BADANIA MECHANICZNE

PN-EN ISO 15614-1 Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawania metali.

Badania technologii spawania.
Część 1: Spawanie łukowe i gazowe stali oraz spawanie łukowe niklu
i stopów niklu
PN-EN ISO 15614-2 Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawania metali.
Badania technologii spawania.
Część 2: Spawanie łukowe aluminium i jego stopów
PN-EN 287-1 Spawalnictwo
Egzaminowanie spawaczy
PN-EN ISO 3834-3 Spawalnictwo.
Spawanie metali.
Standardowe wymagania dotyczące jakości w spawalnictwie
PN-EN ISO 15792-1 Spawalnictwo.
Materiały dodatkowe do spawania.
Metody badań.
Złącza próbne do wykonywania próbek stopiwa ze stali, niklu i stopów
niklu.
PN-EN ISO 15792-2 Spawalnictwo.
Materiały dodatkowe do spawania.
Metody badań.
Przygotowanie złączy próbnych ze stali metodą jedno- lub
dwuściegową do wykonywania próbek.
PN-EN ISO 15792-3 Spawalnictwo.
Materiały dodatkowe do spawania.
Metody badań.
Badanie przydatności materiałów dodatkowych do wykonywania
spoin pachwinowych w różnych pozycjach
PN-EN 875 Spawalnictwo.
Badania niszczące spawanych złączy metali.
Próba udarności.
Usytuowanie próbek, kierunek karbu i badania.
PN-EN 876 Spawalnictwo.
Badania niszczące spawanych złączy metali.
Próba rozciągania próbek wzdłużnych ze spoin złączy spawanych.
PN-EN 895 Spawalnictwo.
Badania niszczące spawanych złączy metali.
Próba rozciągania próbek poprzecznych.
PN-EN 5173 Spawalnictwo.
Złącza doczołowe metali.
Próba zginania.
PN-EN ISO 6892-1 Metale.
Próba rozciągania.
Metoda badania w temperaturze otoczenia.
PN-EN ISO 10002-5 Metale.
Próba rozciągania.
Metoda badania w podwyższonych temperaturach.
PN-EN 1043-1 Spawalnictwo.
Badania niszczące spawanych złączy metali.
Próba twardości.
Próba twardości złączy spawanych łukowo.
PN-EN 1043-2 Spawalnictwo.
Badania niszczące spawanych złączy metali.
Próba twardości.
Próba mikrotwardości złączy spawanych łukowo.
PN-EN 10045-1 Metale.
Próba udarności sposobem Charpy’ego.
Metoda badania.
PN-EN 1320 Spawalnictwo.
Badania niszczące spawanych złączy metali.
Próba łamania.
 BADANIA MECHANICZNE

PN-EN 1321 Spawalnictwo.

Badania niszczące spawanych złączy metali.
Badania makroskopowe i mikroskopowe złączy spawanych
Normy związane z badaniami mechanicznymi
PN-EN 377-1 Pobieranie i przygotowywanie próbek i odcinków próbnych z wyrobów
stalowych.
Próbki i odcinki próbne do badań własności mechanicznych
PN-EN 377-2 Pobieranie i przygotowywanie próbek i odcinków próbnych z wyrobów
stalowych.
Próbki do oznaczania składu chemicznego
PN-EN ISO 14284 Stal i żelazo.
Pobieranie i przygotowywanie próbek do oznaczania składu
chemicznego.
PN-EN ISO 6507-1 Metale.
Pomiar twardości metali sposobem Vickersa od HV0,2 do HV100.
Metoda badań

Badania mechaniczne mają na celu stwierdzenie zgodności wymaganych cech materiału z

wymaganiami odpowiednich norm przedmiotowych przepisów, dokumentacji konstrukcyjnej i
warunków technicznych odbioru. Określenie własności wytrzymałościowych przeprowadza się w
oparciu o badania materiału poddanego różnym obciążeniom:
 statycznym (statyczne rozciąganie, zginanie, ściskanie, skręcanie),
 dynamicznym (udarność, twardość, ścieralność),
 zmęczeniowym (wielokrotne przemienne zginanie materiału, próba zginania połączona ze
skręcaniem),
 długotrwałym (pełzanie, relaksacja).
Skutkiem mechanicznego oddziaływania obciążeń zewnętrznych jest wystąpienie sił wewnętrznych
(naprężeń) i odkształceń. Pomiędzy nieprężeniami i odkształceniami ma miejsce zależność natury
fizycznej (prawo Hooke’a).
Podstawowe badania niszczące:
 próba statycznego rozciągania,
 próba statycznego zginania,
 próba udarności,
 próba twardości,
 badania metalograficzne.
Dodatkowe badania niszczące:
 badanie odporności na pękanie kruche metodami mechaniki pękania oraz za pomocą próby
grubej płyty,
 próba ściskania,
 próba ścinania,
 próba tłoczności,
 próba łamania,
 badania zmęczeniowe,
 badanie odporności na pękanie lamelarne (próba Z).

BADANIA ZŁĄCZY PRÓBNYCH – ZAKRES BADAŃ

Nr uwagi
Złącze próbne Rodzaj badań Zakres badań
pod tablicą
Badania wizualne 100% –
Badania radiograficzne lub ultradźwiękowe 100% 1
Kontrola obecności pęknięć powierzchniowych 100% 2
Próba rozciągania 2 próbki –
Złącze doczołowe Próba zginania poprzecznego 2 próbki – zginanie od strony lica 3
2 próbki – zginanie od strony grani
Próba udarności 2 zestawy 4
Próba twardości wg wymagań 5
Badania makroskopowe 1 próbka –
Złącze teowe z pełnym Badania wizualne 100% 6
przetopem Kontrola obecności pęknięć powierzchniowych 100% 2, 6
Odgałęzienie rurowe z Badania ultradźwiękowe 100% 1, 6, 7
 BADANIA MECHANICZNE

pełnym przetopem Próba twardości wg wymagań 5, 6

Badania makroskopowe 2 próbki 6
Spoina pachwinowa w Badania wizualne 100% –
złączu blach Kontrola obecności pęknięć powierzchniowych 100% 2, 6
Spoina pachwinowa w Badania makroskopowe 2 próbki 6
złączu z rur Próba twardości wg wymagań 5, 6
Uwaga 1: Badania ultradźwiękowe nie stosowane dla t<8 mm i dla gryp materiałowych 8, 10, 41-48
Uwaga 2: Badania penetracyjne wg ISO 3452 lub badania magnetyczno-proszkowe. Dla materiałów nie ferromagnetycznych
przeprowadza się tylko badania penetracyjne
Uwaga 3: 2 próbki do próby zginania z rozciąganiem od strony licz i 2 próbki do próby zginania od strony grani spoiny można
zastąpić 4 próbkami zginania bocznego dla grubości t≥12 mm.
Uwaga 4: 1 zestaw próbek dla spoiny i 1 zestaw próbek dla SWC; badania wymagane jedynie dla t≥12 mm. Normy dotyczące
stosowania mogą wymagać badań dla grubości materiału t<12 mm. Temperatura powinna być wybrana przez
producenta z uwzględnieniem zastosowania lub normy dotyczącej stosowania (nie powinny być niższe niż dla
materiału podstawowego).
Uwaga 5: nie wymaga się dla materiałów grupy 1.1 i 8, 41-48.
Uwaga 6: Badania te nie dają informacji o własnościach mechanicznych złącza. Tam gdzie te własności są wymagane należy
przeprowadzić dodatkowo kwalifikację np. przez kwalifikowanie spoiny czołowej.
Uwaga 7: Dla rur o średnicy zewnętrznej ≤50 mm nie wymaga się badań ultradźwiękowych. Dla rur o średnicy zewnętrznej
≥50 mm, jeśli nie można wykonać ze względów technicznych badania ultradźwiękowego należy wykonać, jeżeli to
możliwe badania radiograficzne.

Własności mechaniczne metali:

 statyczna próba rozciągania (PN-EN 895) – polega na rozciąganiu próbki aż do zerwania i
wyznaczeniu jednej lub więcej własności mechanicznych. Jeżeli nie ustalono inaczej, próbę
należy przeprowadzić w temperaturze 10÷35ºC (przy zaostrzonych wymaganiach: 20±5ºC).
 Rm – wytrzymałość na rozciąganie [MPa],
 Ag – wydłużenie procentowe nieproporcjonalne przy największej sile [%],
 Agl – wydłużenie procentowe całkowite przy największej sile[%],
 A – wydłużenie procentowe po rozerwaniu [%]
Lu – L0
A= x100%
L0
 At – wydłużenie procentowe całkowite przy rozerwaniu [%]
 ReH – górna granica plastyczności [MPa]
 ReL – dolna granica plastyczności [MPa)
Statycznej próbie rozciągania poddawane są próbki materiału podstawowego (w tym próba Z),
złącza doczołowe (próbki poprzeczne i wzdłużne), stopiwo, złącza ze spoinami pachwinowymi
(złącze krzyżowe), złącza nakładkowe ze spoinami poprzecznymi i podłużnymi (szkice 2.2).
 próba zginania złączy doczołowych (PN-EN 5173)– polega na zginaniu próbek od strony
lica i grani, przy czym lico i grań spoiny obrabia się mechanicznie do grubości materiału
spawanego. Próbie zginania poddaje się po dwie próbki od strony i lica i grani spoiny lub
dwie próbki metodą zginania bocznego. Próbkę uznaje się za dobrą, gdy osiąga się
najmniejszy dopuszczalny kąt gięcia bez wystąpienia zewnętrznych wad w postaci rys lub
naderwań. Jeżeli podczas badań zostaną zauważone w spoinie rysy lub pęknięcia, a
najmniejszy wymagany kąt gięcia nie został osiągnięty, to złącze ocenia się negatywnie.
 próba udarności (PN-EN 10045) – polega na określeniu jakości spoiny na podstawie
złamania próbki. Ze złącza spawanego doczołowego o grubości powyżej 10 mm wycina się
próbkę o wymiarach 10x10x55 mm. W spoinie próbki wycina się karb w kształcie litery V na
głębokość 2 mm, szerokość 2 mm, kąt rozwarcia 45o i promieniu 0,25 mm. Przyjęty poziom
udarności dla stali niskowęglowych wynosi KCV=35 [J/cm 2]. Praca łamania ustalana jest w
zależności od gatunku stali i wynosi 27J, 40J lub 60J. Po złamaniu próbki ustala się poziom
jej udarności w J/cm 2. Na podstawie przełomu próbki ocenia się niezgodności występujące w
spoinie. Obserwacje dotyczą głównie ziarnistości (gruboziarnista czy drobnoziarnista
struktura). Na tej podstawie można określić np. przegranie spoiny. Poza tym na przełomie
spoiny mogą być widoczne inne niezgodności, jak przyklejenia, zażużlenia, pęcherze itp.
 próba twardości (PN-EN ISO 6507-1) – odbywa się przy pomocy wgłębnika o kącie α=136º.
Minimalna ilość odcisków w złączu spawanym: 3 w spoinie+3 po obu SWC+po 3 w obu
materiałach rodzimych. 1 odcisk w SWC musi być wykonany jak najbliżej linii wtopienia.
 BADANIA MECHANICZNE

Dopuszczalna maksymalna twardość HV10 (wg PN-EN ISO 15614)

Grupa stali wg ISO 15608 Bez obróbki cieplnej Po obróbce cieplnej
1(1), 2 380 320
3(2) 450 380
4, 5 380 320
(3)
6 350
9.1 350 300
9.2 450 350
9.3 450 350
Uwaga 1: Jeśli badania twardości są wymagane
Uwaga 2: Dla stali o Remin>885 Mpa obowiązują specjalne uzgodnienia