BELGRADE COLLEGE OF COMPUTER SCIENCES

Informacione i internet tehnologije

Seminarski rad:
Zvučne kartice i zvučnici

Predmetni nastavnik: Student:

Goran Radić Miloš Spasić 29/04
Datum predaje:
29.12.2003.
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

SADRŽAJ:
ANATOMIJA ZVUČNE KARTICE ...................................................................................... 3
MOGUĆNOST POVEZIVANJA PERIFERIJSKIH UREDJAJA..................................................... 4
MOGUĆNOSTI ZVUČNE KARTICE ................................................................................... 5
PROCES TRANSFORMACIJE ZVUKA OD ULAZA DO IZLAZA................................................. 6
INTEGRISANE ZVUČNE KARTICE ................................................................................... 7
PROIZVODJAČI ZVUČNIH KARTICA ................................................................................ 7
ZVUČNE KARTICE SA VAKUMSKIM CEVIMA ..................................................................... 8
ZVUČNICI .................................................................................................................. 9
OSNOVE ZVUKA .......................................................................................................... 9
RAZLIČITI ZVUKOVI .................................................................................................... 9
PROIZVODNJA ZVUKA.................................................................................................10
DELOVI ZVUČNIKA .....................................................................................................10
MEMBRANA ...............................................................................................................10
ŽIČANI NAMOTAJ .......................................................................................................11
MAGNETI ..................................................................................................................12
TIPOVI KUĆIŠTA ........................................................................................................12
ZVUČNI SISTEMI ZA RAČUNARE...................................................................................14
PROIZVODJAČI ZVUČNIKA...........................................................................................15
INDEKS SLIKA ...........................................................................................................16
LITERATURA ..............................................................................................................16

2/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

ZVUČNE KARTICE

Zvučna kartica je sastavni deo svakog današnjeg računara. Ona nam služi da na
računaru radimo sa zvukom, da ga reprodukujemo, snimamo, konvertujemo, miksujemo itd.
Bukvalno rečeno, bez zvučne kartice računar nije u stanju bilo da reprodukuje bilo da snima
zvuk, što u prevodu znači da bi čuli bilo kakav zvuk sa računara, moramo imati zvučnu karticu.

ANATOMIJA ZVUČNE KARTICE

Tipična zvučna kartica ima:

• digital signal processor (DSP), koji obavlja najveći broj zadataka

• digital to analog converter (DAC), za audio signal koji izlazi iz računara

• analog-to-digital converter (ADC), za audio signal koji ulazi u računar

• musical instrument digital interface (MIDI), za povezivanje sa spoljašnjom

muzičkom opremom(za mnoge kartice, game port se takodje koristi za
povezivanje spoljašnjeg MIDI adaptera)

• dzekove za povezivanje zvučnika i mikrofona, kao i Line in i Line out

• game port za povezivanje joystick ili gamepad

Današnje zvučne kartice koriste montiraju se u Peripheral Component Interconnect

(PCI) slot, dok neke starije ili jeftinije mogu da koriste Industry Standard Architecture (ISA),
ali ovih poslednjih vise nema na tržištu, to jest ne proizvode se više! U poslednje vreme trend
je da se muzička kartica nalazi integrisana na matičnoj ploči. Na taj način oslobadjamo jedan
PCI slot za ugradnju neke druge periferije. SoundBlaster Pro se smatra nezvaničnim
standardom za muzičke kartice. Može se reći da danas svaka kartica na tržištu uključuje
SoundBlaster Pro kopatabilnost kao osnovni minimum!

Slika 1. Creative Labs SB4740 Sound Blaster 16 PCI

Često, različiti brendovi zvučnih kartica od različitih proizvodjača korite isti čipset.
Onda proizvodjači zvučnih kartica dodaju različite dodatne opcije i besplatan softver, sve u
cilju da privuku kupce.

3/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

MOGUĆNOST POVEZIVANJA PERIFERIJSKIH UREDJAJA

Na zvučnu karticu mozemo povezati:

• slušalice
• zvučnike koji imaju svoje napajanje
• izvor analognog signala:
ƒ mikrofon
ƒ radio
ƒ kasetofon
ƒ CD plejer
• izvor digitalnog signala:
ƒ digitalni kasetofon(digital audiotape (DAT))
ƒ CD-ROM uredjaj

Neke od današnjih zvučnih kartica koje pripadaju višoj klasi nude izlaz za sedam
zvučnika i digitalni izlaz kroz konetktor. Digitalna zvučna kartica je praktična za aplikacije
koje koriste digitalni zvuk, kao što su CD-R i DAT.

Ostajući u digitalnom obliku bez ikakve konverzije u ili iz analognog oblika

signala sprečava efekat koji se naziva ''Generacijski gubitak''. Digitalne zvučne kartice
imaju sposobnost za digitalni ulaz i izlaz, tako da možemo da prebacujemo podatke sa
DAT, DVD-a ili CD-a direktno na hard disk u našem računaru.

Slika 2. Raspored konektora na 7.1 zvučnoj kartici

4/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

MOGUĆNOSTI ZVUČNE KARTICE

Tipično, zvučna kartica sa zvukom može da uradi četiri stvari:

• da reprodukuje ranije snimljeni audi signal(sa CD-a ili zvučnih fajlova, kao što
su WAV ili MP3)
• da snima audio signal na hard disk ili bilo koji drugi medijum sa eksternog
izvora(mikrofon ili kasetofon)
• da konvertuje audio signal
• da obradjuje već postojeći audio signal

Zahvaljujući tome što se DSP bavi obradom audio signala, glavni mikroprocesor u
računaru može da se bavi drugim taskovima. Na taj način DSP pomaže bržem radu celog
sistema.

Starije zvučne kartice koristile su FM sintezu da bi proizvele zvuke. Ali FM sinteza ne

može da se poredi sa kvalitetom wavetable sinteze(WAVE). WAVE radi tako što snima mali
uzorak aktuelnog instrumenta. Zatim koristi taj uzorak da simulira originalni instrument, sa
neverovatnom sličnošću. WAVE tehnologija je postala standard za sve zvučne kartice, ali se još
uvek mogu pronaći i neki jeftini modeli koji koriste FM sintezu.

Veoma softificirane muzičke kartice imaju više podrške za MIDI instrument program,
MIDI enkodovani muzički instrument može biti priključen na zvučnu karticu, omogućavajući
nam da vidimo na monitoru računara rezultat muzike koju puštamo.

Slika 3. Konektori na 7.1 zvučnoj kartici

5/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

PROCES TRANSFORMACIJE ZVUKA OD ULAZA DO IZLAZA

Kada govorimo u mikrofon, zvučna kartica stvara fajl WAV formata od signala koji
stiže preko mikrofona. Proces konvertovanja signala u fajl na hard disku je sledeći:

• zvučna kartica dobija konstantan, analogni ulazni signal, preko ulaza za

mikrofon. Analogni signal koji stiže je promenjive amplitude i frekfencije.
• softver u račuanaru bira koji ullaz će biti korišćen, u zavisnosti od toga da li je
zvuk sa mikrofona pomešan sa CD-om u CD-ROM drajvu.
• pomešani, analogni waveform signal se obradjuje u real-time režimu, od strane
analog-to-digital converter (ADC) čipa, koji pretvara analogni u digitalni signal
(koji se sastoji od 0 i 1)
• digitalni izlaz sa ADC-a ide direktno u DSP, a ovaj je programiran od strane
seta instrukcija koje su smeštene u drugom čipu koji se nalazi na zvučnoj
kartici. Jedna od funkcija DSP-a je da kompresuje ne-digitalne podatke u cilju
uštede prostora. DSP takodje omogućava glavnom procesoru u računaru da se
bavi drugim taskovima dok on vrši ove konverzije.
• izlaz sa DSP-a nakačen je na sistemsku magistralu u zavisnosti od toga kako je
zvučna kartica povezana sa računarom.
• digitalni signal je zatim preuzet od strane glavnog procesora i prosledjen do
hard disk kontrolera. A ovaj ga zatim salje na hard disk kao snimljeni WAV fajl.

Da bismo poslušali ranije snimljeni WAV fajl, proces je jednostavan:

• digatlni fajl je pročitan sa hard diska i prosledjen do centralnog procesora

• centralni procesor prosledjuje podatke do DSP-a na zvučnoj kartici
• DSP dekompresuje digatlne podatke
• dekompresovani digitalni podatci koje dobijamo iz DSP-a u real-time režimu
stižu iz digital-to-analog converter (DAC) čipa i na taj način dobijamo analogni
signal koji čujemo u slušalicama ili kroz zvučnike, u zavisnosti koje od ova dva
je povezano na Line-out.

Slika 4. Položaj DSP-a na zvučnoj kartici

6/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

INTEGRISANE ZVUČNE KARTICE

Kao što smo rekli na početku ovog opisa, u poslednje vreme trend je da se muzička
kartica nalazi integrisana na matičnoj ploči. Na taj način oslobadjamo jedan PCI slot za
ugradnju neke druge periferije. Takodje integrisana zvučna kartica je i jeftinija od klasične, iz
prostog razloga uštede na materijalu prilikom proizvodnje. To sto je zvučna kartica direktno na
matičnoj ploči ima svoju cenu, ona koristi resurse ploče i tako usporava rad sistema. Po
perfomansama, pogotovu za neki ozbiljniji rad sa zvukom, ne integrisane zvučne kartice su još
uvek daleko ispred integrisanih.

Danas na tržištu integrisanih zvučnih kartica uglavnom vlada firma Realtek sa svojim
AC'97 Audio čipom, ponegde na high-perfomance modelima matičnih ploča mogu se naći i
Creativ integrisane zvučne kartice. Postoje i drugi proizvodjači, ali oni su slabije zastupljeni.

Slika 5. Položaj Realtek audio čipa na matičnoj ploči

PROIZVODJAČI ZVUČNIH KARTICA

Najveći prozvodjač je Creative, njihove zvučne kartice su standard za ostale

proizvodjače u svakom pogledu. Pored Crativ-a veliki proizvodjači su i Realtek, C-Media, VIA.
Postoje i drugi, ali su na tržištu zastupljeni u manjoj meri.

Slika 6. Logoi najpoznatijih proizvodjača zvučnih katica

7/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

ZVUČNE KARTICE SA VAKUMSKIM CEVIMA

Cevna tehnologija stara je više od 100 godina, ali je još uvek neprevaziđena za sve
ljubitelje dobrog zvuka. Iako su digitalne tehnologije osvojile tržište, toplina i bogatstvo zvuka
koje obezbeđuju cevna pojačala privlače sve prave audiofile.

Tajvanska firma Aopen došla je na ideju da tehnologiju vakuumskih cevi upotrebi i u

proizvodnji matičnih ploča kako bi zadovoljila potrebu za savršenim zvukom na računarima.
Takvo tržište očigledno postoji, jer je do sada prodato 5.000 komada matičnih ploča po ceni od
200 dolara.

Slika 7. Zvučna kartica sa vakumskim cevima na Aopen-ovoj matičnoj ploči

8/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

ZVUČNICI

U bilo kom zvučnom sistemu, vrhunski kvalitet zavisi od zvučnika. Najbolje snimljen
zapis, enkodovan na najnaprednijem uredjaju i reprodukovan na vrhunskom plejeru sa ekstra
kvalitetnim pojačalom, zvučaće užasno ako je sistem povezan na ne kvalitetne zvučnike.
Zvučnik je komponenta koja električni signal snimljen na CD, traku ili DVD pretvara u zvuk koji
mi možemo da čujemo.

Slika 8. Mali set zvučnika za upotrebu na računaru

OSNOVE ZVUKA

Da razumemo kako zvučnici rade, moramo prvo da shvatimo kako zvuk funkcionise.
Unutar našeg uha nalaze se sićušni mehanizmi koji detektuju vibracije u vazduhu, oni te
vibracije pretvaraju u nervni impuls koji salju do kore velikog mozga. On taj impuls tumači kao
zvuk koji mi čujemo. Znači objekat proizvodi zvuk kada vibrira u vazduhu. Kada nešto vibrira,
pomera vazduh oko sebe. Taj vazduh pomera vazduh do sebe i tako nastaje impuls koji se
ciklično širi.

RAZLIČITI ZVUKOVI

Čujemo različite zvukove od različitih objekata zbog varijacija u:

• Zvučnoj Frekfenciji - veća frekfencija jednostavno znači da vazduh pritiska

bubnu opnu brže. Mi to čujemo kao viši ton. Kada je frekfencija manja, pritisak
vazduha je sporiji i mi to čujemo kao niži ton.
• Nivoa vazdušnog pritiska - ovo je talasna amplituda, koja odredjuje koliko
će jak zvuk biti. Zvučni talasi sa većom amplitudom pomeraju našu bubnu
opnu više i mi to registrujemo kao jači zvuk.

9/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

PROIZVODNJA ZVUKA

Zvučnik je bukvalno poslednja mašina za prevodjenje -obrnuto od mikrofona.

On električni signal prevodi u fizičke vibracije da bi stvorio zvučne talase. Kada sve
radi kako treba, zvučnik proizvodi skoro identične vibracije kao one koje je mikrofon
originalno snimio na kasetu, CD ,hard disk itd.

DELOVI ZVUČNIKA

MEMBRANA

Uredjaj(zvučnik) proizvodi zvučne talase velikom brzinom pomerajući

pokretnu membranu.

• Membrana, obično napravljena od papira, plastike ili metala,

prikačena je na svom obodu za suzpenziju.
• Suspenzija, okvir od fleksibilnog materijala koji dozvoljava membrani
da se pomera, pričvršćena je za metalni okvir koji se zove korpa.
• Središnji deo membrane pričvršćen je na žičani namotaj.
• Namotaj je pričvršćen za korpu pomoću Spajdera, prstena izradjenog
od fleksibilnog metala. Spajder drži namotaj u poziciji ,ali dozvoljava
mu da se kreće u odredjenim granicama.

Slika 9. Tipičan zvučnik, sa metalnom korpom, teškim stalnim magnetom i papirnom membranom

10/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

ŽIČANI NAMOTAJ

Slika 10. Poprečni presek zvučnika

Proticanje električne struje kroz namotaje stvara magnetno polje oko namotaja,
namagnetišući metal koji je obmotan okolo. Polje se ponaša identično kao i magnetno polje
oko stalnog magneta. Ima polarnu orijentaciju, severni južni kraj i privlači metalne predmete.
Ali za razliku od stalnog magneta, u elektromagnetu možemo izazvati promenu polova. Ako
obrnemo protok struje kroz namotaje, severni i južni kraj elekromagneta menjaju mesta.

Ovo je tačno ono što STEREO signal radi! On konstantno obrće protok struje. Ako ste
ikad povezivali stereo sistem, znate da on ima po dve žice za svaki zvučnik. Tipično crnu i
crvenu.

Slika 11. Žica iz namotaja povezana je na dva dzeka na kućištu zvučnika

11/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

Obično, pojačalo konstantno menja električni signal, prebacujući izmedju + i - kroz

crvenu žicu. Pošto se elektroni uvek kreću u istom pravcu izmedju + i -, struja prolazi kroz
zvučnik krećući se u jednom pravcu pa zatim u obrunutom tekući drugim putem. Ova
promenjiva struja izaziva da se polarna orijentacija elektromagneta promeni puno puta u
sekundi.

MAGNETI

Elektromagnet je pozicioniran u konstantnom magnetnom polju koje stvara stalni

magnet. Ova dva magneta, elektromagnet i stalni magnet, utiču jedan na drugoga kao i bilo
koja druga dva magneta. Pozitivni pol elektromagneta privlači negativni pol stalnog magnetnog
polja i negativni pol elektromagneta odbija se od negativnog pola stalnog magneta. Kada se
polovi na elekromagnetu zamene, zamene se i sile odbijanja i privlačenja. Na ovaj način
promenjiva struja konstantno obrće magnetne sile izmedju namotaja i stalnog magneta. to
pomera namotaj napred nazad jako brzo. Kada se namotaj pomera on gura i povlači
membranu zvučnika. To izaziva vibracije u vazduhu ispred zvučnika, stvarajući zvučne talase.
Električni audio signal takodje može biti opisan kao talas. Frekfencija i amplituda ovog talasa,
koji predstavlja originalni zvučni talas, učestanost i distancu na koju se namotaj pomera.
Pomeranje namotaja odredjuje frekfenciju i amplitudu zvučnih talasa koje proizvodi
membrana.

Različite veličine kućišta su bolje za različite opsege zvučne frekfencije. Iz ovog

razloga, vikotonski zvučnici emituju bolje visoke tonove od multitonskih zvučnika.

TIPOVI KUĆIŠTA

Sva kućišta su bazirana na istom konceptu, ali postoji velika razlika u njihovoj veličini i
u snazi samih zvučnika. Osnovni tipovi kućišta su:

• Woofers
• Tweeters
• Midrange

Slika 12. Woofer

12/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

Slika 13. Tweeter

Slika 14. Midrange

"Woofers" imaju najveće kućište i dizajnirani su da proizvode zvukove niske

frekfencije.

"Tweeters" imaju monogo manje kućište ,pravljeni su da emituju najviše frkfencije.

"Midrange" zvučnici proizvode tonove iz sredine zvučnog spektra, a i kućište im je

srednje veličine u odnosu na Woofers.

13/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

ZVUČNI SISTEMI ZA RAČUNARE

Za upotrebu na računaru obično se koristi kombinacija prethodna navedenih tipova

zvučnika da bi dobili ceo zvučni spektar. Najčešće su upotrebi sistemi od dva zvučnika(classic
desktop speakers). To je sistem od dve zvučne kutije. Obe u sebi imaju po jedan woofer,
tweeter i midrange zvučnik. Jedna od njih u sebi ima ugradjeno pojačalo, potenciometar za
regulaciju jačine zvuka i ulaz za slušalice.

Slika 15. Klasičan sistem od dva zvučnika za upotrebu na račuanru

Ako želimo da uživamo u kavalitetnom digitalnom zvuku koriste se 2.1, 5.1, 7.1
sistemi zvučnika. Koji daju fantastičan zvuk visokog kvaliteta.

Slika 16. 2.1 sistem zvučnika

14/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

Slika 17. 5.1 sistem zvučnika

PROIZVODJAČI ZVUČNIKA

Postoji zaista ogroman broj proizvodjača zvučnika. Uglavnom cena odredjuje kvalitet,
tako da zvučnici različitih proizvodjača, ukoliko su približne cene, obicno pripadaju istoj kalsi i
po kvalitetu. Najpoznatiji proizvodjači zvučnika su Altec Leansing, Creative ,Jazz ,Genius,
Logitech i mnogi drugi. Uglavnom izreka "Koliko para, toliko i muzike", pri kupovini zvučnika
može se shvatiti kao osnovni pokazatelj kvaliteta.

15/16
Zvučne kartice i zvučnici Miloš Spasić 29/04

INDEKS SLIKA:

Slika 1. Creative Labs SB4740 Sound Blaster 16 PCI ........................................................3

Slika 2. Raspored konektora na 7.1 zvučnoj kartici...........................................................4
Slika 3. Konektori na 7.1 zvučnoj kartici .........................................................................5
Slika 4. Položaj DSP-a na zvučnoj kartici ........................................................................6
Slika 5. Položaj Realtek audio čipa na matičnoj ploči.........................................................7
Slika 6. Logoi najpoznatijih proizvodjača zvučnih katica ....................................................7
Slika 7. Zvučna kartica sa vakumskim cevima na Aopen-ovoj matičnoj ploči ........................8
Slika 8. Mali set zvučnika za upotrebu na računaru...........................................................9
Slika 9. Tipičan zvučnik, sa metalnom korpom, teškim stalnim magnetom i papirnom
membranom ....................................................................................................... 10
Slika 10. Poprečni presek zvučnika .............................................................................. 11
Slika 11. Žica iz namotaja povezana je na dva dzeka na kućištu zvučnika ......................... 11
Slika 12. Woofer ....................................................................................................... 12
Slika 13. Tweeter ...................................................................................................... 13
Slika 14. Midrange .................................................................................................... 13
Slika 15. Klasičan sistem od dva zvučnika za upotrebu na račuanru.................................. 14
Slika 16. 2.1 sistem zvučnika...................................................................................... 14
Slika 17. 5.1 sistem zvučnika...................................................................................... 15

LITERATURA:

http://www.howstuffworks.com

http://images.google.com

16/16