. Jeśli je d n a k ból
i nieszczęście będące cecham i tych rom antycznych relacji ińe są tym i elementami,
k tó re chciałbyś w idzieć w sw oim zw iązku, to w iele zyskasz, tw orząc w łasną
d efinicję ro m an ty czn ej relacji. W tym p o d p u n k c ie p o m o że m y C i to zrobić
i przejść przez te pierw sze przerażające kroki.
Pom yśl przez kilka m in u t, czego oczekujesz od rom antycznego, pełnego miłości
zw iązku, i stw ó rz listę składającą się z sześciu p u n k tó w .
N iew ażne jest, czy byliście razem tylko przez jed en wieczór, czy tyjecie w związku
m ałżeńskim od 20 lat. Pom yśl teraz o swojej rom antycznej relacji i opisz je d n ą
lu b dw ie z nich, w je d n y m paragrafie, posługując się języ k iem pozbaw ionym
em ocji, ta k ja k zostało to pokazane w przykładzie poniżej:
K iedy postanow iliśm y, ż e będziem y razem , nasi przyjaciele byli zd u m ie n i.

Bardzo różniliśm y się od siebie i nasi poprzedni partnerzy również byli zupełnie
inni. Tylko kilka osób uważało, że te 16 lat różnicy m iędzy nam i nie je st żadna
przeszkody. M im o że nie było nam łatwo, to teraz, 10 lat później, nadaljesteśmy
ze sobą szczęśliwi i m am y dwie piękne córki.
Dorastaliśmy w tej samej dzielnic]', a nasze rodziny były do siebie podobne. Ja jestem
osoba towarzyska i impulsywna, natomiast mój partner dzięki swojemu racjonalnemu
podejściu wprowadza równowagę do naszego zw ią zku . J u ż od pierwszego spotkania
wiedzieliśmy, że dobrze się rozum iem y. Jesteśmy nierozłączni od ponad 3 0 lat.
Po w ykonaniu kilku takich opisów stanie się dla C iebie jasne, że kiedy usuniesz
cały dram aty zm z tej rzeczyw istej ro m antycznej relacji, to zostanie C i dwoje
ludzi, którzy tyją w norm alny i przewidywalny sposób, związani ze sobą na dobre
i na złe, i że ta relacja niew iele ró żn i się od pozostałych lud zk ich relacji, jakie
tw orzym y na innych obszarach tycia. C hcem y C i przez to pokazać, że potrafisz
stw orzyć taką relację; robisz to przecież przez całe sw oje życie.
N ig d y n ie m y l rom antycznej relacji z dram atem. B ądź św ia d o m y tego,

że wyniszczający, pełen pasji zw iązek Scarlett 0 'H a r y i R h et ta Butlera nie je st
w z o re m szczęśliw ej, długotrw ałej rom antycznej relacji.
Uświadamianie sobie,
co jest naprawdę Ważne
Przygotowując się do napisania tego rozdziału, przeprowadziliśm y wiele rozm ów
z kobietami i mężczyznami o tym, co naprawdę jest ważne w związku. Oczywiście,
każdy m iał swoje opinie i poglądy na ten tem at, ale większość z n ich uważała,
że najw ażniejsze są trzy rzeczy:
Z a u fa n ie: Każdy pragnie zaufać drugiej osobie i chce, aby je m u rów nież
ufano. Zaufanie nie ogranicza się do tego, że nie oszukujem y i nie kłamiemy
w sp o só b b ez w sty d n y . O z n acz a ró w n ie ż , że nie w y c o fu je m y się i nie
p o p ad am y w m ilc z e n ie . N ie k tó rz y akcep tu ją n ie w in n e kłam stew ka,
dla in n y ch są one nie do przyjęcia. N ajw ażniejsze je s t to, abyś określił
param etry zaufania dotyczące T w ojego zw iązku i trzym ał się ich.
Rozdział 16: Pewność siebie a budowanie związków 22. 7
Z K o m u n ik a c ja : C h c e sz m ó c p o w ied zieć o w szy stk im i oczek u jesz,

że T w ój partner rów nież będzie m ógł to zrobić. C o więcej, oboje musicie
chcieć dzielić się w ażnym i uczuciam i i tego samego oczekiwać od swojego
partnera.
K o b iety , w p rz e c iw ie ń stw ie do m ężczy zn , nie w id z ą k o n ieczn o ści
skryw ania p ew n y ch rzeczy; ukryw anie uczuć postrzegają jak o fo rm ę
w ycofyw ania się lu b kłam ania.
Z Akceptacja: Gdzieś w głębi każdy z nas zachowuje się trochę neurotycznie.
Jeśli jesteś taki, ja k większość ludzi, nie zawsze odpowiada C i to, ja k siebie
postrzegasz, i m artw isz się, że nie jesteś wystarczająco dolny. Pary, które
są w udanych związkach, akceptują się naw zajem , ze w szystkim i swoim i
w adam i.
A gdzie n a tej liście je s t dram atyzm i pasja? O k a z u je się, że p o m im o tego,

iż w iększość lu d z i od czasu do czasu lu b i o d ro b in ę szaleństw a i ekscytacji,
to je d n a k sytuacje związane z takimi intensyw nym i em ocjam i są ja k dw ustronny
m iecz, i dlatego raczej rzadko pojawiają się one na takiej liście. T a k ja k prosty
tarm er opisał wielkie, tętniące życiem m iasto stołeczne: „T o przyjem ne miejsce
n a w ycieczkę, ale nie chciałbym tu m ieszkać”.
W ty m p rz y p a d k u je s t to łag o d n iejsza fo rm a ro m a n ty c z n e j relacji — taka,

która buduje i daje radość, i która pozwala uniknąć groźnych pułapek, w jakie
tak często w padają tradycyjni bohaterow ie rom antyczni. Jeśli podoba C i się
ta ro m an ty czn a w izja, to m o żesz j ą w łączyć do listy’ rzeczy obow iązkow ych
i dodać do niej czynniki niezbędne do tego, by stworzyć budującą, pełną radości
ro m an ty czn ą relację:
Z P o c z u c ie h u m o ru : M ożesz być zaskoczony ty m , że poczucie h u m o ru

je s t faktycznie bardzo seksow ne, szczególnie jeśli towarzyszy m u poczucie
pew ności siebie. K obiety uważają zabawnego, pew nego siebie m ężczyznę
za ró w n ie pociągającego ja k w yglądający oszałam iająco facet, k tó ry
zach o w u je się z rezerw ą. T akże m ężczyźni lubią tow arzystw o kobiet,
które są zabaw ne i potrafią stw orzyć przyjem ną atm osferę.
Z R o z w a g a i o p ie k u ń c z o ść : Partner, który zdaje sobie spraw ę z T w oich
p otrzeb i zadaje sobie tru d , by zostały one spełnione, daje C i poczucie
b e z p ieczeń stw a — p o d w a ru n k ie m że taka troska n ie przybiera
ekstrem alnych form . D obrzy partnerzy nie zapom inają rów nież o sw oich
w łasnych potrzebach i dbają o to, by i one były zaspokojone. Rozważność
idzie w parze z akceptacją i troszczeniem się o wszystko to, co jest dla drugiej
strony w ażne, czyli na przykład o rodziców, rodzeństwo, dzieci, środowisko
— a naw et o garbusa z 1957 roku, który stoi w garażu i czeka na odnowienie.
Z S z a n sa na w s p a n ia łą p r z y s z ło ś ć : Pod w ielom a w zględam i te n p u n k t
je s t najw ażniejszy ze w szystkich. Z tego w łaśnie p o w o d u S carlett nie
m ogła być ze sw oim u k o ch anym R h ettem . N iem o żn o ść zbudow ania
w sp ó ln e j p rzy szło ści p ra w d o p o d o b n ie w yjaśnia, dlaczego tak w iele
w spaniałych zw iązków się rozpada. Przekonanie o w spólnej w spaniałej

przyszłości je st ostatnim magicznym składnikiem, który dodaje wszystkiemu
sm aku. Kiedy w związku je s t zaufanie, kom unikacja, akceptacja, poczucie
h u m o ru i troska, to w spaniała przyszłość je s t gw arantem tego , że nigdy
się sobą nie znu d zicie i zawsze będziecie o siebie zabiegać.
Patrzenie na retacje
szeroko otwartym i oczami
Jako cziowiekjesteś wplątany w różne relacje. W miarę ja k rośniesz i się rozwijasz,
k ończysz szkolę, zaczynasz p racę, poznajesz przyjaciół i n o w y ch czło n k ó w
ro d zin y ; je s t ic h coraz w ięcej. Z a tem przyjm ij do w ia d o m o śc i takt, iż m asz
w iele ró ż n y c h relacji, że „bycie w relacji ”je s t czym ś zu p ełn ie n atu raln y m
dla C ie b ie i dla in n y c h lu d z i i że w iele, je ś li n ie w iększość T w o ic h relacji
j e s t bardzo udanych.
W ykonywanie pierWszeyo kroku

A co z tym związkiem , tą praw dziw ą relacją z T w oją jedyną prawdziwą miłością?
J a k to w ygląda? Staw ka w ydaje się o w iele w yższa, niepraw daż?
W yobraź so b ie, że je s te ś na w y soko zaw ieszonej lin ie p o m ięd zy dw om a

w noszący m i się do nieba budynkam i. M usisz przejść po tej linie, by spotkać
się ze swoją jed y n ą praw dziw ą m iłością, ale na środku Tw ojej drogi stoi ziejący
ogniem sm ok, ta k ija k w bajkach, którego m usisz m inąć, by dotrzeć do swojej
ukochanej. W e śnie, zanim w yruszysz w podróż, dobra w różka podpow iada
C i, że m ożesz u d o b ru ch ać tego sm oka, pow tarzając je d n o m agiczne zdanie.
N ie ste ty , k ied y się b u d z isz , n ie p am iętasz, ja k b rzm iała ta m ag iczn a traza.
I teraz stoisz na linie, od T w ojego szczęścia i spełnienia dzieli C ię kilka kroków
i zastanawiasz się, co zrobić, żeby nie wypowiedzieć przypadkiem niewłaściwych
słów. N a ile pew ny siebie się teraz czujesz? C zy jesteś w stanie w ykonać kolejny
k ro k i wciągnąć przerażającego sm oka w tę decydującą o w szystkim rozm owę?
N agle pow racasz do rzeczyw istości. N ie jesteś ju ż na w ysoko rozpiętej linie,

tylko w pun k cie ksero, a o b o k C iebie stoi kobieta lu b m ężczyzna z T w o ich
m arzeń . W asze spojrzenia się krzyżują i w tej w łaśnie chw ili przypom inasz
sobie o m agicznej sentencji. Jesteś tak sam o przerażony, ja k w e śnie, prawda?
T a k sam o p rzek o n an y o tym , że zostaniesz zdruzgotany i spalony ogniem .
Rozdział 16: Pewność siebie a budowanie związków 2 2 9
Randki — zabójca poczucia pew ności siebie

W ś w ie c ie za ch o d u u m a w ia n ie s ię n a ra n d k i bez w z g lę d u na w y n ik . E fe k t je s t k o m ic z n y i po
stato się zabójcze dla poczucia p e w n o ś c i siebie trzech godzinach o d m a w ia n ia Sarze kończą się już
m ło d y c h k o b ie t i m ę ż c z y z n . Z a p ro p o n o w a n ie p o m y sły. S zy m o n o w i zaczyna p o d o b a ć s ię ta gra
d ziew czynie randki je s t d la ch ło p a ka przerażającą i nieco zm ienia sw o je podejście, rzucając spojrze
p e rs p e k ty w ą , a je ś li na d o d a te k je s t ona k o b ie tą nia na boki i g estykulując w kierunku publiczności.
je g o m arzeń, to ta k ie w y z w a n ie m oże s ta ć się Jej o d m o w a nie ro b i już na n im żadnego w rażenia
paraliżujące. Co zro b ić, żeby o d w a ży ć się na ten i w c a le się nią nie przejm uje. To je s t oczyw iście
krok? M ożesz postać s w o je g o przyja cie la , b y ten ćw icze n ie tre n in g o w e ; w p ra w d z iw y m św ie cie już
w T w o im im ie n iu p o p ro sił ją o sp o tka n ie , ale taka da w n o m ó g łb y zostać oskarżony o m olestow anie,
stra te g ia je s t e fe k ty w n a ty lk o w okresie dojrze ale na s e m in a riu m m oże p ro s ić ją n a w e t i przez
w a n ia . M ożesz starać s ię p rze b yw ać w je j pobliżu c a łą n o c , p o z o s ta ją c p rzy t y m b e zka rn ym .
i ry z y k o w a ć ty m , że ja k iś in n y o d w a ż n y fa c e t
Z d u m ie w a ją c e je s t to , że i Sara zaczyna zd a w a ć
s k ra d n ie T w o ją m iło ś ć , je ś li b ę d z ie sz z w le k a ć
so b ie s p ra w ę z te g o , że je j o d m o w a n ie m a nic
zb yt długo. N ajlepszym sposobem je s t zachowanie
w s p ó ln e g o z S zym onem , o k tó ry m przecież nic nie
a u te n tyc z n o śc i i p o d e jm o w a n ie zd e cy d o w a n y c h
w ie . To, że nie przejm uje się on je j o d m o w ą , na
działań. A le ja k zm u sić się do te g o , b y podnieść
w e t je j s ię podoba i zaczyna on w zb u d za ć w niej
s łu ch a w k ę telefonu i zadzw onić albo spojrzeć je j
zainteresow anie, p o m im o że z w y g lą d u je s t zupeł
p ro sto w oczy i w y m ó w ić gło śn o s w o ją prośbę?
nie p rze c ię tn y m mężczyzną. Ju ż nie je s t przypad
J e s t to na ty le p o w sz e ch n e w y z w a n ie dla m ęż ko w o w y b ra n ą z p u b lic z n o ś c i tw a rz ą , te ra z sta l
czyzn, że A n th o n y R obbins, tre n e r ro zw o ju o so b i s ię w y ra z is tą o s o b o w o ś c ią i p o m im o ty c h n a j
s te g o , na s w o ic h w e e k e n d o w y c h s e m in a ria c h gorszych z m o ż liw yc h okoliczności, zaczyna fo r
uczy, ja k u m a w ia ć się na ra n d ki. L e kcje b y w a ją m o w a ć się m iędzy n im i w ięź. Takie je s t życie, tak
za b a w n e , ale ró w n ie ż bardzo po w a żn e . S zym on, fu n k c jo n u ją ludzie, a Sara i S zym on m ogą spędzić
n ie p e w n y siebie fa c e t b io rą cy udział w ty m se m iło czas, ro zm a w ia ją c przy ka w ie o w s p ó ln y m
m ina rium , m a zaprosić Sarę, piękną, m odnie ubra d o ś w ia d c z e n iu .
ną m ło d ą k o b ie tę , na w s p ó ln e w y jś c ie na drinka.
Cała ta h is to ria m a celu pokazanie, że up a rte p o
Bardzo tru d n e zadanie, a R obbins u tru d n ił je jesz
d e jm o w a n ie działań i n ie przejm ow anie s ię w y n i
cze b a rd zie j i d a ł Sarze in s tru k c je , b y o d rzu ca ła
k ie m je s t bardzo dobrą s tra te g ią , k tó ra m oże Cię
propozycje Szym ona, a przy ty m za ch o w yw a ła się
w z m o c n ić w n a jtru d n ie js z y c h o k o lic z n o ś c ia c h .
w y b u c h o w o i z każdą kolejną jego prośbą reago
Ja (B rinley) s ta ra łe m się o k o b ie tę s w o ic h marzeń
w a ła jeszcze o strzej.
przez sześć m ie się cy, zanim udało m i się n a m ó w ić
Z kolei S zym on d o sta ł w y ty c z n e , b y nie u sta n n ie ją na p ie rw s z ą ra n d kę . B yło w a rto , bo w ła ś n ie
p o n a w ia ć s w o je z a p ro s ze n ie , bez w z g lę d u na urodziło s ię n a m nasze d rugie dziecko i w k ró tc e
odpow iedź Sary; je s t z d e te rm in o w a n y do działania b ę d z ie m y ś w ię to w a ć s ió d m ą ro c z n ic ę ś lu b u .
Paradoksalnie, ta w ym arzona osoba je s t zarów no T w o ją m iłością, ja k i tym

sm o k iem — kim ś, kogo kochasz najbardziej i kogo najbardziej się obawiasz.
T o wszystko nie je s t praw dą w sensie obiektyw nym , dzieje się to tylko w Tw ojej
głow ie, a T w ó j m ó z g i ciało zalew anie są n eu ro ch e m ic zn y m i substancjam i.
C z y szy k u jesz się do ucieczki, czy m oże zostan iesz, p o sk ro m isz sm oka
i zdobędziesz nagrodę? T o stary dylem at, ja k m ó w i R obbie B u rn s1: „słabe

serce nigdy nie zdobędzie m ocnej kobiety”. T o pow iedzenie odnosi się
ró w n ież do kobiet.
W ięc co m o żesz zrobić? M o żesz się p rzy g o to w ać; m o ż esz p rz ew id zie ć,

że w cześniej czy później znajdziesz się w takiej sytuacji, i m ożesz opracow ać
sc e n a riu sz zach o w an ia. M o ż e sz pracow ać nad ty m , co p ra w d o p o d o b n ie
m o że się zdarzyć. N ie m a rtw się ty m , że nie b rzm i to zb y t ro m antycznie
— nad ty m aspektem m ożesz popracować później, kiedy będziecie ju ż razem.
T e n pierw szy k ro k to T w o je „być albo nie być”.
Jeśli pew ność siebie to siła do podejm ow ania działań bez w zględu na uczucia,
to u m ó w ien ie się z kim ś na randkę je s t ostatecznym spraw dzianem pew ności
siebie. Po w szystkim , co zrobiłeś do tej p o n ', by zw iększyć sw oją siłę i wyjść
ze sw ojej strefy k o m fo rtu , teraz zbierasz sw oje żniw o. M asz silną m otyw ację,
p rz e ro b iłe ś w szystkie m o żliw e scenariusze i w iesz, że bez w zg lęd u na to,
co się stanie, na pew no od tego nie um rzesz. N ie pozostaje C i ju ż nic innego,
ja k tylko przejść do działania!
Zaspokajanie potrzeb partnera

i niezapominanie o sobie
W d o w o ln y m zw iązku każdy z p a rtn e ró w p o n o si odpow iedzialność za to,
by w z a je m n e p o trz e b y były zaspokajane. T o znaczy, że n a jp ie rw każdy
z partnerów m u si zrozum ieć swoje w łasne potrzeby, a następnie zakomunikować
j e drugiej stronie.
T o nie j e s t u m o w a zaw arta raz na zaw sze; w k o n tra k ta c h biznesow ych,

ale i w zobowiązaniach życiowych musisz znać i um ieć przekazać swoje potrzeby
oraz być w rażliw y m na n o w e, rodzące się p o trze b y T w o jeg o partn era. T o ,
w jak i sposób zaspokajane są T w oje potrzeby i potrzeby drugiej osoby, to je d e n
z najw ażniejszych aspektów tw orzenia zw iązku.
C o się dzieje w sytuacji, kiedy je d n o z partn eró w nie chce lub, co bardziej
p raw d o p o d o b n e, nie ro z u m ie i nie potrafi zakom unikow ać sw oich potrzeb?
B rak inform acji w tym obszarze m oże pow ażnie zaszkodzić związkowi, a naw et
dopro w ad zić do je g o ro zp ad u . Jeśli znajdujesz się w ła śn ie w takiej sytuacji,
to co m ożesz zrobić?
Przede w szystkim upew nij się, że p o trzeby partnera, jakiekolw iek by one nie
były, nie są T w o im i potrzebam i, ale uśw iadom sobie, że kreują one w T obie
n o w ą po trzeb ę. Jeśli T w ó j p a rtn e r czuje się sm u tn y lu b je s tw depresji, nigdy
nie p ró b u j ró w n ież się tak poczuć. M ożesz czuć się oczywiście zagubiony,
1 Szkocki p o eta żyjący w latach 1759 - 1796 — przyp. tłum

Rozdział 16: P e w n o ś ć s ie b ie a b u d o w a n ie z w ią z k ó w
zakłopotany, a być m oże zły i sfrustrowany, że T w ój partner zamyka się w sobie

i nie rozm aw ia z T o b ą. Jeśli nie zaakceptujesz sw oich uczuć ja k o naturalnej
konsekwencji tej sytuacji, to możesz poczuć się urażony i wpaść w poczucie winy.
C o zatem robić? W pow ażnych przypadkach być m oże trzeba będzie poszukać
p o m o c y u specjalisty zajm ującego się d o ra d ztw em dla p ar albo zw rócić się
do lekarza, je d n a k w iększość sytuacji nie w ym aga takich interw encji.
W każdym przypadku zachow uj się odpow iedzialnie. Z ro z u m sw oje w łasne

potrzeby w tej sytuacji i zakom unikuj je partnerow i tak szczerze, ja k potrafisz.
Postaraj się w ytłum aczyć swoje uczucia w taki sposób, by nie obwiniać Twojego
p a rtn e ra (to są T w o je uczu cia, a T w ó j p a rtn e r m a ju ż w y starczająco du żo
zm artw ień), zapewnij swojego partnera, że jesteś gotowy i otw arty na rozm ow ę
w każdej c h w ili i że m o żesz m u p o m ó c rozw iązać je g o p ro b le m y na tyle,
na ile potrafisz.
T o w łaściw ie w sz y stk o , co m o żesz zro b ić. Przyglądaj się u w ażn ie sw oim

uczuciom , sprawdź, w jak ą stronę się rozwijają. N adejdzie taki m o m en t, kiedy
T w ó j p a rtn e r w k o iicu b ęd zie p o tra fił lepiej k o m u n ik o w a ć sw oje uczu cia,
a m oże też przyjść czas, że to T y będziesz potrzebować jego pomocy. Najszybciej
uporasz się ze sw oim i uczuciami, biorąc na siebie rozwiązanie swojego problem u.
T o są T w o je uczucia i m ają one sw ój p o czątek w T w ojej reakcji na o b ecn ą
sytuację. T w oja reakcja m o że w ynikać z T w ojego dośw iadczenia zdobytego
na dłu g o przed p o zn an iem T w o jego obecnego partnera.
A kceptując sw oje uczucia, bez w zględu na to, jakie one są, zdobędziesz
w ięcej siły i zasobów , dzięki k tó ry m m ożesz p o m ó c sw ojem u partnerow i.
Przyjmowanie pomocy od przyjaciół

D obry przyjaciel lub zaufana osoba m oże pom óc C i zobaczyć sytuację z dystansu.
Jeśli przechodzisz trudny czas ze sw oim partnerem , w arto spojrzeć na to, co się
dzieje, z b o k u (odłączyć się od sytuacji) i o cenić to o k iem trzeciej osoby.
P am iętaj, że w każdej relacji je s t dw oje lu d z i, d w ie h isto rie i dw ie ró ż n e
strategie — n iek tó re z n ic h m o g ą być po m o cn e, in n e nie.
Bądź gotow y na w yciąganie lekcji z T w o jeg o obecnego dośw iadczenia; nie

tylko z tego, co ro b i T w ó j p a rtn er, ale ró w n ież z tego, c o się dzieje z Tobą:
ja k sp osób się zachow ujesz, co C ię d en erw u je i tak dalej. C h o ć czujesz się
teraz zra n io n y lu b w y korzystany, n ie znaczy to, że zaw sze będziesz się tak
czu ć. M o żesz uczyć się na sw o im w ła sn y m życiu i życiu in n y c h lu d zi. Jeśli
ju ż w cześniej p o rad ziłeś sobie z tak im i p ro b lem am i, albo znasz kogoś, kto
uporał się z p o dobną sytuacją, to dzięki tem u zyskujesz w ięcej nadziei w tym
tru d n y m czasie.
Przede w szystkim pam iętaj o tym , że oboje staracie się, ja k najlepiej m ożecie.
W szystkie ludzkie interakcje są na swój sposób cudem , a budow anie trw ałych
rom antycznych zw iązków je s t sztuką, której m ożna się uczyć przez całe życie.
W związku sama podróż je s t o wiele ważniejsza niż jej cel. T a k ja k w greckich

tragediach, n aw et najbardziej ro m an ty czn e zw iązki kiedyś się kończą, zwykle
p o rzu cen iem je d n e g o z p artn eró w . T o je s t cena, ja k ą płacisz za rom antyczną
m iłość; je śli je ste ś m ąd ry , starasz się, by zw iązek był w art tej ceny, wyciągając
z niego ja k najw ięcej radości.
Twoja strategia miłości

Jak bardzo przydatne by to było, gdybyśmy m ogli obdarow ać swojego partnera
m iło ścią w te d y , kiedy n ajbardziej tego po trzeb u je? I ja k w spaniale byłoby,
gdyby T w ó j p artn er m iał gw arantow any sposób na to, byś czu ł się kochany
w tych w ażnych m o m entach, kiedy czujesz się sam przeciwko całem u światu?
M ożesz się tego nauczyć — to w cale nie je s t tru d n e.
Jesteś stw orzeniem , które popada w m nóstw o naw yków ; tak m usi być, inaczej
byłoby C i tru d n o funkcjonow ać w tym skom plikow anym świecie. Kiedy ju ż
znajdziesz drogę, by dotrzeć do jakiegoś m iejsca, lu b sposób na zaspokojenie
sw ojej potrzeb y , to trzym asz się tej m eto d y do końca sw ojego życia. Lubiłeś
jeść określone rzeczy w w ieku 25 lat i teraz, mając lat 50, nadal je lubisz (m im o
że z racji w ieku m ogą ju ż C i tak nie służyć), słuchasz tej samej m uzyki i jesteś
fan em tych sam ych d ru ż y n sportow ych.
M asz m n ó stw o in n y ch strategii dotyczących rozm aitych spraw , na przykład,

czego nie jeść, ja k się m otyw ow ać (lub w prawiać w określony nastrój), a naw et
j a k o d czu w ać o k re ślo n e u czu cia. C o n a jd ziw n ie jsz e, m asz ró w n ież
u san k cjo n o w an ą zd o b y ty m d o św iad czen iem m e to d ę zdobyw ania m iłości:
to je s t T w o ja strategia miłości.
P o zw alan ie na to, by k to ś C ię p o k o ch ał, j e s t k lu c zo w y m skład n ik iem

rom an ty czn ej relacji i czym ś, co p rzychodzi C i dość naturalnie. Ale jeśli nie
w iesz, ja k to zrobić, T w o je m u p artn ero w i m oże się to nie udać i m oże czuć
się odtrącony, podczas gdy T y poczujesz się niekochany. A w tym w łaśnie
m o m en cie m ożesz tej m iłości p otrzebow ać ja k najw ięcej.
Ja k zatem sp raw d zić, czy p ozw alasz sobie n a u czu cie bycia k o ch an y m ?
Je śli nie znasz m etod n eu rolingw istycznego program ow ania lub nie brałeś
udziału w program ie rozw oju osobistego, to praw dopodobnie nie masz pojęcia
o w ydobyw aniu strategii m iłości. Ale m ożna to zrobić bardzo prosto, jeśli
będziesz postępow ać zgodnie w p rzedstaw ionym i poniżej krokam i.
Łatwiej je st, kiedy tow arzyszy C i w tym przyjaciel lu b jakaś zaufana osoba,
która m oże razem z T o b ą przejść przez te etapy.
1. S tw ó r z sk o ja r z e n ia .
W ydobyw anie strategii nie m oże odbyw ać się w p ró żn i, w ięc pierw szą
rzeczą, którą m usisz zrobić, je s t m yślenie o czasie, w k tó ry m obdarzyłeś
kogoś m iło ścią — n iew ażn e kogo. P ozw ól, aby to w sp o m n ien ie oraz
tow arzyszące m u uczucia zalały cale T w oje ciało i um ysł. T rw aj w tym
stan ie p rz e z kilka m in u t, p o n o w n ie przeżyw aj te n czas najbardziej
inten sy w n ie, ja k tylko potrafisz.
Kiedy ju ż całkowicie utożsam isz się z tam tym okresem , będziesz gotowy
do w ykonania k ro k u 2.
2 . O d p o w ie d z na p y ta n ia .
Pozostając nadal w tym stanie, odpow iedz na następujące pytania. (O wiele

łatw iej je s t, je ś li te pytania zada C i druga osoba, a T y zapiszesz sw oje
odpow iedzi).
Abyś p oczuł, że druga osoba C ię kocha, m u si ona koniecznie:
• Z a b ra ć C ię do ja k ie g o ś m iejsca. Je śli tak, to gdzie? (N a przykład
do T w ojej ulubionej restauracji albo na spotkanie ze sw oją rodziną).
• K upić C i coś. Jeśli tak, to co to m iałoby być? (Być m oże drogi prezent
albo jakiś d ro b n y u p o m in e k w y brany z troską).
• P atrzeć na C iebie w jakiś szczególny sposób.
• M ó w ić o swojej m iło ści do C iebie w określony sposób (m ów ić
specjalnym to n em głosu, cicho albo głośno, będąc blisko C iebie).
• D otykać C ię w o kreślony sposób (specyficzne m iejsce, siła dotyku,
czas trw ania). Pokaż je j dokładnie, ja k ma to robić.
3 . S p r a w d ź w p rak tyce.
R azem ze sw o im p a rtn e re m przeanalizujcie T w o je odpow iedzi. Pokaż
m u , ja k m a do C iebie m ów ić, patrzeć, dotykać C ię, a p o tem pozw ól
m u , żeby m ów ił, patrzył i dotykał C ię w taki sposób, w jak i to określiłeś.
N ie bądź zd u m io n y , je śli poczujesz, ja k zalew a C ię uczucie m iłości.
W końcu to Tw oja strategia bycia kochanym i nie m ożesz inaczej reagować.
P o znanie specyfiki swojej strategii m iłości i zakom unikow anie je j sw ojem u

p a rtn e ro w i pozw ala na d o św iad czen ie n iez w y k ły c h u n ie sie ń i u su n ięcie
wszystkich niebezpiecznych elem entów z tego obszaru. Jeśli w iesz, co m ożesz
zrobić, aby druga stro n a czuła się przez C iebie kochana, to w iesz, ja k do niej
d o trz e ć w o k resie, k ied y b ęd zie najb ard ziej p o trz e b o w a ć T w o je j m iło ści.
Z kolei T w ó j p a rtn e r lu b przyjaciel będzie w iedział, ja k dotrzeć do C iebie.
Stapianie czoła zmianom,

jakie pojawiają się W związku
A by stw o rzy ć zw iązek, k tó ry zapew nia C i w szystko to, czego potrzeb u jesz,
m usisz przyjąć do w iadom ości fakt, że to T y jesteś z jir s z e odpow iedzialny za
to, co dostajesz w ty m zw iązku, bez w zg lęd u na to, jak a je s t T w o ja sytuacja
w nim . T o m oże brzm ieć okrutnie dla kogoś, kto tkw i w toksycznym związku,
ale to je s t jed y n a podstaw a do tego, by m ó c podjąć uzdraw iające działania.
Podejmowanie decyzji
Jeśli jesteś psychicznie lub fizycznie m olestow any, musisz natychm iast poszukać
pom ocy (Tw ój partner oczywiście rów nież potrzebuje takiej pom ocy, ale T y nie
jesteś za to odpow iedzialny ani nie je s t to teraz T w oje najważniejsze zadanie).
Jeśli Tw oja sytuacja nie je s t tak niebezpieczna, choć być m oże rów nie bolesna
— ja k w p rzy p ad k u zdrad y p a rtn e ra — m u sisz zaakceptow ać sw oje uczucia
i zdecydow ać na tyle szczerze, na ile potrafisz, czy jesteś gotów pracow ać nad
o d b u d o w a n ie m zaufania i w zajem nej kom unikacji, i przyjąć to, co być m oże
zostało utracone. Bądź gotowy na to, by om ów ić to wszystko ze swoim partnerem,
a być m o że rów nież z p rofesjonalnym doradcą. N ie m ożesz ju ż cofnąć czasu
i w rócić do tego, co było dawniej, ale dzięki swojej pracy m ożesz nadać swojem u
zw iązkow i n o w y i bardziej szczery w ym iar.
W ostatecznych ro z rach u n k u zawsze m usisz zdecydow ać, co dalej z T w o im

życiem i związkiem, m ając do dyspozycji określone opcje. Ludzie się zmieniają,
związki rów nież. Z m ia n a je s t n ieodłącznym e le m e n te m życia; je s t konieczna
do tego, by życie toczyło się dalej. T w o im w o ln y m w y b o rem je s t zm ierzanie
w stro n ę m iłości lub zam knięcie się w strachu. T o T w oje życie i T w oja decyzja.
Ponowne kształtowanie Więzi

Bez względu na to, czy sytuacja wydaje się m ożliwa do naprawienia, czy też bardzo
tru dn a, m usisz zdecydow ać o tym , czy chcesz pracow ać nad u zd row ieniem
tego zw iązku, czy zakończyć tę relację, opierając się na sw oim odczuciu, że
to w łaśnie będzie najlepsze rozw iązanie. T w ó j p artn er m u si zrobić to samo.
O d n o s i się to rów nież do zw iązków , w k tó rych są dzieci. Rozważając sw oją
decyzję, m usisz w ziąć pod uw agę, co je s t dla n ic h najlepsze. C zęsto dobro
dzieci staje się m otyw acją do tego, by rozw iązać tę spraw ę ja k najbardziej
pokojow o i bezboleśnie.
Je śli zd ecy d u jesz się dać te m u zw iązk o w i je sz c z e je d n ą szansę, zyskujesz

m o ż liw o ść w y b aczen ia i p o n o w n e g o u k ształto w an ia ró ż n y c h aspektów
sw ojego zw iązku. Pozostaw za sobą poczucie w in y — co się stało, to się nie
odstanie. T eraz najważniejsze je s t to, by zrozum ieć, czego w tej relacji brakuje,
co było pow odem pow stania całej tej sytuacji. Praw dopodobnie była to któraś
z rzeczy w y m ie n io n y c h na liście „ U św iad a m ia n ie so b ie , co je s t n ap raw d ę
w ażn e” p rzedstaw ionej w cześniej w tym rozdziale. Zacznij od zastanow ienia
się, czy m acie m ożliw ość stworzenia wspaniałej przyszłości, a potem pracujcie
nad w szy stk im i w ażn y m i elem en tam i zw iązku, dopóki nie pow róci zaufanie.
M usisz napraw ić w szystkie składniki tw orzące spełniony zw iązek, aby m óc
m yśleć o udanej w spólnej przyszłości.
Ale pracując nad tą w spaniałą przyszłością, nie czekaj do czasu, aż pojaw ią się
kłopoty. Ju ż teraz zacznij stawiać m ałe kroki: nie od razu R zym zbudow ano.
I pam iętaj, że w spaniała przyszłość m u si być w spaniała dla każdego z w as. Im
w ięcej ze sobą rozm aw iacie i dzielicie się sw oim i najskrytszym i pragnieniam i
i tęsknotam i, tym w ięcej m acie elem en tó w , nad któ ry m i m ożecie pracow ać.
236 Część V: A n g a ż o w a n ie innych
Rozdział 17
Wychowywanie dzieci
na ludzi pewnych siebie
W tym rozdziale:
Z apew nisz sw o jem u dziecku ja k najlepszy start.
Będziesz rozw ijać je g o n atu raln ą ciekaw ość.
Będziesz w spaniałym p rzew o d n ik iem i m istrzem .
1 7 7 ychowywanie dzieci tak, by stały się pew ne siebie, zaczyna się od własnego
w w p o czu cia p e w n o śc i siebie. J a k ju ż d o b rz e w iesz, p e w n o ść siebie je s t
zaraźliw a. T o , w ja k i sposób w y c h o w u je sz sw oje dzieci, d e te rm in u je ich
osobow ość.
N iestety , dzieci nie p rzychodzą na św iat z in strukcją obsługi, z której m ożesz

się d ow iedzieć, ja k się n im i opiekow ać i ja k rozw iązyw ać różne p roblem y.
Z całą pew nością nie istnieje rów nież żaden standardow y m odel wychow ania,
dlatego rodzicielstwo je st niekończącym się procesem, w trakcie którego zarówno
T y , j a k i T w o je dziecko uczycie się od siebie naw zajem .
W iedza przedstaw iona w tym rozdziale przyda się szczegóhiie w szystkim tym,
k tórzy są rodzicam i, o p iek u n am i, dziadkam i, w ujkam i, ciotkam i lu b m ają
jakąkolw iek bliską relację z m ałym człowiekiem . Wspierając m łodsze pokolenie,
w iesz, że w nosisz now ą jakość do tego świata i m ożesz zostawić po sobie spadek,
który będzie przekazyw any kolejnym pokoleniom . Z atem owocna współpraca
leży rów nież i w T w o im w łasn y m interesie.
W tym rozdziale dow iesz się, co m ożesz zrobić, aby T w oje dziecko było istotą
o b d a rz o n ą p e w n o śc ią sieb ie, śm iało w k ro c z y ło w te n św iat i w yk o rzy stało
w szystkie talenty, ja k im i zostało obdarzone.
238 Część V: Angażowanie innych__________________________
Zabezpieczanie fundamentom?
D efinicja dziecka pew nego siebie je s t taka sam a ja k ta odnosząca się do osoby
d o ro słe j. W ro zd ziale 1. z d e fin io w aliśm y p o cz u c ie p e w n o ści siebie jak o
„m ożliw ość podejm ow ania odpow iednich ¿efektyw nych działań bez w zględu
na uczucia, jak ie tow arzyszą n am w danym m o m en cie ”. D zieci pew ne siebie
m ają w szystko, co je s t p o trzeb n e do tego, by w yjść do świata i poradzić sobie
z czym ś, co je st dla n ich w yzw aniem . Są gotowe do działania i potrafią przyjąć
o d p o w ie d n ią postaw ę. Z y sk u ją m o ty w ację p o p rz ez n a u k ę i o d k ry w an ie
n o w y ch rzeczy.
Potrafią być pew ne siebie w d o m o w y m zaciszu, ja k ró w n ież dem onstrow ać

tę c ech ę n a fo ru m p u b lic z n y m , gdzie z w ie lk ą elegancją p o tra fią poradzić
sobie z zg ro m ad zo n ą publicznością.
M o żesz p o m ó c d zieck u p o p rzez stw o rz en ie m u w a ru n k ó w i sy stem ó w

w spierających, któ re będą stanow ić fu n d am en ty dla pełnego w ykorzystania
je g o potencjału w późniejszych latach.
Pierwszą rzeczą, jaką m usisz sobie uświadomić, jest to, że każdy rodzic wychowuje
swoje dzieci inaczej — i nie m a w tym nic złego. Ż ad en m odel wychowawczy
n ie je s t p erfek cy jn y i n ie p asuje do w szy stk ich scen ariu szy . P o szu k iw a n ie
perfekcji w w ychow yw aniu dzieci definityw nie nie je s t dobrą drogą.
K ażdego d n ia tw orzysz fu n d a m e n ty będące zaczątkiem poczucia pew ności

siebie T w o ic h dzieci. I n aw et je ś li nie m asz codziennego k o ntaktu z dziećm i,
m o żesz w sp ierać sw o ich p rzyjaciół lu b ro d z in ę w tej w ażnej roli. O to , ja k
m ożesz to zrobić:
W rozdziale 1. opisaliśm y w sk aźn iki pew ności siebie i w skazaliśm y różne

w ym iary tego pojęcia, które są w ażne dla rozw oju pew ności siebie. Przyjm ując
kilka n aszych sugestii, p rze d sta w io n y ch w tabeli 17.1, m ożesz w łączyć się
w proces rozw ijania tej um iejętności u dzieci ju ż od najm łodszych lat. W tabeli
p o k azaliśm y , co m o żesz p o w ied zieć i ja k ie działania po d jąć, aby rozw ijać
w dzieciach pew ność siebie. Kiedy te w skazów ki w ejdą C i w naw yk i staną się
częścią procesu w ychow ania dzieci, to każdego dnia będziesz um acniać ich
um iejętności.
Nagradzanie
Dlaczego nagroda je s t taka ważna? W naszym społeczeństwie bardzo szybko się
krytykuje, a z nagrodą się zwleka. W pewnych kulturach n o rm ąjest niedocenianie
sw oich talentów i zachowywanie skrom ności w dziedzinie aspektów, w których
je s t się dobrym . Ale takie m yślenie nie daje ani T obie, ani światu nic dobrego.
Rozdział 17: Wychowywanie dzieci na ludzi pewnych siebie 2 3 9
T a b e la 1 7 .1 . R o z w ija n ie p e w n o ś c i s ie b ie
W s k a ź n ik p e w n o ś c i s ie b ie Co m o że s z z ro b ić lu b p o w ie d z ie ć , by r o z w ija ć te n w s k a ź n ik
Kierunki i w a rto ś c i R ozm awiaj o przyszłości i zachęcaj do odw ażnych marzeń. Zadbaj o to,
b y o c ze kiw a n ia dzieci b y ły w y s o k ie .
M o ty w a c ja D o ce n ia j w s z y s tk ie rzeczy, k tó re ro b ią dobrze. Ciesz sią z s u kce só w ,

k tó re odnoszą na drodze do celu.
Em ocjonalna s ta b iln o ść Z achęcaj je do przyglądania sią s w o im e m o cjo m od na jm łod szych la t

i do m ó w ie n ia o ty m , c o sp ra w ia , ze s ą szczęśliw e lub n ie , pod koniec
każdego dnia.
P o z y ty w ne n a sta w ie n ie Pom óż im dostrzec dobre s tro n y w trudnej sytuacji i w innych ludziach.

Zadbaj o ty , b y p o tra fiły sią uśm ie ch a ć!
S am o św ia d o m o ść Rozwijaj w nich dum ą z tego, w czym s ą dobre, i jednocześnie zw racaj

ic h u w a g ą na to , jaki m a ją w p ły w na inne o so b y z otoczenia.
E lastyczność w zachow aniu Pokaz im , jak m o g ą p rzełam yw ać naw yki i w zorce poprzez spontaniczne
z a chow anie, a n ie ro b ie n ie rzeczy cią g le w te n sam spo só b . Zaskocz
je i zaproponuj w y jś c ie na w y s ta w ą lub na p ikn ik do ogrodu.
C hąć odkryw ania i rozwijania sie Zachęcaj je do rozw ijania s w o je j ciekaw ości poprzez o d kryw a nie tego,
w jaki sposób działają różne rzeczy, na przykład sam ochód lub odkurzacz.
Zachęcaj, b y p rzyg lą d a ły sią naturze w o k ó ł nich , kszta łto m c h m u r na
niebie i parze w yd o b y w a ją ce j sią z czajnika. Zapytaj, czego dow iedziały
sią z danej sytuacji i co zamierzają robić, by dow iedzieć sią jeszcze w ięcej.
Z d ro w ie i energia Od najm łodszych la t w p a ja j sw o im dzieciom dobre n a w yki żyw ie n io w e

i zachęcaj do sp o rtu . D aj im przykład, chodząc na sp a ce ry lub jeżdżąc
na row erze, z a m ia s t w yb ie ra n ia a u to b u su czy sam ochodu. Pom óż im
p o d e jm o w a ć zdrow e w yb o ry żyw ieniow e i unikać jedzenia typu fa stfo o d .
C hąć d o p o d e jm o w a n ia ryzyka Z a c h ę c a j je do w y k o n a n ia rze czy, k tó re w y w o łu ją w n ic h s tra c h ,

na przykład w y s tą p ie n ia przed grupą. P ozw ól im na u p ra w ia n ie n o w e j
d y s c y p lin y s p o rto w e j lub na w y b ra n ie sią na sa m odzielną w ycie czką .
P oczucie celu R ozm awiaj z nim i c św ie cie , k tó ry w ykracza poza ich dom lub rodziną,
dziel sią z n im i o p o w ie ś c ia m i o in s p iru ją c y c h ludziach, którzy s w o ją
pra cą zmienili ten ś w ia t— o s taw nych badaczach, odkryw cach, ludziach
n io s ą c y c h p o m o c in n y m . Z a c h ę ć je d o te g o , b y p o m y ś la ły o ty m ,
c o c h c ą ro b ić w s w o im życiu.
D zieci pew ne siebie rosną na pochw ałach. Z atem zacznij uczyć się świętowania
su k cesó w , zw y k ły ch m a ły c h k ro c zk ó w oraz ty ch w y ją tk o w y c h osiągnięć,
dbaj o to, by dzieci m ogły w ygrzew ać się w cieple T w ojej zachęty za każdym
razem , kiedy robią kolejny krok. T o stym uluje je do rozwijania się w kierunku,
w którym wykazują talenty. Nagradzaj dzieci (dotyczy to również osób dorosłych)
za ich atuty, a zobaczysz, j a k pow oli porażki bledną i stają się dla n ic h coraz
m niejszym pro b lem em .
2 1 ) 0 Cząść V: Angażowanie innych
Sita nagrody
G u cia n ie p rz e p a d a ła za p ły w a n ie m i na c o ty p o s tę p y u cze n n icy. Ta nag ro d a z m o ty w o w a ła ją
g o d n io w y c h le k cja c h nauki p ły w a n ia bardzo się do działania. Na n astępne lekcje przychodziła już
m ę c z yła . Na ba senie m ożna b y ło u s łys z e ć płacz szczęśliw a i n ik t nie b y ł w stanie p o w strz y m a ć je j
i krzyk. Pod koniec pierw szego etapu kursu dostała entuzjazmu. Dziś u p ra w ia p ły w a n ie synchroniczne.
d y p lo m dla najodw ażniejszej i ro b ią ce j najw iększe
N ag ro d a dla dziecka p ow inna być w yraźna. Stw ierdzenie „byłeś w spaniały"

je s t zbyt ogólne i nie pom aga T w o jem u dziecku w utrw aleniu zachow ania,
któ re było efektyw ne.
N a szkolnych w yw iadów kach rodzice dow iadują się o postępach sw ojego

dziecka, jakie poczyniło ono w c u g u roku. Entuzjastycznie nastaw iony rodzic,
który pragnie, by je g o dziecko osiągało jeszcze lepsze w yniki, m oże po takim
spotkaniu w rócić do d o m u i zniszczyć całą pew ność siebie dziecka, które ciężko
pracow ało przez cały rok, m ów iąc m u: „W tym roku się nie popisałeś. M usisz
się bardziej przyłożyć i skoncentrow ać na nauce”. Z am iast takiego zachowania
lepiej zrób sw ojem u dziecku wzmacniającą kanapkę. Aby ją przygotować, postępuj
w e d łu g następujących kroków :
1. P o w ie d z sw ojej c ó r c e lu b sy n o w i o d w ó c h k o n k r etn y ch
r z e c z a c h , k tó r e r o b i d o b r z e .
2. Z a su g e r u j d w ie k o n k r e tn e r z e c z y , n ad k tó ry m i m ó g łb y
p opracow ać.
3. Z a k o ń c z p o z y ty w n y m o g ó ln y m k o m e n ta r z e m .
M u ch a siedząca na ścianie usłyszałaby taką konwersację:
„P rzed e w szy stk im , bard zo d o b rze po rad ziłeś sobie z w y p raco w an iem
o sztu k ach S zekspira i ciężko pracow ałeś na to, by ukończyć pierw szy
etap kursu języka hiszpańskiego. Po drugie, aby zyskać w iększą płynność,
m usisz dokładnie przerobić słow nictw o i od poniedziałku zaczniesz lekcje
z panią Jerez , aby szkolić ję z y k w m ow ie. Jesteśm y zadow oleni z tego,
że tak chętnie zgodziłeś się pomagać m łodszym dziew czynkom w nauce”.
Wyznaczanie bezpiecznych yranic

Ż y jem y w św iecie p ełn y m niebezpiecznych, ale i ekscytujących m ożliw ości.
C zasam i te m o żliw o ści w y b o ru m ogą zd ezo rien to w ać zaró w n o C ieb ie, ja k
i T w oje dziecko.
Rozdział 17: Wychowywanie dzieci na ludzi pewnych siebie 1
W yznaczenie granic i zasad obowiązujących w rodzinie pomaga dzieciom czuć

się bezpiecznie i zdrow o się rozwijać. T o nie znaczy, że w T w o im d o m u m a
panow ać dyscyplina z czasów w iktoriańskich. C h o d z i raczej o spójne reguły,
które są dla wszystkich zrozum iale. Pom yśl o granicach ja k o artyście cyrkowym,
który tańczy na trapezie. Takie bujanie się na wysokości bez znajom ości swoich
m ożliw ości je s t niebezpieczne, i dopiero po nabyciu odpow iednich kom petencji
m ożesz się bardziej zrelaksow ać i poczuć się sw obodniej.
N ie u m ie ję tn o ś ć p o w ie d z e n ia d ziecku „nie* n ik o m u n ie p rzy n o si żadnych

korzyści. „ N ie ” m o że być najlepszym i najw ażniejszym słow em , jak ie m oże
usłyszeć od C iebie T w o je dziecko. C zasam i dziecko napraw dę pragnie, abyś
w łaśnie pow iedział „nie", bo sam o nie chce być tym kim ś, kto będzie m usiał
o d m ó w ić sw oim k olegom i koleżankom .
M usisz wiedzieć, co je st napraw dę w ażne i kiedy możesz zachowywać się bardziej

elastycznie. U stalo n e przez C iebie standardy m u szą być przestrzegane przez
całą T w o ją ro d zin ę. N ie p ró b u j nikogo m ierzyć in n ą m iarą.
N ie m ożesz o ch ro n ić dziecka przed w szystkim i zagrożeniam i na tym świecie

i nie będziesz przy n im cały czas. N ajlep szą taktyką je s t w yposażenie dzieci
w narzędzia, które będą m ogły wykorzystać do tego, by bronić się samodzielnie.
P o n iż e j z a p re z en to w a liśm y kilka p o m y słó w , k tó re p o m o g ą C i u p o rać się

z w ielom a ro d z in n y m i „w zlotam i i upadkam i” . T w o im celem p o w inno być
dan ie d z ie c io m w o ln o śc i, aby m o g ły o n e badać i ro zw ijać sw oje w łasn e
poczucie odpow iedzialności, podczas gdy osoby dorosłe w tym czasie będą
m ogły cieszyć się spokojem .
N arysuj sc h e m a t p o stę p o w a n ia w ro d z in ie . Porozm awiaj ze swoim i

dziećm i o zasadach dotyczących bezpieczeństwa — gdzie m ogą iść, z kim
i kiedy, i w jak i sposób m ają C ię o tym zaw iadom ić — i razem narysujcie
prosty schem at, który będzie przyjęty przez wszystkich członków rodziny.
M ożesz go przypiąć na lodowice i poprosić, by każdy się pod n im podpisał.
•/ Z a s ta n ó w się, c o m o ż e się z d a r z y ć , i daj so b ie c z a s na p o d ję c ie
d e c y z ji. Postanów , że nie będziesz zb y t p o chopnie pozwralać dzieciom
na pójście na jakąś w ycieczkę lub na zrobienie czegoś, dopóki nie będziesz
m ieć w ystarczających inform acji.
y/ S tw ó r z w s p ó ln y f r o n t z in n y m i d o r o s ły m i. Jeśli je d n o z w as je s t
pobłażliw ie, a d ru g ie s u ro w e , ustalcie m ię d z y so b ą w sp ó ln ą p o litykę
działania, aby w asze dziecko w iedziało, na czym stoi.
•/ P r z y z n a j się do sw o ich w ła sn y ch obaw . N iektórzy rodzice nieustannie
się zam artw iają. Postaraj się, by T w o je decyzje opierały się na faktach,
a nie na fan tazji — w te n sposób u n ik n ie sz p rz elan ia sw o ic h obaw
na dziecko.
Pomaganie dzieciom
W rozbijaniu ich ciekawości
N ajw ięcej uczysz się i zyskujesz n a sw oim w łasn y m d o św iadczeniu, a nie
na radach innych osób. E instein powiedział: „N igdy nie uczę m oich uczniów ;
staram się jed y n ie zapew nić im w aru n k i, w k tórych m ogą uczyć się sam i”.
Rozwijanie ciekawości w T w o ich dzieciach je s t kluczem do odkrywania now ych

rzeczy; je s t to rów nież je d e n ze w skaźników poczucia pew ności siebie.
Zapewnianie przyjaznego środowiska

S okrates pow iedział: „Edukacja m a rozpalić p ło m ie ń w iedzy, a nie w ypełnić
naczynie”. W iele lat później, na początku X X w ieku, W łoszka M aria M ontessori
zapoczątkow ała ru c h edukacyjny, który k o n tynuow any je s t do dziś. M etoda
ta kładzie n acisk na sw o b o d n y rozw ój dzieci. P rzeciw staw ia się system ow i
szk o ln em u , tłu m iącem u aktyw ność dzieci, którego sym bolem była dla M arii
M o n te sso ri „szkolna ław ka”. Jej system opiera się na tem acie p rze w o d n im
„pom óż m i zrobić to sam o d zieln ie”.
Z n ajd ź sposoby na rozw ijanie w T w o im dziecku ciekaw ości i niezależności.

N a przykład pozw ól dzieciom na w yczyszczenie sw oich bucików albo lustra.
M ożesz znaleźć zabawki, w k tó ry ch brakuje guzików , i b u ty ze sznurów kam i
i zachęcić d zieci, by starały się przyszyć g u zik i do u b ra n e k albo zaw iązać
sz n u ró w k i.
Ciekawa historia o porannym czesaniu w łosów

B o g d a n o w i się poszczęściło i m a drugą szansę na B ogdan m ó w i: „Przez te w sz y stkie lata nauczyłem
w y c h o w a n ie dzieci: w y c h o w a ł syna i córkę, któ się p y ta ć z a m ia s t m ó w ić . M ó g łb y m p o w ie d zie ć
rzy są już dorośli, a teraz w y c h o w u je jeszcze dw ie do m o je j c ó rk i (a n a w e t k rz y k n ą ć na n ią ) : Id ź
m a łe córeczki. i uczesz w ło sy , co je s t norm alną pierw szą reakcją.
A le z a m ia s t te g o s ta w ia m je j p y ta n ie : „ J a k to
Czego m oże nau czyć s w o je m a łe córeczki, m ając
m o ż liw e , że w s ta ła ś dziś o 8 .3 0 i n a d a l nie je s te ś
ty le la t dośw ia dcze n ia ? Ja ko dojrzały, z ró w n o w a
g o to w a do w yjś c ia ? ". N a u czyłe m się, że staw ianie
żony o jc ie c, z a ch o w u je sp o kó j, kie d y je g o córka
p y ta ń z a m ia s t d a w a n ia o d p o w ie d z i s p ra w ia , że
n ie m a rano czasu na u cze sa n ie w ło s ó w przed
dzieci sa m e dochodzą do rozw iązań, któ re często
w y jś c ie m do szko ły.
są o w ie le le p sze niż te , o k tó ry c h s a m i b y ś m y
p o m y ś le li".
Rozdział 17: Wychowywanie dzieci na ludzi pewnych siebie
W system ie stw orzonym przez M ontessori dzieci zachęca się do tego, by w zięły
je d n ą rzecz z szatki, bawiły się nią na specjalnej m acie do zabaw, a po skończonej
zabawie odłożyły zabawkę na miejsce — z pew nościąjest to jedna z umiejętności,
której brakuje bałaganiarskim rodzicom !
Pam iętaj — w ażna je s t skala. Spróbuj zawiesić półki niżej, tak aby dzieci m ogły
do n ich sięgnąć i postawić tam różne swoje przedm ioty. Zyskają w tedy poczucie
d u m y i odpow iedzialności za swoje drobiazgi, i nie będą m usiały w ołać osoby
d o ro słe j, by zdjęła im co ś z p ó łk i, co b a rd zo p o m o że ro zw ijać w n ic h
pew ność siebie.
Tworzenie przestrzeni do zabarty

C o n a jb a rd z ie j zap am iętają T w o je d zieci z dzieciń stw a? M a m y n ad zieję,
że ic h w sp o m n ie n ia b ęd ą ra d o sn e i b e ztro sk ie . Id ealn e d zie ciń stw o je s t
okresem , do którego pow racasz z nostalgią, ja k do czasu, w k tó ry m m ogłeś
się bawić do w oli.
Zauw aż, co przychodzi C i do głowy, kiedy myślisz o „zabawie”. N a przykład,

zabaw a to kreatyw ność, ekspery m entow anie, kupa śm iech u , w ygłupianie się,
granie w różne gry, wolność, możliwość w yborów , robienie bałaganu, stosowanie
się do reguł, a czasam i ich łam anie.
R ousseau pow iedział: „Świat rzeczyw isty m a sw oje granice; św iat w yobraźni
je s t nieskończony”. Zabaw a rozwija w yobraźnię i uczy. Jednym z najlepszych
p re z e n tó w , ja k ie m o żesz dać swro je m u d z ie ck u , by m o g ło ro zw ijać sw oją
pew ność siebie, je st stworzem e m u przestrzeni i zachęcanie do jej wykorzystania.
P o p rz e z zabaw ę T w o je d z ieck o ro zw ija w ie le u m ie ję tn o śc i, na przykład
w yrażania siebie, rozw iązyw ania p ro b lem ó w , k o m u n ik o w an ia się z in n y m i,
a także u czen ia się re g u ł oraz relaksow ania się. Z abaw a daje p rz e strz e ń na
eksperym entow anie, poszerzanie sw oich granic i kierow anie sw oim i em ocjam i
— na pozbyw anie się agresji i strachu, ale także wyrażanie radości i pomaganie
in n y m .
W z a m o ż n y c h ro d z in a c h d zieci często n ie m ają szansy na zw ykłą zabaw ę,

poniew aż rodzice wypełniają im czas m nóstw em dodatkowych zorganizowanych
zajęć. Z adbaj o to, by dzieci m iały czas na aktyw ną zabaw ę zam iast siedzenia
p rz e d te le w iz o re m . Z a p ro p o n u j im , że w sp ó ln ie coś u g o tu jecie zam iast
zam aw iania gotow ej pizzy tylko dlatego, że ta k je st o w iele łatwiej.
A by zabawia była obecna w życiu dzieci, w ykorzystaj następujące w skazówki:
S W yznacz sobie czas w tygodniu na zaplanowanie w spólnych zabaw i innych
I k re a ty w n y c h d ziałań. W p ro w a d ź ró w n ie ż czas, p rzez k tó ry będzie

obow iązyw ał zakaz w ykonyw ania jak iejkolw iek pracy.
• / K ażdem u dziecku stw órz p rzestrzeń do zabaw y, a kiedy ju ż podrosną,

naucz je odpow iedzialności za sw oją przestrzeli.
• / W yznacz szufladę, w której będzie pełno rzeczy do kreatyw nej zabawy,
n a przykład kolorow e kredki, papier, klej, farby, nożyczki, w ełna i nitki,
i m n ó stw o in n y c h przed m io tów .
y / Jeśli dysponujesz p rzestrzenią na zew nątrz d o m u , w yznacz tam miejsca
do gry' i zabaw z piaskiem , w odą, ziem ią.
y / N ie c h sprzątanie będzie częścią zabawy; podziel obowiązki na wszystkich
uczestn ik ó w zabawy.
M ożesz bawić się w to ze sw oim i dziećm i, lub w innej grupie dzieci. (R ów nie
dob rze spraw dza się to w biznesie na w arsztatach burzy m ózgów ). N ajpierw
zbierz m agazyny z k o lo ro w y m i zdjęciam i. Aby rozpocząć grę, daj każdem u
dziecku kilka m agazynów i pięć m in u t na wycięcie z gazet zdjęć, które w jakiś
sposób zw róciły ich uwagę. T eraz w ybierz ogólny tem at, na przykład „W m oich
najśm ielszych m arzeniach" albo „Kiedy dorosnę". N astępnie każde dziecko
przykleja sw oje zdjęcie na du ży m arkuszu gazety' i w ten sposób fo rm u je się
historia kolażow a, któ rą tw orzy cala grupa.
Wspieranie sutoicb dzieci

Stare pow iedzenie m ów i: „Rodzice trzymają dziecko za rękę tylko przez chwilę,
natom iast jego serce na zawsze”. Kiedy wspierasz dzieci, wszystkie ich sprawy
są dla C iebie w ażne. Jesteś ich p rzew odnikiem po życiu i jak o osoba dorosła
działasz w im ie n iu dzieci oraz troszczysz się o ich dobro. D zięki T w o jem u
w sparciu T w oje dzieci m ogą się zmieniać, rozwijać i rosnąć. Dzieci potrzebują
T w ojej p om ocy i zasługują n a nią.
S iedem sposobów w spierania dzieci:
1. M ó w im , ż e są w y ją tk o w e , w a ż n e i c u d o w n e .
2. Z a p ew n ia j im d o św ia d c z e n ia , d z ię k i k tórym b ęd ą m o g ły ro zw ija ć
sw o je ta le n ty i k tó re p o m o g ą im r o z p o z n a ć sw ój cel.
3. D o w ie d z się, c o by c h c ia ły rob ić, aby w y r a z ić sie b ie i sp e łn ić sw oje
m a r z e n ia , p a m ię ta ją c o ty m , ż e to n ie b ęd ą T w o je m a r ze n ia .
4. W spieraj j e i ich p o tr z e b y tak, ja k m o ż e sz . Im w ięcej m ają w sparcia,
ty m w ię k s z y m w y z w a n io m p o tr a fią sta w ić c z o ła .
5. S łu c h a j ic h na g łę b s z y m p o z io m ie , ab y d o tr z e ć d o te g o , c o j e s t
sc h o w a n e p o d sło w a m i, i d o w ie d z ie ć się, co n a p r a w d ę d z ie je się
z T w o im i d z ie ć m i.
Rozdział 17: Wychowywanie dzieci na ludzi pewnych siebie 2 ( } 5
6. M ó w im , ja k b a rd zo w ie r z y sz w n ie i w ic h p o te n c ja ł, s z c z e g ó ln ie
w sy tu a cja ch , k ie d y m ają z c z y m ś p r o b lem .
7 . D o d a w a j im o t u c h y , a b y w c h w ila c h s ła b o ś c i m ia ły s iłę
k o n ty n u o w a ć to , c o z a c z ę ły .
W spieranie dzieci nie oznacza, ze w ygryw asz za n ie ich bitw y lu b bierzesz

na siebie odpowiedzialność. T o oznacza, że jesteś dla n ic h w sparciem w dobrych
i złych chwilach. Jesteś przy nich, kiedy są sfrustrow anym i dwulatkam i uczącymi
się, ja k dzielić się zabawkami z innym i dziećmi, i w tedy, kiedy oblewają egzam in
n a praw o jazd y lub przeżyw ają pierw szy zaw ód m iłosny.
Akceptowanie różnic między Wami

M iędzy n aro d o w y g uru w zakresie zarządzania m ó w ił w radio o tym , że jego
córka otw orzyła sw oją w łasną firm ę i nie poprosiła go o profesjonalną poradę,
a przecież dzięki te m u m ogłaby uniknąć pow ażnych błędów w sw oim planie.
T o był dobry przykład na to, że niezależnie od tego, kim jesteś, ja k w ielką
m asz sławę czy dośw iadczenie, T w oje dzieci nie zawsze chcą od Ciebie porad.
T w o je dzieci to nie m in i w ersje C iebie. O d m o m e n tu n aro d z in m ają swój

um ysł, którego T y nigdy nie będziesz m ógł kontrolow ać. C ala sztuka polega
na tym , by uśw iadom ić sobie, że podstaw owe w artości i zasady, które im wpajasz
przez całe lata — uczciw ość, w spaniałom yślność, szacunek dla in n y ch i tak
dalej — zostaną przez nie przejęte, ale w ykorzystają je i spraw dzą w sw oim
życiu na swój w łasn y sposób.
C o zrobić, kiedy T w oje dziecko dorasta do takiego w ieku, że chce się wyrwać
z ro d zin n eg o gniazda? D aj m u p rzestrzeń i otw órz drzw i, by m ogło w rócić,
kiedy zechce. U pew nij się, ż e je st bezpieczne i że zna drogę do dom u. W tych
najtrudniejszych m o m en tach zachowaj elastyczność — na dłuższą m etę to się
opłaca. Jakkolw iek trudny wydawałby ci się ten czas, nie zrywaj w ięzi ze swoim
dzieckiem . Spotykaj się z n im regularnie, dzw oń, pisz listy', e-m aile, wysyłaj
kartki lu b ró b co k o lw iek in n eg o , dzięki c ze m u będziecie w stałym kontakcie.
W każdej rodzinie są in tro w erty cy i ekstraw ertycy. A bycie ekstraw ertykiem

w cale n ie o zn acza, ż e j e s t się c zło w ie k ie m p e w n y m siebie. In tro w e rty c y
p o trz e b u ją w ięcej ciszy, czasu, by naład o w ać sw oje b aterie, n a to m ia st
ekstraw ertycy czerpią swoją energię z przebywania z innym i ludźm i. U szanuj
te m p e ra m e n t sw ojego dziecka.
Szanuj jego hobby i zainteresowania. N ie każde dziecko chce grać w piłkę nożną,
być m oże w o li porysować albo pobawić się żołnierzykam i. Żadne dziecko nie
będzie chciało ró w n ież spokojnie siedzieć, kiedy m a o ch o tę na jakąś zabawę
n a dw orze lub na przejażdżkę row erem .
2Ą6 Część V: Angażowanie innych
W m ia rę j a k d zieci ro sn ą, postaraj się d o w ie d zieć , czeg o p o trz e b u ją , aby

w y k o rzy stać w p e łn i sw oje talen ty — w sp ieraj j e na ich w łasn e j d ro d z e ,
zam iast forsować swoją, i uśw iadom sobie, że teraz m etody są inne niż w czasach,
kiedy T y ch o d ziłeś do szkoły.
W końcu, pam iętaj, że nadejdzie taki czas, kiedy wasze role się odw rócą, kiedy
staniesz się ju ż starszy m c z ło w ie k ie m , a T w o je dzieci b ęd ą za C ieb ie
o d p o w ie d z ia ln e . T w oja starość m oże być ciężka, a m łodsze pokolenie m oże
w sp ierać C ię fin a n so w o , d o k ładając do T w o je j e m e ry tu ry . W ięc p rz ed e
w szystkim ciesz się, w ychow ując dzieci pew ne siebie, i pamiętaj, że w ykonujesz
najw ażniejszą pracę w sw o im życiu.
Część VI
Dekalogi
The 5th Wave By R ich T ennant
Starając się z m n ie js z y ć napięcie w s w o im

ż y c iu , W a ld e k zw a n y ró w n ie ż „B a te m "
p o r z u c ił tre n o w a n ie d z ik ic h z w ie rz ę t
i s ta ł się tre s e re m dm uchanych z w ie rz ę t
~~~~i " ■ ~ * -■ * ‘ ~ — ~
IV tej części...
atrzymaj się tutaj, jeśli szukasz szybkiego sposobu na zdobycie
Z p ew n o ści siebie. W tych ro zdziałach znajdziesz m n ó stw o
pytań, jak ie m ożesz sobie postaw ić za każdym razem , kiedy
potrzebujesz bodźca do działania, przypom nisz sobie, co masz
ro b ić każdego dnia, aby z b u d o w ać swroją p ew n o ść siebie,
oraz p o zn asz a firm acje, k tó re głęboko zap ad n ą w T w o ją
p odśw iadom ość.
Rozdział 18
Dziesięć wspaniałych pytań,

które dadzą Ci energię
do działania
IV tym rozdziale:
Będziesz sw oim najlepszym krytykiem .
U św iad o m isz sobie istn ien ie w ew n ętrzn eg o m arzyciela.
R ozpoznasz napięcia stojące C i na drodze.
W y ew ność siebie to podejm ow anie działania, które pozw oli C i na spełnienie

f sw oich m arzeń . T e pytania m ają ro zbudzić w T o b ie energię, w yzw olić
działanie i pokazać św iatu ja k o człow ieka pew nego siebie.
Co mówi do Ciebie
Tułój Wewnętrzny yło s?
W ew n ętrzn y dialog toczy się w T w ojej głow ie nieu stan n ie. N a w e t czytając
to pytanie, m ożesz zadawać sobie kolejne: „C o to oznacza? C o m ów i do m nie
m ój w ew nętrzny głos?”. T w ó j w ew nętrzny głos stara się zrozum ieć to pytanie.
Jaki je s t ten T w ój głos w ew nątrz Ciebie — przyjazny, pozytywny, czy m oże jest
to nieszczęśliwy i gderliwy krytyk, którego nie m ożna zadowolić? C zy słyszysz:
„Ś w ie tn ie . T o była u d an a ro z m o w a . S p raw y d o b rz e się układają i je s te m
na d obrej d ro d z e ”, czy m oże raczej: „I zn o w u w to w d ep n ąłem , co ze m nie
za niezdara. Po co to zrobiłem ? N ig d y m i się to nie uda, praw da?”.
Pam iętaj o tym , że jakość T w o ic h m yśli w pływ a na jakość T w o ich działań.

Je śli w e w n ą trz je s te ś dla siebie dobry', to na z e w n ą trz będziesz po trafił
podejm ow ać działania z pew nością siebie.
250 Część VI: Dekalogi
Z a c z n ij o d p o w ie d n io k ształto w ać te n w e w n ę trz n y dialog. Jeśli j e s t o n

n ie p rz y ja z n y i bardzo krytyczny, p róbuj zastąpić go ja k im iś pozytyw nym i
zdaniam i, na przykład: „D ałem z siebie w szystko” albo „To będzie dla m nie
lekcja na przyszłość", a n aw et „H ej, ju ż najw yższy czas, żeby przestać się tym
p rzejm o w ać”.
Czy je ste ś dumny ze sWojeyo nazw iska)

C zy kiedykolw iek przeprow adziłeś rozm ow ę, która zaczynała się w ten sposób:
„P rzepraszam , że przeszkadzam , ale... P op ro szo n o m n ie, abym porozm aw iał
z panem o X, Y, Z "? Kiedy rozm ów ca się nie przedstawia, nie pojawia się żadne
poczucie tożsam ości.
Kiedy przedstawiasz rozm ów cy swoją sprawę, zawsze zaczynaj od przedstawienia

się: „W itam , nazyw am się... i chciałbym porozm aw iać o X , Y, Z ”. Przedstaw'
się z nazwiska, patrz na rozm ów cę i za każdym razem wymawiaj swoje nazwisko
z uśm iech em . N a w e t kiedy rozm aw iasz przez telefon i nie w idzisz drugiej
osoby, uśm iechaj się, a energia sama do Ciebie przyjdzie — uśm iech napraw dę
m o żn a „usłyszeć” przez telefon.
Kiedy je ste ś d u m n y z tego, kim je steś, in n i bardziej C ię cenią. Pokaż innym ,

że je ste ś w artościow ą osobą, z k tó rą w arto naw iązać znajom ość.
Jakich masz przyjaciół)

W y bieraj swroich p rzy jació ł m ąd rze . C zy lu d z ie , z k tó ry m i spędzasz czas,
w praw iają C ię w kiepski h u m o r, czy raczej ich tow arzystw o p o d n o si C ię na
d u c h u ? N ajp ierw pozbądź się ze sw ojego otoczenia toksycznych przyjaciół
— tak ich , k tó rz y w ysysają z C ie b ie całą e n e rg ię i e n tu z ja z m , i spraw iają,
że czujesz się słaby i w yczerpany.
W ich m iejsce poszukaj tych, k tórzy m ogą być dla C iebie dobrym i w zoram i
— d em o n stru jący ch w artości, które i T y chciałbyś posiadać. D ow iedz się ja k
najwięcej o tym , ja k doszli do miejsca, gdzie teraz są. Poznaj źródło ich pewności
siebie i za c z erp n ij je j tro c h ę od n ic h — o n i m ają je j po d d o statk iem . Jeśli
poznasz kogoś, kto u porał się z p ro b le m em , z ja k im i T y się zm agasz, w zo ru j
się na n im w d o ch o d zen iu do sw ojego sukcesu.
Rozdział 18: Dziesięć wspaniałych pytań, które dadzą Ci energią do działania
Jaka je s t Twoja Wzmacniająca myśl?

P rzez w iele lat brytyjska stacja rad io w a B B C R adio 4 w p ro g ra m ie Today
przedstaw iała sw o im słuchaczom W zm acniającą M yśl D nia. Był to program ,
do którego zapraszano znaną osobistość, w ybitnego iilozota lub teologa, który
m ia ł okazję p rzek azać o d b io rc o m m ąd ro ść z aw artą w sło w ach . S pikerzy
zadaw ali słu c h a c z o m pytan ia zw iązane z d a n ą m yślą d n ia i o d n o szące się
d o bieżących w ydarzeń.
T e ra z T w o ja kolej. W y o b raź so bie, że m asz 3 m in u ty na a n te n ie , by

z a p re z en to w a ć słu ch aczo m sw oją w zm acniającą m yśl. G dybyś m iał okazję
p odzielenia się z n aro d e m m ądrością dotyczącą tego, ja k działać z pew nością
siebie, to co byś pow iedział?
Gdzie są napięcia W Twoim życiu?

K ażdego d n ia p o d e jm u je sz decyzje i d o k o n u jesz w y b o ró w zw iązan y ch
ze sw o im życiem . Są rzeczy, k tó rym m ów isz „tak”, i takie, k tó ry m m ów isz
„nie". W szystko to kreuje podstaw ow e napięcie, które należy zrów now ażyć
w o d p o w ied n i sposób. M o żesz stać przed następującym i w yzw aniam i:
• / Z d r o w ie k o n tra b o g a c tw o : Być m oże bardzo ciężko pracujesz,

by zarobić pieniądze, i z tego po w o d u nie m asz czasu, by zająć się
sw oim zdrow iem .
•/ R o d z in a i p raca: Być m o że zobow iązania ro d zin n e nie pozw alają C i
na zajęcie się pracą zaw odow ą albo m asz pracę, która w ym aga częstych
w yjazdów służbow ych, i nie masz tyle czasu dla rodziny, ile chciałbyś mieć.
•/ C z a s dla sie b ie i c z a s dla in n y ch łu d zi: Być m oże spędzasz tyle czasu,
zajm ując się in n y m i, że nie m asz go w ogóle dla siebie, lu b odw rotnie.
•/ S p o n ta n ic z n o ś ć d n ia d z is ie js z e g o i p la n o w a n ie ju tra: C hcesz
cieszyć się chw ilą i jed n o cześn ie zaplanow ać sw oją przyszłość.
Przyjrzyj się obszarom , które w yw ołują napięcie w T w o im życiu codziennym .

A nalizując plusy i m in u sy sytuacji, m ożesz zadać sobie następujące pytanie:
„Jaka je s t praw idłow a o dpow iedź — n a w e t je śli zastosow anie się do niej nie
będzie łatw e?”. Przeprow adź zm iany tak, abyś żył w sposób, który uważasz
za właściwy dla siebie, a nie taki, który je s t najłatwiejszy. W rozdziale 5. m ożesz
zdefiniow ać sw oje podstaw ow e w artości.
Jakie są Twoje słabe pu nkty)

J e d e n z obszarów T w o jeg o życia m oże w ym agać napraw y, ale jak o ś nigdy nie
m asz czasu, by się ty m zająć. W iesz, że to je s t w ażn e, ale nigdy nie m ożesz
zabrać się do działania. Być m oże nadszedł czas, by popracow ać nad sw oim
zw iązkiem , a m o że zrzucić nieco kilogram ów i osiągnąć w y m arzo n ą figurę
lu b zrobić porządki w d o m u .
Pom yśl o w szystkich pozytyw nych aspektach, z k tó ry ch będziesz się cieszył,

kiedy wykonasz to zadanie. Rozważ wszystkie obszary' Tw ojego życia, na których
w efekcie sw'ojego działania będziesz czuł się bardziej szczęśliwy i pew ny siebie.
Kiedy ju ż to zrobisz, zyskasz energię do robienia innych rzeczy w sw'oim życiu.

N a co wdęc czekasz? Jaki je s t pierw szy krok? Zabierz się do ro b o ty ... ju ż dziś.
Kim będziesz, kiedy dorośniesz)

W dzieciń stw ie z p ew n o ścią m iałeś pom ysły na to, kim chcesz być, ja k j u ż
d orośniesz. W iększości osób nie udaje się spełnić sw oich dziecięcych m arzeń
o byTc iu ta n c e rk ą b aletow ą, gw iazdą film o w ą lu b a stro n au tą . D ziś m ożesz
w ykonyw ać bardziej typow y zaw ód — na przykład być finansistą, budow lańcem
lu b pracowrać w p ie k a rn i. Z d erzając się z rzeczy w isto ścią i o bow iązkam i,
p rzestajesz m y śleć o ty m , k im je s te ś i k im m o ż esz być. M o ż e sz siebie nie
doceniać i ograniczać sw'oje m ożliw ości z po w o d u braku w yobraźni i chęci
otwTarcia się na now e m ożliw ości.
Z astan ó w się przez chw ilę, k im n apraw dę chciałbyś być, i przyjrzyj się tem u ,
jak i obraz łub sym bol pojawia się w T w oich myślach. Skup się na tym obrazie,
idź ta m , dokąd o n C ię w ie d z ie . N a stę p n ie zastanów się, c o m o żesz zrobić
w pierw szej k o le jn o śc i, aby stać się ty m , kim prag n iesz być. (Powrró ć do
ro zdziału 15., w k tó ry m znajdziesz w skazów ki na tem at odkryw ania sw ojego
życiowrego zadania).
W jaki sposób
przeżywasz porażki i b łęd y)
L udzie p e w n i siebie traktują n iepow odzenia i błędy jak o niezb ęd n e etapy na
sw ojej życiowoj drodze. O d rz u c e n ie je s t jed y n ie kolejną obręczą, przez którą
trzeba przejść, by iść dalej. T a k j a k bohaterow ie książek o K ubusiu P uchatku,
Rozdział 18: Dziesięć wspaniałych pytań, które dadzą Ci energią do działania 253
o n i ró w n ież potrafią w rócić do rów now agi za każdym razem , gdy zostaną
zignorow ani.
N a u k o w c y i w yn alazcy d o b rz e w ie d z ą o ty m , że trzeba być w y trw ały m ,

by osiągnąć sukces. Z a k ażd y m ra ze m , kiedy e k sp e ry m e n t się n ie udaje,
przy g ląd ają się u w ażn ie k a ż d e m u d etalo w i d o św iad czen ia, d o k o n u ją
n iezb ęd n y ch p o p raw ek i p ró b u ją jeszcze raz.
Z w ycięzcy m ają tw ardą skórę i o d n oszą sukces, poniew aż traktują porażki

jako chw ilow e niedogodności i jako kolejny krok zbliżający ich do osiągnięcia
w yznaczonego celu.
Po dośw iadczeniu odrzucenia zrób bilans i przypom nij sobie o czynniku W C T

— gdzie W oznacza T w oje W artości, wszystkie w ażne rzeczy, które pomagają
C i dokonyw ać w yborów i podejm ow ać decyzje, C oznacza Cele, rzeczy, które
chcesz osiągnąć, natom iast T oznacza Talenty, czyli w szystkie w ybitne cechy
szczególne ja k im i zostałeś obdarzony. Zajrzyj do rozdziału 15., w którym
zam ieściliśm y p o d p u n k t dotyczący radzenia sobie z odrzuceniem .
W jaki sposób równoważysz czas

dla siebie i czas spędzony z innymi?
Z n ak iem rozpoznaw czym osób pew nych siebie je s t to, że doskonale czują się
w śró d in n y ch ludzi, ale jed n o cześn ie lubią sw oje w łasne tow arzystw o.
P otrafią spędzać czas w sam o tn o ści bez p o trzeby otaczania się ludźm i. Czas
tylko dla siebie p o trzeb n y je s t do tego, by napełnić się poczuciem spokoju,
sk oncentrow ać się i poczuć się dobrze z sam ym sobą.
Jeśli czujesz, że T w o ja pew ność siebie je s t chw iejna, zastanów się, czy m iałeś
p rzestrzeń na to, by w prow adzić rów now agę do sw ojego życia, i czy nie
je ste ś przypadkiem przytłoczony żądaniam i in n y ch ludzi. M usisz zagłębić się
w siebie, abyś p o tem m ó g ł podejm ow ać efektyw ne działania.
Jakie jest Twoje

120-procentoWe marzenie?
Jak często pozwalasz sobie m arzyć o tym , kim chciałbyś być lub jakie chciałbyś
m ieć życie? M o ż e w czasach m ło d o śc i m iałeś a m b itn e m arz en ia , a życie
stanęło na drodze do ic h realizacji? A co m yślisz o m arzen iu na 120 pro cen t
— m arzen iu p o n ad w szystkie m arzenia, które je s t tak ekscytujące i kuszące,

że nie je ste ś w stanie m u się oprzeć?
N ie c h to będzie T w o je w ielkie m arzenie, cel, który' C ię nap raw d ę m otyw uje

O p isz go tak szczegółow o, ja k potrafisz, napisz, ja k będzie w yglądało T w oje
życie, kiedy'je zrealizujesz. Każdego dnia czy'taj, co zapisałeś, i podejm uj jed n o
d ziałan ie, w d rażaj je d e n naw yk, ja k k o lw ie k m ały, który' p rzy b liża C ię do
T w ojego 120-procentow'ego celu. Jednocześnie pozbywaj się ze swojego życia
jednej negatywnej m yśli bądź działania, które stoi na drodze do Tw ojego sukcesu
Rozdział 19
Codzienne nawyki
zwiększające pewność siebie
W tym rozdziale:
Z najdziesz proste sposoby na zw iększenie sw ojej pew ności siebie.
Z aczniesz d zień ja k najlepiej.
W prow adzisz h a rm o n ię do sw ojego w nętrza.
D ow iesz się, co je s t dla C iebie najkorzystniejsze.
u d o w a n ie p e w n o śc i siebie n ie je s t czym ś, co m o ż n a p rzep ro w ad zić

w ciągu je d n e j nocy; je s t to pow olny proces, który zaczyna się od rzeczy
w y k o n y w an y ch co d z ie n n ie . N a tu rą naw yków je s t p o w tarzalność, zatem
przyswajaj sobie d obre naw yki, a będziesz gotow y do w yruszenia w podróż
ku b u d o w an iu w iększej p ew n o ści siebie.
Każdego dnia bądź

ut pełnej mobilizacji do działania
Z dan iem Benjam ina Franklina „wczesne chodzenie spać i w czesne wstawanie
daje n a m z d ro w ie , b o gactw o i m ą d ro ść ”. W ty g o d n iu m asz do dyspozycji
168 godzin, 1/3 tego czasu przesypiasz. D o C iebie należy w ybór, ja k spędzisz
pozostałe 2/3 czasu.
C z y zd arzają C i się takie d n i, k iedy n a d ra n e m b u d z ik zaczyna d zw onić,

T y nie reagujesz, b u d z ik d zw o n i dalej, w reszcie postanaw iasz go w yłączyć
i schować pod poduszką? Jak wygląda T w ój dzień, kiedy późno wstajesz z łóżka
i w w ielkim pośp iech u szykujesz się do wyjścia? Z auw aż, co się dzieje, kiedy
ro z p o czy n asz d z ie ń zrelak so w an y i sp o k o jn y , kiedy w stałeś o d p o w ie d n io
wcześniej i masz czas, aby spokojnie przygotować się przed wyjściem do pracy.
250 Cząść VI: Dekalogi
Ludzie pew ni siebie tak bardzo kochają tycie, że nie chcą zmarnować ani m inuty.
Z acznij swój dzień od w stania „praw ą no g ą”, to znaczy bądź przygotow any
na aktywne zaangażowanie się w zadania dnia, a nie będziesz m usiał m arnow ać
czasu, p róbując nadganiać w szystkie obow iązki.
Skoncentruj swój umysł

na kartce papieru
Badania przep ro w ad zo n e w firm ach w ykazały, że potrzeba aż 15 m in u t na to,
by p o w ró cić do u p rz e d n ie g o stanu k o n c en trac ji po zako ń czen iu ro zm o w y
telefo n iczn ej. W ystarczy kilka takich zakłóceń i cały T w ó j dzień kończy się
na bezcelow ym dryfo w an iu . N ie m usisz być m istrzem Z e n , ale jakiekolw iek
ćw iczenie, które pozwala na kierowanie sw oim i m yślam i tak, by um ysł skupiał
się na tym , co dzieje się „tu i teraz”, je s t bardzo przydatne.
Pisanie na kartce je st dobrym nawykiem pozwalającym na ćwiczenie koncentracji.

A m usisz jed y n ie zrobić, co następuje:
W eź kartkę papieru — form atu A 4 lub niniejszą, jeśli wolisz. N apisz cokolwiek,
co przy ch o d zi C i do głow y. N ie m a d o b ry ch ani złych zdań, nie m usisz pisać
n iczeg o in sp iru jąceg o a n i tw orzyć w ie lk ic h w e rsetó w . N a p isz p o p ro stu
co k o lw ie k , pozw ól, by na p apier przelał się czysty stru m ie ń św iadom ości:
„Cześć pusta strono, nie m am pojęcia, co napisać, ale i takcoś piszę”. K ontynuuj,
dopóki nie zapiszesz całej strony. I w jakiś m agiczny sposób okaże się, że jed n ak
coś przy d atn eg o w y szło z tego T w o jeg o pisania. N ie k tó rz y w y k o n u ją takie
ćw iczenie co d zien n ie; in n i piszą wrtedy, kiedy odczuw ają taką potrzebę.
R egularne zapisyw anie m yśli na pustej stronie je s t ja k poranna toaleta, która

słu ży o czy szczen iu i w y c isz e n iu p o b u d z o n e j i logicznej części u m y słu ,
sk o n cen tro w an iu oraz ro z b u d z e n iu części kreatyw nej.
Załóż sWoje najlepsze okulary słoneczne

W yobraź sobie, ze b u d zisz się ra n o i zakładasz różowre okulary. Przez cały
d z ie ń tow arzyszy C i ciep ła, zdrowia otoczka. W szystkie n ap o tk a n e osoby
i rzeczy przybierają rózow aw y odcień. N a swój sposób każdego dnia zakładasz
jak ąś p arę okularów . Są one filtrem , przez który patrzysz na świat. M ożesz
być po pro stu n ieśw iad o m y tego, jak i rodzaj filtru w ybrałeś.
W ybierając swoje okulary słoneczne na dzień, decydujesz o tym , w t jak i sposób

będziesz doświadczać tego dnia. D ecydujesz, czy będzie to dzień pełen w rażeń
i o b fitu jący w c e n n e d o św iad czen ia, czy m o że w y p e łn io n y n ie u sta n n y m i
Rozdział 19: Codzienne nawyki zwiększające pewność siebie 2 5 1
w alkam i, które będziesz m usiał stoczyć. T w o je dośw iadczanie bierze swój

początek w T w ojej własnej głowie. Rozpoczynając każdy now y dzień, zdecyduj,
jakie okulary słoneczne chcesz nałożyć.
O to kilka, k tó re m o żesz w y p ró b o w ać: W m o ic h sło n e c z n y c h o k u larach

na dziś b ę d ę ... cieszył się każdą c h w ilą ... szukał najlepszych stro n w każdej
sy tu a c ji... o d n ajd y w ał h u m o r w z d a rz e n ia c h i lu d z ia c h ... cieszył się
dźw iękam i/zap ach am i/sm ak am i roztaczającym i się w o k ó ł m nie.
Siedź sWoje nastroje i emocje

Jaki je s t dziś T w ój stan em ocjonalny? C zy w iesz, ja k się czujesz i ja k odczuwasz
sw oje uczucia? L u d zie in te lig e n tn i e m o c jo n a ln ie m ają w y so k i p o z io m
św iad o m o ści — dob rze się czują ze sw oim i uczuciam i i z tym , ja k i elek t
w yw ierają na in n e osoby.
W ciągu dnia zrób m ały bilans i zacznij od przyjrzenia się te m u , co się dzieje
w T w o im w n ę trz u . K iedy c zu jesz się p ew n y siebie, a kiedy b ra k u je C i tej
pewności? Skąd w iesz, co czujesz — jakie sygnały przekazuje C i T w oje ciało?
Skąd inne osoby z Tw ojego otoczenia wiedzą, co myślisz — czy masz to wypisane
na tw arzy, a m oże przekazujesz to to n em sw'ojego głosu lu b uw idacznia się
to w T w o im zachow aniu? Siedząc sw oje nastroje, potrafisz określić, w ja k im
p u n k c ie się zn ajd u jesz, na w y p ad ek , gdybyś m u sia ł z m ien ić k ie ru n e k .
(W ro z d z ia le 6. m o żesz d o w ied zieć się wńęcej o ty m , ja k zap rzyjaźnić się
ze sw oim i em ocjam i).
Ćwicz sWoje ciało

M oże się to wydawać dziw ne, że na siłow ni czujesz się zm ęczony, wyczerpany,
a po p o w ro cie do d o m u rozpiera C ię energia. T w ó j m ó z g uw ielbia w ysiłek
fizyczny. P rzez o statn ie kilka la t n au k o w c y zg o d n ie p ro p ag o w ali pogląd,
że czło w iek ro d z i się z określoną liczbą n e u ro n ó w , która nie rośnie w ciągu
życia. J e d n a k n a w e t osoby dorosłe m ogą rozw ijać się i tym sam ym tworzyć
now e kom órki m ózgow e, a ćwiczenia są jed n y m z najlepszych na to sposobów.
D o b ra w iadom ość je s t taka, że ćw iczenia w cale nie m u szą być intensyw ne.
Spacer m iarow ym tem p em przez p ó ł godziny w ciągu dnia popraw ia T w ój
w y n ik na w ie lu obszarach, na przykład w zakresie uczenia się, ko n cen tracji
i m yślenia abstrakcyjnego. Starsze osoby, które regularnie ch o d zą na spacery,
osiągają lepsze w yniki w testach pamięci niż ich rówieśnicy , którzy nie podejm ują
żadnego w ysiłku fizycznego. P o d obnie, u d o w o d n io n o , że dzieci w w ieku lat
10 i 11, które przeznaczają na sp ort trzy lub cztery godziny w tygodniu, m ają
sto p n ie pow yżej średniej.
258 Część VI: Dekalogi____________________________________________
Z n a jd ź taką fo r m ę ć w ic z e ń , któ ra będ zie spraw iać C i p rzy je m n o ść,

i ćw icz re g u la rn ie .
Znajdź czas tylko dla siebie

J a k się czujesz w ciszy? Jeśli je ste ś przyzw yczajony do bieganiny i do ciągłego
przebyw ania z lu d źm i, to siedzenie przez dziesięć m in u t w ciszy m oże być
dla C iebie uzdraw iającym dośw iadczeniem .
Z atem spróbuj zrobić to każdego dnia: w yłącz telefon, d o m o fo n , k o m p u ter,

telew izor i o dbiornik radiowy. Znajdź sobie m iejsce, gdzie nikt i nic nie będzie
C ię rozpraszać. S pędź w tym m iejscu 10 m in u t, nic nie m ów iąc, zagłębiając
się je d y n ie w ciszę. Pozw ól sobie na m arzenia i odetnij się od zew nętrznych
odgłosów . O czyść swój um ysł, dośw iadczaj p rzestrzeni i pozw ól, by zalała
C ię fala kreatyw ności.
Wyjdź na spacer
i podziwiaj piękno nieba
Pam iętaj o tym , że za p ro g iem T w o ic h drzw i leży calyTświat. Każdego dnia
w yjdź na spacer, zatrzymaj się, spójrz na otaczającą C ię naturę, na przemijające
p ory ro k u , na to, ja k układają się c h m u ry na niebie.
Je ste ś częścią czegoś w ięk szeg o od C ie b ie sam ego i T w o je g o najbliższego

otoczenia — ciesz się tym pięknem . N aw et jeśli m ieszkasz w dużej aglomeracji
m iejsk iej, sp ró b u j p o c h o d z ić boso po p a rk u . T o n a p ra w d ę p rzy jem n e
i wyzw alające dośw iadczenie.
Działaj z pasją i bą d ź Wspaniałomyślny

D ostajesz to, co sam dajesz. C o k o lw iek dajesz św iatu, za jakiś czas pow raca
to do C iebie w taki czy in n y sposób. L udzi pew nych siebie charakteryzuje
w spaniałom yślność i zasobność. D ają tyle, ile m ogą i kiedy m ogą — oferują
swój czas, talent, pieniądze, en erg ię lu b m iłość.
Staraj się ofiarow yw ać in n y m tyle, ile m ożesz, i pam iętaj, aby i sobie sprawiać
p rzy jem n o ści. P o zytyw ne, w zm acniające m yśli doskonale odżyw iają um ysł
i przyciągają do C iebie in n y ch w spaniałych ludzi.
Rozdział 19: Codzienne nawyki zwiększające pewność siebie 2 5 9
Przemyśl dziś i zaplanuj jutro

Pod koniec każdego dnia przem yśl w szystko, co się zdarzyło i w ja k i sposób
tego d o św iad czy łeś. Być m o ż e d z ie ń m in ą ł n ie m a lże zg o d n ie z p lan em ,
ale nie zrobiłeś tyle, ile w cześniej sądziłeś, że C i się uda. M ożesz wyciągnąć
z tego lekcję — być m oże zwyczajowo narzuciłeś sobie zbyt dużo obowiązków.
Każdej nocy, zan im zgasisz św iatło, napisz pięć najw ażniejszych rzeczy, które
chcesz w ykonać następnego dnia. T o m oże być cokolw iek, ale upew nij się,
że to n a p ra w d ę w a ż n e zadania i że zgadzają się z T w o im i p o d staw o w y m i
w artościam i. Podczas snu T w oja podśw iadom ość będzie pracow ać nad tym ,
ja k najłatw iej w ykonać te zaplanow ane działania.
Rano, zanim w staniesz z łóżka, w eź do ręki sw oją listę i zdecyduj, ile masz siły,
by zrealizować dzisiejsze zadania. Jeśli grafik jest napięty, zacznij od najważniejszej
rzeczy i w ykreśl tę najm niej istotną.
Teraz m asz p lan dnia, z k tó ry m p o w in ien eś efektyw nie dać sobie radę.
Połącz się ze sWoim życiowym celem

G dybyś m iał teraz postaw ić sobie takie pytanie: „D laczego żyję? Jaki je s t sens
mojego istnienia?", m ogłoby się okazać, że trudno C i znaleźć na nie odpowiedź.
Po kilku p ró b ach m ożesz dojść do m niej w ięcej takiego w niosku: „C hcę coś
zm ienić. C h c ę uczynić te n św iat lepszym m iejscem do życia. P rag n ę dawać
miłość, radość, tworzyć magię, harm onię, pokój i tak dalej. C hcę być przykładem
dla innych. Pragnę m ieć dobre życie”. (W rozdziale 5. pokazywaliśmy, ja k dojść
do sw oich podstaw ow ych w artości).
D ziałasz z p ew n o ścią siebie, bazując n a z n a c z e n iu , ja k ie nadajesz sw oim

d n io m i latom . D latego w łaśnie T w ó j sposób dośw iadczania pew ności siebie
je s t tak o d m ien n y od tego dośw iadczanego przez każdą in n ą osobę. N ik t nie
podaruje C i w spanialej, m agicznej pigułki, dzięki której zyskasz pew ność siebie,
a T w oje życie stanie się w spaniale. Sam m usisz odnaleźć swoją pew ność siebie.
Kiedy zaakceptujesz to, że sam jesteś odpowiedzialny za swoją podróż, znajdziesz

w ięcej w oln o ści i jasn o ści, a poprzez to odw agę, by być sobą i robić to, co je s t
dla Ciebie dobre. Podróżując przez każdy dzień, pam iętaj o patrzeniu na życie
z szerszej perspektyw y i upew nij się, że to, co robisz teraz, zgodne je s t z tym ,
ja k pragniesz, by wyglądało T w oje tycie w przyszłości. W tedy m ożesz po prostu
się n im cieszyć, wiedząc, że jesteś człow iekiem obdarzonym pew nością siebie.
260 Część VI: D eka logi
Rozdział 20
Dziesięć kluczy
do efektywnych afirmacji
UJ tym rozdziale:
Z ro z u m ie sz siłę afirm acji.
► Stw orzysz w łasn y zbió r afirm acji.
Będziesz z n ich korzystać każdego dnia.
\ f ie m ożesz kontrolow ać wszystkie go, co C i się przydarza, ale m asz w pływ

/ V na znaczenie, jak ie nadajesz sw ojem u życiu, i m ożesz stw orzyć świat,
który je s t dla C iebie o d p o w ied n i i w spiera C ię. Sam decydujesz o tym , w jak i
sposób dośw iadczasz sw ojego życia.
W każdym rozdziale tej książki znajdziesz wskazówki i narzędzia, które pom ogą
C i zmienić i stworzyć na nowo Tw oją rzeczywistość. W rozdziale 5. pokazaliśmy Ci,
ja k stw orzyć kilka afirm acji, bazując na zasadach odnoszących się do T w oich
wartości. W tym rozdziale przedstawim y C i kilka z naszych ulubionych ogólnych
afirm acji i pokażem y C i, ja k w prosty sposób m ożesz stw orzyć sw oje w łasne
afirm acje.
Afirtnacja je s t siln y m pozytyw nym stw ierdzeniem dotyczącym św iata takiego,

ja k im chcesz go dos'u>iadczac. A firm acja m o ż e w z m o c n ić T w o je w ro d z o n e
o d czu w an ie rzeczyw istości, je ś li je s t o n o słabe, i p o m o że C i u ch ro n ić się
przed pow rotem do daw nych w zorców myślenia. Afirmacje m ogą przypom inać
C i o T w o jej now ej w ym arzonej rzeczyw istości.
Budowanie taliaścitalej struktury

Struktura dobrej afirmacji w zm acnia jej siłę i w pływ . M ożesz stworzyć afirmacje
spełniające kryteria stru k tu ra ln e , stosując się do następujących zasad:
1. O p is z ś w ia t ta k , j a k c h c e s z g o d o ś w ia d c z a ć , a u ie tak,
j a k d o ś w ia d c z a s z g o tera z.
Przykład: „M am w spaniałą n o w ą pracę”. „M am idealnego p a rtn e ra ”.
2. P o s łu ż się n a jb a r d z ie j p o z y ty w n y m s p o s o b e m na w y r a ż e n ie
afirm acji; n ig d y n ie tw ó r z n e g a ty w n e g o stw ie r d z e n ia .
Przykład: Z a m ia st pow iedzieć w sposób negatyw ny: „N ie czu ję się ju ż
zm ęczony ra n o ”, w ykorzystaj pozytyw ną alternatyw ę: „Każdego dnia
b u d zę się w cześnie ran o p ełen energ ii i chęci do życia”.
3. Z a w s z e w y p o w ia d a j a fir m a c ję w c z a s ie te r a ź n ie j s z y m , n ig d y
w p r z y s z ły m .
P rzy k ład : „W yglądam w sp an iale i c z u ję się św ie tn ie ” (zam iast „Będę
w yglądać w spaniale”).
4. W z m o c n ij te u c z u c ia , k tó r e c h c e s z u c z y n ić s iln ie j s z y m i, n ie
w y k o r z y stu j a fir m a c ji d o z n is z c z e n ia u c z u ć , k tó ry ch n ie c h c e sz .
Przykład: „K ocham św iat i św iat kocha m nie" je s t o w iele lepszą frazą
niż „N ie obch o d zą m n ie ju ż te negatyw ne spraw y, które tak bardzo
u tru d n ia ły m i kiedyś życie”.
5. P o w ie d z lu b p o m y ś l o a fir m a c ja c li w sp o s ó b e m o c jo n a ln y ,
b e z w z g lę d u na to , c z y w n ie w ie r z y s z , c z y t e ż n ie.
Przykład: „Jestem o toczony obfitością; natura w spiera m n ie na każdym
k ro k u ”.
6. Z n a jd ź o d w a g ę , b y s tw o r z y ć a lte r n a ty w ę i z n a le ź ć n o w y sens
r z e c z y w is to ś c i. N ie m u sisz z a p r z e c z a ć sw ojej o b e c n e j sytu acji.
Przykład: „M am bogate i spełnione życie” brzm i o w iele lepiej niż
„M am m ilio n y złotych na k o n cie”.
7. P a m ię ta j o ty m , ż e im k r ó tsz e i b a rd ziej k o n k r e tn e są afirm a cję,
ty m b a r d z ie j są e fe k ty w n e .
Przykład: „Jestem m aszyną do robienia pien ięd zy ” szybciej przyniesie
C i efekt i zapew ni pieniądze, których jesteś w art, niż „Jestem w'art o wiele
więcej i m am kolo siebie ludzi, i realizuję projekty, dzięki którym zarobię
tyle pieniędzy, ile będę ch ciał”.
8. Z a w s z e w y b iera j lu b tw ó r z afirm a cję, k tó re o d p o w ia d a ją tem u ,
w ja k i sp o só b c h c e s z d o ś w ia d c z a ć sw ojej r z e c z y w is to ś c i.
Przykład: „Potrafię poradzić sobie ze w szystkim , co przynosi m i życie”.
Rozdział 20: D ziesięć kluczy do e fe k ty w n y c h a firm a c ji
9. P am iętaj, ż e T w o je afirm acje d o ty cz ą sposobu, w ja k i T y p raguiesz

p o s tr z e g a ć św ia t i g o d o św ia d c z a ć . N ik t in n y n ie m u si się z tym
z g a d z a ć a n i te g o z a tw ie r d z a ć .
Przykład: „Każdy, kogo spotykam , kocha m n ie na tyle, na ile p o tra fi”.
10. K orzystaj z afirm acji tak d łu g o , ja k c h c e sz . A firm a cje są na daną
c h w ilę , n ie na z a w s z e . M o ż e s z z m ie n ić sw o je afirm a cje, k ied y
ty lk o c h c e s z , i ta k c z ę s to , ja k c h c e sz .
Przykład: „M am najlepsze stanow isko w tej firm ie ”.
D ziesięć u lu b io n y c h afirm acji Brinleya:
1. Każdego dnia o d czuw am m agię życia.

2. Jestem odw ażn y i p ew n y siebie.
3 . U fam sobie i in n i ufają m nie.
4. Z ary zy k u ję p o p ełn ien ie błędów .
5. Z n a m swój u m y sł i sw oje przekonania.
6. Potrafię poradzić sobie z w ielom a różnym i sytuacjam i w życiu.
7. M am cu d o w n e życie.
8. T o ja kieruję sw oim życiem i p o d ejm u ję decyzje.
9. M o je życie je s t przygodą.
10. Ż yję o toczony m iłością i obfitością.
D ziesięć u lu b io n y c h afirm acji K i te:
1. M o je życie je s t cen n e i bogate.

2. Z aczynam d zień zdrow o i ze sw obodnym przepływ em energii.
3 . Realizuję sw oje 120-procentow e m arzenie.
4. P o przez sw oje działania k reu ję radość, h arm o n ię i zrozum ienie.
5. Potrafię podjąć ryzyko, nie znając efektu końcow ego.
6. Z m ia n a bierze się z m ojego serca.
7. M o g ę w iele, kiedy traktuję rzeczy z dystansem .
8. M am d u ży w p ły w na in n e osoby z m ojego otoczenia.
9. Potrafię odnaleźć m agię w n ajtrudniejszych m om entach.
10. Staram się, ja k najlepiej potrafię, i to wystarczy.
Część VI: Dekalogi
W ykorzystywanie afirmacji
każdeyo dnia
T ra d y c y jn y m sp o so b e m w y k o rzy sty w an ia afirm acji j e s t p o w ta rz a n ie ich
na głos około 10 do 20 razy na je d n e j sesji. M o żn a to robić na przykład pod
pryszn icem , stojąc przed lu strem lub jadąc sam ochodem do pracy (autobus
czy pociąg to nie są dob re m iejsca na ćw iczenie afirm acji). M ożesz to robić
ró w n ie ż p o dczas biegania, gdzie fizyczny w y siłek i ry tm po m o g ą C i w paść
w rodzaj transu.
Każdą z afirmacji m ożesz także zapisywać dwa lub trzy razy, najlepiej ręcznie.
P o d czas pisania za o b se rw u j, czy n ie o d czuw asz o p o ru przy zapisyw aniu
określonego słowa lub czy nie chciałbyś zm ienić zdania. Jeśli tak, eksperym entuj
z n o w y m sło w n ic tw e m , ale p o w ró ć d o daw nej sen te n cji, je ś li n ow a form a
zdania nie je s t zgodna z reg u łam i przedstaw ionym i pow yżej.
M o żesz korzy stać z afirm acji ra z e m z p a rtn e re m , p rzy jacielem czy kolegą,
k tó ry ró w n ie ż ch c e p rak ty k o w ać sw oje w łasn e afirm ację. K iedy m ów isz
sw oją afirm ację k o m u ś in n e m u , pozw ól, by ta osoba rów nież pow iedziała Ci
swoją — „Twoje życie je s t przygodą, Brinley” — albo potwierdziła to, co właśnie
pow iedziałeś: „Tak, to praw da".
W afirm acjach w sp an iałe je s t to, że są szy b k im , elasty czn y m i niezw ykle

efektyw nym sposobem , który pom aga C i doświadczać świata w now y sposób.
W ypróbuj je , ciesz się n im i.
D o d a te k A
Źródła
M a j tym dodatku przedstaw iliśm y różne źródła, które pom ogą C i w Tw ojej
w w podróży ku pew ności siebie. N ie je st to kom pletna lista i m ożesz znaleźć
w iele in n y c h w a rto śc io w y c h osób oraz o rg anizacji, w m ia rę ja k T w o je
zainteresow anie sam o ro zw o jem będzie rosło.
Kontakt z autorami
Kate B u rto n , C reativity in C o m m u n ic a tio n , tel (0044) 01189734590; e-m ail
kM c@kMcbnrton.co.uk; strona in te rn eto w a w w w .kjtcburton.co.uk.
B rinley P latts, N e tw o rk s in H arm o n y , tel (0044) 07973745640; e-m ail:

brinley.pljtts@btiiitcrHct.com ; stro n a in tern eto w a w w w .nctw orksinlurniony.coni.
Książki
Po sko ń czen iu lek tu ry tej książki (i po p o w tó rn y m jej przeczytaniu, aby m ieć
pew ność, że opłacało się w ydać pieniądze!) zachęcam y C ię do przeczytania
innych pozycji, które pom ogą C i w dalszym budow aniu Tw ojej pew ności siebie.
N L P tlij bystrzjkó w , R om illa Ready, Kate B u rto n (W ydaw nictw o H elion)
O sztuce miłości, Erie F ro m m (Rebis)
Intcligcncjj ano cjo iu liu , D an iel G o le m an (M edia R odzina)

Skorowidz
120-procentow e m arzen ie, 253 c
cechy osobow ości, 210
A
cel, 27, 55, 151, 259
aflrm acja, 261 chęć p o d ejm o w an ia ryzyka, 28
b u d o w an ie w łaściw ej stru k tu ry , 261 chęć ro zw o ju , 27
w ykorzystyw anie afirm acji, 264 ciało, 159, 160, 257
agresja, 192 ciekaw ość, 242
akcent, 170 cierpliw ość, 134
akcentow anie p o zy ty w n y ch stro n , 119 ciężkie chw ile, 44
akceptacja, S7, 227 coach, 60
akceptacja pow o łan ia, 112 c o d z ie n n e n aw y k i zw iększające p ew n o ść
angażow anie się w pracę bez siebie, 255
przepracow yw ania się, 46 c o m in g o u t, 86
A n o n im o w i A lkoholicy, 57 C ra m , Steve, SS
arkusz m o cn y ch stro n , 33 czas, 56
asertyw ność, 192, 204 dla siebie, 253, 258
nauka, 205 sp ęd zo n y z in n y m i, 253
ataki paniki, 146 c ze rp a n ie k o rzyści z d o św iad czen ia
A u stin , Steve, 59 ż yciow ego, 43
auten ty czn e „ja”, 177 czte ry „p ”, 47
autentyczność, 174 czynniki
aw ansow anie, 74 p o w o d u jące n ieza d o w o len ie, 70
aw ersja d o po d ejm o w an ia ryzyka, 110 p o w o d u jące zado w o len ie, 70
w pływ ające na sto su n e k d o pracy, 71
B
ć
B en n is, W arren , 115
błędy, 252 ćw iczenia fizyczne, 160, 257
b o h ater, 60
b u d o w an ie pew n o ści siebie, 34 D
fizyczna p ew n o ść siebie, 159
bycie m iły dla siebie sam ego, 130 d ążen ie d o dosk o n ało ści, 129
bycie ofiarą te rro ru , 210 d efin io w an ie p ew ności siebie, 24
bycie w id o czn y m , 125 d elegow anie o bow iązków , 131
bycie zd ro w y m , 161 d e m o n y , 88, 113
depresja, 161
d esty lo w an ie esencji F
z p o z y ty w n y c h w y n ik ó w , 120
D M R N C , 55 fizjologiczne p o trzeb y , 66
d o b re sam opoczu cie, 16j fizyczna p e w n o ść siebie, 159
d o b re stro n y zm ian , 3S fobia, 68, 82, 101
docenianie fo rm u ła g w aran to w an eg o suk cesu , 57, 58, 156
n o w y sposób bycia, 156 F ran k l, V ik to r E ., 28
sw ój sukces, 150
talenty, 32 G
d o ch o d zen ie d o w arto ści k o ń co w y ch , 79
dogadyw anie się z p rz e ło ż o n y m , 211 g en ero w an ie realisty czn y ch stan d ard ó w
dokopyw anie się d o k o rzen i, 40 zachow ania, 138
dopasow yw anie celó w d o o k oliczności, 139 globalna fobia społeczna, 68
doskonałość, 129 glos, 169
dośw iadczenie życiow e, 43, 85 g los in tu icji, 97
d otrzym yw anie słow a, 174 g los ro zsąd k u , 158
dram atyzm , 227 gło śn e w y rażan ie em ocji, 94
dress code, 1S2 golf, 157
d uchow ość, 106, 107 gra w golfa, 157
d u m a, 88 g ru p y w sparcia, 193
du ża aktyw ność, 46
D ziałanie, 93
działanie z pasją, 25S
H
dzieci, 237 H e rz b e rg , F red erick , 69, 70
dziecko p ew n e siebie, 23S h ierarch ia p o trze b M aslo w a, 67
dzielenie em ocji drugiej osoby, 101 h o b b y , 245
E I
E d iso n , T h o m as, 57
identyfikacja o g raniczeń, 39
efekty w ne przekazyw anie in fo rm acji, 212
identyfikatory’ p ew ności siebie, 27
efektyw ność, 46
IE, 92
eksp ery m en to w an ie, 218
ikony, 19
ekstraw ertycy, 245
im p as X Y , 133
elastyczność w zach o w an iu , 27, 140
indyw idualny1 profil, 31
em ocje, 91, 257
in form ac je z w ro tn e , 34, 211
em patia, 101
intelig encja em o cjo n aln a, 9 2
inteligencja em o cjo n aln a, 92
z d o ln o ści in d y w id u aln e, 92
m ro czn e, 9S
z d o ln o ści sp o łeczn e, 92
pozbyw anie się niepotrzebnych emocji, 100
in tro w erty c y , 245
racjon alne m yśli, 92
in tu icja, 97
w yrażanie, 94
E m ocje, 93
em patia, 101 J
en d o rfin y , 163
je d z e n ie , 164
energia, 27
ję z y k ciała, 176
etapy ro zw o ju tożsam ości, 86
euforia, 8 2
Skoro w idz
K m ierzen ie
sto p ie ń p ew n o ści siebie, 26
kalkulacja k o sztu tolerancji, 49 sw ój sukces, 152
karm a, 155 m ięśn ie, 160
key p erfo rm an ce in d icato rs, 152 m iłość, 232
kierow anie się pasją, 114 m o c n e strony', 31, 33
kierow anie się uczu ciam i, 105 m odel
K ISS, 138 C ass, S6
kluczow e w sk aźn ik i efektyw ności, 152 D M R N C , 55
kolo pew n o ści, 54 m o d e lo w e role, 58
k o m fo rt, 142 m odyfikacja negatyw nej in fo rm acji, 213
ko m p eten cje, 206 m otyw acja, 27, 65
kom unikacja, 227 praca, 73
ko m u n ik at, 176 m ó w ien ie, 173
koncentracja, 256 praw da, 174
na obaw ach, 125 m ro c z n e em ocje, 98
na perfekcji, 129
konflikty m ięd zy w arto ściam i, 80 N
ko ngruencja, 105
kopiow anie p o zy ty w n y ch efektów nagradzanie, 238
nagrody, 56, 240
z przeszłości, 121
najw iększa p ew n o ść siebie, 156
K PI, 152
napięcia w życiu, 251
kreatyw ność, 61, 93
nastro je, 95, 257
krytykow anie kogoś, 99
stany, 96
krzyw a zm iany, 218
nauka
krzyw dy z przeszłości, 101
asertyw ność, 204
ku ltu ra, 224
odd ych an ie p rzep o n ą, 172
N a u k a , 93
L naw yki zw iększające p e w n o ść siebie, 255
negatyw ne nastaw ien ie, 41
lęk, 146
n e u ro lo g ic z n e p o zio m y D iltsa, 105
lista k o n tro ln a in teg raln o ści, 175
analiza p o zio m ó w , 107
d u ch o w o ść, 106, 107, 108
Ł on tologia, 106, 107, 108
p o n o w n e oszacow anie p o z io m ó w , 108
łączenie ciała z u m y słem , 160
p rzek o n an ia, 106, 107, 10S
śro d o w isk o , 105, 107, 108
M tożsam ość, 106, 107, 108
u jaw n ian ie T w o ic h p o z io m ó w , 106
M acm illan, H aro ld , 114
w artości, 106, 107, 108
m anipulacja, 209
zachow anie, 106, 107, 108
m apa po d ró ży , 55
zapoznaw anie się z p o zio m am i, 105
m arzen ia, 110
zdolności, 106, 107, 108
M aslow , A b rah am , 66
n ieb ezp ieczeń stw a zm ian , 3S
M cG reg o r, D ou g las, 71
n ieb o , 25S
M c G re g o r, W illiam , 69
n iep rzy d a tn e prześw iadczenia, 45
n ierealn e oczekiw ania, 127
2 70 B u d o w a n ie p e w n o ś c i s ie b ie dla b y s trz a k ó w
O pasja, 103, 104, 227, 258

m arzen ia, 110
obaw y, 123, 124 odkry w an ie sw ojego „ja”, 103
obszary szczególnej uw agi, 54 u w aln ian ie, 109
ocena, 125 w k ład anie w działanie, 111
ocena p ew n o ści siebie, 30 p ełn a m obilizacja d o działania, 255
O cen a pożeraczy energii, 50 p erfek cjo n izm , 127
oczekiw anie od siebie p erfe k cjo n izm u , 123 p ew n o ść siebie, 15, 24
oczyszczanie, 40 pierw sze w rażen ie, 181
odczu w an ie swojej siły, 156 p iram id a p o trz e b M aslow a, 66
o ddech, 171 plan o w an ie, 259
oddychanie, 148 p lany i szanse, 47
popraw iające m ó w ien ie, 171 pły n n o ść, 125
p rzep o n a, 172 p o czucie celow ości, 28
odgryzanie m n iejsz y c h kaw ałków , 134 p o czucie h u m o ru , 227
odkładanie spraw na p ó źn iej, 132 p o czucie k o m fo rtu , 142
odkryw anie p o czucie p ew ności, 25
n a tu ra ln y stan, 96 p o czucie tożsam ości bazujące
p ew n o ść siebie, 36 na pracy zaw odow ej, 200
w artości, 7S p o czucie u tra ty k o n tro li, 123
odnajdyw anie au ten ty czn eg o podejścia, 177 p o czucie w ięzi, S2
o d p o czy n ek i rekonw alescencja, 147 p o d ążan ie z p rzep ły w em , 122
o d rzu cen ie, 219 p o d e jm o w a n ie ryzyka, 28, 110
ofiara te rro ru , 210 p odejście „ k ro k po k ro k u ”, 134
ograniczenia, 39 p o d n o sz e n ie głosu, 169
O iR , 147 p o d staw o w e uczucia, S0
określanie
p o d ział p ro je k tó w na m n iejsze części, 135
obszary szczególnej uw agi, 54
p o k o n y w an ie tru d n y c h m o m e n tó w , 191
role w ro d zin ie , 42 p o m a g a n ie d z ie c io m w ro z w ija n iu
sw oja droga, 53
ciekaw ości, 242
sw oje zam iary, 37
ponaglające zadania, 47
zaw odow a tożsam ość, 201
p o n o w n e szacow anie n e u ro lo g iczn y ch
okulary słoneczne, 256 p o z io m ó w , 103
ontologia, 106, 107
p o ra n n e czesanie w ło só w , 242
o p iekuńczość, 227
porażki, 252
o p ó r i niepokój, 21S
p o ro z u m ie n ie , 170
o p ó r w o b ec now eg o , p ew n eg o siebie „ja”, 189
p o ró w n a n ie, 87
o p ty m izm , 27
p o rzu can ie n ie re a ln y c h oczekiw ań, 127
osądzanie po w yglądzie, 179
p o rzu can ie płaszcza niew id zialn o ści, 216
osiąganie re z u lta tó w w pracy, 74
postaw a w o b ec św iata, 79
osobista in tegraln o ść, 174
p o strzegan ie ro m an ty czn ej relacji, 225
p o szu k iw an ie sensu życia, 28
P p o trzeb y , 66
pow iększanie strefy’ k o m fo rtu , 142
P am ięć, 93
p o w o łan ie, 112
panika, 146
P areto , Y ilfredo, 137
Skoro w idz
pozbyw anie się R

negatyw ne elem en ty , 44
n ie p o trz e b n e em ocje, 100 racjo n aln e sp o jrzen ie, 139
stres, 162 rad zen ie sobie
po zio m pew n o ści siebie, 23 n iep rzy d atn e prześw iadczenia, 45
pozw olenie sobie n a w ybaczen ie, 101 o d k ładan ie sp raw na później, 132
pozyskiw anie in fo rm acji z otoczenia, 34 o d rzu cen ie, 219
po zy tyw ne nastaw ien ie, 27, 1 j9 tru d n e ro z m o w y , 174
po zy tyw ne stron y , 119 z m ia n y organizacyjne, 218
pożeracze energii, 50 ran d k i, 229
praca, 71, 199, 200 realistyczne stan d ard y zachow ania, 138
aw ansow anie, 74 reg u ła 80/20, 137
m otyw acja, 73 relacje ro d z in n e , 42
ro zp o zn aw an ie w a żn o śc i osiągnięć, 74 relaks, 148
pragnienia, 152 ro b ien ie najlepszego pierw szeg o w rażen ia, 181
praw dziw y w iek , 165 ro m an ty c z n a relacja, 224
praw o Pareta, 137 ro z m o w a o pracę, 220
prezentacje, 207 ro zp am ięty w an ie krzyw d z przeszłości, 101
pro b lem y i pilne spraw y, 47 ro zp o zn aw an ie
projek to w an ie sw ojego w łasn eg o życia, 45 sw oje m o c n e stro n y , 31
pryw atność, 125 w ażn o ść osiągnięć, 74
przegląd dnia, S5 zab u rzen ia lękow e, 146
przejm o w an ie k o n tro li w pracy, 69 ro zszerzan ie strefy k o m fo rtu , 144
przekazyw anie in fo rm ac ji, 212 rozw aga, 227
przekierow yw ranie w e w n ę trz n y c h głosów , 4S
ro zw iązyw anie k o n flik tó w m ięd zy
p rzek o n an ia, S2, 106, 107, 165
w arto ściam i, 80
przełam y w an ie im p a su , 133
rozw ój osobisty, S2
podejście „k ro k p o k ro k u ”, 134
rozw ój p ew n o ści siebie, 239
p rzeło żo n y , 211
życie zaw odow e, 200
przem aw ian ie z pew n o ścią siebie, 169
rozw ój tożsam ości, S6
przem ó w ien ia, 169
akceptacja, 87
p rzepracow anie, 46
d u m a, 8 8
p rzep ro g ram o w a n ie fobii, 101
p o ró w n a n ie, S7
przesiadyw anie, 148
synteza, 8 8
p rz e strz e ń do zabaw y, 243
tolerancja, S7
prześw iadczenia, 40, 45
z agubienie, S7
p rz e w o d n icy go d n y ch zaufania, 58
przeznaczanie czasu w o ln e g o dla siebie, 136
przyciąganie d o siebie tego, czego pragniesz, 154 s
przygotow anie d o działania, 37
sam o p o czu cie, 163
przygotow anie d o zm iany, 194
sam orealizacja, 67
p rzygotow anie d o przyszłości, 150
sam ośw iadom ość, 27
przyjaciel, 231
sens życia, 28
p rzy jem n e spraw y, 47
silne em ocje, 93
p rzy jm o w an ie p o m o cy , 131
skargi, 99
przyjaciele, 231
skargi n a szefa, 211
p u b liczn e w ystąpienia, 169
słabe p u n k ty , 252
2 72 B u d o w a n ie p e w n o ś c i s ie b ie dla b y s trz a k ó w
słu ch an ie głosu in tu icji, 97 ś

słu ch an ie g ło su ro zsąd k u , 15S
słu ch an ie w e w n ę trz n e g o „ja”, 9S, 170 śledzenie n astro jó w , 95
spacer, 25S śro d o w isk o , 105, 107
spodziew anie się najlepszego, 120
sposoby w spieran ia dzieci, 244 T
spotkania bizn esow e, 206
sprzeciw ianie się m anip u lacji, 209 tajem n ice, 24
stabilność em o cjo n aln a, 27 talenty, 32
stan em o cjo n aln y , 257 teoria X , 71
stan fizyczny, 148 teoria Y, 72
stan przep ły w u , 122 toksyczne sytuacje, 49
stany, 96 toksyczni przyjaciele, 49
staw ianie czoła d e m o n o m , 88 tolerancja, 49, 87
staw ianie czoła lękow i, 146 tożsam ość, S6, 106, 107
sto su n e k d o pracy, 71 transform acja d e m o n ó w , 113
strach, 110, 123, 124 tru d n e m o m e n ty , 191
p rzed u tratą czegoś i o d rz u c en iem , 124 tru d n e ro zm o w y , 174
strategia m iłości, 232 trzym anie pew nych inform acji w tajemnicy, 24
strefa k o m fo rtu , 142, 145 trzy m an ie się zasad, 77
rozszerzanie, 144 tw o rzen ie
stres, 96, 161 k o lo p ew ności, 54
p ozbyw anie się, 162 p rz estrze ń d o zabaw y, 243
w p ły w na ciało, 162 ro m an ty c z n a relacja, 224
stru k tu ra d o b rej afirm acji, 261 sw oje życie, 45
stw arzanie nieba, 147
styl życia, 186 U
sygnały św iadczące o p rzep raco w an iu , 46
system im m unolo g iczn y ’, 163 u b iór, 182
sytuacje zaw odow e, 206 ocena zaw artości szafy’, 1S5
szacow anie p o z io m u p ew n o ści siebie, 23 zakupy, 185
zn ajd o w an ie sw ojego stylu, 1S3
szacow anie w arto ści, 81
szacunek, 67 uczucia, 79
szczerość, 190 u d aw anie, 99
u jarzm ian ie m ro c z n y c h em ocji, 98
szczytow e dośw iadczenia, 119
szkoła u m aw ian ie się na ran d k i, 229
n atu raln a, 176 u n ifo rm y , 187
teatralna, 176, 177 u n ik an ie w p ad n ięcia w p u łap k ę strach u , 123
u p ó r, 134
szok lu b zaprzeczenie, 21S
szósty zm ysł, 99 ustalanie sw o ich w ła sn y ch zasad, 81
szukanie u św iadam ianie sobie sw oich m a rze ń , 110
m otyw acja, 65 u trata k o n tro li, 123
uw alnianie
satysfakcja, 70
szyrbkie lekarstw o na fobię, 101 pasja, 103, 109
stres, 161
u z n a n ie , 67
S k o ro w id z 273
W w y m arzo n e życie, 35
w y m u szan ie na p rzeło ż o n y m
w artości, 27, 77, 106, 107 d o trzy m y w ania o bietnic, 214
końcow e, 79, 80, 104 w y p ełn ian ie d n ia sw o im i w artościam i, 84
odkryw anie, 78 w yznaczanie
przegląd dnia, S5 b e z p ieczn e granice, 240
rozw iązyw anie k o n flik tó w kam ienie m ilo w e p o d ro d z e , 57
m ięd zy w arto ściam i, 80 m apa p o d ró ży , 55
szacow anie, 81 w yzw alanie się z n egatyw nego nastaw ien ia, 41
średnie, 79 w yzw alanie się z przeszłości, 40
ustalanie sw o ic h w ła sn y c h zasad, 81 w zm acniająca kanapka, 240
w ątpliw ości, 110 w zm acniająca m yśl, 251
w e w n ę trz n e ,ja ”, 9S w zm acn ian ie sw ojej asertyw ności, 192
w e w n ę trz n y coach, 62 w zo rc e n astro jó w , 95
w e w n ę trz n y glos, 48, 249
w iara w m ożliw o ści in n y c h lu d zi, 24
Z
w iara w sw oje zdrow ie, 165
w iedza, 124 zaangażow anie, 219
w iek, 165 zab urzenia lękow e, 146
w izualizacja, 149 zach o w an ie, 106, 107
w kładanie pasji w działanie, 111 zach o w an ie in teg raln o ści, 174
w łasn y coach, 60 zach o w an ie p o zytyw nego n astaw ienia, 139
w sp ieran ie dzieci, 244 zach o w an ie zdrow ia, 161
w ybaczanie, 100 zagubienie, 87
w y b ó r m o d elo w y c h ról, 58 zainteresow ania, 245
w y ch o w y w an ie dzieci, 237 zam iana
akceptow anie ró żn ic, 245 obaw a w po czu cie p ew ności, 124
ciekaw ość, 242 perfekcja w w y m ó w k ę, 129
hobby, 245 złość w energię, 99
nagradzanie, 238 zam iary, 37
tw o rzen ie p rzestrz e n i d o zabaw y, 243 zarządzanie obaw am i, 123
w sp ieran ie dzieci, 244 zasada 80/20, 137
w yznaczanie b ezp ie czn y ch granic, 240 zasada c z te rec h „p ”, 47
zabezpieczanie fu n d a m e n tó w , 238 zasady, 77
zainteresow ania, 245 zasoby p o trz eb n e d o realizacji celu, 152
zapew nianie przyjaznego środow iska, 242 zaspokajanie p o trzeb , 66
w yciąganie p o m o c n y c h e le m e n tó w p o trzeb y in n y ch , 51
ze w sp o m n ie ń , 120 p o trzeb y partnera, 230
w ygląd, 179 zastraszanie, 209
b u d zen ie zaufania, ISO zaufana osoba, 231
pierw sze w rażen ie, 1S1 zaufanie, 215, 226
u biór, 182 do siebie, 24
w łasn y styl, 183
zaw odow a to żsam o ść, 201
w ygłaszanie p rz e m ó w ie ń , 169 zbieg okoliczności, 97
w ykaz ciężkich chw il, 44
zbieran ie in fo rm acji zw ro tn y c h , 34
w yk o n y w an ie pierw szego k ro k u , 228
Z d arzen ie, 93
w ykorzystyw anie afirm acji, 264
zdolności, 106, 107 p ostrzeganie ro m an ty czn ej relacji, 225

in d y w id u aln e, 92 ran d k i, 229
sp ołeczne, 92 ro m an ty c z n a relacja, 224
zdrow a dieta, 164 rozw aga, 227
zdrow ie, 27, 161 strategia m iłości, 232
zespól lęku społecznego, 6S szansa n a w sp an iałą przyszłość, 227
zew n ętrzn a presja, 19j w a ż n e kw estie, 226
zle dośw iadczenia, 125 w y k o n y w an ie pierw szeg o k ro k u , 228
złość, 99 zaspokajanie p o trze b p artn era, 230
złota reguła zdrow ej diety, 164 zaufanie, 226
zm iana sw o ich zasad, 83 zm iany, 234
zm iany, 38, 190 zw iększanie elastyczności, 140
organizacyjne, 218 zw lekanie, 110
w zw iązku, 234 zw o ln ienia, 219
z ro zu m ien ie em ocji, 91 zw racanie uw agi n a to, co w a żn e, 35
zw alnianie tem pa, 136
zw iązek z d ru g ą osobą, 223
ż
akceptacja, 227
kom unikacja, 227 życie c o d zien n e, 1S9
k u ltu ra, 224 życie p ełn ą piersią, 195
o piekuńczość, 227 życie w sp o só b au ten ty czn y , 85
poczucie h u m o ru , 227 życie zaw odow e, 200
p o d ejm o w an ie decyzji, 234 życie zg o d n e z zasadam i, S4
p o n o w n e k ształto w an ie w ięzi, 234 życiow y cel, 259
PodstaWoWe Wskaźniki pewności siebie
S C e l i w a rto ści. W ie s z , czego c h ce sz, d o ką d zm ie rza sz i co je s t dla C ie b ie w a żn e .
■ / M o ty w a cja . J e s te ś z m o ty w o w a n y do p ra c y i to , co ro b isz , s p ra w ia Ci p rz y je m n o ś ć . P ra w d ę
m ó w ią c , p o tra fis z z a to p ić s ię w s w o je j p ra c y ta k b ardzo, że n ic nie je s t w s ta n ie C ię ro zp ro szyć.
S Stab ilno ść em ocjonalna. Z a ch o w u je s z się sp o ko jn ie i je s te ś s ku p io n y , ta k ie sa m o p o d e jście

prezentujesz w s to su n ku do in n y ch osób, k ie d y s ta w ia s z czoła k o le jn y m w y z w a n io m . Zauw ażasz
n e g a ty w n e e m o cje , ta k ie ja k z ło ść czy z n ie cie rp liw ie n ie , ale p o tra fisz s o b ie z n im i poradzić i nie
pozw alasz, b y C ię z d o m in o w a ły.
^ Pozytyw ne nastaw ienie um ysłu. P otra fisz spojrzeć na różne k w e s tie z o p ty m iz m e m i d o strze c ich
jasn ą s tro n ę , n a w e t je ś li d o ś w ia d c z a s z c h w ilo w y c h tru d n o ś c i. J e s te ś n a s ta w io n y p o z y ty w n ie
do s ie b ie , ja k ró w n ie ż do in n y c h osób.
^ S a m o św ia d o m o ść. W ie s z , w c z y m je s te ś d o b ry , ja k ie m a sz z d o ln o ś c i i ja k o d b ie ra ją C ię in n i
ludzie. Z d a je sz s o b ie s p ra w ę z fa k tu , że je s te ś ty lk o c z ło w ie k ie m , i da je sz s o b ie p ra w o do
p o p e łn ia n ia b łę d ó w .
S E la s t y c z n o ś ć w z a c h o w a n iu . D o s to s o w u je s z s w o je z a c h o w a n ie do o k o lic z n o ś c i. P o tra fis z

s p o jrz e ć na daną s p ra w ę z d y s ta n s u , ja k ró w n ie ż z w ró c ić u w a g ę na szczeg ó ły. P o d e jm u ją c
d e c yz je , bierzesz pod u w a g ę p u n k t w id z e n ia in n y c h osób.
S C h ę ć rozw oju. C ieszysz s ię z m o ż liw o ś c i z d o b y w a n ia n o w y c h u m ie ję tn o ś c i, tra k tu je s z każdy

dzień ja k o szansę na n a u cze n ie s ię cze g o ś n o w e g o i nie z a c h o w u je s z s ię ta k , ja k b y ś byt
e k s p e rte m , k tó ry w ie ju ż w s z y s tk o . T w o je o d k ry c ia są T w o im i k o le jn y m i d o ś w ia d c z e n ia m i.
S Zdrow ie i energia. K on ta ktu je sz s ię ze s w o im c ia łe m , szanujesz je i m asz poczucie, że energia

p rze p ły w a s w o b o d n ie po c a ły m T w o im cie le . P o tra fis z p o ra d zić s o b ie ze s tre s u ją c y m i
s y tu a c ja m i, nie w p a d a ją c przy ty m w c h o ro b y .
S C h ę ć podejm ow ania ryzyka. P otrafisz działać w w a ru n k a c h n ie p e w n o śc i — i zaryzyko w a ć, n a w e t

je ś li nie znasz o d p o w ie d z i lub nie p o s ia d a sz u m ie ję tn o ś c i, b y w y k o n a ć d a n e za danie p ra w id ło w o .
S P o c z u c ie c e lo w o ś c i. T o w a rz y s z y Ci co ra z w ię k s z e p rze k o n a n ie , że m ię d z y w ie lo m a a s p e k ta m i
T w o je g o ż yc ia is tn ie je k o h e re n c ja . M a s z s w o ją p rz e w o d n ią m y ś l lub c e l w życiu .
Zostań bohaterem sWojego życia

1. P o s ta n ó w , że za m ie rza sz d o k o n a ć o s o b is te j z m ia n y , k tó ra u m o ż liw i Ci o s ią g n ię c ie te g o ,
czego p ra g n ie sz w ż y c iu , i zabierz s ię do dzia ła n ia .
2. Z d e c y d u j, d o ką d zm ie rza sz lub c o ch ce s z o s ią g n ą ć.
3. Z a p la n u j s w o ją p ra c ę i p ra c u j zg o d n ie z p la n e m .
4. N ie k o n k u ru j, b ądź k re a ty w n y !
5. P rzyjrzyj s ię d o k ła d n ie ż y c io w y m le k c jo m , ja k ie o d e b ra łe ś , z a n im w c ie lis z je w ż ycie .
6. D baj o s w o ic h to w a rz y s z y podróży.
7. S łu c h a j s w o je g o w e w n ę trz n e g o c o a ch a .
Wyglądanie na osobę peu/ną siebie
1. Idź do ja k ie g o ś m ie js c a , gdzie je s t duże s k u p is k o ludzi.
2. R ozglądaj się , d o p ó k i n ie znajdziesz ko g o ś, k to w y d a je Ci s ię o so b ą p e w n ą sie b ie .
3. Z a s ta n ó w się , co ta o so b a m a w s o b ie ta k ie g o , że p o s trze g a s z ją ja k o p e w n ą sie b ie .
4 . P o m y ś l, ja k m ożesz n a ś la d o w a ć te c e c h y lub w c ie lić je do s w o je g o z a c h o w a n ia .
Lista kontrolna integralności

Działania, które zwiększają Twoją silę Działania, które zmniejszają Twoją siłę
i poczucie pewności i poczucie pewności
D o trz y m y w a n ie s ło w a i zlozonych o b ie tn ic R zucanie s lo w na w ia tr
B ycie u c z c iw y m w o b e c s ieb ie i in nych ludzi D ziałanie lu b m ó w ie n ie w sposób,
k tó ry rani in n y ch ludzi
A k c e p to w a n ie ludzi ta k im i, ja k im i są, i ocenianie Patrzenie na in n y ch z g ó ry
ich w y łą c z n ie na p o d s ta w ie ich c zy n ó w i zastraszanie słabszych od siebie
Traktow anie innych ludzi z szacunkiem i uprzejm ością N ie w ła ś c iw e z a ch o w a n ie s ią w s ytu a c ji,
k ie d y nie m a żadnego nadzoru
W yraża nie s w o je g o s ta n o w is k a i o p in ii w w a ż n y ch P okazyw a nie s ią z nie najlepszej stro n y
s p ra w a c h
O tw a rto ś ć i szczerość w sto su n ku do in n y ch ludzi; D ziałanie niezgodne z w ła s n y m su m ie n ie m
n ie o szu kiw a n ie in n y c h za p o m o c ą m ilczenia
lub w zb ra n ia n ia s ią o d działania
Z y cie zgodne ze s w o im i w a rto ś c ia m i i cela m i N ie p ra k ty k o w a n ie te g o , co s ią w yzn a je
Zycie w e d łu g s w o ic h s ta n d a rd ó w i ro b ie n ie tego, M a n ip u lo w a n ie i w p ro w a d z a n ie in nych
c o do C iebie należy (lu b s ieb ie sam ego) w błąd
P rzyznaw anie s ią do i a k ce p to w a n ie O p o w ia d a n ie n ie w in n y c h k ła m s te w e k ,
w ła s n y c h błąd ó w a b y z a ch o w a ć tw a rz lub n ie w y p a ś ć niekorzystnie
M ó w ie n ie te g o , co sią m y ś li, B le fo w a n ie lub przechw alan ie sią
i m yślen ie te g o , co s ią m ó w i d la p rze fo rso w a n ia s w o je g o zdania
Zycie w zgodzie ze sobą U d a w a n ie kogo ś innego

Burton K. - Budowanie Pewności Siebie Dla Bystrzaków

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Burton K. - Budowanie Pewności Siebie Dla Bystrzaków

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Budowanie

Część I: Zdobywanie p o d sta w ...........................................21

Przygotowywanie się do działania ................................................................................................ 37

Rozdział 2: Id e n ty fik o w a n ie ograniczeń ..................................................................................................39

Rozdział 3: W yznaczanie kursu p o d ró ż y ................................................................................................... 53

Część II: Składanie elementów..........................................63

Rozdział 5: Trzymanie s ię s w o ic h zasad ................................................................................................ 77

C odzienne życie zgodne z zasadami ............................................................................................ 84

Rozdział 6: Zaprzyjaźnianie s ię z e m o c j a m i ............................................................................................91

Część III: Budowanie peu/nego siebie „ ja " ....................117

Zarządzanie sw oim i obawami .....................................................................................................123

Rozdział 9: W y z w o le n ie s ią z p e rfe k c jo n iz m u .................................................................................... 127

Rozdział 10: M e n ta ln e ro z c ią g a n ie s i ą ..................................................................................................141

Rozdział 11: B u d o w a n ie fizycznej p e w n o ś c i s ie b ie .........................................................................159

Część W: Komunikowanie swojej pewności siebie 167

Rozdział 13: P ro fe s jo n a ln y w y g l ą d ..........................................................................................................179

Rozdział 14: D ziałanie z p e w n o ś c ią s ie b ie w życiu c o d z i e n n y m ................................................ 189

Część V: Angażowanie in n ych ......................................... 197

Okazywanie pewności siebie w specyficznych sytuacjach zawodowych ........................... 206

Rozdział 16: P e w n o ś ć s ie b ie a b u d o w a n ie z w i ą z k ó w .................................................................... 223

Rozdział 17: W y c h o w y w a n ie dzieci na ludzi pew ny ch s i e b i e ......................................................237

Część VI: D ekalogi........................................................... 2Ą 7

Jaka je st Twoja wzmacniająca myśl? .......................................................................................... 251

Rozdział 19: Codzienne n a w y k i z w ię k s z a ją c e p e w n o ś ć s i e b i e .................................................. 255

Rozdział 20: D ziesięć kluczy do e fe k ty w n y c h a firm a c ji ................................................................ 261

Dodatek A: Ź ródła ..... 265

P isanie kolejnej książki je s t ja k rodzenie następnego dziecka. N ajp ierw je s t

M o im klientom , kolegom oraz coachom dziękuję za historie, inspiracje i wsparcie.

T eraz T y , drogi C zyteln ik u , m usisz postarać się o to, by ta książka napraw dę

O d B rin leya: Po długiej i relatyw nie konw encjonalnej w sw ym charakterze

T eraz m o ją m isją je s t p rze b u d z e n ie każdego, k to pragnie dośw iadczać pełni

S zczeg ó ln e p o d zięk o w an ia sk ładam Kate za to, że m iałe m szansę z nią

W wydaniu tej książki pom ogli nam między innymi:

T e c h n ic a l E d ito rs : Brenda Pugh, In d e x e r: T E C H B O O K S

E x e c u tiv e E d ito r: Jaso n D unne

P ublishing a nd E ditorial fo r C onsum er D u m m ies

D ia n e G ra v e s S te e le , Vice President and Publisher, C osum er D um m ies

P u b lish in g for Technology D u m m ies

A n d y C u m m in g s , Vice President and Publisher, D um m ies T echno logy/General U ser

G e rry F ah ey , Vice President o f Production Seivices

Z tej książki dowiesz się dokładnie, czym je st poczucie pewności, a w szczególności

K ażdy ro z d z ia ł je s t u ło ż o n y tak, aby p o m ó c C i z ro z u m ie ć , skąd bierze się

C zy je ste ś na to gotowy? Z aczynajm y.

p rz e s trz e ń zaw o d o w ą oraz życie p ry w a tn e (przyjaciele i ro d zin a , zw iązki

W tej książce m o żesz zn aleźć p rak ty czn e ro zw iązan ia i n a ty ch m ia sto w ą

przygotow anie się do ro zm o w y o pracę lu b przeprow adzenie w ażnej

Konwencje zastosowane W książce

Czego nie czytać

S T e k s t y u z u p e łn ia ją c e : teksty na szarym tle opisują historie osobiste

•/ T e k s t ua str o n ie d o ty c z ą c e j p ra w au torsk ich : nie znajdziesz tutaj

S rozwijać się w obszarach, w których obecnie czujesz, że stoisz w miejscu;

Jak podzielona je st książka

Część I: Zdobywanie podstaw

U zb ro jo n y w całą tę w iedzę, będziesz m ógł opracować swój osobisty program ,

Część II: Składanie elementów

Część III: Budowanie peWneąo siebie „ ja ”

Część W: Komunikowanie swojej

Część V: Angażowanie innych

Część VI: Dekalogi

Ikony Wykorzystane W książce

Ś ro d e k tarczy w sk azu je p ra k ty c z n ą p o ra d ę , k tó rą m o żesz w y korzystać

Jest to informacja, którą wdarto zapisać i zapamiętać, kiedy będziesz wykorzystywać

Jeśli po przeczytaniu tej książki będziesz zainteresowany dalszym w zm acnianiem

Mam już doić tego, że inni poci^gaj^ za moje sznurki