h e p io 5 o q B '

* Τ ίύ χ ο ς 906
Π α ρ α σ κ ευ ή
2 6 Ο κτω β ρ ίο υ 2 0 0 7
Τιμή: 4 ευρώ

!$ : ϋ M>dA0 § B ilM y im f

'jg a ii V i xuj siiJxsjpjjyuTJKy

%
<n
jy y C 'jy iu m φ ύ

i p - Δ , Τ ζ υ ν ν ϋ ίίύ υ υ υ Λ υ ';: f j

p u « j) ii^ u U ;{ p !jy ju iii|fu ϋ ϊ ϋ u

lljlM

9 771108 982000

H e n ry D. T h o re a u HENRY D. THOREAU
walden ή η ζωή στο δάσος
W a ld e n
n ft fuηυιοdaaoj
Ένα από τα κλασικά έργα
της αμερικανικής
λογοτεχνίας γραμμένο
το 1854.
Ένα προφητικό οικολογικό
μανιφέστο από τον
σημαντικό αμερικανό
συγγραφέα και φιλόσοφο
Χένρι Ντέιβιντ θορώ,
ο οποίος επισημαίνει
τις αρνητικές συνέπειες
της απομάκρυνσης του
ανθρώπου από τη Φύση.
I L A N ILAN ΡΑΡΡΕ
PAPPEI
η ιστορία της σύγχρονης Παλαιστίνης
Ο Ισραηλινός ιστορικός
OP llan Pappe επιχειρεί μια
ιστορική αφήγηση
h: διατυπωμένη από την οπτική
γωνία του ανθρωπισμού
Y I Y ON και όχι του εθνικισμού,
του εθνοτισμού ή
Π Α Λ / Μ ' γ τ ι Ι' H της θρησκείας, που να
μην επαναλαμβάνει
τις γνωστές εκδοχές των δύο
συγκρουόμενων πλευρών.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΜΑΡΙΑ ΑΡΙΑΔΝΗ ΑΛ Α Β Α ΝΟ '
Ένα ριζοσπαστικό έργο
που θα συζητηθεί.
ΣΑΧΑΡ ΧΑΛΙΦΑ
Σ A X A P
X A Λ I Φ A άγρια αγκάθια
Δυτική όχθη.
Η πραγματικότητα της
Ά γ ρ ι α ισραηλινής κατοχής.
Ο νεαρός Παλαιστίνιος
Ουσάμα επιστρέφει
α γ κ ά θ ι α στη γενέτειρά του Ναμπλούς
με μια μυστική αποστολή:
να ανατινάξει τα λεωφορεία
που μεταφέρουν καθημερινά
συμπατριώτες του
ιι μη ni z or
στο Τελ Αβίβ.
Ένα αποκαλυπτικό, αιχμηρό
μυθιστόρημα από μια
σημαντική συγγραφέα
του αραβικού κόσμου.
^ ίΛ Ε Τ Ε Χ
Ξ Ε Ν Η rliw 7S i
Ν. OFFENSTADT
Οι θ φ ι
G. DUFAUD - Η. MAZUREL
οι λέξεις του ιστορικού τ ο ν lo io p iT W i
EM0IEZ-KAEU1A FIX HEAFTH ΤΗΣ ΙΓΓ0Ρ1
Οι λέξεις του ιστορικού είναι
ένα εύχρηστο λεξικό όρων
που χρησιμοποιούν
οι επιστήμονες και
οι ερευνητές, χρήσιμο
όχι μόνο για τους φοιτητές
των κοινωνικών επιστημών Υπό τη διεύθυνση ίου
και τους ιστορικούς, αλλά και
για όποιον θέλει να έχει μια με τη συνεργασία του
έγκυρη ενημέρωση για την
και του
επιστήμη της Ιστορίας
μετάφραση: ΚΟΠΗΣ ΓΚΟΤΣΜΑΣ
και την εξέλιξη
του ιστορικού λόγου.
Φ ΡΙΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ t Ζ*7/λ (
τα τελευταία
σημειωματάρια
Μια επιλογή από τις
ΦΡ
Μχ ΤΣΪ
σημειώσεις που κρατούσε
ο Νίτσε κατά τα τελευταία
παραγωγικά του χρόνια.
Πολλές από τις σημειώσεις
αυτές βλέπουν για πρώτη
φορά το φως της
δημοσιότητας και δίνουν
μια αντιπροσωπευτική εικόνα DQ 1
των όψιμων σκέψεων του
κορυφαίου φιλοσόφου.
wPUpjpip*·Ί<: .-«(ΐfch·***»
Wil ().<. i·41
^ ν^Ψ -ίΉ -'-
•“V·'*«£& ‘■BimieK'l1i*
■1 —
1
ΓΙΑΝ ΧΕΝΡΙΚ ΣΒΑΝ ' BKEESI
οι περιπλανώμενοι - ^
Πέντε μοναχικοί άνθρωποι
συναντώνται στους δρόμους
της Στοκχόλμης. Συνδετικός
κρίκος ανάμεσά τους
ένας ιδιόρρυθμος οδηγός
λεωφορείου, που ζητάει από
τους επιβάτες να του
διηγηθούν μια ιστορία.
Η κρυφή ανάσα μιας πόλης,
οι αθέατες ιστορίες
των κατοίκων της.
Ενα απρόβλεπτο οδοιπορικό
στην ελπίδα.
w w w .k e d r o s .g r
 W■T■'KH<wrKmmrm
· ___tmtmm,'
- Ml·// ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
•ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ: Τιτρέχει; Έ γινε κατολίσθηση; 4

L·.%*φψΨν®*·4m :: ·? • Κώστας Κουφογιώργος: Γελοιογραφία 5

•ΑΝΤΗΝΩΡ: Θα ψηφίζατε «καθεστωτικό» ή «μη καθεστωτικό» ΠΑΣΟΚ; 6

•ΑΝΤΙ-ΘΕΣΕΙΣ 8

•ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ

Σάββας Ρομπόλης: Το κράτος «στεγνώνει» τα Ταμεία 13

Γιώργος Ρωμανιάς: Κλειδί το 1% του ΑΕΠ 16

• Ν. Παπαδόπουλος: Gerrymandering 18

• E-mail 19
• ΗΜΕΡΟΔΗΚΤΗΣ 20

Περίοδος Β' · Έτος 34ο · Τεύχος 906 • Μ. Καρέλλης: Ο εμφύλιος στο ΠΑΣΟΚ 22
Παρασκευή 26 Οκτωβρίου 2007 • Γ. Κουρταλιώτης: Η τραγωδία και η φάρσα στο ΠΑΣΟΚ 24
Τιμή τεύχους: 4 ευρώ
ΑΝΤΙ-ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ • Άκης Κοσώνας: Η αθόρυβη άνοδος της ακροδεξιάς 26
ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ •Δ ημ. Τζανακόπουλος: Να θέσουμε τις σωστές ερωτήσεις 28
Κωδικός εντύπου για τα ΕΛΤΑ: 1045
• Ν. Συρμαλένιος: Χρειάζεται πρόγραμμα για λύσεις 30
Δημοχάρους 60,115 21 Αθήνα
Τηλ. 210-7232713-210-7232819 • ΕΚΤΟΣ ΑΘΗΝΩΝ 32
Fax:210-7226107
• Ντίνα Μπατζιά: «Καυτές» ζώνες συμφερόντων 33
ANTI ON-LINE: http://www.anti.gr
e-mail: chpapou@otenet.gr • Αργυρώ Κοκοβλή: 45 χρόνια μετά... 40
ΚΔΟΤΗΣ-ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: Χρήστος Γ. Παπουτσάκης
• Κ. Χατζηαντωνίου: 50 χρόνια από το θάνατο του Στ. Σαράφη 42
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ: Ελευθερία Παπουτσάκη
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Παναγιώτης Τσάρας • Σάββας Παύλου: Η Φόνισσα στην Ασία 47
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Άννα Χριστάκη
• Θ . Γεωργαντέας: Αναζητείται όνομα για μία χώρα 48
ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΤΥΠΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε.
Λεύκης 134, Κρυονέρι, τηλ. 210 6297600 • ΚΟΣΜΟΔΡΟΜΙΟ 50
ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ:
Ετήσια συνδρομή: 26 τεύχη, Εξάμηνη: 13 τεύχη • ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΟΥΜΕ 52
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ: Εξαμ. 39 ευρώ, Ετήσια 78 ευρώ, • Κ. Κρεμμύδας: Για τον Θανάση Κωσταβάρα 54
Οργανισμών, Τραπεζών, κ.λπ.: 200 ευρώ
Φοιτητική ετήσια: 70 ευρώ • Ελ. Κοσμά - Στ. Μήτας: Τα πύρινα μέτωπα της ακυρολεξίας 56
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΗ - ΜΕΣΟΓ. ΧΩΡΕΣ: •Λ. Βάσσης: Τα «ενδότερα» του βιβλίου της Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού 57
Εξαμ.: 74 ευρώ, Ετήσια: 148 ευρώ,
ΗΠΑ - ΚΑΝΑΔΑΣ - ΑΣΙΑ - ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ: •Δ . Χαρίτος: 10ο Φεστιβάλ μεσογειακού ντοκιμαντέρ 58
Εξαμ. 100 δολ. ΗΠΑ, Ετήσια 200 δολ. ΗΠΑ •Δ . Χαρίτος: 1ο Φεστιβάλ ελληνικού ντοκιμαντέρ Χαλκίδας 59
;ΜΒΑΣΜΑΤΑ - ΕΠΙΤΑΓΕΣ: Χρήστος Παπουτσάκης
Δημοχάρους 60,115 21 Αθήνα • Ειρήνη Μ. Μουντράκη: Defending the Caveman 60
ΠΑΛΙΑ ΤΕΥΧΗ: 6 ευρώ
•ΒΙΒΛΙΟ 62
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:
Γιοτα βιβλιοπωλεία της Αθήνας: Περιοδικό ΑΝΤΙ, •ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ 66
για τα βιβλιοπωλεία της Β. Ελλάδας:
Κέντρο του βιβλίου - Α. Πουλουκτσή και Σία Ε.Ε.
Λασσάνη 3, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310 237463 Εξώφυλλο: Γεωργοπάλης

3
 ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ; ΕΓΙΝΕ ΚΑΤΟΛΙΣΘΗΣΗ;

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ; Έ γινε κ α το λ ίσ θ η σ η ; Έ τσ ι δεν αρχίζει το ασμάτιον του Νιόνιου; Πριν

κοιμηθούμε το βράδυ, όσοι επιμένουμε ακόμα να παρακολουθούμε τ ις «πολιτι­
κές» συζητήσεις στην τηλεόραση γελάμε μ ετά καμώματα των πολιτικών. Και το
πρωί, χωρίς να έχουμε συνέλθει ακόμα από το βραδινό σοκ, παρακολουθούμε
στις πρωινές εκπομπές νέες οδυνηρότερες εκδοχές και «δραματικότερες» εξε­
λίξεις.
-Α Υ Τ Ο Ι δ ε ν μ α ζεύ ο ν τα ι μ ε τίπ ο τα ! ακούς να αναφωνούν από δίπλα. Τόσα χρόνια
στις μεταξύ μας συζητήσεις αποκαλούσαμε, ψιθυριστά είναι αλήθεια, όλους
αυτούς «απατεώνες, κλέφτες, ψεύτες». Αλλά σήμερα πια παρατηρείς ό τι ο χει­
ρότερος χαρακτηρισμός που εσύ έδωσες στο παρελθόν ήταν απλώς ένα χάδι.
«Ντούτσε, Χίτλερ, πλουτήσαντες παρανόμως» κ.ο.κ. είναι τα προσωνύμια που
απευθύνουν προς τους εσωκομματικούς αντιπάλους λοχαγοί και ταγματάρχες
του ΠΑΣΟΚ.
ΚΑΙ ΤΙ ΘΑ ΠΟΥΝ λοιπόν μεθαύριο απευθυνόμενοι στους, υποτίθεται, «πολιτι­
κούς αντιπάλους»; Πώς θα απευθυνθούν προς τους πολίτες υποσχόμενοι μια
«νέα αλλαγή»; Τι δηλαδή θα υποσχεθούν σε κάποιες επόμενες εκλογές; Θα
τολμήσουν να εμφανιστούν στο ευρύ πολιτικό ακροατήριο; Να πουν τι;
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ μεριά ίσταται ευθυτενής ο Βύρων Πολύδωρας και «απασφαλί-
ζει». Διαμαρτύρεται ο άνθρωπος, επειδή δεν βρήκε «στήριξη» στις λογής λογής
ανοησίες που διέπραττε καθημερινά ως υπουργός Δημόσιας Τάξης. Και η κυ­
βέρνηση της ΝΔ, με την οριακή πλειοψηφίατων δύο βουλευτών, κινδυνεύει ανά
πάσα στιγμή. Θα πάμε λοιπόν σε εκλογές σε λίγους μήνες; Γιατί όμως; Θα ανα­
μετρηθεί ποιος με ποιον; Θα έχουμε να επιλέξουμε αυτό ή εκείνο το πρόγραμ­
μα;
Η ΠΑΡΑΘΕΣΗ τόσων ερωτημάτων δηλώνει τα αδιέξοδα στα οποία έχει οδηγη­
θεί ο τόπος με τους φωστήρες της πολιτικής. Οι τρ εις οικογένειες -Κ αραμαν­
λή, Παπανδρέου, Μ ητσοτάκη- αυτό είχαν να δώσουν, αυτό έδωσαν. Και ενώ τα
πραγματικά προβλήματα, το ασφαλιστικό, η ανεργία των νέων, το εκπ αιδευτι­
κό, οι επερχόμενοι κίνδυνοι στα καμένα τη ς Ηλείας και τη ς Εύβοιας σφίγγουν
γύρω μας, ό,τι απασχολείτο καθημερινά δελτία ειδήσεων είναι οι «κόντρες» Βε-
νιζέλου - Γιωργάκη, η «απασφάλιση» του περιστρόφου του Βύρωνα και οι όμοι­
ες ανοησίες.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΡΟΪΔΙΑ έχει εκτιναχθεί στα ύψη. Δεν μπορεί πια να εμπ ιστευθεί
κανείς ούτε έναν πολιτικό του δικομματικού συστήματος. Αυτή είναι η αλήθεια,
όσο δύσκολα και αν ομολογείται. Και πού οδηγούν αυτά όλα;
ΣΤΗ ΧΩΡΑ του τίποτα ζούμε. Ενώ όλα συντρίβονται γύρω μας -να ι, συμβαίνουν
κατολισθήσεις-, η απάθεια των πολιτικών μας σημειώνει ρεκόρ. Α υτοί ζουν σε
έναν άλλο κόσμο. Δεν τους απασχολούν ούτε το ασφαλιστικό, ούτε η ανεργία
των νέων, ούτε το εκπαιδευτικό, ούτε οι επερχόμενοι κίνδυνοι στα καμένα τη ς
Ηλείας και της Εύβοιας. Εφησυχάζουν θεωρώντας πως ό,τι μας κόφ τει και μας
σφάζει είναι εάν είναι Ντούτσε ή Χίτλερ ο αντίπαλός τους στην πρωτοκαθεδρία
Έ γινε κατολίσθηση, κύριοι. Δεν το αντιλαμβάνεστε-
αντί
Mw'ztTIAPEt
 ΠΟΛΙΤΙΚΟ
Ιδού η απορία,
δ εκα Θα ψηφίζατε καθεστωτικό;»
πενθήμερο ή «μη καθεστωτικό» ΠΑΣΟΚ

ΣΤΟ ΠΑΣΟΚ η ενδοκομματική μάχη
συνεχίζεται μέχρι κεραίας. Αλλά για
ορισμένες ετα ιρ είες σφυγμομετρήσε­
ων, τα πράγματα θα κινηθούν με νομο­
τέλ εια ουράνιων φαινομένων: Κατά τη
δημοσκόπηση, λόγου χάρη, τη ς GPO,
αν στις 11 Νοεμβρίου εκλεγεί πρόε­
δρος του ΠΑΣΟΚ ο Γ.Α. Παπανδρέου
και την επόμενη Κυριακή γίνουν βου­
λευτικές εκλογές, τό τε νικητής θα είναι
η Νέα Δημοκρατία. Αντιθέτω ς: Αν στις
11 Νοεμβρίου εκλεγεί πρόεδρος του
ΠΑΣΟΚ ο Ευ. Βενιζέλος και την επόμε­
νη Κυριακή γίνουν βουλευτικές εκλο­
γές, τό τε νικητής θα είναι το ΠΑΣΟΚ.
Πάντως, στο ερώ τημα «Ποιον θα ψηφί­
ζα τε για π ρόεδρο το υ ΠΑΣΟΚ,» (το
ερώτημα απευθύνεται σε μέλη του
ΠΑΣΟΚ που θα ψηφίσουν στην αναμέ­
τρηση τη ς 11 Νοεμβρίου), η απάντηση
είναι: Τον Γ. Παπανδρέου (46,8%), τον
Ευ. Βενιζέλο (43,8%), τον Κ. Σκανδαλί-
δη (4,4%), Κανέναν (0,3%), Δεν ξέρω
(4,7%).
ΩΡΑΙΕΣ οι σ φ υγμομετρήσεις και οι
προβλέψεις, μόνο που αδυνατούν να
δώσουν αυτό το «έλα να δεις» που γ ίν ε­
τα ι σήμερα στο ΠΑΣΟΚ, όπου η α ντι­
παράθεση για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ
όχι μόνο αποπολιτικοποιείται, αλλά και
χρω ματίζεται με σ τοιχεία αγοραίας, θα
έλεγε κανείς, συμπεριφοράς. Παράγο­
ντες του «στρατοπέδου Γ. Παπανδρέ­
ου», λόγου χάρη, έφθασαν να υποστη­
ρίζουν ό τι ο λόγος του Ευ. Βενιζέλου
είναι (σε ένιες τουλάχισ τον περιπτώ­
σεις) «δ ιχ ασ τικό ς, ψ ευδ ή ς και υπ οκριτι­
κός», ενώ ο Θ. Πάγκαλος, που έχ ει τα ­
χθ εί με το ν Γ. Παπανδρέου, δεν είχε
πρόβλημα να δηλώ σει ό τι το ΠΑΣΟΚ
«χ ρ ειά ζ ε τα ι π ρ ό εδ ρ ο κα ι όχι ηγέτη
-Φ ύ ρ ερ , σ τα γερμ ανικά Ν τούτσ ε, στα
ιταλικά». Από τη ν πλευρά τους, παρά­
γ ο ν τες του «στρατοπέδου Ευ. Βενιζέ­
λου», αλλά και ο ίδ ιο ς ο Ευ. Βενιζέλος,
υποστηρίζουν ό τι υπάρχουν δύο
ΠΑΣΟΚ, από τη μια το «καθεστωτικό
(και αδύναμο σήμερα) ΠΑΣΟΚ», και
από τη ν άλλη το «μη κα θεσ τω τικό (και
απ οτελεσματικό σήμερα) ΠΑΣΟΚ». Στο
πρώτο ανήκουν σ τελέχη του ΠΑΣΟΚ
όπως η κ. Βάσω Παπανδρέου, ο Θ. Πά­
γκαλος ή ο π ρόεδρος τη ς ΓΣΕΕ, I. Παν-
ναγόπουλος, ο οποίος κατηγορείται
ό τι άλλα έλ εγ ε σ τις 18 Σεπτεμβρίου,
δύο μ έρ ες μ ετά τη ν εκλογική ήττα του
ΠΑΣΟΚ, και άλλα σήμερα. Στο δεύτε-

Ε Τ Ο ΙΜ Α Σ Τ Η Κ Α Ν Α Κ Ο Μ Η Τ Ε Σ Σ Ε Ρ ΙΣ Τ Ο Μ Ο Ι Τ Ο Υ Α Ν Τ Ι ( 2 0 0 5 Κ Α Ι 2 0 0 6 )

Είναι έτοιμοι και διατίθενται από τα γραφεία του περιοδικού

(Δημοχάρους 60, Αθήνα 115 21)
τέσσερις ακόμα τόμοι του ΑΝΤΙ που συμπεριλαμβάνουν τα τεύχη
(2005) 634 έως 645 (ΞΒ) και Θ46 έως και 859 (ΞΓ)
(2006) 860 έως 872 (ΞΔ) και 873 έως και 885 (ΞΕ)
θα βρείτε επίσης τους τόμους των προηγουμένων ετών

6
 ρο ΠΑΣΟΚ (το «μη κα θ εσ τω τικό » ) ανή­
κουν -κα τά τ ις εκτιμ ή σ εις, π άντοτε του
«στρατοπέδου Β ενιζέλου»- όλοι εκ εί­
νοι που πιστεύουν ό τι το ΠΑΣΟΚ δεν
πρέπει να είναι μόνο «α ν τιπ ο λ ιτευ τικ ό »,
αλλά και «απ οτελεσ μ ατικό, δ η λ α δ ή νι­
κηφόρο».
ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ Γ. Παπανδρέ-
ου - Ευ. Βενιζέλου έμ ελλε να εμπλα-
κούν και σ τοιχεία «οικονομ ικού π ο λέ­
μου», με τον Ευ. Β ενιζέλο να δηλώ νει
ότι «κινείται με α π ό λυ τη δ ια φ ά νεια »
(απαντώντας σε ερώ τηση «π όσ ο π λού­
σιος ε/σθε;») και το ν π ρόεδρο του
ΠΑΣΟΚ να δηλώ νει ό τι το μόνο που
κληρονόμησε είνα ι ένα ρολόγι, από
τον παπού του, και ένα όνομα από τον
πατέρα του. Η αναφορά αυτή στα ο ι­
κονομικά τω ν Γ. Παπανδρέου και Ευ.
Βενιζέλου, ώθησε τον τρ ίτο υποψήφιο
Κ. Σκανδαλίδη να δηλώ σει ό τι χ ρ ειά ζε­
ται συγκράτηση, «άλλως θ α γίνουμ ε
-πρόσθεσε- ο π ερ ίγελω ς, η χ λ εύ η τω ν
αντιπάλων μας».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ, όλα δείχνουν ό τι η πεία, μέχρις ότου σταθεροπ οιηθεί η λής; Ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο;
κυβέρνηση, χά ρ ις στην ισχνή κοινο­ σημερινή του κατάσταση. ΑΛΛΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ π ολιτικοί σχολια­
βουλευτική πλειοψ ηφία, δεν απ οκλείει στές, με ιδια ίτερη ευαισθησία σε θέ­
το ενδεχόμενο διαρροώ ν (η «δεδηλω ­ ΚΟΥΡΔΙΣΤΑΝ: ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΠΛΗΡΩΣΕΙ ματα οικολογίας, σημείωναν το γεγο ­
μένη» εξα ρ τά τα ι από τη ν καλή ή κακή ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ; νός ό τι η ικανότητα τω ν θαλασσών ν’
προαίρεση δύο μόλις βουλευτώ ν), ενώ ΠΕΡΑΝ από τα εσω τερικά θέματα, απορροφούν το διοξείδιο του άνθρα­
εντύπωση π ροκαλεί η προθυμία του έλληνες π ολιτικοί σχολιαστές επ ιχει­ κα μειώ θηκε στο μισό και ό τι οι αλλα­
προέδρου του ΛΑΟΣ Γ. Κ αρατζαφέρη ρούν να σταθμίσουν τα διαδραματιζό­ γ ές στο κλίμα απειλούν ήδη την πα­
να στεγάζει το υ ς πιθανούς «αντάρτες» μενα στα τουρκο-ιρακινά σύνορα και, γκόσμια ειρήνη. Ή δη, ο υπουργός
βουλευτές τη ς Ν έας Δ ημοκρατίας. (Η ειδικό τερ α , το ενδεχόμενο τουρκικής Εξωτερικών τη ς Γερμανίας Φρανκ
«προσφορά Καρατζαφέρη» κρίνεται εισβολής στο Β. Ιράκ. Μ έχρι στιγμής, Γουόλτερ Στάινμάγιερ προειδοποιεί
άνευ αντικειμένου, εφόσον, στην π ερί­ τόσ ο ο π ρόεδρος Μπους, όσο και ο ό τι η κλιματολογική αλλαγή εξελίσ σ ε­
πτωση διαρροών, ο πρωθυπουργός, βρετανός πρωθυπουργός Μπράουν τα ι σε μεγάλη απειλή κατά τη ς παγκό­
εκ των πραγμάτων, θα π ροσφ ύγει σ τις συνιστούν (στην Άγκυρα) «αυτοσυ­ σμιας ειρήνης, καθώς προκαλεί ήδη
κάλπες.) γκράτηση», πλην επίμονες πληροφο­ ανταγω νιστικές διεκδικήσεις στην
ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΥ -κ α ι πολύ πέραν από ρ ίες δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο Αρκτική. «Πρέπει -δ ή λω σ ε- να απ ο­
: τον ανθρώπινο π α ρ ά γο ντα - εντύπωση «κοινή ς αμ ερ ικα νο τουρ κική ς επ ιχείρη­ τρέψ ουμ ε ένα ν νέο ψ υχρό πόλεμο, με
ί προκαλεί η η εσπευσμένη άφ ιξη (σή­ σης, μ ε επ ανδρω μ ένα α ερ ο σ κ ά φ η και αφ ορμ ή το ν Β ό ρ ειο Πόλο». Και ο μεν
μερα Παρασκευή 26/10) το υ αρχιεπι- όχι με π υραύλους»\ Φυσικά, και για την Β όρειος Πόλος μας π έφ τει λίγο μα­
: σκόπου κ. Χ ριστόδουλου στην Αθήνα Ο υάσινγκντον, όπως και για την Άγκυ­ κριά... Το πρόβλημα είναι τι, ακριβώς,
και η απόφασή το υ να π αραστεί, με- ρα, το κουρδικό ΡΚΚ είνα ι «τρομοκρα­ έχουμε κατά νου, όταν ζητούμε «συν­
' θαύριο Κυριακή, στη Μ ητρόπολη, για τική οργάνωση» και, ως εκ το ύ το υ ,«κ α ­ θετική λύση» στο θέμα του ονόματος
I την καθιερωμένη δ οξολο γία τη ς 28ης λώ ς η Ά γκυ ρ α απ έρριψ ε τη ν π ρ ότασ η τη ς ΠΓΔΜ (στη Θεσσαλονίκη, στους
| Οκτωβρίου. Λ έγετα ι ό τι ένα από τα εκ εχ ειρ ία ς το υ ΡΚΚ». (Όπως είναι γνω­ αγώ νες τη ς Ν οτιανατολικής Ευρώπης,
ποιήματα που ιδ ια ίτερ α αγαπά ο κ. στό, «δεν συνομιλεί κανείς με τρομο­ η εθνική ομάδα τη ς ΠΓΔΜ προσφωνή-
. Χριστόδουλος, είν α ι το «Π ανανθρώ π ι­ κράτες»). Πλην η Βαγδάτη συνειδητο­ θηκε ως... FYROM, για να αποφύγου­
νο Εμβατήριο τη ς Ε λλά δ α ς» το υ Α γγέ­ π οιεί ό τι «η δημιουργία προσφύγων, με την επίσημη ονομασία «Πρώην Γι-
λου Σικελιανού και, ειδ ικό τερ α , οι σ τί­ στο Ιράκ, σ υνεχίζεται με ρυθμούς ουγκοσλαβική Δ ημοκρατία τη ς Μακε­
χοι: «...Ομπρός να γίνουμ ε ο τρ α ν ό ς / 1.000 - 2.000 ατόμω ν ημερησίως» και δονίας»!) ή πώς ακριβώς αντιμετω πί­
οτρατός π ου θ α ν ική σ ει,/ σ ’ Α ν α το λ ή ό τι ήδη 800.000 πρόσφυγες έχουν κα- ζουμε μια βροχή που καταφέρνει, μέ­
και Δύση/ το μ α ύρ ο φ ίδι ομπρός». Δ ι­ τα φ ύ γ ει στο ιρακινό Κουρδιστάν. Τι σα σε λίγα λεπτά, ν’ ακινητοποιήσει,
ευκρινίζεται, πάντως, ότι, προς το πα- μ έλλει γενέσ θαι, συνεπώς (με την τύχη για ώρες, χιλιάδες αυτοκίνητα, στην
Ρόν, ο αρχιεπίσκοπος δεν θα υποβλη­ τω ν προσφύγων αυτών του Κουρδι­ Αθήνα. Ο ευρών...
θεί σε καμιάς μορφ ής χη μ ειο θ ερ α ­ στάν) σε περίπτωση τουρκικής εισβο­ ΑΝΤΗΝΩΡ

Επικοινω νήστε με το Αντί: w w w .anti.g r

✓
7
 ΜΟΛΥΒΙΕΣ
• Ποιο «Παρά Πέντε»,
«Καφέ της χαράς»,
«θανάσιμες πεθερές»,
«Κόκκινο δωμάτιο» και
τα συναφή.
• Η κωμωδία που
σπάει ταμεία φέτος
είναι «0 δρόμος για την -αντί του Χρ. Παπανίκου

προεδρία του PAS0K».

• Μια παραγωγή του θεσ ει Μ ΠΑΣΟΚ: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΕΝΑΣ
συγκροτήματος
Λαμπράκη και του σοι αναρωτιούνταν γ ια τί η δημοκρατία τη ς Έ μ ειν ε όμω ς... η προσδοκία τη ς εξουσίας,
Πήγασου του κ.
Μπόμπολα.
• Σε ομαδική
Ο Μ εταπολίτευσης έχασε τη βαθύτερη ποιό­
τη τά της, για να μη μιλήσουμε για τις «χα­
μένες» δ εκα ετίες της, θέλουμε να πιστεύουμε
με τον Γιω ργάκη να φ ο ρ ά ει διάδημα τη ς «δο­
τής» και «κληρονομικής» αρχηγίας του, επι­
σ τρα τεύοντας σ τον «σοσιαλιστικό» αγώνα
σκηνοθεσία που πως διαβάζουν την απάντηση στα συμβαίνο- το υ ς νεο φ ιλελεύθ ερ ου ς συντρόφ ους Μάνο
υπογράφουν οι ντα στο ΠΑΣΟΚ. Που υφ ίσταταιτώ ρα... τα ίδια και Ανδριανόπουλο.
Ντερμπεντέρηδες της του τα «ήθη», αφού πρώτα τα υπέστη επί εικο­ Με τ ις εκλο γές το υ 2007, καθώ ς χάθηκε και η
αποπληροφόρησης, σαετίαν σχεδόν ο δύσμοιρος ο τόπος μας. προσδοκία τη ς εξουσ ία ς, μη έχοντας πια... τι
ομού μετά των κυριών Κι αυτά τα «ήθη» έχουν την ιστορία τους. να «φάνε» τα σ τελέχη το υ ΠΑΣΟΚ, τρώγονται
των οχτώ και μισή, οι Α φ ετηρία το υ ς η φοβερή προς Καράγιωργα μεταξύ τους. Χωρίς θεσμική λογική, χωρίς θε­
οποίες ευρισκόμενες ύβρις (προσυνέδριο 75): «Κάτσε κάτω, κουλο- σμική πρακτική, χω ρίς θεσμική μνήμη, δεν
στην ηλικία των χέρη», μπροστά στους Ανδρέα - Σημίτη, που μπορούν ού τε να συζητήσουν πολιτισμένα,
«-ήντα» προσπαθούν δεν αποδοκίμασαν. Ακολούθησε η πρώτη φά­ πόσο μάλλον να βρουν δημοκρατική διέξοδο
να μας πείσουν για την ση τη ς διαχειρισ τικής νομής τη ς εξουσίας, η στην κρίση τους.
εγκυρότητα των αντρεϊκή - «σοσιαλιστική», που έκλεισ ε με τις Έ χοντα ς όλοι το υ ς φ ο ιτή σ ει στη μεγάλη του
απόψεων (γέλια), ότι «γονυκλισίες» στην ποδιά τη ς Δ ήμητρας και γένους πασοκική σχολή τω ν «τεχνικών της
δεν κάνουν ξεπέτες (!) με τις «δεισιδαιμονίες» του Ωνασείου. εξουσίας» που ίδρυσ ε ο Α ντρέας, διαλέγονται
και τη γοητεία τους Φάνηκε πως ο σ ημιτικός εκσυγχρονισμός θα μόνο... ως τεχ ν ικ ο ί τη ς εξουσ ία ς. Και σ’ αυτές
(μπρρ). διόρθωνε τα πράγματα. Δυστυχώς στη διάρ- τ ις μάχες, αν δεν γ ίν ει «μοιρασιά», το παιχνίδι
• Το τι κλάμα ρίχνουν κειά του αυτά τα «ήθη» εξάντλησαν και το κρίνεται με νοκ-άουτ και άνευ κανόνων. Η δη­
κάθε βράδυ και τι ΠΑΣΟΚ και τη χώρα. Φαγώθηκαν τα «πακέτα» μοκρατία τη ς αρένας... σε όλο τη ς το μεγα­
αγωνία τούς διακατέχει απ’ την Ευρώπη, φαγώθηκαν και τα αποθέμα­ λείο!
για τη διαφαινόμενη τα αξιών. Λ.Β.
συντριβή του
υπέρβαρου υποψηφίου
ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΚΑΙ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΣΤΗΝ ΙΔ ΙΑ Μ ΟΙΡΑ
τους δε λέγεται.
• Κι όσο δεν τους νας αποδυναμωμένος Καραμανλής και ένα

Ε
πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα.
βγαίνουν οι αποδυναμωμένο ΠΑΣΟΚ. Αυτή είναι η εικό­ Σηκώνει λοιπόν το θέμα τη ς ΠΓΔΜ συνεχώς ο
δημοσκοπήσεις, να που δείχνει το εν αποσυνθέσει πολιτικό Κ. Καραμανλής, με τη ν ελπ ίδα ό τι μια νέα
τρελαίνονται. σύστημα τη ς χώρας, ενόψ ει μάλιστα κρίσιμων εκλογική μάχη, με αυτό το θέμα και με λίστα,
• Βλέπετε έχουν εθνικών περιστάσεων. Έ να πολιτικό σενάριο θα του επ ιτρέψ ει να εξο υ δ ετερ ώ σ ει το ΛΑΟΣ
εκτεθεί που κανείς δεν το περίμενε τις παραμονές των και επιπλέον να εκ λ έξει μια ελεγχόμενη από
ανεπανόρθωτα. εκλογών τη ς 16ης Σεπτεμβρίου. Έ ξι μόνο τον ίδιο κοινοβουλευτική ομάδα. Πέρα από τις
• Στον Georges και στο εβδομάδες από τό τε το ΠΑΣΟΚ σπαράσσεται αυτονόητες δυσ κολίες το υ εγχειρήματος
παλαιό PAS0K που από μια άνευ προηγουμένου εσωκομματική «εκλογές με λίστα», η απειλή προς τους γαλά­
κατόρθωσε να διαμάχη εξουσίας και μάλλον οδεύει προς το ζιους «αντάρτες» λ ειτο υ ρ γ εί προς το παρόν
νεκραναστήσει ο διχασμό, ενώ η ΝΔ αδυνατεί να κυβερνήσει και ευ ερ γετικά μόνο γ ια τον... Γεώ ργιο Παπαν-
συνταγματολόγος του έχει εγκλω βιστεί ανάμεσα σε αντικρουόμενα δρέου. Βλέπετε, ο αρχηγός του κόμματος
Βορρά. φ τιάχνει την εκλογική λίσ τα και, αφού όλα δεί­
• 0 οποίος χνουν ό τι ο Γ. Παπανδρέου θα συνεχίσει να
υπερασπιζόταν τη η γείτα ι του ΠΑΣΟΚ και μ ετά τη ν 11η Νοεμβρί­
νομιμότητα > ου, δύσκολα ένας πράσινος βουλευτής θα πά­
της Φώφης με ει με τον Βενιζέλο. Στο βάθος βέβαια του πολι­
φανατισμό και
τικοοικονομικού παρασκηνίου συμβαίνουν κι
τώρα λέει ότι
άλλα πράγματα. Οπως η κοινή στήριξη της οι­
ήταν άστοχη η
κογενειοκρατίας στο Μ αξίμου και τη Χαριλά­
συμμετοχή της
ου Τρικούπη από μεγάλους π αίκτες, μερικοί
στο ^ από το υ ς οποίους ο ύ τε να δουν ήθελαν ο ένας
ψηφοδέλτιο. τον άλλο πριν το 2004. Β.Ζ.

ΑΧ, ΑΥΤΗ Η ΓΛΥΚΕΙΑ ΕΞΟΥΣΙΑ!
ι ιαχές και οι δ ια ξιφ ισ μ οί
; ΜΟΛΥΒΙΕΣ
I ·ΆδειασετονΜπένυ
ί βεβαίως η Φώφη, με όσα
I αποκάλυψε σε συνέντευξή ί
της, και όπως όλα
δείχνουν θα περάσει πριν :
καλά-καλά το καταλάβει
στο τ. μελλοντικός
ηγέτης.
• Προτείνουμε να παίζουν I
μπιρίμπα με το συνάδελφό ί
του πανεπιστημιακό τ.
αρχηγό και τ.
καταλληλότερο.
• Στην παρέα τους
μπορούν να προστεθούν
οι συνάδελφοί τους κ.
Ροζάκης και Τσάτσος.
• Όσο για τους πόντους, ί
για να μη μαλώνουν,
*ΛΣ_ μπορούν να βάλουν τον
Λοβέρδο να τους γράφει.
• Να έχει και κάποια
απασχόληση.
την εξουσία. Τα προνόμια τη ς • Είπαμε Ροζάκης και

Ο
από τις ενδοοικογενεια-
κές σ υγκρούσεις στο
ΠΑΣΟΚ ξεπερνούν τα στενά
όρια του κόμματος. Ανεβαί­
νουν στο θολό ουρανό τη ς τη-
λε-δημοκρατίας και ανα μει­
γνύονται με τ ις γα ρ γα λισ τι­
κές αποκαλύψεις που αφ ο­
ρούν τα πρόσωπα του σ ημε­
ρινού δράματος. Τα προβλή­
ματα ήταν γνω στά από χρό­
νια, όπως και η επ ιθυμία γ ια
τον σφιχτό εναγκαλισμό με
ΝΑ ΜΗΝΑ τώ ρα, π αρακολουθούμε το υ ς
οποίας λειτουργούσ αν ως
γλυκό αναισθητικό για όσους
διχάζονταν π ερί αναγκαιότη­
τα ς τη ς κριτικής.
Απ αραίτητη προϋπόθεση για
την επιβίωση του ΠΑΣΟΚ, το
να εξευρ εθούν σύντομα οι
τρόπ οι γ ια την επιστροφή του
στην εξουσία; Χωρίς το υ ς κυ­
βερνητικούς θώ κους η ζωή ε ί­
ναι ελλειπ τική, τα άνθη τη ς
«ιδεολογίας» μαραίνονται και
όλοι αρχίζουμε να δείχνουμε
ΞΥΣΤΕ ΛΙΓΟ ΤΗ Μ Ν Η Μ Η
αντιμετώ πισαν την κριτική στο ΠΑΣΟΚ; Με δυ­
απελπιστικά ίδιοι. Πώς άντε-
ξαν οι Αγγλοι Ε ργατικοί και οι
Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες
για σχεδόν 20 χρόνια μακριά
από την εξουσία χω ρίς να
διαλυθούν; Στο ΠΑΣΟΚ γ ια τί
καταλαμβάνονται από πανι­
κό; Υποφέρει λοιπόν το
ΠΑΣΟΚ από «κυβερνητισμό»,
και αυτό δ ιαφ αίνετα ι από την
αντίδρασή το υ ς στο ενδεχό­
μενο να μείνουν και άλλα χρό­
νια εκτό ς εξουσίας.
ΣΩ.ΛΕ
θυμηθήκαμε ότι ήταν
υφυπουργός στο ΥΠ.ΕΞ.,
κι επειδή ο Πάγκαλος ούτε j
που να τον ακούσει δεν
ήθελε, ο τ.
καταλληλότερος τον
έστειλε στις Βρυξέλλες,
όπου έγινε δικαστής.
• Τι έκανε ο
«συνέλληνας», που λέει κι j
οΛιακόπουλος;
• Καταδίκασε την Ελλάδα, I
επειδή δεν δέχεται τους
μουσουλμάνους ως
Τουρκική μειονότητα και
μια φούχτα περίεργων,

Ε
τουλάχιστον, που ζητούν
διαπληκτισμούς και ακούμε ρόγχους από να τές φω νές διαμαρτυρίας, με ύφος αλαζονι- την αναγνώρισή τους ως
την Χαριλάου Τρικούπη. Και θα συνεχίσου- κό, ακόμα και με προπηλακισμούς. Ό λοι δικαι­ Μακεδόνων!
με να παρακολουθούμε στον ίδιο τόνο για ολογούσαν όλους και όλα. «Δεν υπάρχει ίχνος • Άξιος ο μισθός του.
ακόμα δυο βδομάδες. Έ να μόνον θα πρέπει υποψίας για κανέναν σύντροφο» σου απαντού­ • Όσο για τον τ.
να θυμίσει κανείς σε όλους όσοι σφαδάζουν σαν όταν προσπαθούσες να αρθρώ σεις πέντε μπασκετμπολίστα κ.
και κόπτονται υπέρ του ΠΑΣΟΚ το ν τελ ευ τα ίο λόγους κριτικής. Φασούλα, που είναι
καιρό: Να αναλογιστούν τρ ε ις φ ορές και να Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ για τα λαμόγια ήταν γενική. Ου- δήμαρχος Πειραιά και
θυμηθούν καλά «των περασμένω ν ημερών». δ είς ύποπτος συναλλαγής ή διαπλοκής εκινεί- συντάσσεταιμετον
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ με το ΠΑΣΟΚ είνα ι η αδυναμία το εντός τω ν πλαισίων του ΠΑΣΟΚ. Αυτό ήταν Βαγγέλα του Βορρά
μνήμης. Τις ημέρ ες α υ τές ακούστηκαν επ ικρί­ η αρχή. Από την άλλη, ο ινστρούχτορας Λαλιώ- (δικαίωμά του) διαβάσαμε :
σεις και κα τα γγελίες οι οπ οίες είνα ι βαρειές. τη ς είχε περάσει το σύνθημα «η ζωή είναι μα­ σε Κυριακάτικη εφημερίδα I
Σε άλλον ήχο τα έχουν πει στο παρελθόν πολ­ γκιά». Η «μαγκιά» και η «καπατσωσύνη» είχαν ότι για τις μετακινήσεις
λοί. Το Α ντί είνα ι ένας από αυτούς. Και πώς αναδειχθεί σ τις μ έγισ τες αρετές. Π.Τ. του αγόρασαν από το
υπερχρεωμένο ταμείο του :
ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΑΣΟΚ δήμου τζιπ αξίας 150.000 ί
όμω ς είνα ι ενότητα είναι πάντα... ευρώ.
ο ’πε ο Β α γ γ έ λ η ς σιωπής, δεν τη θέλει,

Τ Β ενιζέλος, μ έσ α
στα π ολλά που
λέει. Ε νότητα τ η ς
είπε. Συμφω νούμε
απολύτως. Η
ενό τη τα στο ΠΑΣΟΚ
συνενοχής, όχι, προς
λαού, ενότητα
σιωπής. Λ αλίστατοι
Λαλίστατοι είναι
ακόμα... Λαλίστατοι
είναι παρ’ όλα αυτά.
• Σεμνότητα και
ταπεινότητα
συναγωνιστές.

9
 ΜΟΛΥΒΙΕΣ
• Αμ η Βάσω, που τους
έφτυσε με ροχάλα
αέρος - εδάφους
λέγοντας ότι υπάρχουν
λαμόγια στελέχη που
πλούτισαν επί
κυβερνήσεων PAS0K,
χωρίς να βγάλει
τσιμουδιά κανείς από
τους τρεις διεκδικητές;
• Μιλάμε για την
ευαισθησία. ορφή επιδημίας παίρνουν οτη ΝΔ οι δη­ σ βητίες. Και τό τε υπήρχαν βουλευτές που
• Ο Βαγγέλας
εξακολουθεί να
προκαλεί μιλώντας για
Μ μόσιες διαφοροποιήσεις. Οι γκάφ ες του
Αλογοσκούφη με τους φόρους στα καύ­
σιμα και τα ακίνητα και κυρίως η αύξηση του
ήθελαν να μπουν στην κυβέρνηση, και αρκετοί
μάλιστα. Λ ίγοι όμω ς τολμούσαν τό τε να δια­
φοροποιηθούν δημοσίω ς σε βασικά ζητήματα
μικρή Αριστερά και ΦΠΑ ήταν οι αφορμές για να ξεσπάσει κύμα κυβερνητικής π ολιτικής. Και ακόμα πιο λίγοι
μεγάλο PASOK. διαμαρτυριών από βουλευτές τη ς «λαϊκής Δ ε­ για το «περιβάλλον» το υ Μ αξίμου, όπως γίνε­
• Πειραγμένο ζύγι ξιάς» και άλλους, όπως οι κ. Π. Παναγιωτόπου- τα ι τώ ρα. Σήμερα το φ άντασμα του 1993 δεν
χρησιμοποιεί. λος, Γ. Μανώλης, Θ. Καράογλου, Ν. Τσιαρ- απ ειλεί μόνο τη ν αυτοδυναμία τη ς ΝΔ. Απειλεί
• Μάλλον είναι αυτό τσιώνης, Μ. Βαρβιτσιώτης, Κυρ. Μ ητσοτάκης, και τη ν «παντοδυναμία Καραμανλή». Οι ισορ­
που ανεβαίνει κάθε Μ. Έ βερτ, Αθ. Γιαννόπουλους, Αρ. Παυλίδη, Φ. ροπίες του Μ αξίμου δεν μπορούν να κρατη­
βράδυ και θεωρεί την Πετραλιά και Π. Τατούλης. Για να αναχαιτίσει θούν. Η τέχνη του «διαιρεί και βασίλευε» δεν
παρουσία του κομψή τις «ανταρσίες», το Μ αξίμου απ ειλεί με εκλο­ επ αρκεί πλέον. Ξένοι μέσα στο ίδιο κόμμα,τα
στις οθόνες. γές και λίστα και προσπαθεί να υποβαθμίσει μεγαλοσ τελέχη τη ς ΝΔ αρχίζουν ήδη να σκέ­
• Ίσως οι τις διαφω νίες σε δυσαρέσκειες προσωπικού φ τονται τη μετα-καραμανλική εποχή και φλερ­
συμβουλατόροιτου να επιπέδου από μη «υπουργοποιηθέντες». τάρουν ε ίτε με τη ν Ν τόρα ε ίτε με τον Αβραμό-
τον έπεισαν ότι έχει Αλλά και στην προηγούμενη κυβερνητική θη­ πουλο ε ίτε με άλλους.
κορμοστασιά μοντέλου τεία τη ς ΝΔ υπήρχαν διαφω νούντες και αμφι- Β.Ζ.
και να το πίστεψε.
• Τι κι αν οι μαμάδες
παίρνουν στην αγκαλιά ΑΥΤΗ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΜΟΝΟ ΕΚΛΟΓΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ
τους τα μικρά παιδιά ι μπορεί να κάνει μια κυβέρνηση που ισορ­ ταρρυθμίσ εις, για τ ις οπ οίες ο πρωθυπουργός
όταν βγαίνει στις
βραδινές ειδήσεις, μην
τραυματιστεί η ψυχούλα
τους;
Τ ροπεί ανάμεσα στην παραλυσία και την
τραγω δία; Η ανεργία, η οικονομική κρίση
και η δημοσιονομική ανεπάρκεια, το Ασφαλι­
ζήτησε, σημειω τέον, την ανανέωση τη ς λαϊκής
εντολής.
Απειλούν ακόμα και τη διαχείριση τω ν τρέχο-
στικό, τα εθνικά θέματα και η καταστροφή του ντων προβλημάτων διακυβέρνησης, αφού κα­
• Άλλες πιο σκληρές περιβάλλοντος είναι πολύ σοβαρά προβλήμα­ νένας υπουργός δεν τολμ ά να κάνει τίποτα,
τον έχουν τα για να τα διαχειρισ θεί μια κυβέρνηση που μην τυχόν και π ροκαλέσει καταψήφιση του νο­
βιντεοσκοπήσει και δεν τολμάει ούτε μια κρίσιμη ψηφοφορία να μοσχεδίου ή δημόσια κριτική τη ς απόφασής
παίζουν την κασέτα όταν αντιμετω πίσει στη Βουλή. Αλλά το χειρότερο του. Φ ανταστείτε δηλαδή τ ι έχ ει να γίνει με το
οι μπόμπιρες αρνούνται δεν είναι αυτό. Η ισχνή αυτοδυναμία και η δυ­ θέμα τη ς ΠΓΔΜ ή αν ο Β. Πολύδωρας ανεξαρ­
να φάνε. σαρέσκεια στις τά ξεις τω ν κυβερνητικώ ν βου­ τητοπ οιηθεί τελικά . Είναι συνεπώς αδιανόητο
• Μιλά, και σκέφτεσαι λευτώ ν δεν ματαίωσαν μόνο τις μεγάλες με- ο πρωθυπουργός να μην κατανοεί και ο ίδιος
ότι είναι έτοιμος να
πια ό τι η κυβέρνηση αυτή δεν έχ ει κανένα μέλ­
κατασπαράξει τα
'Ψ Η φ ίΣ Α Η.Δ> λον. Και ό τι μόνο σε νέες εκλογές μπορεί να
θηράματά του. τ ι NAioy πο>
/ΓΙΑΤΙ π ις τ β λ ο τ ι ο π ύ ίβ η εκ το ίΓ ο - οδηγήσει τον τόπο. Β. Ζ.
• Ας τον χαίρονται τον \ρ ΑΑΟΓοΣΚΟΧφΗΣ ΛΜ &ΡΑΕ; ΤΡΙΣΜΈ­
μελλοντικό (sic) ηγέτη Λ€Μ Θ Α Α /ΪΗ Σ 6 Ι ΓΙΣΤΗ Κ Α ΙΗ Δ ΙΚ
J o y g 0 o ft» g > J .O Y M M A K IJ
(γέλια). ΠΟΛΥΔΩΡΑΣ
• Αλλά και τους
σ υγκράτητος εμ φ α νίζετα ι ο Πολύδωρας
συνεργάτες του.
• Που ένας ένας την
κάνουν με ελαφρά
πηδηματάκια.
Α σ τις σ υ νεντεύξεις και σ τις δημόσιες τοπο­
θ ετή σ εις του. Και πώς να μην είναι, όταν
διαβεβαιώ νει ό τι «έχει απασφαλίσει»; Φωτιά και
λάβρα εκβά λλει εναντίον υπουργών και άλλων
στελεχώ ν, συνδικαλιστώ ν τη ς αστυνομίας κ.ά.
Σε έναν στοχαστή με βαθιά συναίσθηση της
ισ τορικής του ευθύνης θα τα ίρ ια ζε μάλλον η
αδιατάρακτη γαλήνη και η περισυλλογή ενός
δασκάλου του Ζεν. Π ήγε χαμένη τόση μελέτη
τη ς φ ιλοσοφ ίας τη ς Α να τολής! ΣΩ.ΛΕ
10
 ΑΝΤΑΡΤΙΚΑ ΣΤΗ ΝΔ ΜΟΛΥΒΙΕΣ
εν το υ ς χαροπ οιεί α ρ κετά η διατήρηση

Α
τεία ς . Πώς να παρηγορηθούν; Μόνο με τις • Μίμης Ανδρουλάκης.
τη ς εξουσ ία ς στη ΝΔ. Γ ι’ αυτό και παρα- υπ αίθριες εκδηλώ σεις και τ ις χλιαρές χειρα­ • Ανακάλυψε τα λάθη
βιάζεται με πομπώδες ύφ ος η εκεχειρ ία ψ ίες τω ν ψηφοφόρων; Απομένει λοιπόν προς του Βενιζέλου και
μεταξύ δυσαρεστημένω ν και ευνοημένω ν. χάριν τη ς υστεροφ ημίας να προειδοποιήσουν αλλάζει ρότα.
Στην ορχήστρα το υ ς παράφω νους και ο ξείς γ ια τη ν καταιγίδα που πλησιάζει. Μα, όταν κα­ • Στο λήμμα
τόνους σηκώνουν τα π αραμελημένα «όργα­ τείχα ν θ έσ εις υψηλής ευθύνης γ ια τί δεν μίλη­ οπορτουνισμός ο κ.
να». Δηλαδή, Πολύδω ρας, Τατούλης, Μανώ­ σαν γ ια το ασφαλιστικό ή την αύξηση π ετρε­ Μπαμπινιώτης θα
λης, Παυλίδης, Θαν. Γιαννόπουλος. Ο καθείς λαίου και ΦΠΑ; Είναι η σκιά τη ς εξουσ ίας που πρέπει να αναφέρει το
εκτιμά ό τι έχ ει κερ δίσ ει επ αξίω ς τα δικά του φ ρ οντίζει φ α ίνετα ι να μειώ νει τις μεταφ υσικές παράδειγμά του ως
κομματικά παράσημα, και τώ ρα νιώ θουν ό τι ε ι­ ανησυχίες. κλασσική περίπτωση του
σέρχονται στο σ τάδιο τη ς βουβής αποστρα­ ΣΩ.ΛΕ είδους.
• Η Μαριωρή ακόμα
ΠΑΡΕΛΑΣΕΙΣ συσκέπτεται με τον
δού πάλι με το γνω στό πρό­ νέα μέτρ α για τόνωση τη ς για να αναδειχθούν οι ιδ ια ιτε­ εαυτό ης για το τι θα

Ι βλημα που αντιμετω π ίζουμε

κάθε εθνική επ έτειο: Να ε ί­
ναι υποχρεωτική η συμμετοχή
των μαθητών ή όχι; Να είνα ι
σημαιοφόροι αλλοδαποί ή
όχι; Οι νοσταλγοί τω ν εθνικών
ιδεωδών προφανώς θεωρούν
«ύβρη» την όποια συζήτηση
περί κατάργησής τους. Τώρα
μάλιστα που το έθνος ξαναζεί
στιγμές ανάτασης με αφορμή
το «Σκοπιανό», αναζητούνται
ΠΩΣ 0 1 1 5 2 ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ΣΥΝΤΟΜΑ 151
ποιος σ υνομιλεί με το ν Βύρωνα Πολύδωρα
εθνικής συνείδησης. Η στρα-
τικοπ οίηση τη ς μαθητικής ζω­
ής σ υνεχίζει την ηθικοπλαστι­
κή τη ς διαδρομή από τα χρό­
νια του Μ εταξά έω ς σήμερα.
Η Ελλάδα έχ ει το «προνόμιο»
να είνα ι η μοναδική χώρα στην
Ευρώπη όπου δ ιεξάγοντα ι μα­
θη τικές παρελάσεις. Καμία
σοβαρή συζήτηση για τα
πραγματικά προβλήματα τω ν
σημερινώ ν εφήβων. Όπως και
κρίνει σκόπιμο και θα εκφ ράζει δημοσίως τις
ρότητες του ψυχισμού τους
και το πώς αντιμετωπίζουν τη
δημόσια έκθεσή το υ ς σε σχέ­
ψηφίσει.
• Εκατοντάδες χιλιάδες
πασόκοι περιμένουν με
ση με γεγονότα, που δεν αφο­ αγωνία τη θέση που θα
ρούν την μελλοντική τους πάρει για να πράξουν
ζωή. Και γ ια τί να είναι υποχρε­ ανάλογα.
ωτική πράξη η παρέλαση, η • Κακά τα ψέματα.
αποχή από την οποία τιμω ρεί­ • Έχει επιρροή στο
τα ι με κάποια ποινή; Θ έλουμε κόμμα.
έξυπνους και δημιουργικούς • Και κυρίως ιπην
νέους ή «ευνουχισμένους» κοινωνία
υπηκόους; ΣΩ.ΛΕ • Με τούτα και με κείνα
κατόρθωσαν
νταβατζήδες και τα
παπαγαλάκια τους να
κάνουν τον Georges να

Ο αντιλαμβάνεται αμέσω ς ό τι το ν χω ρίζει,

πλέον, ένα χάσμα από το Μ αξίμου. Ό τα ν ο
πρώην υπουργός Δ ημόσιας Τάξης δηλώ νει
απόψεις του επί παντός θέματος, χω ρίς π ει­
θαρχικές κυρώ σεις από τη Ρηγίλλης.
Από εκ εί και πέρα υπάρχουν βέβαια και άλλα
φαίνεται αριστερός και
συμπαθής.
• Ζητείται ψυχίατρος.
δημοσίως ό τι «ο Καραμανλής με τα φερέφω νά σενάρια και φυσικά το ΛΑΟΣ. Και όχι μόνον γ ι’ • Παρακαλώ
του διέρρεαν πως π ροκάλεσα μεγάλη ζημιά αυτόν, αλλά και για άλλους δυσαρεστημένους επειγόντως να με
στην παράταξη», οι γ έφ υ ρ ες έχουν κοπεί. Και βουλευτές. Άλλω στε ο Βύρωνας δεν έκρυψε πληροφορήσει η X.
εντός ολίγου η ΝΔ θα βρίσ κεται σε απόσταση ποτέ τη φ ιλία του με τον Γιώργο Καρατζαφέ- Τρικούπη με ποιον
ενός μόνο βουλειπ ού από το ν ... γκρεμό. Ο Βύ­ ρη. Όπως και άλλοι δυο «αντάρτες» βουλευ­ μονομάχο έχει ταχτεί ο
τές , οι κ. Π. Τατούλης και Αθ. Γ ιαννόπουλος. Πέτρος Κουνελάκης για
ρωνος θα επ ιχειρήσει ηρω ική έξοδο από το
μαντρί, ανεξαρτητοπ οιού μένος από την ΚΟ Μ ιλάμε δηλαδή για ένα πρώην υπουργό και να ξέρω τι θα ψηφίσω
δυο πρώην υφυπουργούς τη ς ΝΔ. στις 11 Νοέμβρη.
της ΝΔ, όπως έγραψ ε πρώτο το w eblog του
Β.Ζ. • Αμετανόητος
Αντί. Έ τσ ι θα σ τη ρ ίζει τη ν κυβέρνηση όταν το
κομμουνιστής περιμένω
γραμμή από το παλιό
ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ αξιωματούχο της
ανανεωτικής Αριστερός,
λλες είναι οι α π α ιτή σ εις εφ α ρ μ ο γ ή ς τη ς

Α πολιτικής σ ε λ επ το μ έρ ειες ό τα ν είσ α ι ή δη

κυβέρνηση κα ι ά λ λ ε ς ό τα ν κ ά ν εις γενικού
χαρακτήρα ε ξ α γ γ ε λ ίε ς . Ο μολογία πλήρης
μέλος στο Γραφείο
Επαρχιών του ΚΚΕ εσ.
των πρώτων χρόνων της
μεταπολίτευσης.
από αφοπλιστικό κυνισμό τα όσα δήλω σε ο κ.
• Κουράγιο συντρόφια.
Αλογοσκούφης δικαιολογώ ντας τις
• 14 και 1 έμειναν.
κυβερνητικές ανακολουθίες. Και όποιος
κατάλαβε, κατάλαβε σε αυτή τη χώ ρα που Ν.Μολ.
Ψηφίζουμε χω ρίς σύγκριση και μέτρο. Ό τα ν
κάνεις λοιπόν π ροεκλογικές δηλώ σεις, δεν τις
κάνεις με τη ν δέουσα σοβαρότητα. Ε ίτε
επειδή αγνοείς τα α ντικειμ ενικά προβλήματα,
είτε επειδή θεω ρείς νοητικά
καθυστερημένους το υ ς ψ ηφοφόρους.
ΣΩ.ΛΕ
1
 ΑΝΕΦΟΔΙΑΣΜΟΣ
Ποιος θυμάται τις
περίφημες «αύρες», τα
οχήματα που
χρησιμοποιούσε η πάλαι
ποτέ Αστυνομία Πόλεως
για την καταστολή των
διαδηλώσεων; Όσοι
έχουν απορίες ή όσοι
δεν έχουν ζήσει εκείνες
τις εποχές ας κάνουν
λίγη υπομονή, επειδή η
ΕΛ.ΑΣ. θα εξοπλισθεί με είτε και τη θετική όψη: Θα μπορούμε να σουν τον Μαρξ και να προσαρμόσουν τις θεω­
νέα οχήματα καταστολής
από τη Γαλλία. Εκτός
αυτού, θα σταλούν για
Δ αγοράζουμε λιγότερο π ετρέλαιο θέρμαν­
σης, λιγότερα καύσιμα κίνησης. Άρα, θα
καταναλώνουμε προφανώς λιγότερα απ’ αυτά.
ρίες του στην εποχή μας, όπου το Das Kapital
παράγει κέρδη... χω ρίς καν να κάνει κάτι παρα­
γωγικό, χωρίς να κεφαλαιοπ οιεί κάποια εργα­
μετεκπαίδευση στη Άρα, θα έχουμε πολύ βραδύτερη ανάπτυξη σία... 4.000 (τέσσερις χιλιάδες) τα ξί στο Λος
Γαλλία και Έλληνες του φαινόμενου του θερμοκήπιου... Άρα... Πα- Άντζελες. Μόνον! Έ τσ ι έλεγε ένας αστυνομι­
αστυνομικοί, ώστε να νηγυρίστε! κός σε μια πρόσφατη ταινία. Μόνον 4.000 (τέσ­
είναι πανέτοιμοι να Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι την τιμή του σ ερις χιλιάδες) τα ξί υπάρχουν στο Λος Αντζε­
αντιμετωπίσουν τα πετρελαίου ανεβάζουν τα διαβόητα Hedge λες. Και στην Αθήνα, λέει, πάνω από 12.000.
προσεχή κύματα Funds, τα κερδοσκοπικά κεφάλαια, που, επω­ Άρα έχουμε πολύ υψ ηλότερο βιοτικό επίπεδο
διαδηλωτών. Όσο φελούμενα απο την, επίσης διαβόητη, παγκο­ από τους χαζοαμερικάνους, που μας κάνουνε
διογκώνονται τα σμιοποίηση, μετακινούνται δώθε κείθε παρά­ και τον κάμποσο...
αιτήματα και οι γοντας τεράσ τια κέρδη, μόνο και μόνο γιατί... Ή πολύ χειρότερα Μέσα Μ αζικής Μεταφο­
διεκδικήσεις τόσο μετακινούνται! Ε, και; Έ χετε δει εσ είς ποτέ κε­ ράς...
«γενναιόδωρη» θα είναι φάλαια... μη κερδοσκοπικά; Ν εοφιλελεύθερη Ή πολύ χειρ ό τερ ες συνήθειες μετακίνησης...
και η απάντηση της παγκοσμιοποίηση δεν θέλουμε; Ας τη λου­ Ή και τα τρ ία μαζί...
εξουσίας. στούμε. Ή και μόνο δύο από τα τρία... Ξέρετε εσείς
ΣΩ.ΛΕ Είναι καιρός πάντως κάποιοι να ξαναδιαβά­ ποια... Ν.ΛΑΜΠ.

0 ΠΡΩΗΝ ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ «ΤΣΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ»

σοβαρή διατάραξη των το Μαξίμου κυβερνητικής γάλα συμφέροντα που π ερι­ τον πολιτικό ενταφιασμό του

Η ενδοκυβερνητικών ισορ­
ροπιών που εξασφάλι­
ζαν μέχρι πρότινος την «πα­
ντοδυναμία Καραμανλή»
επιβεβαιώνεται με την ανοι­
κτή πλέον σύγκρουση του κ.
Αλογοσκούφη με τον κ. Ρου-
σόπουλο. Μέχρι πρότινος οι
δυο κορυφαίοι υπουργοί
αποτελούσαν τους δύο βα­
σικούς πυλώνες στην άσκη­
ση τη ς εκπορευόμενης από
πολιτικής αλλά και στην αντι­
μετώπιση τη ς Ντάρας. Τώρα
το Μαξίμου «αδειάζει» τον κ.
Αλογοσκούφη, μέσω του κ.
Ρουσόπουλου, και ομιλεί για
«γκάφες» και άλλα. Δεν μπο­
ρεί, όμως, να ξεγελάσ ει και
πολλούς. Η σύγκρουση
αφορά το ποιος έχει το πά­
νω χέρι στην οικονομική
εξουσία και ποιος διαφ ε­
ντεύει τη νομή τη ς και τα με­
μένουν από πίσω (του πε­
τρελαίου, π.χ.). Κάποτε, βέ­
βαια, άρεσε πολύ στον ίδιο
τον Κ. Καραμανλή η ιδέα του
Αλογοσκούφη να σκάβει το
λάκκο τη ς Ν τάρας και του
Αβραμόπουλου. Σήμερα,
όμως, μετά το «άδειασμα»
του «τσάρου», την «οικειοθε-
λή» αποχώρηση από το παι­
χνίδι τω ν κ. Σιούφα, Μ εϊμα-
ράκη και Παυλόπουλου και
κ. Βουλγαράκη, ποιος άραγε
θα απ ομείνει στο Μαξίμου
με την Ντόρα να περιμένει
στη γωνία; Οι άνθρωποι του
Κώστα Καραμανλή πιστεύ­
ουν, βέβαια, ό τι κρύβει ακό­
μα άσους στο μανίκι του και
ό τι δεν είνα ι το εύκολο θύμα.
Οψόμεθα εις Φιλίππους, που
έλ εγ ε προεκλογικά και ο Ψυ-
χάρης για το ΠΑΣΟΚ.
Β.Ζ.

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜ Α ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

πότε κι αν γίνουν οι νέες

Ο
εκλογές, είναι βέβαιο ότι
η ΝΔ θα τις κερδίσει κι
αυτές, αλλά χωρίς αυτοδυ­
ναμία αυτή τη φορά. Έ τσ ι
που πάει, θα χάσει πολύ πε­
ρισσότερες από τις 27.000
ψήφους που της επέτρεψαν
την τελευταία φορά να κάνει
κυβέρνηση -κα ι δεν υπάρχει
καμία ελπίδα βελτίωσης.
Ποιος θα κυβερνήσει λοιπόν
12
τον τόπο; Κανείς δεν ξέρ ει
ακόμα. Το μόνο σίγουρο εί­
ναι ότι το πολιτικό σύστημα
βρίσκεται σε κατάσταση ανι­
σορροπίας και κανείς δεν
μπορεί να προβλέψει πού θα
«κάτσει» στο τέλος. Έ χουμε
μπει σε μια περίοδο μακρό­
χρονων και ριζικών ανακατα­
τάξεω ν στην πολιτική σκηνή
και εμ είς τουλάχιστον αδυ­
νατούμε να παρακολουθή­
σουμε τα διάφορα σενάρια
διακομματικώ ν συνεργασιών
που κυκλοφορούν, με πολλή
δόση φαντασίας τις περισ­
σ ότερες φορές. Ό σα όμως
συμβαίνουν στα δύο μεγάλα
κόμματα έχουν κοινή αφ ετη­
ρία και ίσως θα έχουν και κοι­
νή κατάληξη. Τριάντα τρ ία
χρόνια από την ίδρυσή τους
και τα δύο κόμματα-δεινό-
σαυροι δείχνουν σήμερα πε-
/ ----------------
ρισσότερο από ποτέ αυτό
που ήταν εξαρχής: Συνασπι­
σμοί ετερόκλητω ν πολιτικών,
προσωπικών και οικονομικών
συμφερόντων με μοναδικό
συνεκτικό ιστό τη νομή της
εξουσίας. Τι θα συμβεί στο
τέλο ς κανείς δεν μπορεί να
το προβλέψει. Η πολιτική δεν
λειτο υ ρ γεί με συνταγές ούτε
μόνο με επ ιταγές διαπλεκο-
μένων. Β.Ζ.
Το κράτος έχει στεγνώσει τα ασφαλιστικά ταμεία
ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΗΡΕ 0 ΤΑΚΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

Το πρόβλημα της κοινωνικής ασφάλισης δεν είναι καινούριο. Αντίθετα, έχει

ένα αμαρτωλό παρελθόν, όσο και ένα προβληματικό παρόν. Σύμφωνα δε με
όλες τις ενδ είξεις θα έχει και ένα μακρύ και αμφίβολο μέλλον. Η κυβέρνηση
της Νέας Δημοκρατίας, παρά τα μεγάλα λόγια και τους λεονταρισμούς προς
κάθε κατεύθυνση, είναι βέβαιο ότι, όπως συνέβη και με όλες τις κυβερνήσεις
που προηγήθηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια, δεν θα τολμήσει να το αγγίξει
τελικά. Και αν το κάνει, θα το κάνει επιφανειακά, με κάποια φαινομενικά
ανώδυνα νομοσχέδια, τα οποία, ωστόσο, δεν θα προσφέρουν ουσιαστικές
λύσεις στα χρόνια προβλήματα του «ασφαλιστικού», αντίθετα θα μπλέξουν
περισσότερο την κατάσταση.
Προς το παρόν, η κυβέρνηση προσπαθεί να παρασύρει τα συνδικάτα των
εργαζομένων και τις δυνάμεις της πολιτικής αντιπολίτευσης σε έναν
«διάλογο», για τον οποίο, όμως, δεν ξεκαθαρίζει ποιοι είναι ακριβώς οι στόχοι
της, γεγονός που προκαλεί την αντίδραση των «κοινωνικών εταίρων». Οι
οποίοι, βεβαίως, διαβλέποντας ότι επιχειρείται η άνευ όρων παράδοσή τους,
αρνούνται να προσέλθουν σε έναν ανούσιο και επικίνδυνο διάλογο, εφόσον
δεν ικανοποιούνται κάποιοι βασικοί όροι που θα διασφαλίζουν τα συμφέροντα Σάββας Ρομπόλης
των εργαζομένων.
κής, όταν τον Οκτώβριο του ’81 οι
Αλλά, ποιο είναι το πραγματικό πρόβλημα της κοινωνικής ασφάλισης; Ποιοι ασφ αλιστικές ετα ιρ ίες, επειδή έπαιξαν
φταίνε για τη δημιουργία του; Ποιοι κίνδυνοι απειλούν το σύστημα και τι σε υψηλού ρίσκου μετοχές, έχασαν δι­
προοπτικές υπάρχουν για να ξεφύγει αυτό από τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει ή σεκατομμύρια δολάρια, ακριβώς για
θα αντιμετωπίσει στο μέλλον; Για όλα αυτά μιλάει ο καθηγητής του Παντείου να ανταποκριθούν σ τις υποχρεώσεις
απέναντι στους π ελάτες το υ ς (δηλαδή
Πανεπιστημίου και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας της σ υντάξεις, νοσοκομεία, φάρμακα
ΓΣΕΕ Σάββας Ρομπόλης στην παρακάτω συνένετυξη που παραχώρησε στο Αντί. κ.λπ.), αλλά και να μη καταρρεύσει και
αυτό το σύστημα, ήλθε η τό τε κυβέρ­
νηση του Ρόναλντ Ρήγκαν και τους
•Η κυβέρνηση, π ρ ο ετο ιμ ά ζο ντα ς για πορθούν επώδυνα μέτρα, δεν θα μπο­ έδω σε από τα αποθεματικά του κρά­
τα μέτρα που σ κο π εύ ει να π άρ ει και για ρούν να πληρωθούν σ υντάξεις μετά το υ ς ένα τεράσ τιο δάνειο, για να μπο­
να απ οτρέψ ει α ν τιδ ρ ά σ εις ε κ μ έρ ο υ ς από 15 χρόνια. Και αυτό το λέω για τί, η ρέσουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλη­
των εργαζομένω ν, χρ ησ ιμ οπ οιεί κοινωνική ασφάλιση είνα ι ένα υποσύ­ μα τη ς ρευσ τότητας και των υποχρεώ-
κάποια εκβ ια σ τικ ά διλήμμ ατα, έν α απ ό στημα του ευρύτερου κοινω νικοοικο­ σεών τους. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε
τα οποία είναι ό τι το α σ φ α λ ισ τικ ό νομικού συστήματος, οπότε σε μια τ έ ­ για μια δημόσια ασφάλιση που έχει την
ούστημα έχ ει π εριθώ ριο ζω ή ς 12 το ια περίπτωση πρώτα πρέπει να κα- εγγύηση του κράτους.
Χρόνια και μ ετά θ α κ α τα ρ ρ εύ σ ει. Είναι τα ρ ρ εύ σ ει ο κρατικός προϋπολογι­
έτσι τελικά; σμός και μετά να καταρρεύσουν τα • Όμως, η κυβέρνησ η β άζει τώ ρα το
-Κ α τ’ αρχάς, νομίζω ό τι στην κοινω νι­ υποσυστήματα. Χαρακτηριστικό πα­ θέμα και μ άλισ τα π ιεστικά και η
κή ααφάλιση είνα ι πολύ μαχητό το επ ι­ ράδειγμα, ακόμα και σε μια χώρα στην αίσ θησ η που υπ άρχει είναι ότι ένα ς
χείρημα τη ς κατά ρρευσ ης το υ συστή- οποία κυριαρχεί η ιδιω τική ασφάλιση: από το υ ς λ ό γ ο υ ς που το κάνει είναι
Ματος, όπως καιτο δίλημμα ότι, αν δεν Σ τις Ηνω μένες Π ο λιτείες τη ς Αμερι- πως θέλει, μέσω και τη ς μ είω σης τω ν

13

δαπανώ ν για την κοινωνική ασφ άλιση,
να αντιμετωπίσει και τα δημοσιονομικά
προβλήματα. Είναι δυνατό να
συνδέονται α υτά τα δύο;
—Κανονικά, σε μια ορθολογική λ ει­
τουργία τη ς οικονομικής πολιτικής και
της δημοσιονομικής διαχείρισης, θα
έπρεπε να τροφ οδοτείτα ι η κοινωνική
ασφάλιση και να ’χει μια αυτονομία και
μια αυτοτέλεια από τον κρατικό προϋ­
πολογισμό, ώστε να διαχειρίζεται αυ-
τοτελώ ς τους πόρους της. Στην Ελλά­
δα όμως δεν συμβαίνει αυτό. Ο κρατι­
κός προϋπολογισμός και ο κοινωνικός
προϋπολογισμός συμπλέκουν πάρα
πολύ, συνήθως σε βάρος του κοινωνι­
κού προϋπολογισμού, τους πόρους
του οποίου αξιοπ οιεί και εκμεταλλεύε­
τα ι ο κρατικός προϋπολογισμός. Για
παράδειγμα, είχαμε αυτό που συνέβαι-
νε κατά τη μακρά περίοδο 1950-1981.
Τι ήταν αυτό που συνέβαινε ουσιαστι­
κά; Ή ταν ακριβώς η εκμετάλλευση των
πόρων τη ς κοινωνικής ασφάλισης, και
μάλιστα άτοκη, υπέρ του κρατικού
προϋπολογισμού. Αυτό, όμως, το βλέ­
πουμε να γίνετα ι και στη συνέχεια, τα
Συνδικάτα, μάλιστα, εδώ και χρόνια ε ί­
χαν διεκδικήσει και το 2001 την αυτο­
τέλεια των προϋπολογισμών, δηλαδή
ο κρατικός προϋπολογισμός να έχει
τους πόρους του, τη διαχείρισή του και
την αξιολόγησή του, αλλά και ο κοινω­
νικός προϋπολογισμός να έχει την κα­
τάρτισή του, τους πόρους του, τη δια­
χείρισή του και την αξιολόγησή του.
Έ τσι, δεν θα υπάρχει εμπλοκή. Δυστυ­
χώς, όμως, αυτή η ανωμαλία συνεχίζε­
τα ι και σήμερα.
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ
Τώρα, εδώ υπάρχει και ένα ζήτημα,
αντίληψης θα έλεγα, για το πώς αντι­
μετωπίζει το κράτος τα ελλείματά του.
Οι μονεταριστές, γ ια τί πλέον πηγαί­
νουμε στην οικονομική θεωρία, υπο­
στηρίζουν ότι τα ελλείματα του κρά­
τους, του κρατικού προϋπολογισμού,
αντιμετωπίζονται με τη μείωση των δα­
πανών, ακόμα και των κοινωνικών δα­
πανών, επειδή στη θεωρητική τους
αντίληψη οι κοινωνικές δαπάνες είναι
καταναλωτικές δαπάνες. Επομένως,
αυτή η θεωρία δουλεύει με δύο κατη­
γορίες δαπανών, τις καταναλω τικές
και τις επενδυτικές. Άρα, σου λέει,
14
εφόσον είναι καταναλω τική δαπάνη η
σύνταξη, το ένα ή το άλλο, πρέπει να
το περικόπτουμε όσο μπορούμε, υπέρ
τη ς μείωσης τω ν ελλειμάτω ν του κρα­
τικού προϋπολογισμού. Ό μω ς, έχει
αποδειχθεί επιστημονικά, εδώ και πά­
ρα πολλά χρόνια από σοβαρούς επι­
στήμονες σ τις ΗΠΑ και στην Ευρώπη,
αλλά και στην Ελλάδα, ό τι αυτός ο
τρόπος είναι κατ’ αρχήν επιστημονικό
λάθος, δ ιό τι μέσα σ τις κατηγορίες των
δαπανών έχουμε και μια τρ ίτη κατηγο­
ρία, τη ς αναπαραγωγικής δαπάνης,
δηλαδή τη ς δαπάνης τη ς οποίας η κα­
τανάλωση κινητοπ οιεί σε κάποιο βαθ­
μό το σύστημα. Σ’ αυτή την κατηγορία
περιλαμβάνονται οι δαπάνες τη ς υγεί­
ας, τη ς κοινωνικής ασφάλισης, οι δα­
πάνες τη ς π αιδείας, οι οποίες όταν δα-
πανώνται δημιουργούν μια ζήτηση,
άρα λειτουργούν και αναπαράγουν, με
πολλαπλασιαστικά απ οτελέσματα, το
οικονομικό σύστημα.
Παρ’ όλα αυτά, έχοντας αυτή την
αντίληψη οι μονεταρισ τές θεω ρούν ό τι
πρέπει να μειώνουν τις δαπάνες για να
μειώσουν τα κόστη. Εμείς, αντίθετα,
υποστηρίζουμε την άποψη που λ έει ότι
οι κοινω νικές δαπάνες δεν είνα ι επεν­
δυτικές, αλλά δεν είνα ι και καταναλω ­
τικές. Επομένως έχουν μια συμβολή
στην οικονομία και όσο τις μειώ νεις τό ­
σο αυτή η συμβολή το υ ς π εριορίζεται.
Από την άλλη πλευρά, η δεύτερη κ ρ ιτι­
κή είναι ό τι α υτές οι δαπάνες, όσο και
να περιοριστούν, δεν συμβάλουν στην
κάλυψη τω ν ελλειμάτω ν του κράτους.
Δ ιότι, έτσ ι κι αλλιώς το κράτος έχ ει
υποχρεώσεις, έναντι τη ς σημερινής
και τω ν μελλοντικώ ν γενεώ ν.
Έ να τρ ίτο ζήτημα είναι ό τι έχουμε το
Σύμφωνο Σταθερότητα ς και Ανάπτυ­
ξης τη ς Ευρωπαϊκής Ένω σης, το
οποίο π ιέζει τα κράτη-μέλη για μείωση
δαπανών, επειδή κι αυτό εμπ νέεται
από μονεταριστική αντίληψη. Στο πλαί­
σιο αυτό, τα κράτη-μέλη υποβάλλουν
το δικό το υ ς σχέδιο σ τα θερ ότητα ς και
ανάπτυξης και μιλάμε για μείωση δα­
πανών και ισοσκελισμένους προϋπο­
λογισμούς μέχρι το 2010, που σημαίνει
πολιτική λιτό τη τα ς κ.λπ. Το θέμα είναι,
βεβαίως, η άλλη αντίληψη, ό τι οι κοι­
νω νικές δαπάνες είνα ι αναπαραγω γι­
κές, είνα ι όμως και το ερώ τημα πώς θα
ανπμετωπισθούν τα ελλείμ α τα του
κρατικού προϋπολογισμού. Και στο ζή­
τημ α αυτό, η αντίληψ η που υποστηρί­
ζουμε εμ είς είνα ι ό τι θα αντιμετωπι-
σθούν όχι με λ ιτό τη τα και περικοπές,
αλλά με τη ν ανάπτυξη. Δηλαδή, η ανά­
πτυξη τη ς οικονομίας είνα ι αυτή που
θα φ έρ ει μ εγα λύτερ ο ΑΕΠ, περισσό-
τεο πλούτο και βεβαίω ς αυτός ο πλού­
το ς θα π ρέπει να κατα νεμηθεί όσο το
δυνατόν δικα ιό τερ α . Αυτό, όμως, δεν
υπάρχει στην αντίληψ η τω ν μονεταρι-
στών, γ ι’ αυτό και τα τελ ευ τα ία χρόνια
π αρατηρούμε αυτή την εμπλοκή, με τη
μείω ση τω ν κοινωνικών δαπανών (πην
υπηρεσία τη ς μείω σης τω ν ελλειμάτων
του κράτους.
0 Ρ 0 Λ 0 Σ ΤΩΝ ΧΡΕΩΝ ΣΤΑ ΤΑΜΕΙΑ
•Έ ν α ά λλο ζήτημ α είνα ι ότι μιλάμε για
π ρόβλημ α τη ς κοινω νικής ασφάλισης,
ό τα ν τα Ταμεία δ εν έχ ο υ ν τις εισ ροές
π ου θ α έπ ρ επ ε να έχουν, ιδ α ίτερ α από
τα χ ρ έη π ου ήδ η υ π ά ρ χ ο υ ν από την
π λευ ρ ά το υ κρ ά το υ ς , απ ό επιχειρήσεις
κ.λπ. Α ν τίθ ετα , π ρ ο σ π α θο ύν να
μ ειώ σ ουν α υ τέ ς τις εισ ρ ο ές, π ρος
ό φ ε λ ο ς πάλι το υ ίδ ιο υ το υ κρ ά το υ ς και
τω ν επ ιχειρήσεω ν, μ ειώ νοντας έτσι,
ό σ ο είναι δ υνα τό , και τις νόμιμες
ε κ ρ ο έ ς π ρ ος ό φ ε λ ο ς τω ν
εργαζομ ένω ν.
- Έ ν α σοβαρό π ρακτικό πρόβλημα
που υπάρχει στην χρηματοοικονομική
κατάσταση τω ν Ταμείων, είνα ι ακριβώς
αυτό: ό τι στην Ελλάδα δεν εισπράττο-
ντα ι οι νομοθετημένοι πόροι. Γι’ αυτό
και από τη δική μας πλευρά και από τα
Συνδικάτα δεν υπ οστηρίζεται η αύξη­
ση τω ν εισφορώ ν από το υ ς εργαζόμε­
νους, επειδή οι εισ φ ο ρ ές αυτές είναι
ήδη πάρα πολύ υψηλές. Εκείνο που
υπ οστηρίζεται είνα ι κυρίω ς η πλήρης
είσπραξη τω ν νομοθετημένω ν πόρων.
Έ τσ ι, μέσα σ’ αυτά που δεχόμαστε βά­
ζουμε τη ν εισ π ραξιμότητα κατά 100%,
με τη ν έννοια ό τι δεν μπορούμε να δια-
νοηθούμε ό τι ένα τα μ είο , ένας οργανι­
σμός, δεν μπ ορεί να εισπ ράξει τους
πόρους του. Ε ξετάζουμε, βεβαίως, σε­
νάρια με εισ π ραξιμότητα στο 70% ή
στο 80%, για να δούμε π οιες είναι οι
επιπτώ σεις, γ ια τί και αυτά εκφράζουν
μια π ραγματικότήτα. Αυτά είναι, όμως,
σενάρια που κρατά με γ ια τον εαυτό
μας, ως μ ελετη τές. Α ντίθετα, αυτό που
βγαίνει από τ ις μ ελ έτες μας και υιοθε-
το ύ ντα Συνδικάτα, είν α ι εισπ ραξιμότη-
τα σ το 100%. Επομένως, κεντρικό πρό­
βλημα αυτή τη σ τιγμή είν α ι η πλήρης
και συστηματική είσπ ραξη τω ν νομο­
θετημένων πόρων, ε ίτε από τ ις επ ιχει­
ρήσεις ε ίτε από το κράτος. Για παρά­
δειγμα, υπάρχει μια εκτίμησ η που λ έει
ότι το κράτος θα έπρεπε γ ια το 2008 να
δώσει στο ΙΚΑ 11,5 δ ις ευρώ , τα οποία
είναι οφ ειλές π ροηγούμενες, ο φ ειλές
για τον κλάδο υ γεία ς και ο φ ειλ ές σε
σχέση με το ετήσ ιο 1% το υ ΑΕΠ, με το
νόμο 3029/2002. Όπως βλέπουμε,
όμως, στον προϋπολογισμό για το
2008 έχ ει γ ρ α φ τεί κονδύλι 1,9 δ ις
Αλλά, έτσι, πώς θα λειτο υ ρ γή σ ει το
ΙΚΑ;
ΧΑΡΙΣΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
Επίσης, βλέπουμε ό τι υπάρχει αυτή
τη στιγμή νομοσχέδιο στη Βουλή, που
δίνει περιθώ ριο 8 χρόνων σε επ ιχειρη­
ματίες που οφ είλουν στο ΙΚΑ, να ξε­
πληρώσουν τα οφ ειλόμενα σε 96 δό­
σεις. Ή δη, όμως, από ό λες τ ις ρυθμί­
σεις που έχουν γ ίν ει σε σχέση με τ ις
οφειλές στην κοινωνική ασφάλιση,
σύμφωνα με μια αξιολόγηση που κάνα­
με πριν από μερικά χρόνια, βγαίνει ό τι
από το 1955 που άρχισαν α υ τές οι ρυθ­
μίσεις και μ ετά η κοινω νική ασφάλιση
δεν εισπ ράττει πάνω από το 10-12%
των οφειλών. Άρα έχο υμε ένα μέτρο,
που με την εφ αρμογή το υ δεν επ ιτυγ­
χάνει το στόχο το υ ο νομοθέτης, ο
οποίος θεω ρητικά θ έλει να βρει τρόπο
είσπραξης τω ν οφειλώ ν. Από μια πο­
ρεία περίπου 50 χρόνων, είδ α μ ε ό τι το
σύστημα αυτώ ν τω ν ρυθμίσεω ν δεν
αποδίδει. Α ντίθετα, ο κάθε επ ιχειρημα­
τίας που ο φ είλει στην κοινωνική ασφά­
λιση δεν π ηγαίνει να πληρώσει, ελπ ίζο­
ντας σε μια νέα ρύθμιση, η οποία πά­
ντα τον απαλλάσσει από τα πρόστιμα,
αφήνοντας μόνο το κεφ άλαιο τη ς
οφειλής, που, με βάση τ ις κάθε φ ορά
ρυθμίσεις, πληρώ νεται με δόσεις.
Πράγμα που σ ημαίνει ό τι ο επ ιχειρημα­
τίας υπολογίζει το κεφ άλαιο τω ν ε ι­
σφορών τω ν εργαζομένω ν ως ένα κε­
φάλαιο κίνησης, άτοκο, η απόδοση του
οποίου είνα ι τελ ικ ά μεγα λύτερ η για τον
ίδιο από το κόστος. Επομένως, είνα ι
κεντρικό θέμα η ασυνέπ εια του κρά­
τους και τω ν επ ιχειρήσεω ν στην πλη­
ρωμή χων θεσμοθετημένω ν χρ η μ α τι­
κών εισροώ ν προς τα τα μ εία κοινωνι­
κής ασφάλισης.
• Μ ια α σ υ νέπ εια π ου κα λύ π τετα ι από
το κ ρ ά το ς ...
—Ναι... Νομίζω ό τι υπάρχει μια ανοχή
και περίθαλψη αυτής τη ς κατάστασης
από το κράτος.
•Έ τσ ι, έχο υμ ε απ ό τη μια π λευ ρ ά το
κ ρ ά το ς να μ ην πληρώ νει το ίδιο και να
κα λύ π τει τα υ τό χ ρ ο ν α τις επ ιχειρ ή σ εις
π ου δ εν είνα ι σ υνεπ είς απ έναντι σ το ν
κοινω νικό τομ έα, και απ ό τη ν άλλη τη ν
κυ β έρ νη σ η να σ υ ζη τά -ό π ω ς είδαμ ε
απ ό το π όρισμ α Α ναλυτή, α λλά και τις
δ η λώ σ εις Γ κ α ρ γ κ ά ν α - α ύ ξη σ η τω ν
ο ρίω ν σ ύ ντα ξη ς, α ύ ξη σ η τω ν
κ α τα β ο λ ώ ν τω ν ερ γαζο μ ένω ν σ τα
ταμ εία, α λλά και τη μ είω ση τω ν
σ υ ν τά ξεω ν κ.ά. Για ποιο κοινωνικό
κ ρ ά το ς μιλάμε, λοιπ όν;
- Νομίζω ό τι κα τ’ αρχήν σε μια τέτο ια
περίπτωση λειτο υ ρ γία ς και σχέσεων
κράτους και κοινω νικής προστασίας, η
αξιολόγηση που μπορεί να κάνει κα­
νείς είνα ι ό τι ο οικονομικός σχεδια-
σμός αντιμετω π ίζει την κοινωνική πολι­
τική σαν παραπαίδι και όχι ως ισότιμο
σ το ιχείο και τη ς κοινω νικοοικονομικής
αναπαραγω γής και γενικά τη ς κοινωνι­
κοοικονομικής κατάστασης στη χώρα.
Γ ι’ αυτό και βλέπουμε ότι, όσοι βρίσκο­
ντα ι στη σφαίρα τη ς οικονομίας, βελ­
τιώ νουν το βιοτικό το υ ς επίπεδο και το
εισ όδημά τους, ενώ, όσοι περιμένουν
να ζήσουν από τ ις εκρ ο ές του συστή­
μ α τος κοινω νικής προστασίας, η κατά­
στασή το υ ς συνεχώ ς επιδεινώ νεται. Εί­
ναι ακριβώ ς επειδή δεν υπάρχουν ισό­
τιμ ε ς σ χέσ εις και η οικονομία, αλλά και
η διαχείρισ ή τη ς από το κράτος, αντι­
μετω πίζουν την κοινωνική πολιτική σαν
παραπαίδι.
ΣΥΣΣΩΡΕΥΜΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Τώρα, σ χετικά με τα μέτρα για να συ­
γκεντρω θούν οι πόροι τη ς κοινωνικής
ασφάλισης, εμ είς έχουμε αξιλογήσ ει
κάποια από αυτά. Γ ια παράδειγμα, το
θέμα τω ν ορίων ηλικίας: έχει προκό­
ψει, από έρευνα που κάναμε, ότι, όταν
αυξά νεις το όριο ηλικίας στην Ελλάδα
κατά ένα χρόνο, π αρατείνεται ο χρό­
νος κρίσης κατά τρ ε ις μήνες. Επομέ­
νως, το σύστημα έχ ει περικυκλω θεί
από συσσωρευμένα προβλήματα για
πάρα πολλά χρόνια και κάποιες παρα-
μετρ ικές αλλαγές, οι οποίες σε άλλες
χώ ρες έχουν εφ αρμοσ τεί και έχουν μια
άλφα απόδοση, εδώ στην Ελλάδα η
απόδοση αυτή είναι μηδαμινή. Εάν,
όμως, περάσουμε σε μέτρα τύπου
Αναλυτή ή τύπου Τράπεζας τη ς Ελλά­
δας, ή και διεθνών οργανισμών, τό τε η
κατάσταση θα είναι πολύ σοβαρή.
Εμείς, προς αυτή την κατεύθυνση,
στη φ ετεινή έκθεσή μας για την ελληνι­
κή οικονομία, έχουμε ένα κεφάλαιο,
όπου αξιολογούμε τις π ολιτικές για
την κοινωνική ασφάλιση από το 1990
σε 27 χώ ρες του ΟΟΣΑ, ποιες ήταν και
ποιο ήταν το τελικό αποτέλεσμα, το
οποίο ήταν μείωση τω ν συντάξεων κα­
τά 20%. Φοβάμαι, λοιπόν, μήπως και
στην Ελλάδα -μ ε τα μέτρα που συζη-
τούνται, ή με αυτά που ακούγονται,
γ ια τί ακόμα από την κυβέρνηση δεν
έχουμε συγκεκριμένες π ροτάσ εις- με
την κατάργηση τω ν πρόωρων συντα-
ξιοδοτήσεω ν, με τη μείωση τη ς επικου­
ρικής ασφάλισης από το 28-29% στο
20%, με το ένα και με το άλλο μας δώ­
σουν μια τελική μείωση των συντάξεων
και των παροχών τη ς τά ξη ς του 20%,
και αυτό πραγματικά είναι ένα επικίν­
δυνο στοιχείο. Θα πρέπει, μάλιστα, να
πω ό τι εκείνο που μου έκανε εντύπωση
από την έρευνά μας είναι ό τι σε κάποι­
ες από τις 27 χώ ρες μείωσαν και την
κατώ τερη σύνταξη, δηλαδή μια σύντα­
ξη 400 ευρώ έγινε 320 ευρώ, που δ εί­
χνει την αναλγησία και την αντικοινωνι­
κότητα των μέτρων. Και αυτό είναι ένα
μήνυμα που μας προβληματίζει πάρα
πολύ, μήπως το δούμε και σ τις προτά­
σ εις τη ς ελληνικής κυβέρνησης.
•Α π ό τα μέχρι τώ ρα σ τοιχεία, πώς
β λ έπ ετε να εξελίσ σ ετα ι η κα τά σ τα σ η ;
— Νομίζω ότι η κατάσταση στην κοινω­
νική ασφάλιση πρέπει να ρυθμιστεί τώ ­
ρα, να μη το αναβάλουμε άλλο, διό τι
ναι μεν έχουμε ένα περιθώριο 15-20
χρόνων, χρ ειά ζετα ι ωστόσο να ξεκινή­
σουμε από τώρα. Γ Γ αυτό και η ΓΣΕΕ
προβάλει το θέμα του αποθεματικού.
Διότι, αυτή τη στιγμή ο πυρήνας του οι­
κονομικού προβλήματος βρίσκεται
στο ό τι το σύστημα, από τώρα και μέ­
χρι το 2050, χρειάζετα ι 180 δις ευρώ
για το αποθεματικό του, και έχει μόνο
31. Που σημαίνει ότι, η συγκέντρωση
των υπόλοιπων 150 δις αντισ τοιχεί σε
σημαντικούς πόρους ανά έτος. Επομέ­
νως, πρέπει από τώ ρα να σχεδιάσουμε
πόσους πόρους χρειάζεται το σύστη­
μα, από που θα τους αντλήσει, για να
σχηματιστεί το απαιτούμενο αποθεμα-
τικό, ώστε μετά το 2025 να μπορεί το
σύστημα, το ΙΚΑ ή το συνολικό σχήμα
που θα διαμορφω θεί γύρω στο
2017-18, να ανταποκριθεί στις υπο­
χρεώ σεις εκείνης τη ς γενιάς. Και νομί­
ζω ότι είναι περιθώριο χρόνου αρκετό
για τον σχεδίασμά αυτό, γ ι αυτό και θε­
ωρώ ότι δεν υπάρχει λόγος για καμία
κινδυνολογία ή τρομοκράτηση, ότι δή­
θεν το σύστημα καταρρέει κ.λπ.
Από την άλλη πλευρά, ο χρόνος πιέζει
και για τον λόγο ότι αυτή τη στιγμή το
σύστημα κοινωνικής ασφάλισης αντι­
μετωπίζει σοβαρό πρόβλημα εισροών,
άρα πρόβλημα έχει και ο τομ έα ς των
εκροών, με αποτέλεσμα το σύστημα
να έχει χαμηλό επίπεδο κοινωνικής
αποτελεσματικότητας.
ΤΟ ΔΗΜ0ΓΡΑΦΙΚ0 ΠΡΟΒΛΗΜΑ
•Έ ν α από τα προσχήμ ατα που
χρησιμοποιούνται για την
τρομ οκράτηση τω ν εργαζομ ένω ν είναι
και το θέμα του δημ ογραφικού
προβλήματος. Από τη ν άλλη, ω στόσο,
έχουμε υψηλό δείκτη ανεργίας, κυρίω ς
των νέων, έχουμε τη ν ανασ φ άλισ τη ή
την αδήλω τη ερ γα σ ία Ελλήνων και
ξένω ν μ εταναστώ ν, έχουμε το
εφεύρημ α τη ς μ ερικής απ ασχόλησης...
-Α κρ ιβ ώ ς. Κατ’ α ρ χά ςτο δημογραφι-
κό πρόβλημα στην Ελλάδα δεν πιέζει
ακόμα το σύστημα πάρα πολύ. Θα το
πιέσει, όμως, μετά από 20 χρόνια. Σε
μια έρευνα που έχει γίνει στο Πανεπι­
στήμιο, συνάδελφοι δημογράφοι υπο­
στηρίζουν ότι, αν η Ευρωπαϊκή Ένωση
των 27 χωρών θέλει να διαθέτει το
2050 τον ίδιο πληθυσμό που έχει σήμε­
ρα, θα πρέπει να εμπλουτίζεται κάθε
χρόνο με 1.050.000 νέους ανθρώπους.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα μόνη της
θα χρειασ τεί 40.000 νέους ανθρώπους
το χρόνο. Που σημαίνει ότι υπάρχει
ένα δημογραφικό πρόβλημα, που
οφ είλεται στη μείωση των γεννήσεων
και στην αντίστοιχη γήρανση του πλη­
θυσμού, όμως, εφόσον δεν π ιέζει τώ ρα
αλλά σε 20 χρόνια, έχουμε ένα αρκετά
16
μεγάλο περιθώριο για να το αντιμετω ­
πίσουμε.
Δ εύτερο θέμα είνα ι αυτό τη ς αδήλω ­
τη ς εργασ ίας. Αυτή τη στιγμή, γ ίν ετα ι
μια πολύ σοβαρή συζήτηση στην Ευ­
ρώπη, δ ιό τι υπ ολογίζεται ό τι σ τις 27
χώ ρες τη ς ΕΕ υπάρχουν 25 εκατομμύ­
ρια αδήλω τοι και ανασφ άλιστοι ερ γα ­
ζόμενοι. Δηλαδή, ένα 28ο κράτος.
Στην Ελλάδα, εμ είς εκτιμήσ αμε ό τι η
αδήλωτη εργασία αφορά 1.100.000
άτομα με μερική ή ολική αδήλω τη ερ ­
γασία, που αντιστοιχούν στο 25% του
εργατικού δυναμικού τη ς χώρας. Και
αυτοί είνα ι και Έ λληνες και ξένοι. Από
τα σ τοιχεία που έχουμε συγκεντρώ ­
σει, μάλιστα, βλέπουμε ό τι ένας Έ λλη ­
νας εργαζόμενος απ ασχολείται 25
ημέρες και ασ φ αλίζεται για 17, ενώ
ένας ξένος μετανάστης απ ασχολείται
25 ημέρες και ασ φ αλίζεται για 14. Αυ­
τό αφορά, βεβαίως, τη μερικώ ς ανα­
σφάλιστη εργασία, ενώ υπάρχει και η
εντελώ ς αδήλω τη και ανασφάλιστη.
Και όλα αυτά αποτελούν απ ώ λειες εισ ­
ροών του συστήματος κοινω νικής
ασφάλισης.
Βεβαίως, όταν φ τιάχτηκε το σύστη­
μα, όταν φ τιάχτηκαν οι αναλογικές με­
λ έτες και η χρηματοοικονομική του
ισορροπία, φ τιάχτηκαν με όλους το υ ς
π αράγοντες να λειτουργούν με πλη­
ρότητα, σ ταθερότητα και συνέπεια,
δεν φ τιάχτηκαν με όλα αυτά τα σενά­
ρια. Που σ ημαίνει ό τι η ανατροπή από
όλη αυτή τη ν ισορροπία είνα ι αυτό
που λ ειτο υ ρ γ εί δομικά μέσα στο σύ­
στημα. Κοντολογίς, η κρίση του συ­
στήματος και τα π ροβλήματα που πα­
ρουσιάζει δεν είνα ι χα ρακτηρισ τικά
τη ς κοινω νικής ασφάλισης, όπως θ έ­
λουν να τα εμφανίσουν οι μονεταρι-
στές, οι οποίοι π ροτείνουν την ιδ ιω τι­
κή ασφάλιση. Και νομίζω ό τι η απάντη­
ση σ’ αυτήν την πρόταση είνα ι ό τι η
κοινωνική ασφάλιση θεω ρητικά έχ ει
δύο π λεονεκτήματα ένα ντι τη ς ιδ ιω τι­
κής: δηλαδή δεν έχ ει τα κέρδη και τις
διαφ ημίσεις. Δύο το μ είς που εξασ φ α­
λίζουν στην κοινωνική ασφάλιση ένα
σημαντικό κεφάλαιο, που μ ορ εί να
χρησιμοπ οιηθεί για τη βελτίω ση του
επιπέδου τω ν παροχών. Αν και αυτό
τελικά χά νετα ι μέσα σε ένα σύστημα,
όπως λ ειτο υ ρ γ εί το δικό μας, με όλες
α υ τές τ ις διαρροές. ^ νωση τη ς σχέσης τω ν ασφαλισμένων
Κλειδί το 1 %
Σ υ ν έν τευ ξη του Γιώ ργου Ρωμανία
στον Γ. Ανδρουλιδάκη
0 επιστημονικός σύμβουλος του ΙΝΕ -
ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ Γ. Ρωμανίας μίλησε
στον συνεργάτη μας Γ. Ανδρουλιδάκη
για τη σημασία των διαπιστώσεων της
μελέτης του Διεθνούς Γ ραφείου
Εργασίας, μέρος των οποίων
δημοσιοποιήθηκε την περασμένη
εβδομάδα ανατρέποντας αρκετά
στερεότυπα σχετικά με την
κατάσταση των Ταμείων.
• Το Δ ιεθ ν ές Γ ο α φ είο Ε ρ γα σ ία ς
π α ρ ο υ σ ία σ ε μια έρ ευ ν α για τα Ταμεία
π ου α ν α τρ έπ ει τη μ έχρι σήμ ερα
φ ιλο λο γία τό σ ο τη ς κυ β έρ νη σ η ς όσο
και τω ν «επιτροπώ ν σοφών».
- Π ρ όκειτα ι για μια αναλογιστική με­
λέτη που έχ ει π αραγγελθεί από την ελ­
ληνική Εθνική Α ναλογιστική Αρχή στο
Δ ιεθνές Γραφ είο Εργασίας. Η μελέτη
δεν έχ ει ολοκληρω θεί ακόμη, εστάλη,
όμως, ένα συνοπτικό προκαταρκτικό
σημείω μα που α να φ έρ ετα ι μόνο στο
ΙΚΑ και στον ΟΓΑ. Από το προκαταρκτι­
κό αυτό σημείω μα προκύπτουν συγκε­
κριμένα συμπεράσματα που ανατρέ­
πουν το υ ς κυβερνητικούς σχεδια-
σμούς. Πιο συγκεκριμένα:
Πρώ τον, επ ιβεβαιώ νονται απολύτως
οι εκτιμ ή σ εις και π ροβλέψ εις της ανα-
λογισ τικής μ ελέτη ς (2005) για το ΙΚΑ —
ΕΤΑΜ του ΙΝΕ - ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ, σύμ­
φωνα με τ ις οπ οίες δεν θα υπάρξει
οποιοδήποτε πρόβλημα οικονομικής
βιω σιμότητας του Ιδρύματος για τα
προσεχή 30 και πλέον χρόνια, υπό την
προϋπόθεση όμω ς ό τι το κράτος θα
εξο φ λ εί με συνέπεια τ ις νομοθετημέ­
νες ετή σ ιες σ υναφ είς υποχρεώσεις
του και ό τι θα παύσει η πολιτική ενθάρ­
ρυνσης τη ς εισ φ οροδιαφ υγής με την
παροχή ετήσιω ν διευκολύνσεω ν υπέρ
τω ν εργοδοτώ ν που παραβιάζουν το
νόμο και εισφ οροδιαφ εύγουν.
Δ εύτερ ον, η παρατηρούμενη επιδεί­
του ΑΕΠ για τα Ταμεία
προς το υ ς σ υνταξιούχους ο φ είλ ετα ι
σε μεγάλο βαθμό στο επ ίσης επ ιδει-
νούμενο, με ευθύνη το υ κράτους, φ α ι­
νόμενο τη ς μαύρης εργασ ία ς, που
κρατά εκτό ς ασφ άλισης 1.100.000 πε­
ρίπου εργαζομένους.
Τρίτον, σ τις διαχρονικές χρηματο-οι-
κονομικές π ροβλέψ εις (Π ίνακας 2.3)
περιλαμβάνονται ως έσ οδα μόνο οι
ασφαλιστικές εισ φ ο ρ ές εργαζομένω ν
και εργοδοτώ ν, ενώ απ ουσιάζει οποια­
δήποτε εκτίμησ η τω ν νομοθετημένω ν
υποχρεώσεων το υ κράτους (π.χ., 1%
του ΑΕΠ σε ετήσ ια βάση). Συνεπώς,
εάν συνεκτιμήσουμε και τα έσοδα από
τη συνεπή καταβολή και το υ 1% τη ς
κρατικής συμμετοχής, τό τε τα εμφ ανι­
ζόμενα ετήσ ια ελλείμ μ α τα τη ς π εριό­
δου 2005-2024 το υ Π ίνακας 2.3 μετα-
τρέπονται σε ετήσ ια π λεονάσματα μ έ­
χρι και 0,37% του ετήσ ιου ΑΕΠ.
Τέταρτον, τα σ το ιχεία που ανακοινώ ­
θηκαν (Πίνακας 2.3) π εριορίζονται σε
αντιπαραβολές εσόδω ν και δαπανών
σε ετήσια βάση, χω ρίς, όμω ς, να προ­
χωρούν σε εκτίμησ η και τω ν προβλε-
πόμενων εσόδω ν από τη ν (οποιοσδή­
ποτε μορφής) επ ενδυτική αξιοποίηση
των ετήσιω ν μέχρι και το έτο ς 2024
πλεονασμάτων (π άντοτε με τη ν προϋ­
πόθεση ό τι το κράτος εξο φ λ εί με συνέ­
πεια τις νομοθετημένες υποχρεώ σεις
του για συμμετοχή του στην τρ ιμ ερ ή
χρηματοδότηση με τη ν καταβολή του
1%του ετήσ ιου ΑΕΠ). Είναι, όμως, σα­
φές ότι από τη ν επ ενδυτική αξιοπ οίη­
ση των ετήσιω ν πλεονασμάτω ν θα έχ ει
σχηματισθεί κστά το έτο ς 2025 ένα τ ε ­
ράστιο απ οθεματικό που θα κατασ τή­
σει δυνατή τη συμψ ηφιστική εξο υ δ ετέ-
ρωση τω ν ετήσιω ν ελλειμμά τω ν μέχρι
και την περίοδο 2040-2045.
Πέμπτον, όλες α υ τές ο ι θ ετικές δ ια ­
πιστώσεις προϋποθέτουν μηδενική ει-
σφοροδιαφυγή και εισφοροαπ οφυγή.
Με δεδομένο, όμω ς, το ύψος τόσ ο τη ς
(παράνομης) εισ φ οροδιαφ υγής όσο
και της (νομιμοποιημένης) εισφ ορο-
αποφυγής, ανα δεικνύετα ι με τρόπο
απόλυτα σαφή το μ έγεθ ο ς τη ς ευθύ­
νης του κράτους, που επ ιτρέπ ει η ακό-
ΜΠ και υποθάλπει αυτό το φ αινόμενο
ε ίτε με την παράλειψη εφ αρμογής του
νόμου ε ίτε με τη νομοθέτηση περιπτώ­
σεων απαλλαγής (έστω και μερικής)
από τη ν υποχρέωση καταβολής ασφα­
λιστικώ ν εισφορών.
Έ κτον, σε κάθε περίπτωση, από τη
μελέτη απ οδεικνύεται ό τι ούτε τα όρια
ηλικίας συνταξιοδότησης (που, άλλω­
στε, είνα ι από τα μεγαλύτερα στην ΕΕ)
ούτε το ύψος τω ν καταβαλλόμενων συ­
ντάξεω ν (η μεγάλη πλειοψηφία, άλλω­
στε, τω ν συνταξιούχω ν συνω στίζεται
στην περιοχή τω ν κατώ τατω ν ορίων)
δημιουργούν πρόβλημα στην οικονομι­
κή βιω σιμότητα του συστήματος. Αντι-
θέτω ς, προβλήματα δημιουργεί η συ­
μπεριφορά του κράτους, που επιμένει
να παραβιάζει την κείμενη νομοθεσία
και να μην καταβάλλει τις νομοθετημέ­
νες υποχρεώ σεις του, αλλά και να υπο­
θάλπει την ευρ εία ς έκτασης εισφορο-
δαφυγή και εισφοροαποφυγή.
• Τι π οσ ά σ τερ ο ύ ν τα ι τα Ταμεία
ε ξ α ιτία ς τη ς εισ φ ο ρ ο δ ια φ υ γή ς, τη ς
εισ φ ο ρ ο α π ο φ υ γ ή ς και τη ς κρ α τική ς
α σ υ ν έπ εια ς;
-Α κ ρ ιβ ε ίς υπολογισμοί δεν υπάρ­
χουν, εκτιμ ά τα ι, όμως, ό τι οι ετή σ ιες
απ ώ λειες του συστήματος από την ει-
σφοροδιαφυγή και τη ν εισφοροαπο-
φυγή (που είνα ι νομιμοποιημένη ει-
σφοροδιαφυγή) ξεπερνούν τα 4 δ ις ευ ­
ρώ κ α τ’ έτος. Εξάλλου, οι οφ ειλές του
κράτους προς το σύστημα, πέραν τη ς
εισφ οροδιαφ υγής, ξεπερνούν τα 8 δις
ευρώ.
• Οι π ρ ο τά σ εις Α να λυτή και Γκαργκάνα
τι σ υ νεπ ά γο ντα ι;
— Με την τυχόν αποδοχή τω ν προτάσε­
ων αυτών θα επ λήττετο το ήδη ανεπαρ­
κές εισόδημα τω ν συνταξιούχων. Επι­
σημαίνω ό τι σήμερα το 71 % των συντά­
ξεω ν του ΙΚΑ είναι κάτω από 600 ευρώ
το μήνα, ενώ η μέση σύνταξη του ΙΚΑ
βρίσ κεται στο επίπεδο τω ν 677 ευρώ
και παράλληλα το 84% των συντάξεων
χηρεία ς είνα ι κάτω από 400 ευρώ το
μήνα. Με αυτά τα δεδομένα, εισηγή­
σ εις π εραιτέρω μείω σης αυτών τω ν συ­
ντάξεω ν υποδηλώνουν ό τι οι εισ ηγητές
έχουν παύσει να αντιλαμβάνονται ότι
πίσω από τους αριθμούς βρσκονται άν­
θρωποι. Η κοινωνική ασφάλιση είναι εξ
ορισμού ένα από τα τρ ία εργαλεία ε ι­
σοδηματικής αναδιανομής (τα άλλα
δύο είναι το φορολογικό σύστημα και η
προνοιακή πολιτική). Η κοινωνική
ασφάλιση, και ειδικότερα το δημόσιο
συνταξιοδοτικό σύστημα, επιδιώκει να
διασφαλίσει εισόδημα σ’ εκείνους που
είτε λόγω γήρατος είτε λόγω ασθένει­
ας ή αναπηρίας αδυνατούν να παρα­
μείνουν στην παραγωγική διαδικασία.
Ασφαλώς, το σύστημα κοινωνικής
ασφάλισης συνιστά ένα υποσύστημα
του ευρύτερου οικονομικού συστήμα­
τος, η διαπίστωση, όμως, αυτή είναι τ ε ­
χνικού και λειτουργικού χαρακτήρα και
δεν μπορεί να ανατρέψ ει τα εννοιολογι-
κά και πολιτικά στοιχεία που ενυπάρ­
χουν στην κοινωνική ασφάλιση.
• Η κρ α τική οικονομική συνέπ εια είναι
α ρ κ ετή για τη ν υγεία τω ν Ταμείων και
τη σ υ γκρ ά τη σ η το υ χ ρόνου ερ γα σ ία ς;
—Είναι σαφές ότι η αποτελεσματική λει­
τουργία ενός οποιουδήποτε συνταξιο-
δοτικού συστήματος προϋποθέτει την
επάρκεια της χρηματοδότησης των πα­
ροχών του. Στις αρχικές φάσεις ίδρυ­
σης του συστήματος ο αριθμός των συ­
νταξιούχων είναι πολύ περιορισμένος,
πράγμα που έχει ως συνέπεια τη δημι­
ουργία ετήσιων οικονομικών πλεονα­
σμάτων, που, εάν επενδυθούν και αξιο-
ποιηθούν καταλλήλως, μπορούν να σχη­
ματίσουν ένα ισχυρό αποθεματικό. Το
αποθεματικό αυτό θα ενισχύει το σύ­
στημα, όταν αυξηθεί ο αριθμός των συ­
νταξιούχων, και οι δαπάνες για συντά­
ξεις σε ετήσια βάση θα υπερβαίνουν τα
αντίστοιχα ετήσια έσοδα από εισφορές.
Σ’ αυτή τη διαδικασία το κράτος είναι
συγχρημστοδότης στα πλαίσια της τρ ι­
μερούς (εργαζόμενοι, εργοδότες, κρά­
τος) χρηματοδότησης του συστήματος.
Συνεπώς, το κράτος δεν είναι αποκλει­
στικός χρηματοδότης του συστήματος,
συνήθως καλύπτει περί το 1/3 των ετή ­
σιων εσόδων του. Σε σχέση με την Ελλά­
δα, το πρόβλημα δημιουργείται από την
αρνητική συμπεριφορά του κράτους,
που επιμένει να παραβιάζει την ισχύου-
σα νομοθεσία και να μην εκπληρώνει τις
νομοθετημένες υποχρεώσεις του έναντι
του ασφαλιστικού συστήματος.
Gerrymandering
του Ναπολέοντα Παπαδόττουλου
ια όσους δεν τους είναι οικείος ο
Γ
όρος, ο τίτλος σημαίνει τη διαμόρ­
φωση των εκλογικών περιφερειών
κατά τρόπο που να ευνοεί την επι­
κράτηση ενός κόμματος ή ενός
υποψηφίου. Εχει καθιερωθεί από την
δεκαετία του 1810 στις ΗΠΑ, από το
όνομα ενός γερουσιαστή ονόματα
Gerry, στη Μασαχουσέτη, και της μα-
κρύσωμης σαλαμάνδρας, sala-mander,
διότι αυτός ο πανέξυπνος κύριος είχε
τροποποιήσει τις εκλογικές π εριφέρει­
ες σε παρόμοια του ερπετού σχήμα­
τα..., ώστε να κερδίσει τις επόμενες
εκλογές, όπως και έγινε.
Στην Ελλάδα «καλός μαθητής» του
Gerry ήτανε, από όσο ξέρουμε, ο Ελευ­
θέριος Βενιζέλος, που κάποτε, μετά το
1923 και μεταξύ άλλων ίσως..., «έκοψε»
την επαρχία Πάργας, η οποία είχε τό τε
αρκετούς τουρκόφωνους, από το νομό
Θεσπρωτίας στον οποίο «ανήκε» παρα­
δοσιακά και συγκοινωνιακά, και την
«κόλλησε» στο νομό Πρέβεζας -μ ε τον
οποίο η Πάργα δεν είχε τό τε καμία οδι­
κή σύνδεση!- ώστε να μην υπάρχει
απαίτηση να βγαίνει τουρκόφωνος «μει­
ονοτικός» βουλευτής στη Θεσπρωτία.
«Μοίρασε» τους τουρκόφωνους σε δύο
νομούς, σε δύο εκλογικές περιφέρειες,
κατέβασε έτσι το ποσοστό τους σε κά­
θε μία, και «καθάρισε» ο εθνάρχης...
Πολύ πρόσφατα το ανάλογο «κόλπο»
εφάρμοσε η κυβέρνηση Σημίτη: Η απι-
θάνου κάλλους εφεύρεση των ΥΠΕΡ-
νομαρχιών, μόνο και μόνο για να απο­
τραπεί ο «κίνδυνος» εκλογής μειονοτι­
κών τουρκόφωνων Νομαρχών στην
Ξάνθη ή την Κομμοτηνή, όπου είναι
ισχυρή η παρουσία τους.
Ο κ. Καραμανλής δεν αισθάνεται και
πολύ καλά με τους 152 μόνο βουλευτές
του. Ούτε με την προαναγγελθείσα και
επικείμενη ισχυρή αντίσταση ενάντια
στις (υπέρτων... νταβατζήδων, των κου­
μπάρων και «εθνικών» προμηθευτών κυ­
ρίως) «μεταρρυθμίσεις» του. Και άσχετα
με το τι δηλώνει δημόσια, δεν είναι δα...
τέρας αξιοπιστίας, αυτό που έχει στο
μυαλό του είναι δύο ακόμα εκλογές:
Μία, έτσι για... πλάκα, μέσα στό 2008,
18
που το ΠΑΣΟΚ θα είναι μη υπολογίσιμος
αντίπαλος, για να ξεπεραστεί ο συνταγ­
ματικός σκόπελος του εκλογικού νόμου
«Σκανδαλίδη», και μία ακόμα με αφορμή
την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας
το 2009 με τον δίκο του πλέον εκλογικό
νόμο, που εντω μεταξύ θα έχει ψηφιστεί.
Ας τον ονομάσουμε από τώ ρα νόμο
«Παυλόπουλου».
Το Σύνταγμα λέει (και σωστά) πως κά­
θε νέο εκλογικό σύστημα ισχύει από τις
μεθεπόμενες εκλογές, αλλά δεν βάζει
κανέναν περιορισμό στο κάθε πότε και
πώς η κυβέρνηση μπορεί να αλλάζει τις
εκλογικές περιφέρειες. Το «πώς» όμως
είναι διαμορφωμένες αυτές είναι βασι­
κός παράγοντας για το πόσες έδρες θα
πάρει τελικά κάθε κόμμα!
Ο μελετημένος λοιπόν υπουργός κ.
Παυλόπουλος πρόκρινε τη «λύση»
Gerrymandering. Και εξάγγειλε πομπω-
δώς τη μείωση των εκλογικών π εριφε­
ρειών από 55 σε 16. Μαζί βέβαια με μεί­
ωση των Δήμων, των Νομαρχιών κ.λπ.,
που μάλλον ως «μπουζουριέρα» μπήκε,
για να θολώσουν τα νερά.
Ας ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα.
1. Ο γράφων, , είναι υπέρ τη ς διαίρε­
σης της Επικράτειας σε μεγάλες και πε­
ρίπου ισοπληθυσμιακές, στο μέτρο του
εφικτού, εκλογικές π εριφ έρειες. Οι μο­
νοεδρικές, διεδρικές κ.λπ. ολιγοεδρι-
κές εκλογικές π εριφ έρειες αλλοιώνουν,
διαστρεβλώνουν, το εκλογικό αποτέλε­
σμα. Η πλήρης εκλογίκευσή το υ ς θα
εξαφάνιζε τα συμπτώματα εκλογής
Βουλευτών, κάπου, με 1.000 (ας πούμε)
ψήφους τη στιγμή που στη... διπλανή
περιφέρεια έχαναν Β ουλευτές με
10.000 ψήφους.
2. Όμως η «ισοζύγιση» αυτή τω ν περι­
φερειών δεν μπορεί και δεν πρέπει να
γίνεται με εκλογικίστικους υπολογι­
σμούς. Σαν τους παραπάνω αναφερθέ-
ντες του Βενιζέλου κ.λπ. Και για να ξύ-
σουμε πρόσφατες πληγές: Πολύ καλή
ιδέα ήταν το σχέδιο «Καποδίστριας»,
και πρέπει, παραπέρα!, ο αριθμός των
Δήμων από 1.100 να π εριοριστεί σε
300-400, όπως υποστηρίζει άλλωστε
από παλιά η ίδια η ΚΕΔΚΕ, αλλά η συ­
γκεκριμένη συγχώνευση Κοινοτήτων σε
Δήμους, που έγινε επί ΠΑΣΟΚ, είχε κα­
τά κύριο λόγο κομματικά κριτήρια: Πώς
θα βγάλουμε περισσότερους «δικούς
μας» δημάρχους... Ένα
gerrym andering ήταν. Κρίμα. Μιά σω­
στή ιδέα αμαυρώθηκε από τον μικρο-
κομματικό υπολογισμό.
Καμία «αγνότητα» και «μεταρρυθμιστι-
κή» διάθεση δεν μπορεί να πιστωθεί
στον, όχι ιδιαιτέρω ς αντιπαθή κατά τα
άλλα, κ. Παυλόπουλο, για τα σχέδιά του
αναδιαρρύθμισης τω ν εκλογικών περι­
φερειώ ν, παρότι κατά τη γνώμη μου κά­
τ ι τέτο ιο είναι σκόπιμο και ωφέλιμο για
τη χώρα, εάν γ ίνει χω ρίς μικροκομματι-
κούς υπολογισμούς.
Κατ’ εμ έ 10-12 πρέπει να είναι οι εκλο­
γικές π εριφ έρειες τη ς Ελλάδας, όχι
απόλυτα, απλώς υποφερτά, «ισοψηφι-
σμένες», σ τις οποίες να εκλέγονται από
20-25 βουλευτές. Οι π εριφ έρειες αυτές
δεν είναι υποχρεωτικό να συμπίπτουν με
τις διοικητικές π εριφ έρειες, οι οποίες
πρέπει να διαχωριστούν με άλλα κριτή­
ρια. Ίσα-ίσα, καλό είναι να μην συμπί­
πτουν... Φυσικά θα εξεγερθούν πολλοί
βουλευτές, του δικομματισμού, αν γίνει
κάτι τέτο ιο , δ ιό τι το ύ ς χαλάει το πελα­
τεια κό σύστημα. Αυτό το νόημα άλλω­
σ τε έχουν οι αενάως επαναλαμβανόμε­
νοι κλαυθμοί και οδυρμοί υποψηφίων
βουλευτών στη «δύσκολη» εκλογικά πε­
ριφ έρεια Β' Αθηνών... Δύσκολη είναι μό­
νον από άποψη σταυροθηρίας. Όμως ο
βουλευτής είναι εκπρόσωπος του
έθνους, λ έει το Σύνταγμα, και όχι της
π εριφ έρειας στην οποία εκλέγεται... Η
καλή η λύση σε όλα αυτά; Μα φυσικά η
κατάργηση του σταυρού, η εκλογή βου­
λευτώ ν βάσει «λίστας», που το κόμμα θα
προσφέρει στους εκλογείς...
Προαπαιτεί όμως κόμματα με δήμο
οργάνωση. Δεν θα έβλαφ τε η ύπαρξη
ενός σχετικού νόμου που θα τα προδιέ-
γραφ ε ως τέτο ια . Ας αφήσουμε κατά
μέρος τις, δήθεν, δημοκρατικές ευαι­
σθησίες. Ως τώ ρα έχ ετε δ ει ένα αληθινά
δημοκρατικά οργανωμένο κόμμα στην
Ελλάδα; Αν ναι, πέστε το και σε μας. Να
τρ έξο υμ ε να εγγραφ ούμε... IS

ΑΝΑΝ
Πού να σας τα λέω. Έ γ ιν ε
ωραίο μνημόσυνο. Του
σχεδίου Ανάν. Ή τα ν εκ εί
όλες οι χή ρ ες και τα ορ­
φανά του. Ο Σημίτης. Ο
Μ ητσοτάκης. Ο Κληρί-
δης. Ο Κασουλίδης. Και
άλλοι. Μόνον ο Γιώ ργος
έλειπε! Α υτός όμω ς τώ ρα
διαβάζει Λένιν. Έ γινε, λ έ­
ει, αριστερός. Μ πολσεβί­
κος. Και θα τσ α κίσ ει το
κατεστημένο. Αν το π ετύ-
χει εκ εί που πάει βόλτα
με το ποδήλατο.
ΤΑΣΣΟΣ
Μίλησαν τόσοι στο μνημό­
συνο αυτό του Ανάν, και
ούτε μια φορά δεν ακού­
στηκε το όνομα του Τάσ-
σου. Για δείγμα. Έ χω την
εντύπωση ότι δεν τον συ­
μπαθούν. Γιατί; Τι τους
έχει κάνει; Δεν το κατα­
λαβαίνω αυτό. Ανεξήγη­
το εντελώς.
Μ Α Ν ΙΑ
0 Τάσσος είνα ι καλό παιδί.
Φέρ’ του σχέδια, και είνα ι
έτοιμος. Ό λα τα σ υζητά­
ει. Και μετά τα π ετάει.
Την έχει αυτή τη μανία.
Είναι γεγονός. Αυτό
όμως εκνευ ρ ίζει το ν Ση­
μίτη και το ν Γιώργο. Αυ­
το ί, πάλι, έχουν άλλη μα­
νία. Ό ,τι και να το υ ς δώ­
σ εις το παίρνουν.
ΠΑΡ’ ΤΟ
Αυτό είναι σωστό. Έτσι
έλεγε και η μάνα μου.
Πάρ’ το, παιδάκι μου,
που σ’ το δίνει ο κύριος.
Ό ,τι σου δίνουνε να το
παίρνεις. Τι θα χάσεις;
Και ό,τι μου δίνανε το
βούταγα. Καραμελίτσες,
σοκολατίτσες, λουκουμά-
κια. Έ τσι και ο Σημίτης
με τον Γ ιώργο. Καλά παι­
διά. Από σπίτι. Με ανα­
τροφή. Ό ,τι τους έδινε ο
Μπους το αρπάζανε χω­
ρίς συζήτηση.
ΓΚΑΝΤΙ
Όπως λοιπόν είπε ο μαργος για την εξουσία.
Ανδρουλάκης, ο Γιώ ργος
είνα ι ο Στάλιν και ο Βενι-
ζέλος ο Τρότσκι! Σωστά.
Και εγώ είμ α ι η Ίν τιρ α
Γ κάντι.
ΤΡΟΤΣΚΙ
Τι εννοεί ο Μίμης; Πως έτσι
και ο Τρότσκι έλεγε πως
είναι εξυπνότερος και
ικανότερος από τον Στά­
λιν και την έπαθε στο τέ­
λος. Λέτε να φύγει ο
Μπένι και να δολοφονη­
θεί με τσεκούρι από οπα­
δό του Γιώργου εκεί στη
Λατινική Αμερική; Διό­
λου απίθανο. Και τότε θα
γίνει η 5η Διεθνής. Του
Μπένι. Με γραμματέα
τον Κουκουλόπουλο.
Κ Ο ΤΖ ΙΑ Σ
Τα ξέρ ει αυτά ο Μ ίμης. Εί­
ναι διαβασμένος. Σαν τον
άλλο, τον Κοτζιά, τον
σύμβουλο του Γιώργου.
Αυτός, πάλι, από πούρος
σταλινικός, μόλις έπεσε ο
υπαρκτός, έγινε μεταμο­
ντέρνος. Και αναλύει τώ ­
ρα τ ις προοπτικές τη ς νέ­
ας τά ξη ς στον Γιώργο.
Αυτόν βρήκε εύκαιρο, σ’
αυτόν τα λέει.
ΠΑΙΔΙ
Το θέμα είναι, τα παίρνει
τα γράμματα; Διότι το
παιδί, όσο και να το δια­
βάζεις, άμα δεν τα παίρ­
νει και ο νους του είναι
συνεχώς στο ίντερνετ και
το ποδήλατο δεν γίνεται
τίποτα.
Λ Α ΙΜ Α Ρ Γ ΙΑ
Ο Β ενιζέλος είναι, λέει, λα ί­
Μ άλιστα. Και ο άλλος
που γαντζώ θηκε στην κα­
ρέκλα και δεν το κουνάει
ρούπι μετά από τέσ σ ερ ις
καπάκι ή ττες τ ι είναι;
Υπεράνω λαιμαργίας;
Έ χ ετε ακούσει εσ είς κα-
νέναν πασόκο να μην ε ί­
ναι λαίμαργος για την
εξουσία; Εγώ προσωπι-
κώς, όχι. Ο ύτε νεοδημο-
κράτη. Θα έλεγα πως κα­
νένας πολιτικός δεν απο­
φ εύ γει τη λαιμαργία. Γε­
νικώς. Πολιτική κάνουμε.
Δεν είμα σ τε πρόσκοποι.
ΒΥΡΩΝ
Το γνωρίζετε ότι λατρεύω
τον Βύρωνα. Διότι είναι
άρχοντας. Δεν υποκρίνε­
ται. Αυτό εμένα με εκ­
φράζει. Δεν μου αρέσει
το δήθεν. Ο Βύρων λοι­
πόν θα τους τσακίσει. Θα
τους κάνει το βίο αβίωτο.
του Απόστολου Διαμαντή
Διότι δεν τον κρατάνε.
Είναι καθαρός. Ένας
καθαρός δεξιός. Δεξιός
του κέρατά δηλαδή.
ΠΡΟΣΩΠΑ
Θα μου π είτε τώρα, εσύ, κύ­
ριε, τ ι είσαι; Δ εξιός ή αρι­
στερός; Αχ, αγαπητοί
μου, όλα αυτά είναι τόσο
φλου! Εγώ ένα ξέρω: τα
πρόσωπα. Να είναι καθα­
ρά. Τίμια. Και τό τε, όταν
έρθει η κρίσιμη ώρα, να
έχεις κάπου να στηρι­
χτείς. Εγώ αυτό ξέρω. Οι
ιδ έες δεν μου λένε και
πολλά. Προτιμώ τα πρό­
σωπα.
ΟΧΙ
Φτάσαμε πάλι στις παρελά­
σεις του ΟΧΙ. Και μη με
ρωτήσετε εάν πρέπει να
καταργηθούν! Διότι η
άποψη πως οι μαθητικές
παρελάσεις, με τα μίνι
και τις γόβες, είναι φασι­
στικές δεν είναι ούτε σω­
στή ούτε λάθος. Είναι
απλώς βλακώδης.
Γ Υ Ν Α ΙΚ Ε Σ
Ο Βενιζέλος υστερεί, λένε
τα γκάλοπ, σ τις γυναίκες,
ενώ ο Γ ιώργος σκίζει.
Έ τσ ι είναι οι γυναίκες
όμως. Όπως έλεγε ο Φι-
τζέραλντ, «αναστατώνο­
νται για εντελώ ς ανεξή­
γητους λόγους»!
ΝΕΟΣ
Επίσης, ο Μπένι πάει καλά
στους νέους και ο Γιώρ­
γος στους παππούδες.
Σωστά. Ο νέος θέλει υπο­
νομεύσεις και ο παππούς
την ησυχία του. < ^|
19

ΠΕΜΠΤΗ 11. 10.2007 - ΤΕΤΑΡΤΗ 24 . 10.2007
ΠΕΜΠΤΗ 11.10.2007
•Σ το ΠΑΣΟΚ ανακάλυψαν
τον ηλεκτρονικό πόλεμο στον
οποίο επιδίδονται με θέρμη
εσχάτως όλα τα στρατόπεδα.
Ο Γιωργάκης προσπαθούσε
να τους μάθει τα μυστικά από
παλιά, αλλά τώρα κατάλαβαν
τη χρησιμότητά τους. Και,
όπως κάθε νέος, επιδίδονται
στην αλληλοαποστολή υπο­
νομευτικών μηνυμάτων μετά
μανίας.
• Μετά τις νέες απανωτές
γκάψεςτων υπουργών του, ο
πρωθυπουργός διαμηνύει σε
όλους να μη μιλούν αν δεν εί­
ναι έτοιμοι. Σιγά μην τον
ακούσουν!
•Στην θθχρονη ακτιβίστρια
της Αριστερός Ντόρις Λέσ-
σινγκ απονέμει η Σουηδική
Ακαδημία το φετινό Νόμπελ
Λογοτεχνίας.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 12.10.2007
•Τελεσίγραφο της ΓΣΕΕ προς
την κυβέρνηση για το Ασφα­
λιστικό. Μόνο στη Βουλή, μό­
νο με καθορισμένη ατζέντα
και μόνο με συμφωνία στη
χρηματοδότηση ο διάλογος.
Αλλά η κυβέρνηση κάνει πως
δεν ακούει.
•Αρχίζει ένας ιδιότυπος ψυ­
χρός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ
και Τουρκίας μετά την ανα­
γνώριση της Γενοκτονίας των
Αρμενίων από την Επιτροπή
Δημοσίων Σχέσεων της αμε­
ρικανικής Βουλής.
ΣΑΒΒΑΤΟ 13.10.2007
•Συνεχίζονται οι αντιδράσεις
20
από τους βουλευτές της κυ-
βερνώσας παράταξης που
θεωρούν τους εαυτούς τους
αδικημένους. Τα καμπανάκια
κτυπούν στο Μαξίμου και ο
πρωθυπουργός καλεί τους κ.
Σιούφα και Τραγάκη για δια-
βουλεύσεις.
Σκεφτείτε τον ένα πρωθυπουργό και τον άλλο υπουργό
Εξωτερικών. Η υπόθεση Οτσαλάν θα είναι παιγνίδι για μικρά παιδιά!
ΚΥΡΙΑΚΗ 14.10.2007
•Αρχίζουν να εμφανίζονται
οι πρώτες σοβαρές αντιδρά­
σεις κατά της αύξησης του
ΦΠΑ που ετοιμάζει ο υπουρ­
γός Οικονομικών κ. Αλογο-
σκούφης.
•Εγκαταλείπουν για πρώτη
φορά τον Ιερό Βράχο της
Ακρόπολης τα εκθέματα του
παλαιού Μουσείου για το νέο
τους σπίτι.
ΔΕΥΤΕΡΑ 15.10.2007
•Σ τη μέγγενη των αλλαγών
της κυβέρνησης στο ασφαλι­
στικό βρίσκονται ένα εκατομ­
μύριο ασφαλισμένοι που
μπήκαν στην αγορά εργα­
σίας από το 1983 έως το
1992. Βιάζεται να πορθούν οι
αποφάσεις με βάση το νόμο
Ρέππα και με πρόσχημα τα
προνόμια των ρετιρέ. Μια
αφελής ερώτηση: Οι βουλευ­
τές και οι δικαστές θα συμπα­
ρασταθούν στους συνταξιού­
χους των 500 ευρώ;
ΤΡΙΤΗ 16.10.2007
•Α υξήσεις φωτιά προκαλεί η
ξέφρενη πορεία του π ετρε­
λαίου, οι οποίες μετριάζονται
βέβαια από την επίσης ξέ­
φρενη πορεία του ευρωπαϊ­
κού νομίσματος σε σχέση με
το αμερικάνικο. Το δυστύχη­
μα είναι ότι κυβέρνηση και
κερδοσκόποι παίρνουν υπό­
ψη τους μόνο το πρώτο γεγο­
νός και καθόλου το δεύτερο.
ΤΕΤΑΡΤΗ 17.10.2007
• Μετά από «βαρείς»» συλλο­
γισμούς τα σαΐνια της κυβέρ­
νησης προσανατολίζονται
προς τη σύνθετη ονομασία
για τη λύση του σκοπιανού.
Μπορεί και να τους πάρει άλ­
λα 20 χρόνια για να το απο­
φασίσουν.
• Νέα φασιστικά φαινόμενα
σε σχολεία. Διευθυντές απει­
λούν με αποβολές μαθητές
αν δεν συμμετάσχουν στην
παρέλαση τη ς 28ης Οκτωβρί­
ου.
ΠΕΜΠΤΗ 18.10.2007
• Θέμα δεν είχαν στο ΠΑΣΟΚ
για να τσακωθούν, θέμα βρή­
καν. Η Φώφη δήλωσε ότι είχε
ζητήσει τη γνωμάτευση του
Βαγγελάκη για την υποψη­
φ ιότητά τη ς και αυτός είχε
αποφανθεί θετικά. Ποιος είδε
και δεν φοβήθηκε τον «δια­
πρεπή» συνταγματολόγο,
που δεν τον έχουν κάνει μέ­
λος στη Ένωση τους οι συνά­
δελφοί του!
•Αποχωρούν από την Επι­
τροπή τη ς Βουλής για το
Ασφαλιστικό ΠΑΣΟΚ και
ΣΥΡΙΖΑ. Το ΚΚΕ δεν είχεπρο-
σέλθει καθόλου, ενώ ΓΣΕΕ
και ΑΔΕΔΥ θέτουν προϋπο­
θέσεις για να μείνουν. Το κα­
κό είναι ότι στις ακραιφνώς
νεοφιλελεύθερες προτάσεις
τη ς κυβέρνησης κανένας δεν
έχει να π ροτείνει τίποτα. Δεν
θεωρούνται βέβαια σοβαρά
τα περί χρηματοδότησης του
συστήματος από τη μείωση
των εξοπλισμών!
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19.10.2007
•Ό π ισθεν ολοταχώς φαίνε­
τα ι ότι κάνει μετά τις αντιδρά­
σεις η κυβέρνηση στο θέμα
τη ς αύξησης του ΦΠΑ, όπως
έκανε και για την εξίσωση
των φόρων του πετρελαίου.
Καταπληκτικός σχεδιασμός,
να τους έχουμε υπόψη!
ΣΑΒΒΑΤΟ 20.10.2007
•Ε κρήγνυται η βόμβα των
πτυχίων καθώς έληξε σήμε­
ρα η προθεσμία της ΕΕ για
την αναγνώριση πτυχίων πα­
ραρτημάτων ξένων ΑΕΙ στη
χώρα μας. Άντε και καλά ξε-
μπερδέμστα.
• Σύννεφα αρχίζουν να μα­
ζεύονται στις σχέσεις Μαξί­
μου με το Υπουργείο Οικονο­
μικών μετά τις έντονες αντι­
δράσεις για την αύξηση του

ΦΠΑ. Καλά, συγγνώμη, αλλά
στο Μαξίμου πίστευαν ότι θα
περάσει η αύξηση χωρίς αντι­
δράσεις με όλη αυτή την ακρί­
βεια και τους άθλιους μι­
σθούς;
ΚΥΡΙΑΚΗ 21.10.2007
• Η αναλογιστική μελέτη για
το ΙΚΑ καταρρίπτει τους ισχυ­
ρισμούς τη ς κυβέρνησης ότι
δεν αντέχει το Ταμείο. Χωρίς
την κρατική επιχορήγηση
μπορεί να αντέξει μέχρι το
2030. Με την επιχορήγηση πο­
λύ περισσότερα χρόνια δίνο­
ντας μάλιστα και μεγαλύτερες
συντάξεις. Να δούμε τώρα τ ι
δικαιολογίες θα βρουν για να
προχωρήσουν στις αλλαγές
που επαγγέλλονται!
ΔΕΥΤΕΡΑ 22.10.2007
•Μάχες μέχρις εσχάτων στο
ΠΑΣΟΚ. Σε διασταυρούμενα
πυρά των Πάγκαλου-Παπαν-
δρέου βρέθηκε ο Βενιζέλος.
Εφημερίδα τη ς Πάτρας αφή­
νει υπόνοιες για την οικονομι­
κή επιφάνεια του Γιωργάκη.
•Άρχισαν οι προσφυγές από
τους πτυχιούχους των κολε­
γίων που έχουν συμβάσεις με
ξένα Πανεπιστήμια. Θα πέσει
πολύ γέλιο με τις τοποθετή­
σεις των κομμάτων!
ΤΡΙΤΗ 23.10.2007
•Το έλα να δεις στο ΠΑΣΟΚ
της Κοζάνης όπου οι οπαδοί
των Γ ιωργάκη-Βαγγελάκη
πιάστηκαν στα χέρια. Στο με­
ταξύ ο πρόεδρος τη ς ΑΔΕΔΥ
απειλεί ότι αν εκλεγεί ο Βενι­
ζέλος θα αποχωρήσει από το
Κίνημα. Τώρα κλάψαμε!
ΤΕΤΑΡΤΗ 24.10.2007
•Ενστάσεις του Σημίτη για
τη συμμετοχή των φίλων του
κινήματος στην εκλογή του
προέδρου. Να διαλυθούν να
τελειώνουμε. Πολύ κράτησε
το αστείο!
ΗΜΕΡ0ΔΗΚΤΗΣ 0 Δ '
0 ΑΦΩΝΟΣ
Όταν τα πάντα τρέχουν
η Αριστερά δένει τα κορδόνια της
ελληνική κοινωνία διέρχεται μετά τις εκλο­
Η
γές του Σεπτεμβρίου την περίοδο της από­
λυτης νιρβάνας. Σε καμία άλλη χρονική
στιγμή της μεταπολιτευτικής, αν όχι της μετα­
πολεμικής, περιόδου η αδιαφορία των νεοελλή­
νων δεν έφτασε σε τέτοιο επίπεδο. Η κυβέρνη­
ση της ΝΔ, η οποία βγήκε νικήτρια, αλλά με πο­
λύ περιορισμένη την κοινοβουλευτική της πλει-
οψηφία, από τις εκλογές πέφτει από τη μία γκά-
φα στην άλλη. Πρώτα με την προσπάθεια εξί­
σωσης χωρίς κανένα σχεδίασμά των φόρων του
πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης, στη συνέ­
χεια με την αύξηση του ΦΠΑ, την οποία πήρε πί­
σω μέσα σε λίγες μέρες, μετά από την καθολική
αντίδραση που εισέπραξε και με αποκορύφωμα
τις αλλαγές στο πρόβλημα του Ασφαλιστικού
για το οποίο ο κ. Αλογοσκούφης αναγκάστηκε
να δηλώσει ότι δεν πρόκεπαι να λυθεί από αυτή
την κυβέρνηση.
Και ενώ αυτά συμβαίνουν στο κυβερνών κόμ­
μα, οι του ΠΑΣΟΚ ξεκατινιάζονται στην προ­
σπάθεια τους να αποκτήσουν τη σφραγίδα του
κόμματος. Δεν υπάρχει στην παγκόσμια ιστο­
ρία, παράδειγμα στελεχών πολιτικού κόμματος
που να συμπεριφέρονται τόσο ξεδιάντροπα και
να βγάζουν τέτο ιες κακίες «αγωνιζόμενοι» για
τις καρέκλες.
λλά φαίνεται ότι όλες αυτές οι χιτσκοκικές
Α καταστάσεις δεν ενδιαφέρουν τους πολίτες
της πολύπαθης αυτής χώρας, παρά μόνο για
να ανεβάζουν την ακροαματικότητα των τηλεο­
πτικών δελτίων, καθήμενοι στις πολυθρόνες
τους και τρώγοντας τα πλαστικά υποπροϊόντα
που τους σερβίρουν οι κάθε λογής επιτήδειοι.
Δεν θα επεκταθούμε βέβαια στα ανά τον κό­
σμο τεκταινόμενα, τα οποία για κανέναν δεν
παρουσιάζουν το παραμικρό ενδιαφέρον, ού­
τε βέβαια στις εξελίξεις που τρέχουν με ιλιγ-
γιώ δεις ταχύτητες καθώς εμείς καθόμαστε
αδιάφοροι.
Δυστυχώς στην κρισιμότερη για το μέλλον
τη ς χώρας στιγμή η ελληνική πολιτική ομφαλο­
σκοπεί, στερώντας τους πολίτες της από το
οξυγόνο των διαφορετικών επιλογών.
Και ενώ αυτό θα φαινόταν πολύ φυσικό για
κόμματα όπως η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ φαντάζει
αδιανόητο για την Αριστερά. Αλλά για ποια Αρι­
στερά μιλάμε; Για αυτή του ΚΚΕ που ευαγγελί­
ζεται τον πάλαι ποτέ υπαρκτό σοσιαλισμό,
i
όλων των μορφών και των τάσεων; Ή μήπως
για το νεο-κινεζικό μοντέλο των δεκάδων εκα­
τομμυρίων εσωτερικών μεταναστών, των εκα­
τομμυρίων κούληδων που δουλεύουν για μερι­
κές χιλιάδες δισεκστομμυριούχους, και το
οποίο σύστημα αποθέωσε την προηγούμενη
εβδομάδα το συνέδριο του ΚΚΚ γιατί βέβαια οι
συμμετέχοντες σε αυτό κινούν τα νήματα της
κοροϊδίας που θέλουν να ονομάζουν ανεθρύα-
στα κινέζικο κομμουνισμό!
Όχι βέβαια και σε καμία περίπτωση. Μιλάμε
για μια Αριστερά η οποία θα μπορεί να ερμη­
νεύσει τα γεγονότα και να βρει πραγματικές και
εφικτές λύσεις για τα όλο και δυσκολότερα
προβλήματα που κατακλύζουν τη σημερινή
μας κοινωνία. Μιλάμε για μια Αριστερά η οποία
θα είναι δημοκρατική και που συζητώντας και
κυρίως ακούγοντας θα μπορεί να πάει τη χώρα
μπροστά, σήμερα όμως.
πάρχει αυτή η Αριστερά στην Ελλάδα του
Υ 2007; Εύκολα θα μπορούσε να απαντήσει
κανείς ναι. Δυστυχώς όμως τα φαινόμενα
απατούν.
Σε μια πρωτόγνωρη για όλους εποχή όπου
όλα μετασχηματίζονται με τρελούς ρυθμούς,
όπου τα τεχνολογικά και επιστημονικά επιτεύγ­
ματα διαδέχονται καθημερινά το ένα το άλλο,
όπου οι υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης παρου­
σιάζονται στις πρώην «σοσιαλιστικές» χώρες,
όπου το χαμηλό κόστος εργασίας στις ανα­
πτυσσόμενες χώρες δημιουργεί στρατιές νεό­
πτωχων, όπου η κοινωνική πολιτική αλλάζει,
όπως και ο ρόλος του Δημοσίου, η ελληνική
ανανεωτική Αριστερά και αυτή ομφαλοσκοπεί.
ού είναι οι νέες ιδέες; Πού είναι οι προτάσεις
Π για ουσιαστικότερη Παιδεία και Υγεία; Όχι
αυτές του τύπου «όχι στη βάση του 10». Γιατί
αρχίζει να κουράζει η προσπάθεια να μην αλλά­
ξει τίποτα, γιατί θα χαλάσουμε τη νιρβάνα των
δικών μας στις κρατικές θέσεις που έχουν
στρογγυλοκαθήσει.
Ας βγουν τα καλοπληρωμένα κομματικά στε­
λέχη από τα γραφεία τους. Ας μιλήσουν και κυ­
ι
ρίως ας ακούσουν τους πολίτες. Δεν κάνει κα­ i
I
κό. Μπορεί και να τους προσφέρουν ιδέες, τις
οποίες δεν έχουν σκεφτεί. Ας κινηθούν λίγο. Η
απραξία δεν κάνει καλό σε τίποτα. Και οδηγεί
μαθηματικά στο θάνατο. Και εμείς δεν θέλουμε
ναπεθάνουμε! Τ.Μ.
21
Ο εμφύλιος σπαραγμός στο ΠΑΣΟΚ
του Μανόλη Καρέλλη
μμμ . Όταν πιάστηκαν στην
*■>m mΛ
ϋ π εριρρέουσ α ατμόσφ αιρα.
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ λίγοι εκείνοι που με ρωτούν:
- Μα γ ια τί δεν παίρνεις θέση στα τε-
κταινόμενα στο ΠΑΣΟΚ;
Και έχουν το δίκιο με το μέρος τους
που απορούν. Γιατί και συμμετέχω στο
ΠΑΣΟΚ από τα πρώτα του βήματα, τα
αγνά και ηρωικά, από το Σεπτέμβριο
του 1974, ένα από τα ιδρυτικά του μέ­
λη.
Γ ιατί, ακόμα, είχα ενταχθεί στον πρό­
δρομό του, το αντιστασιακό Πανελλή­
νιο Απελευθερωτικό Κίνημα, το ΠΑΚ,
φτάνοντας μέχρι το εθνικό του συμ­
βούλιο, το ανώτατο όργανό του.
Αλλά και γ ια τί ανήκω σ’ αυτούς που
δεν «τσιγκουνεύονται» τη γνώμη τους
αλλά τη δημοσιοποιούν με κάθε ευκαι­
ρία, ακόμα και όταν (ή ιδίως όταν) το
να λες τη γνώμη σου, το να έχεις άπο­
22
μου και ενός εμφ ύλιου σπαραγμού, και
τα μάτια τω ν ΠΑΣΟΚτζήδων είναι τόσο
βαθιά βγαλμένα γ ια τί το βγάλσιμο έγι­
νε από τ ’ α δέλφ ια τους.
Παρ’ όλα αυτά σωπαίνω και δεν παίρ­
νω θέση, όχι από καιροσκοπισμό και
γ ια σ ιγουριά -π ου δεν είναι, άλλωστε,
το π ολιτικό σ τιλ μ ο υ - αλλά γ ια τί η εμ­
φ ύλια διαμάχη που βρίσ κετα ι σήμερα
ymm
σε πλήρη εξέλ ιξη δεν με εμπ νέει -και
από μια ηλικία και πέρα πρέπει ο πολί­
τη ς να επ ιχ ειρ εί ό ,τι το ν εμπ νέει και ου-
δέν πέραν τούτου .
Η εμφ ύλια διαμάχη που παρατηρού­
με -κ α ι υ φ ισ τά μ εθ α - είνα ι ένας αγώ­
νας γ ια τα πρόσωπα, το ν Γιώργο Πα-
πανδρέου, το ν Βαγγέλη Βενιζέλο κατά
πρώτο λόγο και γ ια το ν Κώστα Σκανδα-
λίδη δευτερευόντω ς, γ ια τα υπαρκτά
(ή και τα ανύπαρκτα) προσόντα τους,
με άφθονα κτυπ ήματα κάτω από τη μέ­
Ρ'ym ση, με π ολλές εκατέρω θεν προσπάθει­
ες αποδόμησης τη ς άλλης πλευράς,
χω ρίς το άρω μα τω ν ζωογόνων ιδεών
να ανιχνεύεται, ο ύ τε κα τ’ ιδέαν, στην
Και θα π ρέπει να ομολογήσω ότι ένας
ψη, ενέχει κινδύνους. αγώ νας γ ια πρόσωπα, μια στράτευση
Είναι, ακόμα, και η επ ιταγή τω ν αρχαί­ γ ια π ροσω πικότητες, είνα ι και παλαιο­
ων μας δασκάλων που έλεγα ν ό τι σε μοδ ίτικος και υπ οδεέστερος, και δεν
περιόδους εμφ ύλιας σύρραξης πρέπει είνα ι σίγουρα το πανίσχυρο κίνητρο
ο πλήρης πολίτης να π αίρνει θέση και που θα μ’ έκανε να δραστηριοποιηθώ
να μην π εριμένει προς τα που θα γ είρ ει και να υψώσω σ ημαίες και λάβαρα,
η ζυγαριά για να συνταχθεί, σαν το υ ς όπως σ τους δύο ανένδοτους, στην
καιροσκόπους και το υ ς σιγουρατζή- αντίσταση εναντίον τη ς εσωτερικής
δες. κατοχής και σ τους αγώ νες των πρώ­
Η «αφημία», ένα είδ ο ς α τιμ ία ς ή μείω ­ τω ν χρόνων του ΠΑΣΟΚ, πριν αυτό εκ-
σης πολιτικώ ν δικαιω μάτω ν, π ερίμενε φ υλισ θεί στον κυβερνητισμό και στον
όσους καιροφυλακτούσαν, σωπαίνο- καθεστω τισμό, όπως ομολογείτα ι σή­
ντας και περιμένοντας. μερα ακόμα και από τα «ψηλά».
Η ένσταση, βέβαια, «μα έχουμε εμφ ύ­ Δ εν θα μιλήσω, λοιπόν, γ ια πρόσωπα
λια σύρραξη σήμερα στην Ελλάδα», και γ ια το υ ς σ τρα το ύς που συγκρο­
δεν σ τέκει, γ ια τί ό ,τι δια δρ α μα τίζετα ι τούν -ά λ λ η υπόθεση ό τι κάπου θα ρίξω
τώ ρα στο ΠΑΣΟΚ είνα ι το ισχυρό ισο­ το ψ ηφ οδέλτιό μου σ τις 11 του Νοέμ­
δύναμο όχι απλώς μιας εμφ ύλιας σύρ­ βρη-
ραξης αλλά και ενός εμφ ύλιου πολέ­ Θα μιλήσω, όμω ς, γ ια το ΠΑΣΟΚ, για
το κόμμα -α ς μη χρησιμοπ οιούμε την
εξωπραγματική λέξη κίνη μ α - η ηγεσ ία
του οποίου διακυβεύετα ι.
Για το πώς το θέλουμε, γ ια το τ ι θ έ­
λουμε να ισχύει σ ’ αυτό στο μέλλον.
Είναι ανάγκη, πρώτον, να δια τηρ ή σ ει
την ενότητα και τη ν αξιοπ ιστία του, για
λόγους εθνικούς και δημοκρατικούς,
όσο και αν αυτό γ ίν ετα ι όλο και πιο δύ­
σκολο.
Η ύπαρξη ισχυρών κομμάτω ν που δ ί­
δουν εναλλα κτικές λύ σ εις γ ια τα προ­
βλήματα διακυβέρνησης το υ τόπου
δεν πρέπει να α μ φ ισ β η τείτα ι ο ύ τε να
υπονομεύεται, καθώ ς η προώθηση κυ­
βερνητικών μονοπωλίων ή ολιγοπω ­
λίων είναι ό ,τ ιτ ο πιο επικίνδυνο μπ ορεί
να καταρασ τεί κανένας γ ια τη ν π ατρί­
δα μας.
Πρέπει να επ ανέλθει το ήθος, στην
απόλυτη έκφρασή το υ -τ ο ήθος που
καθεστω τικές και κυβ ερ νητικές α ντι­
λήψεις και π ρακτικές συνείργησαν
στη δραπέτευσή του.
Πρέπει να γ ίν ει η εκκαθάριση του
ΠΑΣΟΚ, η συστηματική και επίμονη,
απ’ όσους επ λούτισαν εντυπω σιακά
και ανεξήγητα. Και υπάρχουν α υ το ί -ο
καθένας μας γνω ρίζει μ ερ ικ ο ύ ς - ενώ
μας μίλησε γ ι’ αυτούς, χω ρίς να δώ σει
συνέχεια, όπως θα ό φ ειλε, μεγαλο-
στέλεχοςτου ΠΑΣΟΚ.
Πρέπει να απ αλλαγεί το ΠΑΣΟΚ από
τη «μάστιγα» τω ν διαφόρω ν τοπικών,
κλαδικών και νομαρχιακώ ν που, με τις
υπ ερβασίες το υ ς, με τ ις στρεβλώ σεις
το υ ς, με τη ν ασχετοσύνη τους, έχουν
νοθεύσ ει τη ν π ολιτική και έχουν οδη­
γή σ ει στο π εριθώ ριο το υ ς έντιμους
και το υ ς νουνεχείς.
Π ρέπ ει να επανέλθουν οι λ έξεις στην
πρω ταρχική τω ν έννοια και να μην
απ οκαλείται λόγου χάρη ο φ ανατι­
σμός δημοκρατική συνέπεια, ο λα ϊκι­
σμός υπεράσπιση τω ν συμφερόντω ν
το υ τόπου, η δημαγω γία π ολιτική αρε­
τή.
Π ρέπει να απ αλλαγεί το ΠΑΣΟΚ από
όλους εκείνο υς που μπήκαν στο κόμ­
μα γ ια να «ξεπλυθούν» -κ α ι υπάρχουν
τέ το ιο ι όχι λίγοι.
Θα πρέπει ακόμα να βρούμε, στο
ΠΑΣΟΚ, ποια κοινω νία θέλουμε, που
θα είναι, βέβαια, μια δίκαιη και ανθρώ­
πινη κοινωνία, στην οποία η εργασ ία
θα α μ είβ ετα ι και οι α ξίες θα επικρα­
τούν και στην οποία η ευνοιοκρατία
και ο νεπ οτισμός και η οικογενειοκρα­
τία δεν θα έχουν θέση.
Θα πρέπει να ορίσουμε την κλίμακα
τω ν αξιών, όπου, βέβαια, η πατρίδα, η
δικαιοσύνη, η ηθική, η δημοκρατία ε ί­
ναι υπ έρτερες του κόμματος και όπου
μια σύγκρουση μεταξύ τω ν υπ έρτε­
ρων και τω ν υποδεέστερω ν κρίνεται
χω ρίς δισ ταγμούς υπέρ εκείνω ν που
προηγούνται.
Υπάρχει, βέβαια, η «αριστερή σ τρο­
φή», γ ια την οποία γ ίν ετα ι πολύς λό­
γος, αλλά τη ς οποίας πολλοί δεν α ντι­
λαμβάνονται -μ ετα ξύ , αυτών και ο
υπ ογράφ ω ν-την ακριβή έννοια.
Αν, όμως, αριστερή στροφή και αρι­
στερή τοποθέτηση είναι η άρνηση του
διαλόγου για την επίλυση τω ν υπαρ­
κτών προβλημάτων του τόπου ή οι συ­
νεχείς διαδηλώ σεις και οι χω ρίς τέλο ς
απ εργίες που θα αποδεικνύουν δήθεν
την αγω νιστικότητα και την επαναστα-
τικό τητα , τό τε ας μας λείπ ει τέτο ιο ς
αριστερισ μός και τέτο ια στροφή.
Ας μας λείπουν, ακόμα, και οι στόχοι
εκείνο ι που τοπ οθετούν ορισμένοι
μπροστά από αυτούς και μπροστά
μας: να φ τιάξουμε έτσ ι το ΠΑΣΟΚ
ώ στε να επανέλθει στην εξουσία.
Η εξουσία, ασφαλώς, βρίσκεται
στους στόχους κάθε π ολιτικής κίνη­
σης που δεν αεροβατεί. Τη θέλει για
να εφ αρμόσ ει το πρόγραμμά της, για
να οφ ελήσ ει τον λαό, τελικό κριτή κά­
θε προσπάθειας.
Αυτή, όμως, η εξουσία θα έλθ ει χω­
ρίς «βιασμούς», όταν το ΠΑΣΟΚ θα γ ί­
νει ελκυστικό και πάλι, όταν θα αρέσει.
Και θα είνα ι ελκυστικό, θα αρέσει,
όταν επ ανέλθει το ήθος που είχε δρα­
π ετεύσ ει, όταν θα απαλλαγεί απ’
όσους επλούτισαν ανεξηγήτω ς και
υπερμέτρω ς, απ’ όσους εταύτισ αν κυ­
βέρνηση με κόμμα (και με το υ ς εαυ­
το ύ ς τους) και αντιστρόφω ς, με ό,τι
αυτό συνεπάγεται.
Ο τιδήπ οτε θα λ έγ ετα ι πέραν τούτω ν
θα είνα ι εκ του (λίαν) πονηρού.

Μ Ο ΛΙΣ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Η Σ Ε
Ανθολογία
Βορειοηπαρώτικοΐ) Διηγήματος Α ν θ ο λ ο γ ία Β ο ρ ε ιο η π ε ιρ ώ τ ικ ο υ Δ ιη γ ή μ α τ ο ς
Επιλογή-Πρόλογος: Ανδρέας Ζαρμπαλάς
ΑΝΛΡΕΑΪ ΖΑΡΜΠΑΛΑΙ

Διηγήματα, μιας άλλης Ελλάδας. Η ιδιαιτερότητα της βορειοηπειρώ τες γραφής διαθέτει
έναν πλούτο που εντάσσεται στη νεοελληνική γραμματεία. Ανθολογούνται οι Αθανάσιος
Οικονομίδης (1843-1903), Μιλτιάδης Οικονομίδης (1883-1964).· Τάσος Βιδούρης
(1888-1967), Κατίνα Παπά (1903-1959) και ο Σπύρος Τζια ς(1918) κατεξοχήν πεζογράφος
των μειονοτικών γραμμάτων στα χρόνια του σοσιαλισμού, εποχή που ελάχιστα γνωρίζουμε.
Από την νεότερη γενιά ανθολογούνται οι Ανδρέας Ζαρμπαλάς (1941), Φώτος Ν. Κυριαζάτης
(1942), Τηλέμαχος Κώτσιας (1951), και θωμάς Στεργιόπουλος (1951).

Μ μ

1..... i*m: \
Ε κ δ ό σ ε ις Π ο λ ύ τ υ π ο
Κ εντρική διάθεση: Δημοχάρους 60, Αθήνα, τηλ.: 210-72.32.819
Η τραγωδία και η φάρσα
του Γιάννη Κουρταλιώτη
ετά από ένα σύντομο διάστη­
Μ
μα σχετικής ύφεσης και ακό­
μα σχετικότερης ψυχραιμίας,
η κρίση και η περί της εκλο­
γής του νέου προέδρου πολε­
μική στο ΠΑΣΟΚ επανήλθαν δριμύτε-
ρες στον αρχικό τους ρυθμό και στο
αρχικό τους ύφος. Από τις αναφορές
του Πάγκαλου σε Φίρερ, Ντούτσε και
χιτλερικής εμπνεύσεως «αιφνιδιαστικό
πόλεμο» έως τους υπαινιγμούς του Βε-
νιζέλου για τις πηγές των εισοδημάτων
που (δεν) εμφανίζει ο Γιώργος Παπαν-
δρέου και από τις αναφορές σε «συκο­
φάντες» και «υπονομευτές» από τη μία
και «πολιτευτές με σύνδρομα ιδιοκτη­
σίας στο κόμμα» από την άλλη, έως το
ξύλο που έπεσε στην Κοζάνη, το δια-
δοχολογικό καρναβάλι του κόμματος
της αξιω ματικής αντιπολίτευσης επέ­
στρεψε στη διονυσιακή του διάσταση.
Η αλήθεια είναι ότι η νέα όξυνση του
κλίματος δεν βαραίνει εξίσου και τις
δύο πλευρές και πάντως σίγουρα δεν
ωφελεί εξίσου και τις δύο. Ο Γιώργος
Παπανδρέου και οι υποστηρικτές του
θεωρούν, και όχι άδικα, ότι ένα πολω­
μένο κλίμα που ανοίγει το χώρο σε πλή­
θος συναισθηματικά φορτισμένων ανα­
φορών είναι ευνοϊκό για τις επιδιώ ξεις
τους, αντίθετα με τον Βαγγέλη Βενιζέ-
λο και τους δικούς του υποστηρικτές,
που θέλουν να στρέψουν τη συζήτηση
στο δήθεν τεχνοκρατικό και ψυχρό
ερώ τημα «ποιος μπορεί να νικήσει τον
Καραμανλή». Άλλωστε, γνω ρίζουν κα­
λά και ο Βενιζέλος και οι συνεργάτες
του ότι ήταν το συναισθηματικά φ ορτι­
σμένο κλίμα των πρώτων ημερών που
επέτρεψ ε στον Γιώργο Παπανδρέου να
επιτύχει μια πρωτοφανή και ανεπανά­
ληπτη στα δημοσκοπικά χρονικά ανα­
τροπή τη ς τάξεω ς ούτε λίγο ούτε πολύ
των 50 μονάδων μέσα σε 10 ημέρες.
ΑΝΟΙΓΟΚΛΕΙΣΙΜΑΤΑ
Και πράγματι, μελετώ ντας κανείς τα
ευρήματα τω ν μετρήσεω ν, θα διαπι­
στώ σει ότι, ενώ το ήπιο κλίμα του
προηγούμενου δεκαπενθήμερου ε ξ ι­
σορρόπησε σε κάποιο βαθμό τη δια ­
φορά μεταξύ τω ν δύο υποψηφίων που
είχε αρχίσει να ξεφ εύ γει υπέρ του Πα­
πανδρέου, η ψαλίδα άνοιξε και πάλι
μετά την εκατέρω θεν ανταλλαγή αδέ­
σποτων πυρών τ ις τελ ευ τα ίες 10 ημ έ­
ρες. Στο μεταξύ, ο Γιώ ργος Παπαν­
δρέου κατάφ ερε να π εριορίσ ει και τη
σφ υγομετρική του υστέρηση έναντι
του αντιπάλου του στα διάφορα π ερί
«καταλληλότητας» ερω τήματα, σχετι­
κά με τη ν πρωθυπουργία και την ηγε­
σία τη ς αξιω ματικής αντιπολίτευσης.
Το σκηνικό σε ό ,τι αφορά την εκλογή
τη ς 11ης Ν οέμβρη διαμορφώ νεται λοι­
πόν ως εξή ς: ο Γ ιώ ργος Παπανδρέου
εμ φ α νίζετα ι να δ ια τη ρ εί ένα προβάδι­
σμα ασ φ αλείας από το ν βασικό του
αντίπαλο που κ ιν είτα ι μεταξύ των 6 και
τω ν 10 μονάδων, με ποσοστά που αγγί­
ζουν το 50% και ενδεχομένω ς το ξε­
περνούν με τ ις αναγω γές τω ν αναπο­
φάσιστω ν. Ω στόσο, στην πραγματικό­
τη τα το προβάδισμα το υ νυν προέ­
δρου του ΠΑΣΟΚ είνα ι ακόμα μεγαλύ­
τερ ο και ασ φ αλέσ τερο γ ια ένα λόγο
που συνήθως αποφεύγουν να θίξουν οι
εκπρόσωποι τω ν ετα ιρ ειώ ν δημοσκο­
πήσεων, τη γεω γραφ ική κατανομή των
δυνάμεω ν τω ν δύο υποψηφίων.
ΟΠΟΥ ΠΑΣΟΚ, ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
Όπως έχει διαμορφω θεί η κατάσταση,
φ αίνεται ό τι ο Παπανδρέου έχει μεγα­
λύτερα ερείσ ματα σ τις περιοχές όπου
το ΠΑΣΟΚ είναι ισχυρό, σε αντίθεση με
το ν Βενιζέλο που π ροηγείται εκεί όπου
το ΠΑΣΟΚ υσ τερεί κατά πολύ της Νέας
Δημοκρατίας. Η αναγωγή αυτή μόνο
τυπικά και επ ιφανειακά φ έρνει τον Πα­
πανδρέου να π ροηγείται κατά 6-10 μο­
νάδες του Βενιζέλου. Στην πραγματικό­
τη τα αιπ ή η διαφορά είναι διπλάσια,
δ ιό τι είναι πολύ λογικό και επόμενο εκεί
όπου το ΠΑΣΟΚ είνα ι ισχυρό (Κρήτη,
Αχάία, Λεκανοπέδιο κ.ά.), οι μηχανισμοί
να κατορθώσουν να κινητοποιήσουν
πολλαπλάσιο κόσμο την 11η Νοέμβρη
από όσο θα επ έβαλλε η πληθυσμιακή
αναλογία τω ν περιοχών. Για να το δού­
με πιο συγκεκριμένα, η επικράτηση του
Παπανδρέου στην Κρήτη (όπου το
ΠΑΣΟΚ έχει π ερί το 50%) εάν επαλη­
θευτεί, θα μετρήσ ει περισσότερο στην
εκλογή τη ς 11ης Νοέμβρη από την πι­
θανή επικράτηση του Βενιζέλου στη
Θεσσαλία (όπου το ποσοστό του
ΠΑΣΟΚ μετά βίας φ θάνει το 37%), έστω
κι αν η δεύτερη περιοχή έχ ει π ερισσότε­
ρο πληθυσμό από την πρώτη.
Το ίδιο, και στο πολλαπλάσιο, ισ χύει
και με το υ ς εσ ω τερικούς μηχανισμούς
στο ΠΑΣΟΚ, εκ εί όπου και μόνο η υπο­
στήριξη όλων τω ν επ ικεφ αλής τω ν
συνδικάτων και τω ν επ αγγελματικώ ν
ενώσεων προς το ν Γιώ ργο Παπανδρέ-
ου μοιάζει αρκετή γ ια να εξα σ φ α λίσ ει
στον νυν πρόεδρο μια εύκολη επ ανε­
κλογή. Είναι σ αφ ές ό τι ο μηχανισμός
της ΠΑΣΚΕ στη ΓΣΕΕ και τη ν ΑΔΕΔΥ
είναι για την ώρα ικανός να επ ιβάλει
πρόεδρο στο ΠΑΣΟΚ εφ όσον κινηθεί
συντεταγμένα. Μ ε το ν τρόπ ο αυτό βέ­
βαια ο Παπανδρέου βρέθηκε στη δίνη
μιας εντυπω σιακής -α ν και μάλλον
αδιάφορης για αυτόν στην π ροκειμένη
περίπτωση- αντίφ ασης: τη ν ίδ ια σ τιγ­
μή που ξιφ ουλκεί ενάντια στον καθε-
στωτισμό του ΠΑΣΟΚ, εμ φ α νίζετα ι να
έχει την υποστήριξη τω ν κατεξοχήν εκ­
προσώπων του, δηλαδή τω ν ισόβιων
κρατικών συνδικαλιστώ ν με τα πούρα
και νεκροθαφτώ ν κάθε ουσ ιασ τικής
εργατικής διεκδίκησ ης στην Ελλάδα.
ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
Παρ’ όλα αυτά, το ενδεχόμενο να
εξασφαλίσει ο Παπανδρέου μια ευ ρ εία
νίκη την 11η Ν οέμβρη, είν α ι το μόνο
ρεαλιστικό σενάριο μέσω το υ οποίου
το ΠΑΣΟΚ μπ ορεί να επ ανέλθει με
στοιχειώ δεις φ ιλο δ ο ξίες στο π ολιτικό
παιχνίδι. Τούτο σ υνάγεται μελετώ ντας
όλα τα πιθανά σενάρια. Το σενάριο
ενός δεύτερου γύρου σ τις 18 Ν οέμ­
βρη -α νεξα ρ τήτω ς το υ π οιος θα προη-
γηθεί και ποιος θα επ ικρατήσ ει τε λ ικ ά -
μοιάζει το πιο εφ ια λτικό για το ΠΑΣΟΚ.
Η πόλωση που θα δ ημιο υργηθ εί σ ε αυ­
τήν την τελ ευ τα ία εβδομάδα θα κάνει
τα όσα είδ α μ ε έω ς σήμερα να μοιά­
ζουν με γατομαχίες. Είναι εντελώ ς αμ­
φίβολο σε μια τέτο ια περίπτωση, ακό­
μα και το αν το όποιο απ οτέλεσμα του
δεύτερου γύρου θα αναγνω ρισθεί από
την πλευρά το υ ηττημένου, πόσω μάλ­
λον το αν θα π αραμείνει ενω μένο το
ΠΑΣΟΚ. Σε κάθε περίπτωση το ΠΑΣΟΚ
θα εξέλθει από αυτή τη διαδικασ ία με
έναν πρόεδρο που θα έχ ει υπ οστεί μια
αφόρητη εσ ω τερική αμφισβήτηση και
θα έχ ει επαρκώ ς αποδομηθεί προκει-
μένου να αδ υνα τεί να κάνει αντιπολί­
τευσ η. Ας σημειώ σουμε ό τι σε αντίθε­
ση με ό ,τι συνέβη το 1996, όταν οι κρα­
δασ μοί τη ς εσω κομματικής αντιπολί­
τευ σ η ς προς το Σημίτη απορροφήθη-
καν από το μοίρασμα τη ς κυβερνητι­
κής π ίτας, σε αυτή τη φάση ένας αρχη­
γ ό ς που θα εξέλ θ ει από μια τέτο ια δια­
δικασία δεν θα έχει να μοιράσει τίποτα.
Από τη ν άλλη, ακόμα και μια νίκη από
τον πρώτο γύρο για το Βαγγέλη Βενι-
ζέλο -ό σ ο απίθανο και αν μοιάζει ένα
τέτο ιο ενδ εχό μ ενο - δεν λύνει σε καμία
περίπτωση το πρόβλημα τη ς δ ια χείρ ι­
σης τη ς κατάστασης για τον σημερινό
δελφ ίνο τη ς ηγεσ ίας του ΠΑΣΟΚ. Γ ια τί
ο Β ενιζέλος έχ ει σ τη ρ ίξει όλη του την
καμπάνια στην άρνηση τω ν διαγραφώ ν
και του μονοκόμματου ΠΑΣΟΚ, άρα θα
το υ είνα ι εξα ιρ ετικά δύσκολο να δια­
χ ειρ ισ τεί μια καθαρή νίκη με εκκαθαρί­
σ εις στον κομματικό μηχανισμό. Δ εδο­
μένου μάλιστα ό τι η πλευρά Παπαν­
δρέου κάνει με κάθε ευκαιρία φανερό
ό τι η πόλωση απ οτελεί την επιλογή τη ς
και γ ια την 12η Νοέμβρη, ο Βαγγέλης
Β ενιζέλος θα βρ εθεί άμεσα αντιμέτω ­
πος με μια τερ ά σ τια αντίφαση ανάμε­
σα σ τις εξα γ γ ελ ίες του και την πραγ­
ματική κατάσταση στο ΠΑΣΟΚ.
ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΙΣ
Ο Γιώ ργος Παπανδρέου αντίθετα,
μπ ορεί να προχωρήσει σε εκκαθαρί­
σ εις του κομματικού μηχανισμού με
τη ν μάλλον αποδεκτή αιτιολογία ότι
έτσ ι π ολιτεύθηκε μέχρι την 11η Νοέμ­
βρη και αυτήν την εντολή πήρε. Είναι
δυνατόν λοιπόν να απ ομείνει με ένα
«προσωπικό» κόμμα μέσα σε λιγότερο
από έναν χρόνο. Φυσικά αυτή η στάση
εμπ εριέχει το ρίσκο μιας μεγάλης συρ­
ρίκνωσης του ΠΑΣΟΚ, τόσο πολιτικής
όσο και εκλογικής. Θα δώσει όμως μια
τελευ τα ία ευκαιρία στον Παπανδρέου
να διεκδικήσει την εξουσία με ένα δικό
του κόμμα.
Η στρατηγική του σε αυτήν την περί­
πτωση είναι αυτή που έχει ήδη διαφα­
νεί. Θα χρησιμοποιήσει μια αριστερή
ρητορεία, επιχειρώ ντας να μιμηθεί τον
πατέρα του και να ενσωματώσει την
Αριστερά. Οι πιθανότητες δεν φαίνεται
να είναι με το μέρος του για αρκετούς
λόγους. Ο ύτε η εποχή ευνοεί μεσοβέζι­
κες και ασαφείς καταστάσεις, ούτε ο
Γιώργος εμφ ανίζει το ταλέντο του πα­
τέρ α του στον πολιτικαντισμό και τις
μανούβρες. Η πιθανότητα ωστόσο να
γυρίσ ει το ΠΑΣΟΚ το χρόνο πίσω στο
1977 είναι η μόνη ρεαλιστική για να επι­
βιώσει ως κυβερνητικό κόμμα και φυσι­
κά απευκταία. Οι δημοσκοπήσεις που
εμφανίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ να συγκεντρώ­
νει μεγαλύτερο ποσοστό στην πρόθε­
ση ψήφου σε περίπτωση εκλογής του
Βενιζέλου είναι χαρακτηριστικές.
Μήπως η Αριστερά να αρχίσει να
αποκαλύπτει τις θέσεις τη ς για να απο-
φ ύγει την επανάληψη τη ς τραγω δίας
με τη μορφή τη ς φάρσας:
Νίκος και Αργυρώ Κοκοβλή:
ΑΛΛΟΣ ΛΡΟΜΟΣ ΛΕΝ ΥΠΗΡΧΕ
Αντίσταση - Εμφύλιος - Προσφυγιά
25
Η αθόρυβη αλλά ουσιαστική πορεία
της ελληνικής ακροδεξιάς
Τα ίχνη και τα βήματα
του Άκη Κοσώνα

ακροδεξιά στην Ελλάδα ποτέ 6,82% (349.988 ψήφους) και εκπροσω­ π λασ ιάσ ει τη ν εκλο γική το υ απήχηση

Η
δεν αποτέλεσε συγκροτημένο
πολιτικό ρεύμα με σταθερή και
υπολογίσιμη εκλογική δύναμη.
Επίσης, ποτέ δεν συγκροτήθη­
κε σε κομματικό σχηματισμό με διάρ­
κεια και παρεμβατικό ρόλο στα δημό­
σια πράγματα τη ς χώρας. Π αρατηρεί
κανείς ότι τα σημεία αναφοράς για την
καταγωγή και την ανάπτυξη τη ς άκρας
Δ εξιάς στην Ευρώπη δεν βρήκαν έδα­
φος στην Ελλάδα, τόσο λόγω της υπο­
τυπώδους βιομηχανικής ανάπτυξης
όσο και λόγω του ιδιότυπου ρόλου
μιας όχι σημαντικά ισχυρής και εκτετα ­
μένης αστικής τάξης στη χώρα. Η πα­
ραδοσιακή δεξιά παράταξη ως Λαϊκό
Κόμμα, ως Συναγερμός ή ΕΡΕ αργότε­
ρα και ως Νέα Δημοκρατία μετά απορ­
ροφούσε σε μεγάλο βαθμό τους ψη­
φοφόρους εκείνους που θα μπορού­
σαν να αναζητήσουν έκφραση και κά­
λυψη σε ένα ακροδεξιό κόμμα. Οι
όποιες προσπάθειες για το σχηματι­
σμό τέτοιου κόμματος αντιμετω πίστη­
καν αποτελεσματικά από τη συντηρη­
τική παράταξη, που δεν είχε καμιά διά­
θεση να χάνει (ίσως και καθοριστικά)
προς τα δεξιά της, αλλά και ακυρώθη­
πήθηκε με πέντε έδ ρ ες στη Βουλή.
Από εκ εί και μετά και μέχρι την εμφ άνι­
ση του Λαϊκού Ο ρθόδοξου Συναγερ­
μού, τα ποσοστά τη ς ακροδεξιάς στην
Ελλάδα κινούνταν κάτω από τη μισή
ποσοστιαία μονάδα σ τις βουλευτικές
εκλογές. Προς το παρόν μόνο τυπ ικά
μπορούμε να ονομάσουμε ακροδεξιά
τον ΛΑΟΣ, μια και δεν συγκεντρώ νει
όλα τα πολιτικά χαρακτηριστικά που
παραπέμπουν στον όρο, αλλά και δεν
έχει την ανάλογη και αντίστοιχη προς
την παραδοσιακή ακροδεξιά ιδ εο λογι­
κή ομοιογένεια. Το γεγονός όμω ς ό τι
συγκεντρώ νει και ενσω ματώ νει όλες
τις δυνάμεις που εκπροσώπησαν την
ακροδεξιά ε ίτε εκλογικά ε ίτε στο δημό­
σιο λόγο το υ ς τα τελ ευ τα ία χρόνια, αλ­
λά και το γεγονός ό τι διαπ νέεται από
αντιλήψ εις ανάλογες με α υ τές άλλων
ομοειδών κομμάτων στην Ευρώπη γ ια
τα δικαιώ ματα, το έθνος και το ρόλο
τω ν ξένων εργαζομένω ν, το εντάσ σ ει
σε αυτή τη διαδικασία κατηγοριοποίη-
σης. Δεν π ρόκειται εδώ μόνο για το γ ε ­
γονός ό τι στη συνείδηση τω ν πολιτών
ο ΛΑΟΣ τοπ οθ ετείτα ι στην ακραία δ ε­
ξιά κλίμακα, αλλά και για τη χω ρίς δ ι­
ευρ ισ κόμ ενο ς σ τα υ ψ η λό τερ α επίπεδα
τη ς ε π τα ε το ύ ς π ολιτική ς ζω ής του. Οι
δ υ νη τικο ί ψ η φ ο φ ό ρ ο ι το υ ΛΑΟΣ συγκε­
ντρώ νοντα ι μ εν κ α τά π λειοψ ηφ ία στη
Δ εξιά, είνα ι κοινω νικά σ υ ντη ρ η τικο ί και
εσ ω σ τρ εφ είς , εκ φ ρ ά ζ ο υ ν μια απο­
σ τρ ο φ ή α π ένα ντι σ το μ οντέρνο και στο
ξεν ό φ ερ το , α λ λ ά π α ρ ά λλη λα εμφανί­
ζου ν σημ αντική δ ια σ π ο ρ ά σ ε όλο το
π ολιτικό φ άσμ α, ενώ α νήκο υν και σε
δυναμ ικά κα ι αναπ τυσ σ ό μ ενα τμήματα
τη ς ελλη νική ς κοινω νίας, όπως οι νέοι
και τα μ εσ ο -α νώ τερ α κοινω νικά στρώ­
ματα».
Με όλα αυτά κατά νου, ας ρίξουμε
μια ματιά στον πίνακα 1 που αποτυπώ-
ν ει τη ν π ορεία τη ς ακροδεξιάς στις
βο υλευτικές εκλο γές από τη Μεταπο­
λίτευσ η και μετά:
Π ίνακα ς 1
ΕΚΛΟΓΕΣ ΑΚΡΑ ΔΕΞΙΑ
1974 1,08%
1977 6,82%
1981 1,68%
1985 0,60%
ΙΟΥΝ. 1989 0,32%
ΝΟΕΜ. 1989 —

καν λόγω των εσωτερικών διαφωνιών
των κατά καιρούς εκφραστών αυτών
των σχεδίων.
Η πρώτη σοβαρή εμφάνιση τη ς ακρο­
δεξιάς μετά το πραξικόπημα τη ς 21ης
Απριλίου έγινε στις εκλογές του 1977
με το σχηματισμό και την παρουσία
της Εθνικής Παράταξης υπό την ηγε­
σία του πρωθυπουργού της αποστα­
σίας Στέφανου Στεφανόπουλου και
του πολλές φορές βουλευτή και η γ ετι­
κού στελέχους του Λαϊκού Κόμματος
Σπύρου Θεοτόκη. Συγκέντρωσε τό τε
σταγμό ένταξή του στην ακροδεξιά 1990 0,13%
από όλα τα διεθνή μέσα ενημέρω σης 1993 0,14%
κατά τις αναλύσεις που έκαναν για το 1996 0,31%
αποτέλεσμα τω ν εκλογώ ν τη ς 16ης Σε­ 2000 0,39%
πτεμβρίου στην Ελλάδα, κά τι που άλ­ 2004 2,19%
λω στε κάνουν και τα ελληνικά Μ ΜΕ.
2007 3,80%
Πρέπει σε κάθε περίπτωση και παρα­
κολουθώ ντας με μεγάλη προσοχή πώς Βλέπουμε καθαρά τη ν περιθωριακή
θα εξελιχ θ εί το κόμμα αυτό να προσέ­ παρουσία τη ς άκρας Δ εξιά ς από το
ξουμε την επισήμανση που κάνει 1977 και μετά. Οι ψ ηφοφόροι της είτε
{Ε λευθεροτυπ ία, 22.10.2007) ο καθη­ ενσω ματώ θηκαν ή απορροφήθηκαν
γητή ς Γιάννης Τσίρμπας μιλώ ντας για π εριστασιακά από τη ΝΔ ε ίτε απείχαν
το ν ΛΑΟΣ: «Σήμερα ο ΛΑΟΣ έχ ει π ολλα­ από τη ν εκλογική διαδικασία. Οι πιο

26
συνειδητοί ή φ ανατικοί, που ήθελαν
οπωσδήποτε να εκφ ραστούν, π ήγαι­
ναν και ψήφιζαν τα μικρά σ χήματα τη ς
άκρας Δ εξιά ς δίνοντας τα ποσοστά
που φ αίνονται στον πίνακα.
Στον πίνακα 2 φ α ίνετα ι η αντίσ τοιχη
πορεία τη ς άκρας Δ εξιά ς σ τις εκλο γές
για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Π ίνα κα ς 2
ΕΚΛΟΓΕΣ ΠΟΣΟΣΤΑ
1981 1,96%
1984 2,55%
1989 1,39%
1994 0,95%
1999 1.13%
2004 4,54%
Βλέπουμε ό τι μέχρι την εμφ άνιση του
Λαϊκού Ο ρθόδοξου Συναγερμού η δύ­
ναμη τη ς άκρας Δ εξιά ς είν α ι αμελητέα.
Μ εγαλύτερη ασφαλώ ς από αυτήν που
προέκυπτε κατά τ ις εθ νικές εκλογές,
αλλά αυτό σ υνηθίζεται σ τις ευρω εκλο­
γές, όπου οι ψ ηφοφόροι ψ ηφίζουν με
μεγαλύτερη άνεση άλλα από τα δύο
μεγάλα κόμματα.
ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ
Εδώ προκύπτει και κά τι άλλο που πα­
ρουσιάζει ενδιαφ έρον: Ο ΛΑΟΣ κατόρ­
θωσε να ενσω ματώ σει εθνικισ τικούς
κομματικούς σχηματισ μούς όχι με τη
μορφή ομοσπονδίας -κ ά τι που θα πα-
ρέπεμπε στη διατήρηση τη ς φυσιο­
γνω μίας και μιας σ χετικής αυτονομίας
το υ ς -, αλλά μέσω τη ς διάλυσης και
έντα ξή ς το υ ς σε αυτόν. Μ ένει να απο-
δ ειχ θ εί αν ο Γιώ ργος Καρατζαφέρης
κατορθώ σει να συνθέσει το παζλ τω ν
διαφ ορετικώ ν απόψεων που έχουν αυ­
τ ο ί οι σχηματισμοί, αλλά και τ ις προ­
σωπικές φ ιλο δ ο ξίες τω ν επικεφαλής
το υ ς και άλλων προβεβλημένων σ τελε­
χών.
Τ έτο ια περίπτωση είνα ι το Ελληνικό
Μέτωπο του Μάκη Βορίδη, που τον Ια­
νουάριο του 2005 αποφάσισε μέσω
το υ συνεδρίου του την αναστολή τη ς
λειτο υ ρ γία ς του κόμματος και την
ένταξη τω ν μελών του στον ΛΑΟΣ. Ο
Μ. Βορίδης εξελέγη βουλευτής του
ΛΑΟΣ στο υπόλοιπο Α ττικής συγκε­
ντρώ νοντας 8.663 σταυρούς, π έντε χ ι­
λιά δ ες π ερισ σότερους από τον δ εύ τε­
ρο. Μια άλλη ανάλογη περίπτωση είναι
το με έντονα εθνικισ τικά χαρακτηρισ τι­
κά Κόμμα Ελληνισμού του Σωτήρη Σο-
φιανόπουλου, που συγχω νεύτηκε με
το ν ΛΑΟΣ το 2004.
Αστό μπορεί να υποθέσει κανείς ότι
έγινε και με την Πρώτη Γραμμή του
Κων. Πλεύρη, του οποίου ο γιο ς Αθαν.
Π λεύρης εξελέγη βουλευτής του ΛΑΟΣ
στην Α ' εκλογική π εριφ έρεια τη ς Αθή­
νας με 6.942 σταυρούς. Ο νέος (όχι
όμως και τόσο, μια και δημιουργήθηκε
σ τις 31 Αυγούστου 2000) πολιτικός
σχηματισμός, που κατόρθωσε να εκ­
προσωπηθεί στο Κοινοβούλιο με δέκα
βουλευτές, έχει εξ επιλογής ένα ρόλο
ομπρέλας. Στεγάζει παλαιό σχήματα
τη ς άκρας Δ εξιάς που έφθιναν και μόνα
τους δεν είχαν μέλλον, με την προϋπό­
θεση προφανώς ότι όλοι οι εκπρόσωποί
τους θα δουλέψουν με γνώμονα την
προστασία τη ς ομπρέλας, που τους δί­
νει το δικαίωμα και την ευκαιρία να
υπάρχουν. Άρα, η έκφραση ακραίων θέ­
σεων θα είναι όσο πιο ελεγχόμενη γίνε­
ται, προκειμένου να μη φοβηθούν πολί­
τε ς που βλέπουν με καλό μάτι (είτε για
να διαμαρτυρηθούν στα «καθεστωτικά»
κόμματα είτε για να δοκιμάσουν «αλ­
λιώς») την περίπτωση του ΛΑΟΣ.
Άλλωστε, η μορφή τη ς άκρας Δ εξιάς
σ τις μέρες μας είναι τελείω ς διαφ ορε­
τική απ’ αυτήν που ξέραμε και ποικίλ­
λ ει από χώρα σε χώρα ανάλογα με τα
χαρακτηριστικά και τα δεδομένα.
Ό μω ς οι βασικές α ξίες παραμένουν,
όπως σωστά επισημαίνει η καθηγήτρια
Π ολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Βα­
σιλική Γεω ργιάδου: «Η Α κρ οδ εξιά προ­
ω θ εί μια αντίληψ η "δ ια φ ο ρ ική ς” ισ ό τη ­
τα ς υπ ονομ εύοντας τη δημ οκρατία
σ το ν π υρήνα της. Γ ια τη ν Α κρ οδ εξιά
ίσ α δ εν είναι τα άτομ α α λλά οι λ α ο ί και
α υ το ί ο φ είλο υ ν να δ ια τη ρ ού ν τις εθνι-
κο-π ολιτισμ ικές δ ια φ ο ρ ές τους. Εντέ-
λει, όλοι είναι ίσοι α λλά σ το ν τόπ ο
τους».

ΕμμανουήλΚριαράς Μ Ο ΛΙΣ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Η Σ Ε
Ε μ μ α ν ο υ ή λ Κ ρ ια ρ ά ς
Α Λ Λ Η Λ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Β'
ΓΡΑΜΜΑΤΑ
Α Λ Λ Η Λ Ο Γ Ρ Α Φ ΙΑ Β ’
A o rm t-x * iO N κ α ι ιπ ιχ τ η μ ο ν ο κ
ΤΟΥ ΗΚΡΛΧΜΙίΝΟΥ ΑΙΟΝΑ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΤΟΥ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟΥ ΑΙΩΝΑ (1925-2001)

Το βιβλίο με την αλληλογραφία του καθηγητή Εμμ. Κριαρά με 458 γράμματα που
του έσ τειλα ν λόγιοι και επ ιστήμονες κατά το διάστημα 1925 έω ς 2001 .
Μια συναγωγή αλληγραφ ίας που αναδεικνύει μιαν εποχή και πολλούς
π νευματικούς ανθρώπους.
Τα γράμματα δημοσιεύονται ευρετηριασμένα και σχολιασμένα. Σειρά από
π ίνακες διευκολύνουν στην αναζήτηση των πολλών πληροφοριών.

ISKAOZetS ΠΟΛΥΤΥΠΟ Ε κ δ ό σ ε ις Π ο λ ύ τ υ π ο
Κ εντρική διάθεσ η: Δημοχάρους 60, Αθήνα, τηλ.: 210-72.32.819

27
 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ TOY ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ

Τα αποτελέσματα των εκλογών της 16ης Σεπτεμβρίου
έδειξαν ξεκάθαρα την αδυναμία, πλέον, των λεγάμενων
κομμάτων εξουσίας να πείσουν τους πολίτες. Μια
αδυναμία που μεταφράστηκε στις εκλογές σε σοβαρές
απώλειες ψήφων και για τα δυο κόμματα, με τις γνωστές
συνέπειες: το ένα -η Νέα Δημοκρατία- να κυβερνά με
μια οριακή πλειοψηφία, που μπορεί πολύ εύκολα να
ανατραπεί (με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται), ενώ το
άλλο -το ΠΑΣΟΚ- σπαράσσεται από κρίση ηγεσίας, με
έντονες και επικίνδυνες εσωτερικές έριδες που το
απειλούν με διάσπαση. Κοντολογίς, μια κατάσταση, λίγο
πολύ αναμενόμενη εδώ και πολύ καιρό, η οποία δείχνει
ακριβώς μια τάση αλλαγής του πολιτικού σκηνικού,
καθώς το τέλος της μεταπολιτευτικής περιόδου, από την
πτώση της επτάχρονης Χούντας των συνταγματαρχών,
σημανε και την ολοκλήρωση του κύκλου των κομμάτων
εκείνων που σχηματίστηκαν εδώ και 33 χρόνια.
Αντίθετα, τα αποτελέσματα των ίδιων εκλογών ευνόησαν
τα κόμματα της Αριστερός (η παράλληλη άνοδος του
ΛΑΟΣ αποτελεί ίσως συγκυριακό φαινόμενο), η οποία,
όμως, φορτώνεται με μια τεράστια ευθύνη: να ξεπεράσει
τις δικές της περιχαρακώσεις και σύνδρομα, να
επεναφέρει την πολιτική σκέψη στην καθημερινή ζωή, να
χαράξει νέα πορεία και να προσφέρει οράματα και
προτάσεις λύσεων για τα χρόνια προβλήματα που
ταλανίζουν τον λαό. Μια ευθύνη με μεγάλη βαρύτητα στο
πλαίσιο των τεράστιων αδιεξόδων που αντιμετωπίζει η
χώρα. Μια ευθύνη, για την οποία τοΛντ/ συνεχίζει
σήμερα το διάλογο που ξεκίνησε στο προηγούμενο
τεύχος του.

Να θέσουμε τις σωστές ερωτήσεις

του Δημητρη Τζανακόπουλου

Το 5ο Συνέδριο του Συνασπισμού, που ήδη έχει προκηρυχθεί, θα διεξαχθεί σε π ολιτικό κενό εκπροσώπησης και ταυ­
τόχρονα ευνοϊκό π εδίο δράσης για τη
μια συγκυρία πυκνότατη από πολιτικά γεγονότα που πυροδοτήθηκαν από τα
ριζοσπαστική Αριστερά.
αποτελέσματα των εκλογών του Σεπτέμβρη, οι οποίες και αποτύπωσαν
ανακατατάξεις του πολιτικού τοπίου αλλά και μετατοπίσεις των δεικτών του ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ
συσχετισμού δύναμης. Συγκεκριμένα, η ΝΔ, λόγω της νίκης της, και παρά το Αν λάβουμε υπόψη α υ τές τ ις συντε­
γεγονός της ισχνότατης κοινοβουλευτικής της πλειοψηφίας, έχει ήδη τα γμ ένες, γ ίν ετα ι σ αφ ές ό τι ο ΣΥΝ επ’
ουδενί έχ ει τη δυνατότητα να πολιτευ­
εκκινήσει τη νέα επίθεσή της στις κατακτήσεις των υποτελών κοινωνικών
τ ε ί με αυτόματο πιλότο. Αντιθέτως,
τάξεων με αιχμές: το άνοιγμα του Ασφαλιστικού, την ιδιωτικοποίηση της ο φ είλ ει να κάνει ένα Συνέδριο πολιτι­
Ολυμπιακής και τον νέο προϋπολογισμό, αλλά και με μια σειρά πρωτοβουλιών κής ουσίας και συζήτησης με άξονα το
της διοίκησης για εκποίηση δημόσιων χώρων. Την ίδια στιγμή, στην ημερήσια πώς θα μπ ορέσει να π αρέμβει αποτε­
διάταξη παραμένουν τα ζητήματα της ολοκλήρωσης της νεοφιλελεύθερης λεσ ματικά, ώ στε να εκμ ετα λλευ τεί την
κρίση το υ ΠΑΣΟΚ και να βοηθήσει
αναδιάρθρωσης του εκπαιδευτικού συστήματος αλλά και της περαιτέρω
στον απεγκλω βισμό τω ν προωθημέ­
απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων, κυρίως των νέων. νων κοινωνικών και πολιτικώ ν δυνάμε­
ων που αυτή τη σ τιγμή αναζητούν πο­
λιτική στέγη. Αυτό σ ημαίνει ό τι η τακτι­
ε δεδομένα όλα τα παραπά­

Μ
νω, το ΠΑΣΟΚ αδυνατεί να
εξέλθει από την κρίση του με
την επεξεργασία ενός προ­
γράμματος που έστω να θυμί­
ζει το σοσιαλδημοκρατικό του παρελ-
0 Δημήτρης Τζανακόπουλος είναι
γραμματέας της Νεολαίας του ΣΥΝ
θόν. Αντίθετα, η π ολιτική συζήτηση
στο εσω τερικό του π ερ ιορίζετα ι σε κω­
μικούς διαξιφ ισ μούς με επίδικο τη νο­
μή τη ς κομματικής εξουσ ία ς που δεν
αφορούν τ ις λα ϊκές τά ξεις, οι οποίες
αποτέλεσαν το ν κορμό γύρω από τον
οποίο οικοδόμησε τις κοινω νικές του
συμμαχίες τα τελ ευ τα ία τρ ιά ντα χρό­
νια. Έ τσ ι, δημιουρ γείται ένα τερ ά σ τιο
κή μας δεν θα π ρέπει να π εριορισ τεί σε
ένα απλό κάλεσμα γ ια ένταξη στον
ΣΥΝ. Ο φ είλει, α ντίθετα, να θέσει ως
στόχο τη ς την οικοδόμηση ευρύτερων
κοινωνικών συμμαχιώ ν στη βάση των
συμφερόντω ν τω ν εργαζόμενω ν τάξε­
ων και τη ς νεολαίας.
Π ράγματι, σε αυτό το συνέδριο έχου­
με την ευκαιρία να μην εισέλθουμε και

28
πάλι σε μια αδιέξοδη συζήτηση γ ια το
θεμιτό ή μη τη ς σ τρα τηγικής επ ιλογής
που απ οτελεί ο ΣΥΡΙΖΑ, αφού το ύ τη η
πολιτική έχει, κατά τη γνώμη μου, εμπ ε­
δωθεί και έχ ει ήδη π αραγάγει θετικά
αποτελέσματα. Α ντιθέτω ς, το εκλογικό
αποτέλεσμα, αλλά και ο ι κοινω νικοί
αγώνες τη ς π ροηγούμενης περιόδου,
έχουν ανα δείξει σ ειρά ερω τημάτω ν,
που χρήζουν άμεσης απάντησης. Έ να
από τα κεντρικά θέματα που μας αφ ο­
ρά είναι αυτό τη ς εγκατάσ τασ ης μιας
πιο στενής σχέσης με εκείνα τα δυναμι­
κά τμήματα τη ς νεολαία ς που είδαν τον
εαυτό το υ ς στο εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ,
τον υποστήριξαν και θα μπορούσαν να
παίξουν πρω ταγωνιστικό ρόλο στην
ανασύνταξη τω ν κοινωνικών κινημάτω ν
και στην αντιπαράθεσή το υ ς με το νεο­
φιλελευθερισμό. Αυτό προϋποθέτει μια
βαθιά συζήτηση, από τη ν πλευρά μας,
για τους όρους διαμόρφω σης τω ν κοι­
νωνικών ταυτοτήτω ν αυτώ ν τω ν τμημά­
των, που καθορίζουν, σε τελ ευ τα ία
ανάλυση, και τ ις μορφ ές οργάνω σης
που τους αντιστοιχούν και μπορούν να
τους υποδεχτούν. Δ εύτερη προϋπόθε­
ση για να τελεσ φ ο ρήσ ει η σ υγκεκριμέ­
νη προσπάθεια είνα ι η ανανέωση του
δυναμικού του ΣΥΝ με σ τελέχη που
αναδείχθηκαν μέσα από το κίνημα τη ς
νεολαίας, ανανέωση που πρέπει όμως
να γίνει με σχέδιο και όχι με επικοινω-
νιακούς όρους.
Οι υποχρεώ σεις που υπ αγορεύονται
από την ίδια τη συγκυρία δεν εξα ­
ντλούνται στα παραπάνω. Μ ια συνε-
δριακή συζήτηση σε αυτή τη φάση κα­
λείται να δώ σει απ αντήσεις και σε άλ­
λα ερω τήματα, τα οποία σ χετίζονται
άμεσα με το μέλλον το υ π ολιτικού φ ο­
ρέα τη ς ριζοσπαστικής Α ρισ τερός. Εί­
ναι πια δεδομένο ό τι ο ΣΥΡΙΖΑ απ οτε­
λεί μια στοιχειω δώ ς σταθερή συμμα-
χία, που αντιμετω π ίζει όμω ς ακόμη εγ ­
γενή προβλήματα. Η αδυναμία πολλών
τοπικών επιτροπών να σχεδιάσουν εν ι­
αίες π ολιτικές π αρεμβάσεις, αλλά και
ο ασφυκτικός εναγκαλισμός το υ ς από
τις ηγεσίες, δεν αφήνουν τη ριζοσπα-
στικότητα τη ς βάσης να ξεδιπλω θεί,
περιορίζοντας έτσ ι κατά πολύ τη δυνα­
μική του εγχειρ ήμ α το ς. Ζ ητούμενες ε ί­
ναι, επομένως, εκ είν ες οι οργανω τικές
δομές, αλλά και ο ι μορφ ές συνεννόη­
σης, που θα μπορέσουν, από τη μια
πλευρά, να απελευθερώ σουν τη δημι­
ουργικότητα τη ς βάσης και που θα επι­
τρέψ ουν, από τη ν άλλη, τη συνάντηση
τόσ ο με το ανένταχτο ακόμη δυναμικό
τη ς Α ρισ τερός όσο και με τ ις δυνάμεις
του προωθημένου σοσιαλδημοκρατι­
κού χώρου.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΜΗΧΑΝΙΑ
Έ να ακόμη σ ημείο που πρέπει να
μας απασχολήσει είνα ι αυτό που θα
μπορούσαμε να ονομάσουμε «στρα­
τη γική αμηχανία» τη ς ευρω παϊκής Α ρι­
σ τερ ό ς. Η αμηχανία έχ ει να κάνει με
τη ν αδυναμία όλων τω ν δυνάμεω ν τις
ριζοσπ αστικής Α ρισ τερός να συνδέ­
σουν το ν π ολιτικό το υ ς ορίζοντα με τις
δ ιεκδ ική σ εις και τ ις κινηματικές δ ιερ ­
γα σ ίες του σήμερα. Παρά τ ις θεω ρητι-
Η τακτική μας δεν θα πρέπει να
περιοριστεί σε ένα απλό κάλεσμα
για ένταξη στον ΣΥΝ. Οφείλει,
αντίθετα, να θέσει ως στόχο της
την οικοδόμηση ευρύτερων
κοινωνικών συμμαχιών στη βάση
των συμφερόντων των
εργαζόμενων τάξεων και της
νεολαίας
κές κ ρ ιτικές του παραδοσιακού μαρξι­
σμού, η ριζοσπαστική Α ρισ τερά επ ιμέ­
νει με τη ν πρακτική τη ς να υποστηρίζει
το αναγώ γιμο όλων τω ν κοινωνικών
και π ολιτικώ ν αντιθέσεω ν στην πράγ­
μ α τι θεμελιώ δη αντίθεση μεταξύ κε­
φ αλαίου και εργασίας. Έ τσ ι, αδυνατεί
κα τα σ τα τικά να εμ π ισ τευ τεί το ένσ τι­
κτο τω ν κινημάτω ν και να υπ οστηρίξει
έμπ ρακτα τη ν αυτονομία τους. Από
την άλλη μεριά, επ ιμένει να σ κέφ τεται,
παρά τ ις π ερί του αντιθέτου διακηρύ­
ξεις , εγκλω βισμένη στον π εριορισ μέ­
νο εθνικό ορίζοντα, ο οποίος, όπως και
να έχει, θ έ τει συγκεκριμένα όρια στο
π εδίο τω ν δυνατώ ν αποφάσεων και
μετατοπίσεω ν του συσχετισμού. Ένα,
λοιπόν, θέμα προς συζήτηση και προ­
βληματισμό έχει να κάνει με την ανά­
γκη οικοδόμησης μιας ευρω παϊκής
αντικαπ ιταλιστικής σ τρατηγικής που
θα έχ ει ενδιάμεσους αλλά και μακρο­
πρόθεσμους στόχους. Μια τέτο ια
σ τρατηγική οφ είλει να ξεκινήσ ει από
τον αναγκαίο εκδημοκρατισμό τω ν δο­
μών τη ς ΕΕ, οι οποίες, ως έχουν σήμε­
ρα, δεν επ ηρεάζονται σε καμία π ερί­
πτωση από το υ ς λαϊκούς αγώ νες και
την ανάπτυξη τω ν κινημάτων, αλλά,
αντιθέτω ς, λειτουργούν σαν ένα
απόρθητο οχυρό τη ς συμμαχίας των
ευρωπαϊκών συνασπισμών εξουσίας.
Τα αποτελέσματα, εξάλλου, αυτής τη ς
κατάστασης είναι σήμερα π ερισσότε­
ρο από εμφανή στο θέμα τη ς αντια-
σφ αλιστικής μεταρρύθμισης. Προφα­
νώς αυτή η διαπίστωση δεν πρέπει να
λειτο υρ γήσ ει με κανέναν τρόπο σαν
κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τις κυ­
βερνήσεις ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Στόχος της
είνα ι να παρουσιάσει την ιδιαζόντω ς
σύνθετη και πολύπλοκη κατάσταση
που αντιμετω πίζουν σήμερα οι δυνά­
μ εις τη ς ριζοσπαστικής Α ρισ τερός και
οι υπ οτελείς τά ξεις.
Το Συνέδριο του Συνασπισμού γίνε­
τα ι σε μια περίοδο όπου είναι εμφ α­
νείς οι ρω γμές τη ς ηγεμονίας του νεο­
φ ιλελευθερισμού παγκοσμίως. Από
την αναμενόμενη κατάρρευση τη ς
εξω τερικής π ολιτικής των ΗΠΑ, μέχρι
τα εξελισ σ όμενα πειράματα τη ς Λ ατι­
νικής Α μερικής και την κρίση τη ς ευ ­
ρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, όλα
δείχνουν ό τι οι παγκόσμιες ισορρο­
πίες κρέμονται από μια κλωστή. Το
ερώ τημα είνα ι αν σε αυτή την κατά­
σταση θα μπορέσει να συγκροτηθεί
ένα νέο αριστερό πρόταγμα το οποίο
θα ενοποιήσει τις επ ιμέρους αντισ τά­
σεις, δίνοντας σάρκα και οστά σε αυτό
που σήμερα μόνο νοητά μπορεί να
συλληφθεί. Ο κόσμος μας δημιουργεί
τ ις προϋποθέσεις και τ ις δυνατότητες
για την εμφάνιση νέων αδύναμων κρί­
κων, δυνατότητες που σε ένα βαθμό
είνα ι στο χέρ ι μας να εκμετα λλευτού­
με. Οι απαντήσεις που θα δώσουμε και
το αν θα τα καταφέρουμε εξα ρ τά τα ι
κυρίαρχα από τις ρω τήσεις που θα θέ­
σουμε. Έχω την ελπίδα ό τι θα είνα ι οι
σωστές.
29
 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ TOY ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ

Χρειάζεται πρόγραμμα για λύσεις

στα καθημερινά προβλήματα της κοινωνίας
του Νίκου Συρμαλένιου

σ μα τικότητα τω ν αγώνων, που υπονο­

Το ερώτημα για το «τι Συνασπισμό θέλουμε» έχει πραγματικά ενδιαφέρον, σε
μ εύ ει αντικειμ ενικά την προοπτική για
μια νέα φάση, που φαίνεται πως ξεκινάει μετά τις εκλογές. μια αλματώ δη ανάπτυξη τη ς Αριστε­
Από τον ενιαίο πολυκομματικό Συνασπισμό της Αριστερός και της Προόδου του ρός, είνα ι τουλά χισ τον κοντόφθαλμοι.
1989-90, στο Συνασπισμό του 1991 μετά την αποχώρηση του ΚΚΕ, στο Η α υτάρκεια και η αυταρέσ κεια για τη
Συνασπισμό της Αριστερός των Κινημάτων και της Οικολογίας το Μάιο του σημαντική αύξηση τη ς π λευράς αυτής
σ τις π ρόσ φ ατες εκλογές, είνα ι ο χειρό­
2003, στο Συνασπισμό της Ριζοσπαστικής Αριστερός (ΣΥ.ΡΙΖ.Α.) ως εκλογικό
τερ ο ς σύμβουλος γ ια τη ν περαιτέρω
σχήμα και ενωτική συσπείρωση της Αριστερός το 2004 και το 2007. π ορεία τη ς Α ρ ισ τερ ός στη νέα φάση.
Π ράγματι όμω ς η νέα φάση, απαιτεί
και νέα οπτική. Ο π ρόεδρος του ΣΥΝ
Α λέκος Αλαβάνος, υπονόησε, νομίζω
σαφώς, ό τι η Α ρισ τερά δεν αρκείται
και δεν ικανοπ οιείται από τα θετικά
εκλογικά απ οτελέσματα. Ο φ είλει να γί­
νει κατα λύτης στη διαμόρφω ση ενός
νέου π ολιτικού σκηνικού που βρίσκεται
σε εξέλιξη . Προφανώ ς ο ι εξελ ίξεις στο
ΠΑΣΟΚ δεν μπ ορεί και δεν πρέπει να
μας αφήνουν αδιάφορους. Προφανώς
μας ενδιαφ έρουν όχι τα πρόσωπα, αλ­
λά οι π ολιτικές, προφανώς το ζητούμε­
νο είνα ι η συνολική στροφή τη ς χώρας
προς τα αρισ τερά. Ό μω ς όλα αυτά δεν
σ υντελούνται στο δοκιμαστικό σωλή­
να, σ υντελούνται στους κοινωνικούς
αγώ νες και σ τις δ ιερ γα σ ίες που παρά­
γουν στην κοινωνία, συντελούνται
στους π ολιτικούς αγώ νες μέσα και έξω
από το υ ς αντιπροσω πευτικούς δημο­
την πραγματικότητα μιλάμε φυ­ ρεία του αριστερού κινήματος στην κρατικούς θεσμούς. Και φυσικά συντε-

Σ
σικά για τον ευρύτερο χώρο της
ανανεωτικής, δημοκρατικής, οι­
κολογικής, σύγχρονης και ριζο­
σπαστικής Αριστερός, στις ιδιαί­
τερ ες και αντικειμενικά δύσκολες συν­
θήκες της χώρας μας. Η δυσκολία φυ­
σικά έγκειται στο γεγονός της διάσπα­
σης του ΚΚΕ που από το 1968 σηματο­
δοτεί και καταγράφει αρνητικά την πο-
0 Νίκος Συρμαλένιος είναι μέλος της ΚΠΕ
του ΣΥΝ, νομαρχιακός σύμβουλος Κυκλάδων.
Ελλάδα. Μοναδικό φαινόμενο στην Ευ­
ρώπη, που φ αίνεται ό τι δεν μπορεί να
βρεί την υπέρβαση του, εξα ιτία ς τη ς
απίστευτα δογματικής στάσης τη ς
ηγεσίας του σημερινού ΚΚΕ, που εξα ­
κολουθεί να π οντάρει στην εκμηδένιση
του ανανεωτικού πόλου και στη μονο­
πώληση του χώρου τη ς Α ριστερός.
Προφανώς όσοι δεν αναλογίζονται τις
αρνητικές επιπτώ σεις που π αράγει η
διάσπαση του κινήματος, που π εριχα­
ρακώνει σημαντικό τμήμα αγωνιστών,
που μειώ νει δραματικά την αποτελε-
λούνται προς π ροοδευτική και αριστε­
ρή κατεύθυνση, όταν κυρίω ς το πολιτι­
κό υποκείμενο τη ς Α ρισ τερός κερδίζει
την ηγεμονία, μέσα από την παραγωγή
νέων ιδεώ ν και πειστικώ ν εναλλακτι­
κών προτάσεω ν σε όλα τα επίπεδα.
Άρα η Α ρισ τερά δεν μπορεί να είναι η
δύναμη μαχών νοσ ταλγίας και οπισθο­
φυλακής, αλλά, αν θ έλει να έχει μέλ­
λον και να είνα ι πρω ταγωνιστής, οφεί­
λ ει να ανανεώ νεται, να αμφ ισβητεί και
να αμ φ ισ βητείτα ι διαρκώ ς. Και αυτό εί­
ναι ίσως το δυσκολότερο όλων, όταν

30
μάλιστα για π ολλές δ εκα ετίες, η Α ρι­
στερά τα υ τίσ τη κε με ηρω ικούς αγώ νες
για την ελευθερία, τη ν ανεξαρτησία, τη
δημοκρατία, γ ια τη ν υπεράσπιση τω ν
φτωχών και τω ν αδυνάτων. Τελικά τα υ ­
τίσ τηκε με την υπεράσπιση τη ς ύπαρ­
ξης της.
ΔΕΝ ΦΤΑΝΟΥΝ ΤΑ ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ
Τώρα όμω ς μιλάμε γ ια τελ είω ς δ ια ­
φ ορετικές συνθήκες όπου, πλάι στην
υπεράσπιση αυτονόητω ν κατακτήσ ε-
ων και δημοκρατικώ ν δικαιω μάτω ν,
οφ είλει να ηγεμο νεύσ ει σ’ ένα παγκο-
σμιοποιημένο εναλλακτικό σχέδιο απέ­
ναντι στη νεο φ ιλελεύθ ερη καπ ιταλισ τι­
κή παγκοσμιοποίηση. «Έ νας άλλος κό­
σμος είνα ι εφ ικτός» είνα ι το σύνθημα
που δονεί το κίνημα κατά τη ς νεο φ ιλε­
λεύθερης παγκοσμιοποίησης, η οποία
παράγει π ολέμους, φ τώ χεια, ρατσ ι­
σμό, τρομοκρατία. Έ να σύνθημα κατα­
νοητό, επ ιθετικό, ελπ ιδοφόρο, που με
άλλα λόγια λ έει αυτό που έλ εγ ε το
σύνθημα του ΣΥΡΙΖΑ σ τις εκλογές:
«Θα κάνουμε τα αδύνατα δυνατά».
Δεν φ τά νει όμω ς το σύνθημα για να
πραγματοποιηθούν τα μεγάλα άλματα
προς αυτή την κατεύθυνση. Απαιτού­
νται αλλαγές συσχετισμώ ν σε πολιτικό
και κοινωνικό επίπεδο, α π α ιτείτα ι ευ-
ρεία συσπείρωση π ολιτικώ ν και κοινω­
νικών δυνάμεων, α π α ιτείτα ι πολιτικό
σχέδιο μεταρρυθμίσεω ν και ανατρο­
πών. Συνεπώς α π α ιτείτα ι π ολιτικό υπο­
κείμενο τη ς Α ρ ισ τερ ός ικανό να πραγ­
ματοποιήσει το υ ς παραπάνω στόχους.
Απ’ αυτό λοιπόν θα κρ ιθ εί ο Συνασπι­
σμός και ο ΣΥΡΙΖΑ μ ετά το θ ετικό εκλο­
γικό απ οτέλεσμα τη ς 16ης Σεπ τεμβρί­
ου 2007. Ας μην ξεχνάμε ό τι το 5,04%
δεν είναι δεδομένο και σφραγισμένο,
όπως ας μην ξεχνάμε το καθόλου κα-
θησυχαστικό σ τοιχείο ό τι ο ΣΥΡΙΖΑ
κράτησε σ’ αυτό το απ οτέλεσμα το
66% τω ν ψηφοφόρων το υ 2004, δηλα­
δή παρουσίασε σ χετικά χαμηλή συνο­
χή, κάτι που εκ πρώ της όψ εω ς φ α ίνε­
ται αδιανόητο, όταν αύξησε τ ις δυνά­
μεις του συνολικά, κατά 55% περίπου.
ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΝΙΚ0Υ ΡΕΑΛΙΣΜΟΥ
Από την άλλη π λευρά δεν είνα ι δ ιό ­
λου ευκαταφ ρόνητο το σ το ιχείο ό τι
αύξησε τ ις δυνάμεις το υ από δύο κυ­
ρίως πόλους, τη νεολαία και το
ΠΑΣΟΚ. Και αν ο πρώτος έρ χετα ι ως
συνέπεια του πρω ταγωνιστικού ρόλου
το υ χώρου μας στο κίνημα για το άρ­
θρο 16, το άρθρο 24, τα δικαιώ ματα
τη ς νεολαίας, που ά γγιξε ευρ ύ τερ ες
νεο λα ιίσ τικες δυνάμεις, ο δεύτερος,
κατά τη ν άποψη μου, έρ χετα ι ως απο­
τέλεσ μ α τόσ ο τη ς κρίσης του ΠΑΣΟΚ,
όσο και τη ς ανάγκης αυτού του κό­
σμου να επ ανέλθει σε κάτι, επ ιτέλους,
αρισ τερό, που υπερβαίνει τη μέγγενη
το υ κυνικού ρεαλισμού που προσπαθεί
να επ ιβάλλει ο σ ημερινός κυρίαρχος
ισοπ εδω τικός νεοφ ιλελευθερισ μός.
Η Αριστερά δεν μπορεί να είναι η
δύναμη μαχών νοσταλγίας και
οπισθοφυλακής, αλλά, αν θέλει
να έχει μέλλον και να είναι
πρωταγωνιστής, οφείλει να
ανανεώνεται, να αμφισβητεί και
να αμφισβητείται διαρκώς
Ο δικομματισμός πράγματι υπέστη
ρωγμή για πρώτη φορά και τα δύο
κόμματα υπέστησαν εκλογική υποχώ­
ρηση όμω ς είμα σ τε ακόμα στην αρχή,
στο ξεκίνημα γ ια ένα νέο πολιτικό σκη­
νικό. Η Αριστερά, κυρίω ς το κόμμα
μας, ο Συνασπισμός τη ς Αριστερός,
τω ν Κινημάτων και τη ς Ο ικολογίας,
επ ω μίζεται μ εγάλες ευθύνες. Άλλωστε
δεν είνα ι μακριά το 1996, όπου το τό τε
5,12% σπαταλήθηκε άγονα και έγινε
πάλι 3,2%. Βεβαίω ς σήμερα υπάρχουν
ά λλες συνθήκες, υπάρχει η κρίση
σ τρα τηγικής και π ολιτικής τη ς αξιω μα­
τικ ή ς αντιπ ολίτευσης, υπάρχει μια
αδύναμη κυβερνητική πλειοψηφία,
υπάρχει μια διάχυτη απογοήτευση
προς τ ις π ολιτικές δυνάμεις συνολικά.
Γ ι’ αυτό όσο είνα ι μονόδρομος η στρο­
φή στη νεολαία, άλλο τόσ ο μονόδρο­
μος είνα ι η εκπόνηση και πάλη για ένα
νέο π ολιτικό π ρογραμματικό σχέδιο,
που να δ ίνει όραμα και ταυτόχρονα λύ­
σ εις στα καθημερινά προβλήματα της
ελληνικής κοινωνίας.
Για αλλαγή των συσχετισμών σε κοι­
νωνικό και πολιτικό επίπεδο, για τη συ­
γκρότηση μιας νέας πολιτικής και κοι­
νωνικής πλειοψηφίας, που θα αντιπα-
ρα τίθ ετα ι σ τις νεοφ ιλελεύθερες επιλο­
γ ές και θα ανοίγει δρόμους σε μια σύγ­
χρονη προοδευτική και αριστερή δια­
κυβέρνηση τη ς χώρας. Άλλωστε η
συμμετοχή μας στο Κόμμα τη ς Ευρω­
παϊκής Α ριστερός, μας π λουτίζει με
π ολύτιμες εμπ ειρίες σε σχέση με τις
σημαντικές εξελ ίξεις σ τις άλλες ευρω­
παϊκές χώρες.
Ο Συνασπισμός στο τέλο ς του χρό­
νου, μέσα σ τις κατασ τατικές προθε­
σμίες, προχωρά στο 5ο Τακτικό Συνέ­
δριό του. Αν θέλουμε να πάμε μπρο­
στά, τίπ οτα μετά τ ις 16 Σεπτεμβρίου
δεν μπορεί να μείνει όπως χθες.
Όπως όλα τα πράγματα εξελίσσο­
νται, έτσ ι κι εμ είς είμα σ τε υποχρεωμέ­
νοι να φ ύγουμε προς τα μπρος. Δεν εν­
νοώ να κάνουμε το άλμα στο κενό, εν­
νοώ ό τι όλοι και όλες οι πλευρές, οφ εί­
λουμε να δώσουμε ζωή σε μια νέα
εσω κομματική λειτουργία, να ανοίξου­
με χω ρίς φόβο και πάθος την πολιτική
προγραμματική συζήτηση, τόσο στον
ΣΥΝ, όσο και στον ΣΥΡΙΖΑ, για να
υπάρξει επ ιτέλους «σύγκρουση» ιδεο­
λογικώ ν και πολιτικών ρευμάτω ν και
όχι σύγκρουση μηχανισμών.
Και στη βάση αυτή να διαμορφώνου­
με πλειοψ ηφίες και μειοψ ηφίες, που
όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, σ’ ένα
ζωντανό οργανισμό, υπήρχαν, υπάρ­
χουν και θα υπάρχουν. Και φυσικά ου-
δ είς μπορεί να αποκλείσει τη νέα προ-
ωθητική σύνθεση, που οφ είλει να δ ιευ­
θύνει το κόμμα.
Στη βάση αυτή μπορεί να προχωρή­
σει ενδεχομένω ς και μια νέα ευέλικτη
οργανω τική δομή, με τολμηρή ανάδει­
ξη και νέων στελεχών, με κριτήριο και
ηλιακό, αλλά κυρίως ουσιαστικά ανα­
νεωτικό.
Έ νας τέτο ιο ς Συνασπισμός, ανοιχτός
στην κοινωνία, μπορεί να κερδίσει το
στοίχημα τη ς νέας εποχής, να οικοδο-
μήσει σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύ­
νης με τα νέα κοινωνικά κινήματα, με
τον οικολογικό και τον σοσιαλιστικό
χώρο, να γίνει πρωταγωνιστής στο νέο
π ολιτικό σκηνικό που επ έρχεται. $ ^ |
31

Από την εφημερίδα
Αμοργιανοί Ορίζοντες:
Μ ατιές τριγύρω
Το πλακόστρωτο μπροστά
στο Σχολείο Καταπόλων
προσβάλλει βάναυσα όχι μό­
νο την αισθητική του χώρου
μπροστά σε ένα νεοκλασσι-
κό κτίριο όπως είναι αστό το
Σχολείο. Είναι τόσο ανώμαλη
αυτή η πλακόστρωση (ποιος
άραγε ήτο ο «αρχιτέκτων»)
που και πεζός μπορεί να σκο­
ντάψει. Αλλά και έγκυος αν
περάσει από εκεί εποχούμε­
νη τροχοφόρου, μπορεί να
αποβάλει. Προεκλογική γαρ
η σπουδή αυτής της πλακό­
στρωσης.
Σιγά το πρόβλημα. Ας απα­
γορευτούν οι εγκυμοσύνες.
Από την εφημερίδα Εμπρός
της Λέσβου:
Εκτιμήσεις
Σύμφωνα με ορισμένες
εκτιμήσεις, οι τιμές του ελαι-
ολάδου κινούνται ανοδικά
ως αποτέλεσμα της κατα­
στροφής μεγάλου μέρους
του ελαιώνα της Πελοποννή-
σου και της Εύβοιας. Η εκτί­
μηση αυτή λαμβάνει ως δε­
δομένο ότι έχει καταστραφεί
περίπου το 40% του ελαιώνα
της Πελοποννήσου.
Από την εφημερίδα Μεθόριος
της Θράκης:
Αντί... σιωπητικάϋ!
• Πάντως, πας ρε παιδί μου
να παρακολουθήσεις μια συ­
νεδρίαση και ξέρεις ότι δεν
θα πλήξεις. Θα υπάρχει το
απρόβλεπτο στοιχείο, η έ­
νταση, το μπινελίκι, η σπό­
ντα, ο τσαμπουκάς. .. Δεν εί­
ναι δηλαδή αστό το κρύο, το
απόμακρο, το ακαταλαβίστι-
κο,το ξένο...
• Θα ακούσεις γνωστές και
προσφιλείς εκφράσεις πεζο­
δρομίου, όπως να αποκαλεί
ο ένας τον άλλο «παλιόγυ-
32
Ε κ τό ς Α θ η ν ώ ν
φτο», «καθυστερημένο»,
«κρεμασμένο»... Θα ακού­
σεις να ζητά «να μην πετάγε­
ται σαν πορδή» όταν μιλάει...
• Δηλαδή βλέπεις ότι οι άν­
θρωποι δεν είναι απόμακροι
και ελιτίστες... Και κυρίως
έχουν διάθεση προσφο­
ράς... και ζήτησης...
• Ασε που μπορείς εύκολα
να διαπιστώσεις πως αυτό
€Γ® ΡΕ ΤΜ ίΑ τ ι Μ ΜΛΓίΙΡίψΟΗΜ *
0 ΠΑΙέΡΑΧ TOY i f f i M f M
AHMOWATIWI A U M M I lilJ
που «αποδίδουν» μέχρι τώρα
δεν είναι ούτε καν το 50%
των δυνατοτήτων τους...
Μπορούν και πολύ καλύτε­
ρα, κι ένα ενδεικτικό δείγμα
ήταν αστό της Παρασκευ­
ής...
• Μερικοί τύποι πάντως,
εκεί μέσα, είναι φοβεροί.
Μπορεί να πάρουν το λόγο
επί προσωπικού για να απα­
ντήσουν στον... εαυτό τους!
• Μ’ αρέσει που κάθε τρ εις
και λίγο αναφέρονται στον
κανονισμό λειτουργίας του
δημοτικού συμβουλίου, τ ι
προβλέπεται και τ ι δεν προ-
βλέπεται. Και τ ι σας νοιάζει,
βρε αδέλφια; Αφού οι κανο­
νισμοί είναι για να παραβιά-
ζονται...
Από την εφημερίδα
Ελεύθερη Θράκη
«Κατάντια» το στρατόπεδο
Παρμενίωνα
Σε άντρο ναρκομανών έχει
μεταβληθεί το εγκαταλελειμ-
μένο στρατόπεδο της Αλε­
ξανδρούπολης, σύμφωνα με
τις καταγγελίες των κατοί­
κων. Βουλγάρες διαμένουν
στα κτίρια του στρατοπέδου.
Την έντονη αντίδραση των
κατοίκων στην περιοχή πέριξ
του πρώην στρατοπέδου
Παρμενίωνα προκαλεί η ει­
cDS
<!
ty>
Io
to
Q.
u σουν την πλάτη! Ένα είναι σί­
*
>-
*0
c
< βουν αυτό μερικοί...
κόνα εγκατάλειψης που επι­
κρατεί.
Σχέδια για την αξιοποίηση
του εν λόγω πάρκου υπάρ­
χουν, όμως μέχρι σήμερα όχι
μόνο δεν έχει γίνει τίποτα,
αλλά όσοι περνούν από εκεί
για να κάνουν μια βόλτα αντι­
κρίζουν απαράδεκτες εικό­
νες.
Στα κτίρια τα οποία έχουν
εγκαταλειφ θεί η κατάσταση
είναι τραγική. [...]
Από την εφημερίδα Μεθόριος
της Θράκης:
Μ ια βόλτα στη νύχτα
• Ας αρχίσουμε με το θέμα
των μπουζουκιών. Όπως
όλα δείχνουν θα έχουμε τ ε ­
λικά μπουζούκια στην Ορε-
στιάδα. Άνθρωπος που
ασχολείται χρόνια με το ε ί­
δος αποφάσισε να νοικιάσει
γνωστό χώρο για να ανοίξει
μαγαζί. Αν όλα πάνε καλά
Από όσα διαβάζει
στον επαρχιακό
Τύπο η ΤασίαΛεβόν
το ν Οκτώβριο θα έχουμε
πρεμιέρα. Κάντε λίγη υπο­
μονή...
• Τι θα γ ίνει βρε παιδιά;
Θα φ τια χ τεί καμιά φορά ο
παράδρομος τη ς Εθνικής
προς Καστανιές; Αυτός που
είνα ι με χαλίκι. Αποκλείεται
η άσφαλτος; Τουλάχιστον
να κλείσουν οι λακκούβες,
χειμώ νας έρχεται, υπάρ­
χουν και επ ιχειρήσεις εκεί
κοντά. Αν περάσει ένα
γκρέιντερ κανα-δύο φορές
θα φ τιά ξει λίγο η κατάστα­
ση. Το πρόβλημα το ζούμε
καθημερινά.
• Όσο όμορφη κι αν είναι η
νύχτα, κρύβει πολύ βρωμιά.
Αυτοί που το παίζουν φίλοι
και κολλητοί, από στιγμή σε
στιγμή μπορεί να σου γυρί­
γουρο, όπου υπάρχουν συμ­
φέροντα δεν μπορεί να
υπάρξει φιλία. Ας το καταλά­
Από την εφημερίδα
Ελεύθερο Βήμα
της Κομοτηνής:
Ε ιδήσ εις από τον κόσμο
Οι αγελάδες θα
καταπολεμούσαν την
κλιματική αλλαγή αν...
ρεύονταν λιγότερο
Δεν είναι απλώς θέμα κα­
λών τρόπων. Το ακατάσχετο
ρέψιμο τω ν αγελάδων στα
εκτροφ εία απελευθερώνει
μεγάλες ποσότητες μεθανί­
ου, ενός από τα ισχυρότερα
αέρια του θερμοκηπίου. Το
φαινόμενο μπορεί πάντως
να αντιμετω πιστεί με κατάλ­
ληλη δίαιτα, προτείνουν ειδι­
κοί. Η μέση γαλακτοπαρα­
γω γός αγελάδα παράγει κά­
θε μέρα 100 με 200 λίτρα με­
θανίου, δήλωσε ο Μάικλ
Άμπερτον, ερευνητής του
βρετανικού Ινστιτούτου
Έ ρευνας Λιβαδιών και Περι­
βάλλοντος.
«Καυτές ζώνες» μεγάλων
επιχειρηματικών συμφερόντων
Κείμενα: Ντίνα Μπατζιά
Φωτογραφίες: Σπάρος Τσακίρης

οντεύουν δύο μήνες από τ ις

Κ
π υρκαγιές που κατέσ τρεψ αν τη
μισή Πελοπόννησο και τη νότια
Εύβοια. Η κοινή γνώμη φ α ίνετα ι
πως αντιμετω π ίζει πλέον ψύ­
χραιμα το θέμα π οιος και γ ια τί κατέκα­
ψε τις περιοχές, αν δεν το έχ ει ξεχά σ ει
τελείω ς. Οι ίδ ιο ι οι πυροπαθείς, όσους
δεν το υ ς έκλεισ αν το σ τόμα με τα
έκτακτα επ ιδόματα και τ ις λοιπ ές εν ι­
σχύσεις κι όσοι δεν ευνοήθηκαν από
τα λαμόγια που δια χειρ ίζοντα ι ακόμη
τη βοήθεια, τώ ρα έχουν να αντιμετω π ί­
σουν το χειμώ να. Που σ ημαίνει κρύο,
πλημμύρες, χω ρίς εισ όδημα και χω ρίς
μέλλον, θλίψη. Δ ιό τι μοντέλο αναπτυ­
ξιακό ούτε είδ α μ ε ού τε ακούσαμε. Ού­
τε για τα κτήματα ο ύ τε για τα δάση.
Υπάρχει βεβαίω ς. Υπάρχουν άλλα σχέ­
δια που φ α ίνετα ι πως θα εξυπ ηρετή­
σουν τα επ ενδυτικά σχέδια ξένω ν και
ντόπιων επ ιχειρηματιώ ν. Μ ετά τη φω­
τιά, το ξεπούλημα. Μ ια προσπάθεια
που είχε αρχίσ ει πολύ νω ρίτερα, χρό­
νια πριν, για τα φ ιλέτα κυρίω ς του Καϊ­
άφα, κι όχι μόνο. Η δυτική Πελοπόννη­
σος ενδ ιέφ ερ ε το υ ς π άντες, δ ιό τι - λ έ ­
ε ι- ήταν παρθένα τουρισ τικά.
Για να δούμε. Ας πάρουμε τα πράγ­
ματα από την αρχή. Το θέμα έχ ει πολ­
λές διασ τάσεις. Συγκεντρώ νοντας
πληροφορίες από π αράγοντες κι
απλούς ανθρώπους στην περιοχή, κά­
ποιες αποφάσεις και νόμους, ένα πλαί­
σιο γεγονότω ν που εξελίσ σ ονταν τα
τελευταία χρόνια, δημοσ ιεύματα και
μια απίστευτη κινητοποίηση σε blogs
του ίντερνετ, να τα βάλουμε σε μια σ ει­
ρά και να προσπαθήσουμε να θέσου­
με, ίσως και να απαντήσουμε, σε ερω ­
τήματα. Να θέσουμε το υ ς π ροβληματι­
σμούς π ραγματικά σκεπτόμενω ν αν­
θρώπων που προχωρούν πέρα από τη
σεναριολογία. Και το ερώ τημα δεν εί-

33

Παρέμβαση εισαγγελέα για τη «βοήθεια
στους πληγέντες
αι να που κοντά δυο μήνες μετά
Κ τις φω τιές, μετά από τους ψιθύ­
ρους, τα φοβισμένα λόγια τρομο­
κρατημένων ντόπιων που ήξεραν αλ­
λά δεν μιλούσαν, έφ τασε η ώρα του
εισαγγελέα για την κεντρική αποθή­
κη που στέγαζε τη βοήθεια χιλιάδων
ανθρώπων προς τους πυρόπληκτους
του δήμου Ζαχάρως. Εκεί που η δια­
χείριση υλικού όσων από καρδιάς
έσπευσαν να στείλουν γινόταν από
το δήμο κατά πως ήθελε και βολευό­
ταν και βόλευε, κι ούτε το ένα τρ ίτο
δεν έφτανε στους πραγματικούς πυ­
ρόπληκτους.
Την παρέμβαση του εισαγγελέα
πλημμελειοδικών Η λείας ζήτησαν ο
επικεφαλής τη ς ελάσσονος μειοψη­
φίας του Νομαρχιακού Συμβουλίου
Ηλείας, στέλεχος του ΚΚΕ και μέλος
της Πανηλειακής Επιτροπής Αγώνα
για την αποκατάσταση των πυρόπλη­
κτων Γιώργος Καραπάνος και ο επι­
κεφαλής της μειοψ ηφίας του δήμου
Ζαχάρως Γιώργος Μπούσμπουρας,
για να εξακριβω θεί τ ι έγινε σ’ αυτή
την τεράσ τια αποθήκη στη Ζαχάρω
με τη βοήθεια. Από καιρό, από την
πρώτη βδομάδα μετά τις πυρκαγιές,
είχαν ακουστεί σημεία και τέρατα.
Από ανθρώπους που είδαν με τα μά­
τια τους, από μη πυρόπληκτους που
πήγαν να βοηθήσουν σαν εθελοντές
κι από οργανώσεις όπως ο Ερυθρός
Σταυρός, που σηκώθηκε κι έφ υγε
από τη Ζαχάρω βλέποντας φαινόμε­
να τέτοια.
Οι κάτοικοι των πυρόπληκτων πε­
ριοχών, αλλά και κάποιοι εθελοντές
που εργάστηκαν στις συγκεκριμένες
αποθήκες, και οι Καραπάνος και
Μπούσμπουρας καταγγέλλουν ότι η
βοήθεια προς τους πυρόπληκτους
κατοίκους γίνετα ι με αδιαφανείς δια­
δικασίες και με απίστευτη προχειρό­
τητα, με αποτέλεσμα κάποιες οικο­
γένειες που έχουν πραγματική ανά­
γκη να μη λαμβάνουν αυτά που τους
χρειάζονται. Ακόμη, μιλούν και για
μαυραγορίτες και «αρπαχτές» ακρι­
βών αντικειμένω ν, τα οποία, ενώ
προορίζονταν για το υ ς πυρόπλη­
κτους, εξαφ ανίστηκαν μυστηριω δώ ς
από τη συγκεκριμένη αποθήκη, χω­
ρίς ποτέ κάποιος να δώ σει εξη γή ­
σεις.
Και ο αντιδήμαρχος κοινω νικής
πρόνοιας Γιάννης Σχίζας, που έχ ει
την αποθήκη υπ’ ευθύνη του, να δη­
λώ νει πως δεν έχ ει στα χέρια του κα­
τάσταση με τους δικαιούχους πυρό­
πληκτους. Κατά τα άλλα, να λ έει πως
οι κατηγορίες για αδιαφ άνεια κ.λπ.
είναι ανυπόστατες και πως τα έχουν
βάλει με το δήμο Ζαχάρως, όπου
όλοι δουλεύουν και κουράζονται για
να εξυπηρετήσουν τον κόσμο.
Μ ιλήσαμε με την Ειρήνη Τσεκούρα,
που μένει με την οικογένειά τη ς στη
Ζαχάρω από το 2004, δεν είνα ι πυρό­
πληκτη, κι όμω ς από τη πρώτη μέρα
είναι εκ εί σαν εθελόντρια. Και τ ι δεν
είδαν τα μάτια τη ς! Από τη ν επομένη
τη ς φω τιάς, 26 Αυγούστου, μέχρι τώ ­
ρα έχ ει καθαρίσει, τακτοπ οιήσει,
κουβαλήσει, φορτώ σει κιλά και κιλά
βοήθειας. Μ αζί με άλλους εθ ελο ντές
που ήρθαν αυτόνομα, με κλιμάκια
του Ερυθρού Σταυρού και προσκό­
πων από όλη την Ελλάδα. Μ ιλάει για
ένα απ ίστευτο αλαλούμ, για παροχή
βοήθειας, ειδ ικά ακριβών πραγμά­
των, όπως ηλεκτρικά είδη, δ ερ μ ά τι­
να, αλυσοπρίονα, σε ανθρώπους που
μόνο πυρόπληκτοι δεν ήταν. Π αιχνί­
δια και χα τίρ ια με την ανθρωπιστική
βοήθεια σε βάρος όσων την έχουν
π ραγματικά ανάγκη. Τις νύχτες
έμπαιναν φ ορτηγά, φόρτω ναν κι εξα ­
φανίζονταν. Κι αυτά έγιναν ακόμη και
με ονομαστικά π ακέτα βοήθειας. Ζη­
τούν να γ ίν ει έλεγχος, να π αρέμβει ο
εισ αγγελέας για ό λες τ ις παρανο­
μίες που καταγγέλλουν, ενώ τ ις επό­
μενες μέρες είνα ι πολύ πιθανό να
δούμε και μηνύσεις.
ναι ένα μόνο, αν κατέκαψ αν την Πελο­
πόννησο γ ια να προω θήσουν τα επεν­
δυτικά σ χέδιά το υ ς κάποιοι όμιλοι.
Στην Η λεία λοιπόν έχ ει γ ίν ει ανέκδοτο
ότι σε μια μέρα βρέθηκαν διακόσιες
γρ ιές κι έβαλαν τ ις φ ω τιές. Τόσες περί­
που ήταν οι εσ τίες. Κανείς δεν πιστεύει
σε ασ ύμμετρες απ ειλές ή ό τι μόνο η ζέ­
στη, μόνο ο άνεμος, μόνο η φύση που
γεννά σε τέτο ιε ς συνθήκες φωτιά και
μόνο κάποιο ατυχές π εριστατικό ή ένας
τρ ελό ς έκαψ ε το νομό τους. Δεκάδες
μάρτυρες δηλώνουν πως την ώρα που
καιγόταν η Μ άκιστος και η Αρτέμιδα
τη ς Ζαχάρως και πριν η φω τιά φτάσει
καν στο Ξηροχώρι, λαμπάδιασε το δά­
σος του Καϊάφα. Τουλάχιστον πέντε χι­
λιόμετρα απόσταση αυτή. Είναι εμπρη­
σμός ή όχι; Τη σβήνουν και την επόμενη
μέρα ξαναπιάνει πάλι. Αυτό, ένα μικρό
παράδειγμα για να θυμηθούμε τις μέ­
ρες εκείνες και να ξαναπιάσουμε το αν
κάποιος -κ α ι π ο ιο ς- είχ ε συμφέροντα
να καούν αυτά τα χιλιάδες στρέμματα
δάσους και ελαιώνων. Να σβήσει έτσι
από το χάρτη τη φυσιογνωμία, να αλλά­
ξει τη γεω γραφ ία τη ς περιοχής.
ΔΥΟ ΜΕΤΩΠΑ
Η ισ τορία ξεκινά ει π αλιότερα. Μιλάμε
γ ια την ανάπτυξη τη ς δ υτική ς Πελο-
ποννήσου, εκ εί που είχα μ ε φ έτο ς αυ­
τέ ς τις κατα σ τροφ ικές π υρκαγιές που
επ εκτάθηκαν και στην Αρκαδία. Για την
ανάπτυξη γ ια την οποία χρόνια τώρα
κόπ τονται βο υλευτές και διάφ οροι άλ­
λο ι κυβερνητικοί, κρ α τικο ί και τοπικοί,
π αράγοντες. Πώς εννο εί ο καθένας
την ανάπτυξη είνα ι άλλο θέμα. Στο
όνομα αυτής φάνηκαν από νω ρίς δύο
μέτωπα: τη ς Μ εσσηνίας και τη ς Ηλεί­
ας. Στη μεν Μ εσσηνία, περιοχή Ρωμα-
Τεκμήρια των εμπρησμών: τα γκαζάκια.
1
I
ί νού Πύλου, το πράγμα π λησιάζει στο
τέλος του. Υποστηρίχθηκε η μονοκαλ-
:■ λιέργεια που λ έγ ετα ι το υρ ισ μ ό ς και,
ί αφού αποψιλώθηκαν εκτά σ εις, αποχα-
ρακτηρίστηκαν γεω ρ γικές π εριοχές,
ί ακόμη και δάση και αρχαιολογικοί χώ-
ροι, πουλήθηκαν σ ταδιακά χιλιά δ ες
# στρέμματα πάμφθηνα, αφού επιχορή-
;! Υησε και το κράτος κατά 45%, η επέν-
ι(! δύση τη ς ο ικο γένεια ς Κωνσταντακό-
;»πουλου τελειώ νει: έ ξ ι ξενοδ ο χεια κές
fit μονάδες, γήπεδα γκολφ , συνεδριακά
χ κέντρα, θαλασσοθεραπ είες και παρα-
| θεριστικές κα το ικίες. Το λόμπι του
I γκολφ, ισχυρό, π ροω θεί παντού τα
σχέδιά του γ ια έναν τουρισ μό εγκλω βι­
σμένο, που απ οδίδει τα κέρδη σ τις
r ’ εταιρείες κι όχι στον τόπο όπου βρί­
σκονται οι π αραθερισ τές γ ια διακοπές.
| Ηπροώθηση το υ μοντέλου γκολφ είνα ι
I φανερή. Ο Π έτρ ος Δούκας, εξάλλου,
1 είναι και π ρόεδρος τη ς Ελληνικής
| Ομοσπονδίας Γκολφ. Κι ελπίζουν οι
ντόπιοι πως, εφ όσον έδω σαν τα χω ρά­
φια τους, θα βρουν δ ουλειές. Ό σο
Φ βρήκαν και στα έργα. Στους δήμους
Γαργαλιάνω ν, Ν έστορος, Πύλου και
Π εταλιδίου, μέσα κι ο όρμος του Να­
βαρίνου, ο βιότοπος τη ς Λιμνοθάλασ­
σας. ΠΑΣΟΚ και ΝΔ συμφωνούσαν και
π ρότειναν να σ υνδυαστεί αυτή η τερ ά ­
σ τια επένδυση με σημαντικά έργα υπο­
δομής όπως η Ιόνια Ο δός (Πάτρα -
Π ύργος - Τσακώνα).
Το άλλο μέτωπο ήταν η Ηλεία. Από το
2003 έγ ιν ε μια προσπάθεια να αποχα-
ρ α κτη ρ ισ θεί η λίμνη Καϊάφα από προ-
σ τα τευόμενη περιοχή και να δοθεί σε
ιδ ιώ τες επ ενδυτές τουρισμού. Ο υφυ­
π ουργός Ο ικονομικώ ν επ ί ΠΑΣΟΚ Δη-
μήτρ ης Γεω ργακόπουλος είχε παρου­
σ ιάσ ει μία έκθεση για επένδυση 150
εκατομμυρίω ν ευρώ για τον εκσυγ­
χρονισμό τω ν ιαματικώ ν λουτρώ ν και
τη ν κατασκευή ξενοδοχειακώ ν συ­
γκροτημάτω ν, γηπέδω ν γκολφ κ.λπ. Η
ετα ιρ εία Ελληνικά Τουριστικά Ακίνη­
τα , θεω ρώ ντας τη ν περιοχή αναξιο­
ποίητη, θα προχωρούσε σε διαγω νι­
σμό πρόκλησης ενδιαφ έροντος. Ο δή­
μαρχος Ζαχάρω ς, σύμφω νος με τα
σ χέδια αυτά, μέχρι που κατηγορούσε
το υ ς βουλευτές ό τι φρενάρουν την
επένδυση. Ποιους βουλευτές; Αυτούς
που αντιτάχθηκαν και τα κατάφεραν: ο
π ρόεδρος του Συνασπισμού Νίκος
Κωνσταντόπουλος, που έβαλε το θέ­
μα στη Βουλή, ο Τάκης Αντωνακόπου-
λος, ο μοναδικός από το ΠΑΣΟΚ, και
οι Γιάννης Κουτσούκος, Κρινιώ Κανελ-
λοπούλου και Γιώ ργος Κοντογιάννης
από τη ΝΔ.
ΙΟΝΙΑ ΟΔΟΣ
Αυτά τότε. Στο μεταξύ γίνονταν κινή­
σεις διάφορες. Αλλά ας δούμε πρώτα το
θέμα της Ιόνιας Οδού και τη σχέση με
τις φ ετινές πυρκαγιές, μια κι η Οδός εί­
ναι ο συνδετικός κρίκος Μεσσηνίας
(που αναφέρουμε παραπάνω) και Ηλεί­
ας. Ακούστηκε πολύ, κι ακόμη λένε, για
την Ιόνια Οδό. Τον νέο αυτοκινητόδρο­
μο στην Πελοπόννησο που θα συνδέει
Τσακώνα, Καλαμάτα, Πύργο, Πάτρα. Το
σχέδιο είχε εμφανιστεί το 1996, δεν υλο­
ποιήθηκε για τί τα λεφτά τό τε πήγαιναν
για τα έργα των Ολυμπιακών Αγώνων
και η κυβέρνηση της ΝΔ υποσχέθηκε να
35

ξεκινήσει το 2004 η κατασκευή του. Τε­
λικά, δημοπρστήθηκε στις κατασκευα­
στικές εταιρείες VINCI ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΤΕΧΝΟΔΟΜ ΙΚΗ - TEV, ΑΚΤΩΡ,
J&Pavax, Hochtief και ΑΘΗΝΑ, με προο­
πτική να τελειώ σει το 2011. Ένας τέτο ι­
ος δρόμος ήταν αναγκαίος για να εξυ­
πηρετηθούν οι μεγάλες τουριστικές
εγκαταστάσεις που γίνονται ήδη, όπως
στην Π.Ο.Τ.Α. Μεσσηνίας, αλλά κι αυτές
για τις οποίες ενδιαφέρονται όμιλοι κι
έχουν προτείνει να γίνουν ή έχουν ήδη
υλοποιήσει στην Ηλεία.
Εμπόδιο στα σχέδια αυτά ήταν η ίδια
η φύση, με δάση, βιότοπους και προ-
στατευμένες περιοχές, κι όσοι ενδια­
φέρονταν για τον τόπο, για την προ­
στασία του. Οι βουλευτές του νομού
δήλωναν πως πρέπει να προχωρήσει
με ταχύτατους ρυθμούς η Ιόνια Οδός.
Ναι, αλλά πώς; Στον αρχικό προγραμ­
ματισμό περνούσε από τη λίμνη Καϊά­
0 τηλεοπτικός σούπερ σταρ δήμαρχος
ροτού γίνει αποπνικτική η ατμό­
Π
σφαιρα από τις μεγάλες πυρκα­
γιές, στις 22 με 24 Αυγούστου,
κορεάτες επενδυτές, εκπρόσωποι
του ομίλου World Trade Center, επι-
σκέφθηκαν την περιοχή, συναντήθη­
καν με τον νομάρχη και εκπροσώπους
του Επιμελητηρίου Ηλείας και συζή­
τησαν τις δυνατότητες ανάπτυξης
του νομού στον τουρισμό. Επίσης, με
τον δήμαρχο Πύργου και τον πρόε­
δρο του Λιμενικού Ταμείου συζήτη­
σαν την ανάπτυξη του λιμανιού Κατα-
κόλου και στόχους επενδυτικούς, ό­
φα, περιοχή προστατευόμενη από το
Natura 2000, οικοσύστημα, αρχαιολο­
γικός χώρος, τοπίο ιδιαίτερου φυσικού
κάλλους, όλα. Ευτυχώς, το Νομαρχια­
κό Συμβούλιο Η λείας δεν ενέκρινε τη
διέλευση τη ς Ιόνιας Οδού από αυτή την
υψηλής περιβαλλοντικής σημασίας πε­
ριοχή. Στις 24 Ιουλίου, ένα μήνα πριν
τις πυρκαγιές, το ΥΠΕΧΩΔΕ έδω σε στη
δημοσιότητα τη χάραξη τη ς Ιόνιας
Οδού, σύμφωνα με την οποία για την
περιοχή του Καϊάφα θα ακολουθηθεί
άλλη χάραξη, ώστε να μη θ ίγετα ι το ευ ­
αίσθητο οικοσύστημα τη ς περιοχής.
Όσον αφορά τη σύμβαση παραχώρη­
σης που υπεγράφη για τη βορειοδυτική
οδό Πελοποννήσου (Ελευσίνα, Κόριν­
θος, Πάτρα, Πύργος, Τσακώνα) στο
τμήμα Αλφειός, Καλό Νερό, Τσακώνα,
όπως δηλώνει ο υπουργός κ. Σου-
φλιάς, «σε όλα τα π εριβαλλοντικά ευ α ί­
σθητα σημεία σε μήκος 30 χλμ., και ε ι­
πως κρουαζιέρες, ενώ ξεναγήθηκαν
στη λίμνη Καϊάφα, στην αρχαία Ολυ­
μπία κ.λπ. Να το πω γρουσουζιά, να
το πω σύμπτωση;
Τις μέρες τω ν καταστροφικώ ν πυρ­
καγιών, κι ενώ ο κόσμος ταλαιπω ρού­
νταν, η ατμόσφαιρα σ εναριολογίας
φούντωνε. Μ έχρι για μασκοφόρους
που πέταγαν στουπιά μιλούσαν, για
εμπρησμούς από χασισοκαλλιεργη-
τές, όπως και στην Κεφαλονιά. Γκαζά­
κια στον Καϊάφα βρήκαμε, ά δ ειες
υδατοδεξαμενές είδαμε, χω ματερές
το ίδιο. Εμπρηστές δεν είδ α μ ε ακόμη,
αλλά εύκολο είνα ι αν μιλάμε γ ια τ έ ­
τοια μεγάλα συμφέροντα; Αν, λέμε. Κι
όμως, τω ν ερευνώ ν επελήφθησαν τό ­
σο η αντιτρομοκρατική υπηρεσία τη ς
ΕΛΑΣ όσο και η ΕΥΠ, αλλά ουδείς
ανακάλυψε κά τι σημαντικό. Τ ότε λ ο ι­
πόν, μες στον καπνό και τη συμφορά,
βγαίνει ο δήμαρχος Ζαχάρω ς και ζη­
τά στον αέρα σε κανάλι από το ν Π έ­
τρο Δούκα να ικανοποιήσει το αίτημα
του δήμου για παραχώρηση 3.000
στρεμμάτω ν τη ς παραλίας Ζαχάρως,
γ ια τί λ έει «είσαι ο μ όνος υπ ο υρ γός
που έχ εις σ τη δ ικα ιο δ οσ ία σ ο υ α υ τή
δικότερα σ τις θ έσ εις Επιτάλιο, Σαμικό,
Ζαχάρω, Καλό Νερό, Κοπανάκι, ακο­
λου θείτα ι εντελώ ς νέα χάραξη».
Ό μω ς η π εριοχή κάηκε. Ποιος θα
εμπ οδίσ ει τώ ρα μια χάραξη τη ς Οδού
όπου να ’ναι; Ό που είν α ι πιο εύκολο
και λ ιγ ό τερ ο δαπανηρό γ ια το υ ς κατα­
σ κευαστές; Τώρα που θα πέσουν οι τι­
μές τω ν ακινήτω ν; Βλέπε καμένα χω­
ράφια. Ε λάχισ τοι οικολόγοι ή ο κόσμος
που έχ ει κα τα σ τρ α φ εί η περιουσία του
και βλέπ ει μέλλον μόνο σ’ αυτούς τους
ιδ ιώ τες που θα φ έρουν λεφ τά, δου­
λειά, αφού από το κρά το ς δεν υπάρχει
προοπτική ακόμη; Π άντα έτσ ι δεν «ψή­
νεται» ο κόσμος; Μ προστά σε αδιέξο­
δα, όταν δεν έχ ει κουράγιο να παλέψει
άλλο.
«ΑΓΡ0Τ0ΥΡΙΣΜ0Σ» ΣΤΑ ΚΑΜΕΝΑ
Τα τελ ευ τα ία χρόνια, πριν τις πυρκα­
γ ιές, ντόπ ιοι π ούλαγαν κτήματα σε ξέ-
τη ν έκ τα σ η , να γίνει καμ ία επένδυση
για να κ ρ α τή σ ει το ν κόσμ ο κάτω». Φι­
λέτο από το ν Καϊάφα μέχρι τη Νέδα,
σε βάθος 300-500 μέτρ α από τη θά­
λασσα. Εκείνος το υ απαντά πως θα
έρ θ ει σήμερα αύριο να τα δουν αυτά
τα θέμα τα με τον πρόεδρο τη ς ΚΕΔ.
Π ράγματι, λ ίγ ε ς μ έρ ες μ ετά ο υφυ­
π ουργός Ο ικονομικώ ν παραχωρεί
τη ν έκτα σ η σ το δήμο γ ια 70 χρόνια.
Σε πυρόπληκτο κι αναδασω τέο νομό!
Για να κάνει ο δήμαρχος ξύλινες κα­
το ικ ίες , καφ έ, εσ τια τό ρ ια και τα 100
σ τρ έμ μ α τα από α υτά να τα δώσει σε
ιδ ιώ τες επ ενδ υτές, σε μια περιοχή
π ροσ τα τευμένη από τη ν Ε.Ε. βάσει
τη ς Natura, σ ε τμ ή μ α τη ς οποίας γεν­
νά η θαλάσσια χελώ να κα ρέτα καρέ-
τα . Μ αζί το ύ δ ίν ει κα ι τη ν αξιοποίηση
780 ακινήτω ν, οικόπ εδα καταπατη­
μένα προ ετώ ν με α υ θ α ίρ ετα σπίτια,
γ ια να β γά λει κ ι από κ ει λεφ τά ο δή­
μος από το α ν τίτιμ ο τη ς πλήρους κυ­
ρ ιό τη τα ς. Να ξεπ ο υ λη θ εί ό ,τι απέμει-
νε άκαυτο στη Ζαχάρω . Και βέβαια
να α ν ο ίξει ο δρόμος, γ ια να γίνει το
ίδιο και σε άλλους γειτο νικο ύ ς δή­
μους όπως ο Β όλακας, ο Πύργος, το
νους που ενδιαφ έρονταν γ ια εξοχική ή
και μόνιμη κατο ικία μ ες στο πράσινο
-ελ ιές κυρίω ς και γύρω π εύ κα - με θέα
τη θάλασσα. Π ολλοί Γερμανοί, Γάλλοι,
Ελβετοί κ.λπ., γο η τευ μ ένο ι από τη ν πε­
ριοχή, έφ τια ξα ν σπίτια στο Γιαννιτσο-
χώρι, την Καλήδονα, στα χω ριά του δή­
μου Ζαχάρως. Επίσης, η ΑΓΡΟΤΟΥ-
ΡΙΣΤΙΚΗ Α.Ε., που επ οπ τεύεται από το
υπουργείο Τουρισ τικής Ανάπτυξης
στα προγράμματα το υ αγροτουρι-
σμού, έχει σημαντική θέση στην π ερι­
φέρεια Πελοποννήσου. Μ εγάλες επεν­
δύσεις, ενώ υπήρχε ενδιαφ έρον, δεν
έγιναν. Με την ευκαιρία, π ρόεδρος τη ς
ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ Α.Ε. είν α ι η κ.
Μπριγκίπα Παπασταύρου, ανέκαθεν
στενή σ υνεργάτις του κ. Χρήστου Λα-
μπράκη.
Κι όλα αυτά σε έναν νομό όπως η
Ηλεία, η οποία δεν θεω ρείται από το υ ς
επιστήμονες τη ς Δ ιεύθυνσης Σχεδια-
Βαρθολομιό.
Για όσους ήξερα ν τη ν π ροϊστορία με
τα δωρεάν οικόπεδα στον οικισμό
Χρυσοχώρι το ύ το δεν ήταν έκπληξη.
Απλά βγήκε εκ είν ες τ ις μ έρ ες κά τι
που προϋπήρχε στο δ ιαδίκτυο: πριν
από ένα χρόνο στην ισ τοσ ελίδα
www.houseingreece.gr είχ ε μπει δια­
φήμιση «απίστευτη προσφορά, απο­
κτήστε οικόπεδο δω ρεάν και κτίσ τε
το σπίτι σας», με φ ω τογραφ ία το υ ίδ ι­
ου του δημάρχου και όλη τη ν απόφα­
ση για τη δω ρεάν παραχώρηση έκτα ­
σης απαλλοτριω μένης από το ελληνι­
κό δημόσιο 246.420 τ.μ . στην περιοχή
Χρυσοχωρίου Ζαχάρω ς. Δ ιακόσια ο ι­
κόπεδα, μισό σ τρέμμα το καθένα. Δ ί­
πλα ακριβώς στον οικισμό Παλιοχώ ρι,
από όπου ξεκίνησ ε η φ ω τιά κι έφ τα σ ε
Αρτέμιδα, Μ άκιστο, Σμέρνα, Ζαχάρω,
Λαπίθα, Καϊάφα.
ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΚΑΝΕΙ ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Πρόσφατα η Νομαρχιακή Επιτροπή
του ΚΚΕ Ηλείας κατήγγειλε τον δήμαρ­
χο Ζαχάρως Πανταζή Χρονόπουλο για
παράνομη προσπάθεια οικοπεδοποίη-
°Πς και καταστροφής του περιβάλλο­
ντος, παρουσιάζοντας και αποδεικτικά
οτοιχεία και φω τογραφίες από τις έκνο-
Μες ενέργειες. Δημόσια, σε συνέντευξη
Τύπου, αποκάλυψε ό τ ι«... με μπουλντό­
ζες και γκρέιντερ, που μάλιστα απασχο­
λούνται εκ εί α ντί να συμμετέχουν στα
επ είγοντα αντιπλημμυρικά έργα, ο δή­
μ αρχος τη ς Ζαχάρω ς κατασ τρ έφ ει το
περιβάλλον, μια παράνομη πράξη, που,
α ν την έκανε άλλος πολίτης, τώ ρα θα
ή τα ν φυλακή...».
Καταγγέλλεται πως ο δήμαρχος δια-
νοίγει τον παράνομο δρόμο σε προστα-
τευόμενη παραθαλάσσια περιοχή μέσα
στην οποία υπάρχουν αμμόλοφοι που
καταστρέφονται, το περιβάλλον με κά­
θε τρόπο και μέρα με τη μέρα, με
μπουλντόζες και φω τιές, θυσιάζεται
στο βωμό του κέρδους, χωρίς να επεμ­
βαίνει κανείς εκ των αρμοδίων. Μιλάμε
για έναν παραλιακό δρόμο από το Μπι-
σκινόρεμα μέχρι τον Κακόβατο, άκαυτο
κι απείραχτο κατά τα άλλα.
Αλλά και ο δημοτικός σύμβουλος Ζα­
χάρως Χαράλαμπος Σαντάρμης δήλω­
σε πως «ο δήμαρχος την τελευταία τριε­
τία έχει ανοίξει παράνομα δρόμο στην
π αραλία ισοπεδώ νοντας και καταστρέ-
φ ο ντα ς αμμόλοφους. Η περιοχή είναι
προστατευόμενη. Για το θέμα έχει επι-
λ η φ θ εί η Δικαιοσύνη. Δυστυχώς, τού τες
τις μ έρες κάποιοι βρ ήκαν την ευκαιρία
να ολοκληρώ σουν την οικολογική κ α τα ­
στροφ ή σ το βωμό τω ν οικονομικών συμ­
Στο κάτω μέρος
της φωτογραφίας
φαίνονται πως
αντιμετωπίστηκε μέρος
από την βοήθεια προς
τους πυροπαθείς η
οποία πετάχθηκε στα
σκουπίδια μαζί
με τις συσκευασίες.
φερόντων».
Στις πυρκαγιές βεβαίως υπήρχαν και
οι τυχεροί που κατάφεραν να σώσουν
τις περιουσίες και τα ζωντανά τους.
Ένας εξ αυτών είναι ο δήμαρχος Ζαχά­
ρως, του οποίου η βίλα στο Λαπίθα -α υ ­
τή η γνωστή που έχει (ράτσα θέα τη λί­
μνη Καϊάφα- δεν κάηκε. Όπως δεν κάη­
καν και τα μπαγκαλόουζ που φέρονται
να του ανήκουν (είναι κοντά στη λίμνη
Καϊάφα) και τα έχει δώσει σε Γερμανό
επιχειρηματία. Μήπως έχει κι άλλους
συνεταίρους σε αυτή την υπόθεση:
Αυτές τις ακτές «χάρισε» ο κ. Π. Δούκας
στο δήμο Ζαχάρως.

Δρόμος Σπίνος. Ο δρόμος σε προστατευόμενο περιβαλλοντικά χώρο πάνω στην
παραλία, που προσφάτως ξεκίνησε να ανοίγει ο δήμαρχος Ζαχάρως, Π. Χρονόπουλος,
προκειμένου να συνδέσει την πόλη με τον Κακόβατο.
Πρόλαβαν την κτηματογράφηση
ι περιοχές που κάηκαν στους νο­
Ο μούς Ηλείας, Μεσσηνίας, Αρκα­
δίας, Λακωνίας, Εύβοιας, Αχαΐας,
Κορινθίας είχαν μόλις μπει στο πρό­
γραμμα κτηματογράφησης και σύ­
ντομα θα είχαν οριοθετηθεί αμετά-
κλητα δάση και δασικές εκτάσεις.
Στις 10 Μαίου η ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε.
προκήρυξε διαγωνισμό για έξι συμβά­
σεις με αντικείμενο την εκπόνηση με­
λετών για την οριοθέτηση των δασών
και δασικών εκτάσεων. Οι μελέτες πα-
ραδίδονται 13 μήνες μετά την ανάλη­
ψη των έργων. Οι συμβάσεις υπ’
αριθμ. 5 και 6 προβλέπουν τις οριοθε­
τήσ εις των παραπάνω περιοχών. Δεν
πρόλαβαν. Κάηκαν.
Οι ακτές της Ηλείας, οι οποίες μόνο
κορεσμένες τουριστικά δεν είναι, πε­
ριλαμβάνονται στις περιοχές για του­
ριστική ανάπτυξη του Χωροταξικού
Σχεδίου για τον Τουρισμό, που πα­
ρουσίασε πριν μερικούς μήνες το
38
ΥΠΕΧΩΔΕ. Ο ικολογικές οργανώ σεις
κι επιστήμονες μιλούν για ένα Σχέδιο
που ανοίγει την όρεξη επ ιχειρηματιώ ν
για επενδύσεις σε μεγάλα π ολεοδομι­
κά συγκροτήματα και προς το παρόν
αγοράζουν γη, π εριμένοντας να τ ε ­
λειώ σει η υπόθεση, να δουν το υ ς συ­
ντελεσ τές δόμησης και μ ετά να αρχί­
σουν να κτίζουν. Κι αν π εράσει η ανα­
θεώρηση του άρθρου 24, εκ εί να δ εις!
Για τί τό τε θα μπορούν να δοθούν
ά δ ειες εκχέρσω σης δασικών εκτά σ ε­
ων, αφού το σ υγκεκριμένο άρθρο εγ-
γυάται την πλήρη απαγόρευση οικο­
δόμησης σε δασ ικές εκτά σ εις.
Αν προσθέσουμε στα παραπάνω τα
μηδαμινά κονδύλια γ ια την προστα­
σία δασών και βιοτόπων, την απαξίω­
ση τη ς π υροσβεστικής από το κρά­
το ς, την αφαίρεση τη ς αρμοδιότητας
δασοπυρόσβεσης από τη δασική
υπηρεσία, το υ ς καύσωνες και το υ ς
αέρηδες, μήπως λειτούργησ ε μια χα­
σμού και Ανάπτυξης τη ς Περιφέρειας
Δ υτικής Ελλάδος και τόσ ο ενδιαφέ­
ρουσα περίπτωση γ ια αιολικά πάρκα,
με εξαίρεσ η το υ ς λόφ ους σ τις παρυ­
φ ές του ηλειακού κάμπου. Δεν είναι
όπως η Λακωνία, που θυμόμαστε όλοι
την περίπτωση το υ δάσους τη ς Κρεμα­
στής, όπου κόπηκαν 2000 έλατα για να
μπουν ανεμογεννήτριες. Ο ύτε καν
όπως η Αχαΐα, που έχ ει λάβει τέσσερα
αιτήμα τα γ ια εγκατάσ τασ η αιολικών.
Αλλά γ ια τα φ ω τοβολτάίκά ή τη βιομά­
ζα; Να σ ημειω θεί ό τι μέχρι το Μάιο του
2007 π ολλές ετα ιρ είες ενδιαφέρθηκαν
κι απευθύνθηκαν στη Νομαρχία Ηλεί­
ας, προκειμένου να ενημερωθούν και
να το υ ς δοθούν συμβουλές περί του
νομικού πλαισίου, καθώς και περί πιθα­
νών χώρων γ ια ανανεώ σιμες πηγές
ενέρ γεια ς, φ ω τοβολτάίκά συστήματα
για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας
και βιομάζα γ ια παραγωγή βιοκαυσί­
μων. Μ εταξύ αυτώ ν και άνθρωπος βου­
λευτή του νομού, γνω στού από άλλη,
π αλαιότερη προσπάθεια για εκμετάλ­
λευση του Καϊάφα. Τέλος, ας μην ξε­
χνάμε πως ο ίδ ιο ς ο πρωθυπουργός μί­
λησε γ ια στροφή σε νέες καλλιέργειες
ρά όλο αυτό για το υ ς εμπρηστές;
«Στην αναμπουμπούλα ο λύκος χαίρε­
ται». Ακόμη κι ο Φράνκο Φρατίνι, αντι­
π ρόεδρος τη ς Ευρωπαϊκής Επιτρο­
πής, αναφ ερόμενος σ τις φ ω τιές που
κατέκαψ αν την Ελλάδα, μίλησε μετα­
ξύ άλλων γ ια «σκοτεινές κι αρπακτι-
κές ψυχές τη ς οικοδομικής κερδο­
σκοπίας» και είπ ε πως «δεν είναι πια
μόνο η Ιταλία που απ οτελεί θήραμα
τη ς κατασ κευασ τικής μαφίας, αλλά η
Γαλλία, η Ισπανία και τώ ρα η Ελλάδα
γνω ρίζουν αυτή την εδαφ ική τρομο­
κρατία που κρατά όλη τη νότια Ευρώ­
πη σε ομηρία».
Ο απολογισμός έχ ει γίνει. Υπάρχει
τρόπος, χρόνος για τη ν αναγέννηση,
βελτίωση σε όλα τα επίπεδα; Αυτό
ίσως είνα ι το μόνο ερώ τημα που μπο­
ρούμε να απαντήσουμε όλοι μας·
Ό λος ο κόσμος, οι φ ορείς, οι επιστή­
μονες, γ ια να μη γίνουν άλλα λάθη, ού­
τ ε παραχωρήσεις και ξεπουλήματα.
 \
'\
στην περιοχή, που σημαίνει εκτό ς από
βιολογικές και βιοενεργειακές. Από την
άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένω ση υποχρεώνει
τη χώρα μας μέχρι το 2010 να π ροέρχε­
ται το 5,7% τω ν καυσίμων τω ν μ εταφ ο­
ρών από ανανεώ σιμες π ηγές ενέρ γεια ς
που έχουν μηδενικές εκπομπές δ ιο ξει­
δίου του άνθρακα. Η Ρυθμιστική Αρχή
Ενέργειας έχει το λόγο.
Καυτά ερωτήματα
• Είναι αλήθεια πως δεν έχουμε
δασολόγιο και κτηματολόγιο, και γιατί;
Και πως η ανυπαρξία του ανοίγει
εύκολα την πόρτα στους καταπατητές;
• Όλοι δεν γνωρίζουν πως
ι Μέχρι και στην προεκλογική
επιχειρήθηκε και στο παρελθόν η
;!
εκμετάλλευση του Καϊάφα κι
* αποφεύχθηκε χάρη σε αυτούς που
I κινητοποιήθηκαν άμεσα;
ί • Γιατί επί σειρά ετώ ν έρχονται και
1 ξανάρχονται Κινέζοι, Κορεάτες,
,ϊ Ευρωπαίοι και Αμερικανοί
ί επιχειρηματίες στην Ηλεία και
συνοδεύονται από το Επιμελητήριο και
ι»
{ί τη Νομαρχία στα μέρη που θέλουν να
επενδύσουν;
tl
• Μήπως με την Π.Ο.Τ.Α Μεσσηνίας το
ίδιο δεν έγινε; Δεν χτίζουν -κο ν τεύ ει να
Ρ (αγροτουρισμός και αιολικά πάρκα,
τελειώσει- μες σε οικοσυστήματα κι
% αρχαιολογικούς χώρους; Και δεν
!Ρ απαλλοτρίωσαν γη και δεν ψήφισαν
νόμους για να περάσει η επένδυση
μύθος, όπως την χαρακτήρισαν πολλοί
i επιχειρηματίες ενδιαφέρονται;
πολιτικοί μας, αφού δεν περνούσε με
4
/
/
Εμπόριο δέντρων
νεξέλεγκτο εμπόριο καμένων κορ­
Α μών και χάραξη παραλιακού δρό­
μου μες σε αμμοθίνες της προστα-
τευμένης περιοχής.
Με την ανοχή των τοπικών αρχών, κα­
θημερινά, δεκάδες ιδιώ τες, άγνωστοι,
μπαίνουν ανεξέλεγκτα στο δάσος του
Καϊάφα, κόβουν με πριόνια τους ριγμέ­
νους στο χώμα καμένους κορμούς πεύ­
κων και φορτώνουν τα αγροτικά και τα
φορτηγά τους με αυτά. Ακριβώς απένα­
ντι από τη λιμνοθάλασσα και δίπλα στο
δρόμο. Και μεταξύ αυτών των δέντρων,
αρκετά δεν είχαν καταστραφεί εντε­
λώς, είχαν πράσινα κλαράκια, ή τα πέ-
ταξαν ήδη μέσα σε ένα μήνα από τη φω­
τιά.
Υλοτομούν δηλαδή σε περιοχή που
προστατεύεται από τη Nature 2000. Κι ο
δασάρχης Κρέστενας λέει πως δεν τα
εμπορεύονται, τα παίρνουν για δική
τους χρήση ντόπιοι, αφού τα έκοψε
πρώτα ο στρατός. Ακριβώς δίπλα η
Εταιρεία Τουριστικών Ακινήτων άνοιξε
τάφρο για να περάσουν σωληνώσεις δι­
κτύου ύδρευσης. Κάτοικοι όμως λένε
τους ισχύοντες;
• Είναι αλήθεια πως, για να γλιτώ σεις
χρόνο και κόστος, προτιμάς να
επενδύσεις στα αποκαΐδια παρά να
π εριμένεις να αποχαρακτηριστούν
εκτάσ εις που πληρώνεις;
• Είναι σύμπτωση που η Ιόνια Οδός θα
διέρχεται από τις περισσότερες
περιοχές που κάηκαν;
• Είναι τυχαίο που οι ίδιες περιοχές,
μαζί με άλλες στη χώρα, είχαν μπει στο
πρόγραμμα κτηματογράφησης και
σύντομα θα είχαν οριοθετηθεί
αμετάκλητα δασικές και αγροτικές
εκτάσεις;
• Είναι τυχαίο που τρ εις μέρες πριν
είχαν επισκεφθεί την περιοχή ξένοι
επενδυτές που ενδιαφέρονταν για
Καϊάφα, Κατάκολο, Ολυμπία κ.λπ.;
• Είναι σύμπτωση που στην περιοχή
Χρυσοχώρι, εκ εί απ’ όπου ξεκίνησε η
φωτιά, ο δήμος Ζαχάρως παραχωρεί
δωρεάν οικόπεδα σε όποιον θέλει να
κτίσει;
Μετά τις πυρκαγιές παρανομούν κόβοντας
ανεξέλεγκτα δέντρα στην περιοχή του
Καϊάφα. Μεταξύ αυτών υπάρχουν δέντρα
με πράσινο φύλλωμα -σημάδι ότι μπορούν
να ξαναμεγαλώσουν.
πως γ ι’ αυτό κόπηκαν και πολλά υγιή
δέντρα. «Της τρελής γίνεται, κανείς δεν
ξέρει ποιος, για τί και με ποιανού εντολή
κόβει ξύλα», λέει κι ο επικεφαλής της
αντιπολίτευσης στο δήμο Ζαχάρως
Γιώργος Μπούσμπουρας.
Περί μελέτης περιβαλλοντικών επι­
πτώσεων σε τέτο ιες ευαίσθητες περιο­
χές ακούει κανείς;
• Πώς εξαργύρωσε ο δήμαρχος
Ζαχάρως με το ΠΑΣΟΚ Πανταζής
Χρονόπουλος τα καλά του λόγια για το
πώς αντιμετώπισε η κυβέρνηση το
θέμα της πυρκαγιάς και της βοήθειας;
συγκέντρωση του Βύρωνα Πολύδωρα
πήγε. Με τη διαχείριση της βοήθειας,
που ακόμη γίνεται το σώσε κι οι
καταγγελίες πληθαίνουν; Ή με την
παραχώρηση περίπου τριών χιλιάδων
στρεμμάτων στην παραλία, από τον
Καϊάφα μέχρι το Γιαννιτσοχώρι, τη
Νέδα, για να τα κάνει ο δήμος ό,τι
θέλει;
Υπάρχει κατεύθυνση ή όχι για
εναλλακτικές μορφές τουρισμού κι
ενέργειας στην περιοχή
φωτοβολταϊκά, βιομάζα); Είναι γνωστό
πως η Ευρωπαϊκή Ένωση τα
ενθαρρύνει. Όπως και το νέο
Χωροταξικό Σχέδιο. Ποιοι
39
Ύστερα Πριν από σαρανταπέντε χρόνια· από

από σαρανταπέντε χρόνια... αριστερά: Γιάννης Λιονάκης, Σταμάτης

Μαριόλης, Παγώνα Κοκοβλή-Λιονάκη,
Νίκος Κοκοβλής, Αργυρώ Πολυχρονάκη-
Κοκοβλή, Κωστής Λιονάκης.
της Αργυρώς Κοκοβλη

ριν από μισό σχεδόν αιώνα, στις

Π
22 Ιουνίου 1962 ένα μικρό πλε­
ούμενο σαλπάρει κρυφά από το
Λιμανάκι τη ς Γλυφάδας. Μέσα
του κρύβει έ ξ ι ανθρώπους που
προωθήθηκαν στην Αθήνα από την
Κρήτη, καταδιω κόμενους, επικηρυγ-
μένους. Το π λεούμενο διασχίζει τα
μπλάβα νερά και σιγά σιγά απομακρύ­
νετα ι από την Ελλάδα. Την Ελλάδα του
μετεμφ υλιοπ ολεμικού κλίματος, των
εκτάκτω ν μέτρω ν με ισχύ ακόμα το Π
ψήφισμα και το νόμο 509.
Ύ σ τερ α από δυο εικοσιτετράω ρα πά­
νω από φουρτουνιασμένα πελάγη και
χω ρίς να μπορεί να σ τείλει SOS φτάνει
το πλεούμενο σ τις ιτα λικές ακτές. Κά­
που, ανάμεσα σ’ αφ ιλόξενα βράχια,
στους πρόποδες μιας ανώμαλης πλα­
γιάς, αφήνει βιαστικά το φ ορτίο του και
στα γρήγορα κάνει στροφή κι απομα­
Ό ρ θ ιο ι: ο εγγονός Νίκος Κοκοβλής, ο άλλος εγγονός Φραγκίσκος με το μικρόφωνο,
κρύνεται. Εδώ, σ ’ ένα άγνωστο τόπο
δίπλα ο μουσικός Βαγγέλης Φάμπας.
χω ρίς νερό και ψωμί, άγνωστος σ’
Καθιστοί: Ο ι Λουτσιάνα Καστελίνα, Γιάννης Λιονάκης και Αργυρώ Κοκοβλή.
άγνωστους τόπ ους ανάμεσα στα κρύα
κι αφ ιλόξενα βράχια μένουν οι έξι περι-
μένοντας τι; «Έχουμε ειδοποιήσει...
Σας περιμένουν...» το υ ς έχει βεβαιώσει
πριν ξεκινήσουν η ηγεσία του ΚΚΕ που
βρίσκεται στο εξω τερικό. Όμως, κανείς
δεν γνω ρίζει τίπ οτα... Κανείς δεν τους
π εριμένει... Μέσα στην απόγνωσή τους
απευθύνονται στους ιταλούς συντρό­
φους τους. Και κείνοι ανταποκρίνονται
στην παράκλησή τους. Τους πιστεύ­
ουν. Τους κρατούν, το υ ς περιθάλπουν
μέχρι να προωθηθούν σ τις τό τε σοσια-
λισ τικές χώ ρες. Ό χι βέβαια τόσο εύκο- j
λο και γ ι’ αυτούς... είνα ι η εποχή του
Ψυχρού πολέμου. Και στην Ιταλία κυ­
βερνά ο Ν τε Γκάσπερ.
Ύ σ τερ α από σαρανταπ έντε χρόνια
τρ εις μήνες και τέσ σ ερ ις μέρες (22
Ιουνίου 1962 - 26 Σεπτεμβρίου 2007)
π ραγματοπ οιείται μια συνάντηση στην
Από αριστερά: Ο ι Γιάννης Λιονάκης, Ντονάτο Καρμπόνε, Αργυρώ Κοκοβλή
πόλη Λ έτσ ε τη ς Ν οτίου Ιταλίας με την !
και Τζίνο Πολίτι.
πρω τοβουλία, τη ν προτροπή και τη ·

40
 διοργάνωση τη ς Λουτσιάνα Κ αστελίνα
-ευρω βουλευτή τη ς Κ ομμουνιστικής
Επανίδρυσης.
Μια συνάντηση όσων ακόμα ζουν έν­
θεν και ένθεν. Από το υ ς έ ξ ι 'Ε λληνες
απουσιάζουν οι Σ τα μ ά τη ς Μ αριόλης,
Κωστής Αιονάκης, Παγώνα (Κατερίνα)
Κοκοβλή Λιονάκη. Ο Ν ίκος Κοκοβλής
ζει. Μα οι δ εκα ετίες που το ν βαραίνουν
δεν του επιτρέπουν ένα τόσ ο μακρινό
ταξίδι. Εκπροσωπείται από το ν γ ιο του
Γιώργο και από τα εγγό νια το υ Νίκο και
Φραγκίσκο. Έ τσ ι στη συνάντηση στο
Λέτσε π αρευρίσκονται μόνο ο Γιάννης
Αιονάκης με τη ν κόρη το υ Βάσω και η
Αργυρώ Κοκοβλή. Από το υ ς Ιταλούς
κάποιοι επίσης λείπουν. Λείπ ει ο Γραμ-
ματέαςτης Κ ομματικής Επιτροπής του
Λέτσε Μάριο Φ οσκαρίνι που τό τε είχ ε
πει: «Θα το υ ς κρατήσ ουμε με προσω­ Καθιστοί: Αργυρώ Κοκοβλή, Τσιρόνι Σιγκφρέντο, Γιάννης Αιονάκης και Ντονάτο
πική μου ευθύνη...». Π αρευρίσ κονται ο Καρμπόνε. Ανάμεσα στους όρθιους η Σόνια Καρμπόνε, ο γιατρός Γιώργος Νικήτας, ο
Ντονάτο Καρμπόνε, η Καρμέλα, ο Τζί­ Τζίνο Πολίτι πλαισιωμένοι από παιδιά και εγγόνια των παλιών συντρόφων.
νο Πολίτι, ο Π ιάτζιο Τζιρόνι, ο ι γυνα ί­
κες τους και τα π αιδιά το υ ς. Έ χουν πε­ που, αν και είχε καταγγελθεί η προσω­ γκίσκος μεταφέρουν το χαιρετισμό και
ράσει τόσα χρόνια... πολατρεία, μα στην πράξη μεσουρα­ τις ευχαριστίες του παππού «που δεν
Στη δεξίωση που ακολουθεί στο θέα­ νούσε, τό τε που άρχιζε η μεγάλη ρήξη μπόρεσε να βρεθεί σήμερα εδώ...» και
τρο «Γκρέκο» και διοργανώ νεται από σ τις Σοβιετοκινεζικές σχέσεις, εκείνοι, σημειώνουν αν δεν ζούσε ο παπούς δεν
τον κυβερνήτη τη ς Απουλία π αρευρί­ απαλλαγμένοι από πρότυπα και αγγυ- θα υπήρχαμε και εμ είς σήμερα... Κι ο
σκομαι πολλοί... Η Λουτσιάνα Καστελί­ λώ σεις, από μονόπλευρες ερμηνείες, κυβερνήτης - περιφερειάρχης Νίκι Βέ-
να, ο καθηγητής Τζιάνι Σκιλάρνι, ο επί­ μας δίδαξαν πώς να σκεφ τόμαστε...». ντολα ολοκληρώνει την εμπνευσμένη
σης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στη δεξίω ση η σκυτάλη παραδίδονταν ομιλία του με τη φράση: «Είστε μέρος
Λέτσε, Έ λληνας στην καταγωγή, στους νεό τερ ο υς... Ο Νικόλας κι ο Φρα­ τη ς συλλογικής μας μνήμης...».
Αντρέα Σέρα, ο κυβερνήτης - π εριφ ε­
ρειάρχης Νίκι Βέντολα και άλλοι. Κι ο
σκηνοθέτης κ. Σταύρος Ψ υλλάκης που
με τους εικονολήπτες και ηχολήπτες
του και τον στενό του φίλο Γ. Νικήτα σ ’
όλη τη διάρκεια αποθανατίζει τις συγκι­
νητικές σκηνές, τ ις ομιλίες, τ ις συγκινή­
σεις, τις δύσκολες σ τιγμές και βέβαια
τα αφιλόξενα βράχια... «Οι Ιταλοί σύ­
ντροφοί μας δεν μας προστάτευσαν μό­
νο... -λέμε. Μας δίδαξαν κιόλας... Τότε,

Igaerrieri
dell’isola di Creta

άρθρο της Λουτσιάνα Καστελίνα στε

Manifesto (6.10.2007) για την επίσκεψτ Α π ό αριστερά: Ο διευθυντής φωτογραφίας Χρήστος Ασημακόπουλος,
Των Κρητικών ανταρτών στην Απουλία. ο σκηνοθέτης Σταύρος Ψυλλάκης, ο Γιάννης Αιονάκης, Λουτσιάνα Καστελίνα.
/
Στέφανος Σαράφης
Πενήντα χρόνια από το θάνατό του
του Κώστα Χατζηαντωνίου

κής αναγέννησης, που παίρνουν σχή­

Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης σφραγίζει μιαν ολόκληρη εποχή των εθνικών
μα το 1909 με το Κίνημα στο Γουδί. Το
και δημοκρατικών αγώνων του ελληνικού λαού, στα πεδία των μαχών για την πνεύμα τη ς επανάστασης επέδρασε
εθνική ολοκλήρωση και τη λαϊκή απελευθέρωση, για την πολιτική και κοινωνική καθορισ τικά σε πολλούς νέους που κα­
δημοκρατία. Αμετακίνητος πατριώτης και ασυμβίβαστος δημοκράτης, στον τα τά σ σ οντα ι εθ ελο ντές στο στράτευ­
πόλεμο και στην ειρήνη, ανάλωσε τον εαυτό του σε όλες τις μεγάλες φάσεις του μα. Ανάμεσά το υ ς ο Σαράφης, φοιτη­
τή ς τη ς Νομικής, που κατατάσσεται ως
ελληνισμού κατά τον 20ό αιώνα μέχρι τον αναπάντεχο θάνατό του σε ένα
λοχίας τρ ιετο ύ ς θ η τεία ς στο 5ο σύ­
σκοτεινό «τροχαίο δυστύχημα» στις 31 Μαΐου του 1957. Ήταν πάντα παρών στα νταγμα πεζικού τω ν Τρικάλων όπου
προσκλητήρια της πατρίδας. Στην απελευθερωτική εξόρμηση των ετών υπηρετούν μελλοντικοί συνοδοιπόροι
1912-1922, στον αγώνα για υπεράσπιση της νεότευκτης δημοκρατίας τω ν εθνικώ ν και δημοκρατικώ ν αγώνων
(1924-1935), στην εθνική Αντίσταση, ως στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ, αλλά όπως ο Ο θω ναίος και ο Πλαστήρας.
Από το ν Οκτώ βρη του 1912 ο Σαρά­
και σπι μάχη για τη δημοκρατική ομαλόπιτα τα πέτρινα μετεμφυλιακά χρόνια.
φ ης σ υ μ μ ετέχει με το 5ο σύνταγμα
στην απ ελευθερω τική εξόρμηση των
Στέφανος Σαράφης γεννήθηκε αλλά και την αδυναμία του νεοελληνι­ Βαλκανικών πολέμων. Μ ε την συνομο-

0 στα Τρίκαλα στις 26 Οκτωβρίου

1890. Η συμφορά του 1897 τον
σφράγισε καθώς από την παιδι­
κή του ηλικία ένιωσε την ντροπή
Καρρέ από κινηματογραφικό φιλμ τραβηγμένο στην Ελεύθερη Ελλάδα. Ο Στ. Σαράφης
ήταν ο στρατιωτικός αρχηγός και ο Α. Βελουχιώτης επικεφαλής των καπετάνιων του ΕΛΑΣ.
κού κράτους. Η θολή ατμόσφ αιρα τη ς
ταπείνωσης αλλά και οι αστραπές πε­
ρηφάνιας από τον Μ ακεδονικό αγώνα
τρέφ ουν τις ελπ ίδες μιας επ αναστατι­
λόγηση τη ς ειρή νης και μετά από σύ­
ντομη φοίτηση στη Σχολή υπαξιωματι-
κών, π ροάγεται σε ανθυπολοχαγό. Δεν
αναπαύεται. Η εθνική κρίση με το βασι­
λικό πραξικόπημα του 1915 και η πα­
ράδοση τη ς Α νατολικής Μακεδονίας
από τη βασιλική κυβέρνηση των Αθη­
νών σ τους Β ούλγαρους το καλοκαίρι
του 1916 το ν ω θεί στην προσπάθεια
διαφ υγής και έντα ξη ς στον στρατό της
Αμύνης, αφού πρώτα φυλακίζεται επί
τρίμηνο. Ζ ει τη δοκιμασ ία του πολέμου
χαρακω μάτω ν, υπ ηρετεί σε επιτελικές
θ έσ εις και τ ις π ρώ τες μ έρ ες του Ιουνί­
ου του 1919, τα γμ α τά ρ χη ς πλέον, φτά­
ν ει στη Σμύρνη. Μ ετά από συνεχείς αι­
τή σ εις του σ τέλ λ ετα ι σε μάχιμη μονά­
δα, στο 5/42 σύνταγμα ευζώνων που
δ ιο ικεί ο Π λαστήρας. Διακρίνεται σε
σ ειρά μαχών αλλά μ ετά τις μοιραίες
εκλο γές του 1920 και το κύμα απομά­
κρυνσης τω ν Αμυνιτώ ν αξιωματικών
μ ετα τίθ ετα ι στην ενδοχώ ρα, στη Φλώ­
ρινα και από εκ εί στην Καλαμάτα και το
Γύθειο, ουσιαστικά εξόρισ τος.
Προσχω ρεί από το υ ς πρώτους στο
επ αναστατικό καθεστώ ς, το Σεπτέμ-

42
 βρη του 1922. Αναλαμβάνει και πάλι
επιτελικές θέσ εις πριν μ ετα β εί στη
Γαλλία για μετεκπ αίδευση. Επιστρέφο-
ντας στην Ελλάδα, αντισ υνταγματάρ-
χης πλέον, φ οιτά στη Σχολή Π ολέμου
που τό τε οργανώ νεται από τη γαλλική
στρατιωτική αποστολή. Α κολουθεί νέα
επιτελική υπηρεσία, ενώ το 1927 ανα­
λαμβάνει υπ οδιοικητής και διευθυντής
σπουδών στη Σχολή Ευελπίδων. Ο Σα­
ράφης είναι α ντίθ ετο ς στην επαναφο­
ρά των αποτάκτων βασιλοφρόνω ν
αξιωματικών καθώς διαβλέπ ει το υ ς
κινδύνους για την νεό τευ κτη δημοκρα­
τία. Το 1931, συνταγματάρχης πλέον,
διορίζεται σ τρ α τιω τικός ακόλουθος
στο Παρίσι. Εκεί, π ληροφ ορείται τα
αγγλικά σχέδια για ανατροπή του ελ ­
ληνικού δημοκρατικού π ολιτεύμα τος
και επιστροφή του Γεω ργίου Γλύξ-
μπουργκ. Μ ένει π ιστός στη δημοκρα­
τία, υποδέχεται τον Βενιζέλο, συναντά
τακτικά τον εξόρ ισ το Π λαστήρα και
έτσι, το φθινόπωρο του 1933 αντικαθί­
σταται από την κυβέρνηση Τσαλδάρη.
Επιστρέφει στην Ελλάδα και διαδρα­
ματίζει κεντρικό ρόλο στην κινήσεις
για την υπεράσπιση τη ς δημοκρατίας
ως μέλος τη ς η γετική ς τρ ια νδ ρ ία ς (μα­
ζί με τον στρατηγό Βλάχο και το ν πλοί­
αρχο Κολιαλέξη) η οποία θα συντόνιζε
πολιτικά και σ τρα τιω τικά τ ις δυνάμεις
που επεχείρησαν, ανεπιτυχώ ς, με το
συκοφαντημένο Κίνημα τη ς 1ης Μαρ­
τίου 1935 να αποτρέψ ουν τη ν προδια­
γεγραμμένη Παλινόρθωση.
Στο σ τρατοδικείο ο Σαράφ ης ανέλα­
βε όλες τις ευθύνες -κά λυψ ε π ολιτι­
κούς η γέτες και σ τρ α τιω τικο ύ ς- δια­
κινδυνεύοντας τη ζωή του. Τελικά κα­
ταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά, με ψή­
φους τρ εις έναντι δύο που ζητούσαν
την εκτέλεσή του. Υ φ ίσ τα τα ι το ν εξευ-
τελισμό και το υ ς προπηλακισμούς τη ς
καθαίρεσης καθώς του αφ αιρούνται
το εθνόσημο, οι επ ω μίδες και τα κου­
μπιά της στολής που ελά χισ το ι είχαν
τιμήσει όπως αυτός. Σ τις φ υλακές Α ιγί-
■ νΠζ! θα κάνει την πρώτη του άμεση
; γνωριμία με το υ ς κομμουνιστές. Θαυ-
: μάζει την αγω νιστικότητά το υ ς και κά-
, νει πικρές συγκρίσεις με το υ ς συνα-
' δέλφους του που δεν κινήθηκαν στο κί-
ί της 1ης Μ αρτίου ή δεν έδρασαν
; °πως έπρεπε. Ό τα ν απ οφυλακίζεται,
ί Κ α θ ίσ τα τα ι στην Κρήτη, σε ένα π ερι­
/ 43
Μια λιγότερ ο γνωστή φωτογραφία του Στ. Σαράφη, τραβηγμένη τον χειμώνα 1 9 4 3 -4 4
στην Ελεύθερη Ελλάδα. (Από το αρχείο της Μ άριον Σαράφη).
βάλλον π ίστης στη δημοκρατία και συ­
νάμα αγάπης και θαυμασμού προς το
πρόσωπό του. Ωστόσο η ρήξη με το υ ς
διαδόχους του Βενιζέλου στο Κόμμα
τω ν Φ ιλελευθέρω ν είνα ι οριστική μετά
την αναγνώριση απ’ αυτούς τη ς Παλι­
νόρθωσης, καθώς ο Σαράφης επ ιμένει
γ ια μια στροφή προς τα αριστερά. Για
το σκοπό αυτό έρ χετα ι σε επαφή με
τον Μ. Πορφυρογένη με κοινό στόχο
ένα π ανδημοκρατικό μέτωπο.
Τον Σεπτέμβρη του 1937 εξορ ίζετα ι
στη Μήλο απ’ όπου απολύεται μόνο με
την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέ­
μου το 1940, πολέμου στον οποίο η κυ­
βέρνηση Μ εταξά δεν επ έτρεψ ε τη συμ­
μετοχή του. Μ ετά την κατάρρευση του
μετώπου, ο Σαράφης κινείται αμέσως
για τη δημιουργία μιας πανεθνικής
αντίστασης, συνομιλώντας τόσο με το
ΚΚΕ όσο και μ ε τά δημοκρατικά κόμμα­
τα, αλλά συναντά την επιφύλαξη των
παλαιών πολιτικών. Συλλαμβάνεται
δύο φ ορές αλλά δεν σταματά να κάνει
επαφές για μια μεγάλη και ενιαία αντί­
σταση χω ρίς ηγεμονισμούς. Τελικά,
τον Οκτώβριο του 1942, μαζί με τους
Νεόκοσμο Γρηγοριάδη, Σταμάτη Χα-
τζήμπεη, Σίμο Βλάχο και Γιάννη Πανό-
πουλο, ιδρύει την οργάνωση ΑΑΑ
(« Α γ ώ ν -Α π ελ ευ θ έρ ω σ ις-Α ν εξα ρ τη -
σία»). Τρεις είναι οι στόχοι τη ς ΑΑΑ:
Εθνικοαπελευθερω τικός αγώνας, απο­
κατάσταση λαϊκών ελευθεριώ ν και τ ι­
μωρία των υπευθύνων της δικτατορίας
της 4ης Αυγούστου. Το Γενάρη του
1943 αναχωρεί για τη Λάρισα με σκοπό
να αναλάβει την ηγεσία του αντιστα­
σιακού αγώνα στη Θεσσαλία υπό τις
διαταγές του Συμμαχικού Στρατηγεί­
ου. Ό ταν φ τάνει στα Τρίκαλα (όπου συ­
νεργάζεται με ένα παλιό του φίλο, τον
δημοκρατικό ταγματάρχη Κωστόπου-
λο), αντιλαμβάνεται αμέσως την έντα­
ση με το ΕΑΜ, ενώ η είδηση του θανά­
του του Τσιγάντε τον αποκόπτει από
την επαφή με το συμμαχικό στρατη­
γείο. Τη νύχτα τη ς 1ης Μ αρτίου του
1943 το τμήμα Σαράφη - Κωστόπου-
λου αφοπλίστηκε από τον ΕΛΑΣ ενώ
αναπαυόταν. Τις επόμενες μέρες, ζώ-
ντας από κοντά την οργάνωση, την πει­
θαρχία και τη δύναμη του ΕΛΑΣ, ο Σα­
ράφης θα αποφασίσει να συνταχθεί
στον αγώνα αυτόν ώστε μια μεγάλη,
ενωμένη αντιστασιακή οργάνωση να
αποκτήσει τη δύναμη που απαιτούνταν
τόσο για τον απελευθερωτικό αγώνα
όσο και για να εξασφαλιστούν μετά τον
πόλεμο τα λαϊκά συμφέροντα, και κυ­
ρίως, για να αποφευχθεί η εμφύλια σύ­
γκρουση από την ύπαρξη πολλών ορ­
γανώσεων. Συντάσσεται με τον ΕΛΑΣ
γ ια τί εκτιμά ότι εκ εί είναι η δύναμη που
θα επιβάλει την ελευθερία του έθνους
αλλά και την ευημερία του λαού, την
κοινωνική αλλαγή, την ολοκλήρωση
των δημοκρατικών πολιτικών αρχών
Να είστε υπερήφανοι για το έργο σας
Μετά τη Συμφωνία τη ς Βάρκιζας (12.2.45), στις 16 Φλεβάρη του 1945 το Γε­
νικό στρατηγείο το ΕΛΑΣ εξέδω σε Ημερήσια Δ ιαταγή που υπογράφει ο Άρης
και ο στρατηγός Σαράφης. Δημοσιεύουμε το κείμενο αυτής τη ς Δ ιαταγής:
Αξιωματικοί, καπ εταναίοι και α ν τά ρ τες το υ ΕΛΑΣ και ΕΛΑΝ.
Ύ στερα από τη συμφωνία που υπ ογράφ ηκε σ τις 12 το υ μηνάς, ο ένοπ λος
αγώ νας το υ ΕΛΑΣ τελειώ νει και ο ΕΛΑΣ απ οσ τρ α τεύετα ι. Επι τρ ία σ χ εδ ό ν χ ρ ό ­
νια π αλέψ ατε σκληρά ενάντια σ το ν κ α τα κτη τή και με τις θυσ ίες και το ν ηρω ι­
σμό σας, π αίρνοντας τα όπλα κα τά το π λείστον από το ν κα τα χτη τή, δημ ιουργή­
σ α τε έναν πραγματικό σ τρατό, ο οποίος α νά γκα σ ε το υ ς εχ θ ρ ο ύ ς επανειλημμέ­
να να ομολογήσουν την αξία του. Μ ε τη ν πίστη σας, το ν ηρωισμό σ α ς και τη ν
αυτοθυσία σ α ς δ ό σ α τε σ τον κα τα κτη τή επανειλημμένα χτυπ ήμ ατα και τέλο ς,
ό τα ν ύσ τερ α από τη ν π ροέλαση το υ Κόκκινου σ τρ α το ύ σ τη Β αλκανική α ν α γ κ ά ­
σ τηκε να εκκενώ σει την π ατρίδα μας, σ χεδ όν μόνοι σας, με σ υνεχ είς επ ιθέσ εις Κεράσοβο, 1 9 4 4 :0 στρατηγός Σαράφης
τον ανα γκά σ α τε να φ ύγει με μ εγάλες απ ώ λειες σ ε προσωπικό και υλικό και απευθύνεται στο λα ό και την ηγεσία
ελευθερώ σ ατε τη χώ ρα μας. Τα βουνά και οι κάμποι τη ς χώ ρ α ς μ ας π ου είνε του ΕΑΜ.
γεμάτοι από τά φ ο υ ς τω ν εχθρώ ν και τα συντρίμια των πυροβόλων, α υτο κινή ­
των, γεφυριώ ν και άλλου υλικού δείχνουν ότι είνε έρ γο σας. Ε ξα σ φ α λίσ α τε τη ν
τάξη και την ασ φ ά λεια σ ε τέτιο σημείο ώ σ τε ν' απ οκτήσ ει ο λ α ό ς απ όλυτη εμπι­
στοσύνη. Δ ό σ α τε άφ θονο το αίμα σ α ς για τη ν επ ιτυχία τη ς απ ελευθέρω σης.
Να είσ τε υπερήφανοι για το έρ γο σ α ς και να έ χ ε τε ήσυχη τη σ υνείδησή σ α ς ότι
κά να τε το καθήκον σ α ς προς την π ατρίδα. Γυρίζοντας σ τα σπίτια σ α ς πρέπει
να είσ τε οι καλύτεροι π ολίτες και να εξα κ ο λ ο υ θ ή σ ετε ειρηνικά εργαζόμ ενοι για
την ευτυχία σας, την πλήρη απ οκα τά σ τα σ η τω ν λαϊκώ ν ελευθ ερ ιώ ν ώ σ τε να κ α ­
τα σ τεί δυνατό με τη ν απ όφ αση το υ λα ο ύ να γίνει η π ατρ ίδα μ ας κ ρ ά το ς σ υ γ ­
χρονισμένο και ευτυχισμένο και πολιτικά π ραγμ ατικά δημ οκρατικό. Ό π ω ς εί-
σ ασ τε κα λοί πολεμιστές απο-
δειχθήτε και κα λοί πολίτες.
Στους ηρωικούς μας νεκρούς
που αιώνια θα περιβάλλω νται
από τιμή και δ όξα κλίνουμε ευ ­
λαβικά το γόνυ. Τα α γα θ ά του
πολέμου σ τον οποίον έπ εσ αν
μπορεί ως σήμερα να μην ο λο ­
κληρώθηκαν. Να είμ αστε σί­
γουροι πως θα ολοκληρω θούν
και πολύ σύντομα. Απ οχαιρε­
τώ ντας όλους, εμείς που σ ας Σέριφος, 1947. Μετά την αποστράτευσή
διοικήσαμε και π αρακολουθή­ του ο Σαράφης κρίνεται «επικίνδυνος»
σαμε τους αγώ νες σας, εκ ­ και εκτοπίζεται στην Σέριφο.
φράζουμε το θαυμασμό μας
και την ευγνωμοσύνη μ ας και για τ ις οπ οίες αγω νίστηκε σε όλη του
πιστεύουμε πως στη δοξασμ έ­ τη ζωή.
νη ιστορία της Ελλάδας η σελί­ Σ τις 21 Απριλίου του 1943 ο Σαράφης
δα τη ς δικής σ ας δράσ ης θα επ έστρεφ ε στην Αθήνα για να συναντή­
γ ρ α φ εί με τα πιο λαμπρά σει την ηγεσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και
γράμματα. να συζητήσουν την ένταξή του στις
γραμμές του ΕΛΑΣ. Η συμφωνία είναι
Ζήτω το αδάμαστο έθνος μας.
άμεση: Απελευθερω τικός αγώνας, απο­
Ζήτω το πιο τρανό δημιούρ­
κατάσταση λαϊκών ελευθεριών, εθνική
γημά του, ο ΕΛΑΣ μας.
ανεξαρτησία και διεκδίκηση των περιο­
Σ τέ φ α ν ο ς Σ α ρ ά φ η ς -
χών (Δωδεκάνησος, Κύπρος, Βόρεια
Ά ρ η ς Β ελ ο υ χ ιώ τη ς
Ηπειρος) οι κάτοικοι τω ν οποίων ήταν
στην πλειονότητα το υ ς Έ λληνες. Η Κε-
ντρική Επιτροπή του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ θα
αποφασίσει τη συγκρότηση τρ ιμ ελού ς
Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ με τον
Σαράφη αρχηγό, το ν Βελουχιώ τη καπε­
τάνιο και τον Σαμαρινιώ τη εκπρόσωπο
του ΕΑΜ. Μια νέα π ερίοδος άρχιζε για
τη δράση τω ν ανταρτώ ν και τη ν Α ντί­
σταση συνολικά, που έπαιρνε πλέον χα­
ρακτηριστικά μετωπικής αντιπαράθε­
σης μ ετά κατοχικά σ τρατεύματα. Στρα­
τηγός και σ τρατιώ της που εξέφ ρα ζε Καισαριανή, 1944: Η απελευθερωμένη Αθήνα υποδέχεται τον Σαράφη
την ψυχή του Έ θνους, με τη στρατηγική και το επιτελείο του.
τόυ ευφυΐα, την ηγετική φυσιογνωμία,
το αγωνιστικό ήθος, το ν ενθουσιασμό
αλλά και την ανθρωπιά του, θα φ ω τίσει
το δρόμο του εθνικοαπελευθερω τικού
αγώνα.
Παράλληλα, ο ένδοξος αρχηγός του
θρυλικού ΕΛΑΣ που κα τέφ ερ ε βαριά
πλήγματα στον κατα κτητή, πάσχιζε να
αποτρέψει τον εμφ ύλιο πόλεμο, να συ-
νεννοηθούν οι οργανώ σεις αντίσ τασης
και να μην αφήσουν το υ ς απ όντες και
τους προσκυνημένους να κυβερνή­
σουν τη μεταπ ολεμική Ελλάδα. Δ είχνει
κάθε καλή διάθεση στη Μέση Ανατολή
και στην Καζέρτα. Άλλα σχεδιάζουν
όμως οι Σύμμαχοι και οι κομματικές
γραφειοκρατίες. Αν το έπ ος τη ς Α ντί­
στασης χρω στά πολλά στη φ λόγα και
στις ικανότητάς του, η αγνόησή του
από την ηγεσία το υ ΚΚΕ το ν Δ εκέμβρη
του 1944 και η υπαγωγή το υ στην Κ.Ε.
Η μαυροφορεμένη γυναίκα προσφέρει λουλούδια στον φανερά συγκινημένο στρατηγό.
του ΕΛΑΣ (κατ’ ουσίαν στην άσχετη με
τις στρατιω τική τέχνη κομματική η γε­
σία) θα σ τα θεί μοιραία γ ια τ ις εξ ελ ί­
ξεις. Δ ιατάσσεται να π άει σ τα Γιάννενα
απ' όπου κα λείτα ι να σ τείλ ει ενισχύ­
σεις στην Αθήνα μόλις τη ν Π ρω τοχρο­
νιά του 1945, όταν πια όλα είχαν κριθεί!
Δεν έμενε παρά η ανακωχή και η Βάρ­
κιζα. Κι όταν έρ θ ει η σ τιγμή τη ς νέας
ΡΠξης, η καχύποπτη ηγεσ ία θα τον
αφήσει, όπως και άλλους δημοκρα τι­
κούς αξιω ματικούς, στη διάθεση τω ν
κυβερνήσεων τη ς Αθήνας και θα το υ ς
στείλει (αυτή κα τ’ ουσίαν) στα ξερονή­
σια.
Η μεταδεκεμβριανή Ελλάδα θα σ τεί­
λει τον πρω τεργάτη τη ς εποποιίας τη ς
Αντίστασης στην εξορ ία , στη Σέριφ ο,
τη Μακρόνησο, το ν Άη Στράτη. Μα και
εκεί ο Αρχηγός αγκα λιά ζει το υ ς συνα­
γωνιστές του και επ ιβά λλετα ι με το
Άη Στράτης, 1951: Ο ι εξόριστοι εκλεγμένοι βουλευτές της εΔΑ. απο αριστερά, κασιστοι.
ήθος και την π ερηφάνια του. Αν και
Σαράφης, Γαβριηλίδης, Χατζημιχάλης* όρθιοι: Ιμβριώτης, Πρωϊμάκης, Τσόχας, Ηλιού.
εξόριστος, εκ λ έγ ετα ι το 1951 βουλευ-

45
 Ο ι Χατζημιχάλης και Σαράφης στην εξορία.

τή ς τη ς ΕΔΑ τη ς οποίας αναλαμβάνει

οργανω τικός γρα μμα τέα ς. Η εκλογή
Ικαρία, 1946: 0 Σαράφης «τοποθετήθηκε» από το υπουργείο Στρατιωτικών, με άλλους του ακυρώ νεται όπως και των άλλων
αξιωματικούς που υπηρέτησαν στον ΕΑΑΣ, στην Ικαρία, σ ’ ένα είδος άτυπης εξορίας. εκλεγμένω ν συνεξόριστώ ν του. Ανα­
Στη φωτογραφία: ανάμεσα σε άλλους αξιωματικούς και εξόριστους. λαμβάνει οργανω τικός γραμματέας
τη ς ΕΔΑ. Το 1956 επ ανεκλέγεται βου­
λευ τή ς Μ αγνησίας. Στη Βουλή εντυ­
πω σιάζει με τη μετριοπ άθεια και τη σο-
βαρότητά του, δ ίνει υποσχέσεις για
μια λαμπρή π ολιτική ηγεσία. Αλλά η
ζωή του πλησίαζε στο τέρ μ α . Το νήμα
τη ς κόπηκε το απομεσήμερο της 31ης
Μ αΐου του 1957 από αυτοκίνητο που
οδηγούσε αμερικανός σμηνίας στην
παραλιακή λεω φόρο, στο ύψος του
Αλίμου, όπου έμ ενε ο στρατηγός. Η
γυναίκα το υ Μ άριον, που τραυματίστη­
κε σοβαρά στο ίδιο δυστύχημα, πάντα
θα υπ οστηρίζει ό τι επ ρόκειτο για δολο­
φονία. Καθαρή απάντηση δεν δόθηκε
ποτέ. Ό μω ς ο σ τρα τηγός Σαράφης εί­
χε π εράσει στην αθανασία.
Σ τις μ έρ ες μας, που μια μεταμοντέρ­
να, μικροαστική, δήθεν προοδευτική
ισ τοριογραφ ία, π ασχίζει να εξαλείψει
την εθνική μας μνήμη, η αναφορά του
σ τρατηγού Σαράφη δεν είναι απλώς
χρέος τιμ ή ς στο τελ ευ τα ίο έπος του
λαού μας, στην εθνική Αντίσταση. Εί­
ναι άμεσο π ολιτικό καθήκον. Γιατί δεν
υπάρχει λαϊκή απελευθέρω ση χωρίς
π ατριω τισμό και ο ύ τε ζουν οι πατρίδες
Αη Στράτης, 1951: Μετά την 24μηνη κράτησή του στη Μ ακρόνησο ο Σαράφης
χω ρίς κοινωνική δημοκρατία. Αυτή την
μεταφέρεται με 1.000 «αμετανόητους» στον Αη-Στράτη.
κληρονομιά μας άφησε ο Στέφανος
Στη φωτογραφία με συνεξόριστό του.
Σαράφης. $$

46
Η Φόνισσα στην Ασία
του Σάββα Παύλου

Στη Φόνιοσα του Παπαδιαμάντη, που δημοσιεύτηκε το 1903, η συνηθισμένη το επ τα ετές θυγάτριον τη ς γειτόνισ-
ευχή της Φραγκογιαννούς προς τα μικρά κορίτσια ήταν «να μη σώσουν!.. Να σάς τη ς Προπαντίνας, να σκύβει πάνω
μην πάνε παραπάνω!», αργότερα αρχίζει να τα πνίγει για να τα απαλλάξει από από το πηγάδι τη ς αυλής και εύχεται
μεγαλοφώνως, με «αλλόκοτον γέλω ­
την καταθλιπτική μοίρα που περίμενε κάθε γυναίκα της εποχής της και να τα»: «Ε! Θε μου, και να π εφτες μέσα,
γλιτώσει τους εξαθλιωμένους γονείς τους από τα βάσανα που επέβαλλε η Ξενούλα! Τι λευθεριά θα ’κάνες της
προίκα και η αποκατάσταση των «αδυνάτων μερών» της οικογένειας. Μερικοί μάνας σου!»
διατυπώνουν την άποψη ότι οι πράξεις της εμμανούς Φραγκογιαννούς Τον περασμένο Ιούλιο, τα δημοσιο­
γραφ ικά πρακτορεία μετέδωσαν ότι
αποτελούν εκδηλώσεις νοοτροπιών και στάσεων ζωής που έχουν παρέλθει
στην ανατολική Ινδία, σε ένα εγκαταλε-
ανεπιστρεπτί, θεωρούν ότι οι συνθήκες άλλαξαν, η μοίρα των κοριτσιών λειμμένο πηγάδι, βρέθηκαν σαράντα
βελτιώθηκε. Φυσικά ο Παπαδιαμάντης δεν περιορίζεται μόνο στο θέμα της έμβρυα ή νεογέννητα μωρά θηλυκού
θανάτωσης των νεαρών κοριτσιών, στη Φόνισσα συζητούνται ή υποβάλλονται γένους και ό τι οι αρχές υποψιάζονται
ότι τα έμβρυα και τα βρέφη πετάχτηκαν
σημαντικά υπαρξιακά, οντολογικά και θεολογικά, ακόμη, ζητήματα.
στο πηγάδι λίγο μετά τη γέννησή τους
ή έπ ειτα από άμβλωση σε κάποια από
μως π αραμένοντας σ το επίπε­ τικ ή του κράτους για μείω ση τω ν γ εν ­ τις τριάντα ιδιω τικές κλινικές τη ς πε­

Ο
δο τη ς θ εμ α το γρ α φ ία ς τη ς Φό-
νισσας γ ια τη ν εξόντω ση τω ν
κοριτσιών, διαπ ιστώ νουμε ότι,
έναν αιώνα μ ετά τη δημοσίευσή
της, οι π ληροφορίες που φθάνουν από
την Κίνα και τη ν Ινδία γ ια το θέμα αυτό
είναι αποκαλυπτικές. Το κορ ίτσ ι είνα ι
ανεπιθύμητο, π ροτιμούντα ι τα αγόρια,
γιατί η γέννηση ενό ς κοριτσ ιού σ ημαί­
νει επαχθείς οικο νομικές σ υνέπ ειες
για την οικογένειά του. Έ τσ ι σ τις καθυ­
στερημένες α γρ ο τικές επ αρχίες αυ­
τών των χωρών, όταν γεννη θ εί ένα κο­
ρίτσι πολλές φ ορ ές αφ ήνεται, με δ ιά ­
φορους τρόπους, να αποθάνει α μ έ­
σως. Στις π όλεις και σ τις αναπ τυγμέ­
νες περιοχές, ακόμη κα ι από ευ κα τά ­
στατα και μορφω μένα ζευγάρια,
εφαρμόζεται ένα ς ά λλος μοντέρνος
τρόπος εξόντω σης τω ν κοριτσιώ ν. Η
έγκυος γυναίκα π ηγαίνει στον για τρ ό
και με τον υπέρηχο εξα κρ ιβώ νετα ι το
φύλο του εμβρύου και, αν είνα ι κορί­
τσι, προχωρούν στην έκτρω ση. Στην
Κίνα το πρόβλημα επ ιτείν ει και η π ολι­
νήσεων η οποία συμπυκνώνεται στην
εντολή «ένα παιδί για κάθε ο ικο γέ­
νεια». Ο ι Κινέζοι π ροτιμούν το μοναδι­
κό π αιδί τη ς ο ικο γένεια ς να είνα ι αγό­
ρι.
Έ τσ ι, σε α ρ κετά δημοσ ιεύματα το ν ί­
ζετα ι ό τι ήδη άρχισε να δ ημ ιο υρ γείτα ι
ερω τική ανισ οσ κέλεια που θα προκα-
λ έσ ει προσεχώ ς τερ ά σ τια κοινωνικά
π ροβλήματα, αφού οι χώ ρες α υτές
μπ ορεί και να έχουν δ εκά δες εκα τομ ­
μύρια άνδρες π ερισ σότερους που δεν
θα μπορούν να έχουν ερω τική σύ­
ντροφ ο, να δημιουργήσουν ο ικο γέ­
νεια και να αποκτήσουν δικά το υ ς παι­
διά. Σε δημοσ ίευμα βρετανικής ια τρ ι­
κής επιθεώ ρησης, που επιβεβαιώ νουν
και ινδ ικές κυβερνητικές εκθέσ εις,
α να φ έρ ετα ι ό τι τα τελ ευ τα ία είκοσ ι
χρόνια στην Ινδία ο ι δολοφ ονίες θηλυ­
κών βρεφώ ν και οι εκτρώ σ εις θηλυ­
κών εμβρύω ν ανέρχονται σε δέκα εκα ­
τομμύρια !
Σε μια σκηνή τη ς Φόνισσας, η Φρα-
γκογιαννού βλέπ ει τη μικρή Ξενούλα,
ριοχής, οι οποίες διαθέτουν εξοπλισμό
για να εντοπίζουν το φύλο του εμβρύου
και λειτουργούν χωρίς άδεια. Ρίχτηκαν
στο πηγάδι προφανώς για να «απελευ­
θερώσουν» τη μάνα τους και την οικο-
γένειά τους από τους δυσβάστακτους
όρους που επ ιφ έρει το μεγάλωμα των
κοριτσιών αφού, όπως τονίζει το δημο­
σίευμα, οι γονείς προτιμούν τα αγόρια
επειδή δουλεύουν για το ψωμί τους και
συνεισφέρουν στα οικονομικά της οι­
κογένειας ενώ για τα κορίτσια επιφορ­
τίζονται με την υποχρέωση τη ς μεγά­
λης προίκας για να τα παντρέψουν.
Η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη επιτε-
λούσε το ανόσιο έργο τη ς δολοφονίας
τω ν κοριτσιών με το φόβο τη ς κοινωνι­
κής κατακραυγής και το φόβο τη ς αν­
θρώπινης δικαιοσύνης, κάποτε με τις
ενοχές και το υ ς εφ ιά λτες της. Μ ετανα­
σ τεύοντας στην Ασία, η Φόνισσα των
θηλυκών εμβρύων και θηλυκών βρε­
φών επ ιτελεί το έργο τη ς μέσω των
ίδιων τω ν γονέων και με τη συναίνεση
του κοινωνικού περίγυρου.

47
Αναζητείται όνομα για μια χώρα
του θ . Γεωργαντέα

απέναντι στο γειτο νικό κράτος. Από το

Στην υπόθεση της ΠΓΔΜ όλα δείχνουν ότι η κυβέρνηση Καραμανλή βρίσκεται
«σε δ έκ α χ ρ όνια θ α 'χουν όλοι ξεχάσει
σε πλήρες αδιέξοδο. Σε βαθμό, μάλιστα, που, σε συνδυασμό με την γενικότερη το θέμα» του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη
κατάσταση που βρίσκεται η Ελλάδα, δεν αποκλείεται να πάει ακόμα και σε νέες και τις μαζικές διαδηλώ σεις με το «η
πρόωρες εκλογές. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή την περίοδο, όπου στα Μ α κεδ ο νία είναι ελληνική» μέχρι το ση­
Βαλκάνια (Κοσσυφοπέδιο, ΠΓΔΜ) και στην Τουρκία (Κουρδιστάν, Μ. Ανατολή) μερινό στρίμω γμα τη ς κυβέρνησης Κα­
ραμανλή, η υπόθεση προχωρούσε με
τρέχουν σημαντικές εξελίξεις, στην Ελλάδα το πολιτικό σύστημα -κυβέρνηση
ρυθμούς σημειω τόν. Τώρα όμως, φαί­
και αξιωματική αντιπολίτευση- βρίσκονται σε παρατεταμένη κρίση. Ένα μήνα νετα ι ό τι ο κόμπος έχει φ τάσει στο χτέ­
μετά τις εκλογές το ΠΑΣΟΚ κινείται στον φαύλο κύκλο της ανάδειξης νέου νι. Οι υπ ερατλαντικές π ιέσεις για να
αρχηγού, ενώ στο εσωτερικό της κυβέρνησης, τα φαινόμενα ανταρσίας δίνουν κλείσ ει το θέμα είνα ι τέτο ιες, που δεν
και παίρνουν, δημιουργώντας κλίμα έντονης ανασφάλειας ως προς την ισχνή αφήνουν μεγάλα περιθώ ρια για περαι­
τέρω ροκάνισμα χρόνου.
αυτοδυναμία της (152 βουλευτές). Όλα αυτά μόνον θετικά σημάδια για τη
Τι μπορεί να σ υμβεί το υ ς αμέσως
διεθνή παρουσία της χώρας μας δεν είναι. επ όμενους μήνες; Σύμφωνα με εκτιμή­
σ εις διπλω ματικώ ν κύκλων, στόχος
«Είστε Μ ακεδόνας; Μ ου είσ τε συμπα­ σει το παιχνίδι τη ς ονομασίας η Ελλά­ τη ς ελληνικής κυβέρνησης είναι να
θής. Άλλω στε, η μ εγάλη μου συμπάθεια δα εδώ και αρκετά χρόνια; Κι αν ναι, τ ι επ έλθει η συμφω νία μέχρι το τέλος του
είναι ο Α λέξανδρ ος ο Μ ακεδόνας!». Εί­ νόημα έχει να απειλεί, τώ ρα, ό τι θα Δ εκεμβρίου. Προτού δηλαδή, ο Μάθι-
ναι τα λόγια του «ηγέτη» τω ν απαντα­ μπλοκάρει την είσοδο τη ς ΠΓΔΜ στο ου Ν ίμιτς, ειδ ικό ς απεσταλμένος του
χού οπαδών του «κινήματος κατά τη ς ΝΑΤΟ; γενικού γρ α μ μ α τέα του ΟΗΕ για την
παγκοσμιοποίησης», προέδρου της ονομασία, κα τα θέσ ει τ ις προτάσεις
Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες προς τον 0 κ. ΝΙΜΙΤΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥ του. Ως γνω στόν, ο κ. Ν ίμιτς ανακοίνω­
προεδρεύοντα τη ς Ο λομέλειας του Κατ’ αρχάς, και μόνο ότι η Αθήνα έχει σε ό τι η ελληνική και η πλευρά της
ΟΗΕ, μόνιμο αντιπρόσωπο τη ς Πρώην φτάσει στο σημείο να δηλώνει ότι θα ΠΓΔΜ θα ξεκινήσουν συνομιλίες την
Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της ασκήσει βέτο στην είσοδο τη ς ΠΓΔΜ 1η Ν οεμβρίου. Ανάμεσα σ τις ονομα­
Μακεδονίας Σερτζιάν Κερίμ. στον Οργανισμό, δείχνει το τρομερό σ ίες που λ έγ ετα ι ό τι έχουν πέσει στο
Μπορεί, βεβαίως, ο κ. Τσάβες να έκα­ αδιέξοδο, στο οποίο έχει π εριέλθει η τραπ έζι τω ν διαπραγματεύσεω ν είναι
νε λάθος. Ό χι ότι φ ημίζεται ιδιαίτερα Ελλάδα. Το χειρότερο είναι μάλιστα, ότι οι ονομασ ίες «Μ ακεδονία-Σκόπια »,
για τις γεω πολιτικές του γνώσεις, αλλά έχει αναχθεί σε μείζον εθνικό θέμα «Ν έα Μ α κ εδ ο ν ία », κ.λπ. Όπως και να
έχει και ελαφρυντικά. Άντε να ψάξεις το όνομα μιας μικρής χώρας, η οποία ’χει, όλες τ ις π ροτάσ εις που έχουν
στη Λατινική Αμερική για να βρεις κά­ εδώ και χρόνια ζει υπό την διαρκή ανα­ υποβληθεί γ ια ονομασία, περιέχουν τη
ποιον πολιτικό που ξέρ ει τ ι γίνετα ι με σφάλεια του εάν θα συνεχίσει να υπάρ­ λέξη «Μ α κ εδ ο ν ία ». Αν δεν επιτευχθεί
την ονομασία «Μακεδονία» στα Βαλκά­ χει στο μέλλον, ή εάν θα διαλυθεί, στην συμφω νία κατά τ ις διαπραγματεύσεις,
νια. Ή , πολύ περισσότερο, να γνω ρίζει περίπτωση που οι Αλβανοί κινηθούν συ­ το θέμα π αίρνει παράταση για ένα δυο
ότι η Μακεδονία βρίσκεται στη βόρεια ντονισμένα προς την κατεύθυνση τη ς μήνες, μέχρι τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ
Ελλάδα ή κάπου αλλού. δημιουργίας μιας «μεγάλης Αλβανίας». (Απρίλιος 2008). Σε αυτό το διάστημα,
Μπορεί, πάντως, να μη ζητάει κανείς Αν αυτό δεν είναι κατάντια τη ς «ισχυ­ η ελληνική πλευρά θα ήθελε να βρεθεί
το λόγο από τον Τσάβες, δεν μπορεί, ρότερης» χώρας στα Βαλκάνια, τη ς μια κοινή βάση, δ ιό τι θεω ρεί ότι άπαξ
όμως, να μη τον ζητάει από το υ ς Αμε­ Ελλάδας, τό τε τ ι είναι; Το αδιέξοδο βε­ και μπει η ΠΓΔΜ στον Οργανισμό, μετά
ρικανούς, που έσπευσαν να αναγνωρί­ βαίως, ήταν αναμενόμενο. Τουλάχιστον ο δρόμος θα είνα ι χω ρίς επιστροφή,
σουν τη χώρα με την ονομασία «Δημο­ δεκαπέντε χρόνια, από τη στιγμή που δεδομένου ό τι και π ολλές άλλες χώ­
κρατία της Μακεδονίας» το 2004. Κάτι εμφανίστηκε το «μακεδονικό αγκάθι», η ρες θα αναγνω ρίσουν τη ν ΠΓΔΜ ακο­
που είχαν κάνει προηγουμένως οι Ρώ­ ελληνική εξω τερική πολιτική παλινωδεί, λουθώ ντας τη ν αμερικανική γραμμή·
σοι, οι Βούλγαροι, καθώς και άλλες ενώ χαρακτηρίζεται από έλλειψ η συνέ­ Έ τσ ι, το ερώ τημα που μπαίνει πια είναι
χώρες. Τελικώς, τ ι συμβαίνει; Έ χ ει χά­ πειας και συνέχειας στην στάση τη ς το εξή ς: Αν δεν επ ιτευχθεί έως τότε

48
συμφωνία, η Ελλάδα θα έ χ ε ι το σθένος φ ος τη ς χώ ρας στο ΝΑΤΟ για να βομ­ σία τη ς ΠΓΔΜ. Δηλώνουν, μάλιστα, ότι
να βάλει βέτο στην είσ οδο τη ς ΠΓΔΜ βαρδίσ ει το υ ς «αδελφούς» Σλάβους η υπόθεση «Μακεδονία» αφορά απο­
στο ΝΑΤΟ; τη ς Σερβίας, έσ τειλα ν όσα σ τρατεύμα­ κλειστικά και μόνον τους Σλάβους,
Να σημειω θεί ό τι εντό ς το υ Ν οεμβρί­ τα μπορούσαν στο Ιράκ και στο Αφγα­ αφού οι ίδιοι δεν είναι «Μακεδόνες»,
ου αναμένεται στην Ελλάδα ο νέος νιστάν, γ ια να δείξουν σ τις ΗΠΑ ότι ε ί­ αλλά «Αλβανοί». Δεν θέλει λοιπόν και
αμερικανός π ρέσβης Ν τάνιελ Σπέκ- ναι τα «καλά παιδιά» τω ν Βαλκανίων πολύ ρώτημα για το ποιο είναι το μέλ­
χαρντ, που μέχρι π ρόσφατα υπηρε­ και δεν δίστασαν να δώσουν βάσεις λον τη ς χώρας.
τούσε στη Βαγδάτη και έχ ε ι ειδίκευσ η στην «Air-CIA» γ ια να απαγάγει υπό­ Ευτυχώς για την ΠΓΔΜ μεσολάβησε
στις βαλκανικές υπ οθέσεις, αλλά και π τους (!) για τρομοκρατική δράση και τό τε ο πόλεμος στο Ιράκ. Η Ουάσι-
στο «στρίμωγμα» τη ς Ρωσίας. Σύμφω ­ φ ονταμενταλισ τές σε μυστικά κρατη- γκτον ήθελε να απεμπλακεί το συντο­
να με διπλω ματικούς κύκλους, με τη τήρ ια . μότερο από την ενοχλητική και ηλίθια,
άφιξή του, εκ τιμ ά τα ι ό τι οι Α μερικανοί Ό λα αυτά θυμίζουν τακτική ενός προ­ σύμφωνα με Ρεπουμπλικάνους, εκ­
θα αρχίσουν σκληρό «πρέσινγκ» με τεκτο ρ ά το υ που φ οβάται ακόμα για κρεμότητα που άνοιξαν οι Δ ημοκρατι­
στόχους: κοί του Κλίντον στα Βαλκάνια
1. Να εισ έλθ ει η ΠΓΔΜ στο και να μεταφ έρουν τις δυνά­
ΝΑΤΟ και να αναγνω ριστεί με μεις το υ ς που σταθμεύουν
τη συνταγματική τη ς ονομασία, στο Κοσσυφοπέδιο, στην
ως «Μακεδονία». «καυτή ζώνη» τη ς Μέσης
2. Να προωθηθεί η ανεξαρτησ ία Ανατολής. Δεν μπορούσε λο ι­
του Κοσσυφοπεδίου. πόν σε εκείνη τη φάση να επι-
3. Να σταματήσουν τα πολλά χειρ η θ εί μια αλλαγή συνόρων
ενεργειακά πάρε δώ σε τη ς Αθή­ στα Βαλκάνια. Έ τσ ι, το 2004,
νας με τη Μ όσχα και να προ­ όταν με το δημοψήφισμα που
σαρμοστεί η Ελλάδα απόλυτα γινόταν τό τε στην ΠΓΔΜ κρι-
στις αμερικανικές επ ιτα γές νόταν η ενότητα του κρά­
(«πάρτε φ υσ ικό α έρ ιο απ ό τα τους, οι ΗΠΑ έριξαν ως σανί­
προτεκτοράτα μ ας σ το ν Κ α ύ κα ­ δα σω τηρίας την αναγνώριση
σο και όχι απ ό το υ ς Ρώ σους»). τη χώρας με την ονομασία
0 κ. Καραμανλής, πάντως, τη ν «Δ ημ οκρατία τη ς
ίδια περίοδο που φ τά νει ο κ. Μ ακεδονίας». Γνωρίζοντας
Σπέκχαρντ στην Ελλάδα, θα βεβαίω ς ότι, όπως επισημαί-
αναχωρεί για τη Μόσχα, π ροκει- νετα ι σε έκθεση του πρώην
μένου να προω θήσει τα εν ερ ­ σ τελέχους τη ς CIA Στήβεν
γειακά, για τα οποία τελ ευ τα ία Η υπουργός Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη Μ άγιερ (Οκτώβριος του
πληθαίνουν ο ι π ληροφ ορίες ό τι με το ν διαμεσολαβητή του Ο Η Ε Μάδιου Νίμιτς. 2002), ο κίνδυνος για το ση­
οι Αμερικανοί έχουν ήδη υψώσει μερινό status quo τω ν συνό­
σοβαρά εμπόδια. την ύπαρξή του και εξα ρ τά τα ι αποκλει­ ρων στα Βαλκάνια θα π ροέλθει από
σ τικά από το υ ς πανίσχυρους συμμά­ τη ν απόσχιση του δυτικού κομματιού
0 ΑΛΒΑΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ χους του. Το φάντασμα τη ς διάλυσης (αλβανικές π εριοχές) τη ς ΠΓΔΜ. Μια
Σε σχέση με τα Σκόπια, η σημερινή π ετά ει πάνω από την ΠΓΔΜ κυρίως πρόβλεψη που τό τε είχε προκαλέσει
κυβέρνηση Καραμανλή δ είχνει να είνα ι από το 2001, τό τε που οι Αλβανοί του θύελλα αντιδράσεω ν στην γείτονα. Και
παγιδευμένη στο α δ ιέξο δο που δημι­ Κοσσυφοπεδίου, μαζί με την πανίσχυ­ κάτι ακόμα: Προ μηνών εγκατέλειψ ε
ούργησαν οι κυβερνήσ εις τω ν τελ ευ ­ ρη «αλβανική μαφία» εξήγαγαν την το Δ ημοκρατικό Κόμμα τω ν Αλβανών
ταίων 17 ετών. Η Αθήνα ουδέν έπ ραξε εθνική «επανάστασή» το υ ς στην στα Σκόπια, ο μετριοπαθής, όπως τον
σ’ αυτό το διάσ τημα γ ια να επ ιβάλλει ΠΓΔΜ, ο αλβανικός πληθυσμός τη ς χαρακτηρίζουν, ηγέτης του Αρμπέν
μια λύση στην ΠΓΔΜ. Ο ι ελλη νικές κυ­ οποίας (περί το 30%) συντάχθηκε με Τζαφέρι και την θέση του πήρε ο θεω­
βερνήσεις επαναπαύτηκαν, θεωρώ­ το νέο UCK και ο κίνδυνος τη ς δημι­ ρούμενος ως «σκληρός» Μ εντούχΤά-
ντας ότι η ΠΓΔΜ αργά ή γρήγορα θα ουργίας ενός νέου Κοσσυφοπεδίου τσι. Στηριζόμενη λοιπόν αποκλειστικά
διαλυθεί ή, στην καλύτερη περίπτωση, ήταν ορατός. Σε εκείνη τη φάση, το εν­ σ τις ΗΠΑ για τη σωτηρία τη ς χώρας, η
θα μετατραπεί σε μια βαλκανική διαφ έρον είνα ι ό τι οι Σλάβοι τη ς ΠΓΔΜ ηγεσία τη ς ΠΓΔΜ επ ιδεικνύει αδιαλλα­
«Ανδόρα» -κ ά τι που μπ ορεί ενδεχομέ­ βρήκαν συμπαραστάτη το υ ς την Ελλά­ ξία στο θέμα τη ς ονομασίας και προ­
νως να συμβεί τα επ όμενα χρόνια. Η δα, η οποία έσ τειλ ε σημαντική υλική βαίνει σε λεονταρισμούς. Οι οποίοι,
ΠΓΔΜ από τη μεριά τη ς, τα ’δώ σε όλα και σ τρατιω τική βοήθεια. Προκαλώ- όμως, αρκούν, όπως φ αίνεται, για να
^ους Αμερικανούς, μήπως έτσ ι κατα­ ντα ς την αγανάκτηση των Αλβανών, οι δημιουργήσουν ανησυχία σε ένα προ­
φέρει να σωθεί. Ο ι σ λαβικές κυβερνή- οποίοι ούτω ς ή άλλω ς δεν ενδιαφέρο- βληματικό πολιτικό σύστημα, όπως το
σεις της ΠΓΔΜ π ροσέφ εραν το έδ α ­ ντα ι καν γ ια το ποια θα είνα ι η ονομα­ σημερινό τη ς Ελλάδας.

49
ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΥΝΝΕΦΑ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΜΕ ΤΟ ΙΡΑΚ
Ένα από τα ερω τήματα που απασχολούν τη διεθνή κοινό­
τητα το τελευ τα ίο διάστημα είναι αν ο τουρκικός σ τρατός
θα εισβάλει τελικά στο βόρειο Ιράκ, για να κυνηγήσει το υ ς
Κούρδους του ΡΚΚ που έχουν καταφύγει εκ εί και πραγμα­
τοποιούν συνεχείς ένοπλες επ ιθέσεις στο τουρκικό έδ α ­
φος προκαλώντας δεκάδες θυμάτων ανάμεσα σ τις δυνά­
μεις ασφαλείας τη ς χώρας.
Ή δη, πριν από τρ εις ημέρες, τουρκικά μαχητικά αερο­
σκάφη άρχισαν το σφυροκόπημα θέσεων των Κούρδων σε
βάθος μέχρι και 50 χιλιομέτρω ν στο ιρακινό έδαφ ος, ενώ
την προηγούμενη εβδομάδα είχαν γ ίνει αντίσ τοιχοι βομ­
βαρδισμοί κουρδικών χωριών από το τουρκικό πυροβολι­
κό.
Η ανησυχία έχει προκληθεί από την απόφαση του το υ ρ κι­
κού Κοινοβουλίου με την οποία δίνεται το «πράσινο φως»
στο στρατό τη ς χώρας να πραγματοποιήσει επ ιχειρήσ εις
στο έδαφος του βορείου Ιράκ, κάτι που είχε ήδη σ υζητηθεί
και αποφασισθεί από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, το
οποίο είχε συνέλθει δύο εβδομάδες νω ρίτερα και όπου
συμμετείχε ολόκληρη η πολιτική, πολιτειακή και σ τρα τιω τι­
κή ηγεσία τη ς χώρας.
Η απόφαση του Συμβουλίου και η επικύρωσή τη ς από το
Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τουρ κικές πηγές, ήταν απ οτέ­
λεσμα των πιέσεων τη ς σ τρατιω τικής ηγεσ ίας προς τον
πρωθυπουργό Ερντογάν, εξα ιτία ς τη ς τελ ευ τα ία ς αναζω­
πύρωσης του ένοπλου αγώνα τω ν Κούρδων του ΡΚΚ, από
την οποία η Τουρκία θρήνησε το θάνατο μεγάλου αριθμού
ανδρώ ντω ν δυνάμεων ασφαλείας, ενώ στην τελ ευ τα ία σύ­
γκρουση, πριν από μια εβδομάδα, οι Κούρδοι κατάφ εραν
να αιχμαλω τίσουν οκτώ Τούρκους σ τρα τιώ τες, που εξα κο ­
λουθούν να κρατούνται σε άγνωστη τοπ οθεσία στο Ιράκ.
Βεβαίως, ο αρχηγός του στρατού Γιασάρ Μ πουγιούκανιτ
είναι γνω στός για τα αντικουρδικά του αισθήματα, ενώ πα­
ράλληλα, η απόφαση για εισβολή στο Ιράκ, με το πρόσχη­
μα ότι μόνο έτσ ι θα χτυπηθεί αποφασιστικά το ΡΚΚ, ικανο­
ποιεί και την επιθυμία του να φ ανεί ό τι ο σ τρα τός π αραμέ­
νει ο κύριος εγγυητής του τουρκικού κράτους. Ταυτόχρο­
να, όμως, η απόφαση αυτή ενισχύει και τη θέση του Ταγίπ
Ερντογάν, ο οποίος αισθάνεται ό τι νομιμοπ οιείται να προ­
τά ξει τον δικό του «πόλεμο κατά τη ς τρομοκρατίας». Έ ναν
πόλεμο, που εκτός από το θέμα τω ν Κούρδων του ΡΚΚ,
50
έχ ει βεβαίω ς στο επ ίκεντρό το υ και τη ν άσκηση άμεσου
ελέγχου σ τις ε ξ ε λ ίξ ε ις που ήδη έχουν δρομολογηθεί στο
ιρακινό Κουρδιστάν.
Από τη ν άλλη πλευρά, κυρίω ς οι ΗΠΑ, αλλά και η Ευρω­
παϊκή Ένω ση -κ α ι βεβαίω ς η ιρακινή κυβέρνησ η- κάθε άλ­
λο παρά επιθυμούν μια σ τρ α τιω τική εμπλοκή τη ς Τουρκίας
στο βόρειο Ιράκ. Πολύ π ερισ σ ότερο καθώ ς η τουρκική κυ­
βέρνηση έχ ει αναπ τύξει ιδ ια ίτερ ο υ ς δεσ μούς συνεργασίας
με το Ιράν και τη Συρία, δύο χώ ρες που ενδιαφ έρονται επί­
σης γ ια το ν π εριορισμό τω ν Κούρδων και ο ι οποίες θεω­
ρούνται εχθ ρ ικές προς τη Δύση.
Στο πλαίσιο αυτό, τόσ ο η κυβέρνηση Μπους στην Ουάσι-
γκτον όσο και δ ιά φ ο ρ ες ευρω π αϊκές κυβερνήσεις, αλλά
και η κυβέρνηση τη ς Β αγδάτης, προσπαθούν να αποτρέ­
ψουν μια σ τρα τιω τική εμπλοκή τη ς Τουρκίας, υποσχόμε­
νες τη ν άσκηση ελέγχου σ τους Κούρδους που έχουν κατα-
φ ύγει στο βόρειο Ιράκ.
Από την πλευρά του, όμως, και ο πρωθυπουργός Ερντο-
γάν έχ ει αναλάβει μια εκ τετα μ έν η διπ λω ματική εκστρατεία,
με σκοπό να π είσ ει τη διεθνή κοινό τη τα γ ια την ορθότητα
τω ν τουρκικώ ν ενεργειώ ν. Μ ια εκ σ τρ α τεία που δείχνει ότι ο
Ερντογάν, σε μια προσπάθεια να απ οφύγει την άμεση
σ τρατιω τική εμπλοκή τη ς χώ ρας του στο Ιράκ, με δεδομέ­
νη τη ν αντίδραση τη ς Δύσης, επ ιδιώ κει να παρασύρει τους
Α μερικανούς στην ανάληψη κοινής σ τρα τιω τικής δράσης
στο βόρειο Ιράκ, γεγο νός που, αν συμβεί, θα προσδώσει
π ερισ σότερα οφ έλη στον Τούρκο πρωθυπουργό, καθώς
θα έχ ει λύσ ει το πρόβλημα τω ν Κούρδων χω ρίς η χώρα του
να επ ισ ύρει την κατακραυγή τη ς Δ ύσης, ενώ παράλληλο
θα συνεχίσει να π αίζει απ οφασιστικό ρόλο στην περιοχή·
 X

ΙΡΑΝ ΑΡΧΙΣΕ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

Ένας π ερίεργος αγώ νας γ ια την
εξουσία που έχ ει εκδηλω θεί στο εσω ­
τερικό του Ιράν κλιμακώ νεται συνεχώ ς
μετά την πρόσφατη π αραίτηση του
«μετριοπαθούς» διαπ ραγματευτή τη ς
χώρας για τα πυρηνικά Α λί Λ αριτζανί
και την αντικατάστασή το υ από τον
«σκληρότερο» Σαΐντ Τζαλιί.
Ήδη, στις αρχές τη ς εβδομάδας, 180
βουλευτές υπέγραψαν μια επιστολή
υποστήριξης προς το ν π αραιτηθέντα
Λαριτζανί, γεγο νός που υπορέωσε τον
πρόεδρο Μ αχμούντ Α χμαντινετζάντ να
διακόψει επίσημη επίσκεψη που πραγ­
ματοποιούσε στην Α ρμενία και να επι-
στρέψει άρον άρον στην Τεχεράνη.
Σύμφωνα με όλες τ ις εν δ είξεις, στο
Ιράν έχει δ ημ ιο υρ γηθ εί μια έντονη
διαφ ορά απόψεων ανάμεσα στη σκλη­
ροπυρηνική π αράταξη του Αχμαντινε-
τζά ντ και σ τους μετριοπ αθείς, τω ν
οποίων η γετική φυσιογνω μία είνα ι ο
πρώην π ρόεδρος τη ς χώ ρας Α λί Ακ-
μπάρ Χ ασεμί Ραφσαντζανί, οι οποίοι
π ρέπει να δυσανασχετούν με την
αδιάλλακτη και σχεδόν προκλητική
στάση το υ Α χμαντινετζάντ έναντι τη ς
Δύσης με αφορμή το πυρηνικό πρό­
γραμμα τη ς χώρας.
Χαρακτηριστική τη ς κλιμακούμενης
κρίσης είνα ι και η προχτεσινή εμφ άνι­
ση του Χασεμί Ραφσαντζανί σε εκδή­
λωση ενός ισλαμικού πανεπιστημίου
τη ς πόλης Σάρι, στο βόρειο Ιράν, όπου
σε ομιλία του τάχθηκε υπέρ τη ς ελευ ­
θερία ς και τη ς δημοκρατίας και κατά
τη ς λογοκρισίας, ενώ τόνισ ε ότι «δεν
είναι δυνατό να φυλακίζεται η σκέψη
τω ν ανθρώπων με δικτατορικά καθε­
στώτα».
Η εξέλιξη αυτή σημειώ νεται καθώς
αυξάνουν οι π ιέσεις για το πυρηνικό
πρόγραμμα του Ιράν εκ μέρους τη ς
Δύσης και ιδ ια ίτερ α τη ς Ουάσιγκτον,
η οποία, με πρόσχημα την «απειλή»
μιας «ενδεχόμενης» ιρανικής βόμβας,
π ιέζει και για την εγκατάσταση τη ς πε­
ρίφ ημης «αντιπυραυλικής ασπίδας»
στην Πολωνία και την Τσεχία, βαθαί­
νοντας μάλιστα την «κόντρα» με τη
Μόσχα.

ΠΟΛΩΝΙΑ ΤΟ ΔΙΔΥΜΟ ΕΜΕΙΝΕ ΜΙΣΟ

Με μια μεγάλη εκλογική νίκη η κεντρ ο δ εξιά παράταξη
«Πλατφόρμα Πολιτών» του Ν τόναλντ Τουσκ κατά φ ερε να
εκδιώξει τον ένα πόλο το υ ακροδεξιού δίδυμου Κατσίνσκι
που είχε αναρριχηθεί στην εξου σ ία στην Πολωνία πριν από
δυο χρόνια.
Συγκεκριμένα, το κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» τω ν
αδελφών Κατσίνσκι ήλθε δ εύ τερ ο με μαγάλη διαφ ορά ψή­
φων, οπότε ο Τουσκ αντικαθισ τά στη θέση του πρωθυπουρ­
γού τον απελθόντα Γ ιαρόσουαφ Κατσίνσκι.
Η αλλαγή αυτή στην πρωθυπουργία, ωστόσο, δεν σημαίνει
και μεγάλες διαφ ορές στην πολιτική που ασκεί η Πολωνία,
δεδομένου ό τι ο έτερ ο ς δίδυμος αδελφός Λεχ Κατσίνσκι πα­
ραμένει στη θέση του προέδρου τη ς χώρας, γεγονός που θα
κάνει δύσκολη τη ζωή του νέου πρωθυπουργού, καθώς,
σύμφωνα με το Σύνταγμα τη ς χώρας, ο Πρόεδρος τη ς Δη­
μοκρατίας έχει αυξημένες αρμοδιότητες, συμπεριλαμβανο-
μένης και τη ς έγκρισης των υπουργών. Πάντως, ο μετριοπα­
θής και φιλοευρω παίος Τουσκ έχει θέσει ως πρώτη προτε-
ραιότητά του την απόσυρση μέσα στο 2008 των πολωνικών
στρατιω τικώ ν δυνάμεων που έχουν σ ταλεί στο Ιράκ.

ΠΑΚΙΣΤΑΝ Η ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΜΠ0ΥΤ0

Δεκάδες ήταν οι νεκρ ο ί και τρ α υ μ α τίες από τη διπλή βομ­ την πίεση των Δυτικών, άρχισε
βιστική ενέργεια στο Καρότσι εναντίον τη ς αυτοκινητοπο- να σ τρ έφ ετα ι εναντίον τους.
μπής που μ ετέφ ερ ε τη ν ά ρ τι αφ ιχθείσ α στο Πακιστάν Μπε- Η Μπεναζίρ Μπούτο πέτυχε,
ναζίρ Μπούτο. Επρόκειτο γ ια ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς κάτω από τη σκιά των Αμερι­
την πρώην πρωθυπουργό γ ια το τ ι π ρόκειται να αντιμετω π ί­ κανών, να κάνει μια συμφωνία
σει στο επόμενο διάσ τημα και κυρίω ς μ ετά τ ις εκλο γές του με τον Μουσάραφ, με την
ερχόμενου Ιανουάριου, τ ις οποίες, βεβαίω ς, ανα μένετα ι να οποία θα επ έστρεφε στο Πακι­
κερδίσει πανηγυρικά. στάν, από όπου είχε εκδιω χθεί
Το Πακιστάν βρ ίσ κετα ι σε μια δίνη έντονης βίας, όχι μόνο κακήν κακώς, προκειμένου να
εξαιτίας του συνεχιζόμενου πολέμου στο γειτο νικό Α φ γανι­ διεκδικήσ ει και πάλι τη θέση του πρωθυπουργού. Στη βάση
στάν -σ το πλαίσιο του οποίου ομά δες Ταλιμπάν χρησιμο­ αυτής τη ς συμφωνίας μάλιστα διεξήχθησαν πρόσφατα και
ποιούντο πακιστανικό έδ α φ ος ως ορμητήριο γ ια επ ιθέσ εις οι π ροεδρικές εκλογές, τ ις οποίες φυσικά κέρδισε ο Μου­
τους εναντίον τω ν δυτικώ ν δυνάμεω ν στο Α φ γανισ τάν-, αλ­ σάραφ, παρά την έντονη αντίδραση των δυνάμεων τη ς αντι­
λά και εξαιτία ς τη ς αυξανόμενης δυναμικής π αρουσίας διά ­ π ολίτευσης.
φορων ισλαμιστικώ ν ομάδω ν τω ν ίδιω ν τω ν Αφγανών. Ο μά­ Μ ένει να φ ανεί αν η Μπούτο, κάτω από αυτές τις συνθή­
δων που π αλαιότερα είχαν τη ν ανοχή, αν όχι την υποστήρι­ κες, θα κατα φ έρ ει να εργασ θεί σοβαρά για τον εκδημοκρα­
ξη του δικτάτορα σ τρατηγού Μ ουσάραφ, τελ ευ τα ία όμως τισ μό του Πακιστάν και να γίνει ο γνήσιος εκφραστής των
^Υΐναν πιο απ ειλητικοί, από τη σ τιγμή που ο Μ ουσάραφ, υπό μεριοπαθών και δημοκρατικώ ν δυνάμεων τη ς χώρας.

51
 ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ
επισημαίνουμε • Στην γκα λερ ί Α ένα ον ω ς τις 3 Νο­
εμβρίου μπορείτε να
δ είτε την έκθεση ζω­
γρ α φ ικής του Γιώ ρ­
Ποιος πολιτισμός και ποιο περιβάλλον; γου Σκυλογιάννη,
καθηγητή στην Ανώ­
Συχνά έρχονται στην επικαιρότητα, άλλοτε από συγκυρία -σπάνια από α νά γκη- τα τη Σχολή Καλών
και άλλοτε από σκοπιμότητα, της ίδιας επ ικαιρότητας, λ έξεις οι οπ οίες στην Τεχνών Θεσσαλονί­
πορεία τους φορτίζονται με εννοιολογικό βάρος κατά κανόνα κενό κης, και του Θανάση
περιεχομένου και ασυνεπές. Παραδείγματος χάριν, οι λ έξεις που τρέχουν Στεφόπουλου, ενώ
ετούτο τον καιρό: πολιτισμός και περιβάλλον, λ έξεις ενός καταχρηστικού τη Δ ευτέρα 5 Ν οεμ­
συρμού. Πιπιλίζονται απ' όλους μας σαν καραμέλες για το λαιμό. Στον πρώτο τα βρίου στις 8.00 μ.μ.
δύο τελευτα ία χρόνια έχουν κολλήσει και τη λέξη «πολιτικός». Π ολιτικός εγ κ α ιν ιά ζετα ι η έκτη ατομική έκθεση
πολιτισμός, αλλά γρήγορα φάνηκε ότι ο επ ιθετικός προσδιορισμός ακύρω νε το ζω γραφικής τη ς Ιω άννας Ξανθο-
ουσιαστικό. Προφανώς είχε μπερδευτεί το... σαβουάρ βιβρ με τον πολιτισμό, ο πούλου με τίτλ ο «Πραγματικότητες».
οποίος έχει μείνει να κυκλοφορεί απροστάτευτος σαν Αφγανό προσφυγάκι. Θα διαρκέσει ως τ ις 23 Νοεμβρίου
Εκτός αν περάσει για «πολιτικός πολιτισμός» ο (ενωτικός) «σκυλοκαβγάς» (αλλά και θα περιλαμβάνει μια μεγάλη ενό­
εκ του «σκυλεύω») για την προεδρία του πάλαι ποτέ, νυν ταριχευμένου, τη τα είκοσι οκτώ έργων πρόσφατης
Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος. δουλειάς τη ς και δύο παλαιότερα. Τα
Πολύ δύσκολα μπορεί κανείς ν’ αρνηθεί ό τι στην Ελλάδα σήμερα δεν π αράγεται έργα τη ς είναι εξπρεσιονιστικά, με
πρωτογενής πολιτισμός. Στην καλύτερη περίπτωση, διαχείριση γ ίν ετα ι (και όχι έντονα χρώματα, και οι γραμμές της,
πάντοτε αποτελεσματική) «πολιτιστικών» εκκρεμοτήτω ν και αναμασημάτων. Να, συχνά μονοκονδυλιές.
όπως, ας πούμε, η μετακόμιση του παλαιού Μουσείου τη ς Ακρόπολης στο • Αν βρεθείτε στη Χίο, από 30 Οκτω­
τσούμιο καινούργιο, η οποία πήρε διαστάσεις κοσμογονικού γεγονότος. Οι βρίου έω ς 9 Ν οεμβρίου, να τρέξετε
σ χετικές δηλώσεις του υπουργού Πολιτισμού έφτασαν σε μεγαλοστομία το υ ς να παρακολουθήσετε την παράστα­
τίτλο υ ς των αθλητικών εφημερίδω ν για το πρόσφατο -λ υ τρ ω τικ ό - γκολ του ση «Ο Μ έγας Α λέξανδρος και το κα­
ποδοσφαιριστή Αμανατίδη στην Κωνσταντινούπολη. Τα αγάλματα, λέει, ταραμένο φίδι» σε κείμενο και σκη­
εγκατέλειπ αντον Ιερό Βράχο ύστερα από δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Ε, και λοιπόν; νοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη.
Π ρόκειται για μια διασκευή του κλα­
Τα έξοχα, βοτσαλοποιημένα από τους θαλασσινούς του Αιγαίου αιώνες,
σικού έργου του θεάτρου σκιών,
κομμάτια της λάβας έχουν, επίσης, βέβαιη χρονολόγηση, και είνα ι αυτή:
όπου εμφανίζονται έξι ηθοποιοί με
τρεισ ήμισ ι χιλιάδες χρόνια. Να μεγαλοστομίσουμε, κ. Λιάπη, και γ ι’ αυτό; Και
συνοδεία τριμελούς ορχήστρας!
μάλιστα αστό δεν θα μας κοστίσει γερανούς.
•Τ ην επομένη Τετάρτη 31 Οκτωβρί­
Κατά τ ' άλλα, πολλά έλεγε και ξανάλεγε κάποιος, κατά πως αντιληφθήκαμε
ου στην γκα λερ ί Μ π ερνιέ (Επταχάλ-
αρμόδιος, για την ανακατασκευή τη ς πολύπαθης π λατείας Μ οναστηρακίου,
κου 11, Θησείο) θα παρουσιαστεί
αλλά για τα αναρίθμητα τραπεζάκια και τις καρέκλες τη ς ετα ιρ εία ς
λεύκωμα με αντικείμενα και κοσμή­
Μπαΐρακτάρη και των γειτόνω ν της, τσιμουδιά. Μια και υπάρχουν οι γερ α νο ί εκ εί
ματα τη ς Στέλλας και του Τάκη Κα-
παραδίπλα, ευκαιρία δεν είναι, κ. Λιάπη, για κανένα «πολιτιστικό» θαύμα; βαλλιεράτου.
Το άλλο παπαγαλάκι της θλιβερής καθημερινότητάς μας, ό ,τι και να το •Σ τη Θ εσσαλονίκη στο Πολιτιστικό
ρωτήσεις, η πρώτη του λέξη είναι «περιβάλλον». Ακόμα και τον Ηλία τον Ψ ινάκη Κ έντρο του ΜΙΕΤ θα ανοίξει σης 8
να ρωτήσεις, από το περιβάλλον θα αρχίσει. Δίχως τη λέξη «περιβάλλον» το Ν οεμβρίου έκθεση με θέμα «Το
φαγητό μένει ανάλατο. Άσε πια τους π ολιτικούς μας· όποιον, κάθε καρυδιάς Α γιον Ό ρος στην ελληνική τέχνη».
καρύδι, κι αν ρωτήσεις, απ’ το περιβάλλον θα αρχίσει. Κι ανάθεμά με κι αν Στα εκθέματα περιλαμβάνονται έργα
καταλαβαίνουν, κι αν πιστεύουν κλάσμα απ’ αυτό που ονοματίζουν. των Θ. Ράλλη, Λ. Κογεβίνα, Στ. Παπα-
Χρόνια τώρα κάποιοι, κυρίως νέοι, άνθρωποι με ενήμερη γνώση, συνειδησιακά λουκά, Φ. Κόντογλου, Ν. Πεντζίκη
ευαισθητοποιημένοι, είχαν αρχίσει να χτυπάνε το καμπανάκι. Στην αρχή γ ια κ.ά. Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή
φως-φανάρι προβλήματα του γύρω μας π εριβάλλοντος και αργότερα για το έως τις 13 Γενάρη 2008.
μέλλον του πλανήτη. Και ας έδινε μάχες το Ε' τμήμα του Συμβουλίου •Η μερίδα με θέμα «Ισλάμ και γυναί­
Επικράτειας με τον Μιχάλη Δεκλερή. Οι λίμνες τη ς Μ ακεδονίας, νεκροταφ είο κα» στην Αίθουσα Σάκης Καράγιωρ-
των πουλιών, ο Αχελώος στο έλεος τη ς μικροπ ολιτικής του κ. Σουφλιά, που, αντί γας στο Π άντειο Πανεπιστήμιο την
να καθαρίσει τα νερά του Ασωπού, αναγγέλλει επέκταση (σε εποχή λειψ υδρίας) Παρασκευή 2 Νοεμβρίου στις 18.30.
της ΕΥΔΑΠ. Η μισή Γη δια θ έτει χωριστό υπουργείο Π εριβάλλοντος και εδώ Οι καθηγήτριες Πανεπιστημίου Φωτει­
παραμένει έγκλειστο στο φέουδο του τσιμέντου τω ν Δημοσίων Έργω ν. Ντροπή. νή Τσιμπιρίδου, Nashla Shanal και
Ούτε η Πάρνηθα, ούτε η μισή καμένη Ελλάδα ούτε ο Αλ Γκορ «πιάσανε τόπο». Hibah Raouf και οι βουλευτίνες του
Φιάσκο παραμένει η ανακύκλωση, ποτέ δεν ήταν πιο βρόμικη η Αθήνα και το Μαρόκου Nadya Yassine και της Πα­
τελευταίο βουλευτάκι θα σου βγάλει δεκάρικο για το περιβάλλον, ερήμην, λαιστίνης Hayat ΑΙ Massimy συζητάνε
φυσικά, του περιβάλλοντος. Λ έτε αυτό να είνα ι ο π ολιτισμός μας; για το ρόλο των γυναικών στον ισλαμι-
κό κόσμο, την αντίσταση, τη μαντίλα
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΡΙΤΟΣ και τα ισλαμοφοβικά στερεότυπα.

52
■χ
 Τιμητική εκδήλωση για τον Ε. Κριαρά
ον Εμμανουήλ Κριαρά, ομ ό τιμο κα­

Τ
θηγητή τη ς Μ εσ αιω νικής Φ ιλολο­
γίας του Α ρ ισ το τελ είο υ Πανεπι­
στημίου Θ εσσ αλονίκης και επ ίτιμ ο δ ι­
δάκτορα του Π ανεπ ιστημίου Αθηνών,
θα τιμήσ ει τη ν Τ ετά ρ τη 31 Ο κτω βρίου
η Βιβλιοθήκη το υ Ιδρ ύμα το ς Α ικ α τερ ί­
νη Λασκαρίδη. Στην εκδήλω ση, εκ τό ς
από τον ίδιο το ν καθηγητή, θα βρίσ κο­
νται και π ανεπ ισ τημιακοί δάσκαλοι,
εκπρόσωποι τη ς π ο λιτεία ς και γ εν ικ ό ­
τερα του χώρου τω ν γραμμάτω ν και
των τεχνών. Η εκδήλω ση θα π ραγμα­
τοποιηθεί στο Ίδ ρ υ μ α (Π ρ α ξιτέλο υ ς
169 & Μ πουμπουλίνας), στον Π ειραιά,
γεν έθ λ ια πόλη το υ τιμω μένου. Στην
εκδήλω ση θα μιλή σ ει η Άννα Αναστα-
σιάδη-Συμεω νίδη, καθηγήτρια του
Τ μήμα τος Φ ιλολογίας του Α ρισ τοτε-
λείο υ Π ανεπ ιστημίου Θ εσσαλονίκης
με θέμα «Το όραμά μου, η δημοτική. Η
ζωή και το έρ γο το υ Εμμανουήλ Κρια-
ρά» και η Δέσποινα Χειλά-Μ αρκοπο ύ-
λου, καθηγήτρια Γλω σσολογίας του
Π ανεπ ιστημίου Αθηνών με θέμα
«Εμμανουήλ Κ ριαράς και το Λ εξικό
τη ς Μ εσαιω νικής Ελληνικής Δημώ­
δ ους Γ ραμματείας».

Σοφία Λασκαρίδου
ε πρωτοβουλία το υ Π ολιτισ τικού Ο ργανισμού του Δή­

Μ
μου Καλλιθέας κυκλοφόρησε σε π ολυτελή έκδοση το
βιβλίο Σ ο φ ία Λ α σ κα ρ ίδ ου , μια α υ θ εντική π ρ ο σ φ ο ρ ά
στην τέχνη και τη ζωή (εκδ. Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 2007,112 σε­
λίδες, 117 φ ω τογραφ ίες).
Συγγραφέας τη ς πρώ της α υτής μονογραφ ίας για τη χαρι­
σματική δημιουργό είνα ι η τεχνο κρ ιτικό ς Ν τόρα Ηλιοπού-
λου-Ρογκάν, που, πέρα από τη μελέτη και την παρουσίαση
αυτού καθαυτού του ζω γραφικού έργου τη ς Λασκαρίδου
(1882-1965), το π ο θ ετεί τη ν κοσμοπολίτισσα, για τα τό τε δ ε­
δομένα, καλλιτέχνιδα στο πλαίσιο τη ς εποχής της. Τη δημι­
ουργό που πρώτη «εκπόρθησε» το άβατο τη ς ΑΣΚΤ για τα
κορίτσια, που υπήρξε η μεγάλη αγάπη του Π. Γιαννόπου-
λου, η μούσα πολλών ζωγράφων τη ς γενιάς τη ς (Μαθιόπου-
λος, Παρθένης, Γαλάνης, κ.ά) και που είχε κατορθώσει ακό­
μη και την ίδια τη ς τη ζωή να την κάνει τέχνη.
Προσωπικότητα τη ς Καλλιθέας, στην οποία κληροδότησε
και το διασωσμένο από το δήμο σπίτι τη ς -ισ το ρ ικό μνη­
μ είο - ώστε να λειτο υ ρ γεί ως Δημοτική Πινακοθήκη, η Λα­
σκαρίδου μας έχ ει αφήσει μερικά από τα χαρακτηριστικότε­
ρα τοπ ία τη ς Ελλάδας, τη ς Γαλλίας, τη ς Γερμανίας και της
Ιταλίας, πολλά και εκφραστικά πορτρέτα, καθώς και σχέδια
με ένα άψογο μετιέ. Κυρίως, όμως, μας έχει δώσει μεσ’ από
το σύνολο τη ς προσωπικότητάς της, ένα ουσιαστικό μάθη­
μα για την αντίληψη και τη συμπεριφορά που πρέπει να
έχουμε ως προς την ίδια τη ζωή.

Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου στη Σόφια

ε την προβολή τη ς κλασικής τα ινία ς του Ζυλ Ντασσέν νει του Βασίλη Ντούρου, Το Χάνι του Γιώργου Μπακόλα και

Μ Ποτέ τη ν Κ υριακή ά νο ιξε τη Δ ευτέρ α η αυλαία τη ς

Εβδομάδας Ελληνικού Κινηματογράφου στη Σόφια. Οι
Βούλγαροι θ εα τές είχαν τη ν ευκα ιρία να απολαύσουν, επί­
σης, τις τα ινίες Το μ ετέω ρ ο βήμ α το υ π ελα ρ γ ο ύ του Θόδω­
ρου Αγγελόπουλου, Γλυκιά συμμορία του Νίκου Νικολαΐδη,
Πολίτικη κουζίνα τ ο υ Τάσου Μ πουλμέτη, Σ το φ ω ς π ου σ β ή ­
το Έ νας κι έν α ς του Νίκου Ζαπατίνα. Την προσπάθεια στηρί­
ζει το Ελληνικό Επιχειρηματικό Συμβούλιο στη Βουλγαρία,
καθώς θεω ρεί τον κινηματογράφο μαζική και προσιτή τέχνη
και τον πολιτισμό ως τον συντομότερο δρόμο για την προ­
σέγγιση τω ν δύο λαών, όπως είπε και ο πρόεδρος του Επι­
χειρηματικού Συνδέσμου Γιώ ργος Δεδόπουλος.

Το Πρωτόγραμμα στο Βαφείο

τ ις 5 και 6 Νοέμβρη ρεάν στη διεύθυνση www. Οι δύο συναυλίες που θα

Σ σ τις 9.00 μ.μ. στο Θ έα­

τρ ο Β α φ είο (Αγίου
Ό ρ ους 16 και Κωνσταντι­
νουπόλεω ς 115 στο Βοτα­
νικό) θα π αρουσιαστεί το
μουσικό έργο Π ρ ω τό ­
γραμ μα από το ν Χαρίλαο
Τρουβά και το ν Θοδωρή
Τσάγγαρη. Το Π ρ ω τό ­
γραμμα κυκλοφόρησε την
περασμένη άνοιξη έξω
από το σύστημα τω ν δι-
σκογραφικώ ν εταιρειώ ν
και δ ια τίθ ετα ι απ οκλειστι­
κά από το διαδίκτυο δω­
protogranim a.com . Το έρ ­
γο απ οτελείται από μια
ενότητα 12 τραγουδιώ ν
και ένα μελοποιημένο ποί­
ημα του Ζακ Πρεβέρ. Οι
στίχοι του έχουν κυρίως
π ολιτικό και κοινωνικό πε­
ριεχόμενο -κ ά τι που σπα-
νίως συναντάμε σε νέους
δημιουργούς- και γρά­
φτηκαν μέσα σε μια πε­
ρίοδο 10 ετών. Η μουσική
του X. Τρουβά προστέθη­
κε κατά την περίοδο
2001-2005.
δοθούν στο Β α φ είο είναι
μια ευκαιρία για τους δη­
μιουργούς του Π ρω το­
γράμ ματος να διαπιστώ­
σουν την ανταπόκριση
που είχε αυτή η πρωτότυ­
πη και ριζοσπαστική προ­
σπάθεια και φυσικά να την
κάνουν ευρύτερα γνωστή.
Είναι όμως και μια ευκαι­
ρία να βοηθηθεί το Θ έα­
τρο Β αφ είο, που, όπως ε ί­
ναι γνωστό, απ ειλείται με
κλείσιμο. Η τιμή εισόδου
είναι 5 ευρώ.

53
Θανάσης Κωσταβάρας
Πάντα η ψυχή του ανθρώπου αχνίζει μέσα στο ποίημα

πως μέσα στη λέξη «ομορφιά» ο Κω σταβάρας περικλείε

Με τα τραγούδια μου
προσπάθησα να τιμήσω την άγια παράδοση
των ποιητών εκείνων (αν υπάρχουν ακόμα)
που ματώνουν για να μην πάει στράφι η ζωή τους.
Που μια ζωή άλλο δεν έχουν στο νου τους
παρά πώς θα βρουν και πώς θα σώσουν την ομορφιά.
Την ομορφιά που είναι πάντα η κρυμμένη δύναμη του κόσμου.
Η χαμένη του αθωότητα.
0. Κ. «Πρέπει σε κάτι να χρησιμεύει η ποίηση»
ν εξετάσουμε προσεκτικά το σύνολο τη ς π οιητικής
όλες τις άφ θαρτες α ξίες, τα πανανθρώπινα ιδανικά, τι<
διαρκείς α λή θειες με τ ις οπ οίες α ξίζει να πορευόμαστε. Γι
αυτό και η ποίηση υπήρξε η φυσική συνέχεια τη ς (αυτονόη
της) συμμετοχής του στον αγώνα γ ια ένα καλύτερο αύριο
Κι αν η ένοπλη μάχη χάθηκε, με όσ ες συνέπ ειες επιφέρουν
οι ή ττες, το καθήκον απέναντι στον άνθρωπο και τη ζωή εξα
κολουθούσε να το ν τρ ο φ ο δ ο τεί διά βίου «ώστε να αποσα
φ η ν ισ τεί π οιητικά το όραμ α τη ς επ α ν ά σ τα σ η ς , ως μιας λα
μ π ερής ανυψ ω τικής δύναμ ης π ου δ εν γίνετα ι καθεστώ ς, είτι
νικηθεί ένα κίνημα, ε ίτ ε όχι», όπως έλ εγ ε σε συνέντευξή τοι

Α
(και όχι μόνον) δημιουργίας του Θανάση Κωσταβάρα
θα διαπιστώσουμε τις σταθερές που επανέρχονται
στο έργο του, με κεντρική την εικόνα και ιδέα του αν­
θρώπου. Υποκείμενο ενός κόσμου που ο π οιητής
ονειρεύεται γεμάτο ομορφιά, αυτήν που αισθάνεται την
ανάγκη (και αγωνιά) να ορίσει ποιητικά. Είναι αυτονόητο
στη Δ ήμητρα Παυλάκου (Η Κ υρ ια κά τικη Α υγή , 5.10.1997).
Αυτό το χρέος του απέναντι σε έναν καλύτερο κόσμο, προ
σπάθησε δια βίου να εκπληρώ σει μέσω τη ς ποίησης. Ακόμτ
και οι τίτλ ο ι τω ν ποιημάτω ν του είνα ι χαρακτηριστικοί: Πά­
ντα η ψ υχή το υ Α νθρώ π ου αχνίζει μ έσ α σ το ποίημα, Τα ποιή­
μ α τα (όμως) δ εν έχ ο υ ν χ α ρ ά , Και πάλι π ερ ί τη ς γοητεία ς τ α

Σαν το αγρίμι, σαν το αγρίμι έζησα τη ζωή μου

Ποιητής τη ς πρώτης μεταπο­
λεμικής γενιάς, ο Θανάσης Κ.
Κωσταβάρας γεννήθηκε στην
Ανακασιά Βόλου στις
14.9.1927 και πέθανε στην
Αθήνα στις 19.10.2007. Σε ηλι­
κία δεκαπέντε χρόνων, ως
Επονίτης, προσχωρεί στον
ΕΛΑΣ. Στις 8.10.1944 τραυμα­
τίζετα ι σε μάχη με τους Γερ­
μανούς στη θέση Κάκαβος,
έξω από το Βόλο. Το 1946
αποστρατεύεται μετά τη συμ­
φωνία της Βάρκιζας, τον ίδιο
χρόνο έρχεται στην Αθήνα και
γράφ εται στην Ο δοντιατρική
Σχολή Αθηνών. Για τη συμμε­
τοχή του στον εθνικοαπελευ-
θερωτικό αγώνα διώχθηκε
από τις μετακατοχικές κυβερ­
νήσεις, φυλακίστηκε και εξο ­
ρίστηκε: Γενάρη του 1948
συλλαμβάνεται στα Εξάρχεια
μαζί με μια ομάδα νέων παι­
διών, δικάζεται και μεταφ έρε-
τα ι στις φυλακές Βούρλων. Το
Νοέμβριο του ίδιου χρόνου
εκτοπ ίζεται στη Μακρόνησο,
όπου παρέμεινε τέσ σ ερα χρό­
νια. Από την παρέα ο Τάκης
Τσούτης οδηγείται στο εκ τε­
λεστικό απόσπασμα. Έ κτο τε
επανέρχεται συχνά στην ποίη­
σή του: «Είδα τον Τάκη Τσούτη
πάλι σε όνειρο. I Σε ασυνήθιστο
όνειρο τον είδα ανταριασ μέ­
νο.// Δ εν κρατούσε τα ξερ ά
φύλλα στα χ έρ ια το υ ./ Ο ύτε μ ι­
λούσε τη γλώσσα που ή ξερ α ./
Άλλα πικρά τραγούδια κυλού­
σαν α π ’ τα μ ά τια του.» (Θ. Κ.
Στο βάθος του χρώ ματος,
1993).
Μ ετά την απόλυσή του ο Κω­
σταβάρας ολοκληρώ νει τις
σπουδές του και ξεκινά το
1954 να ερ γά ζετα ι ως οδο­
ντίατρος, παραμένοντας μέ­
χρι τέλους μάχιμος, «τα γ μ έ­
νος στο όνειρο για έναν καλύ­
τερ ο κόσμο», όπως έλ εγ ε ο
ίδιος.
Από το 1956 που κυκλοφό­
ρησαν τα πρώτα του ποιήματα
(Α ναζήτηση ) , εκδόθηκαν δεκα ­
εννέα π οιητικές συλλογές:
Αναβίωση, 1956, Έ ξοδος,
1957, Κονσέρτο, 1958, Ρωμέι-
κη σουίτα, 1959, Ο γυρισμός,
1962, Κ ατάθεσ η, 1963, Συ­
μπληρω ματικά, 1970, Δώ δεκα
ερω τικά, 1971, Ο μουγγός
τραγουδιστής, εκδ. «Θεμέλιο»,
1982 (όπου συγκεντρώ νει και
ποιήματα τη ς περιόδου 1963-
1971), Ισ τορήμ ατα, εκδ. «Θε­
μέλιο», 1985, Τα ερω τικά, εκδ.
«Ζώδιο», 1986, Ο φ όβος του
ακροβάτη, εκδ. «Νεφέλη»,
1989, Κήποι στον παράδεισο,
εκδ. «Καστανιώτης», 1990, Στο
β ά θ ο ς του χρώ ματος, εκδ.
«Νεφέλη», 1993, Το ημερολό­
γιο της αυριανής εξο ρ ία ς, εκδ.
«Νεφέλη», 1995, Η μακρινή
άγνωστη χώ ρα, εκδ. «Νεφέ­
λη», 1999, Οι μ εταμ ορφ ώ σ εις
των κήπων, εκδ. «Μεταίχμιο»,
2003. Τ ελευταία η εκτό ς εμπο­
ρίου ιδιω τική έκδοση Χ αιρετι­
σμοί, αφιερω μένη στη μνήμη
τη ς αγαπημένης του Αγγελι­
κής (11 Ιουνίου 2006). Έγρα­
ψε δοκίμια, διηγήματα (Το
ρήγμα, εκδ. «Διογένης», 1966
και Ο λάκκος, εκδ. «Διογένης»,
1973) και θέατρο (Οι ανίκητοι,
που ανέβηκαν από τη «Δωδε-
κάτη Αυλαία» το 1960, Το φα­
γκότο, ανέβηκε από το Θέα­
τρ ο Τέχνης τη ν περίοδο 1977-
78, ενώ Τα ιερά και τα όσια πα­
ρουσιάστηκαν το Νοέμβριο
το υ 1983 από την ΕΤ1). Έχει
τιμ η θ εί με το Κρατικό Βραβείο
Ποίησης 1987 και το Κρατικό
Βραβείο Θ εάτρου 1983. Ήταν
μέλος τη ς Ε ταιρείας Συγγρα­
φέω ν και τη ς Εταιρείας Ελλή­
νων Λογοτεχνών. Εκτός από
τη λογοτεχνία ασχολούνταν
με τη ζω γραφική και τη μικρο-
γλυπτική. Από το 1998 συμμε­
τε ίχ ε στη συντακτική ομάδα
το υ περιοδικού «Μανδραγό-
ρας». Α φ ιερώ ματα για το έργο
το υ έγιναν από τα περιοδικά
«Ελί-τροχος» (τχ. 3, 2001),
«Μανδραγόρας» (τχ. 25, Ιού­
λιος 2001), «Θέματα λογοτε­
χνίας» (τχ. 29, Μάιος-Αύγου-
στος 2005) κ.ά.
 απλού ποιήματος, Π ρέπ ει σ ε κ ά τι να χρ ησ ιμ εύει και η π οίη­
ση, κ.λπ. Οι σ τίχοι του σ υνειδητά απλοί κι ευαίσ θητοι, όπως
οφείλει να είνα ι η καθημερινότητά μας, όπως το «καλημέ-
ρα» που βγαίνει αυθόρμητα από το στόμα μας, κατα φ έρ ­
νουν να συμπυκνώσουν τα οράματα και τ ις αναζητήσεις
του, που δεν εξό κειλα ν από τη ν αρχική γραμμή που χάραξε.
Είναι δύσκολο να μιλήσ εις ψ ύχραιμα πάνω από έναν νωπό
τάφο. Είναι π ερ ιττές, εν π ολλοίς αδ ιά φ ο ρες οι προσωπικές
αναφορές (και π αρεξηγήσ ιμες), αλλά για μια φορά ας συγ­
χωρήσει ο αναγνώ στης την εμφ ανή αδυναμία μας. Άλλω στε
με τον Θάνο, πέραν τη ς ποίησης, μας συνέδεαν πολλά (και
υποσυνείδητα) δυο π ράγματα: πρώτα το όνομα, που παρέ-
πεμπε ευθέω ς στον π ατέρα μου, αλλά και η αντιστροφ ή:
Κωνσταντίνος ο γ ιο ς του, Θ ανάσης ο δικός μου. Το δεύτερο
αφορούσε το ν χειρ ούρ γο Γιάννη Τριανταφύλλου, από το
Ευπάλιο Ναυπακτίας. Συμμαθητής του π ατέρα μου στα γυ ­
μνασιακά το υ ς χρόνια, σ υνεξόρισ τος του Θανάση Κωστα-
βάρα στη Μακρόνησο, ο Τριανταφ ύλλου χειρούργησ ε με
καρκίνο του μαστού (και κάπ οιες δ εκ α ετίες διαφορά) τις μα­
νάδες μας. Τα κουβεντιάζαμε έξω από το θάλαμο τη ς αγα­
πημένης του, σ τις δύσκολες ώ ρες και με το ν Θάνο να δ ιη­
γείται το βάσανό του: από τη μια η Α γγελική να προσπαθεί
μάταια να τα ιρ ιά ξει δυο γρ α μ μ ές μέσα στο λήθαργο τη ς αρ­
ρώστιας κι απ’ την άλλη ο ίδ ιο ς να βρίσ κει κουράγιο και δύ­
ναμη να μαζεύει τα κείμενα και να ετο ιμ ά ζει το εισαγω γικό,
εξ ονόματος τη ς, γ ια το αφ ιέρω μα του Α ν τί στον Σαχτούρη,
που ’χε αναλάβει να επ ιμελη θεί η Α γγελική. Και κανείς να
μην ξέρει και να μην πρέπει να μάθει. Ο έρω τας και ο αγώ­
νας του, μια τρίχρονη π ορεία που τη βγάλανε πέρα οι δυο
τους. Η ζωντάνια και συμμετοχή το υ ς στον Μ α νδ ρ α γ ό ρ α , οι
συζητήσεις τ ις Τ ρ ίτες στο L o w P rofile, η περασμένη ώρα και
ο πάντα πρόθυμος Θ άνος να σε π άει και να σε φ έρ ει στο
σπίτι σου. Η μαγειρική του, η συνταγή για τις π ίτες του, τα
πειράγματά του γ ια τ ις δ ικές μου α δ ιευ κρ ίνισ τες και πάντως
«κρεμμυδόπιτες», οι Κ υριακές με τα εδέσ μα τά του μ ετα ­
φερμένα στο σπίτι του Μ ήτσου Αλεξανδρόπουλου και τη ς
Σόνιας Ιλίνσκαγια, οι α τελ είω τες σ υζητήσ εις γ ια τη δική μας
πανανθρώπινη Α ρισ τερά, τα γλ έν τια μας, «το ακίνητο ζεϊ-
μπέκικο του Σπυριούνη», η τελ ευ τα ία του δημόσια ανάγνω-
: ση «Καθ’ οδόν», στη Μ αυρομιχάλη, έξω απ’ το βιβλιοπω λείο
' του Σάμη Γαβριηλίδη, τη Δ ευτέρ α 11 Ιουνίου 2007. Συμμε-
%τειχα κι εγώ χάρη στη δική του πρόταση κι επιμονή.
; Λίγο αργότερα το ν Ιούλιο του ζητήθηκε να παρουσιάσει
$ 27ο Συμπόσιο Π οίησης κάποια από τα πολλά ποιήματα
ποιητικής του. Α ντί αυτώ ν επ έλεξε π οιήματα στα οποία εκτί-
f θεται η μοίρα τω ν ποιητώ ν εκείνω ν «άγνωστοι που ’ναι», των
ποιητών δηλαδή που μια ζωή διακονούν με πάθος την ποίη-
αναλίσκονται χω ρίς ίχνος αναγνώ ρισης. Στο χειρ όγρ α ­
φο που μου εμπ ισ τεύθηκε σημείω νε μ εταξύ άλλων: [Θέλη-
σα1να τιμήσω το υ ς π οιητές που συνηθίσαμε να θεω ρούμε
«περιθωρίου». Προσωπικά είχα τ ις προάλλες μια ακόμα
άαχημη εμπειρία, όταν, συνομιλώ ντας με κάποιον, αξιόλογο
μάλιστα, ποιητή τη ς μεθεπ όμενης τη ς δικής μου γενιά ς, δια ­
πίστωσα πως όχι μόνον δεν είχ ε διαβάσει στίχο από πέντε
ποιητές της πρώ της μεταπ ολεμικής, αλλά δεν είχ ε καν
ακούσει τα ονόματά τους. Και το ύ το γ ια τί και οι π έντε (και
/
/
όχι μόνο αυτοί) δεν είχαν συμπεριληφθεί, αδίκως, σε καμιά
Ανθολογία Ποίησης. Ας αναφέρουμε για την ιστορία τους
π έντε π οιητές στους οποίους μάλιστα αφιέρω σε τα τελ ευ ­
τα ία ποιήματά του, εκείνα που διορθώναμε το βράδυ της
Παρασκευής τη ς 19ης Οκτωβρίου 2007 και που επρόκειτο
να δημοσιευθούν στο καινούργιο τεύχο ς του Μ α ν δ ρ α γ ό ρ α :
π ρόκειται για το υ ς Παναγή Λευκαδίτη, Γιώργο Παπαλεο-
νάρδο, Κώστα Γαρίδη, Ιάσωνα Ιωαννίδη, Γιώργο Παναγου-
λόπουλο.
Α ς μ ιλήσουν άλλοι μ ετά από μ έν α ./Α ς τρ α β ή ξο υ ν αν μπορέ­
σ ου ν μ α κρ ύτερ α , έγραφ ε στα «Συμπληρώματα» μόλις το
1970, στα δίσ εκτα χρόνια τη ς Χούντας, δίνοντας την εντύ­
πωση ενός βεβιασμένου τέλους. Ό μω ς στα χρόνια που ακο­
λούθησαν οι κερα ίες του παρέμειναν το ίδιο ευαίσθητες, οι
σ τίχοι και ο λόγος του στο ίδιο μοτίβο να ανασυνθέτουν ένα
ατελείω το ορατόριο για τον κόσμο, τη ζωή και τον άνθρω­
πο: Η Ποίηση, ως πιο ευαίσθητος δείκτη ς τη ς γλώσσας, έχει
ανάγκη από ανοικτές διόδους πρόσβασης στην ανθρώπινη
αισθαντικότητα, έλεγε στον Παναγιώτη Καραβασίλη.
Από την εποχή που ο Βύρων Λεοντάρης, με αφορμή τις
συλλογές Ο Γ υρισμός του Θανάση Κωσταβάρα και Μ α θ η ­
τεία του Τίτου Π ατρικίου διατύπωσε στο περιοδικό Επιθεώ­
ρ η σ η Τέχνης, (τχ. 106-107, Ν οέμβριος 1963) τη θέση του για
την ποίηση τη ς ήττας, αλλά και από τις οξύτα τες αντιπαρα­
θέσ εις που άνοιξε το σχετικό δοκίμιό του μεταξύ (διαχωρί­
ζουμε συμβατικά όσους μετείχαν) ανανεωτικών και δογματι­
κών, έχ ει περάσει μισός αιώνας κι έχουμε γίνει μάρτυρες
ανατροπών και αλλαγών, που δυστυχώς δεν ήταν πάντοτε
συνώνυμες τη ς προόδου. Έπαψε για παράδειγμα ο δημι­
ουργικός διάλογος για θέματα ουσίας τη ς λογοτεχνίας,
πολλαπλασιάστηκαν οι ασυνάρτητοι, ατεκμηρίω τοι και
σκανδαλοθηρικοί μονόλογοι, ενώ οι αβασάνιστες ανακρί­
βειες, οι αποσιωπήσεις και οι παραποιήσεις κυριάρχησαν
σε τέτο ιο βαθμό ώστε να φ αίνεται π εριττή η όποια απάντη­
ση. Η αντιστασιακή ποίηση έδωσε τη θέση τη ς σ τις νέες
φόρμες, τ ις καινούριες αναζητήσεις, τους αναγκαίους πει­
ραματισμούς για την τέχνη. Αν πάντως μένει κάτι ως έλλειμ ­
μα, είνα ι αυτό το πρόταγμα αξιών που ρύθμιζε το ποιητικό
γίγνεσθαι, μεταμορφώ νοντας την καθημερινότητά μας σε
μια διαρκή απελευθερω τική επανάσταση για τον άνθρωπο.
Ο Θανάσης Κωσταβάρας έβαλε το δικό του στίγμα. Εμείς τ ι
θα μπορέσουμε να ανατάξουμε σε καιρούς τη ς όπισθεν,
όπου το ενοίκιο εργαζομένω ν(Ι) ρυθμίζεται πλέον και νομο-
θετικά *
ΚΩΣΤΑΣ ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ
55
Τα πύρινα μέτωπα της ακυρολεξίας:
το Ολοκαύτωμα ούτε ως μετωνυμία ούτε ως μεταφορά*
«Δεν υπάρχει ρατσισμός χωρίς μια
γλώσσα»
Jacques Derrida, Η τελ ευ τα ία λ έξη
το υ ρατσισμ ού
«Γιατί οι λέξεις είναι φ ορείς ιδεώ ν
γεννούν ιδέες, πολύ περισσότερο από
το να γεννιούνται από αυτές»
Jean B audrillard, Συνθήμ ατα
ανάσυρση τη ς λέξης «Ολοκαύ­
Η
τωμα» από το οπλοστάσιο τη ς
ευρωπαϊκής ιστορίας για την
περιγραφή τη ς πρόσφατης
αποτέφρωσης πάτριων δασι­
κών (και όχι μόνο) εκτάσεων ήταν ίσως
εξίσου απρόκλητη με το ίδιο το έγκλη­
μα και εξίσου εκτεταμένη: τόσο που
ένας εξω τερικός παρατηρητής θα έλ ε­
γε πως είναι τουλάχιστον ευτραφή τα
ιστορικά αντανακλαστικά και οι συλλο­
γικές μας ευαισθησίες. Τα πράγματα
προφανώς δεν είναι έτσι· είναι πολύ
απλούστερα: ή δεν γνω ρίζουμε καθό­
λου το περιεχόμενο τη ς λέξης «Ολο­
καύτωμα» ή γνήσιοι κληρονόμοι του
αρχαιοελληνικού λυρισμού καταλη­
φθήκαμε και εμ είς από έναν ανοικονό-
μητο μεταφορικό οίστρο.
Λυπούμαστε που πρέπει να πάρουμε
τα πράγματα απ’ την αρχή. Ως Ολο­
καύτωμα αναγνωρίζεται η μοναδική
στην ιστορία μαζική βιομηχανία θανά­
του με γραφειοκρατικά και ορθολογι­
κά χαρακτηριστικά, που έστησε ο Χίτ-
λερ τη δεκαετία του ’40 και είχε ως
αποτέλεσμα την εξόντωση έξι εκατομ­
μυρίων Εβραίων. Είναι το «έγκλημα
των εγκλημάτων», η θλιβερή επιτομή
του ναζισμού μέχρι και την ύστατη
στιγμή τη ς πτώσης του. Και είναι στη
διακριτική ευαισθησία του καθενός να
καταλάβει ότι τέτο ια πράγματα δεν
επιδέχονται καμιάς μορφής μεταφ ορι­
κή ΧΡήσΠ ■ Συνιστά ασέβεια όχι μόνο
προς την τοτινή αλλά και προς την τω ­
ρινή τραγω δία. Η ακύρωση τω ν ισ τορι­
κών φορτίων, ή έστω η αγαθών προθέ­
σεων λεκτική συστέγαση γεγονότω ν
καταστατικά διαφορετικώ ν, δυσχεραί­
νει κάθε προσπάθεια υπεύθυνης ισ το­
ρικής συνομιλίας, νομιμοπ οιεί μια φ ε­
νακισμένη αγοραπωλησία ανύπαρ­
κτων γνώσεων, επ ιβραβεύει τό τε και
τώ ρα την αδιαφορία.
Η εμμονή με τη σημασία τη ς λέξη ς
«Ολοκαύτωμα» δεν απ οτελεί σε καμιά
περίπτωση σχολαστικιστικό τερτίπ ι. Η
γλώσσα δεν είναι ένα εξω τερικό και
αδιαφοροποίητο όλο, από το οποίο δα­
νειζόμαστε αδιάκριτα και κατά βούλη­
ση την τά δ ε ή τη δείνα λέξη. Η δέσ μευ­
σή μας στην (πολιτική) π ραγματικότη­
τα που μας συνέχει φ αίνεται και από
τον τρόπο που επ ιλέγουμε να μιλήσου­
με για α υ τή ν και ασφαλώς «δεν υπάρ­
χει ρατσισμός χω ρίς μια γλώσσα»: «Η
φυλετική βία δεν είναι μόνο λέξεις, αλ­
λά τη ς χρ ειάζετα ι μια λέξη. Π αρότι μνη­
μονεύει το αίμα, το χρώμα, τη γέννηση,
ή μάλλον επειδή εκφ έρ ει αυτόν τον να-
τουραλιστικό και κάποτε αναφερόμενο
στη θεϊκή δημιουργία (creationniste)
λόγο, ο ρατσισμός προδίδει πάντα τη
διαστροφή ενός ανθρώπου, “ζώου ομι-
λούντος” . Θ εσμοθετεί, δηλώνει, γρ ά ­
φει, εγγράφ ει, προγράφει. Σύστημα
στιγμάτων, ιχνογραφεί το υ ς τόπους
για να ορίσει περιορισμό κα τ’ οίκον ή
για να κλείσ ει τα σύνορα. Δεν διακρίνει,
εισ άγει διακρίσεις»1. 'Οταν ο Derrida
γράφ ει «δεν υπάρχει ρατσισμός χω ρίς
μια γλώσσα», το λιγό τερ ο που μπορού­
με να σ κεφ τούμε είνα ι ό τι η ίδια γλώσ­
σα που οργανώ νει το ρατσιστικό μοντέ­
λο είναι αυτή που αργότερα προάγει
και διευκολύνει την κανονικοποίησή
του (banalization).
Είναι ελάχισ τα πειστική και αθώα η
επίκληση στο διεκπ εραιω τικό κλισέ «ε,
και λοιπόν; Αφού έτσ ι το λέμε», ιδίω ς
εάν λάβουμε υπόψη την κάθε άλλο πα­
ρά «διεκπεραιω τική» οικοδόμηση του
ναζιστικού γλω σσικού μοντέλου, που
ως απ οτέλεσμα είχ ε τη ν υπονόμευση
τη ς ίδ ια ς τη ς γλώ σσας ως διαπιστωτι-
κής: «Πείνα, δίψα, μετάθεση, διαλογή,
φω τιά, καμινάδα: ό λες α υτές οι λέξεις
σημαίνουν κάτι, μα τη ν εποχή εκείνη
σήμαιναν κά τι άλλο», γρ ά φ ει ο Ελί Βι-
ζέλ στον πρόλογο τη ς Νύχτας και είναι
φανερό ό τι αυτή η γλώ σσα δεν διαπι­
στώ νει, αλλά, επ ιτελεί. Και επιτελεί δι­
πλά: όπως η επ ιγραφή «Νύχτα και Κα­
ταχνιά» στην καρτέλα ενός κρατουμέ­
νου π ρογράφ ει τη ν εξόντω σή του, έτσι
και η λέξη «Ολοκαύτωμα» δεν μπορεί
έκ το τε παρά να παραπέμπει (έστω και
ανεπαρκώ ς2) στον αφανισμό έξι εκα­
τομμυρίω ν Εβραίων τη ς Ευρώπης. Αυ- :
τ έ ς οι σ υζητήσ εις είνα ι οδυνηρές: δεν
αφορούν μόνο νεκρούς που στοιχειώ­
νουν τη μνήμη μας, αλλά και αυτήν
ακριβώ ς τη ν πιο πρόσφατη εμπειρία
τω ν πυρκαγιώ ν στην περισσότερο ανα- ;
τρ ιχια σ τική υλικότητά της. Και για αυ- ,
τό χρήσιμη θα ήταν μια σχετική αυτο­
συγκράτηση.
ΕΛΕΝΗ ΚΟΣΜΑ - ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΜΗΤΑΣ
Μ
«Ι
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
* Ο τίτλ ο ς κατά παράφραση εκείνου που
δ ίνει η Ρίκα Μ πενβενίστε στο επίμετρό
τη ς για το βιβλίο τή ς Annete Wieviorka,
Άουσβιτς: 60 χρόνια μετά, Πόλις, 2006.
1. Jacques Derrida, Η τελευταία λέξη του
ρατσισμού, μτφ. X. Γ. Λάζος, Άγρα, 1992, ,
σ.11.
2. «Αν στις δ εκα ετίες του ’50 και του '60 οι ^
ενήλικες που είχαν γεννηθεί πριν ή κατά τη ς
διάρκεια του πολέμου εκδήλωναν μια
ασυνείδητη, όλο επ ιείκεια αδιαφορία ο
απέναντι σε αυτό που πολύ μετριοπαθών -■
ονομάζεται Ολοκάυτωμα, τώρα πια τα
πράγματα δεν είναι έτσι» (Ελί Βιζέλ, Η
Νύχτα, μτφ. Γιώργος Ξενάριος, Μεταίχμι°’ -
2006. Η υπογράμμιση δική μας). <ϊ
 Τα «ενδότερα» του βιβλίου
Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού
του Λαοκράτη Βάσση
Α. Το Υ π ουργείο Π α ιδ εία ς α π έσ υρε το
βιβλίο Ισ τορία ς ΣΤ' Δ η μ ο τικο ύ . Κι έπ ρα-
ξε ορθά, δ εδ ο μ ένη ς κα ι τη ς απ όφ ανσης
της Α καδημίας Αθηνώ ν μ ε τη ν υπ ογρα­
φή του Μ ιχάλη Σ α κελλα ρ ίο υ κα ι τη ν έν ­
θερμη συνηγορία το υ Κ ω νσταντίνου Δ ε-
σποτόπουλου, εκ τω ν κορ υφ α ίω ν τη ς
πνευματικής μ ας ζω ής κα ι μ ε υπ ο δειγμα ­
τικό δια βίου δ η μ ο κρ α τικό ήθος.
Κι έπραξε ορθά, γ ια τ ί το β ιβ λίο α υτό,
κρινόμενο μόνο ω ς σ χολικό εγ χ ειρ ίδ ιο ,
έπασχε φιλοσοφικούς, επ ιστημονικούς κα ι
διδακτικούς.
Έπασχε φιλοσοφικούς, γ ια τ ί το δ ια π ερ ­
νούσε η λογική τη ς «εθνικής απ οδόμη-
σης» ενός ομόρροπ ου μ ε τα ιδ εο λ ο γ ικ ά
προτάγματα τη ς π α γκοσ μιοπ οίησ ης με-
τανεωτερικού « ρ εύ μ α το ς σκέψ ης».
Έπασχε επιστημονικούς, γ ια τ ί υπ έτα σ ­
σε την ισ τορική α λή θ εια σ το υ ς εξω επ ι-
στημονικούς σκοπούς τη ς «φ ιλοσ οφ ίας»
του. Και υπ’ α υτή τη ν έννο ια δ εν έπ ασχε
επειδή είχε λάθη, π αρ’ ό τι ε ίχ ε πολλά,
αλλά για τί ήτα ν λά θ ο ς β ιβ λίο λόγω α κρ ι­
βώς της ιδ εο λο γική ς χρ ή σ η ς τη ς Ισ το­
ρίας.
Έπασχε και διδακτικούς, γ ια τί, π έραν
των ανωτέρω, δ εν π ληρούσ ε κα ι το υ ς
βασικούς π αιδαγω γικούς ό ρ ο υ ς βιβλίου
για παιδιά α υτής τη ς η λικ ία ς, καθώ ς δ εν
είχε ούτε καν τη ν ελά χ ισ τη δ ιδ α κτικ ή λ ε ι­
τουργικότητα, που είν α ι ό ρ ο ς εκ τω ν ων
ουκ άνευ για τη ν επ ά ρ κεια τω ν σχολικώ ν
' εΥΧειριδίων. Για να μην α να φ ερ θ ο ύ μ ε
και στο αν κα λλιερ γο ύ σ ε σ ’ α υ τά τα π αι­
διά την έλλογη α υ το εκτίμ η σ ή το υ ς ως
■' Μελών τη ς ελλη νική ς μ α ς σ υλλο γικό τη -
; τας.
®· Ολα αυτά σ χεδόν χά θηκα ν σ το υ ς
' θ°Ρύβους μιας ά γονης δ ια μ ά χη ς, που
, ΠΡοβλήθηκε απ’ τα ΜΜΕ ω ς σ ύγκρουσ η
ο· ^ κ ισ τώ ν και α ντιεθνικισ τώ ν. Ή τα ν μά-
. λίστα χα ρα κτηρισ τικής σ η μ ειο λ ο γ ία ς η
/ συνήθης εικόνα τω ν τηλεπ α ρ α θ ύρ ω ν με
, τους λαλίστατους το υ «φαιού» ΛΑΟΣ απ’
ΉΊ μια, δίκην εκπροσώ πω ν όλω ν τω ν δ ια -
1(Φ ούντω ν με το βιβλίο, α νεξα ρ τή τω ς
σκεπτικού, και με κάπ οιους «εκσ υγχρονι­
/
σ τές» π α νεπ ισ τημιακούς απ’ τη ν άλλη,
δίκην εκπροσώ πω ν ό λη ς τη ς επ ισ τημ ονι­
κής κ ο ιν ό τη τα ς και το υ δ υτικο ύ μαζί πο­
λιτισ μ ο ύ !
Ή τα ν , α λήθεια , α υ τό ς ο χα ρ α κτήρ α ς
τη ς δ ια μ ά χ η ς ή η α ντίθεσ η εθνικισ τώ ν -
α ντιεθ νικισ τώ ν ή τα ν π αραπ λανητική;
Π ροφ ανώ ς και ή τα ν π αραπ λανητική. Κι
α υ τό ό χι γ ια τί ο ι «εκσ υγχρονισ τές» υπε­
ρ ασ π ισ τές το υ βιβλίου δ εν είν α ι α ντιεθνι-
κ ισ τές, αλλά γ ια τί μονοπω λούσαν τη ν
α ντιεθ νικ ισ τική σκέψ η, υπ οκρύπ τοντας
σ το μανδύα τη ς το β α θύτερ ο χα ρα κτήρα
τη ς «απ οδομητικής» το υ ς λογικής.
Ό πω ς, απ’ τη ν άλλη άκρη, ο ι φ ο ρ είς τω ν
εθ νο κεντρ ικώ ν π αρακρούσεω ν εμ φ α νί­
ζοντα ν ω ς ο ι μόνοι εκ φ ρ α σ τές τη ς πα­
τρ ιω τικ ή ς ευ α ισ θ η σ ία ς μας.
Μ ε τη σκόπιμη α υτή προβολή τω ν αλ-
λη λο τρ ο φ ο δ ο το ύ μενώ ν πόλων το υ εθ νι­
κισ μού και τη ς «εθνικής αποδόμησης»
ή τα ν σαν να μην υπήρχε ο ιδ εο λο γικά
π ολύχρω μος και σ υντρ ιπ τικά π λειοψ ηφ ι­
κός κόσ μος το υ «αντιεθνικισ τικού» και
«αντι/απ ο-εθνοπ οιητικού» τα υτοχρ όνω ς
π α τρ ιω τισ μού με όλα τα α γω νισ τικά και
όλα τα α ξια κά το υ φ ο ρ τία (α ντιφ α σ ισ τι­
κά, δ η μ ο κρ α τικά , ουμα νισ τικά, ειρηνικά ,
δ ιεθ νισ τικά ). Κι ο κόσμος α υ τό ς έχ ε ι τ ις
δ ικ ές το υ ευ θ ύ νες γ ια τη διπλή κα ι απο­
π ρ οσ α να τολισ τική επ ικάλυψ ή το υ .
Α ργά όμω ς ή γρ ή γο ρ α το π λατύ π ολιτι-
σ τικ ο /ιδ εο λ ο γ ικό ρ εύμ α το υ δ η μ ο κρ α τι­
κού π α τρ ιω τισ μού θα ξεπ ερ ά σ ει, θέλω
να π ιστεύω , τ ις α δ ρ ά νειές το υ κα ι θα
δ ιεμ β ο λ ίσ ει λυ τρ ω τικά γ ια το μέλλον μας
το π α γιδ ευ τικ ό δίπ ολο το υ «νοσηρού ελ ­
ληνοκεντρισ μού» κα ι το υ «νοσηρού
α ντι/ελλη νοκεντρ ισ μο ύ».
Γ. Μ ε τη ν «απόσυρση» το υ βιβλίου δεν
«απ οσύρεται» και το μεγά λο πρόβλημα
το υ οπ οίου είν α ι παρεπόμενο, το πολύ
κρ ίσ ιμ ο δηλαδή έλ λ ειμ μ α σ τρ α τη γική ς
π α ιδ εία ς κα ι π ολιτισ μού σ τον τόπ ο μας.
Καθώς, π αρ’ ό τι έχο υν προ πολλού αλ­
λ ά ξ ε ι ρ ιζικά τα δ εδ ο μ ένα γύρω μας (Ευ­
ρω παϊκή Έ νω ση, π αγκοσμιοποίηση),
ε μ ε ίς π α ρ α μ ένουμ ε αμήχανα μ ετέω ρ ο ι
μ ετα ξύ τω ν ανεπαρκώ ν προσαρμογών,
απ’ το 7 4 και μετά, τη ς π άντοτε προβλη­
μ α τική ς «εθνικής ιδεολογίας» μας και
τω ν π ιεστικώ ν απαιτήσεω ν τη ς νέα ς επ ο­
χής-
Κι είνα ι αστό που εκμ ετα λλεύο ντα ι οι
εθ νικισ τές απ’ το ένα άκρο, ανακαλώ ντας
στην επ ιφ άνεια όλα τα νοσηρά «εθνο/φυ-
λετικά» σύνδρομα (ρατσιστικά, αναδελ-
φ ικά, φοβικά, αμυντικά), και οι μετανεω -
τε ρ ικ ο ί φ ω σ τήρες τη ς «εθνικής αποδό­
μησης» απ’ το άλλο άκρο, επ ενδύοντας
σ ’ α υτά τα σύνδρομα και ενοχοποιώ ντας
με π ροκλητική αλαζονεία και αναίδεια
συλλήβδην ως «εθνικιστικούς κύκλους»
και ως «α ρ ισ τερ ο/δ εξιά υβρίδια» όλους
όσ ους τόλμησ αν να διαφω νήσουν με το
βιβλίο και συνακόλουθα να αμφ ισβητή­
σουν τη ν ηγεμονία τη ς επ ιστημονικο/-
ιδ εο λο γική ς το υ ς «ορθοδοξίας».
δ. Λ ιγότερ ο, πάντως, το βιβλίο καθεαυ-
τό και πολύ π ερισ σ ότερο η διαμάχη που
το συνοδέυσε, α νέδ ειξα ν τη ν α ναγκαιό­
τη τα κάλυψ ης το υ π ροαναφ ερθέντος
κρίσιμου ελλείμ μ α το ς με τη χάραξη
εμπ νευσμένης σ τρ α τη γική ς π α ιδεία ς και
π ολιτισ μού, που θα λύσ ει με σύγχρο­
νους όρ ους τα αλληλοπ ροσδιοριζόμενα
π ροβλήματα: τη ς φ ιλοσ οφ ία ς τη ς εκπ αί­
δευσ ή ς μας αφ ενός, δια λύοντας τη ν
υπάρχουσα σύγχυση και αποτρέπ οντας
τ ις ένθ εν (εθνικισμός) κακείθεν (εθνική
αποδόμηση) λα θ ρ ο χ ειρ ικές επ ικαλύψ εις
τη ς, και τω ν βασικώ ν οριζουσώ ν τη ς πο­
λ ιτισ τικ ή ς μας π ολιτικής α φ ετέρ ου , για
να έχο υ μ ε ως ελληνισ μός πυξίδα προσα­
να τολισ μού στον ομιχλώ δη ω κεανό τη ς
«παγκοσμιοποίησης».
Η πρόσφατη πνευματική δημιουργία
μας, αν δεν θέλουμε να ανατρέξουμε και
σε π α λα ιότερ ες φ ά σ εις τη ς, μας δίνει τη
«μαγιά», τις α ξια κές σ υντετα γμένες αυ­
τή ς τη ς σ τρατηγικής. Και μας δίνει, επί
τη ς ουσίας, τις ίδ ιες σ υντετα γμένες είτε
είνα ι «αστική» (Σ εφ έρης - Ελύτης) ε ίτε ε ί­
ναι «αριστερή» (Ρ ίτσ ο ς - Β ρεττάκος), κα­
τά τ ις γενα ρ χικές π άντοτε διδαχές τω ν
Σολωμού - Κάλβου - Μ ακρυγιάννη
57
 10ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
(6-9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2007)
(ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΛΑΥΡΙΟΥ)

Γαλήνια γιορτή

«Είσαι όμορφος. Αλλά είσαι μικρός./ Μπα, δεν είσαι ούτε μικρός ούτε μεγάλος./ ζουν, στο χλιαρό φθινόπωρο, με συ­
Αχλάδι ζουμερό είσ α ι./ Μ ήλο είσαι.» Στίχοι από ένα Θαυμάσιο λαϊκό αλβανικό ντροφ ιά ένα ποτήρι κρασί. Και δεν είναι
όλα αυτά ού τε συνηθισμένα, ούτε αυ­
τραγούδι, όπως ακούστηκαν από την αηδονίσια φωνή της Σαβίνας Γιαννάτου στη
τονόητα. Είναι μια άλλη (φεστιβαλική)
βραδινή συναυλία που δόθηκε (στην τελετή έναρξης) στο υπαίθριο θ έα τρ ο του
αντίληψη και μια άλλη προσφορά. Η τέ­
Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου του Λαυρίου, όπου και φιλοξενείται το χνη, όταν δεν είνα ι εμπορευματικά δια­
Μ εσογειακό Φ εστιβάλ Ντοκιμαντέρ, με διοργανωτές την τοπική και τη νομαρχιακή πραγματεύσιμη, έχ ει αυτή την μπόρε­
αυτοδιοίκηση, καθώς και άλλους φορείς, αλλά ψυχή του τους Βασίλη Βαφέα και ση. Αλλιώ ς δεν θα ήταν τέχνη. Εκεί, στο
Νίκο Κανάκη. Μ εσογειακό Ν τοκιμαντέρ, ανθίζουν
όλα τα φ ιλμικά λουλούδια.
* * *

κεί, λοιπόν, που άκου- Το πρόγραμμα τω ν προβολών, στο τε­

Ε
γα το τραγούδι, για να
ξαναγυρίσουμε στους
πιο πάνω στίχους του,
«άστραψε ο νους», που
λέει κι ο Σολωμός, και είδα
ότι ο αλβανός ποιητής περιέ-
γραψε θαρρείς προφητικά
τούτη τη γιορτή του κινημα­
τογράφου και των ανθρώ­
πων του. Γιατί «ούτε μικρή,
ούτε μεγάλη» διοργάνωση
είναι. Είναι, όμως, «όμορφη»
και «ζουμερή» στο περιεχό­
μενό της. Και εύσαρκη όπως
το «μήλο». Το πιο σημαντικό
δε, δεν είναι φεστιβάλ με
τους τρέχοντες ανελαστι­
κούς κανόνες διεξαγω γής,
που θυμίζουν ρινγκ (κινημα­ M anoel de O liveira : B e lle toujours.
τογραφικής)
Στο Λαύριο,πυγμαχίας.
όπως και στα
προηγούμενα εννέα χρόνια, όσα αριθ­
μεί αυτή η διοργάνωση, οι άνθρωποι
της έβδομης τέχνης παρουσιάζουν
δείγματα της δουλειάς τους, είτε μι­
κρού μήκους, είτε μεγάλου, είτε παλαι-
ότερη παραγωγή είτε πρόσφατη, είτε
ως αισθητική πρόταση, είτε ως κοινωνι­
κή. Εκεί, οι δημιουργοί, γνωστοί και λι­
58
γότερ ο γνωστοί, αυτο ί που επιδίδονται
-κ α τά κανόνα με π άθος- στο κάθε άλ­
λο παρά εύκολο και στρωμένο με ευ-
ρώπουλα «σπορ», συναντιούνται μαζί
με την ντόπια κοινωνία, όλοι χαλαροί
και με αυτοεκτίμηση, βλέπουν και κου­
βεντιάζουν για την τέχνη τω ν κινούμε­
νων εικόνων. Κι αργά το βράδυ συνεχί­
τραήμερο που διήρκεσε η διοργάνωση, .
περιελάμβανε 29 τα ινίες. Από αυτές οι
εφ τά ήταν ολιγόλεπτα στιγμιότυπα,
οπτικά αφηγήματα, μέρος του υλικού .
που πρόσφεραν το Ιταλικό Μορφωτικό
Ινστιτούτο και το Φ εστιβάλ Videopolis .
τη ς π εριφ έρειας Βένετο. Στην ίδια προ- .
σφορά ανήκαν το ντοκιμαντέρ Ενα μέ- '
τρ ο κάτω από τα ψ άρια των Μικέλε Με-
λάρα και Αλεσάντρο Ρόσι και το Υεμένη '
του Raymond Depardon. Θερμή υπο- *
δοχή από το κοινό συνάντησε το αρυτί-
δωτο Π ετροχημ ικά, οι Καθεδρικοί της ;
Ερήμου (1981) τω ν Στ. Κατσαρού καιΓ. ’
Σοφιανού. Υπόδειγμα ακτιβιστικού σινε- ή
μά. Από τ ις πρόσφατες παραγωγές ή
κράτησα τη νευρώδη και πλήρη βιογρα- <
φία Μ ιχά λης Κ ακογιάννης (2006) του
Δημήτρη Αναγνωστόπουλου (παραγω- ·ι
γή Nova και History Channel), το Εδώ k
Λονδίνο, 1939-2005 του Άρη Φατού- ό
ρου, το Ενάντια σ το AIDS, η πάλη από ■%
μ ας το υ ς ίδιους (2006) του Σέργκι
Αγκούστι (Ισπανία), το Alma Doble >
(2007) τω ν Φραντσέσκα Τζεντίλε και\ι5
Ιβάνα Μπόσο (Ιταλία), με τη συμμετοχή /
του μεγάλου Αργεντινού πιανίστα ^
Gustavo Beytelmann και το Μια εργοζό- ψ
μενη μαμά (2007) του Limor Pinhasor
---------------------------------------------------------- ----
 (Ισραήλ). Αδιάφορα τόσ ο το Π ω λείται 1ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΧΑΛΚΙΔΑΣ
υπηρέτρια (2006) τη ς Dima ΑΙ Joundi
(Λίβανος) όσο και το Σ ο υίτα ρεμ π έτικα
(2007) του Κ. Φέρρη. Πιο πολλές υπο­ Σ τη Ζωή, τη Μ ά τα , το ν Γιώργο
σχέσεις έδωσε η work in progress του και το ν Νίκο, το υ ς Χ αλκιδείς
Ν.Φ. Μικελίδη Κ ά π ο τε τη ν Κυριακή. Συγ­
γενή τα θέματα τω ν δύο ντοκιμαντέρ:
Την ονόμασα Α γγελική τη ς Defin Dine
(Τουρκία, 2005) και Ο τεκές του Αλέξαν­ όμως,
δρου Σταματίου. Έχω τη γνώμη ό τι το
δεύτερο είναι πιο ενδιαφέρον, πιο γνή­
σιο. Κοινό το υ ς θέμα, οι δερβίσηδες.
το θαύμα λειτούργησε
Χάρηκα που είδα ξανά το ντοκιμαντέρ
Μόνο μ υρίζοντας γιασεμ ί (1994) του
Γιάννη Οικονομίδη. Τίποτα δεν προμή-
νυε την, κατά τη γνώμη μου, σημερινή Όπως και να το κάνεις, στη δεδομένη κινηματογραφική πραγματικότητα
του αδιέξοδη πορεία. (καλλιτεχνική και επαγγελματική) που επικρατεί στην Ελλάδα παίρνει ρίσκο αυτός
Σίγουρα, το ξεχω ριστό τη ς φ ετινή ς
που αποφασίζει να στήσει, και μάλιστα στην περιφέρεια, ένα ακόμα
διοργάνωσης ανήκει στην καθιέρω ση
κινηματογραφικό φεστιβάλ. Αγγίζουν τα 30(!) όσα λειτουργούν, άσχετο αν αρκετά
σειράς με τον τίτλ ο : «Οι κρ ιτικο ί προ­
τείνουν» και όπου ένα ς κρ ιτικό ς προ­ αυτοπροσδιορίζονται ως τέτοια. Το ρίσκο αυξάνει όταν η σχεδιαζόμενη
τείνει και παρουσιάζει μιαν άπαιχτη διοργάνωση 8α αφορά ντοκιμαντέρ, ενώ ήδη στην Ελλάδα δηλώνουν παρόντα, σε
στην Ελλάδα ταινία. Η έναρξη έγ ιν ε με ετήσια βάση, ήδη έξι φεστιβάλ αποκλειστικά για ντοκιμαντέρ. Τέλος, τα διλήμματα
την ταινία μυθοπλασίας του Π ορτογά­ γίνονται πιο έντονα όταν μια τέτοια πρόταση 8α αφορά μόνο ελληνικά ντοκιμαντέρ.
λου Manoel de O liveira B e lle to ujou rs
(IΩραία για π άντα) 2006, την οποία
πρότεινε ο γνω στός κρ ιτικό ς Α ντρέας
Τύρος. Ένα γνήσιο διαμάντι φ ίνας α ι­
σθητικής και αφ ηγηματικής ευαισ θη­
σίας. Του ανήκει δ ίκαια ο τίτλ ο ς του
αριστουργήματος. Ταινία-φ όρος τιμ ή ς
στον μεγάλο Λουίς Μ πουνιουέλ και τον
σεναριογράφο του Jean-Claude
Carriere. Η αναφορά γ ίν ετα ι στην κλα­
σική ταινία το υ ς Η ω ρ α ία τη ς ημ έρ ας
και στο ζευγάρι που το υποδύονταν
πριν 38 χρόνια ο Μ ισέλ Π ικολί και η Κα-
τρίν Ντενέβ. Τώρα σε ετο ύ τη τη ν έξο ­
χη αναζήτηση προσώπων και χρόνου ο
Πικολί είναι παρών αλλά τη θέση τη ς
Αρντάν την παίρνει η Μπουλ Ο ζιέρ.
Προσεγμένες οι Π α ρ ά λ λ η λ ες Ε κδη­
λώσεις με έκθεση κινηματογραφ ικής
γιγαντοαφίσας, την οποία δάνεισ ε το
Μουσείο Κινηματογράφου Θ εσσαλονί­
κης· Μια πολλή ενδιαφ έρουσ α σ ειρά
Με σκίτσα Ελλήνων ηθοποιών, δοσ μέ­
νων από τους Γήση και Ο ρνεράκη και Σταύρου Στάγκου: Μ υ σ τικ ά και ψ έματα.
τέλος η έκθεση ζω γραφικής τη ς νεα-
Ρής Ελληνοκολομβιανής ζω γράφου αι επειδή κάθε ρίσκο έχει και τη δι­ δεν γίνονται θαύματα. Γιστί για θαύμα

Julia Guerrero με το ν τίτλ ο «Από τη Με-
οόγειο στη Λατινική Α μερική, εμπνεύ-
σεις. πορτρέτα».
Στις δικές τη ς π ροδιαγραφ ές, ήταν
Μιαεπιτυχημένη διοργάνω ση.
ΔΗΜΗΤΡΗΣΧΑΡΙΤΟΣ
Κ
κή του λογική, εκεί στη Χαλκίδα ο
γνωστός ντοκιμαντερίστας Σταύ­
ρος Ιωάννου, γέννημα και θρέμμα
τη ς Εύβοιας, το πήρε, με πλεόνα­
σμα ενθουσιασμού και έλλειμμα οικονο­
μικών. Και νίκησε. Και ύστερα λέμε ότι
(μικρό, μεγάλο, δεν έχει σημασία) πρό­
κειται. Ο ενθουσιασμός και η ανταπόκρι­
ση (και μάλιστα της τοπικής κοινωνίας)
δεν είναι συμπληρωματικά μεγέθη. Ζη­
τούμενα είναι, δεδομένα δεν είναι. Και
εδώ υπήρξανε και μάλιστα εν αφθονία.

/ 59
 Από τις 10 έως και τις 14 Οκτωβρίου
πραγματοποιήθηκε, λοιπόν, το πρώτο
Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ στην
πόλη του Γιάννη Σκαρίμπα. Η οργανωτι­
κή ευθύνη ανήκει στη Νομαρχιακή Αυτο­
διοίκηση Ξυβοίας και στην αστική μη
κερδοσκοπική εταιρία «Πορθμός». Και
ακολουθούν, προηγούμενης της «Νεο-
χημικής, Α.Β. Λαυρεντίδης» ΑΒΕΕ ως
μέγα χορηγού, οι λοιποί χορηγοί και οι
υποστηρικτές. Ο Ιωάννου επωμίστηκε
την καλλιτεχνική διεύθυνση, και τα πήγε
μια χαρά. Συγκέντρωσε (μαζί με ένα δι­
κό του) 66 ελληνικά ντοκιμαντέρ, παλιά
και πρόσφατα (2006-2007), μικρού και
μεγάλου μήκους και τα χώρισε σε 4 ενό­
τητες: 28 (τα πρόσφατα) διαγωνίσθη-
καν, 24 προβλήθηκαν στο Πανόραμα,
οχτώ συγκρότησαν το ιδιαίτερα ενδια­
φέρον όσο και συγκινητικό αφιέρωμα:
«Ελλήνων πάθη... η μαρτυρία της κάμε­
ρας» και, τέλος, πέντε στο, επίσης εν­
διαφέρον αφιέρωμα «Γνωριμία με
Έλληνες ντοκιμαντερίστες». Πρωτοτυ­
πία του χαλκιδέικου φεστιβάλ ήταν ότι
για πρώτη φορά δόθηκαν βραβεία και
στους βασικούς συντελεστές ενός ντο­
κιμαντέρ: σκηνοθέτη, διευθυντή φωτο­
γραφίας, ηχολήπτη, μοντέρ, συνθέτη
πρωτότυπης μουσικής. Τα βραβεία ήταν
(σε συμβολικό μέγεθος) χρηματικά.
Όπως είναι φυσικό, πολλές από τις τα ι­
νίες που διαγωνίσθηκαν είχαν κάνει ήδη
την παρουσία τους στα δύο τελευταία
φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Υπήρξανε,
εντούτοις, και πρωτιές. Μέσα, μάλιστα,
από αυτές προήλθε και το, κατά την τα ­
πεινή μου γνώμη, πιο σημαντικό ντοκιμα­
ντέρ· πρώτη ταινία του μεταφραστή και
συγγραφέα Παναγιώτη Ευαγγελίδη
Chip and Ovi. Ένα ντοκιμαντέρ που θύμι­
ζε σελίδες του Ζαν Ζενέ, ενώ στο υπό­
στρωμά του δέσποζε η δραματική τοιχο­
γραφία της μετά Τσαουσέσκο Ρουμα­
νίας. Οι εικόνες των δύο θαλιδομιδικών
νέων χαράζονται στη μνήμη του θεατή.
Δοκιμάζεται η τόλμη μιας τέτο ια ς διορ­
γάνωσης η οποία στηρίζεται στα όρια
και τις αντοχές μιας περιφερειακής εθνι­
κής παραγωγής, ενός μη εμπορικού, κι­
νηματογραφικού προϊόντος όπως είναι
το ελληνικό ντοκιμαντέρ, το οποίο δεν
μπορεί να εκπολιορκήσει ούτε τα ελληνι­
κά κανάλια, ούτε, πολύ περισσότερο, τις
αίθουσες. Να μη μείνουμε στην εξα ίρ ε­
ση του καναλιού της Βουλής ούτε στις
ταινίες, όσες τα δάχτυλα του ενός χερι­
θεα το ο
ού, που έγιναν δεκτές σε κινηματογρά­
φους. Και όμως ο τυχαίος επισκέπτης DEFENDING THE CAVEMAN
στο χώρο του φεστιβάλ στη Χαλκίδα, μέ­ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ CORONET
σα και έξω από την αίθουσα, θα σχημάτι­
ζε την άκρως αντίθετη εντύπωση. Ή ταν
ο διάχυτος, θετικός ενθουσιασμός. Η αί­
σθηση μιας καταμέτρησης των παρό­
Ζήτημα
ντων. Ή ταν το κύρος τη ς πρώτης κριτι­
κής επιτροπής: Κούνδουρος, Μανθού-
Διαφορετικότητας
λης, Παπαστάθης, Κασόλας, Παγουλά-
τος. Τόση αισιοδοξία που αναδινόταν Ο ι σ χέσ εις μεταξύ ανδρών και
από τα έργα και τους ανθρώπους που τα γυναικών, τα σεξουαλικά στερεότυπα,
δημιούργησαν καθώς και τη σεμνότητά οι ρόλοι που το κοινωνικό περιβάλλον
τους, ώστε η συνολική εντύπωση δεν
υποδεικνύει για κάδε ένα από τα !)ύο
ήταν ουτοπική.
Βέβαια, τα προβλήματα είναι υπαρκτά, φύλα (και που ανάλογα τα «εκπαιδεύει»)
προβλήματα ουσίας, διαφύλαξης (πιο αποτελούν πρόσφορο έδαφ ος για
σωστά, επιβίωσης) του ελληνικού ντοκι­ προβληματισμό, φιλοσοφική διάθεση,
μαντέρ στις διαμορφω μένες συνθήκες κριτική και χιουμοριστική στάση. Η
που επιβάλλει το αναλώσιμο τηλεοπτικό
σχέση των δύο φύλων αποτελεί
καθεστώς, καθώς και η είσοδος διεθνών
παραγωγών, που υπαγορεύουν οι κανό­ άλλω στε ακρογωνιαίο λίθ ο του
νες της αγοράς απωθώντας το ανυπε­ οικοδομήματος της κοινωνίας μας. Στο
ράσπιστο (και ποιοτικά ασθενέστερο) D efending The Cavem an (όπως είναι ο
ελληνικό ντοκιμαντέρ. Πολλά από αυτά
πρωτότυπος τίτλος της παράστασης) ο
τα ζητήματα συζητήθηκαν στο τραπέζι
της τελευταίας μέρας το οποίο διοργά- συγγραφέας Ρομπ Μ π έκερ προσπαθεί
νωσε το Δίκτυο Ελληνικού Ντοκιμαντέρ να ερμηνεύσει τα, πανίσχυρα στη
με θέμα: «Ντοκιμαντέρ και τηλεόραση». διάρκεια του χρόνου, στερεότυπα και
Από τις οπωσδήποτε σοβαρές εισηγή­
να διαλευκάνει τις α ιτίες της αιώνιας
σεις κρατήσαμε εκείνη του δημοσιογρά­
φου και κριτικού του κινηματογράφου μάχης των φύλων.
Ηλία Κανέλλη για την πλήρη καταγραφή
των αντίπαλων θέσεων του προβλήμα­
τος και την οξείας ευκρίνειας τοπ οθέτη­ παράσταση έχ ει στην κατοχή

Όχι, βέβαια, ότι ήταν η μόνη αξιόλογη
ταινία του διαγωνιστικού. Ξεχώρισανται-
νίες, π.χ, των Στ. Χαραλαμπόπουλου,
Αγγ. Πανάγου, Νικ. Γουλή, Άγγ. Αμπάζο-
γλου, Ν. Θεοδοσίου, Στ. Στάγκου, Διον.
Κοπανά, Εύας Στεφάνή και του νικητή
του Α' Βραβείου (μεγάλου μήκους) Ηλία
Ιωσηφίδη, με τη γεμάτη λυρικές εικόνες
και ουσιαστικό οικολογικό ενδιαφέρον Η
πολιτεία των πουλιών.
ση του εισηγητή.
Αρκετοί από τους περισσότερο εχέ-
φρονες φίλους αυτής τη ς προσπάθειας
μαζί με τις ανεπιφύλακτες ευχές τους
διατύπωσαν και τους ενδοιασμούς τους
για την επόμενη χρονιά. Κυρίως, να μην
νοθευτεί ούτε ο χαρακτήρας ούτε το
κλίμα αυτής τη ς διοργάνωσης. Είμαστε
αυτό που μπορούμε.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΡΙΤ0Σ
Η
τη ς το ρεκόρ του μακροβιότε­
ρου σόλο σόου στην ιστορία
το υ Μ πρόντγουεϊ, ο δήμαρχος
Ν έας Υόρκης Τζουλιάνι αποκά-
λ ε σ ε τη ν 18η Ιουλίου 1996 η μ έ ρ α του
Caveman (η επόμενη από το σπάσιμο
του μέχρι τό τε ρεκόρ), μετονόμασε
την οδό West 44 σε Caveman Way, ενώ
σήμερα π αίζεται σε παραπάνω απο
τρ ιά ντα χώ ρες σε ολόκληρο τον κόσμο

60
σε δεκαπέντε δ ια φ ο ρ ετικές γλώ σσες.
Το υλικό τη ς π αράστασης π ροέρχε­
ται από τις έρ ευ νες το υ Ρομπ Μ πέκερ
στην ανθρωπολογία, τη ν ισ τορία, την
ψυχολογία, την κοινω νιολογία και τη
μυθολογία. Ο Μ πέκερ σ τρά φ ηκε σ τις
ρίζες του ανθρώπου, από τη ν εποχή
του ανθρώπου τω ν σπηλαίων, και προ­
σπαθεί να απ οδείξει πώς α υ τές οι πα-
νάρχαιες αρχές εξακολουθούν να
ισχύουν μέχρι τ ις μ έρ ες μας. Ο άνθρω ­
πος των σπηλαίων α π ο τελεί γ ια τον
συγγραφέα το σύμβολο το υ παρεξη-
γημένου ανθρώπου, καθώ ς η εικόνα
που έχουμε για αυτόν π ροέρχεται από
τα κόμικς, δηλαδή ενό ς ροπαλοφόρου
άγριου που σ έρ νει τη γυναίκα από τα
μαλλιά στη σπηλιά του, ενώ, αντιθέ-
τως, σύμφωνα με τ ις έρ ευ νές του, ο
Caveman θεω ρούσε τη γυναίκα μαγική
και της απέδιδε τιμ ές.
Από την αρχή τη ς δ ημιουργία ς του
ανθρώπου και τη ς συγκρότησης κοι­
νωνίας ο διαχω ρισμός τω ν ρόλων του
άνδρα και τη ς γυναίκα ς υπήρξε σα­
φής. Ο Μπέκερ υπ οστηρίζει ό τι οι άν-
δρες ήταν κυνηγοί. Προσηλώ νονταν
στο στόχο το υ ς και απ έκλειαν όλα τα
άλλα. Έ τσι, σήμερα π αραμένουν προ­
σηλωμένες υπ άρξεις που το υ ς είνα ι
αδύνατον να κάνουν δύο π ράγματα
ταυτόχρονα. Οι γυνα ίκες από τη ν άλλη
υπήρξαν σ υλλέκτριες. Έ τσ ι, μέχρι σή­
μερα είναι σ υνηθισμένες να συλλέ­
γουν πληροφορίες από π ολλές πηγές
και να κάνουν πολλά π ράγματα τα υ τό ­
χρονα. Αυτή η σημαντική διαφ ορά ε ί­
ναι που πολύ συχνά καθιστά δύσκολη,
αν όχι αδύνατη, τη ν επικοινω νία και την
κατανόηση. Το χάσμα μ εταξύ τω ν δύο
φύλων μπορεί να γεφ υρ ω θεί μονάχα
μέσα από τη συνειδητοποίηση και την
αποδοχή αυτής τη ς δ ια φ ο ρ ετικό τη ­
τας.
Η αλήθεια είνα ι ότι, καθώς διαπ ραγ­
ματεύεται με χιούμορ ένα θέμα που
αφορά όλους, κάνοντας χρήση παρα­
δειγμάτων που α ντλεί από την καθημε­
ρινή ζωή ενός ζευγαριού (ο τρόπ ος
οδήγησης, τ ι σ υμβαίνει όταν α δ ειά ζει
ένα μπολ π ατατάκια, τα ψώνια, το ζά-
' ΠινΥκ. κ.λπ.), δ η μ ιο υ ρ γείτα ι ένα κλίμα
ευφορίας και ιλα ρ ότητα ς και οι θ εα τές
απολαμβάνουν τη ν από σκηνής υπερά-
' ααισή τους και τη διακω μώ δηση γνώ ­
ριμων καταστάσεω ν. Αμφιβάλλω όμως
ό τι η παράσταση μπορεί να λειτο υρ γή­
σ ει θεραπ ευτικά για τα ζευγάρια, όπως
υπ οστηρίζει ο αμερικανός συγγραφέ-
ας.
Η παράσταση δ ια τη ρ εί έντονα σ τοι­
χεία και γνω ρίσματα τη ς καταγω γής
τη ς, τη ς stand up com edy. Παρά τις
προσπάθειες δημιουργίας μιας γερ ής
δραματουργικής βάσης, παραμένει
στην π ραγματικότητα θέατρο του ενός
πάνω σε ένα εκτετα μ ένο και διευρυμέ-
νο κωμικό σ κετς που απ αιτεί επ ίδειξη
υπ οκριτικής δεξιοτεχνίας. Σε διάστημα
περίπου δύο ωρών ο ηθοποιός καλεί­
τα ι να ερμηνεύσ ει διάφ ορους τύπους.
Κυρίως τον εαυτό του, τη γυναίκα του,
το ν άνθρωπο τω ν σπηλαίων. Το υλικό
του είνα ι και προβλέψιμο και πολύ οι­
κείο, δημιουργώ ντας μια αίσθηση εξο ­
μολόγησης και οικειότητα ς. Στην ελλη­
νική εκδοχή, που διασκεύασε και σκη­
νοθέτησ ε η Αναστασία Παπαστάθη, ο
ήρω ας λ έγ ετα ι Σω τήρης και αφορμή
για την «ομιλία» του π ερί διαφ ορετικό­
τη τα ς σ τέκετα ι ο καβγάς του με τη σύ­
ζυγό του και η εκπαραθύρωσή του. Η
ιταλικού τύπου σκηνή όμως του θεά­
τρου Coronet αποδυναμώνει την πα­
ράσταση, καθώς τη ς σ τερ εί την αμε­
σ ότητα και τη διαδρασ τικότητα που
π αρέχει μια άλλου τύπου σκηνή ή ένα
μπαρ, εκ εί όπου δημιουρ γείται η ψευ­
δαίσθηση στον θεατή ό τι ο ηθοποιός
είνα ι ένας φίλος, ή ακόμα και κάποιος
άγνω στος σε ανάγκη που μοιράζεται
μαζί του ένα κομμάτι τη ς ζωής του σε
μια ιστορία στην οποία μπορεί να ανα­
γνω ρίσει «οικεία κακά».
Το όλο εγχείρημα σ τηρίζεται φυσικά
σ τις ικανότητες του ερμηνευτή. Στην
ελληνική εκδοχή ο Γεράσιμος Γεννα-
τά ς υπήρξε ιδεώ δης περίπτωση σηκώ­
νοντας πάνω του το βάρος όλης τη ς
παράστασης. Ηθοποιός με γερ ές βά­
σεις, με εξα ιρ ετικές τεχνικές και υπο­
κρ ιτικές δυνατότητες, με το χάρισμα
τη ς επικοινωνίας με την πλατεία και με
σκηνική ευφ υΐα (που του επέτρεψ ε να
ξεπ εράσει την απόσταση σκηνής -
πλατείας), με χιούμορ που γνω ρίζει τα
λεπτά όρια ανάμεσα στη σαχλαμάρα
και το υ ς εξυπνακίστικους αστεϊσμούς
μπόρεσε να ανταποκριθεί σε αυτό το
εξαντλητικό σόου.
Τη μετάφραση υπογράφει η Ερατώ
Τάττη, τη μουσική οι Heimberg 5000,
το υ ς φω τισμούς ο Valentin Galle, τη
σκηνογραφία ο Bernard Jonsson και
τα κοστούμια η Keira Coltrane.
ΕΙΡΗΝΗ Μ. ΜΟΥΝΤΡΑΚΗ
 Λ αϊκή λογοτεχνία,
παραλογοτεχνία αλλά και
πλήθος χαρακτηρισμών,
κατά κανόνα μειωτικών,
καθορίζουν το ιδεολογικό
πρόσημο μιας
βιβλιοπαραγωγής, που
διαπερνά τον 19ο αιώνα,
εισβάλλει δυναμικά στον
20ό και κυριαρχεί στις Ιστορία ψυχής
μέρες μας. Καταλήγει να
είναι το συνώνυμο της
μαζικής κουλτούρας; Ο
Παναγιώτης Μουλλάς Γιάννης Ατζακάς, Διπλωμένα φτερά, Αγρα, του Εμφυλίου. Και ξαφ νικά (στο δέκατο τέ­
συμπυκνώνει μέσα στο τα ρ το κεφ άλαιο) α ρ χίζει ο αφ ηγητής και μι­
βιβλίο του Ο χώρος του
Αθήνα 2007, σ. 166.
λά ει για το τ ι ακριβώ ς σ υμβαίνει γύρω του:
εφήμερου. Στοιχεία για την Π ρόκειται για ένα αυτοβιογραφικό κείμενο όταν έγ ιν ε δύο χρονών, ο π ατέρας του, ο
παραλογοτεχνία του 19ου (ο αφηγητής τα υ τίζετα ι με τον συγγραφέα· οποίος ήταν α ρ σ ίζη ς, δηλαδή ατίθασος, ανυ­
αιώνα (εκδ. Σοκόλη, 2007) και οι δύο έχουν το ίδιο όνομα, με μόνη δια­ πάκουος (α ρ σ ίζη ς είν α ι μια λέξη που τη χρη­
έναν πλούσιο φορά ότι αλλάζει το επώνυμο), το οποίο απο- σ ιμοπ οιεί συχνά ο σ υγγραφ έας), ακολούθη­
προβληματισμό για τους τελ είτα ι από είκοσι κεφάλαια. Ο αφ ηγητής σε το υ ς α ντά ρτες. Και μ ετά χάθηκε. Υπήρχε
όρους δημιουργίας και γεννήθηκε το 1941 στον Θ εολόγο τη ς Θά­ μόνο μία αναφορά από κάποιο στρατιώτη
διάδοσης της σου. Ό ταν ήταν βρέφος 20 ημερών, η μάνα του εθνικού σ τρατού γ ια το θάνατό του.
παραγνωρισμένης αυτής του πέθανε από πνευμονία. Έ τσ ι, τον κράτη­ Στην π εριφ έρεια τη ς Καβάλας, προς το τέ­
έκφρασης του εφήμερου, με σαν η για γιά Β ενετιά με τον άνδρα τη ς τον λος τη ς Κατοχής και σε όλη τη διάρκεια των
έμφαση στην παραγωγή του Γιάννη για να τον μεγαλώσουν. Κουμάντο πρώτων ετώ ν του Εμφυλίου, φόβος και τρό­
19ου αιώνα. Ένα φαινόμενο στο σπίτι έκανε η για γιά Βενετιά, ενώ ο παπ­ μος ήταν ένας τα γμ α τα σ φ α λίτη ς που λεγό­
άξιο να μελετηθεί και να πούς ήταν λίγο μπόσικος, λίγο καλόκαρδος. τα ν Αντόν Τσαούς. Τον ανα φ έρει και ο Νίκος
κατανοηθεί, τώρα μάλιστα Τα πάντα, ακόμη και τη διαθήκη και το ένα Μ πακόλας στο μυθιστόρημά του Η μεγάλη
που διάδοσή του έχει βρει και το άλλο, τα κανόνιζε η γιαγιά. π λα τεία (1987). Ε κεί δύο ερω τευμένοι νέοι, η
τον μαζικότερο τρόπο Το βιβλίο αρχίζει ως μια ηθογραφία. Π ερι­ Αλκμήνη, κόρη το υ δημοσιογράφου Χρί­
διάδοσης: από τον Τύπο γράφ ει με κάθε λεπ τομέρεια το σπίτι τη ς ο ι­ στου, και ο Ά γγελος, γ ιο ς το υ ναυτικού Φώ­
στον κινηματογράφο, στο κογένειας και τη ζωή στο χωριό. Πρώτα πρώ­ τη, κλέβονται και φ εύγουν για την Καβάλα,
ραδιόφωνο και βέβαια στην τα, η περιγραφή του σπιτιού: τα δω μάτια ένα όπου μοιραία θα συναντηθούν με τη συμμο­
τηλεόραση. ένα, το κελάρι, το χαγιάτι, η πυροστιά. Ω ραία ρία του Αντόν Τσαούς, συνάντηση που θα
παρουσιάζονται η για γιά και ο παππούς, ο το υ ς οδηγήσ ει στην καταστροφ ή και στο θά­
Μ ια ενδιαφέρουσα ιδέα τρόπος με τον οποίο ζούσαν, οι εργασ ίες νατο. Βέβαια, το επ εισόδιο αυτό που συμβαί­
που διαμορφώνει ένα το υ ς στον κύκλο τη ς ημέρας. Η για γιά -τ ο νει σ τις αρχές το υ Εμφυλίου, μπορεί να απο­
αξιανάγνωστο βιβλίο πιο ενδιαφέρον πρόσωπο του β ιβ λίο υ - ήταν τε λ ε ί μυθοπλασία του Μπακόλα, ωστόσο, ο
προέρχεται από τη φουρνάρισσα. Έ ρχονταν οι χω ρικοί και ζύ­ ίδιος ο Αντόν Τσαούς ήταν υπαρκτό πρόσω­
συστηματική εργασία της μωναν σ’ αυτή και φούρνιζαν. Η φουρνάρισ­ πο. Τον βρίσκουμε επίσης στο διήγημα του
Αλεξάνδρας Σαμουήλ, που σα δεν έπαιρνε λεφ τά. Αλλά καθεμιά νοικο­ Πρόδρομου Μ άρκογλου «Στο καμίνι», το Λ
συγκεντρώνει και σχολιάζει κυρά που φούρνιζε τη ς άφηνε ένα καρβέλι ή οποίο π εριλαμβάνεται στη συλλογή Διέφυγε
πι λογοτεχνική παρουσία
σιτάρι. Και φ αίνεται πως η γριά Β ενετιά ήταν το μ οιραίον (2003). Εκεί, ο θείος του αφηγη­ :»Ι|
καλή γυναίκα, γ ια τί όλοι την αγαπούσαν. Ο τή, που είνα ι αρισ τερός, κατηγορείται ότι
του Δον Κιχώτη: Ιδαλγός
Γιάννης την αποκαλούσε μ άνα -επ ειδ ή δεν «προέβη εις π ράξεις βίας κατά τω ν ελληνικών
της Ιδέας. Η περιπλάνηση
γνώρισε την πραγματική το υ -, ενώ μικρός αντάρτικώ ν δυνάμεων, δηλαδή του Αντόν Οι»
του Δον Κιχώτη στην
δεν ήθελε να τη λ έει έτσι. Τσαούς... κατηγορίες γελοίες» (σ. 95-96).
ελληνική λογοτεχνία (εκδ.
Στα δεκατρία πρώτα κεφάλαια του βιβλίου Στην Καβάλα έγιναν μ εγά λες μάχες. Έκο­
Πόλις, 2007). Ξεκινώντας ■!(
παρακολουθούμε α γρ ο τικές ασχολίες: πώς βαν τα κεφ άλια τω ν ανταρτώ ν που έπεφταν
από τη διεθνή πρόσληψη
γινόταν ο τρύγος, πώς έφ τιαχναν το κρασί, τ ι στη μάχη και τα εξέθ ετα ν σε δημόσια θέα
του Δον Κιχώτη,
ήταν το μαξούλι (= μάζεμα ελιάς), πώς από (κάτι που γινότα ν σε πολλά μέρη της Ελλά­
επεκτείνεται αναλυτικά στο
τις ελιές έβγαζαν το λάδι, πώς από τη μούρ­ %
δας· είνα ι γνω στή η περίπτωση του Άρη Βε-
αντίστοιχο φαινόμενο στην
γα έκαναν το πράσινο σαπούνι. Αυτά με κάθε λουχιώ τη και το υ πρωτοπαλίκαρού του). Κά­
ελληνική γραμματεία, αλλά
λεπτομέρεια, έτσ ι που στην αρχή, διαβάζο­ ποιος σ τρατιώ της, λοιπόν, είπε πως αναγνώ­
και ειδικεύει το σχολιασμό ντας το βιβλίο, έχ εις την εντύπωση ό τι πρό­ ρισε το κεφ ά λι του π ατέρα τού μικρού τότε
της σε συγκεκριμένα κειτα ι για μια ηθογραφία. Τα πράγματα δίνο­ Γιάννη, αλλά δεν ήταν απολύτω ς σίγουρος %
κείμενα ποίησης, νται με νοσταλγία και, ενδεχομένω ς, με εξι- Και, πραγματικά, δεν ξαναφάνηκε ο πατέρας S
πεζογραφίας και θεάτρου δανίκευση. Δεν υπάρχει καμιά αναφορά στη %
του, που θεω ρούνταν αγνοούμενος.
που αντλούν από την ίδια σκληρή π ραγματικότητα τη ς Κατοχής και Ο σ υγγραφ έας αφ ιερώ νει α ρ κετές σελίδες αΐ
%
62

Λ
 στον εμφύλιο τη ς Θάσου. Χ αρακτηριστικό ε ί­
ναι το ακόλουθο γεγο νός: Έ ρ χο ντα ι έξι
αντάρτες για να σκοτώ σουν το ν πρώην αρχη­
γό τους, ο οποίος το υ ς πρόδω σε γ ια να οικει-
οποιηθεί χρυσ ές λίρ ες, από α υ τές που, ως
γνωστόν, έδιναν οι Ε γγλέζοι σ τους α ντά ρ τες
επί Κατοχής. Π ήγε στο νησί κι έδω σε τις μι-
σές στον χω ροφύλακα του Θ εολόγου (κεφα­
λοχώρι τη ς Θάσου σε υψ όμετρο 600 μέτρων)
για να μην το ν κυνηγήσει. Κινητοποιήθηκαν
οι ΜΑΥδες, ένα απόσπασμα από 50 άτομα,
στη Μακρυνάμμο (σήμερα λ έγ ετα ι Π αράδει­
σος) να το υ ς πιάσουν, αλλά οι α ντά ρ τες το ύ ς
έστησαν ενέδρα και το υ ς γάζωσαν. Τελικά
κατόρθωσαν να σκοτώ σουν και το ν πρώην
καπετάνιο τους, γ ια τί είχαν δικούς το υ ς αν­
θρώπους που το υ ς έκρυβαν και το υ ς υπο­
στήριζαν. Έ να ς από αυτούς, γνω στός του,
τον δηλητηρίασε καθώ ς το υ π ρόσφ ερε γ εύ ­
μα. Τον έθαψαν κάπου -κ α ν είς δεν ξέρ ει πού.
Μετά από πολλά χρόνια, σε μια εκσκαφή,
βρέθηκε ο σ κελετό ς ενός μεγάλου ανθρώ­
που θαμμένου κοντά σε ένα ξω κλήσι και πι­
θανολογήθηκε ό τι επ ρόκειτο γ ι’ αυτόν.
Παρόμοια περίπτωση συναντήσαμε και στο
μυθιστόρημα Ψ υχή μπλε κα ι κόκκινη (1996)
του Περικλή Σφυρίδη, όπου ο καπετάν Α υγε­
ρινός, πολιτικός καθοδηγητής το υ α ντά ρ τι­
κου στην Εύβοια, σ υλλαμβάνεται από τον
ΕΛΑΣ με την κατηγορία ό τι έφ α γε τ ις λ ίρ ες
των Εγγλέζων (όπως, αντίσ τοιχα, ο καπ ετά­
νιος του Ατζακά), κι ενώ τον πηγαίνουν γ ια να
περάσει από λαϊκό δικασ τήριο με π ιθανότε­
ρη εξέλιξη την εκτέλεσ ή του, α υτό ς κατορ­
θώνει να δραπ ετεύσει, τρ ώ ει μ έρ ες ολόκλη­
ρες μόνο χόρτα και ό ,τι φαγώ σιμο βρίσκει
στο δρόμο του, και τελ ικ ά π ερνάει στη Σκύ­
ρο. Εκεί ήρθαν οι α ντά ρ τες και το ν έψαχναν,
όπως έγινε στη Θάσο ακριβώ ς. Ο ργώ σανε τη
. Σκύρο. Δεν μπόρεσαν να τον βρουν.
Στο μεταξύ, τα χρόνια πέρασαν. Κατά τη
, διάρκεια -κ α ι μ ετά τη λ ή ξ η - το υ Εμφυλίου,
άρχισαν να λειτουργούν οι π αιδουπ όλεις τη ς
Φρειδερίκης. Αρχικά η γ ια γ ιά δεν ή θ ελε να
πάει ο Γιάννης εκεί, αλλά κάποια μέρα συνέ­
βη ένα απρόοπτο γεγονός. Α νέβηκε ο Γ ιάν­
νης -επειδή ήταν ά τα κ το ς - σε ένα δέντρο,
έπεσε κάτω κι έσπασε το κεφ ά λι του. Παραλί-
, Υο να πεθάνει. Βρέθηκε εκ εί μια π ρακτική νο-
ο°κόμα και τον έσω σε. Κι εκείνη τη σ τιγμή
ν, ΠΡθαν κάποιοι και λένε: «Εσείς είσ τε γέρ ο ι.
Πώς θα μεγαλώ σετε το παιδί; Τι θα απογίνει;
Νατό δώσετε στην παιδούπολη γ ια τα ορφ α­
νά». Ακολουθούν εκπ ληκτικές σκηνές, πώς
; τον πήρε η γιαγιά, πώς μπήκαν στο καΐκι, πώς
το καΐκι έπιανε τ ις δ ιά φ ο ρ ες σ κάλες τη ς Θά-
ν σου, πώς έφτασαν στην παιδούπολη τη ς Κα-
βάλας -που τη ν π ερ ιγρά φ ει έξο χ α - πώς βρή-
;' κε εκεί μια ορφανή εξα δ έλφ η του, τη Μ αρίκα,
■■ ^Υαλύτερη από αυτόν, και πώς το υ ς χώρι-
[, ζ°ν «ορφανός ε ξ ενός γονέω ς» ή «ορφανός
εκ τω ν δύο». Ο Γιάννης καταχω ρήθηκε ως πηγή. Η έκδοση
«ορφανός εκ τω ν δύο». Αφού έμ εινε ένα διά­ συμπληρώνεται με
στημα στην Καβάλα, το ν κατέβασαν μετά στη ανθολογία κειμένων,
Θ εσσαλονίκη, το ν έβαλαν σε ένα πλοίο και εκδόσεις και
το ν πήγαν στον Π ειραιά. Από εκ εί κατέληξε
παραστασιολόγιο.
σε μια παιδούπολη στο Καστρί, στην Κηφι­
σιά, όπου έμαθε τα πρώτα του γράμματα.
Νοσταλγός της θεωρίας;
Μ όλις έμα θε να γράφ ει, έσ τειλε γράμμα
Όχι βέβαια. 0 Terry
προς «γιαγιά Β ενετιά, χωρίον».
Eagleton με το βιβλίο του
Οι θ έσ εις του συγγραφ έα στο αφήγημα ε ί­
Μετά τη θεωρία
ναι σαφώς ενός συνειδητοποιημένου αρ ισ τε­
(μετάφραση: Πέγκυ
ρού. Γ ια τί σε ένα σημείο λ έει πως «όταν κι
Καρπούζου, επιμέλεια,
εγώ μεγάλωσα, θέλησα να συνεχίσω το έργο
θεώρηση μετάφρασης:
που άφησαν μισό οι π ατεράδες μας». Αναφέ­
Άννα Τζούρα, εκδ.
ρ ει ό τι στο στρατό τον έκαναν ημιονηγό
(τους αρισ τερούς το υ ς έκαναν ημιονηγούς) Μεταίχμιο, 2007) φέρνει
παρ’ όλο που, ως τρόφ ιμος τη ς παιδούπο- στο προσκήνιο και
λης, δ ιέθ ετε χα ρ τί κοινωνικών φρονημάτων αναστοχάζεται με κριτικό
ό τι είχ ε δ εχ τεί την κατάλληλη διαπαιδαγώ γη­ τρόπο όλη τη διαδρομή των
ση. Ε ντω μεταξύ, μαθαίνουμε πως σκοτώθη­ ποικίλων απόψεων που
κε η για γιά του, το 1968, όταν ο Γ ιάννης υπη­ αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο
ρετούσ ε στον Έ βρο, στο Δ ιδυμότειχο. Η γ ια ­ της πολιτισμικής θεωρίας.
γιά Β ενετιά από το μπαλκόνι, προσπαθώντας Συνδυάζοντας τον
να κόψ ει ένα φ ρούτο από το δέντρο, από το θεωρητικό στοχασμό με την
οποίο είχ ε πέσει άλλοτε και ο ίδιος, γκρ εμί­ κοινή λογική ανασκευάζει
σ τηκε και την πήγαν σε νοσοκομείο τη ς Κα­ κάθε μορφή «δογματισμού»
βάλας. Ο Γ ιάννης ζήτησε αμέσως άδεια. Με έτσι όπως αναπτύχθηκε στο
τα πολλά -επ ειδ ή ήταν α ρ ισ τερ ό ς- του έδω­ χώρο της πολιτικής, της
σαν μιαν άδεια εικοσιτετράω ρη. Πήγε στην ψυχανάλυσης και της
Καβάλα και, καθώς είχε πέσει κι αυτός ως ανθρωπολογίας, θέτει
έφιππος από μουλάρι, εμφ ανίσ τηκε πάλι ερωτήματα και αναζητά
μπανταλω μένος στη για γιά του που τον είδ ε διεξόδους σ’ αυτό που
και τρ όμα ξε. Από την Καβάλα τη μετέφ εραν ονομάστηκε κρίση της
σε κλινική τη ς Θ εσσαλονίκης, όπου μετά από θεωρίας ή αντίστροφα
3 -4 εβδομάδες κατέληξε. Ο Γ ιάννης ζήτησε θεωρία της κρίσης. Κατ’
ξανά άδεια για να π αραβρεθεί στην κηδεία ουσίαν, ασκεί κριτική στη
τη ς, αλλά δεν του τη ν έδωσαν. Αυτό λίγες μέ­ μεταμοντέρνα πολιτισμική
ρ ες πριν πάρει το απολυτήριό του. θεωρία, αφήνει να διαφανεί
Στο κεφάλαιο αυτό («Το αγγέλιασμα τη ς ένα νέο πεδίο έρευνας και
γρια-Β ενετιάς») σ ταματά η πολύ ενδιαφ έ­ την ανάγκη να το
ρουσα εξισ τόρησ η του παρελθόντος. Οι κα­ αναζητήσουμε.
τοπ ινές σ ελίδες, που αναφέρονται στο πα­
ρόν, είνα ι χαλαρές και φλύαρες. Αρχίζει ο Ξεχωριστό ενδιαφέρον
αφ ηγητής να μας κάνει κοινωνούς τω ν δικών
παρουσιάζει η μελέτη της
του φιλοσοφικώ ν σκέψεων και τω ν υπαρξια­
Ελπίδας Κ. Βόγλη,
κών του προβλημάτων: πώς βρήκε τη γυναί­
«Έλληνες το γένος». Η
κα του -το υ έλ εγ ε η για γιά «να βρεις μια καλή
ιθαγένεια και η ταυτότητα
γυναίκα», και τη βρήκε κι έκαναν δυο π αιδιά-
στο εθνικό κράτος των
τ ι είνα ι η ζωή, τ ι κύκλους κάνει, ποιος ο ρό­
Ελλήνων (1821-1844),
λος τη ς μνήμης, πώς θέλησε, ώ ριμος πια, να
(Πανεπιστημιακές εκδόσεις
ξανασυνδεθεί με τη φύση κλείνοντας έτσ ι
Κρήτης, Ηράκλειο 2007), κι
το ν κύκλο που είχε α νοίξει στα παιδικά του
αυτό γιατί εξετάζει με τρόπο
χρόνια. Γ ια τί από το πατρικό -π α ρ ’ όλο που η
συσπιματικό τη διαμόρφωση
για γιά είχε κάνει διαθήκη επ ίσ ημη- πήρε αρ­
της ελληνικής ιθαγένειας-
χικά μόνο ένα κομμάτι. Δεν μπόρεσαν να
συμφωνήσουν με τον θείο του (τον άλλο γιο αρχικά με όρους
τη ς για γιά ς) να το πάρει ολόκληρο και να το θρησκευτικούς, δηλαδή πιν
φ τιά ξει. Ενώ έδωσαν τα χέρια, η δεύτερη γυ­ ταύτιση της ελληνικής
ναίκα του θείου, μια πονηρή Πόντια από το ιθαγένειας με την ορθόδοξη
Κιλκίς, που δεν ήθελε να τη λένε Π όντια αλλά κοινότητα, με όρους
Λ αζού, το ν έσ τρεψ ε εναντίον του. Και τελικά εντοπιότητας
63
 αλλά και ελληνοφωνίας
του πήραν το κομμάτι και ρήμαξε το πατρικό.
Κάποτε, όμως, που πήγε ο Γιάννης εκδρο­
(1821-1833). Ωστόσο,
μή στο Πήλιο, στον Άγιο Λαυρέντη, βρήκε
επεκτείνεται στην εργασία
ένα σπίτι που έμοιαζε με το πατρικό του -ε υ ­
της αυτή σε στοιχεία που
τυχώ ς είχε φούρνο. Η θέα του φούρνου τού
συνθέτουν την έννοια της
θύμισε τη φουρνάρισσα για γιά του, και το
ιθαγένειας με τους
αγόρασε. Ο φούρνος εδώ λειτο υ ρ γεί σαν το
πολιτικούς όρους που
μπισκότο τη ς για γιάς (τη μαντλέν) που βου­
σταδιακά διαμορφώνουν το
τά ει στο ζεστό φλαμούρι και αρχίζει να ανα­
ελληνικό κράτος. Τα
κα λείτο παρελθόν ο μικρός ήρωας του Μαρ-
πλούσια τεκμήρια που
σέλ Προυστ στο βιβλίο Α να ζη τώ ντα ς το ν χ α ­
κομίζει η ερευνήτρια
μένο χρόνο. Θυμήθηκε, ακόμη, ο Γιάννης,
αναλύονται διεξοδικά στις
πως, κατά βάση, έμ εινε ένας άνθρωπος του
φάσεις που καλύπτουν όλη αγρού, τη ς φύσης. Μας μιλάει, στη συνέ­
την περίοδο από το 1833 χεια, για τις καθημερινές του δρασ τηριότη­
έως το 1844 και οδηγούν τες στο χωριό: πώς ξυπνάει κάθε πρωί, πώς
στη διαμόρφωση της πίνει τον καφέ του, πώς κα λλιεργεί τ ις ντομά­
πολιτικής ταυτότητας του τες του, τ ι δέντρα έχει φ υτέψ ει. Ταυτόχρονα,
Έλληνα, όπως αυτή παραθέτει και κάποιες προσωπικές του από­
συγκροτήθηκε στην πρώτη ψεις για τον ανθρώπινο βίο, που μοιάζουν
Εθνοσυνέλευση του κοινοτοπίες- έτσι, το βιβλίο προς το τέλ ο ς
Ελεύθερου Κράτους πλατειάζει, κάτι που εξασ θενεί τα πολλά θε­
(1843-1844). τικά του στοιχεία. Θα μπορούσε να τελειώ σ ει
με το θάνατο τη ς για γιά ς ή να εμπ λουτισθεί
Ο πρώτος τόμος του με τις συνθήκες ζωής σ τις παιδουπόλεις τω ν
μνημειώδους έργου της «ανταρτόπληκτων», κάτι που ο συγγραφ έας
Αγγελικής Χατζημιχάλη, αφήνει να εννοηθεί ό τι γνω ρίζει από πρώτο
Σαρακατσάνοι (επιμέλεια: χέρι. Βέβαια, η μετάβαση του Γιάννη στον
Τατιάνα Ιωάννου-Γ ιανναρά, Άγιο Λαυρέντη -αφ ηγηματική και π ραγματι­
εκδ. Ίδρυμα Αγγελικής κή - θέλει να δ είξει ό τι η ζωή που είχε κάνει
Χατζημιχάλη, 2007) είναι ένα μικρός στο χωριό το ν έχει σημαδέψει.
γεγονός υψίστης σημασίας. Το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσω­
Μας χωρίζουν πενήντα πο με γραφή ρεαλιστική, εκτός από το κεφ ά­
χρόνια από την πρώπι του λαιο «Εωθινός μονόλογος» που είνα ι σε δεύ­
έκδοση και, ωστόσο, η τερο, όπου κάποιος μιλάει: «Εσύ που έκανες
σημασία του μένει ακέραιη αιπά, κ.λπ.». Το κεφάλαιο αυτό καλύτερα να
ως τις μέρες μας. Η έκδοση έλειπε, γ ια τί είναι, ίσως, ένα από τα πιο αδύ­
διατήρησε το κείμενό της ναμα, αφού από την πραγματικότητα που πε­
ατόφιο, προσθέτοντας μόνο ριγράφει ο Ατζακάς μεταπηδά σ τις θεω ρητι­
ένα πλούσιο εικονογραφικό κές του απόψεις για τη ζωή και το νόημά της,
υλικό, που ενισχύει τις έτσι που το αισθητικό προτέρημα τη ς χρήσης
περιγραφές της «μάνας των του δεύτερου προσώπου, αντί του πρώτου,
Σαρακατσάνων», όπως οι μένει εδώ ανενεργό. Μ ειονέκτημα, επίσης,
ίδιοι οι Σαρακατσάνοι την του βιβλίου είναι η παρεμβολή ποιητικών πα­
αποκάλεσαν, όταν από το ραθεμάτων από τον Σεφέρη κ.ά. ή γνώσεων
1927 εργάστηκε, έζησε
από την αρχαία μυθολογία και ιστορία, που
κυριολεκτικά μαζί τους και
μετατρέπουν το συγκινητικά απλό κείμενο σε
πομπώδες διακείμενο. Ωστόσο, το πρώτο μέ­
συγκέντρωσε το υλικό που
ρος (που αναφέρεται με «ζωγραφικές» π ερι­
πιν οδήγησε στην
γραφ ές στην αγροτική ζωή του θασίτικου χω­
τεκμηρίωση της μακραίωνης
ριού), το λαογραφικό -θ α το έλ εγ α - και το
ελληνικής καταγωγής τους,
δεύτερο -το ιστορικό-, που μας δ ίνει το δρά­
που είχε συχνά
μα του πατέρα και την εμπλοκή του χωριού
αμφισβητηθεί. Αυτός ο
στον Εμφύλιο πόλεμο, κρατούν αμείω το το
μοναδικός πλούτος
ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η γο η τεία του
αρχέγονων εθίμων, που
βιβλίου εδράζεται στη λιτή και απ έριττη έκ­
κουβαλούσαν οι νομάδες
φραση, στην αμεσότητα και την αληθοφάνεια
Σαρακατσάνοιστάθηκε η με την οποία απεικονίζει π αλαιότερες εποχές
πηγή για την τεκμηρίωση της ιστορίας μας.
συνολικά του λαϊκού
πολιτισμού των Ελλήνων. Σω τηρία Σταυρακοπ ούλου
Ημερολόγια εργασίας
Ελευθέριος Π. Αλεξάκης, Ήπειρος.
Εθνογραφικό ημερολόγιο (1981-1983),
Δωδώνη, Αθήνα 2007.
Από τ ις εκδό σ εις Δωδώνη κυκλοφόρησε
πρόσφατα το βιβλίο του Ελευθερίου Π. Αλε-
ξάκη Ή π ειρος. Ε θ νο γρ α φ ικό ημερολόγιο
(1981-1983). Π ρόκειτα ι για συνδυασμό προ­
σωπικού και εθνογραφ ικού ημερολογίου,
όπου, παράλληλα με ελά χισ τες πληροφορίες
που αφορούν λεπ το μ έρ ειες τη ς καθημερινό­
τη τα ς του συγγραφ έα στο πεδίο της έρευ­
νας, κατα γρ ά φ ετα ι η κοινωνική/πολιτισμική
π ραγματικότητα του τόπου, όπως τη βλέπει
και την αποτιμά ο ίδ ιο ς ο συγγραφέας.
Σκοπός το υ σ υγγραφ έα είν α ι η καταγραφή
τη ς π ορείας τη ς έρ ευ νά ς του στην Ήπειρο,
η αποτύπωση τω ν προβλημάτων της αλλά
και τω ν προσωπικών του προβληματισμών
και εμπ ειριώ ν κατά τη διεξαγω γή της. Έτσι,
κα τα γρά φ ει με λεπ τομ έρ εια σε χρόνο ενε­
στώ τα τα π ολιτισμικά/κοινω νικά φαινόμενα
που π αρατηρούσε και παρουσιάζει τη ν κατά­
σταση του τόπου σε συγκεκριμένο χρόνο,
που είνα ι ο χρόνος τη ς έρευνας. Η αμεσότη­
τα τω ν πληροφοριώ ν που π α ρ έχ ο ντα ι υπο­
σ τη ρ ίζετα ι από το γεγο νό ς ό τι η συγγραφή
του ημερολογίου γινότα ν α υ θ η μ ερ ό ν και όχι
έκ τω ν υστέρω ν από μνήμης.
Οι επισκέψεις του συγγραφέα στην Ήπειρο
υποστηρίχθηκαν οικονομικά από την Ακαδη­
μία Αθηνών. Ω ς ερευνητής τη ς Ακαδημίας
Αθηνών ακολούθησε μεν την επ ικρατούσα τό­
τ ε υπηρεσιακή και μεθοδολογική αντίληψη για
τη συλλογή εθνογραφικού/λαογραφικού υλι­
κού που επέβαλλε την επίσκεψη σε όσον το
δυνατόν περισσότερα χωριά, αλλά οργάνωσε
την έρευνά του σύμφωνα όχι μόνο με την εντο­
λή τη ς Ακαδημίας για «συλλογή λαογραφικού
υλικού» αλλά και σύμφωνα με τα προσωπικά
του επιστημονικά ενδιαφέροντα. Έτσι, τον
απασχόλησε η διερεύνηση τη ς πολυπυρηνι-
κής οικογένειας, του θεσμού τη ς «εξαγοράς
τη ς νύφης», οι π ατρογραμμικές ομάδες και
αργότερα η οικιστική οργάνωση. Τα θέματα
αυτά εμφανίζονται συνεχώς στις συζητήσεις
του με το υ ς ντόπιους και διαπλέκονται με τις
παντός είδους π εριγραφές του. Καθώς η
έρευνα πραγματοποιήθηκε στη συγκεκριμένη
πολιτική συγκυρία τω ν νομοθετικών αλλαγών
-που από το 1981 κ.εξ. ακολούθησαν την ανά­
ληψη τη ς διακυβέρνησης τη ς χώ ρας από το
ΠΑΣΟΚ και επέφεραν σημαντικές μεταβολές,
«ανατροπές», κατά τον συγγραφέα, στο οικο­
γενειακό δίκαιο και σ τις σχέσεις των δύο φύ­
λω ν-, απεικονίζεται μία κοινωνική κατάσταση
ρευστή μεν, αλλά ιδια ίτερα ενδιαφέρουσα, όχι
μόνο για τον εθνολόγο, αλλά και για τον μέλ-

64
 λοντα συγγραφέα τη ς τοπικής ιστορίας.
Το βιβλίο χω ρίζεται σε τρ ία μέρη, που α ντι­
στοιχούν στα τρ ία δ ια φ ο ρ ετικά ερ ευνητικά
ταξίδια του σ υγγραφ έα στην Ή π ειρο. Το
πρώτο τα ξίδ ι (19 Αυγούστου - 9 Σ επ τεμβρί­
ου 1981) π ραγματοπ οιήθηκε σ τις επ αρχίες
Κόνιτσας, Πωγωνίου, Φ ιλιατών, το δ εύ τερ ο
(17 Αυγούστου - Σεπ τέμβριος 1982) σ τις
επαρχίες Π αραμυθιάς, Φ ιλιατών, το τρ ίτο (24
Ιουλίου - 25 Αυγούστου 1983) σ τις επ αρχίες
Κόνιτσας, Πωγωνίου. Σε όλα τα τα ξίδ ια , πα­
ράλληλα με το κυρίω ς θέμα τη ς έρευνας,
προσεγγίζεται ο τόπ ος και οι άνθρωποί του
μέσα από την καθημερινότητα του σ υγγρα­
φέα και απ εικονίζονται οι σ χέσ εις τω ν αν­
θρώπων, σ υνήθειες του π αρόντος και του
παρελθόντος, η σχέση τω ν ανθρώπων με τον
τόπο, το βιοτικό το υ ς επίπεδο, τα προβλήμα­
τα των επαναπατρισθέντω ν, και γενικό τερ α
λεπτομέρειες τη ς καθημερινής το υ ς ζωής
που δεν «χωρούν» κατά τη ν έκφραση του
συγγραφέα στα βιβλία και στα άρθρα.
Η έκδοση του ημερολογίου πλαισιώ νεται
από πλούσιο φω τογραφικό υλικό που απεικο­
νίζει πληροφορητές, κτίσματα, γόμους και
γιορτές. Το κείμενο σ υνοδεύεται από υποση­
μειώσεις και βιβλιογραφία. Την έκδοση, τ έ ­
λος, συμπληρώνει γλω σσάριο τω ν ιδιω ματι­
κών λέξεων που βρίσκονται μέσα στο κείμενο,
καθώς και ευρετήριο τόπων, ονομάτων και
όρων, που καθιστούν τη ν έκδοση χρηστική.
Μ α ρ ία Α νδρουλάκη
Χαιρέκακη μνήμη
Μαρία Μήτσορα: Άννα, να ένα άλλο
ί (Συλλογή διηγημάτων)
Πατάκης, Αθήνα 2007
(νέα έκδοση αναθεωρημένη), σελ. 171.
Η Μαρία Μ ήτσορα δεν χρ ειά ζετα ι ιδ ια ίτε­
ρες συστάσεις. «Η γερία τω ν Ελλήνων Μπήτ-
' νικ» (σύμφωνα με διατύπωση τη ς Μ ικέλας
' Χαρτουλάρη), απ οτελεί μια ιδιάζουσα περί-
πτώση, που κομίζει ένα λόγο πέρα από τα κα­
ί θιερωμένα, έξω από π αραδοσιακές φ όρμες
‘ . και περιοριστικά σχήματα,
ί Η συλλογή διηγημάτω ν Άννα, να έν α άλλο
αου πρωτοεκδόθηκε από τ ις εκδό σ εις Άκμων
(1978) και τώ ρα επ ανακυκλοφ ορεί σε νέα,
αναθεωρημένη έκδοση είνα ι μια απόπειρα
Μελέτης και χαρτογράφ ησ ης τη ς διαχείρι-
C' σης του πόνου μέσα από τη ν καταγραφ ή και
* πεΡΐγραφή ποικίλων περιπτώσεων.
;ιιί Στο διήγημα «Ο πυράκανθος και το σκοτά-
(II1 δι» παρακολουθούμε τη ν π εριπ έτεια του Τά-
f *Π· που επ ιχειρεί να συνάψ ει μια εξω συζυγι-
κή σχέση, με άδοξο, όμως, αποτέλεσμα. Α έ­ Π ήρα στα χέρια μου έναν
ναη επανάληψη μιας αλλοτριω τικής πραγμα­ κομψό τόμο που έφτασε
τικό τη τα ς, προσπάθεια για μια νέα αρχή που
μόλις από τον εκδοτικό οίκο
δεν καρποφορεί, ξέφ τια περασμένων ερώ ­
Ροές. Ανθολογία
των, πικρή νοσταλγία.
Βορειοηπειρώτικου
Στο «Μ αγευτικό φακό», μέσα σε μία εφ ια λ­
Διηγήματος (επιλογή -
τική σουρεαλιστική ατμόσφαιρα, τρ ία μικρά
πρόλογος: Ανδρέας
κορίτσια μετατρέπ ουν τον απροσδόκητο θά­
Ζαρμπαλάς, σειρά: Οι
νατο τω ν γονιώ ν το υ ς σ ’ ένα τελετουρ γικό
Ηπειρώτες, 2007). Ένιωσα
όργιο χαρούμενης φρίκης.
ιδιαίτερη χαρά που,
Στο «Σε πήρε κάποιος Αντώνης» η υφέρ-
επιτέλους, άρχισαν, έστω
πουσα ερω τική ατμόσφαιρα στο πλαίσιο
με δειλά βήματα, να
μιας γυναικείας φ ιλίας δ ιαλύετα ι από την
έλευση του αρσενικού. έρχονται σε μας τα κείμενα,
Στο «Ποσοστό συμμετοχής» π εριγράφ εται τα διηγήματα, μιας άλλης
η αποστασιοποιημένη και διεκπεραιω τική δ ι­ Ελλάδας, που ωστόσο είναι
ευθέτηση τη ς κηδείας του πατέρα χω ρίς τη δική μας. Η ιδιαιτερότητα
συναισθηματική εμπλοκή τη ς κόρης. πις βορειοηπειρώτικης
Το «Ξαφνικό δωμάτιο» απ οτελεί μια τοπο­ φωνής είναι ένας πλούτος
γραφ ία συναισθημάτων και αναμνήσεων από που μας έχει λείψει και που
τη ν παιδική κι εφηβική ηλικία, μια διαδρομή αξίζει να ενταχθεί στη
από φθορά σε φθορά, με προορισμό την γραμματεία μας. Είναι ένα
απόγνωση. κομμάτι του ελληνισμού που
Στο «Ξενοδοχείο τω ν δυτών», με αφορμή τη αξίζει να προσεγγίσουμε, να
ζωή του νοητικά καθυστερημένου αδελφού γνωρίσουμε: Από τον
τη ς αφ ηγήτριας μέσα σ’ ένα ψυχιατρικό Αθανάσιο Οικονομίδη
ίδρυμα, ξεδιπ λώ νεται ένας ολόκληρος προ­ (1843-1903) στον γιο του
βληματισμός μπροστά στην αναπόφευκτη Μιλτιάδη (1883-1964)· από
τρ α γικότητα μιας άχρηστης ζωής που ανα­ τον Τάσο Βιδούρη (1888-
λώ νεται άσκοπα και θλιβερά. 1967) στην Κατίνα Παπά
Το ύφος, λυρικό αλλά καθόλου μελοδραμα­ (1903-1959). Για τον
τικό , ελλειπ τικό ενίοτε, αλλά π άντοτε κρυ­ ΣπύροΤζια (1918), που
στάλλινο και κοφτερό, δ ια θ έτει μια ασύλλη­ υπήρξε ο κατεξοχήν
πτη εκφραστική δύναμη ενώ παραμένει λιτό. πεζογράφος των
Η αφήγηση, άλλοτε τριτοπρόσωπη και άλ­ μειονοτικών γραμμάτων στα
λοτε πρωτοπρόσωπη, ξεδιπλώ νεται συνήθως
ευθύγραμμα, διακοπτόμενη όμως συχνά από
χρόνια του σοσιαλισμού,
ελάχιστα γνωρίζουμε. Ενώ η
εκτενείς παρεκβάσεις που περιγράφουν μνή­ νεότερη γενιά μάς
μες από το παρελθόν. Το παρελθόν, παντα- μεταφέρει μέσα από τη
χού παρόν, πικρό και ποτισμένο από ανίατη
δύσκολη διαδρομή της από
θλίψη, εισβάλλει ανεξέλεγκτα και μπλοκάρει
την όποια ελπίδα οδηγώ ντας σε αδιέξοδο.
το χτες στο σήμερα: ο
Ανδρέας Ζαρμπαλάς
Εγκλωβισμένα σε μια χαιρέκακη μνήμη, που
(1941), οΦώτοςΝ.
μηρυκάζει κι επαναλαμβάνει τον εαυτό της,
Κυριαζάτης (1942), ο
τα πρόσωπα μάταια αναζητούν διεξόδους ή
Τηλέμαχος Κώτσιας (1951),
δ ικλείδ ες ασφαλείας. Η εκτόνωση τη ς συσ-
ο θωμάς Στεργιόπουλος
σω ρευμένης έντασης αναβάλλεται έτσ ι επ’
(1951).
αόριστον, προκαλώντας έναν ψυχικό καρκί­
νο που ροκανίζει την ψυχή και τελικά την ο χαρτοκόπτης
απογυμνώνει από συναισθήματα.
Α υτοί που διασώ ζονται ή έχουν κάποιες πι­
θανότητες να διασωθούν είναι νεαρές γυναί­
κες που επιλέγουν τη μοναξιά, ως μορφή
αντίστασης στην αλλοτρίω ση αλλά και σαν
έκφραση μιας αδιαπ ραγμάτευτης προσωπι­
κής ελευθερίας.
«Υπήρχε μία μέρα έξω, που δεν έμπαινα
πουθενά. Ο ύτε σε φυλακή, ούτε σε κλινική
έμπαινα, γ ια τί μόλις είχα βγει έξω από ένα
Πένθιμο Σύστημα».
Νίκη Κώτσιου
65

i
< "W
ταρι
του καθηγητη
Ανδρέα Παναγόπουλου
ις προάλλες στο διαδί­
Τ κτυο κάποιος Αμερικα­
νός κύριος, ονόματι
Daniel L. Abrahamson,
δημοσιοποίησε μια σφοδρή
επίθεσή του κατά του καθη­
γητή Noam Chomsky, που
για πολλούς θεωρείται η πιο
άγρυπνη πολιτική και φιλο­
σοφική συνείδηση της χώ­
ρας του σε σχέση με την
εξωτερική πολιτική της, που
(θεωρεί ο ίδιος ότι) ντρο­
πιάζει τον αμερικανικό λαό.
Τίτλος: «Νόαμ Τσόμσκυ:
Ελεγχόμενος Άσσος της Νέ­
ας Τάξης του Κόσμου».
Αφού προειδοποιήσει για
το αληθινό πρόσωπο του
καθηγητή, ως πράκτορος
δήθεν της CIA και οργάνου
καταστολής και παραπλά-
νησης των κινημάτων αντί­
στασης στην Αμερική και
τον κόσμο, επικαλείται, κα­
τά τρόπο επιστημονικοφα-
νή, το βιβλίο κάποιου δό-
κτορος John Coleman (οι
ηλίθιοι ούτε να κρυφτούν
δεν ξέρουν, «ρώτα και τον
μπάρμπα μου τον ψεύτη»!
Ο ορισμός του ηλίθιου εί­
ναι: «αυτός που νομίζει ότι
όλοι οι άλλοι είναι ηλίθιοι,
πλην του ιδίου»), με τον ση-
μειωματικά μεστό τίτλο: Η
ιεραρχία τον συνωμότη.
Με τον τίτλο ήδη ο «μπάρ­
μπας» του κ. Δανιήλ Abra­
hamson υπαινίσσεται ότι ο
«συνωμότης» Νόαμ Τσόμ­
σκυ έχει ιεραρχημένους
τους εξής στόχους: μέσω
Διαδικτυακή συκοφαντία ολκής
των βιβλίων του, των άρ­
θρων του, των ομιλιών του
και των εθελοντικών μαρτυ­
ρικών του καταθέσεων,
όπως στη δίκη του Αμπ-
ντουλάχ Οτζαλάν (του
«άγους των Ελλήνων» υπό
τον κ. Σημίτη) ιεραρχεί
προτεραιότητες, όπως ο ρό­
λος των πολυεθνικών ως νέ­
ας μορφής παγκόσμιας δι­
κτατορίας, το μοιραίο δια­
βολικό τρίγωνο Ισραήλ -
Παλαιστίνη - Αμερική, Πα­
γκόσμιες Τάξεις Πραγμά­
των, αρχαίες και νέες κ.ά.
Η μέθοδος είναι η εξής
αντιρρητική γραμμή: «Γιατί
γράφει γι’ αυτό και όχι για
το άλλο, γιατί τα λέει έτσι
και όχι αλλιώς, γιατί μιλάει
τώρα και όχι τότε, γιατί πά­
ει εδώ και όχι εκεί, γιατί μι­
λάει στο Πανεπιστήμιο της
Αθήνας (θλιβερή ιστορία
για το Πανεπιστήμιο Αθη­
νών!) και όχι της Άγκυρας,
γιατί υπογραμμίζει αυτό
και όχι εκείνο;». Αρα το κά­
νει σκόπιμα και κατ’ εντολή
της CIA, για να εκτονώσει
και να αποκοιμίσει τις αμέ­
τρητες ταξιαρχίες agit-prop
(ή επί το γαλλικότερο αζί-
προ ή το αρχέτυπο τότε σο­
βιετικό Γραφείο «Υποκίνη­
σης και Προπαγάνδας»)
ακτιβιστών της Αμερικής,
που θυμίζουν τα «Γκρίζα
κουνέλια» της ευγενούς γεί-
τονος χώρας, με το ένα χέρι
απλωμένο σε επαιτεία και
το άλλο υψωμένο σε απει­
λητική γροθιά) και του λοι­
πού κόσμου. Ο δημόσιος
αυτοδιασυρμός.
Το φαινόμενο δεν είναι
νέο («ούδέν καινόν ύπό τον
ήλιον), είναι μόνο πιο φθη­
νό και σε πιο φθηνό Μέσον.
Όποιος έμεινε απροσκύνη-
τος σπιλώθηκε, όχι μόνο
ζωντανός και ισόβια, αλλά
και μετά θάνατον και αιώ­
νια ως όνομα - φορέας
αντίστασης. Έτσι σπιλώθη­
καν ο Αισχύλος, ο Ισοκρά­
της και ο Αριστοτέλης (ένα­
ντι των Ηροδότου, Πλάτω­
νος και Λουκιανού) και στα
νεώτερα χρόνια ο Σαίξπηρ,
ο Νίτσε, ο Τ.Σ. Έλιοτ και κυ­
ρίως ο Τζωρτζ Όργουελ, ο
Έ ζρα Πάουντ, ο Τόμας
Μαν και ο Ροζέ Γκαρωντί,
έναντι των αντίστοιχων
«ευέλικτων».
Από τους νεώτερους θα
σταθούμε για λίγο στον
Τζωρτζ Όργουελ. Ο ταλα­
ντούχος άγγλος συγγραφέ­
ας του A nim al Farm (Η
φ ά ρ μ α των ζώ ω ν) και του
κασσανδρικά προφητικού
1984 (αναριθμητισμός της
χρονιάς που το έγραψε, του
1948), λόγω χτυπητών ομοι­
οτήτων προς τον σημερινό
Μ ε γ ά λ ο Α δ ε λ φ ό της Πα­
γκοσμιοποίησης, όχι μόνο
καταδιώχθηκε εν ζωή, αλλά
κατασυκοφαντείται και με­
τά θάνατον. Τα παπαγαλά­
κια του εκσυγχρονισμού
στην Γηραιά Αλβιόνα και
διεθνώς αποκάλυψαν δή­
θεν (και έκτοτε επαναλαμ­
βάνουν επίμονα) ότι ο βετε­
ράνος του Ισπανικού Εμφυ­
λίου, εθελοντής στην Τα­
ξιαρχία των Ξένων, ήταν σ’
όλη του τη ζωή πράκτορας
της Intelligence Service!
Γνωστή χυδαία μέθοδος
«character killing» («φόνου
του χαρακτήρα») μετά το
άνοιγμα των αρχείων του
Foreign Office, τριάντα χρό­
νια αργότερα, όταν το θύμα
της επίθεσης έχει πεθάνει
και δεν μπορεί να προστα­
τέψει την τιμή του. Με αυ­
τήν την τακτική μπορεί να
προβλέψει κανείς ότι έρχε­
ται και η σειρά του Άλντους
Χάξλεϋ, δημιουργού του
άλλου εφιαλτικά προφητι­
κού έργου για το τι περιμέ­
νει την ανθρωπότητα από
τους «προστάτες» της δη­
μοκρατίας και της ελευθε­
ρίας του κόσμου μας, του
Γ εννα ίο υ Κ α ιν ο ύ ρ γιο υ Κό­
σ μ ο ν ( The Brave New World).
Η συνταγή είναι γνωστή
από την αρχαιότητα. Κατά
τον Ηρόδοτο (7.237), οι
Έλληνες, και ασφαλώς
έκτοτε και πολλοί άλλοι,
«τοΰ τε εύτυχέειν φθονέου-
σι καί τό κρέσσον στυγέου-
σι» (γι’ αυτό και, ενώ υπάρ­
χει στο λεξικό μας «χαιρέ­
κακος» και «χαιρεκακία»,
δεν υπάρχουν τα θετικά
αντίθετά τους, όπως γίνεται
και με τα «μνησίκακος» και
«μνησικακία»). Στο Τρίτο
Ράιχ ο Υπουργός Προπα­
γάνδας του Χίτλερ, ο IW -
μπελς, είχε αναγάγει σε επι­
στήμη τη συκοφαντία. «Λε-
γε-λέγε ένα ψέμα, στο τέλος
κάτι θα μείνει». Κατά λέξη:
«Στην επανάληψη ενός
ψεύδους έγκειται ένας πα­
ράγων αξιοπιστίας». Kcu
στον Πιαίμπελς τότε δεν
μπορούσε κανείς να απα­
ντήσει, τώρα στους Γκαι-
μπελίσκους μπορεί;
 ΚΔΟΣΕΙΣ SCRIPTA
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ι Κ Η Θ Ε Ο Ρ Ι Α · Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η
Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ι Κ Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α . Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

S lavoj Zizek Slavoj Zizek

Slavoj 2izek
Μίλησε κανείς Η μαριονέτα και ο νάνος
για ολοκληρωτισμό; Καλωσορίσατε στην
Πέντε παρεμβάσεις σχετικά με την έρημο του πραγματικού!
(κοτά)χρηση μιας ιδέας Π έντε δοκίμιο για την 11η Σεπτεμβρίου
και για άλλες συναφείς ημερομηνίες

« Μ Ν ίκ * κ * m m m

SCRIPTA

i ISBN 9 60 -7 9 09 -4 4 -5 ISBN 9 6 0 - 7 9 0 9 - 5 5 - 0 ISBN 9 6 0 - 7 9 0 9 - 6 7 - 4

Σελ. 400 Σελ. 216 Σελ. 264

I»

ft

Slavoj Zizek
To υψηλό αντικείμενο Zizek
ii! της ιδεολογίας
((ϊ
If

Ιί;
t
i
i
p
\
p
iif
ΙΑ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΜΚΑΚΚΣ
#
Φ
d

ISBN 960 -7 9 09 -7 5 -5 ISBN 9 60 -7 9 0 9 -7 9 -8 Slavoj Zizek

Σελ. 424 Σελ. 216
f\