Ohe5 - Cevovod 2012 - 26

HIDROENERGETSKI
CEVOVODI
HIDROENERGETSKI CEVOVODI
SADRŽAJ
1. OPŠTA ANALIZA 4
1.1. KARAKTERISTIKE CEVOVODA 4
1.2. PRIMERI CEVOVODA 5
2. OSLANJANJE CEVOVODA 7
2.1. SISTEMI OSLANJANJA CEVOVODA 7
2.2. ANKERNI BLOKOVI 8
2.3. KLIZNI I VALJKASTI OSLONCI 10
3. SILE KOJE DELUJU NA CEVOVOD 13
4. PRORAČUN NAPONA 17
4.1. NAPON U ZIDOVIMA CEVOVODA 17
4.2. USLOVI ZA DIMENZIONISANJE 18
5. PRORAČUN ANKERNIH BLOKOVA I MEĐUOSLONACA 19
5.1. SILE KOJE DELUJU NA ANKERNI BLOK 19
OBJEKTI HIDROELEKTRANA – 2009. - Autorizovana predavanja, Prof.dr Marković Veljko, Doc.dr. Jelena Marković - Branković. VIi-2
5.2. PROVERA STABILNOSTI NA KLIZANJE 21
5.3. PRORAČUN NAPONA NA FUNDAMENTU 22
5.4. NAPON U ANKERNOM BLOKU 23
5.5. PRORAČUN MEĐUOSLONACA 23
6. EKONOMSKI PRORAČUN PREČNIKA CEVOVODA 24
6.1. EKONOMSKI KRITERIJUMI 24
6.2. GODIŠNJI TROŠKOVI PO OSNOVU INVESTICIJA 25
6.3. GODIŠNJI TROŠKOVI PO OSNOVU GUBITKA ENERGIJE 26
6.4. DEFINISANJE EKONOMSKOG PREČNIKA 26
1. OPŠTA ANALIZA
1.1. KARAKTERISTIKE CEVOVODA
 ZA VELIKE PRITISKE
PRIMENA:
 ZA VELIKE PROTICAJE
 KAO JEDNA CEV

PROJEKTUJE SE:
 KAO VIŠE CEVI
 U FABRICI
PROIZVODNJA CEVOVODA
 NA GRADILIŠTU ▶ SPAJANJE DELOVA ZAKRIVLJENOG LIMA NA MESTU UGRADNJE
 ISPUNA ZEMLJOM OMOGUĆUJE:
▶ PREDNOST O IZOLACIJU OD PROMENE TEMPERATURE
O IZOLACIJU OD ZAMRZAVANJA
 UKOPANI CEVOVODI
 NISU EKONOMIČNI ZA VELIKE PREČNIKE
PO POLOŽAJU U ODNOSU ▶ NEDOSTACI  POKRIVENOST SPREČAVA KONTROLU PONAŠANJA CEVOVODA
NA POVRŠINU TERENA  POKRIVENOST OTEŽAVA ODRŽAVANJE CEVOVODA
▶ EKONOMČINI SU ZA VELIKE PRESEKE

 CEVOVODI NA
▶ POSTOJI MOGUČNOST KONTROLE I ODRŽAVANJA CEVOVODA
POVRŠINI TERENA
▶ PREDVIĐAJU SE MERE ZA SPREČAVANJE UTICAJA PROMENE TEMPERATURE I ZAMRZAVANJA
 IZLOMLJENA U VERTIKALNOM I HORIZONTALNOM PRAVCU

TRASA CEVOVODA JE:
 PRILAGOĐAVA SE GEOLOŠKIM I MORFOLOŠKIM USLOVIMA NA TERENU
 ANKERNI ▶ RADE SE NA MESTIMA PROMENE PRAVCA TRASE

MASIVNI BLOKOVI MOGU
BITI :
 OSLONCI ▶ RADE SE IMEĐU ANKERNIH BLOKOVA – NA PRAVCIMA
1.2. PRIMERI CEVOVODA
Sl.1. Cevovod pod pritiskom na HE „Bikaz“

1 – dovodna galerija; 2 – vodostan; 3 – zatvaračnica; 4 – radna štolna; 5 – metalni cevovod; 6 – ankerni blokovi (M1-M8); 7 – međuoslonci; 8 – distributer; 9 – centrala; 10 –
aeraciona cev.
Sl.2. Cevovod pod pritiskom na HE „Moroieni“:

1 – vodostan; 2 – galerija pod pritiskom; 3 – zatvaračnica; 4 – ankerni blok (M1-M9); 5 – međuoslonci; 6 – centrala; 7 – nagnuta ravan za kretanje kabine; 8 – vitlo; 9 –
platforma transformatora; 10 – odvodna vada; 11 – viadukt.
2. OSLANJANJE CEVOVODA
2.1. SISTEMI OSLANJANJA CEVOVODA
POSTOJE TRI SISTEMA OSLANJANJA CEVOVODA
▶ UKLJEŠTENJE SPREČAVA DILATACIJU OD PROMENE

TEMPERATURE
▶ U CEVOVODU SE JAVLJAJU VELIKI NAPONI KOJI SE PRENOSE

NA ANKERNI BLOK SL.3,a
 BEZ DILATACIJA
▶ OVO REŠENJE SE NE PREPORUČUJE JER SU BLOKOVI JAKO
OPTEREĆENI
▶ DA BI BLOKOVI BILI STABILNI TREBA DA IMAJU VRLO VELIKU

TEŽINU.
▶ NIZVODNO OD ANKERNOG  NAJČEŠĆE PRIMENJIVANO

BLOKA, SL.3b REŠENJE
SISTEMI  SA DILATACIJAMA
OSLANJANJA ▶ IZNAD ANKERNOG BLOKA, SL.3C
▶ IZMEĐU ANKERNIH BLOKOVA, SL.3d
▶ ZAKRIVLJENJE OMOGUĆUJE PRIJEM DEFORMACIJA OD

PROMENE TEMPERATURE, SL.3e
 SA ZAKRIVLJENOM ▶ REDUKUJU SE AKSIJALNE SILE NA ANKERNI BLOK
TRASOM IZMEĐU
▶ NAPONI U CEVI SU MANJI SA POVEĆANJEM VERTIKALNE ILI Sl.3. Sistemi oslanjanja cevovoda:
ANKERNIH a- uklještenje u ankerni blok; b – sa kompenzatorom
BLOKAOVA HORIZONTALNE KRIVINE nizvodno; c – sa kompenzatorom uzvodno; d – sa
kompenzatorom na sredini deonice; e – sa
▶ ANKERNI BLOKOVI SU MANJE TEŽINE. zakrivljenom trasom između ankernih blokova; 1 –
ankerni blok; 2 – međuoslonci; 3 – kompenzator.
▶ IZVOĐENJE BLOKOVA JE TEŽE
2.2. ANKERNI BLOKOVI

POLOŽAJ ANKERNIH BLOKOVA  LOCIRAJU SE NA MESTU LOMA TRASE CEVOVODA - OBAVEZNO
 IMA ZADATAK DA SPREČI PREVELIKE DEFORMACIJE I PRIHVATE SILE NA ANKERNE BLOKOVE

 RAZMAK BLOKOVA JE 50 DO 100 PREČNIKA CEVOVODA
RAZMAK ANKERNIH BLOKOVA:
 MAX. RAZMAK BLOKOVA JE OD 150 DO 175 m
 U NEKIM SITUACIJAMA RAZMAK ANKERNIH BLOKOVA JE BIO I 300 m
 DUŽINA ZAVISI OD DUŽINE KRIVINE CEVOVODA

DIMENZIJE ANKERNIH BLOKOVA  ŠIRINA ZAVISI OD PREČNIKA CEVOVODA
 ŠIRINA KOD VIŠE CEVOVODA ZAVISI OD RAZMAKA CEVOVODA,SL.4a..
▶ CEVOVOD JE KOMPLETNO OBUHVAĆEN  OBEZBEĐUJE UKLJEŠTENJE
 ZATVORENOG TIPA
BETONOM, SL.5a,6,7  UPOTRBLJAVA SE ČESTO
TIPOVI ANKERNIH
▶ CEVOVOD JE SA DONJE STRANE OSLONJEN
BLOKA  NE OBEZBEĐUJE UKLJEŠTENJE
 OTVORENI TIP NA BETONSKI BLOK I OBUHVAĆEN
 OBEZBEĐUJE ODRŽAVANJE I KONTROLU
ANKERIMA, SL.5b
Sl.4. Ankerni blok cevovoda sa više

cevovoda: a-izgled u osnovi prve faze Sl.6. Ankerni blok otežan kamenim
nabačajem: Sl.7. Presek kroz ankerni blok
betoniranja; b – presek u pravcu cevovoda. Sl.5. Tipovi ankernih blokova:
a-cevovod ubetoniran; b – cevovod fiksiran 1 – betonski zid; 2 – lomljeni kamen; 3 – cevovoda HE „Sadu“:
metalni profil; 4 – ankeri; 5 – barbakane. 1 – kompenzator; 2 – ankerna gajka; 3 –
ankerima; 1 – kompenzator; 2 – valjani
beton liven u prvoj fazi; 4 – beton liven
profil; 3 – armatura; 4 – profili zavareni za
u drugoj fazi; 5 – šaht za osmatranje.
cevovod; 5 – ankeri; 6 poklopac za
osmatranje
 OBIČAN BETON MB 10 I MB15

▶ AKO ANKERNI BLOK NIJE IZLOŽEN ZATEZANJU
 KAMEN ZIDAN U MALTERU
MATERIJAL
ANKERNIH BLOKOVA
 ARMIRANI BETON MB 15 I MB 20 ▶ AKO JE ANKERNI BLOK IZLOŽEN ZATEZANJU
▶ OKO CEVI SE POSTAVLJA MASNIJI BETON SA VIŠE CEMENTA DA SE DOBIJE BOLJA VEZA IZMEĐU
 ZONIRANIM BETONOM
ČELIKA I BETONA
VEZA IZMEĐU
BETONA I CEVI SE
OSTVARUJE:
▶ ZA CEVOVOD SU ZAVARENI ANKERI KOJI SU UBETONIRANI U BLOK
 ANKERIMA OD ARMATURE
 KORISTE SE SPECIJALNI ČELIČNI PROFILI ZA
▶ AKO JE CEVOVOD OJAČAN PRSTENOVIMA
ANKEROVANJE
POLOŽAJ  POSTAVLJAJU SE IZA ANKERNIH BLOKOVA

KOMPENZATORA:  POSTAVLJAJU SE U ŠAHTAMA KOJE OMOGUĆUJU OSMATANJE
 FUNDIRAJU SE NA STENI
FUNDIRANJE  AKO JE TEREN U BLAGOM NAGIBU POVRŠINA FUNDIRANJA JE HORIZONTALNA

ANKERNIH  AKO JE TEREN U VEĆEM NAGIBU POVRŠINA FUNDIRANJA JE STEPENASTA
BLOKOVA:
 OD STABILNOSTI ANKERNIH BLOKOVA ZAVISI SIGURNOST CELE TRASE
CEVOVODA
2.3. KLIZNI I VALJKASTI MEĐUOSLONCI

 NALAZE SE IZMEĐU ANKERNIH BLOKOVA
 OMOGUĆUJU POMERANJE CEVOVODA USLED PROMENE TEMPERATURE
 KLIZNI OSLONAC SL.8,9,10

 MOGU BITI:
 VALJKASTI OSLONCI SL.11,12
▶
SPADA U NAJEDNOSTAVNIJE OSLONCE
▶
PRIMENJUJU SE KOD CEVOVODA PREČNIKA DO 1.5 m
MEĐUOSLONCI
▶
RAZMAK IZMEĐU OSLONACA JE 6 DO 10 m
▶
OSLONAC PRIHVATA CEVOVOD SA OTVORENIM KRUŽNIM LUKOM OD 90 DO 1200
 KLIZNI OSLONAC ▶
METALNA OBLOGA NA OSLONCU SMANJUJE TRENJE
SL.8,9,10
▶
KLIZANJE CEVI U OSLONCU CE OLAKŠAVA PODMAZIVANJEM KONTAKTNE POVRŠINE
▶
PODMAZIVANJE SE OBAVLJA SA ULJEM POD PRITISKOM,
▶
ULJE SE KREĆE U KANALIMA UREZANIM U METALNU OBLOGU
▶
NAJEDNOSTAVNIJE PODMAZIVANJE KONTAKTNE POVRŠINE JE GRAFITOM
Sl.10. Oslonac za cevi sa badažima:

Sl.8. Konstrukcija za oslanjanje: 1 – cevovod; 2 – bandaž; 3 – profilisana traka; 4 – anker; 5 – betonski blok.
1 – prfil valjan kao U profil; 2 – klin za pričvršćivanje; 3 – cevovod; 4 – masivni beton.
Sl.9. Sistem podmazivanja površine oslnjanja:

1 – osovina cevovoda; 2 – cevovod za ulje pod pritiskom; 3 – štuc; 4 – uređaj za podmazivanje.
▶
ELIMINIŠE NEDOSTATKE KLIZNOG OSLONCA
MEĐUOSLONCI  VALJKASTI OSLONCI SL.11,12 ▶
ELIMINIŠE KOMPLETNO SILU TRENJA
Sl.12. Oslonac sa valjcima:

a- presek kroz oslonac; b – izgled po
osovini cevovoda; c – bočni izgled; 1 –
cevovod; 2 – prsten za oslanjanje; 3 –
betonski blok; 4 – temelji bočnih zidova; 5
– stepenice; 6 – rigole; 7 – potporni zidovi;
Sl.11. Međuoslonac sa valjcima: 8 – rigola; 9 – zaštitna obloga.
a- poprečni presek; b-podužni presek; 1 – rigola; 2 – ubetoniran deo;
3 – nosač; 4 – cevovod.
3. SILE KOJE DELUJU NA CEVOVOD

▶ SOPSTVENA TEŽINA, PRITISAK VODE, SILE TRENJA, SILE OD PROMENE
 GLAVNE SILE TEMPERATURE, SILE OD POPREČNE KONTRAKCIJE, TEŽINA ISPUNE OD ZEMLJE
I CENTRIFUGALNA SILA NA KRIVINAMA.
RAZLIKUJU SE ▶ DINAMIČKI NADPRITISAK, SILE DEPRESIJE KOJE NASTAJU PRILIKOM

 AKCIDENTNE SILE
PRAŽNJENJA CEVOVODA, SILA VETRA I SNEGA, OPTEREĆENJE OD MONTAŽE.
▶ SEIZMIČKE SILE, SILE IZAZVANE PUCANJEM CEVOVODA, SILE IZAZVANE OD

 IZUZETNE SILE
POMERANJA OSLONACA.
 IMA VERTIKALNI PRAVAC I PREDSTAVLJA JEDNAKO PODELJENO OPTEREĆENJE

 RAZLAŽE SE U DVE KOMPONENTE:
▶ PRENOSI SE NA MEĐUOSLONCE KAO NEZAVISNA
SOPSTVENA TEŽINA  NORMALNA KOMPONENTA, SILA:
DEFINISANA JE IZRAZOM:
F1'  G  cos  N1  g  l '  cos 
▶ PRENOSI SE NA CEVOVOD SILOM OD:
g  l o  sin  , I
 AKSIJALNA KOMPONENTA,
DEFINISANA JE IZRAZOM:
▶ PRENOSI SE NA ANKERNI BLOK NIZVODNO OD
F1  G  sin  KOMPENZATORA SILOM OD:
F  g  l  sin 
GDE JE:
l '  RAZMAK IZMEĐU OSLONACA
Sl.13. Sile izazvane g  SOPSTVENA TEŽINA JEDNOG DUŽNOG METRA CEVOVODA
sopstvenom težinom l o  PRESEK CEVOVODA UDALJEN OD KOMPENZATORA
cevovoda.   UGAO OSOVINE CEVOVODA SA HORIZONTALOM
l  RAZMAK IZMEĐU KOMPENZATORA I ANKERNOG BLOKA
G  gl
 IZAZIVA PRSTENSKE NAPONE U ZIDU CEVOVODA
 KAD POSTOJI ZATVARAČ  AKO UZVODNO OD ZATVARAČA POSTOJI SILU PREUZIMA:

SL.14, SILA JE DEFINISANA ANKERNI BLOK, SL.14.A □ ANKERNI BLOK, I ZID CEVOVODA
IZRAZOM: SILU PREUZIMA:
  D2   D2  AKO UZVODNO OD ZATVARAČA POSTOJI
F2  p    H □ ZATVARAČ, I OSLONAC
KOMPENZATOR, SL.14.B
4 4 ZATVARAČA
2
 D 1
 KAD TRASA MENJA PRAVAC,  F3     H1
4 □ ANKERNI BLOK PREUZIMA REZULTANTU BEZ
SL.15. FORMIRAJU SE DVE
  D 22 OPTEREĆENJA ZIDOVA CEVOVODA, SL.15
PRITISAK PODUŽNE SILE:  F3'     H2
VODE: 4
 KOD REDUCIRA, SL.16. KADA H  H2 D2  D22 □ PREDSTAVLJA AKSIJANU SILU KADA SE PRELAZI SA
 F4    1  1
SE MENJA PREČNIK CEVOVODA 2 4 PREČNIKA D1 NA PREČNIK D2<D1,
□ PREDSTAVLJA AKSIJALNU SILU KOJA DELUJE U

 F5 
4

 '2

D  D2    H UNUTRAŠNJOSTI CEVOVODA PO PRSTENASTOJ
POVRŠINI KOJA ULAZI U CEVOVOD.
 U KOMPENZATORU, SL.17
ZA KLIZAJUĆE KOMPENZATORE MOŽE SE PRIBLIŽNO UZETI DA JE: F5    D  s    H
Sl.17. Oznake za proračun sile u

kompenzatoru.
Sl.14. Podužne sile izazvane Sl.15. Sile izazvane promenom Sl.16. Šema za proračun sile u
zatvaranjem zatvarača: redukciji:
pravca.
a- na deonici bez kompenzatora; b – na 1 – pijezometarska linija; 2 – osovina cevovoda.
deonici sa kommpenzatorom nizvodno.
 TEŽINA VODE U  PRENOSI SE NA MEĐUOSLONCE

NORMALNU NA OSU CEVOVODA: ...... F6  G a  cos 
'
▶
UNUTRAŠNJOSTI  ZAVISI OD RAZMAKA OSLONACA
TEŽINA VODE
CEVI RAZLAŽE SE U
DVE SILE: ▶ U PRAVCU OSOVINE CEVOVODA: ...... F6  G a  sin   PRENOSI SE NA ANKERNE BLOKOVE
GDE JE :
▶ DELUJE U PRAVCU OSE   D2
   POVRŠINA PRESEKA CEVOVODA
 IZMEĐU VODE I CEVOVODE : 4
CEVOVODA l v 2
F7      h r  h r    LINEARNI GUBITAK PRITISKA NA CEVOVODU
D 2g
 v  SREDNJA BRZINA TEČENJA;   KOEFICIJENT OTPORA
GDE JE:
▶ USLED TRENJA DIHTUNGA,   KOEFICIJENT TRENJA CEVOVOD – DIHTUNG (0.2 .. 0.3)

 TRENJE U DELUJE U PRAVCU OSOVINE
D e  SPOLJAŠNJI PREČNIK CEVOVODA; b  DUŽINA ZAPTIVANJA

KOMPENZATORU CEVOVODA:
F8    H      D e  b
▶ SPREČAVA POMERANJE OSLONAC METALNI, PODMAZIVANJE:

SILA TRENJA,   r  TRENJE CEVOVOD – □ GUSTO ULJE 0.12 .. 0.15
CEVOVODA I DELUJE U
JAVLJA SE: OSLONAC □ GRAFITNO ULJE 0.19 ...0.2
PRAVCU OSE CEVOVODA
 ZAVISI OD MATERIJALA □ LOŠE PODMAZIVANJE 0.30 ... 0.45
 IZMEĐU CEVOVODA
I OSLONACA 
F9   r  F1'  F6'  POVRŠINE OSLANJANJA □ BEZ PODMAZIVANJA 0.5
□ BETONSKA POVRŠINA 0.60 ... 0.75
 F1'  NORMALNA KOMPONENTA TEŽINE CEVOVODA
 F  NORMALNA
'
6 KOMPONENTA TEŽINE VODE U CEVI
 IZMEĐU CEVOVODA I ZEMLJANE ▶ SPREČAVA POMERANJE CEVI  G p  TEŽINA ZEMLJE IZNAD CEVI
ISPUNE IZNAD F10   p  G p  cos    p  KOEFICIJENT TRENJA METAL – ZEMLJA 0.5 ... 0.7
 IZMEĐU CEVOVODA I ZEMLJANE F11   o  E a

 SILA TRENJA DELUJE U VERTIKALNIM RAVNIMA KOJE TANGIRAJU CEVOVOD
ISPUNE BOČNO
GDE JE: E a  AKTIVNI PRITISAK ZEMELJE BOČNO;  o  KOEFICIJENT TRENJA I KREĆE SE OD 0.6 ... 0.90
 CEVOVOD BEZ KOMPENZATORA JE GDE JE:

UKLJEŠTEN U MASIVNE BLOKOVE
▶ SILA OD PROMENE TEMPERATURE    AKSIJALNI NAPON
SILA OD DEFINISANA JE IZRAZOM:  s  DEBLJINA ZIDA CEVOVODA
PROMENE  STATIČKI NEODREĐEN SISTEM
F12    A  E    t    D  s  t  PROMENA TEMPERATURE
TEMPERATURE,
 DILATACIJA ILI KONTRAKCIJA STVARA    KOEFICIJENT DILATACIJE METALA
DODATNU SILU U ZIDU CEVI ▶ KOD PORASTA TEMPERATURE  E  MODUL ELASTIČNOSTI METALA
 DELUJE U PODUŽNOM PRAVCU
STVARA SE PRITISAK  A Ds
GDE JE:
 POD UNUTRAŠNJIM PRITISKOM U CEVI:  D e  SPOLJAŠNJI PREČNIK
 D i  UNUTRAŠNJI PREČNIK
POISSON-OVA  ŠIRI SE POPREČNI PRESEK
D e2  D i2 HD
SILA POPREČNE  SKRAĆUJE SE DUŽINA CEVI F13       i  i  ,
KONTRAKCIJE 4 2s
 SKRAĆENJE CEVI JE SPREČENO I IZAZIVA  H  PRITISAK VODE U CEVI,
PODUŽNU SILU:  D  SREDNJI PREČNIK
   POISSONOV KOEFICIJENT 1 3.3 ... 1 3.6
 TEČENJE VODE PO KRUŽNOJ STRUJNICI STVARA CENTRIFUGALNU SILU, SL.18

 SILA SE DOBIJA PO TEORIJI IMPULSA
GDE JE:
CENTRIFIGALNA  SILE IMPULSA:   Q  v1 I   Q  v 2 ,    UGAO IZMEĐU DVA PRAVCA

SILA NA KRIVINI REDUKUJU SE U SILU   Q  v c , SL.18. CEVOVODA
 CENTRIFUGALNA SILA JE DEFINISANA IZRAZOM:  AKO JE D1  D 2  D  v1  v 2  v ,
ONDA JE:
Q 2   Q2 
F14    Q  v c  v1  v 22  2  v1  v 2  cos  Sl.18. Centrifugalne sile na
g F14  2
2 sin
D 2 krivini cevovoda.
g
4
4. PRORAČUN NAPONA
4.1. NAPON U ZIDOVIMA CEVOVODA
▶ USLED PRITISKA VODE U CEVOVODU, NAPON JE
 NAPONI U
DEFINISAN IZRAZOM:
PRSTENU
HD
CEVOVODA i 
2s
▶ NAPONI USLED REZULTANTE PODUŽNIH SILA

 F U RAZLIČITIM HIPIOTEZAMA:
l 
F Sl.19. Naponi u prstenu od pritiska vode.
 Ds
▶ NAPONI USLED SAVIJANJA CEVOVODA POD

DEJSTVOM TRANSVERZALNIH SILA KOJA DELUJE
USLED IZMEĐU OSLONACA: Sl.20. Statička šema oslonaca:
1 – kompenzator; 2 – ankerni blok.
OPTEREĆENJA M
 'l  
JAVLJAJU SE: W
 NAPONI U  MOMENAT NA MEĐUOSLONCIMA:
PODUŽNOM ▶ OTPORNI MOMENAT DEFINISAN JE IZRAZOM:
N l
PRAVCU I   s  D3 8   s  D 2 M ,
W   10
D 2 D 2 4
N - TRANSVERZALNO, POPREČNO OPTEREĆENJE
▶ MOMENAT SAVIJANJA CEVOVODA RAČUNA SE KAO  MOMENAT U ANKERNOM BLOKU:
MOMENAT UKLJEŠTENE GREDE OPTEREĆENE
Nl
JEDNAKOPODELJENIM OPTEREĆENJEM: M
12
 NAPON U PRSTENU:
 i rez   i      l   'l 
▶ REZULTUJUĆI NAPON SA POISSONOVIM EFEKTOM:
 PODUŽNI NAPON:
 l rez   l   'l     i
4.2. USLOVI ZA DIMENZIONISANJE
▶ ZA GLAVNE SILE..................................  doz  1300 daN / cm 2

 ZA KONSTRUKCIJE II KLASE ZA
▶ ZA GLAVNE SILE + AKCIDENTNE ............  doz  1650 daN / cm 2
ČELIK OD 3 700 daN / cm
2
▶ ZA GLAVNE + AKCIDENTNE + IZUZETNE ..  doz  1650 daN / cm 2
 ZA KONSTRUKCIJE I KLASE ▶ VREDNOSTI DOZVOLJENIH NAPONA ZA KLASU II SE MNOŽE SA 0.9
 ZA KONSTRUKCIJE III I IV KLASE ▶ VREDNOSTI DOZVOLJENIH NAPONA ZA KLASU II SE MNOŽE SA 1.1

DOZVOLJENI NAPONI
 U SVIM USLOVIMA OPTEREĆENJA, DOZVOLJENO PREKORAČENJE NAPONA TREBA DA JE MANJE OD 5%
 DOZVOLJENI NAPON SE SMANJUJE ZA 25% AKO SE PRIMENI KOTLOVSKA FORMULA I ZANEMARE OSTALA OPTEREĆENJA
▶ 1 mm KOD OBIČNIH CEVOVODA ZBOG KOROZIJE

 DOBIJENOJ DEBLJINI CEVOVODA TREBA
DODATI
▶ 2 mm KOD CEVOVODA IZLOŽENIH TRANSPORTU NANOSA ZBOG KOROZIJE I
EROZIJE
5. PRORAČUN ANKERNIH BLOKOVA I MEĐUOSLONACA

5.1. SILE KOJE DELUJU NA ANKERNI BLOK
SILE ZAVISE OD: KONSTRUKTIVNOG REŠENJE CEVOVODA I USLOVA FUNDIRANJA
 KOMPENZATOR UZVODNO I NIZVODNO SL.21
SLUČAJEVI KONSTRUKTIVNOG REŠENJA CEVOVODA  KOMPENZATOR BLOKIRAN
 KOMPENZATOR NIZVODNO
1. PRITISAK VODE KOD PROMENE PRAVCA, UZVODNO F3 , F14 
2. PRITISAK VODE KOD PROMENE PRAVCA, NIZVODNO F , F

'
3 14  
3. PRITISAK VODE U KOMPENZATORU UZVODNO F5 
 PRORAČUN ANKERNIH
4. PRITISAK VODE NA KRAJEVIMA CEVOVODA SA NIZVODNE STRANE F5 
BLOKOVA - 5. SILA TRENJA U KOMPENZATORU UZVODNO F8 
KOMPENZATOR
UZVODNO I NIZVODNO 6. SILA TRENJA U KOMPENZATORU NIZVODNO  F8  
SL.21
Sl.21. Sile koje deluju na ankerni blok sa

kompenzatorom uzvodno i nizvodno:
d-dilatacija; c - kontrakcija.
 PRORAČUN ANKERNIH
BLOKOVA - AKO JE ▶ SILE TRENJA U KOMPENZATORU SE ZAMENJUJU SILAMA USLED
KOMPENZATOR TEMPERATURNE PROMENE
BLOKIRAN
1. PRITISAK VODE KOD PROMENE PRAVCA, UZVODNO F3 , F14 
2. PRITISAK VODE KOD PROMENE PRAVCA, NIZVODNO F , F

'
3 14  
3. PRITISAK VODE U REDUKCIJI, UZVODNO F4 
4. PRITISAK VODE U KOMPENZATORU, UZVODNO F5 
5. PRITISAK VODE NA KRAJEVIMA CEVOVODA,NIZVODNO F5 

6. SOPSTVENA TEŽINA CEVI DO KOMPENZATORA SA UZVODNE STRANE
F1 
7. SOPSTVENA TEŽINA CEVI DO KOMPENZATORA SA NIZVODNE STRANE
F1 
 PRORAČUN 8. SILA TRENJA CEVOVOD – MEĐUOSLONAC USLED DILATACIJE ILI
ANKERNIH BLOKOVA KONTRAKCIJE F9 
- KOMPENZATOR
NIZVODNO 9. SILA TRENJA U KOMPENZATORU UZVODNO, USLED DILATACIJE ILI
KONTRAKCIJE F8 
10. SILA TRENJA U KOMPENZATORU NIZVODNO, USLED DILATACIJE ILI
KONTRAKCIJE F8 
11. SILA TRENJA IZMEĐU VODE I CEVOVODA F7 
Sl.22. Sile koje deluju na ankerni blok sa

kompenzatorom nizvodno:
d-dilatacija; c - kontrakcija.
5.2. PROVERA STABILNOSTI NA KLIZANJE

T GDE JE:
 AKO JE ODNOS: tg   0.36 , ŠTO R  REZULTANTA SVIH SILA KOJE DELUJU NA BETONSKI BLOK
BETONSKI BLOK N
N  NORMALNA SILA NA POVRŠINU OSLANJANJA BETONSKOG BLOKA
ODGOVARA UGLU   20
o
JE STABILAN NA
T  KOMPONENTA PARALELNA SA POVRŠINOM OSLANJANJA BETONSKOG BLOKA
KLIZANJE:
f N
 AKO JE ODNOS:  1.5...2.0 , GDE JE: f  KOEFICIJENT TRENJA BETONSKI BLOK – TEREN.
T
 KOFICIJENTA SIGURNOSTI NA KLIZANJE..... C
TEŽINA
 ZAVISI
BETONSKOG POVRŠINA OSLANJANJA HORIZONTALNA
OD:
BLOKA  OD NAGNUTOSTI POVRŠINE OSLANJANJA:
POVRŠINA OSLANJANJA NAGNUTA
▶ KOEFICIJENT SIGURNOSTI NA KLIZANJE JE DEFINISAN

IZRAZOM:
C
f   V  G
i
H i
▶ AKO JE ZADAT KOEFICIJENT SIGURNOSTI C a IZ GORNJEG

IZRAZA SLEDI TEŽINA BLOKA:
TEŽINA BETONSKOG BLOKA,
Ca   H i
  Vi
KADA JE POVRŠINA OSLANJANJA
G
HORIZONTALNA f
GDE JE:
H i  HORIZONTALNA KOMPONENTA SILE Fi
Vi  VERTIKALNA KOMPONENTA SILE Fi
G  SOPSTVENA TEŽINA BETONSKOG BLOKA
f  KOEFICIJENT TRENJA STENA BETON Sl.23. Stabilnost bloka sa horizontalnom površinom

fundiranja.
▶ OSA Ox JE PARALELNA SA POVRŠINOM FUNDIRANJA
▶  - UGAO KOJI ZAKLAPA OSA Ox SA HORIZONTALOM
▶ SILA Fi SA HORIZONTALOM ZAKLAPA UGAO  i , SL.24.
▶ PROJEKCIJA SILE Fi NA PRAVAC Ox I Oy :
TEŽINA BETONSKOG BLOKA,

KADA JE POVRŠINA OSLANJANJA
X i  Fi cos    i ; Yi  Fi sin     i  ;
NAGNUTA
▶ PROJEKCIJA TEŽINE BETONSKOG BLOKA G :
G x  G sin ; G y  G cos ;
▶ KOEFICIJENT SIGURNOSTI I TEŽINA BETONSKOG BLOKA:
f  G cos    Yi  C a  X i  f  Yi
C ........  G 
X i  G sin  f  cos   C a sin  Sl.24. Stabilnost bloka sa nagnutom površinom
fundiranja.
5.3. PRORAČUN NAPONA NA FUNDAMENTU

GDE JE:
B  DUŽINA PRAVOUGAONIKA POVRŠINE FUNDIRANJA
 DEFINISAN JE IZRAZOM:
  POVRŠINA FUNDAMENTA
NAPON NA
FUNDAMENTU, SL.24 R  6e  e  EKSCENTRIČNOST REZULTANTE U ODNOSU NA TEŽIŠTE FUNDAMENTA
  1  
  B  R  REZULTANTA SVIH SILA UKLJUČUJUĆI I TEŽINU BLOKA
R  X i
2

 G sin      Yi  G cos   2
5.4. NAPON U ANKERNOM BLOKU
 NORMALNI NAPONI PRITISKA KOJI

TREBA DA SU  10.0 daN / cm
2
 NA MESTIMA
MANJIH DEBLJINA
POLOŽAJ ▶ U SVIM  NAPONI SMICANJA KOJI TREBA DA SU □ SVI OVI NAPONI SU U DOZVOLJENIM
KRITIČNOG PRESECIMA SE  2.0 daN / cm 2
GRANICAMA UKOLIKO SE ZADOVOLJI
PRESEKA RAČUNAJU: USLOV SIGURNOSTI NA KLIZANJE
 NA MESTU
PRELAZA
STEPENIKA
 AKO SE POJAVI ZATEZANJE BETONSKI
BLOK TREBA ARMIRATI
5.5. PRORAČUN MEĐUOSLONACA
 NORMALNE SILE CEVOVODA  DA REZULTANTA DELUJE U JEZGRU PRESEKA FUNDAMENTA

NA
 SILE TRENJA KOJU STVARA CEVOVOD NA ▶ USLOVI  DA JE NAPON NA FUNDAMENTU U DOZVOLJENIM
MEĐUOSLONAC
KONTAKTU STABILNOSTI GRANICAMA
DELUJU:
 SOPSTVENA TEŽINA BETONSKOG BLOKA  DA JE BLOK STABILAN NA KLIZANJE
6. EKONOMSKI PRORAČUN PREČNIKA CEVOVODA

6.1. EKONOMSKI KRITERIJUMI
▶ SMANJUJE SE GUBITAK PRITISKA
STREMLJENJA PRI  POVEĆANJE PREČNIKA
▶ SMANJUJE SE GUBITAK ENERGIJE
IZBORU PREČNIKA IDU U
DVA PRAVCA,NA:
 SMANJENJE PREČNIKA ▶ MANJA CENA CEVOVODA
 KRITERIJUM MAKSIMALNE DOBITI DEFINISAN JE IZRAZOM,SL.25:
B enefit  Venit   A  max .
GDE JE:
Venit  GODIŠNJI PRIHOD PO OSNOVU ENERGIJE Pliv  E  E 
 A  SUMA GODIŠNJIH TROŠKOVA
E  BRUTO ENERGIJA MINUS LIČNA POTROŠNJA
E  IZGUBLJENA ENERGIJA ZBOG GUBITKA PRITISKA Sl.25. Kriterijumi za određivanje
Pliv  CENA ISPORUKE ENERGIJE optimalnog prečnika.
IZ OVE IDEJE SLEDE
DVA KRITERIJUMA
 KRITERIJUM MINIMALNIH GODIŠNJIH ▶ PO OSNOVU INVESTICIJE  OTPLATA KREDITA

TROŠKOVA DEFINISAN JE IZRAZOM:  AMORTIZACIJA
RASTU SA PORASTOM
 INVESTICIONO ODRŽAVANJE
PREČNIKA CEVOVODA
 A  min .
 RAZLIKUJU SE GODIŠNJI TROŠKOVI: ▶ PO OSNOVU GUBITKA  TROŠKOVI NABAVKE ENERGIJE I SNAGE
ENERGIJE I SNAGE U TERMOELEKTRANI
NA GRAFIKU SU PRIKAZANA OBA KRITERIJUMA
6.2. GODIŠNJI TROŠKOVI PO OSNOVU INVESTICIJA

 RASTU SA POVEĆANJEM PREČNIKA CEVOVODA
GDE JE:
  koeficijent amortizacije uključujući i investiciono održavanje
  kamate
▶ AMORTIZACIJA I T0 T0  n 1
INVESTICIONO ODRŽAVANJE,    1  e  In
DEFINISANI SU IZRAZOM: 1
e  koeficijent ekonomske efikasnosti 1 T (1/vreme otplate
KARAKTERISTIKE
GODIŠNJIH  GODIŠNJE A1       e   I investicije)
TROŠKOVE
T0  trajanje izgradnje, u godinama
TROŠKOVA
ČINE I n  investicija u n  toj godini gradnje
I  investicija radova
 TEKUĆE ODRŽAVANJE □ MOGU SE PREDSTAVITI KAO
 PERIODIČNA FARBANJA PROCEVAT a OD UKUPNIH
▶ DIREKTNI TROŠKOVI VEZANI  PLATE ZAPOSLENIH INVESTICIJA I
SU ZA:
a
 DEFINISANI SU IZRAZOM: ... A 2  I
100
 DEFINISANI SU IZRAZOM: GDE JE:
UKUPNI GODIŠNJI TROŠKOVI PO  a  D  prečnik cevovod
A1  A 2       e  I
OSNOVU INVESTICIJA  100 
10  H  D
s debljina zida u cm: s   cm
2 a
k koeficijent povećanja teorijske težine cevovoda zbog

D k s
TEŽINA 1 METRA CEVOVODA:.... G  7.85     t / m sastava - varova  k  1.10...1.30
100
c cena jedne tone cevovoda povećane za 30% zbog
oslonaca
H  pritisak, u m
D  k s D  prečnik, u m
CENA 1 METRA CEVOVODA: ...... I  1.30  7.85    c  evra / m 
100  a  dozvoljeni napon u čeliku u daN / cm 2
6.3. GODIŠNJI TROŠKOVI PO OSNOVU GUBITKA ENERGIJE

TROŠKOVI GUBITKA ENERGIJE I SNAGE SE SMANJUJU SA POVEĆANJEM PREČNIKA CEVOVODA
▶ DEFINISANE IZRAZOM: GE JE:
 TROŠKOVE E  IZGUBLJENA ENERGIJA U TOKU GODINE ZBOG GUBITKA
ENERGIJE p  E PRITISKA PO 1 m DUŽNOM CEVOVODA
A3  p
100 CENA 1 kWh U CENTIMA  eura / 100
▶ DEFINISANA JE IZRAZOM:
GODIŠNJI  AMORTIZACIJE I A 4    t    e   i t  P
TROŠKOVI SE INVESTICIONOG GDE JE:
DELE NA ODRŽAVANJA U  t  KOEFICIJENT AMORTIZACIJE UKLJUČUJUĆI I
TERMOELEKTRANI INVESTICIONO ODTRŽAVANJE U TERMOCENTRALI
ZA POKRIVANJE  i e  ZNAČENJE JE DATO U PRETHODNOM DELU
IZGUBLJENE i t  INVESTICIJA ZA 1 kW U TERMOCENTRALI
ENERGIJE
P  IZGUBLJENA SNAGA ZBOG GUBITKA PRITISKA PO 1 m
CEVOVODA
UKUPNI GODIŠNJI TROŠKOVI DEFINISANI p  P

A3  A4     t    e   i t  P
SU IZRAZOM: 100
6.4. DEFINISANJE EKONOMSKOG PREČNIKA

 JE KONSTANTNA VREDNOST Dn
EKONOMSKI PREČNIK NA BAZI PRETHODNIH
 ODREĐUJE SE ZA KONSTANTNI PAD Hn,
ANALIZA:
 PREDSTAVLJA PREČNIK NA KRAJU CEVOVODA.
 CEVOVOD SE DELI NA DEONICE

 PRORAČUN EKONOMSKOG PREČNIKA SE OBAVLJA ZA SVAKU DEONICU NA SREDNJI PRITISAK
 POZNAT JE EKONOMSKI PREČNIK NA NIZVODNOM KRAJU Dn
 PREČNIK CEVOVODA DEONICE i:
U PRAKSI
H
Di  D n  7 n
Hi
Hn  PRITISAK NA KRAJU CEVOVODA; Di  PREČNIK DEONICE; Hi  SREDNJI PAD DEONICE

Ohe5 - Cevovod 2012 - 26

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ohe5 - Cevovod 2012 - 26

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HIDROENERGETSKI

1.1. KARAKTERISTIKE CEVOVODA 4

1.2. PRIMERI CEVOVODA 5

2.1. SISTEMI OSLANJANJA CEVOVODA 7

2.2. ANKERNI BLOKOVI 8

2.3. KLIZNI I VALJKASTI OSLONCI 10

3. SILE KOJE DELUJU NA CEVOVOD 13

4.1. NAPON U ZIDOVIMA CEVOVODA 17

4.2. USLOVI ZA DIMENZIONISANJE 18

5. PRORAČUN ANKERNIH BLOKOVA I MEĐUOSLONACA 19

5.1. SILE KOJE DELUJU NA ANKERNI BLOK 19

5.3. PRORAČUN NAPONA NA FUNDAMENTU 22

5.4. NAPON U ANKERNOM BLOKU 23

5.5. PRORAČUN MEĐUOSLONACA 23

6. EKONOMSKI PRORAČUN PREČNIKA CEVOVODA 24

6.1. EKONOMSKI KRITERIJUMI 24

6.2. GODIŠNJI TROŠKOVI PO OSNOVU INVESTICIJA 25

6.3. GODIŠNJI TROŠKOVI PO OSNOVU GUBITKA ENERGIJE 26

6.4. DEFINISANJE EKONOMSKOG PREČNIKA 26

 KAO JEDNA CEV

▶ EKONOMČINI SU ZA VELIKE PRESEKE

 IZLOMLJENA U VERTIKALNOM I HORIZONTALNOM PRAVCU

 ANKERNI ▶ RADE SE NA MESTIMA PROMENE PRAVCA TRASE

1.2. PRIMERI CEVOVODA

Sl.1. Cevovod pod pritiskom na HE „Bikaz“

Sl.2. Cevovod pod pritiskom na HE „Moroieni“:

▶ UKLJEŠTENJE SPREČAVA DILATACIJU OD PROMENE

▶ U CEVOVODU SE JAVLJAJU VELIKI NAPONI KOJI SE PRENOSE

▶ DA BI BLOKOVI BILI STABILNI TREBA DA IMAJU VRLO VELIKU

▶ NIZVODNO OD ANKERNOG  NAJČEŠĆE PRIMENJIVANO

▶ IZMEĐU ANKERNIH BLOKOVA, SL.3d

▶ ZAKRIVLJENJE OMOGUĆUJE PRIJEM DEFORMACIJA OD

2.2. ANKERNI BLOKOVI

 IMA ZADATAK DA SPREČI PREVELIKE DEFORMACIJE I PRIHVATE SILE NA ANKERNE BLOKOVE

 DUŽINA ZAVISI OD DUŽINE KRIVINE CEVOVODA

Sl.4. Ankerni blok cevovoda sa više

 OBIČAN BETON MB 10 I MB15

 ARMIRANI BETON MB 15 I MB 20 ▶ AKO JE ANKERNI BLOK IZLOŽEN ZATEZANJU

POLOŽAJ  POSTAVLJAJU SE IZA ANKERNIH BLOKOVA

FUNDIRANJE  AKO JE TEREN U BLAGOM NAGIBU POVRŠINA FUNDIRANJA JE HORIZONTALNA

2.3. KLIZNI I VALJKASTI MEĐUOSLONCI

 KLIZNI OSLONAC SL.8,9,10

Sl.10. Oslonac za cevi sa badažima:

Sl.9. Sistem podmazivanja površine oslnjanja:

Sl.12. Oslonac sa valjcima:

3. SILE KOJE DELUJU NA CEVOVOD

RAZLIKUJU SE ▶ DINAMIČKI NADPRITISAK, SILE DEPRESIJE KOJE NASTAJU PRILIKOM

▶ SEIZMIČKE SILE, SILE IZAZVANE PUCANJEM CEVOVODA, SILE IZAZVANE OD

 IMA VERTIKALNI PRAVAC I PREDSTAVLJA JEDNAKO PODELJENO OPTEREĆENJE

F1'  G  cos  N1  g  l '  cos 

▶ PRENOSI SE NA CEVOVOD SILOM OD:

 IZAZIVA PRSTENSKE NAPONE U ZIDU CEVOVODA

 KAD POSTOJI ZATVARAČ  AKO UZVODNO OD ZATVARAČA POSTOJI SILU PREUZIMA:

□ PREDSTAVLJA AKSIJALNU SILU KOJA DELUJE U

ZA KLIZAJUĆE KOMPENZATORE MOŽE SE PRIBLIŽNO UZETI DA JE: F5    D  s    H

Sl.17. Oznake za proračun sile u

 TEŽINA VODE U  PRENOSI SE NA MEĐUOSLONCE

▶ SPREČAVA POMERANJE OSLONAC METALNI, PODMAZIVANJE:

 F1'  NORMALNA KOMPONENTA TEŽINE CEVOVODA

 IZMEĐU CEVOVODA I ZEMLJANE F11   o  E a

 CEVOVOD BEZ KOMPENZATORA JE GDE JE:

 TEČENJE VODE PO KRUŽNOJ STRUJNICI STVARA CENTRIFUGALNU SILU, SL.18

CENTRIFIGALNA  SILE IMPULSA:   Q  v1 I   Q  v 2 ,    UGAO IZMEĐU DVA PRAVCA