KOMPARATIVNI METOD- POJAM

Upoređivanje je oproban i samosvojan način prikupljanja

činjenica u nauci uopšte, posebno u društvenim naukama.
Kompariranje je pojava stara koliko i ljudsko mnjenje u
svim njegovim oblicima od religije pa do zdravorazumske
svesti.
Stari Grci razvili su uporedno tumačenje društva.
Novovekovna nauka koja polazi od mnogih misoanih i
stvarnih otkrića kao što su Darvinova entološko-
antropološka i društvena, izazvana osvajanjima novog sveta,
uobličuju komparaciju kao naučni metod. Socijalna
antropologija je izuzetno insistirala na ozbiljnosti
upoređivanja kulture različitih društava i svetova.
Naučno upoređivanje se razlikuje po nizu osobina koje mu i
daju specifično određenje. Pod komparativnom procedurom
podrazumevamo takvo prikupljanje podataka koje na
plansko-sistematski način utvrđuje sličnosti i razlike, kako
među pojedinim pojavama i društvima, tako i u celini
pojava i čovečanstvu.
Plansko vođenje poređenja sastoji se u stvaranju okvira koji
mora biti osmišljen tj. Polaziti od jasnih premisa o
uporedivosti pojava. Smislenost se vezuje za teoriju tj.
Dokazom tvrdnje o kontinuitetu i istovrsnosti suštine
pojava.
Sistematičnost kod komparacije se postiže , a po Vojinu
Miliću kompleksnim opisom oblika pojava i društava bez
čega je upoređivanje nemoguće. Putem deskripcije se traga
za specifičnim uzrocima sličnosti i različitosti oblika pojava i
društava i tako se dolazi do plodnog saznanja.
 Vrste komparativnog metoda
Postoje 3 vrste komparacija i to:
1. U okviru pojedinog društva
2. U okviru različitih društava istog tipa
3. U okviru čovečanstva kao celine
Poređenje u okviru pojedinog društva je oblik
komparacije u kom se utvrđuje NEHOMOGENOST
socijalnog sastava.
Poređenje u okviru različitih društava istog tipa,
proučavaju i stepen sličnosti i razlika razvojnog stupnja
pojedinog drštva u određenoj formaciji. Odlučujući
momenat za ovu komparaciju su klasifikacija društva i
načela merila.
Po Marksu i Gurvičevu, podela na istorijska društva kao
što su: prirodna zajednica, ropstvo, feudalizam,
kapitalizam i socijalizam izvedena je na osnovu principa
koji su različiti od onih koji se zasnivaju na tome da je
društvo podeljeno na prošlo i sadašnje od harizmatičke
teokratije do društva dirigovanog kapitalizma.
Upoređenja u okviru čovečanstva su složena i
predstavljaju krajnji domet ovog naučnog postupka.
Ovim oblikom poređenja utvrđuje se poredak u
kontinuitetu ljudskih društava i stepen njihovog razvoja.
Upotreba pojedinih vrsta komparacije zavisi od
predmeta, društvenih pojava i samog ispitivača. Bez
nastojanja da se svestrano prikupe podaci nemoguća je
primena uporednog metoda.
 Prednosti i teškoće metoda upoređivanja
Naučna komparacija ima niz prednosti u prikupljanju
iskustvene evidencije a osnovna se sastoji u celovitom
dobijanju podataka o oblicima društva. Nijedan
postupak ne pruža toliko mogućnosti za obuhvat celine
kao dobro izvedena komparacija. Struktura pojava je
tako postavljena da pruža mogućnosti za uzročno –
funkcionalno objašnjenje i formiranje naučnih zakona.
Sagledavanje društvene dinamike postaje dostupna
čoveku kao i sve činjenice o razvoju pojedinih ljudskih
celina , te čovečanstvo dobija šansu da se osvetli s naučne
strane.
U svemu tome, ipak postoje mnogobrojne teškoće kao što
je formiranje pouzdane komparativne evidencije samo
jedan manji deo. Mnogo veće nevolje su vezane za
realizaciju ovog postupka.Komparativni metod se
zasniva na shvatanju evolucije, kao teorijskoj osnovi
poretka stvari, a evolucija može biti samo jedan od
vidova tumačenja ljudskog društva. Koen i Negel su
opravdano sumnjali da evoluciono objašnjenje društva
nema iza sebe čvrsto svedočanstvo. Bez teorije revolucije
u društvu - uporedni metod nema pokrića i završava u
banalnim analogijama.
Vreme i prostor ograničavaju sprovođenje komparacija
u okviru svih njenih oblika. Upoređivanje izrazito
dinamičkih društvenih pojava zahteva skupe i brojne
ekipe i traje dugo.
 Metod intervjua i ankete – pojam
Intervju i anketa su slične naučne procedure i
karakteristične su za društvene nauke. Međutim,
ograničavanje društvenih nauka na anketu i intervju se
graniči sa maničnom radnjom pa otud i epiteti
„anketomanija“ i „intervjufobija“ tj. Preterivanje u
upotrebi ovog postupka prilikom prikupljanja izvornih
činjenica stvarnosti.
Najznačajniji vid ljudskog sporazumevanja je svako usmeno
ili pisano opštenje. Pojava jezika i verbalne komunikacije su
u direktnoj vezi sa stvaranjem čoveka kao vrste.
Moderne društvene nauke kao što su: psihologija, socijalna
psihologija, etnologija, antropologija, kao i nauka o društvu
svoje konstituisanje mogu zahvaliti intervjuu i anketi.
Za razliku od običnog, vulgarnog komuniciranja među
ljudima, naučni razgovor (intervju) određuje se kao planski
uređen i usmeren postupak dobijanja podataka u naučne
svrhe a putem govornog opštenja. Anketa je analogna
procedura al se opštenje vrši putem pisanog upitnika.
Naučni intervju i anketa su unapred zamišljeni s jasno
određenim osnovom, smerom i zadatkom komunikacije.
Tehnika se zasniva na standardizaciji u kojoj se predviđa
ponašanje ispitivača, procesa komunikacije i respodenta.
Usmerenje intervjua i ankete postiže se izradom i
grupisanjem pitanja sa ciljem da se dobiju celoviti i tačni
odgovori o pojavi koja se ispituje. Stalni kritički pristup i
ispravljanje grešaka su bitna obeležja ovog metoda.
 Vrste metoda intervjua i ankete
Vrste ankete i intervjua se mogu sistematizovati prema određenim
kriterijumima i to:
- Prema formalnoj standardizaciji: slobodne i zatvorene,
- Prema organizaciji: organiozovane i neorganizovane,
- Prema činjeničnom sadržaju: objektivne i subjektivne,
- Prema obimu pitanja: na malog i velikog obima,
- Prema dubini pitanja: jednodimenzionalna i produbljena,
- Prema vremenu: jednovremene, ponovljene,
- Prema ponašanju ispitanika: blago neutralno i strogo,
- Prema načinu odgovora: lično i grupno.
Slobodni intervju i ankete sastoje se u potpunoj slobodi odgovora, gde
ispitanik može slobodno da izloži svoja mišljenja, pitanja su okvirna i
daju širinu iznošenja stava.
Zatvoren intervju i anketa su takve tehnike u kojima su unapred
određeni redosled i formulacija pitanja, pitanja standardizovana u
formi alternativa pa se ispitanik opredeljuje za unapred određene
odgovore.
Organizovan intervju i anketa postupak poštovanja redosleda pitanja
i utvrđena formulacija, ostavljena je široka sloboda izbora odgovora.
Neorganizovani intervju i anketa imaju elastičan plan i sve je
prilagođeno ispitaniku, on spontano dolazi do iskrenih odgovora i
potpuni kontinuitet izlaganja.
Objektivni intervju i anketa idu ka prikupljanju objektivnog
činjeničnog sadržaja, tj. Preko stavova ispitanika se utvrđuje odnos
prema onom što zaista postoji.
Subjektivni I i A omogućuju sagledavanje ličnog stave ispitanika tj.
Njegovo osećanje, vrednovanje i procenjivanje pojave.
A i I malog obima su one gde je zastupljen mali broj pitanja gde se
osvetljava krug problema sa specifičnim likom.
A i I većeg obima ima teorijski neograničen broj pitanja gde se
dobijaju odgovori na razne dimenzije problema, predstavlja složen
predmet ispitivanja tj. Masovno intervjuisanje, anketiranje.
Jednodimenzionalna A i I dolaze samo do površine problema: opisnog
su karakterai služe za pleminarno istraživanje.
Produbljeni razgovori i upitnici daju da se određeni problem dubinski
spozna, ili po Mertonu da se upozna subjektivna reakcija ispitanika
na neki spoljni društveni poticaj.
Jednokratni I i A su takva naučna komunikacija koja se obavlja u
jednom periodu a odgovori ispitanika su formirani i uzimaju se kao
nepromenjeni.
Ponovljeni I i A upozoravaju na izmene u odgovorima tokom vremena
ili na društvene promene.
Blago intervjuisanje i anketiranje su takvi da tokom kojih ispitivač
uspostavlja prisan odnos sa ispitanikom, podstičući ga na odgovore.
Neutralnim postupkom ispitivač se drži na distanci, ne pomaže
ispitaniku, odnos je pretežno poslovan.
Oštro/strogo intervjuisanje, anketiranje- saslušanje ispitanika putem
unakrsnih pitanja otkrivaju se neiskreni , protivurečni iskazi koji se
eliminišu i ostaju samo tačni odgovori.
Lično anketiranje i intervjuisanje - dobavljanje odgovora od
ispitanika gde je on samostalan u formulisanju svojih odgovora.
Mozer ističe da je to najčešće upotrebljivan metod i najprikladnija
procedura intervjua i ankete.
Grupni oblik suprotan je ličnom i ispitanici zajedno dolaze do
odgovora pa se formira grupno mišljenje.
Različiti oblici Intervjua i ankete imaju mesto u empirijskom
istraživanju u zavisnosti od saznajne moći, prirode proučavanog
problema, cilja ispitivanja i individualnosti istraživača. Sposobnost
istraživača, spremnost za komunikaciju, mašta i talenat u
uobličavanju pitanja utiču na tip I i A koji može biti odabran da
zadovolji projektno ispitivanje.
 Vrline i ograničenja ankete i intervjua
I i A su skoro pa nezamenljivi u iskustvenom
sitraživanju kad se radi o razumevanju stanja svesti.
Granai s pravom kaže da je ovaj postupak plodniji
kada se shvati komuniciranje kao oružje za
razumevanje psihičkog momenta.
Ova procedura je primerena prirodi ispoljavanja
društvenih pojava, s jedne strane utvrđuje odnose
između ljudi, a sdruge je zasnovana na masi pojedinca
i učestalost zbivanja.
Na sve vrline ovih metoda ima i ograničenja. Obično
navodimo 3 vrste: epistemološke, psihološke,
društvene.
Epistemološke teškoće proističu iz potrebe izgradnje
stručne i kvalitetne osnove za izvođenje razgovora i
ankete.
Iskrenost ispitanika i davanje tačnih odgovora je
otvoren problem ispitivanja , kao i iskrivljavanje
odgovora kao proizvoda slabe uloge izvođača
ispitivanja- intervjuiste ili anketara. Slabost stavova
ispitanika koji su izričito subjektivni, nepovezani sa
realnim ulogama.
Psihološke teškoće su vezane za razumevanje verbalnih
simbola i izraza samih ispitanika kao i nihovo iskustvo
i znanje.
Društvena ograničenja su društvene prepreke; interesi
pojedinaca ili grupa deluju na iskirvljavanje
odgovoroa, ili davanje lažnih odgovora.