Η Νεολιθική Εποχή (6500-3000π.Χ.

Παλαιολιθική Εποχή  Νεολιθική Εποχή

κυνηγός και τροφοσυλλέκτης άνθρωπος  κτηνοτρόφος και γεωργός

Χαρακτηριστικά Νεολ.εποχής:
1. μόνιμη εγκατάσταση των ανθρώπων και δημιουργία οικισμών
2. απασχόληση με γεωργία και κτηνοτροφία
3. χρήση κεραμικής.

Γύρω στο 6.500 πΧ κλίμα θερμότερο  κυνήγι σπανιότερο  ο άνθρωπος αναγκάζεται να καλλιεργήσει και να
εκθρέψει την τροφή του.

Εύφορη Ημισέληνος: Μεσοποταμία, Παλαιστίνη (Χαναάν, Φοινίκη) Αίγυπτος, εδώ γεννιέται η γεωργία, μετά
επεκτείνεται Βόρεια Αφρική και Ευρώπη, μετά Ασία Αμερική.
1ο φυτό τα δημητριακά.

Για ευκολία εφευρίσκονται εργαλεία, όπως μυλόπετρα, αλέτρι, δρεπάνι (πέτρα)

Αναπτύσσονται νέες τεχνικές: κατασκευάζουν κεραμική σκεύη, υφαίνουν το μαλλί για ρούχα κτλ.

Για μόνιμη εγκατάσταση χτίζουν σπίτια με ξύλα, πλίνθους ή πέτρες. Σχηματίζονται τα πρώτα χωρία, αρχικά όλοι
οι κάτοικοι είναι γεωργοί και ο καθένας φτιάχνει μόνος του ό,τι χρειάζεται. Μετά εξειδικεύονται και
παρουσιάζονται και οι τεχνίτες, που ανταλλάσουν τα προϊόντα τους με τρόφιμα

Ελλαδικός χώρος:
Νεολιθικοί οικισμοί έχουν εντοπιστεί : 1. περιοχές της Μακεδονίας και Θεσσαλίας
2. βραχώδης τοποθεσίες νησιών
3.πρόποδες βουνών και σπήλαια
4. παράλιες και παραλίμνιες περιοχές.
Τύποι οικισμών : 1. τεχνητός λοφίσκος αλλιώς ονομάζεται «τούμπα» ή και «μαγούλα» συνηθιζόταν στην
Μακεδονία και τη Θεσσαλία
2. επίπεδος οικισμός κυρίως στην νότια Ελλάδα
3.λιμναίος οικισμός ανακαλύφθηκε στο Δισπηλιό (Καστοριά), τα σπίτια είναι πάνω σε
ξύλινες πλατφόρμες που στηρίζονται σε ξύλινους πασσάλους.
Βόρεια Ελλάδα τα σπίτια είναι από κλαριά και λάσπη, πάνω σε ξύλινο σκελετό.
Νότια Ελλάδα, Θεσσαλία & νησιά χρησιμοποιούνται ντόπιες πέτρες για τα σπίτια.

Κύρια ασχολία γεωργία (δημητριακά και όσπρια) και η κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα, αγελάδες και γουρούνια) τα
κοπάδια ήταν μικρά και ευθύνη για την εκτροφή είχε όλη η κοινότητα.
Ακόμη κατασκευάζονται χρηστικά κεραμικά και οστέινα αντικείμενα για το σπίτι.

Πιθανό είναι ότι η γη ανήκε συλλογικά στην κοινότητα.

Νεολιθικός άνθρωπος στην Ελλάδα  έντονο θρησκευτικό συναίσθημα

Κατασκευάζονται ειδώλια, κοσμήματα και διακοσμητικά αντικείμενα.

Πλάθονται πήλινα αγγεία, που ψήνονται στη φωτιά (σκληρά και ανθεκτικά).
Αρχικά τα αγγεία είναι χονδροειδή, μονόχρωμα και χωρίς διακόσμηση.
Στη συνέχεια αυτό αλλάζει και τα αγγεία γίνονται κομψότερα και έχουν σχέδια (γραμμές, τρίγωνα, σπείρες,
μαιάνδρους) με ζωηρά χρώματα.
Τα ειδώλια κατασκευάζονται από πηλό (σπάνια λίθο) και έχουν ζωγραφιστά σχέδια. Συνήθως παριστάνουν
γυναικείες μορφές (όρθιες, καθιστές, με μωρό). Μάλλον απεικονίζουν τη μεγάλη μητέρα θεά. Λιγότερα είναι τα
ειδώλια ανδρών και σπάνια των ζώων.
 ΟΙ ΛΑΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Αίγυπτος = «Δώρο του Νείλου» γιατί 1. διαρρέει τη χώρα, 1000 χλμ. και τη μετατρέπει σε σιτοβολώνα (περιοχή
που καλλιεργείται πολύ σιτάρι).
2. είναι οδός επικοινωνίας
3. τα πολλά καράβια που τον διασχίζουν έκαναν τους
Αιγυπτίους πιο τολμηρούς  ανοίχτηκαν στο πέλαγος.
4. η χλωρίδα και η πανίδα γύρω από το ποτάμι μπορεί να
θρέψει όλους τους Αιγυπτίους.
5. στο δέλτα υπάρχουν άφθονα ψάρια και κυνήγι. Επίσης
φυτρώνουν πάπυροι (πλοία, χαρτί, καλάθια, σχοινί).
Μοναδικό αρνητικό: ο Νείλος πλημμυρίζει τις γύρω περιοχές.

Η Αίγυπτος είναι το πρώτο ιστορικά ενιαίο κράτος

Ηγεμόνας της Αιγύπτου  Φαραώ
Τρεις περίοδοι ακμής: 1. Αρχαίο Βασίλειο (3000-2200 π.Χ) το κράτος οργανώνεται. Πρωτεύουσα η Μέμφιδα,
χτίζονται οι πυραμίδες (γιγάντιοι τάφοι)
2. Μέσο Βασίλειο (2050 – 1800 π.Χ) το κράτος οχυρώνεται εξαιτίας των
επιδρομών. Πρωτεύουσα η Θήβα (άνω Αίγυπτος)
3. Νέο Βασίλειο (1600 – 1100 π.Χ.) ακολουθούν επεκτατική πολιτική
(καταλαμβάνουν Νότο και Ανατολή). Οι Φαραώ κτίζουν τους τάφους τους στην κοιλάδα των Βασιλέων
&λαμπρούς ναούς (Λούξορ, Καρνάκ)

Ο Φαραώ θεωρείται γιος θεού (του Όσιρι), είναι απόλυτος κυρίαρχος, αρχηγός του στρατού και μέγας αρχιερέας.
Για να κυβερνά ο Φαραώ έχει κρατικούς υπαλλήλους.
Οι χωρικοί είναι τα 9/10 του πληθυσμού. Η γη που καλλιεργούν δεν τους ανήκει
Πληρώνουν βαρείς φόρους
Οι τεχνίτες ζουν στις πόλεις (ξυλουργοί, σιδηρουργοί, χρυσοχόοι, ξυλογλύπτες) στα ορυχεία εργάζονται
αιχμάλωτοι πολέμου.

Πολυθεϊστική θρησκεία Άμον Ρα (θεός ήλιου) Όσιρις (του ήλιου &βλάστησης) Ίσις (της γονιμότητας) όλες οι
λατρευτικές διαδικασίες γίνονται στο όνομα του Φαραώ. Πιστεύουν στη μετά θάνατον ζωή  μούμιες
Γράφουν ιερογλυφικά.

O ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Αναπτύχθηκε 2η–3η χιλιετία π.Χ.(εποχή Χαλκού).Τι συνέβαλε στην ανάπτυξή του;

1. το ήπιο κλίμα
2. η προνομιακή γεωγραφική θέση (οι Κυκλάδες είναι σαν φυσική γέφυρα μεταξύ Ασίας και Ευρώπης)
3. η ναυσιπλοΐα (τα κυκλαδικά καράβια μεταφέρουν από την Ανατολή προϊόντα, τεχνικές γνώσεις, ιδέες και
θρησκευτικές αντιλήψεις.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν σχεδόν σε όλα τα νησιά οικισμούς από το 3.000 πΧ, οι οποίοι ήταν μικροί, κάθε
οικισμός ήταν αυτόνομος – δεν υπήρχε κεντρική εξουσία. Αρχικά χτίζονταν κοντά στη θάλασσα και σε μικρούς
λόφους.
Αργότερα (2300 πΧ) κάποιοι οικισμοί οχυρώνονται,
άλλοι καταστρέφονται και ξαναχτίζονται οχυρωμένοι,
άλλοι χτίζονται σε υψηλούς λόφους μακριά από τη θάλασσα.
Τα παραπάνω φανερώνουν ότι υπήρξαν αναστατώσεις από νέους πληθυσμούς που ήρθαν.

Στη 2η χιλιετία οι Κυκλάδες έχουν σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα και μετά με την Κρήτη.
Οι οικισμοί μεγαλώνουν, τα κτίρια είναι πιο σύνθετα και επιβλητικά.
Ακρωτήρι (στη Σαντορίνη)  ο σημαντικότερος οικισμός της εποχής
Περίπου το 1600 πΧ και αφού από σεισμό καταστράφηκαν οι σημαντικότεροι οικισμοί, οι Κυκλάδες πλέον
ακολουθούν τη μινωική Κρήτη.
Γύρω στο 1450 πΧ και αφού καταστράφηκαν τα μινωικά ανάκτορα, στις Κυκλάδες κυριαρχούν οι Μυκηναίοι.

Κυκλαδική τέχνη κατά την Εποχή του Χαλκού:

 τα μαρμάρινα ειδώλια  γυμνές γυναίκες (περισσότερα) άνδρες μουσικοί, κυνηγοί, πολεμιστές (λίγα).
Τα σχήματα των μορφών είναι έντονα, με λίγες λεπτομέρειες για να φαίνεται το φύλο.
τα πήλινα αγγεία  ποικίλα σχήματα, η διακόσμησή τους είναι απλά γραμμικά σχέδια. Υπάρχουν
ακόμα και μαρμάρινα αγγεία και μεταλλικά με χαραγμένη διακόσμηση.

Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η Κρήτη πρωτοκατοικήθηκε στην νεολιθική εποχή.

Σημαντικότερος οικισμός η Κνωσός.
2η και 3η χιλιετία πΧ υπήρξε σημαντική πρόοδος και ακμή και ο πολιτισμός εκείνης της εποχής ονομάστηκε
«μινωικός πολιτισμός» από το βασιλιά της Κνωσού Μίνωα. Το μινωικό παλάτι ανακαλύφθηκε τον 20 ο αιώνα από
το Βρετανό αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς.

Από τις αρχές της 3ης χιλιετίας (3000 πΧ):

ο πληθυσμός βαθμιαία αυξάνεται
η γεωργία και η κτηνοτροφία γίνονται πιο συστηματικές
οι κάτοικοι οργανώνονται σε μικρούς οικισμούς
έχουν επαφή με άλλες περιοχές στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο (Κυκλάδες, Κύπρος, Αίγυπτος) και κάνουν
εμπόριο
εξάγουν λάδι, κρασί, ξυλεία, λίθινα αγγεία, ίσως υφάσματα & δέρματα
εισάγουν μέταλλα ή άλλες πρώτες ύλες κατασκευή όπλων,εργαλείων καλλιτεχνημάτων. Έτσι κάποιοι
οικισμοί αποκτούν μεγαλύτερη έκταση και πλούτο από άλλους.

Γύρω στο 2000 πΧ γίνεται και η μεγαλύτερη αλλαγή στο μινωικό πολιτισμό:
εμφανίζονται τα πρώτα ανάκτορα, γύρω τους φτιάχνονται μεγάλοι οικισμοί (πόλεις).
Υπήρχαν 4 τέτοια μεγάλα ανάκτορα, στην Κνωσό, στη Φαιστό, στα Μάλλια στη Ζάκρο
Τα ανάκτορα γκρεμίζονται από το σεισμό στα 1700 πΧ αλλά ξαναχτίζονται.

Τα νέα ανάκτορα είναι πιο επιβλητικά και η εποχή τους (1700-1450 πΧ) είναι η εποχή μεγαλύτερης ακμής των
μινωικού πολιτισμού. Οι μινωιτες:
Κυριαρχούν στο Αιγαίο
Φτιάχνουν αποικίες (Κύθηρα,Ρόδος)
Επηρεάζουν την ηπειρωτική Ελλάδα (κυρίως τους Μυκηναίους)

Τα μινωικά ανάκτορα είναι μεγάλα συγκροτήματα κτιρίων. Κοινά χαρακτηριστικά:

Έχουν προσανατολισμό Βορρά προς Νότο
Έχουν μια κεντρική ορθογώνια αυλή, που γύρω της έχουν χτιστεί οι πτέρυγες με τα δωμάτια
Είναι πολυώροφα, έχουν κλίμακες (σκάλες), φωταγωγούς, σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης, και σε
ορισμένους χώρους έχουν τοιχογραφίες
Δεν ήταν οχυρωμένα.

Τα ανάκτορα ήταν το διοικητικό, θρησκευτικό, οικονομικό και καλλιτεχνικό κέντρο της περιοχής
 Εκεί συγκεντρώνονταν η παραγωγή και τα εμπορεύματα
 κέντρα κατασκευής πολύτιμων αντικειμένων
 εκεί μαζευόταν το πλήθος στις θρησκευτικές γιορτές
 εκεί εργαζόταν και κυκλοφορούσαν τεχνίτες, αξιωματούχοι και υπάλληλοι

Διάσπαρτα στην Κρήτη υπήρχαν και μεγάλες αγροικίες ή επαύλεις, που εκεί συγκεντρώνονταν αγαθά και
προϊόντα και γινόταν διακίνησή τους (εμπόριο) για λογαριασμό των ανακτόρων βέβαια. Δηλαδή το πολιτικό,
οικονομικό και κοινωνικό σύστημα της μινωικής Κρήτης ήταν συγκεντρωτικό με κέντρο τα ανάκτορα.

Για εμπορικούς και διοικητικούς λόγους άρχισε να χρησιμοποιείται ένα σύστημα γραφής (γύρω στα 1700 πΧ)
που έμοιαζε με ιερογλυφικά (δίσκος Φαιστού). Αργότερα χρησιμοποιείται η Γραμμική Α , που ήταν συλλαβική.
Δείγματα γραφής έχουν βρεθεί σε αγγεία και πινακίδες καταγραφής εμπορευμάτων. Δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

(1700-1450 πΧ εποχή νέων ανακτόρων) Τα μινωικά πλοία κυριαρχούν σε όλο το Αιγαίο. Τα μινωικά προϊόντα
έχουν μεγάλη ζήτηση (ιδιαίτερα προϊόντα μεταλλοτεχνίας, λιθοτεχνίας και κοσμηματοτεχνίας).
Τελικά και τα νέα ανάκτορα γκρεμίζονται (πιθανόν από νέο σεισμό 1450 πΧ) εκτός από αυτό της Κνωσού. Σιγά
σιγά η διοικητική και ναυτική δύναμη των μινωιτών εξασθενεί και έτσι αναλαμβάνουν την εξουσία οι Μυκηναίοι
μέχρι το 1370 πΧ (που καταστρέφεται οριστικά και το ανάκτορο της Κνωσού). Στη συνέχεια η Κρήτη αποτελεί
μια επαρχία των Μυκηνών.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΜΙΝΩΙΤΩΝ

Θρησκεία:
Πίστευαν σε ένα σύμπλεγμα γυναικείων θεοτήτων
Οι θεότητές τους είχαν σχέση με τη βλάστηση και την αλλαγή των εποχών, την άνθηση και το μαρασμό,
το θάνατο και την ανάσταση
Δεν υπήρχαν μεγάλοι ναοί αλλά μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά.
Κάποιες λατρευτικές εκδηλώσεις γίνονται σε σπηλιές (Δικταίο Άντρο) όπου οι πιστοί προσφέρουν
ειδώλια.
Η θεότητα είναι κάτι μυστηριακό, φευγαλέο και άπιαστο.
Ιερό δένδρο μάλλον είναι η ελιά
Ιερό ζώο ο ταύρος.
Οι τελετές αποτελούνταν από χορούς και αγώνες (ταυροκαθάψια)
Το ιερατείο ήταν κυρίως γυναίκες (υπήρχαν και λίγοι άνδρες ιερείς)

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Μέχρι να αποκρυπτογραφηθεί η Γραμμική Β οι ιστορικοί πίστευαν ότι και οι Μυκηναίοι πίστευαν στους ίδιους
θεούς με τους Μινωίτες. Μετά την αποκρυπτογράφηση αποδεικνύεται ότι οι Μυκηναίοι πίστευαν στο Δωδεκάθεο
με εξαίρεση το θεό Απόλλωνα. Σπουδαία θέση κατέχει μια θεά που την ονομάζουν συνήθως Πότνια = σεβάσμια.
Η Κυρία Πότνια είναι κυρίαρχη θεά και της προσφέρουν μέλι, μαλλί, φρούτα, ζώα και αρωματικά έλαια.
Οι Μυκηναίοι λάτρευαν τους θεούς σε μικρά ιερά και το ιερατείο το αποτελούσαν και άνδρες και γυναίκες.
Επίσης το ιερατείο διαχειριζόταν την περιουσία των ιερών και ήταν ξεχωριστή κοινωνική τάξη.

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

Τα κέντρα της ηπειρωτικής Ελλάδας (Μυκήνες, Θήβα, Τίρυνθα Πύλος) μαρτυρούν τη μινωική επίδραση.
Αρχιτεκτονική:
∞ Οι μυκηναίοι κτίζουν τα ανάκτορά τους σε υψώματα (ακρόπολη) και τα οχυρώνουν με γιγάντια τείχη
∞ Τα τείχη ονομάζονται κυκλώπεια γιατί για να φτιαχτούν χρησιμοποιούνταν τεράστιοι ογκόλιθοι.
∞ Τα μυκηναϊκά ανάκτορα είναι πιο απλά στη σχεδίαση από τα μινωικά.
∞ Τα ανάκτορα αποτελούνται από ένα προθάλαμο που βλέπει στην αυλή και ένα κύριο δωμάτιο που στο
κέντρο υπάρχει μια στρογγυλή εστία. Αυτό το δωμάτιο είναι η αίθουσα υποδοχής.
∞ Γύρω υπάρχουν άλλοι χώροι που κατοικούσαν οι ηγεμόνες.

Για πρώτη φορά στήνονται λίθινες πλάκες (επιτύμβιες στήλες) πάνω από τους λακοειδής τάφους των Μυκηναίων,
που μαρτυρούσαν την καταγωγή των νεκρών. Ειδικά οι κυνηγητικές και πολεμικές σκηνές.
∞ Περίφημα μνημεία είναι και οι Θολωτοί τάφοι, όπως ο «Θησαυρός του Ατρέα» που θεωρήθηκε τάφος
του Αγαμέμνονα, ο «Τάφος της Κλυταιμνήστρας» και άλλα
∞ Οι θολωτοί τάφοι αποτελούνται από ένα μακρύ διάδρομο, που έχει λίθινους τοίχους και καταλήγει σε
ένα κυκλικό θάλαμο που έχει θολωτή οροφή. Μετά την ταφή ο διάδρομος και η θολωτή αίθουσα
καλύπτονταν από χώμα, έτσι ώστε ο τάφος να μοιάζει με μικρό λόφο.
Η κεραμική και η ζωγραφική τέχνη των Μυκηναίων ήταν σαφώς επηρεασμένη από τους Μινωίτες.
Εξαιρετική τέχνη είχαν τα κοσμήματα τους από χρυσό, ασήμι και άλλα πολύτιμα υλικά. Από παρόμοια υλικά
έχουν βρεθεί και άλλα αντικείμενα όπως ξίφη και εγχειρίδια, προσωπίδες για τους νεκρούς βασιλιάδες που
βρέθηκαν σε τάφους και αυτά τα αντικείμενα μαρτυρούν τον πλούτο των Μυκηνών, γι΄αυτό και ονομάστηκαν
πολύχρυσες Μυκήνες αλλά μαρτυρούν και την επικοινωνία των Μυκηναίων με χώρες της Ανατολής και την
Αίγυπτο.
 ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Μετά την πτώση των Μυκηνών υπήρξε μια αναστάτωση στον Ελλαδικό χώρο για
3 αιώνες περίπου. Από το 1100 πΧ μέχρι και το 950πΧ ο κόσμος ήταν σε κρίση.
Ο πληθυσμός μειώθηκε δραστικά και η οικονομία περιορίστηκε πάλι στη γεωργία
και στην κτηνοτροφία. Η κεντρική εξουσία σχεδόν εξαφανίστηκε και η οργάνωση
στηρίζεται στην οικογένεια, στο χωριό, την ομάδα. Από τα μέσα του 10 αιώνα
άρχισε να παρατηρείται μια πνευματική και τεχνολογική αναγέννηση.

Διαμόρφωση φυλετικών κοινοτήτων:

Κατά τη διάρκεια του 12ου αιώνα άρχισαν να παρατηρούνται μετακινήσεις των
φύλων στην Ελλάδα. Κύριος λόγος για αυτές τις μετακινήσεις ήταν ο
γεωγραφικός παράγοντας. Γενικά θα λέγαμε ότι γίνεται μια μετακίνηση από τα
βόρεια προς τα νότια της Ελλάδας.
Οι Δωριείς, το τελευταίο ελληνικό φύλο που μετακινήθηκε μαζικά, έφυγαν από
την Πίνδο που κατοικούσαν και εγκατασταθήκαν στην Πελοπόννησο και σε ένα
τμήμα της Στερεάς Ελλάδας. Αργότερα προωθήθηκαν στις Κυκλάδες (Μήλος,
Σαντορίνη) και τελικά στην Κρήτη.
Οι Θεσσαλοί που και αυτοί ζούσαν στην περιοχή της Πίνδου εγκαταστάθηκαν
στη σημερινή Θεσσαλία, εξαναγκάζοντας τους παλιούς κατοίκους να φύγουν (οι
Βοιωτοί πήγαν στη σημερινή Βοιωτία και οι Αιολείς στη Λέσβο, στην Τένεδο και
στα βόρεια της Μ Ασίας.)
Τέλος οι Ίωνες από τα βόρεια παράλια της Πελοποννήσου μετακινήθηκαν προς
την Αττική, την Εύβοια και τις Κυκλάδες.
Οι νέες κοινότητες είναι φυλετικές και το κράτος που δημιουργείται από την
ένωση αυτών είναι φυλετικό. Αρχηγός του κράτους είναι ο βασιλιάς που εκλέγεται
από το συμβούλιο των πολεμιστών. Αργότερα ο τίτλος του βασιλιά είναι
κληρονομικός. Κύρια δουλειά του βασιλιά είναι η αρχιστρατηγία για αυτό και
επιλέγεται ο καλύτερος στρατιώτης.
Πρώτος ελληνικός αποικισμός:
Που οφείλεται;
1. στις μετακινήσεις των φύλων τα προηγούμενα χρόνια
2. στη στενότητα του χώρου
3. στον οικονομικό μαρασμό
4. στην ανασφάλεια που ένιωθαν οι άνθρωποι
Έτσι μεγάλες ομάδες πληθυσμού αναγκάστηκαν να μετακινηθούν προς τα νησιά
του Αιγαίου και τα παράλια της Μ. Ασίας. Αυτό το κύμα μαζικής μετανάστευσης
ονομάστηκε πρώτος ελληνικός αποικισμός.
Οι Αιολείς πιεζόμενοι από τους Θεσσαλούς μετακινήθηκαν προς τη Λέσβο και
την Τένεδο και μετά έφτιαξαν αποικίες στα βόρεια παράλια της Μ Ασίας, δηλαδή
από την Τρωάδα μέχρι τον Κόλπο της Σμύρνης. Η περιοχή ονομάστηκε Αιολίδα.
 Οι Ίωνες ξεκινώντας από την Αττική, την Εύβοια και την Πελοπόννησο
εγκαταστάθηκαν στη Χίο, στη Σάμο και στο κεντρικό κομμάτι της Μ Ασίας και η
περιοχή ονομάστηκε Ιωνία.
Οι Δωριείς μετά την κάθοδό τους προς την Πελοπόννησο μετακινήθηκαν προς
τη Ρόδο, την Κω και το νότιο τμήμα της Μ Ασίας, όπου ιδρύουν τη δωρική
εξάπολη.
ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (800-479 πΧ)
ΑΠΟΙΚΙΑΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Ο 8ος αιώνας πΧ ήταν αφετηρία για μετάναστευση των Ελλήνων προς τις ακτές
της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Ποιοι ήταν οι λόγοι / τα αίτια γι αυτό;
1. κυρίως οικονομικοί όπως η επιθυμία για απόκτηση καλλιεργήσιμης γης και
η ανάγκη προμήθεια σιδηρομεταλλευμάτων
2. αλλά και πολιτικοί, καθώς η επικράτηση πολιτικών αντιπάλων εξωθούσαν
ορισμένους να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να αναζητήσουν αλλού
την τύχη τους.

Η εγκατάσταση σε ένα νέο τόπο δεν γινόταν τυχαία. Καταρχήν ζητούσαν

χρησμό από το μαντείο για να σιγουρευτούν για την αίσια κατάληξη του ταξιδιού.
Έτσι η νέα θέση της πόλης επιλεγόταν από πριν και η αναχώρηση ήταν
οργανωμένη. Ένα πρόσωπο που είχε εξαιρετικές ικανότητες και ενέπνεε
εμπιστοσύνη και στους υπόλοιπους οριζόταν αρχηγός της αποστολής (οικιστής).
Πριν την αναχώρηση διοργάνωναν μια τελετή, όπου συμμετείχαν όλοι και
επικρατούσε ένα κλίμα συγκίνησης. Ακόμη σε αυτή την τελετή οι άποικοι
έπαιρναν φωτιά από το βωμό για να την μεταλαμπαδεύσουν στο νέο ναό που θα
έφτιαχναν στην αποικία
Οι άποικοι για την νέα τους θέση διάλεγαν συνήθως μέρη όπου το λιμάνι ήταν
απάνεμο και είχαν πλούσια ενδοχώρα. Επίσης εξαιρετική σημασία είχε και η
οχύρωση καθώς κινδύνευαν από επιθέσεις λόγω της έχθρας των κατοίκων, έτσι
προτιμούσαν μέρη με φυσική οχύρωση. Τις περισσότερες φορές οι άποικοι
συμβίωναν φιλικά με τους κατοίκους αλλά υπήρχαν και περιπτώσεις, που έπρεπε
να παλέψουν για την επιβίωσή τους.
Ο χώρος της Μεσογείου και του Εύξεινου πόντου γέμισαν με ελληνικές
αποικίες. Ιδιαίτερα προτίμησαν την Κάτω Ιταλία, όπου ίδρυσαν πολλές ελληνικές
αποικίες, με αποτέλεσμα ο χώρος αυτός να ονομάζεται και Μεγάλη Ελλάδα.

Ποια η σχέση μεταξύ της μητρόπολης και της αποικίας;

Η νέα πόλη αποκτούσε νέους θεσμούς και οργάνωση. Σταδιακά γινόταν
ανεξάρτητη και έκανε και τους δικούς της συμμάχους τόσο οικονομικά όσο και
πολεμικά. Οι δεσμοί όμως με τη μητρόπολη (μητέρα – πόλη) ήταν πολύ στενοί
και αδιανόητο να στραφούν ποτέ η μια εναντίον της άλλης. Αν ποτέ συνέβαινε
κάτι τέτοιο όλοι το κατέκριναν.

Ποια τα αποτελέσματα / συνέπειες του Β΄ αποικισμού;

Ο αποικισμός έφερε πολλές αλλαγές στη ζωή των Ελλήνων:
1. η επαφή με άλλους λαούς διεύρυνε τον πνευματικό ορίζοντα των Ελλήνων.
2. είχαν πλέον αρκετά μέταλλα με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν νέα επαγγέλματα
3. αναπτύχθηκε η αγγειοπλαστική (αφού χρειαζόντουσαν αγγεία για τη μεταφορά
των αγαθών)& έδωσε την ευκαιρία στους καλλιτέχνες να αναδείξουν το έργο τους
4. μέχρι τότε οι έμποροι μετακινούνταν από τόπο σε τόπο για να πουλήσουν. Η
ευρεία κατανάλωση όμως οδήγησαν στην ανάγκη να φτιαχτούν συγκεκριμένοι
χώροι όπου το εμπόριο και η διάθεση των προϊόντων θα γίνεται συνεχώς.
5. Παράλληλα αναπτύχθηκαν και οι κάπηλοι, δηλ. οι μικροπωλητές.
Η ΠΟΛΙΣ – ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ

Τον 8ο αιώνα πΧ σημειώθηκε μια σημαντική εξέλιξη. Το παλιό φυλετικό κράτος

διασπάστηκε και έδωσε τη θέση του στην πόλη – κράτος. Πυρήνας αυτού του
νέου θεσμού είναι ο συνοικισμός. Μετά ακολούθησε η συνένωση πολλών
συνοικισμών σε μια πόλη (άστυ) γύρω από μια ισχυρή θέση, την ακρόπολη. Στην
ακρόπολη χτιζόντουσαν τα δημόσια κτίρια και οι ναοί. Κάτω και γύρω από την
ακρόπολη απλώνονταν οι κατοικίες και τα καταστήματα, όπου τεχνίτες
καλλιτέχνες και έμποροι εργάζονταν για να καλύψουν τις ανάγκες. Σταδιακά
χτίστηκαν γύρω από τις πόλεις και τείχη. Ένα μέρος του πληθυσμού
εξακολουθούσε να ζει στην ύπαιθρο και ασχολούνταν με τη γεωργία και τη
κτηνοτροφία.

Ο πολίτης αισθάνεται ασφαλής και αρχίζει να νιώθει ελεύθερος. Αντιλαμβάνεται

το ρόλο του ως κομμάτι της κοινότητας και συμμετέχει ενεργά στη διακυβέρνηση.
Οι πολίτες στρατεύονται και συγκροτούν την οπλιτική φάλαγγα. Φορούν
πανοπλία και όλοι μαζί υπερασπίζονται την πόλη τους. Στην οπλιτική φάλαγγα
μπορούσε να συμμετέχει οποιοσδήποτε φτάνει να μπορούσε να προμηθευτεί την
πανοπλία του. Αυτό έφερε κοινωνική εξίσωση. Δεν έλειψαν όμως και οι πολιτικοί
ανταγωνισμοί.

Πολίτευμα:
Με την πόλη συνδεεται και το πολίτευμα, δηλαδή ο τρόπος διακυβέρνησης.
Όταν συγκροτήθηκε η πόλις κράτος η βασιλεία είχε ήδη αρχίσει να παρακμάζει.
Τότε την εξουσία την κατέλαβαν οι ευγενείς και το πολίτευμα ονομάστηκε
αριστοκρατία από τους άριστους, δηλαδή τους πλούσιους γαιοκτήμονες που
παλίότερα ήταν το συμβούλιο του βασιλιά. Καθώς όμως αναπτύχθηκε το εμποριο
και καθιερώθηκε και η χρήση του νομίσματος μια νέα τάξη αναδείχθηκε, η οποία
με τη δύναμη του χρήματος αφαίρεσε την εξουσία από τους αριστοκράτες. Αυτοί
οι λίγοι επέβαλαν τη δική τους εξουσία και πολίτευμα ήταν πλέον η ολιγαρχία.
Έτσι δεν ήταν πια κριτήριο για την εξουσία η καταγωγή αλλά ο πλούτος. Η
εξουσία όμως των λίγων δεν βοήθησε στις ανάγκες των πολλών, έτσι συχνά
ξεσπούν ταραχές. Αυτές τις αναταραχές εκμεταλλεύτηκαν κάποια φιλόδοξα άτομα
και έπεισαν την κοινή γνώμη και επέβαλαν την τυραννία. Αν και ορισμένοι από
τους τυρράνους έφτιαξαν έργα για τους πολίτες (Περίανδρος στην Κόρινθο)
γενικά όμως δεν κυβερνούσαν δίκαια και προάσπιζαν κυρίως το συμφέρον τους
χωρίς να δίνουν λόγο σε κανένα. Έτσι δεν κέρδισαν και τη συμπάθεια του λαού.
Σε πολλές περιοχές επανήλθε το ολιγαρχικό πολίτευμα αλλά η Αθήνα είχε ήδη
ξεκινήσει την πορεία προς τη δημοκρατία.