Professional Documents
Culture Documents
Kunst 19e 20e Eeuw Kunst Versie 2017 18 WORD
Kunst 19e 20e Eeuw Kunst Versie 2017 18 WORD
Kunst 19e 20e Eeuw Kunst Versie 2017 18 WORD
2018
John
Devos
W&K
Narafi
2
1791 Le Serment du Jeu de paume, 20 juin 1789 (schets), (De eed van het Jeu du
Paume), 101.2 x 66cm, pen en bruine & zwarte inkt, potlood, Musée national du
Château de Versailles ............................................................................................... 19
1793 Dood van Marat, olie op doek, 165 × 128 cm, KMSK. Brussel .................... 19
1800, Mme Recamier, olie op doek, 173 × 243 cm, Louvre .................................... 19
1800 Napoleon St Bernard Pas, olie op doek, 264 × 231 cm, Kunsthistoriches
Museum Wien .......................................................................................................... 19
1805 - 1808 - Sacre de l'empereur Napoléon Ier et couronnement de l'impératrice
Joséphine dans la cathédrale Notre-Dame de Paris, le 2 décembre 1804, (Kroning
van Napoleon I en keizerin Joséphine in Notre Dame, Parijs) 621 cm. x 979 cm,
Louvre ...................................................................................................................... 19
Jean Auguste Dominique Ingres (1780-1867) ............................................................. 19
Portret van Machthebber .......................................................................................... 20
Orientalisme ............................................................................................................. 20
Portret ....................................................................................................................... 20
Romantiek ........................................................................................................................ 21
Kader & gedachtengoed ............................................................................................... 21
Industrialisering ........................................................................................................ 21
Nationalisme............................................................................................................. 21
Vlucht ....................................................................................................................... 21
• Passionele & extreme ....................................................................................... 21
• Verleden ........................................................................................................... 21
• Oriënt:............................................................................................................... 21
• Natuur: .............................................................................................................. 21
Begrippen ..................................................................................................................... 22
Architectuur: Neo Stijlen (Neo Gotiek, …) eclectisme, historicisme .......................... 22
Duitse ........................................................................................................................... 22
Caspar David Friedrich (1774-1840) ....................................................................... 22
Britse ............................................................................................................................ 22
JMW (Joseph Mallord William) Turner (1775-1851).............................................. 22
Franse ........................................................................................................................... 23
Théodore Géricault (1791-1824) .............................................................................. 23
Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) .................................................... 24
Belgische ...................................................................................................................... 24
Egidius Karel Gustaaf, Baron Wappers (1803-1874) .............................................. 24
Antoine-Joseph Wiertz (1806-1865) ........................................................................ 24
Louis Gallait (1810-1887) ........................................................................................ 25
Spanje ........................................................................................................................... 25
Francisco Goya (1746-1828) (Francisco Jose de Goya y Lucientes) ....................... 25
Reacties op de Romantiek ................................................................................................ 27
Pre Rafaelieten ............................................................................................................. 27
Uitgangspunt: Pre Rafaël, verfoeien de School van Athene 1509 ........................... 27
Dante Angelo Rossetti (1828 – 1882) ...................................................................... 27
John Everett Millais (1829-1896) ............................................................................ 27
William Holman Hunt (1827-1910) ......................................................................... 27
Oscar Rejlander (1813-1875) ................................................................................... 28
John William Waterhouse (1849-1917) ................................................................... 28
Realisme (School van Barbizon) .................................................................................. 28
Jean-François Millet (1814-1875) ............................................................................ 28
Gustave Courbet (1819-1877) .................................................................................. 28
3
andere Jean-Baptiste Camille Corot (1796-1875) .................................................... 29
Impressionisme................................................................................................................. 30
Edouard Manet (1832-1883) ........................................................................................ 30
1863 Déjeuner sur l’herbe, Middagmaal in het groen, olie op doek, 208 × 264 cm,;
Musée d'Orsay .......................................................................................................... 30
1863 Olympia, olie op doek, 130,5 x 190, Musée d'Orsay ...................................... 30
1867 Executie van Keizer Maximiliaan; olie op doek, 252 × 305 cm, Kunsthalle
Mannheim................................................................................................................. 30
1868 Le Balcon/ Het Balkon; olie op doek, 170 × 125 cm, Musée d'Orsay ............ 31
1881 Un bar aux Folies Bergère / Een Bar van de Folies Bergères, Olie op doek, 96
cm x 1,30 m, Courtauld institute of Art, London ..................................................... 31
Claude Monet (1840-1926) .......................................................................................... 31
1872 Impression : Soleil Levant, olie op doek, 48 × 63 cm, Musée Marmottan
Monet, Paris, France................................................................................................. 31
1877 St Lazare .......................................................................................................... 31
1878 Rue st Denis –fête du 30 juin 1878/ Rue Saint-Denis, het feest van 30 juni
1878, olie op doek, Stedelijk museum schone kunsten, Rouen ............................... 31
1886 Femme à l'ombrelle tournée vers la gauche /Vrouw met parasol gedraaid naar
links, Olie opdoek, 131 × 88 cm, Musée d’Orsay .................................................... 32
1893 De kathedraal Rouen ....................................................................................... 32
1899-1904 Parlement London .................................................................................. 32
1900-1926 Waterlelies Les Nymphéas/ Giverny ..................................................... 32
Auguste Renoir (1841-1919) ........................................................................................ 32
1874 La Loge/ De schouwburgloge, olieverfschilderij, 80 × 63,5 cm Courtauld
Institute Galleries, London ....................................................................................... 32
1876 Moulin de la Galette/ Bal van de Moulin de la Galette 131 cm × 175 cm
Musee d’Orsay ......................................................................................................... 32
1876 Jeune fille lisant, Lezende vrouw, olie op doek, 46.5 x 38.5, Musée d'Orsay, 32
1880 81 Déjeuner des canotiers, olieverfschilderij, 229.9 × 172.7 cm , The Phillips
Collection, Washington, D.C. .................................................................................. 32
1883 Regenschermen, olieverfschilderij, 180×115 cm, National Gallery London .. 32
Alfred Sisley (1839-1899) ............................................................................................ 33
1875 Neige à Marly-le-Roi/ Sneeuw in M-l-R, olie op doek, 56 x 47 cm, Musée
d’Orsay ..................................................................................................................... 33
1876 Inondation à Port Marly Overstroming in P-M, olie op doek, 60 × 81 cm,
Musée d’Orsay ......................................................................................................... 33
Edgar Degas (1834-1917) ............................................................................................ 33
1866-1868 Le défilé, dit aussi Chevaux de courses devant les tribunes, Het defile of
Renpaardenvoor de tribune, Olieverf op papier op doek, 46 x 61 cm, Musée
d’Orsay ..................................................................................................................... 33
1873 Répétition d'un ballet sur la scène/ Balletrepetitie,Olie op linen, 65 × 81 cm,
Musée d’Orsay ......................................................................................................... 33
1876 de Absintdrinkster, 92 x 68 cm, olie op doek, Musee d'Orsay, Paris ............. 33
1878 Chanteuse au Gant, Zangeres met de handschoen, Pastel op doek, 53,2 x 41
cm, Fogg art Museum Cambridge, US ..................................................................... 33
1886 Tobbe, pastel op papier, 60 × 83 cm, Musée d’Orsay ..................................... 33
Gustave Caillebotte (1848-1894) ................................................................................. 34
1875 Les raboteurs de parquet : Parketschuurders, olie op linnen, 102 × 146,5 cm,
Musée d’Orsay ......................................................................................................... 34
4
1877 La Place de L'Europe temps de pluie/ Europaplein in de regenvlaag,
Olieverfschilderij, 212,2 × 276 cm, Art Institute of Chicago .................................. 34
1880 Dans un Café, In het Café Olie op doek, 153 x 114 cm Musée des Beaux-Arts
de Rouen ................................................................................................................... 34
Boulevard vu d'en haut / Laan van boven af gezien, 1880, olie op doek, 65 x 54cm,
private collectie, London .......................................................................................... 34
Andere tekenkunst .................................................................................................... 34
Pointillisme – Divisionisme ............................................................................................. 35
Wetenschappelijke evolutie.......................................................................................... 35
Chronofotografie - Muybridge & Marey 1878-85 ................................................... 35
M. E. Chevreul (1786-1889) .................................................................................... 35
Invloed: OP ART ......................................................................................................... 35
Pointillisme of divisionisme als 19eeuwse stroming ................................................... 36
1896 Affiche La Libre Esthetique .......................................................................... 36
1901 De wandeling Olie op doek, 97 x 130 cm, Museum voor Schone Kunsten,
Brussel ..................................................................................................................... 36
1903 De lezing van Verhaeren Olie op doek, 234 x 176 cm, Museum voor
Schone Kunsten, Gent ............................................................................................. 36
Symbolisme ...................................................................................................................... 38
Kenmerken ................................................................................................................... 38
Architectuur: Art Nouveau ........................................................................................... 38
Victor Horta 1861–1947........................................................................................... 38
Paul Hankar 1859-1901 ............................................................................................ 39
Paul Hamesse 1877-1956 ......................................................................................... 39
Gustave Strauven 1878-1919 ................................................................................... 39
Alphonse Boelens 1877-1936 .................................................................................. 39
Arthur Nelissen (<1879-?) ....................................................................................... 39
Jules Brunfaut 1852-1942 ........................................................................................ 39
Schilderkunst ................................................................................................................ 39
James Ensor (1860-1949) ............................................................................................. 39
1883 De Dronkaards, olie op doek, 115 x 165cm, Dexia Brussel ........................... 39
1888 De Intrede van Christus in Brussel, olie op doek, 258 x 431cm Getty
Museum L.A. ............................................................................................................ 39
1889 Skeletten die zich warmen bij de kachel James Ensor, Squelettes voulant se
chauffer, Olie op doek, 75 x 60 cm, Kimbell Art Museum, Forth Worth ................ 40
Mijn skelet in 1960 1888, Ets,.................................................................................. 40
Mijn portret met doodshoofd 1889, Ets ................................................................... 40
1890 De Intrige, olie op doek, 90 x 150 cm, KMSK Antwerpen ............................ 40
1891 Skeletten vechten voor een gepekelde haring, Olie op hout, 16 x 21 cm,
KMSK Brussel ......................................................................................................... 40
1892 De Gendarmen Olie op doek 55 cm x 45 cm MuZEE Oostende .................... 40
Leon Spilliaert (1881-1946) ......................................................................................... 40
Zelfportretten ............................................................................................................ 40
Het Restaurant 1904, KMSK, Brussel ..................................................................... 40
Vertigo/ Hoogtevrees, 64 x 48 cm, Potlood, aquarel, gouache, inkt op papier 1908,
Muzee Oostende ....................................................................................................... 40
Vrouw op de zeedijk 1907, Potlood, aquarel, gouache, witte gouache, kleurpotlood
op papier, 34,3 x 74,4 cm, KMSK, Brussel ............................................................. 40
Félicien Rops (1833-1898) ........................................................................................... 41
5
Begrafenis in Wallonië Enterrement en Pays Wallon 1863 Heliogravure, 42,3 x 70,5
cm ............................................................................................................................. 41
'Satan semant l'ivraie, Satan zaait het onkruid, 24 x 16,5, 1882, ............................. 41
La Dame au cochon – Pornokrates/ De dame met het Varken – Pornokrates, 1879,
waterverf, pastel & gouache, 75 x 48, private collectie ........................................... 41
Initiation sentimentale 1887, potlood & waterverf op papier, 29,2 x 18,2 cm, Musée
d’Orsay ..................................................................................................................... 41
Fernand Khnopff (1858-1921) ..................................................................................... 41
Portret van Marguerite Khnopff, ca 1887, olie op paneel, 97,2 × 75,5 cm, KMSK
Brussel ...................................................................................................................... 41
Memories of Lawn Tennis, 1889, Pastel op papier gemaroufleerd op doek, 127 x
200, KMSK, Brussel ................................................................................................ 41
Pour l’art ou les Caresses / Voor de Kunst of De sfinkx of de streling 1887, olie op
doek, 50,5 x 150, KMSK, Brussel ............................................................................ 41
Verlaten stad 1905, Pastel op papier gemaroufleerd op doek, 76 x 69 cm, KMSK,
Brussel ...................................................................................................................... 41
I lock the door upon myself, olie op doek, 72 × 140 cm, Neue Pinacothek, München
.................................................................................................................................. 41
Gustav Klimt (1862-1918) ........................................................................................... 42
Judith en Holofernes (bekend als Judith i) 1901, olie opdoek, 84 × 42 cm
Österreichische Galerie Belvedere, Wenen .............................................................. 42
Judith en Holofernes (bekend als Judith ii) 1909, olie op doek , 178 x 46 cm.
Galería de Arte Moderno, Venetië ........................................................................... 42
vgl met ...................................................................................................................... 42
Adele Bloch Bauer 1904-07, 138 x 138 cm, private collectie ................................. 42
Portret van Frau Fritza Riedler 1906,olie op doek, 153 x 133 cm, Österreichische
Galerie Belvedere, Wenen........................................................................................ 42
De Kus 1907 08 Olie op doek, 180 x 180 cm, Österreichische Galerie Belvedere,
Wenen....................................................................................................................... 42
Josef Hoffmann Stoclet paleis 1905 11, Tervurenlaan............................................. 42
Arnold Bocklin (1827-1901) ........................................................................................ 42
Zelfportret met de dood als violist 1871, olie op doek, 75 cm × 61 cm,
Nationalgalerie Berlin .............................................................................................. 42
Dodeneiland, 1880, olie op linnen, 111 × 115 cm, Kunstmuseum Basel ................ 42
Edvard Munch (1863-1944) ......................................................................................... 43
De kus bij het raam 1892 Olie op doek. (73 x 92 cm) National Museum of Art,
Architecture and Design, Oslo ................................................................................. 43
De schreeuw 1893 olie, tempera en pastel op karton (91 × 73.5cm)
Nasjonalgalleriet, Oslo ............................................................................................. 43
Levensdans 1899 – 1906 125.5 x 190.5 cm Olie op doek Nasjonalgalleriet, Oslo.. 43
Het eiland – Zomernacht over de Oslofjord 1900 71,5 x 100 cm Städtische
Kunsthalle, Mannheim ............................................................................................. 43
De dood van Marat 1907 (i of ii).............................................................................. 43
Grondslagen modernisme: grondleggers .......................................................................... 44
Henri Toulouse Lautrec (1864-1901) ........................................................................... 44
A la Mie 1891 Museum of Fine Arts, Boston .......................................................... 44
Moulin Rouge la Goulue 1891, lithografie .............................................................. 44
Ambassadeurs Aristide Bruant 1892, lithografie ..................................................... 44
Loie Fuller in de Folies Bergères 1893, olie op karton, Musée Toulouse-Lautrec te
Albi ........................................................................................................................... 44
6
Jane Avril in de jardin de paris 1893, lithografie ..................................................... 44
Het Salon in de Rue des Moulins 1894, Musée Toulouse-Lautrec te Albi .............. 44
Japonisme ................................................................................................................. 44
Hokusai Katsushika (1760-1849) ................................................................................. 45
De grote golf te Kanagawa uit 36 zichten op de berg Fuji, c.1829 .......................... 45
De droom van de vissersvrouw, Kinoe no Komatsu, 1814 ...................................... 45
Hotei, 1810 ............................................................................................................... 45
Hiroshige Utagawa (1797-1858) ook bekend als H. Ando .......................................... 45
N° 17 Yui The - Satta Pas uit De 53 etappen van de Weg naar Tokaido ................ 45
N° 27 Kakegawa – Zicht op de berg Akiba. uit De 53 etappen van de Weg naar
Tokaido..................................................................................................................... 45
Plotse regenbui boven Ohashibrug uit 100 zichten op Edo ..................................... 45
Hakuin Ekaku (1685-1769) .......................................................................................... 45
Hotei (18e eeuw) ....................................................................................................... 45
Daruma (18e eeuw) ................................................................................................... 45
Vincent Van Gogh (1853-1890) ................................................................................... 45
Aardappeleters 1883, Van Gogh Museum, Amsterdam .......................................... 45
Brug in de regen 1887 naar Hiroshige, Van Gogh Museum, Amsterdam ............... 45
Zelfportet met de vilten hoed 1887, Van Gogh Museum, Amsterdam .................... 45
Slaapkamer te Arles 1888, Van Gogh Museum, Amsterdam .................................. 45
Sterrennacht 1889, Museum of Modern Art, New York.......................................... 45
Portret van Dr Gachet 1890, privébezit .................................................................... 45
Kerk te Auvers 1890, Louvre Parijs ......................................................................... 46
Tarweveld met de vliegende raven 1890 Van Gogh Museum, Amsterdam ............ 46
Weg met de cypressen 1890 Kröller-Müller Museum ............................................. 46
Paul Cézanne (1839-1906) ........................................................................................... 46
Appelen en gebakjes 1877........................................................................................ 46
Appelen en sinaasappelen 1895 ............................................................................... 46
Paul Cezanne zelfportret 1878 ................................................................................. 46
Ambroise Vollard 1899 ............................................................................................ 46
De Grote baadsters 1898 – 1906 .............................................................................. 46
De Grote baadsters ii 1900 – 1905 ........................................................................... 46
Montagne de Sainte Victoire Grote Pijnboom 1885 - 87 ......................................... 46
Montagne de Sainte Victoire 1904 ........................................................................... 46
Paul Gauguin (1848-1903) ........................................................................................... 46
Van Gogh schildert de zonnebloemen 1888 ............................................................ 46
Visioen na de preek, Jacobs gevecht met de engel 1888 ......................................... 47
Twee vrouwen uit Tahiti op het strand 1891 ............................................................ 47
Geest van de dood waakt 1892 ................................................................................. 47
Waar komen we vandaan? Wie zijn we? Waarheen gaan we? 1897 ....................... 47
e
20 eeuw ............................................................................................................................... 48
EXPRESSIE ..................................................................................................................... 48
Fauvisme ...................................................................................................................... 48
Kenmerken ............................................................................................................... 48
Henri Matisse (1869-1954) ...................................................................................... 48
Kees van Dongen (1877-1968) ................................................................................ 48
Brabants Fauvisme ................................................................................................... 49
Rik Wouters (1882-1916)......................................................................................... 49
Expressionisme 1905-1945 .......................................................................................... 49
Die Brücke 1905....................................................................................................... 49
7
Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938) ........................................................................ 49
Emil Nolde (1867-1956) .......................................................................................... 49
Robert Wiene (1873-1938)....................................................................................... 50
Der Blaue Reiter München 1911 – 1914. .............................................................. 50
Vassilly Kandinski (1866-1944) .............................................................................. 50
Paul Klee (1879-1940) ............................................................................................. 50
Alexei von Javlenski/ Jawlensky (1864-1941)......................................................... 50
Franz Marc (1880-1916) .......................................................................................... 50
August Macke (1887-1914) ..................................................................................... 50
Oskar Kokoschka (1886-1980) ................................................................................ 50
1ste Latemse groep, "mystiekers", 1ste "school" ..................................................... 50
Georges Minne (1866-1941) .................................................................................... 50
Albert Servaes (1883-1966) ..................................................................................... 51
Gustave van de Woestijne (1881-1947) ................................................................... 51
Valerius De Saedeleer (1867-1941) ......................................................................... 51
De Latemse Groep (vanaf 1905-1910), 2de "school" .............................................. 51
Constant Permeke (1866-1952) ................................................................................ 51
Fritz Van den Berghe (1883-1939) .......................................................................... 51
Frans Masereel (1889-1972) .................................................................................... 51
Andere figuren Gust De Smet (1877-1943), Leon De Smet (1881-1966) ............... 51
Expressionisme na ‘45 ................................................................................................. 51
In VS ........................................................................................................................ 51
In Europa ca WO II 1948 ......................................................................................... 52
ABSTRACTIE ................................................................................................................. 53
Kubisme 1905 – 1920 en verder .................................................................................. 53
Pablo Picasso (1881-1973) ....................................................................................... 53
Georges Braque (1882-1963) ................................................................................... 53
Juan Gris (1887-1927) .............................................................................................. 54
Kubistische architectuur ............................................................................................... 54
Evolutie Kubisme ......................................................................................................... 54
Cézanne - periode of Geometrisch kubisme (1907-1909) ...................................... 54
Analytisch kubisme (1909-1912) ............................................................................. 54
Synthetisch kubisme (1913-ca 1920) ....................................................................... 54
ABSTRACTIE andere evoluties .................................................................................. 54
Lyrische abstracte schilderkunst .................................................................................. 54
Wassily Kandinsky (1866-1944) .............................................................................. 54
Paul Klee (1879-1940) ............................................................................................. 54
Geometrische abstracte schilderkunst .......................................................................... 54
Piet Mondriaan (1872-1944) .................................................................................... 55
Andere namen Theo Van Doesburg (1883-1931).Gerrit Rietveld (1888-1964) ...... 55
Op Art ........................................................................................................................... 55
Futurisme ...................................................................................................................... 55
Giacomo Balla (1871-1958) ..................................................................................... 55
Umberto Boccioni (1882-1916) ............................................................................... 55
Marcel Duchamp (1887-1968) ................................................................................. 56
Andere figuren Lyonel Feininger (1871-1956) ........................................................ 56
Suprematisme ............................................................................................................... 56
Kasimir Malevitsj (1878-1935) ................................................................................ 56
Constructivisme ............................................................................................................ 56
El Lissitsky (1890-1941) .......................................................................................... 56
8
Alexander Rodchenko (1891-1956) ......................................................................... 56
Bauhaus 1919-1933 ...................................................................................................... 57
Walter Gropius (1883-1969) .................................................................................... 57
Vassilly Kandinski (1866-1944) Zie hoger .............................................................. 57
Marcel Breuer (1902-1981) ...................................................................................... 57
Laszlo Moholy Nagy (1895-1946) ........................................................................... 57
Art Deco & Modernisme in architectuur...................................................................... 57
Art Deco ....................................................................................................................... 57
Sint-Augustinuskerk in Vorst (Brussel), 1932 Hoogtepunt 100 .............................. 57
Chyslerbuilding NY 1931 ........................................................................................ 57
Modernisme .................................................................................................................. 57
Henri Van de Velde (1863-1957) ............................................................................. 57
Joseph Diongre (1878-1963) .................................................................................... 57
Op een internationaal niveau Le Corbusier (eigenlijk Charles-Édouard Jeanneret-
Gris)(1887-1965) ...................................................................................................... 58
Minimalisme................................................................................................................. 58
Mies van der Rohe (1886-1969)............................................................................... 58
Soll LeWitt (1928-2007) .......................................................................................... 58
Frank Stella (1936) ................................................................................................... 58
DROOM ........................................................................................................................... 59
Dada ............................................................................................................................. 59
Alfred Stieglitz (1864-1946) .................................................................................... 59
Marcel Duchamp (1887-1968) ................................................................................. 59
Man Ray (1890-1976) .............................................................................................. 59
Otto Dix (1891-1969) ............................................................................................... 59
Raoul Hausmann (1886-1971) ................................................................................. 59
André Breton (1896-1966) ....................................................................................... 59
Pittura Metafysica NT FILM ........................................................................................ 59
Giorgio de Chirico (1888-1978) ............................................................................... 59
Surrealisme ................................................................................................................... 59
André Breton (1896-1966) ....................................................................................... 59
Max Ernst (1891-1976) ............................................................................................ 60
Salvador Dalí (1904-1989) ....................................................................................... 60
René Magritte (1898-1967) ...................................................................................... 60
Paul Delvaux (1897-1994) ....................................................................................... 60
Luis Bunuel (1900-1983) ......................................................................................... 60
Andere figuren Joan Miró (1893-1983) ................................................................... 60
REALITEIT ..................................................................................................................... 61
Realisme ........................................................................................................................... 61
Nieuwe Zakelijkheid 1919 1933 ................................................................................. 61
Otto Dix (1891-1961) ............................................................................................... 61
Christian Schad (1894-1982) ................................................................................... 61
Tamara de Lempicka (1898-1980) ........................................................................... 61
Andere namen George Grosz, Edward Hopper ........................................................ 61
Entartete Kunst vs Nazi kunst ...................................................................................... 61
Paul Padua (1903-1981) ........................................................................................... 61
Adolf Ziegler (1892-1959) ....................................................................................... 61
Soviet Realisme, Socialistisch Realisme ...................................................................... 61
Boris J. Vladimirsky (1878-1950) ............................................................................ 61
Pop Art ......................................................................................................................... 61
9
Andy Warhol (1928-1987) ....................................................................................... 62
David Hockney (1937) ............................................................................................. 62
Roy Lichtenstein (1923-1997) ................................................................................. 62
Andere figuren Richard Hamilton (1922-2011) en Robert Rauschenberg (1925-
2008)......................................................................................................................... 62
Neorealisme ...................................................................................................................... 62
Hyperrealisme 1968… ................................................................................................. 62
Gerhard Richter (1932) ............................................................................................ 62
Chuck Close (1940) .................................................................................................. 62
Lucian Freud (1922-2011) ........................................................................................... 63
Postmoderne Hyperrealisme ........................................................................................ 63
Ron Mueck (1958) ................................................................................................... 63
Maurizio Cattelan (1960) ......................................................................................... 63
Andere figuren Denis Peterson (1944) ..................................................................... 63
Postmodernisme ................................................................................................................... 63
Yinka Shonibare (1962) ................................................................................................... 64
Keith Haring (1958-1990) ................................................................................................ 64
Banksy (onbekend) ........................................................................................................... 64
Kapitalistisch Realisme – New European Painting .............................................................. 64
Gerhard Richter (1932) .................................................................................................... 64
Luc Tuymans (1958) ........................................................................................................ 64
10
Kunst & Cultuur Inleiding tot kunst van de 19e & 20e eeuw
Ten geleide
Les geven is keuzes maken. Voor dit opleidingsonderdeel wordt niet een volledig overzicht
geschetst hoe kunst ontwikkelde van oudste tijden tot heden, of hoe alle kunsten zich
ontwikkelden. Muziek wordt ‘vergeten’, het is beperkt in tijd (slechts een korte tijdsspanne
wordt beschouwd), het beperkt in ruimte (enkel Europese kunst wordt beschouwd, en terzijde
worden de invloeden uit niet Europese ruimte besproken).
In essentie worden begrippen aangereikt, een basis om de ontwikkeling van kunst te
begrijpen, als niet elitair, als basis ook van de ontwikkeling van uw eigen beeldtaal.
Dit overzicht is best leesbaar in de “overzichtsfunctie” van Word (vierde incoontje onderaan
rechts of het venster met de weergave-informatie)
Handboek: Klaus Honnef & Ingo F. Walther: Kunst van de 20e eeuw. Softcover, 2 vol. In
harde cover, 19.6 x 25.8 cm, 840 p., ISBN 978-3-8228-4132-7 Nederlandstalige editie (is ook
verkrijgbaar in Engels en Frans). Gebruikelijke prijs is €19,99.
begeleidend handboek is verkrijgbaar in ALLE boekhandels. Boekhandel Taschen
(vertegenwoordiger hier in Brussel van de uitgever) biedt het boek aan aan Narafi studenten
met een korting van 10% op vertoon van de studentenkaart. De Taschen Store is gelegen hoek
Grote Zavel en Lebeaustraat 18, 1000 Brussel, en is eenvoudig bereikbaar met bus 48 (vertrek
aan kasteel richting centrum), halte Zavel.
In de les wordt aangegeven welke passages u moet lezen in het handboek bij die betrokken
les.
Deel 2 van het handboek bevat korte biografieën van de belangrijkste kunstenaars.
De kunstwerken die vermeld zijn in deze cursus dienen gekend op het examen. Voor de
jaartallen volstaat het deze te vereenvoudigen: voor bv alle voorbeelden die u vindt onder
Rococo volstaat het jaar 1750.
Afwijkende voorbeelden (bv Monet of Picasso) die een evolutie doormaken, en waar de
onderscheiden periodes belangrijk zijn worden ook weer in de les geduid.
Internet biedt belangrijke bronnen voor de kunstwerken. De lijst lijkt zowat onbeperkt maar
we citeren bv wikipaintings 1, de Vlaamse kunstcollectie 2, Artcyclopedia 3, …
1
http://www.wikipaintings.org
2
www.vlaamsekunstcollectie.be
3
http://www.artcyclopedia.com/
11
Inleidende begrippen
Mens
Omschrijving mens
Vlug grijpt men naar het verschil “wat onderscheidt mens van dier?”
Leidt naar ‘Anthropocentrisme’, de mens centraal zetten, en dat terwijl we eigenlijk weinig of
niets kunnen vertellen over zelfs onze meeste nabije neven
Is het rede, logica, empathie, gevoel, kunstzinnigheid, wil tot creëren, zelfzucht & hebzucht,
emotie, toekomst en heden enz. wat ons echt omschrijft?
Ik kies voor één kenmerk m.n. communicatie als hoeksteen voor de opbouw van een
maatschappij, zonder communicatie is een complexe samenleving onvoorstelbaar, én
fotografie en film zijn ook communicatiemedia.
Communicatie
Sleutelmomenten
Exponentiële groei van informatie in de tijd
12
Lithografie of steendruk 1798
Niepce Vue sur Gras (wanneer ?)
Introductie fotografie (wanneer ?)
Ultieme consequentie?
Paradox van volume
Hoeveelheid geen garantie voor kwaliteit
Belang van ontwikkelen previsualisatie én eigen signatuur en beeldtaal
13
Cultuur
Definities
Oudste definitie
Modernere invulling
Subculturen
Bv jongerencultuur
Subculturen binnen de jongerencultuur
14
Bevorderende en belemmerende factoren
Economie
Politiek
Kunst
Romaans
Gotiek
Barok
15
17e 18e eeuw
Barok / Rococo
Maatschappelijke evolutie: machtspiramide (cultuurproductie = toplaag). Portret voor burgerij
belangrijke stimulus kunstwereld, burgerij verder niet participerend
Begrippen: klassieke wereld, epicurisme, streven naar genot, clair obscur, dramatiek, // fx,
drama, autoritaire maatschappij, emotie->
BAROK
Kunst van de reactie op de reformatie, suprematie van de kerk moest opnieuw
benadrukt.
Architectuur
Kerk San Ignazio(1626) Rome, fresco’s worden aangebracht door Andreo
Pozzo (ca 1685)
16
Chiaroscuro (Clair obscur), hier in extreme vorm ook wel
omschreven als Tenebrism (E)
Realisme & kracht
Autobiografische element, zelfportret & portret, Catharsis
ROCOCO
Uitloper van Barok, epicurisme en sensualiteit staat centraal
Architectuur:
17
1756 Mme de Pompadour, 212 × 164 cm, Alte Pinakothek, Munchen
ca. 1769 De dame met het hondje, olie op doek, 81.3 x 65.4 cm,
Metropolitan Museum of Art, NY
18
19e eeuw
Neo-classicisme
Nieuwe machthebbers (revolutie bv 1789) en kleine Restauratie
Begrippen: Esthetisch ideaal, rede/ ratio, Oriëntalisme, previsualisatie in compositie
Frankrijk als nieuwe Romeinse staat, Napoleon als klassieke keizer.
1784 1785 Eed van de Horatii, olie op canvas, 329.8 × 424.8 cm,
Louvre
1791 Le Serment du Jeu de paume, 20 juin 1789 (schets), (De eed van
het Jeu du Paume), 101.2 x 66cm, pen en bruine & zwarte inkt,
potlood, Musée national du Château de Versailles
1793 Dood van Marat, olie op doek, 165 × 128 cm, KMSK. Brussel
François Pascal Simon, baron Gérard ook bekend als François Gérard,
(1770 -1837) Mme Recamier olie op doek, 225 × 145 cm, musée
Carnavalet, Paris
19
Sensualiteit & erotiek
Violon d’Ingres Passie, obsessie
Statieportret
1811 Jupiter & Thetis, olie op doek, 327 x 260 cm, Musée Granet, Aix-en-
Provence, France
Orientalisme
1808 La baigneuse Valpincon ook Grande Baigneuse, olie op doek, 146 ×
97.5 cm, Louvre
Naam naar eigenaars
Portret
1845 La Comtesse d’Haussonville, olie op doek, 132 x 92 cm, Frick
Collection, NY
20
Romantiek
Uitgangspunt passie, engagement, emotie
Nationalisme
Idee Natie= staat voor een volk: (ancien régime grote rijken met veel
volkeren); in de staten worden academies gesticht, nationale galerijen
& nationale musea.
Echter kunstenaar zet zich af tégen de Academie & strijdt voor een nieuwe rol
kunstenaar: Passie, vrijheid, individuele expressie.
Kunst die nog sterk beïnvloed wordt door academisme noemt men Art Pompier
Kunstenaar steunt het Nationalisme, draagt het uit (propaganda), vormt het
beeld van het verleden van de nationale staat (historicisme)
Vlucht
Zet zich af van een dwingende maatschappij (academie) en een
industriële omgeving. Die vlucht uit zich ondermeer in:
• Verleden
Nationalisme (Natie) -> kunstenaar draagt bij tot de constructie van het
verleden. Kunstenaar maakt beeld van het verleden
Verleden ->datzelfde “verleden” is dan weer invloed historicisme/
historisme (ook genrestuk/ genretafereel) dus op de kunst in de 19e
eeuw.
• Oriënt:
de ‘andere’ door de ogen van de romanticus, terzelfdertijd ook een
seksuele fantasiewereld
• Natuur:
21
Spiegel van de ziel
Begrippen
Odalisk, Historicisme, Bohemien (BoBo), Academie, academisme, Art Pompier, eclectische,
guerilla, pauper, memento mori, eros & thanatos
Duitse
Caspar David Friedrich (1774-1840)
Duitse romantiek legt accent op natuur, mens ondergaat die
Natuur als spiegel voor menselijke gevoelens
Natuur incarneert Angst, kracht
Natuur als drager van symboliek
Natuur als filosofische spiegel
Vgl beide schilderijen uit 1818: wat is de teneur? Hoe wordt het verschil uitgedrukt?
1808 - 1810 Abdij in Eichland, 110,4 × 171 cm. Alte Nationalgalerie, Berlin
1818 Krijtrotsen bij Rügen, Kreidefelsen auf Rügen, 90,5 × 71 cm, Museum
Oskar Reinhart am Stadtgarten, Winterthur, Switzerland
1818 Wandelaar boven het Nevelveld, Der Wanderer über dem Nebelmeer, olie op
doek, 98,4 × 74,8 cm, Hamburger Kunsthalle
zelfportret
1835 Vijf stadia van het leven, (Die Lebensstufen), olie op doek, 72,5 × 94 cm
Museum der Bildenden Künste, Leipzig
Filosofische spiegel
Britse
JMW (Joseph Mallord William) Turner (1775-1851)
Revolutionair kunstenaar door de verbeelding van licht & stormen. Beïnvloedt bv de
Impressionisten en Moderne kunst.
Erg productief kunstenaar, liet een zeer rijk oeuvre na (550 schilderijen, tekeningen,
waterverfschilderijen, enz)
Fishermen at sea, Visserssloepen op zee, 1796, olie op doek, 91,4 x 122,2 cm, Tate
Gallery, London
22
Oorspronkelijk kunstenaar van marines dicht bij de 17e eeuwse Nederlandse
voorbeelden
The Burning of the Houses of Lords and Commons 1834, olie op doek, 92,1 x
123,2 cm, Philadelphia Museum of Art
Opgepast er zijn twee schilderijen met dezelfde titel maar met een totaal
verschillend standpunt en plaats van bewaring (tweede bevindt zich in
Cleveland)
Snow Storm - Steam-Boat off a Harbour's Mouth, 1842, olie op doek, 91,4 x
121,9cm, Tate Gallery, London
Wat drukt het uit?
Turner laat zich vastbinden aan een mast in een storm om het te “beleven” en
zo beter te kunnen vastleggen.
Franse
Théodore Géricault (1791-1824)
Fascinatie voor het paard (incarnatie kracht en ongetemde natuur)
Maatschappijkritisch (schilderij symboliseert maatschappelijke verhoudingen),
aanklacht wanverhoudingen.
Oog voor de verworpene
Anonieme rechtenloze individu (enkel voor foto: vergelijk bv met de reeks Small
Trades van Irving Penn 1950 – 1951)
Zin voor het macabere
Maatschappelijke wantoestanden,sociaal engagement
1812 Officier van de jagers die een aanval leidt 349 cm. x266 cm. Louvre Parijs
1817 1819 le Radeau de la Méduse, Vlot van de Méduse olieverf op doek en hout,
491 cm × 716 cm Louvre Parijs
23
Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863)
Dé romantische kunstenaar, erkent en geëerd door tijdgenoten.
Nationalisme: Griekenland Frankrijk
Verspreiden idee revolutie
Merk op: evolutie van concrete (slachting) naar symbool (Missolinghi); daarna wordt
symbool dynamisch (vrijheid leidt)
Beeld als aanklacht, vgl beelden oorlogsgeweld vandaag
Exotische, grootse
Bekijk de beelden als een mise-en-scène, wat vertelt efficiënt het verhaal
Revolutie
1824 Massacre de Chios, Slachting op Chios, olie op doek, 419 × 354 cm, Louvre
1826 Griekenland staat op uit de ruines van Missolinghi, olie op doek , 208 × 147
cm, Musée des Beaux-Arts de Bordeaux
1827 De dood van Sardanapalus olie op doek 392 x496 cm. Louvre Parijs
1830 Vrijheid leidt het volk, 28 juli 1830 olie op doek 260 x 325 cm. Louvre
Parijs
Belgische
Egidius Karel Gustaaf, Baron Wappers (1803-1874)
Vgl met Delacroix Vrijheid leidt het volk & Slachting van Chios
Tableau: totaal van de revolutie moet ver-beelden
Losse scènes in totaalbeeld, Art Pompier
Inspiratie bij Rubens Kruisafneming: vgl efficiëntie
1835, Episode des Journées de Septembre 1830 sur la Place de l’Hotel de Ville a
Bruxelles 660 x 440 KMSK Brussel
Groots, overdreven met zin voor bombast, ook hij behoort tot Art Pompier
Tegen de doodstraf, bewust van de ellende van een epidemie: sociaal engagement
Nieuw denken: honger kan tot misdaad leiden
1847 Deux jeunes filles, ou la belle Rosine ; Twee jonge meisjes of de mooie
Rosine, 140 x 100 cm, Olieverf op doek, KMSK Brussel, Wiertzmuseum
24
1853 Dernières pensées et visions d'une tête coupée Visies van een onthoofd
hoofd, KMSK Brussel, Wiertzmuseum
Wat is het standpunt van Wiertz tov de doodsstraf ?
1854 De overhaaste begrafenis, Olieverf op doek, 180 x 255 cm, KMSK Brussel,
Wiertzmuseum
Wat is de angst voor de 19e eeuwse mens?
1851 Laatste hulde aan de graven Egmont en Hoorn, olie op doek, 69 x 98,5 cm,
KMSK, Antwerpen
Spanje
Francisco Goya (1746-1828) (Francisco Jose de Goya y Lucientes)
Criticus
Vernieuwend kunstenaar
Ambigu : hofkunstenaar, anderzijds scherpe « pen »
Grootste figuren kunstgeschiedenis met grote invloed
Maya: sensualiteit, erotiek onbezonnenheid; bewijs van belang van Goya: een
opdrachtgever gaf veel geld om dit te scheppen
Verval van het koninkrijk: borstelt koningshuis ongenuanceerd. Tezelfdertijd
hommage aan Velasquez 1656 Las Meninas. Olie op doek, 318 × 276 cm, Museo del
Prado, Madrid
Las Meninas: wat wordt afgebeeld?
Levendigheid van de boodschap
Inspiratie voor modernen & hedendaagse kunst
Zwarte schilderijen in het bijzonder bv de hond tonen dat modernisme. Kan perfect
hedendaags zijn, kan omgezet naar hedendaags beeld
25
Maja desnuda, naakte meisje, olie op doek, 1800, 97 × 190 cm, Museo
del Prado, Madrid
Maja vestida, geklede meisje, olie op doek, 1803, 97 × 190 cm, Museo
del Prado, Madrid
1800 De familie van Carlos iv, olie op doek, 280 × 336 cm, Prado Madrid
Bevat verwijzing naar?
De brutale kijk op de werkelijkheid heeft Goya gemeen met de
hedendaagse portrettist Lucian Freud (1922-2011): HM Queen
Elizabeth II, 2001, olie op doek, 23.5 x 15.2 cm, Royal Collection
Buckingham London
1810 1815 Maya's op het balkon, olie op doek, 195 × 125,5 cm, Metropolitan
Museum of Art, NY
1823 El perro De hond, olie op doek, 1820-1823 , 131 × 79 cm, Museo del Prado,
Madrid
1799 Caprichos
Kritiek op machten: kerk, rechtbank, volksgeloof, onderwijs,
Uiting van democratische en emancipatorische gedachten .
Totaal 80 etsen
Capricho № 43 El sueño de la razón produce monstruos De slaap van de
rede genereert monsters, c. 1797, 21.5 × 15 cm
Capricho № 37 ¿Si sabra más el discípulo Weet de leerling het soms niet
beter
1810 Desastros
Uit zijn teleurstelling, afkeer van de oorlog in een humanistisch pamflet
82 etsen.
Desastros 9 No quieren Ze willen het niet
Desastros 39 Grande hazaña! Con muertos! (Heroische daden! Met dode
mannen!
1815 Tauromaquia
33 etsen
Pepe-Hillo groet de stier
26
Reacties op de Romantiek
Omstreeks 1850 zij er twee reacties op de Romantiek
Eerste is een fundamentalistische reactie, tweede een vernieuwingsbeweging
Kunst moest zich herpositioneren: fotografie wordt bekendgemaakt aan het grote publiek
1839 – 41 -> inkomensverlies kunstenaar; anderzijds verleent ook nieuwe vrijheid aan de
kunstenaar.
Kleine bewegingen van korte duur met grote invloed. Bewegingen (Pre Rafelieten en
Barbizon) zijn parallel.
Pre Rafaelieten
Eerste reactie op Romantiek
Accenten: christelijke moraal, streven authenticiteit
27
1853 The Awakening Conscience/ Het ontwakend geweten, Olieverf op
doek, 76 cm × 56 cm, Tate Gallery, Londen
Vermanend, moraliserend,
28
Banaal gegeven, grootse afbeelding
Let op: ontlading in beeld, door wat?
-> cfr. F.Rops Enterrement en Pays Wallon
29
Impressionisme
rol van de kunstenaar in concurrentie nieuwe media; maar ook verftube 1841, plein air,
Uitgangspunten: Licht & kleur
Salon des indépendants Nadar
Naamgeving: geuzennaam 1874, geen succes
We zien kunstgeschiedenis door een perspectief. William Bouguereau (1825-1905), Lourens
(Lawrence) Alma Taldema (1836-1912), Léon Perrault (1832-1908) bv behoorden tot de
erkende kunst van de 19e eeuw, Impressionisme was “onbelangrijk”, verwaarloosbaar.
1863 Déjeuner sur l’herbe, Middagmaal in het groen, olie op doek, 208
× 264 cm,; Musée d'Orsay
Surrealisme
Schandaal door vorm en inhoud: waarom?
Reeds bij Giorgione het onmogelijke in het verhaal
Manet citeert uit ten minste drie bronnen:
1867 Executie van Keizer Maximiliaan; olie op doek, 252 × 305 cm,
Kunsthalle Mannheim
Verzameling anekdotische taferelen
Drukt zijn verontwaardiging uit bij de executie van Oostenrijkse (!)
keizer van Mexico, mist door de compositie en beeldtaal de kracht van
Goya.
30
1868 Le Balcon/ Het Balkon; olie op doek, 170 × 125 cm, Musée
d'Orsay
Memento mori door Magritte
Vriendenschilderij: Berthe Morisot, Fanny Claus & Antoine Guillemet
1881 Un bar aux Folies Bergère / Een Bar van de Folies Bergères, Olie
op doek, 96 cm x 1,30 m, Courtauld institute of Art, London
Vals spiegelbeeld
Geen echt inspiratiebron itt andere werken
1877 St Lazare
• La Gare Saint-Lazare, 1877, Olie op doek, 75 × 104cm, Musée d'Orsay
1878 Rue st Denis –fête du 30 juin 1878/ Rue Saint-Denis, het feest
van 30 juni 1878, olie op doek, Stedelijk museum schone kunsten,
Rouen
Stedelijke
Feest
Thema komt later terug bij Ensor
31
1886 Femme à l'ombrelle tournée vers la gauche
/Vrouw met parasol gedraaid naar links, Olie opdoek, 131 × 88 cm,
Musée d’Orsay
Wat is er zo bijzonder aan dit schilderij
Seagulls, the River Thames and the Houses of Parliament, 1904, Pushkin Museum,
Moskou
1876 Jeune fille lisant, Lezende vrouw, olie op doek, 46.5 x 38.5,
Musée d'Orsay,
32
Alfred Sisley (1839-1899)
Onderschat vandaag als zondagschilder
Normen verschuiven
33
Gustave Caillebotte (1848-1894)
aandacht stedelijke
naturalisme : nadruk sociale, rauwe
1880 Dans un Café, In het Café Olie op doek, 153 x 114 cm Musée des
Beaux-Arts de Rouen
Vriendenportret, non chalant,
Absint, echter geen centraal thema
Boulevard vu d'en haut / Laan van boven af gezien, 1880, olie op doek,
65 x 54cm, private collectie, London
Gedurfd standpunt – vergelijkbaar met The Octopus van Coburn 1912,
en opgenomen in de vaste beeldtaal van de modernisten vanaf 1920 (cfr
Eisenstein, Rodchenko…)
Andere tekenkunst
34
Pointillisme – Divisionisme
Streven naar perfecte weergave van het licht <-> inleveren levendigheid
Wetenschappelijke evolutie
Chronofotografie - Muybridge & Marey 1878-85
Eadweard Muybridge (1830-1904): fotograaf
Etienne-Jules Marey (1830-1904): onderzoeker naar beweging, spieren,
krachten, enz
Belangrijk verschil met Muybridge alle opnamen op 1 negatief.
M. E. Chevreul (1786-1889)
wet van simultaan kleurcontrast (1839).
Waarneming Chevreul vroeger bekend
Letterlijk: Wanneer het oog gelijktijdig twee kleuren naast elkaar ziet, ziet het
oog ze op de meest verschillende wijze, zowel wat betreft hun optische
samenstelling als hun toon."
Invloed: OP ART
uitvloeisel van abstractie terug mengt met figuratieve vnl Victor Vasarely en in
mindere mate M. C. Esher
Zebras 1959, tapijt naar schilderij uit 1932 – 42, The Art Institute of
Chicago
iii 1992
35
1940 Metamorphose ii Houtsnede in zwart, groen & bruin, samengestelde
uit 20 blokken op 3 vellen
1890 1891 Le Cirque/ Het circus, olie op doek, 186 × 152 cm, Musée
d’Orsay
1903 De lezing van Verhaeren Olie op doek, 234 x 176 cm, Museum
voor Schone Kunsten, Gent
Niet de waarneming maar wel samengestelde portretten !
“De kring toehoorders bestaat uit (van links naar rechts) de
bioloog Félix Le Dantec, de schrijver Francis Vielé-Griffin, de
kunstcriticus Félix Fénéon, de schrijver-arts Henri Ghéon, de
schrijvers André Gide en Maurice Maeterlinck, en - op de rug
gezien - de schilder Henri-Edmond Cross. Het artistieke decor
wordt gevormd door een beeldje van Auguste Rodin, een
36
reproductie van het Portret van Carlyle van James Abbott Mc
Neill Whistler en De geknielde van George Minne”.
37
Symbolisme
Kenmerken
Omstreeks 1880
Reactie Impressionisme
Tegen de oppervlakkigheid
kunst om de kunst
Werkelijkheid: geestesleven: uitloper romantiek; voorloper surrealisme
Fin-de-siècle gevoel: alles is om zeep, nieuwe waarden en normen
Spiritualisme (oproepen geesten…) mme Blavatsky
38
Bozar 1920- geopend 1928
Ciamberlani 1897
Schilderkunst
39
1889 Skeletten die zich warmen bij de kachel James Ensor, Squelettes
voulant se chauffer, Olie op doek, 75 x 60 cm, Kimbell Art Museum,
Forth Worth
Ensor en de dood: dood is aanwezig na overlijden vader.
Absurde daad: kachel “dood”
40
Félicien Rops (1833-1898)
voorloper
I lock the door upon myself, olie op doek, 72 × 140 cm, Neue
Pinacothek, München
Wat is bijzonder aan het formaat
41
Gustav Klimt (1862-1918)
Judith en Holofernes (bekend als Judith i) 1901, olie opdoek, 84
× 42 cm Österreichische Galerie Belvedere, Wenen
Judith en Holofernes (bekend als Judith ii) 1909, olie op doek , 178 x
46 cm. Galería de Arte Moderno, Venetië
Waarin verschilt versie I & II ?
vgl met
MANTEGNA, Andrea Judith & Holofernes 1495; Tempera of
panel, 30 × 19.7cm, National Gallery of Art, Washington
Portret van Frau Fritza Riedler 1906,olie op doek, 153 x 133 cm,
Österreichische Galerie Belvedere, Wenen
Op welk werk werd dit geïnspireerd ?
42
Edvard Munch (1863-1944)
Projectie eigen problematiek: dood (moeder, zuster), afwijzing in liefde
De kus bij het raam 1892 Olie op doek. (73 x 92 cm) National Museum
of Art, Architecture and Design, Oslo
43
Grondslagen modernisme: grondleggers
Definitie Modernisme : verschuiving : loslaten van werkelijkheid/ natuur
accent op o.m. emotionele, experiment, abstractie, onderbewuste,
Aanzet naar modernisme is reeds terug te vinden in revolte tegen het academisme, Manet bv
wordt beschouwd als een voorloper van het modernisme. Deze revolte mondt uit in
doorbreken codes/ traditie representatie van het Academisme
Modernisme IS internationaal
Overheerst tussen 1880 – 1980, daarna gevolgd door postmodernisme
Oppassen met de terminologie : niet verwarren met de kunststroming 1920-30
HTL, Cézanne, Gauguin en Van Gogh, hier zou men voor de volledigheid ook bv Ensor en
Munch kunnen aan toevoegen.
Naast de wil tot verandering zuiver uit de westerse kunst, mag ook de invloed van de niet-
westerse kunst (Japonisme, Afrikaanse en Oceanische kunst) niet onderschat worden. De
kunstenaar wordt voor het eerst geconfronteerd met een volledig nieuwe visie. Dit versterkt
hem in zijn zoektocht
Japonisme
Historische achtergrond : Japan werd beïnvloed uit Chinese cultuur ; ontwikkeling in isolatie
tot 16e eeuw; eerste confrontatie met Westen leidt tot tijdelijk beïnvloeding en imitatie; daarna
exclusieve rol Nederlanders via Deshima/ Nagasaki en nieuw isolement; doorbraak isolatie in
1854
Kenmerken
• Geen stroming of beweging, wel een invloed uit het Oosten mb Japan
• Deel voor het geheel
• Perfecte lijnvoering, invloed van kalligrafie
• Karikaturale
• Monochromie
• Grote vlakken, abstractie
44
• Vereenvoudiging werkelijkheid tot opeenvolgende lagen
• Invulling van vlakken met abstracte motieven: invloed op bv Klimt
• Anekdote
• Ruimte (niet psychologische ruimte, maar ruimte als spanningsveld)
• Erotiek sensualiteit
• Vereenvoudigen, beperkt aantal lijnen kleuren.
• Invloed cfr Van Gogh, Coburn Brooklyn Bridge 1903.
Hotei, 1810
45
Kerk te Auvers 1890, Louvre Parijs
46
Visioen na de preek, Jacobs gevecht met de engel 1888
Waar komen we vandaan? Wie zijn we? Waarheen gaan we? 1897
Invloed Afrikaanse, Oceanische kunst
Reeks tentoonstellingen en import kunstwerken
Belang maskers Fang, Dogon
Worden naast Gauguin sterk beïnvloed: Picasso, Braque (beiden Kubisme)
Brancusi (abstractie); Modigliani (expressionisme),
47
20e eeuw
4 peilers hedendaagse Modernistische kunst 1880/90 – 1980, pas op dit is een niet beperkende
opsomming
1. Expressie, Emotie : Fauvisme, Expressionisme, Abstract Expressionisme, Expressionisme
na 45, Colourfield, Cobra, art brut/ art Informel
2. Abstractie : Kubisme, Abstractie, Abstract Expressionisme, Futurisme, Constructivisme,
Minimalisme, Suprematisme, OP art
3. Droom, Idee : Dada, Pittura Metafysica, Surrealisme
4. Realiteit : Nieuwe Zakelijkheid/ Modernisme, Pop art, Hyperrealisme…
EXPRESSIE
Fauvisme
Als geuzennaam opgenomen na salon 1905, betekenis : De Wilden
Kenmerken
• gebruik van felle, contrasterende kleuren in grote egale vlakken aangebracht
• dikke omtreklijne het schilderij wordt als een autonome ruimte georganiseerd
• de compositie en de structuur zijn belangrijk
De Zigeunerin 1906
De dans 1909
De Pianoles 1917
48
Daniel Kahnweiler 1907
Brabants Fauvisme
Expressionisme 1905-1945
Niet enkel een kunststroming (plastische kunst), maar evenzo film zeer belangrijk.
Ontstaan Duitsland
Scholen, regionaal verschillend
Leden Die Brucke, als profeten nieuwe tijd
Ontwikkeling wetenschap:
1. Literatuur: volksliteratuur naar waarde schatten, herkomst. Sprookjes
2. Psycho wetenschappen Charcot Parijs, onderzocht psy patiënten; Freud: onderstroom
van onbewuste zaken. Belang droom; belang automatisch handelen.
Film 20er jaren eigen expressionistische productie. O.m. horrorfilm: ! verschillend film
dertiger jaren.
49
H Maria tussen de zondaars 1910
De maskers 1911
De profeet 1912 houtsnede
Het kind en de grote vogel 1912
50
Geknielde jongelingen 1900
Expressionisme na ‘45
In VS
de “ACTION PAINTING”
Jackson Pollock (1912-1956)
Meanderende weg 1947
Number 26 A Black and White, 1948
de “COLORFIELD PAINTING”
Mark Rothko (1903-1970)
Naamloos Zwart & rood 1951
Hommage aan Matisse 1954
Naamloos Rood wit en bruin 1957
51
Willem De Kooning (1904 - 1997)
Woman 1950
Woman 1954
Jasper Johns (1930)
Three_Flags 1958
Two balls 1960
Andere figuren Sam Francis
In Europa ca WO II 1948
“Cobra” (afkorting van Copenhagen, Brussel, Amsterdam)
Karel Appel (1921- 2006)
Square Man 1951
Dans la tempête 1960
Wild Horse Rider 1969
Pagliacci 1983
Pierre Alechinsky (1927)
Meisje en de dood 1967
Central park 1976
Asger Jorn (1914-1973)
Naamloos 1946
Tunesien 1948
Christian Dotremont (1922-1979)
Il n'y a pas d'espoir sans feu logogramme 1969
N’appelez pas embarras du choix ... 1971
Andere figuren Lucebert (1924-1994), Corneille (1922-2010),
Hugo Claus (1929-2008)
52
ABSTRACTIE
Zelfportret 1907
De kaartspeler 1913
Taverne 1914
Guernica 1937
Vissersboten 1909
Soda 1911
53
Stilleven op een tafel Gilette 1914
Kubistische architectuur
Vnl O-Europa, in het bijzonder Praag (Vysegrad)
Evolutie Kubisme
In een klassieke analyse van de evolutie van kubisme hanteert men gebruikelijk
volgende fases
54
Geven in oktober 1917 tijdschrift “De Stijl” uit en dit werd ook de naam voor deze
groep
Herdoopt in 1921 in “Nieuwe Beelding” of het “Neo-plasticisme” als nieuwe naam
Op Art
Zie hoger (Vasarely, Albers, Escher)
Futurisme
Revolutie, verandering, verheerlijken geweld, het offer.
Hieronder een uittreksel uit het Futuristisch Manifest – zoals het verscheen in Le
Figaro, 20 febr. 1909
“Wij verklaren, gekwetst, gespleten, maar zonder schroom onze hoogste bedoelingen
aan de wereld:
1. Wij willen de liefde voor het gevaar, de kracht van de energie en de overmoed bezingen.
4 Wij verklaren dat de glans van de wereld zich met een nieuwe schittering heeft verrijkt, de
schittering van de snelheid. Een koerswagen met zijn motorkap gedrapeerd in enorme
uitlaatpijpen als vuurspuwende serpenten, een razende koerswagen, spuwend als een
machinegeweer, is mooier dan de “Niké van Samothrake”.
7. Geen schoonheid is veilig in de strijd. Geen werk waaraan agressiviteit ontbreekt kan een
meesterwerk genoemd worden…
10. Wij willen musea, bibliotheken en academies verwoesten. Wij willen de moraal, de
vrouwelijkheid en het gemene utilitarisme vernietigen.”
55
Forme uniche nella continuita dello spazio 1913
Suprematisme
Kleine beweging, bijna eenmansstroming, maar essentieel in ontwikkeling bv
Constructivisme
Werk van Malevitsj is even radikaal als bv Duchamps’ Fountain (waarom?)
Constructivisme
In de geest van de mens geometrische vormen, kunst is deze te ver-beelden.
Geometrie ligt aan grondslag composities.
Politieke omwenteling (Revolutie 1917):
arbeider als ideaal; mechanische kunsten idem; (foto)montage.
Montage in film: DW Griffith
Kuleshov effect suggestieve kracht van het medium
Introductie perspectieven: kikvors, vogel
VORM & LIJN
cfr Edward Weston
El Lissitsky (1890-1941)
Breek de Witten met de rode wig 1919
Lilya Bric (foto) fotomontage LEF met voorgaande foto (beide 1924) Hoes
Franz Ferdinand (hedendaags)
Trappen 1929
56
Meisje met de Leica 1934
Bauhaus 1919-1933
Kunst toegankelijk voor iedereen ;
Onderwijsinstelling totaalconcept, sanering van de stad, vertrekkend vanuit
architectuur. (binnenhuisarch, affichekunst, fotografie zijn in functie van architectuur)
Totaalidee (art nouveau, Pre Raphaelieten)
Chyslerbuilding NY 1931
Decoratie
Modernisme
Pas op met deze term: niet verwarren met de algemene omschrijving Modernisme
1880 - 1980
57
Flageygebouw 1933 – 35
Pakketbootstijl
Voormalig omroepgebouw
Bevat nog uitstekende opnamestudio’s en concertzalen
Minimalisme
Mies van der Rohe (1886-1969)
architectuur; meubelontwerp
Nam ‘Less is more’ & ‘God is in the Detail’ over, en adapteerde als
lijfspreuken
Oorspronkelijk geassocieerd met Bauhaus
Untitled 1992
Severinda 1995
58
DROOM
Dada
Wereldoorlog 1914
Tristan Tzara 1916
Bronnen rebellie, jongeren, internationaal, antikunst, tegen waarden en normen
Objet trouvé -> readymade
Écriture automatique: cadavre exquis ; frottage en dripping. : niet gecontroleerde
(vergelijk Lomografie)
Collage, montage, contactafdruk (Rayographie, Schadograph), Solarisatie
Fountain 1917
LHOOQ 1919
Violon d’Ingres
Surrealisme
André Breton (1896-1966)
59
Max Ernst (1891-1976)
Celebes 1921
De Maagd kastijdt kind Jezus voor drie getuigen André Breton, Paul
Eluard en de kunstenaar 1926
60
REALITEIT
Realisme
Salon i 1921
Stekjesverkoper 1927
7 hoofdzonden 1933
Operatie 1929
Pop Art
Nieuwe dada en nieuwe constructivisme: ready made en populaire toegankelijke kunst.
61
1956…
Objecten uit consumptiemaatschappij & popcultuur
Banale transformeren, uitvergroten, enz
Neorealisme
Na wereldoorlog twee zijn een reeks richtingen die realisme terug integreren in de
(schilder)kunst
Waarschijnlijk beïnvloed door opkomst beeldmedia (televisie naast film & fotografie)
Invloed van de fotografie, maar tezelfdertijd ook op fotografie
Hyperrealisme 1968…
Gerhard Richter (1932)
Mark 1978 79
62
Lucas 1986 – 1987
Postmoderne Hyperrealisme
Postmoderne kunst (1980 – heden) begint met vaststelling dat de oude maatschappij
noodzakelijk zichzelf vernietigt.
Het idee dat “alles is al gedaan, niets nieuw kan nog worden gemaakt is ook frequent
Het spelelement, de lach is een antidosis voor de deprimerende boodschap.
Him 2001
Kleine Hitler biddend
Postmodernisme
Bronnen:
Failliet van historicisme
In vraag stellen van het creatieve proces
63
Yinka Shonibare (1962)
Banksy (onbekend)
64