1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Σελίδα
Περιεχόμενα 1–2
Ο συλλαβισμός 3
Οι συνδυασμοί αυ και ευ 4
Τονισμός και ενωτικό 5
Η απόστροφος μες και μεσ’ 6
Υποδιαστολή και διαλυτικά 7
Συντομογραφίες και τελικό ν 8
Ασκήσεις της, τις και τον, των 9
Λέξεις σε -ποιος και -ποείο και -πώλης και -πωλείο 10
Εθνικά ονόματα 11
Αρσενικά και ουδέτερα σε –ος 12
Αρσενικά σε –εας 13
Καταλήξεις αρσενικών 14
Θηλυκά σε –η, -ία, -ια, -εία 15
Θηλυκά σε –ίσσα και –ω 16
Καταλήξεις ουδετέρων 17
Ασκήσεις ουσιαστικών 18 – 19
Οικογένειες λέξεων 20 – 25
Κείμενο για τις οικ. λέξεων 26
Τα επίθετα –ίμος, -ινος, -ικος … 27
Το επίθετο πολλή και το επίρρημα πολύ 28
Ανώμαλα επίθετα 29
Ορθογραφία παραθετικών 30
Ορθογραφία αριθμητικών 31
Ποιο – πιο και τη – τι 32
Επίθετα – επιρρήματα 33
Καταλήξεις ρημάτων 34
Ρήματα ιζω – ισα και αίνω – ύνα 35
Παθητικός αόριστος 36
Καταλήξεις ρημάτων σε –ε και –αι και είμαστε – ήμαστε 37
Ενεργητική και παθητική μετοχή 38
Ασκήσεις ρημάτων 39 – 40
Προστακτική –ήστε, -ιστε 41
Ρήματα με λ και λλ 42
Ασκήσεις ρημάτων 43
Λεξεις που γράφονται με λ, λλ, μ, μμ … 44 – 45
Κείμενο ορθογραφίας με ι, η, υ, οι, ει 46 – 47
Κείμενο ορθογραφίας με ω, ο 48 – 49
Κείμενο ορθογραφίας με ε, αι 50 – 51
Σύνθετες λέξεις 52
Σύνθετες λέξεις με εις, ισο, υπο, ιππο 53
Σύνθετες λέξεις με δυσ, δισ, 54
 2

Σύνθετες λέξεις με α΄ συνθετικό συν 55 – 56

Σύνθετες λέξεις όταν το β΄ συνθετικό αρχίζει από ο γίνεται ω 57
Ασκήσεις με λέξεις με μονά ή διπλά γράμματα 58 – 60
Ασκήσεις με λ ή λλ, μ ή μμ, … 61 – 62
Οικογένειες λέξεων (κατάλογος) 63 – 67

Ο ΣΥΛΛΑΒΙΣΜΟΣ
Ο συλλαβισμός είναι το χώρισμα της λέξης σε συλλαβές και μας βοηθάει να
χρησιμοποιούμε σωστά το ενωτικό.
Κανόνες συλλαβισμού
 Ένα σύμφωνο ανάμεσα από δυο φωνήεντα συλλαβίζεται με το
δεύτερο φωνήεν :
έ-λα-το, κι-θά-ρα, χω-ρά-φι

 Δύο σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζονται με το

δεύτερο φωνήεν, όταν αρχίζει απ’ ελληνική λέξη:
Συλλαβισμός Ελληνικές λέξεις
κά-στα-νο στάση
α-κρι-βός κρέας
καρ-τέλα ρτ δεν αρχ, ελλ, λέξη
αλ-λα-γή λλ δεν αρχ. ελλ. λέξη

 Τα δίψηφα μπ, ντ, γκ, τα, τζ δεν χωρίζονται

κα-μπύ-λη, φα-ντά-ρος

 Τρία ή περισσότερα σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα

συλλαβίζονται με το επόμενο φωνήεν, όταν αρχίζει ελληνική
λέξη τουλάχιστον από τα δύο πρώτα απ’ αυτά :
Συλλαβισμός Ελληνικές λέξεις
 3

κά-στρο στράτος
η-λε-κτρι-κό κτήμα
αν-θρω-πος νθρ δεν αρχ, ελλ, λέξη
εκ-στρα-τεί-α κστρ δεν αρχ. ελλ. λέξη

 Τα δίψηφα φωνήεντα αι, ει, οι, υι, ου οι συνδυασμοί αυ και ευ

οι καταχρηστικοί δίφθογγοι και οι δίφθογγοι αϊ, αη, οϊ, οη δεν
χωρίζονται

Να υπογραμμίσεις τα λάθη που έγινα στον συλλαβισμό:

υ-πόσ-χε-ση σύ-γχρο-νος α-μπέ-λι κο-λύ-μπι
ε-μβλη-μα συ-λλα-βή κα-ταρ-ρά-κτης Δε-κέμ-βρης
ε-λέγ-χω κέρ-μα χε-ρσό-νη-σος αμ-φί-βι-ος
ρεύ-μα χάρ-της μα-ντα-ρί-νι Ε-λλά--δα

ΟΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ ΑΥ , ΕΥ
Αντιστοιχίζω και συμπληρώνω τις λέξεις (δεν ξεχνώ τους τόνους)
κ….ι   αβ   ν…της
ρ….της π….κο
κλ….ω   αυ   ν….ος
καρ….ι σ…ρα
αλ….ρι   αφ   σ….ομαι
γρ…άτα λ….αρο
μ….ρος   ευ   στ….άνι
λ….κός αν….ω
έδ….ος   εφ   τ….ρος
γ….ση αν….αίνω
κ….άλι   εβ   αγρι….ω
Να βρεις τα δέκα λάθη που έγιναν στους συνδυασμούς αυ και ευ
ευθεία νευρικός αναύω
Λεφτέρης κλέβω σκέφτομαι
βουλεφτής σκοπέβω γειτονέβω
σκοπευτής λευάντα έφχομαι
Ναφπλιο αύρα υδραυλικός
ράφτης παραυάτης ναφτικός
Τις παρακάτω λέξεις, ανάλογα με την προφορά να τις κατατάξεις στη σωστή στήλη :
(ευγενικός, ευκαιρία, αυθάδης, αυγή, εύθυμος, αυτόγραφο, παύω, αυγό, θησαυρός,
ταξιδεύω, ευχαρίστως, αυγούλα, αυγοθήκη, ευλογία, μαγεύω, αυτός, αυξηση, εύκολος,
αυλή, Αύγουστος, ευτυχία)
 4

αυ (αβ) αυ (αφ) ευ (εβ) ευ (εφ)

ΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΩΤΙΚΟ

Τονίζω σωστά τις λέξεις
τα μολυβια του τα τετραδια τους πια
η σαλπιγκα μου το φως μας ναι
ο δασκαλος μας το καραβακι του όχι
κυνηγησε με οποιος αναψε το
η δασκαλα τους ενας ο φιλος μου
ακουσε με ποιος μιλα τους

Τονίζω σωστά και βάζω ενωτικό όπου πρέπει

Ο κυρ Ανεστης και ο θειος Δημητρης συζητουσαν ωρες ολοκληρες πως θα
μπορεσει ο ανθρωπος να χρησιμοποιησει σωστα την τεχνολογια. Ο μπαρμπα Γιαννης δε
μιλουσε. Η κυρια Λενιω που και που σιγορμουριζε και μια σκια θαρρεις πως επεφτε στο
προσωπο της.
Σε μια στιγμη ο κυρ Ανεστης, που φαινοταν ανησυχος, γυρισε προς το μερος που
καθοταν τα κοριτσια και ειπε : «Η Αννα η η Αθηνα θα μου φερει τα τσιγαρα από το
αυτοκινητο μου»;
– Μα, θειε, δεν ξερεις πως το τσιγαρο βλαπτει σοβαρα την υγεια; Λοιπον διαλεξε :
«Τσιγαρο η υγεια»;

Βάζω τόνους στις παρακάτω προτασεις :

 Ρωτησε τον που μενει, για να παμε στο σπιτι του.
 Απο πού κι ως που ειμαστε ξαδερφια;
 Χθες βραδυ, ηρθε ο παππους μου απο το χωριο.
 Γεωργια μαζεψε τα τετραδια και φερε μου τα.
 Αυριο βραδυ θα παμε κινηματογραφο.
 5

 Ποσο ομορφο είναι το φορεμα σου.

 Τα δεντρα της μας ανθισαν.
 Ο ηλιος ελουζε με το φως του τον καμπο.
Η ΑΠΟΣΤΡΟΦΟΣ ( ’ ) ΚΑΙ μέσ ή μες
(Έκθλιψη, αφαίρεση, αποκοπή)
Να γράψεις τις φράσεις χρησιμοποιώντας απόστροφο.
με εσένα ………………. με είδε ………………
λύσε το ………………. κάνε το ………………
τα άλογα ………………. για αυτό ………………
για αυτά ………………. με όλους ………………
σε εκείνους ………………. του ανθρώπου ………………
να είναι ………………. τα έβαλα ……………….
σου είπα ………………. το έχει ……………….
θα αρχίσει ………………. το αμπέλι ………………
σε εκείνους ………………. του ανθρώπου ………………
τα άστρα ………………. δέσε τα ………………
Να βάλεις μέσ’ ή μες :
Ξαπλώνει ……… το χορτάρι.
Χάνεται ……… στον κάμπο.
Ξεπροβάλει ……… από τα κύματα.
Πέρασε ……… από το ποτάμι
Βγήκε ……… από το δάσος
Δουλεύει ……… στο καταμεσήμερο.
Κοιτάζει ……… από το λεωφορείο.
Χάθηκε ……… στα σύννεφα.
Εξαφανίστηκε ……… από το πορτοφόλι
Σαν τη μύγα ……… στο γάλα.
Ξαναγράφω τις προτάσεις βάζοντας απόστροφο ή ς
1. Πέρασε μέσα από το συγκεντρωμένο πλήθος.
2. Μέσα από το δάσος ακούστηκε η φωνή του αλόγου.
3. Τα ένα χέρι νίβει το άλλο και τα δυο το πρόσωπο
4. Όποιος τα έχει μέσα στην τσάντα του να τα παραδώσει.
5. Δε με ενδιαφέρει αν το έκανες άθελα σου.
6. Τον έβγαλε μέσα από τα δόντια του λύκου.

1. ___________________________________________
2. ____________________________________________
3. ____________________________________________
4. ____________________________________________
5. ____________________________________________
6. ____________________________________________
 6

Η ΥΠΟΔΙΑΣΤΟΛΗ – ΤΑ ΔΙΑΛΥΤΙΚΑ
( ότι – ό,τι )

Υποδιαστολή, βάζουμε στην αντωνυμία ό,τι για να τη διακρίνουμε από το

σύνδεσμο ότι. Για να μην δυσκολευόμαστε, θα πρέπει να γνωρίζω ότι στο αναφορικό
ό,τι φωνάζω περισσότερο ή το μεταφράζω με την αντωνυμία οτιδήποτε.

Να βάλεις ό,τι ή ότι στις προτάσεις.

Έμαθα …….. δεν άρχισε να εργάζεται ακόμα.
Επέστρεψε ……. του δώσανε.
Έκανε …… μπορούσε για να την παρηγορήσει.
Είπε …. θα κάνει …. νομίζει πιο σωστό.
Έκανε …. φοβήθηκε.
Έκαιγαν ….. ήθελαν, γκρέμιζαν ….. μπορούσαν.
Έλεγε …. δεν μπορεί να κάνει ….. του λένε.
Έχω …… μου ζητήσεις κι …. μου πεις.

Τα διαλυτικά τα βάζουμε πάνω στο ι και το υ για να δείξουμε ότι πρέπει να τα

προφέρουμε ξεχωριστά από το προηγούμενο φωνήεν. Δεν βάζω διαλυτικά όταν το
προηγούμενο φωνήεν παίρνει τόνο.

Να βάλεις διαλυτικά όπου πρέπει.

κοροιδεύω χαιδεύω αυπνία μαίστρος
σείχης Βοιδομάτης μοιρολόι Αχαία
θεικός γάιντα Δοιράνη ευρωπαικός
Αγλαια Χάιδω ταίζω ολόισιος
Κωπαίδα φιλολαικός σόι μυικός
πλάι φαί κομπολόι μαιμού

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ – ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ( ν )
Να γράψεις τις παρακάτω συντομογραφίες.
…..  άγιος …..  και τα λοιπά
 7

…..  αριθμός …...  μέτρια

.….  βλέπε …..  μετά το μεσημέρι
…..  γραμμάρια …..  μετά Χριστό
…..  παραδείγματος χάρη …..  πριν το μεσημέρι
…..  προ Χριστού …...  τόνος
…..  σελίδα …...  τετραγωνικά μέτρα
…..  δηλαδή …...  και άλλα
…..  δραχμές …...  χιλιόμετρα
…..  κύριος κυρία …..  χιλιάδες
…..  ανατολικός …..  βορειοδυτικός
..…  βόρειος …..  βορειανατολικός
Να γράψεις τη σημαίνει :
Ο.Η.Ε. _________________________________________________
Ε.Ε _________________________________________________
Η.Π.Α. _________________________________________________
Δ.Ε.Η. _________________________________________________
Ο.Τ.Ε. _________________________________________________
Ι.Κ.Α. _________________________________________________
Ο.Γ.Α. _________________________________________________
Ο.Σ.Ε. _________________________________________________
ΕΛ.ΤΑ. _________________________________________________

Να βάλει ( ν ) όπου ταιριάζει Να διαγράψεις το (ν ) όπου περισσεύει

τη…. αλυσίδα δεν ντύθηκε
τη… γλώσσα στην τζαμαρία
το… γιατρό δεν βρέχει
δε… κράτησε δεν ψιχαλίζει
μη… πετάς στην διαδρομή
το… ελέφαντα την πόλη
το… δρόμο μην ξεφυλλίζεις
ένα…ποιητή έναν άγγελο
δε… γκρεμίστηκε την τσουκνίδα
Ασκήσεις με το της, τις και τον, των
Να βάλεις το σωστό :
τ…ς σκέψης τ…ς ώρας τ…ς ζάχαρης
τ…ς φώκιες τ…ς λιχουδιές τ…ς θέσεις
τ…ς λέξεις τ…ς κυβερνήσεις τ…ς ειδήσεις
τ…ς αγάπης τ…ς ταχύτητας τ…ς ποσότητας
τ…ς γοργόνας τ…ς αυστηρότητας τ…ς νεράιδας
τ…ς πόλεις τ…ς χρήσεις τ…ς εντυπώσεις
τ…ς εξήγησης τ…ς ειδοποιήσεις τ…ς προσθέσεις

Να βάλεις το σωστό:
τ…ν δικαστή τ…ν βωμό τ…ν γάμο
τ…ν ανθρώπων τ…ν διαιτητών τ…ν νικητών
 8

τ…ν μισθών τ…ν πυραύλων τ…ν πολέμων

τ…ν υπουργών τ…ν γυναικών τ…ν μητέρων
στ…ν κήπο τ…ν λαγό στ…ν ώμο
τ…ν Βασίλη στ…ν γιατρό τ…ν φάκελο
τ…ν ζωηρό τ…ν Κώστα τ…ν θόρυβο

Να διορθώσεις τα λάθη :

1) Οι τσάντες τον μαθητών ήταν πεταμένες στην αυλή του σχολείου.

2) Τα άσπρα τραπεζομάντιλα τον τραπεζιών λερώθηκαν από το κόκκινο κρασί.
3) Τα αυτοκίνητα των υπουργών είναι πάντα μαύρα και πολύ ακριβά.
4) Είδαμε το δάσκαλο στο θέατρο και τρέξαμε να τον ρωτήσουμε, για των σκηνοθέτη του
έργου .
5) Μετά το τέλος του αγώνα, δώσανε στων αθλητή ένα δάφνινο στεφάνι, όπως τα παλιά
τα χρόνια
1 ) Ο κηπουρός κλάδευε με πολλή αγάπη της κόκκινες τριανταφυλλιές.
2) Πολλές φορές στης εκδρομές αφήνουμε τα σκουπίδια μας σε νάιλον σακούλες.
3) Το απόγευμα τα παιδιά τρέχουν στης πλατείες για να παίξουν .
4) Το Σάββατο πήγα στης Ελένης το σπίτι και ετοιμάσαμε το παρακάτω
μάθημα στι γεωγραφία.
5) Από της εκπομπές του ραδιοφώνου ακούω τα αγαπημένα μου τραγούδια.
6) Στο χωριό μας έχουμε μια πηγή που για το νερό της έρχονται άνθρωποι από της
μακρινές περιοχές.

1. ΛΕΞΕΙΣ ΣΕ - ποιος , -ποιειο ΚΑΙ

2. ΛΕΞΕΙΣ ΣΕ - πωλης , πωλειο
1. Υπάρχουν λέξεις που έχουν δεύτερο συνθετικό το αρχαιοελληνικό ρήμα ποιώ
που σημαίνει κάνω, δημιουργώ, κατασκευάζω.
Πρωτότυπη λέξη Επάγγελμα Χώρος εργασίας
έπιπλο επιπλοποιός επιπλοποιείο
υπόδημα υποδηματο……. υποδηματο…….
άρτος (ψωμί) αρτο…….. αρτο………..
ασβέστης ασβεστ…….. ασβεστη………..
κέραμος (κεραμίδι) κεραμο……… κεραμο…………
ωρολόγι ωρολογ………. ωρολογ………..
ποτό ποτο……. ποτο…………
κονσέρβα κονσερβ……… κονσερβ………….
 9

ύφασμα υφασματο……. υφασματο………..

Να βάλεις το σωστό οι, η, ι στις παρακάτω λέξεις:

π….ημα π…εση π….ητής φανοπ…ος
παραπ….ώ π…ρούνι π…στόλι π…γαίνω
π….νακίδα χρησιμοπ….ηση ειδοπ….ηση ηθοπ….ος
π….ηση πιστοπ….ητικό π…γάδι π…θηκος
2. Υπάρχουν λέξεις που έχουν δεύτερο συνθετικό το αρχαιοελληνικό ρήμα
πωλώ που σημαίνει πουλάω.
Πρωτότυπη λέξη Επάγγελμα Χώρος εργασίας
κρέας κρεοπώλης κρεοπωλείο
έπιπλα επιπλ……. επιπλ……
άνθη ανθη ανθ…….
αρώματα αρωματο…… αρωματ…………
κόσμημα κοσμο…….. κοσμο……….
οπώρα (φρούτα) οπωρο……. οπωρο……….
ιχθείς (ψάρια) ιχθυο…….. ιχθυο……….
Πουλάει τα πάντα παντο…….. παντο……….
βιβλία βιβλιο…….. βιβλιο………

ΕΘΝΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
Εθνικά λέμε τα ονόματα που μας φανερώνουν ένα συγκεκριμένο τόπο. Π.χ. :
Ελλάδα, Αφρική…
Εθνικά λέμε και τα ονόματα που μας δείχνουν από πού κατάγεται ένας άνθρωπος.
Π.χ. Ηπειρώτης, Παραμυθιώτης…
Όλα τα εθνικά ονόματα γράφονται με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα. Τα επίθετα
όμως που παράγονται από εθνικά γράφονται με μικρό.

Κάνε κι εσύ το ίδιο:

Κοζάνη ίτης Κοζανίτης κοζανίτικος
Ρόδος ______________ ______________
Πειραιάς ώτης ______________ ______________
Θράκη ιώτης ______________ ______________
Αφρική ανός ______________ ______________
Γερμανία ______________ ______________
Πάτρα ινός ______________ ______________
Άρτα ______________ ______________
Βαλκάνια ιος ______________ ______________
Κύπρος ______________ ______________
 10

Ύδρα αίος ______________ ______________

Αθήνα ______________ ______________
Κίνα έζος ______________ ______________
Βιετνάμ ______________ ______________

ΑΡΣΕΝΙΚΑ σε -ος, ΟΥΔΕΤΕΡΑ σε –ος

Τα αρσενικά σε –ος στον πληθυντικό γράφονται με -οι. Π.χ. ο σκύλος – οι σκύλοι
Τα ουδέτερα σε –ος στον πληθυντικό γράφονται με –η. Π.χ. το δάσος – τα δάση

Να συμπληρώσεις την κατάληξη και το άρθρο.

το μήκος τα μήκη
…. θάλαμος ….. ………….
…. βέλος ….. ………….
…. στόλος ….. ………….
…. πόλεμος ….. ………….
…. θρίαμβος ….. ………….
…. χείλος ….. ………….
…. κέρδος ….. ………….
…. φίλος ….. ………….
…. κράτος ….. ………….
…. λίπος ….. ………….
…. δρόμος ….. ………….
…. έθνος ….. ………….
…. βάλτος ….. ………….
…. έδαφος ….. ………….
 11

ΑΡΣΕΝΙΚΑ σε -έας
Τα αρσενικά σε -έας στον πληθυντικό γράφονται με εις.Π.χ ο ιεράς – οι ιερείς

Να σχηματίσεις τον πληθυντικό με κατάληξη –εις ή –οι.

ο κουρέας ….. ……………… ο θάλαμος ….. ………………

ο στυλός ….. ……………… ο εισαγγελέας ….. ………………
ο ιππέας ….. ……………… ο ποταμός ….. ………………
ο διανομέας ….. ……………… ο προβολέας ….. ………………
ο χωρισμός ….. ……………… ο γραμματέας ….. ………………
ο καταδρομέας ….. ……………… ο δρομέας ….. ………………
ο συγγραφέας ….. ……………… ο δρόμος ….. ………………
ο χώρος ….. ……………… ο εκδρομέας ….. ………………

Με τα παραπάνω ουσιαστικά σε –έας συμπληρώνω σωστά

Οι Έλληνες …………………. σημείωσαν αξιόλογες επιδόσεις.

Οι ………………….. φώτισαν ολόκληρη την περιοχή.
Το Χριστό σταύρωσαν οι …………………… και Φαρισαίοι.
Οι ………………… βοηθούν στο έργο της δικαιοσύνης.
Υπάλληλοι του ταχυδρομείου είναι οι ………………….
Το τριήμερο της Αποκριάς η πόλη μας γέμισε …………………
Στη Θεια Λειτουργία χοροστάτησαν τέσσερις ………………
Οι φαλακροί δε συνεργάζονται με τους …………………..
Οι …………………… εκπαιδεύονται πολύ σκληρά.
Το στράτευμα του διέθετε τρεις χιλιάδες ……………..
 12

ΑΡΣΕΝΙΚΑ σε -ορας, και –τήρας

-όρας Όλα τα αρσενικά σε –όρας γράφονται με ο. Εξαιρέσεις δεν υπάρχουν.

-τήρας Όλα τα αρσενικά σε –τήρας γράφονται με ο. Εξαιρέσεις δεν υπάρχουν.

Οι δέκα από τις παρακάτω λέξεις έχουν λάθη. Βάζω Χ μπροστά απ’ αυτές και
υπογραμμίζω το λάθος.
αυτοκράτωρας χαρακτήρας κάστωρας
ρήτορας φωστήρας κινητήρας
κρατύρας νιπτίρας αναπτείρας
βραστήρας εκλέκτορας πάστορας
ανεμιστήρας πράκτορας βατήρας
κόκορας γεμιστίρας εισπράκτωρας
αλιγάτορας λαμπτήρας ζωστήρας
μάστορας Νέστωρας Έκτορας
διδάκτωρας Παντοκράτορας ηγήτορας
κλητήρας οδοστρωτήρας καυστύρας

ΑΡΣΕΝΙΚΑ σε -ητής, -ιστής, ίτης, -ώτης

Παραδείγματα Εξαιρέσεις

-ητής ποιητής, φοιτητής… ιδρυτής, μηνυτής, κριτής

-ιστής λογιστής, θεριστής… δανειστής, ληστής

μαγνήτης, διαβήτης, ιδιοκτήτης
-ίτης πολίτης, γρανίτης…
-ίτης εθνικά : Μεσολογγίτης , Αγιορείτης, Πηλιορείτης
Λιβαδίτης …
αγρότης, δεσπότης, δημότης, τοξότης
-ώτης στρατιώτης, Βολιώτης

Οι δέκα από τις παρακάτω λέξεις έχουν λάθη. Βάζω Χ μπροστά απ’ αυτές και
υπογραμμίζω το λάθος.
Σουλιώτης επιθεωριτής μεσίτης
ιδρητής σκακιστής Πειραιώτης
δημότης Μετσοβίτης καθηγητής
αγρώτης σπουργίτης νικιτής
ληστής νησιότης υπολογηστής
μαγνίτης δανιστής ρεαλιστής
 13

δεσπότης ομιλητής τηλεφωνητής

τοξώτης πατριώτης λογιστής

ΘΗΛΥΚΑ σε -η
Τα θηλυκά ουσιαστικά σε –η σχηματίζουν τον πληθυντικό σε –εις.
Π.χ. η λέξη – οι λέξεις

Να συμπληρώσεις τον πληθυντικό των λέξεων

η πράξη ….. ……………… η κατάληξη ….. ………………
η σκέψη ….. ……………… η απόσταση ….. ………………
η σχέση ….. ……………… η αντίσταση ….. ………………
η γεύση ….. ……………… η λύση ….. ………………
η παράσταση ….. ……………… η άποψη ….. ………………
η διάσταση ….. ……………… η διασκέδαση ….. ………………
η έλξη ….. ……………… η σύνταξη ….. ………………
η γνώση ….. ……………… η δύναμή ….. ………………

ΘΗΛΥΚΑ σε –ιά, -ία, -εια

Παραδείγματα Εξαιρέσεις
-ιά ( οξύτονα ) μυρωδιά, αγκαλιά… όσα παράγονται από ρήματα σε -εύω
ία ( παροξύτονα ) παραλία, ιστορία… όσα παράγονται από ρήματα σε –εύω
και από επίθετα σε ύς, πλατεία…
-εια (προπαροξύτονα) βοήθεια, προσπάθεια… άγνοια, διχόνοια, έννοια, ομόνοια,
παλίρροια, Εύβοια.

Να βάλεις το σωστό :
αλήθ…. αμάθ…. ελευθερ….
αχλαδ…. άγν…. παλίρρ.….
διχόν….. συνέπ…. ισονομ…..
ανεργ…. γιατρ…. πλατ….
μαγ…. προσπαθ…. αμμουδ….
δουλ…. δημοκρατ…. φοινικ….

ΘΗΛΥΚΑ σε –ίσσα
Όλα τα θηλυκά που τελειώνουν σε –ίσσα γράφονται με δυο σίγμα.
Εξαιρούνται : η Λάρισα, η σάρισα, η λύσσα
Να διακρίνεις τον αόριστο σε –ήσα από τα θηλυκά σε - ίσσα
σταμάτ…. επαρχιώτ….. Καβαλιώτ….. Σπαρτιάτ……
 14

μέλ…… αγρότ….. χτύπ….. απόκτ….

μίλ…… ρωτ…. αγάπ…. γερόντ….
μακαρίτ….. συντρόφ….. μαγ…. κέντ….
μαρτύρ…… μάντ….. απάντ…. φίλ…..

ΘΗΛΥΚΑ σε -ω
Όλα τα θηλυκά σε –ω γράφονται με –ω. Π.χ. η Μυρτώ, η ηχώ… Προσέχω την
γενική του ενικού : της Μυρτώς.
Να συμπληρώσεις το άρθρο και το γράμμα της κατάληξης:
……. Καλυψ…ς ……. άνεμ…ς
……. γεωργ…ς ……. κόστ…ς
……. μεγέθ…ς ……. Μαντ…ς
……. Σαπφ…ς ……. Βαγγελι….ς
……. Ερατ…ς ……. Φρόσ…ς
……. Αργυρ…ς ……. γυρισμ…ς
……. λογαριασμ…ς ……. Κ…ς

ΟΥΔΕΤΕΡΑ σε είο
ΠΑΡΟΞΥΤΟΝΑ
Τα παροξύτονα ουδέτερα σε –είο που φανερώνουν τόπο γράφονται με –είο.
Π.χ. γραφείο, κουρείο…
Να βάλεις –είο ή –ιο στα παρακάτω ουσιαστικά:
ραφ…. διοικητήρ…. καφεν….
ιατρ…. τελων…. γυμνάσ….
χωρ… καμπαναρ… νηπιαγωγ….
πανεπιστήμ…. λογιστήρ…. παντοπωλ….
εστιατόρ… υπουργ…. φυλάκ….
 15

ΤΑ ΟΥΔΕΤΕΡΑ σε –ι
Τα ουδέτερα σε –ι γράφοντα με –ι
Εξαιρούνται : το βράδυ, το δάκρυ, το δόρυ, το δίχτυ, το οξύ, το στάχυ.
Σημείωση: το βράδυ με –υ αλλά η βραδιά, τα βράδια, βραδινός
Να βάλεις το σωστό –η , -υ, -ι και να συμπληρώσεις το άρθρο.
….. ποτήρ… ….. ζυμάρ… ….. στολίδ…
….. λέξ…. ….. βράδ…. ….. ξυράφ…
….. καράβ…. ….. παλάτ…. ….. ραδίκ…
….. δίχτ…. ….. δεματ… ….. δάκρ…
….. έκτασ… ….. χαίτ… ….. σκέψ…
….. πράξ… ….. μηχαν… ….. δόρ…

ΟΥΔΕΤΕΡΑ σε -μμα
Τα ουδέτερα ουσιαστικά που παράγονται από ρήματα που έχουν χαρακτήρα π, β,
φ, φτ, πτ, γράφονται με ύο μμ. Π.χ. γράφω – γράμμα
βλέπω ………………….. απορρίπτω …………………..
ανάβω ………………….. βάφω …………………..
κόβω ………………….. ράβω …………………..
τριβω ………………….. καλύπτω …………………..
θρέφω ………………….. γράφω …………………..

Ονοματεπώνυμο : …………………. ………………. Ημερομηνία:…/…/…….

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
1. Να μεταφέρεις τις παρακάτω προτάσεις στον πληθυντικό: (11)
Ο μόχθος του εργάτη ___________________________________
Η έκταση της χώρας ___________________________________
Ο γραμματέας της κοινότητας ___________________________________
Το μήκος του γηπέδου ___________________________________
Ο διάδρομος του νοσοκομείου ___________________________________
Η έξοδος του κινηματογράφου ___________________________________
Ο δρομέας της ταχύτητας ___________________________________
Η απόφαση της κυβέρνησης ___________________________________
Το κέρδος της τράπεζας ___________________________________
Ο δήμαρχος της πόλης ___________________________________
Η σύνταξη του αγρότη ___________________________________
2. Βάλε η, ι, υ, οι, ει στις παρακάτω λέξεις: (36)
η φράσ…. το λιβάδ…. η τύχ …. τα μέλ….
τα δάσ…. οι τόπ…. τα τείχ…. το μέλ….
οι δήμαρχ…. το τόπ…. οι τοίχ…. οι καπν….
 16

η κατάστασ…. οι γραμματ…. οι δυναμ…. το στολίδ….

οι πράξ…. οι φίλ…. οι σκύλ…. οι ιερ….
το δίχτ…. το φιλ…. το σκυλ…. οι συγγραφ….
η βοσκ…. τα μέρ…. η πλάτ…. οι προσθέσ….
οι βοσκ…. τα χείλ…. τα πλάτ…. το θυμάρ….
οι διασκεδασ…. οι γνώσ…. τα βέλ…. το βράδ….
3. Βάλε ει ή ι στις παρακάτω λέξεις : (36)
κουρ….ο εστιατόρ….ο γραφ….ο μαρτύρ….ο
φροντιστήρ….ο βιβλ….ο παντοπωλ….ο φαρμακ….ο
πανεπιστήμ….ο καμπαναρ….ο τετράδ….ο καθαριστήρ….ο
βιβλιοπωλ….ο χειρουργ….ο καφεκοπτήρ….ο πολυτεχν….ο
φυλάκ….ο τυπογραφ….ο νηπιαγωγ….ο οπωροπωλ….ο
γυμναστηρ….ο χωρ….ο μαγειρ….ο διυλιστηρ….ο
νοσοκομ….ο ραφ….ο διοικητήρ….ο ελαιοτριβ….ο
γυμνάσ….ο πλυντήρ….ο σχολ….ο καφεν….ο
ιατρ….ο αμαξοστάσ….ο οικοτροφ….ο τοπ….ο

4. Βάλε η, ι, υ, ει στις παρακάτω λέξεις : (20)

κατακτ….τ….ς τραγουδ…στ…ς ιστορ…α πελατ…α
βιολ…. στ…ς οπλ…τ…ς δικαιος…ν… λ…στ…ς
ποδοσφαιρ…στ…ς πλατ…α ψεκαστ…ρας παρατηρ…τ…ς
φοιτ…τ…ς επιμελ…τ…ς ευλογ..α δαν…στ…ς
αναπτ…ρας σκακ…στ…ς ελεημοσ…ν…. ευνογνωμοσ…ν…

5. Βάλε ω, ή ο στις παρακάτω λέξεις : (20)

επισήμ…νας παγετ…νας καν…νας Μυρτ…
χειμ…νας μάστ…νας Ηρ… αρχιτέκτ…νας
Βάσ… γελ… νοικοκυρ… περιστερ…νας
κασταν…ς τοξ…της πρακτ…ρας Ερατ…
γείτ…νας πευκ…νας αγ…νας έλατ…
 17

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ
Για να μάθεις σωστά την ορθογραφία πολλών λέξεων πρέπει να ξεχωρίζεις σε ποια
οικογένεια ανήκουν. Οι πιο σημαντικές οικογένειες λέξεων είναι:

κλίμα κλήμα κλίμακα

(Το κλίμα της
Ελλάδος)
(Τι κλήμα του αμπελιού) (Η οριζόντια
κλίμακα)

Να συμπληρώσεις τις
λέξεις και τα γράμματα
που λείπουν

Το ηπειρωτικό ……………………….. Μερικές λέξεις

Η θερμομετρική ………………………. κλ…ματόβεργα, κλ…μακοστάσιο
Δημιουργήθηκε ευχάριστο ……………………….. κλ…ματόφυλλα, κλ…μάκιο,
κλ….ματαριά
Το ………………….. της πόλης είναι υγρό. κλ…ματόξυλο, κλ…μακωτός
Το ………………….. σκέπασε το φράχτη. …………….. …………………
Το ………………….. κάρπισε. …………….. ………………….
Σε παγκόσμια …………………… ……………. …………………..
Η ………………… του χάρτη. ………………. ………………..
Τα ……………….. μπουμπούκιασαν.
Η ………………… του υδραργύρου.
 18

κλείνω κλίνω κλίνη

(Την πόρτα)
(Το ρήμα) (Το κρεβάτι)

Να συμπληρώσεις τις
λέξεις και τα γράμματα
που λείπουν

Κλ….νω το επίθετο. Μερικές λέξεις

Έκλ….σα το βιβλίο. κλ…δώνω, κλ…στος, κλ…δαριά,
Έχει κλ…στοφοβία. ξεκλ…δώνω, κλ…δαμπαρώνω, κλ…
δαράς
Τινάζει τα κλ…νοσκεπάσματα. κλ..ση, κλ..τά, άκλ..τα, εγκλ..σεις.
Νοσηλεύεται στην κλ…νική. εσώκλ….στος, αντικλ…δι, ακλ…τος
Είναι κλ…σμένος στο δωμάτιο. κλ…νοσκεπάσματα, κλ…σμένος
Τα επιρρήματα δεν κλ…νονται.
Τα καταστήματα είναι κλ…στα.
Ξέρεις να κλ…νεις τα ρήματα.
Κλ…σε το παράθυρο.
Έγινε κλ…νικός έλεγχος.
Κλ…τη μετοχή του ρήματος.
Το κλ…δι χάθηκε.
 19

ο τοίχος το τείχος η τύχη

Να συμπληρώσεις τις
λέξεις και τα γράμματα
που λείπουν

Ο πέτρινος τ…χος. Τα τ….χερα παιχνίδια.

Η θεά τ…χη. Οι βυζαντινές τ….χογραφίες.
Είναι πολύ τ….χερός Τα ξύλινα τ…χη
Ο μαντροτ…χος έπεσε. Οι γκρεμισμένοι τ…χοι
Το Σινικό Τ…χος. Η τ…χοκολημένη αφίσα.
Η εντ…χισμένη κουζίνα. Ευτ…χισμένη μέρα
Τα Κυκλώπεια Τ….χη Το τ….χερο λαχείο.
Είχε μεγάλη ατ….χία. Το τσιμεντένιο τ….χος.

ο χήρος χειρ
ο χοίρος (αυτός που του (το χέρι)
(το γουρούνι) πέθανε η γυναίκα)

Να συμπληρώσεις τις
λέξεις και τα γράμματα
που λείπουν

σκατζόχ….ρος χ….ρα γυναίκα χ….ροκρότημα χ….ροδύναμος

χ….ροδικώ χ….ρινός χ….ριστής μεταχ….ρίζομαι
χ….ρομβοβίδα εγχ….ρίζομαι χ….ροβοσκός χ…ροστάσιο
χ…ρόγραφος χ…ροτροφείο χ…ρολαβή χ…ρονομία

το φύλλο ο φίλος το φύλο

(δέντρου)
(το γένος)

Να συμπληρώσεις τις
λέξεις και τα γράμματα
που λείπουν
 20

η φυλή το φιλί

Η Φ…λική Εταιρία. Το γυναικείο φ…λο. Τα πράσινα φ…..ώματα.

Η λευκή φ..λή. Τα φ….λικά αισθήματα. Ο πλατύφ…….ος βασιλικος.
Το φ…λ.. του Ιούδα. Η φ…λή των Ινδιάνων. Το φ…λ… της ζωής.
Τα υδρόφ……α δέντρα. Τα φ…….βόλα δέντρα. Τα κόκκινα τριαντάφ……α
Το αρσενικό φ….λο. Η ελληνική φ…..η Ήρθαν όλοι οι φ……. μου

ψηλός ψιλός ψυχή

(ύψος) (λεπτός)

Να συμπληρώσεις τις
λέξεις και τα γράμματα ψυγείο
ψιχάλα που λείπουν

βροχοψ…χάλα ψ…χογιος ψ…λόκορμος

ψ….χαλίζει ψ…λοκοσκινίζω σιγοψ…χαλίζει
ψ…λώνω ψ…λοδουλεία καταψ…κτης
εφτάψ…χος ψ…χρος καιρός ψ….χιατρείο
…ψώνω ψ….χραίνω ψ…λολελεκας
ψ…..χολόγος ψ…χαγωγία ψ…λοκομένος
ψ…χολογία πείρα
ψ…λομύτης ψ…λικά
πυρά
(φωτιά)
Να βάλεις ει, υ, η, ι στις λέξεις.
έμπ….ρος, π…ροσβέστης, αντιπ….ρικός, αμπ…ρία
π…ροτέχνημα, πρωτόπ… θύρα π…ρασφάλια, εμπ…ροτέχνης
(πόρτα)
ρος, θήρα
π…ρκαγιά (κυνήγι) άπ…ρος

παράθ….ρο, θ… γυαλί θ…ριοδαμαστής, θ…ρίδα, θ…

ροφύλακας γιαλός ραμα,
 21

θ…ρωρός, θ…ρίο, εξώθ… θ…ριοτροφείο, παραθ….ρόφυλλο

ρα

ακρογ….λί, γ…αλίζω γ…αλάκιας, γ…άλινος,

γ…λόχαρτο, ακρογ…λιά μακρυγ…λος, ανθογ…λί, γ…
αλιστερός
περιγγ….λι

Να συμπληρώσεις τις προτάσεις με τις παραπάνω λέξεις:

Ο ……………… άνοιξε την πόρτα. Το ……………… κρύφτηκε στο δάσος.

Ο ……………… σβήνει τη φωτιά. Το δάσος έχει ………………
Έχει μεγάλη ……………… στην δουλειά. Ο ……………… δουλεύει στο τσίρκο.
Η ταχυδρομική ……………… είναι 311 Τα παιδιά παίζουν στην ………………

παίρνω π…ρνετε ξαναπ…ρνώ διαπ…ρνώ περνώ

α΄ συζυγία) π…ρνάτε ξαναπ..΄.ρνω προσπ.΄.ρασες β΄ συζυγία)
αποπ..΄.ρνω έπ…ρναν π.΄.ρασαν
Συμπληρώνω τα ζευγάρια λέξεων στις παρακάτω προτάσεις:
περνούσαν – έπαιρναν πέρασε – περαστικός
έπαιρνε – περνούσε περνούσα – έπαιρνες
περνούσαν – έπαιρναν πήρα – προσπέρασε
περνάει – παίρνει παίρνουν – ξεπεράσουν
παίρνει – περνάει περνώ – παίρνετε
περνάει – έπαιρνε
Την ώρα που ……………… απ’ το σπίτι, εσύ ……………… το ταξί.
……………… από μπρος κι ……………… ο, τι ήθελαν.
Καθώς ……………… τον ανήφορο, με ……………… εύκολα.
……………… δύσκολα, γιατί δεν ……………… χρήματα.
Δεν ……………… ούτε ένας ………………
Όταν τον έβλεπε να ………………, ……………… κουράγιο.
Όσοι ……………… ……………… κι από ένα δώρο.
 22

……………… τη βάρκα και ……………… απέναντι.

……………… δάνειο για να ……………… τις δυσκολίες τους.
Όταν ……………… από εδώ, να με ………………μαζί.

ωφελώ …φειλέτης ….φέλιμος οφείλω

(χρησιμεύω) αν…φελος ….φειλή (χρωστώ)
…φελιμιστής ….φέλεια
Συμπλήρωσε σωστά τη λέξη που λείπει απ’ τις προτάσεις :
ωφελώ Το φάρμακο που πήρα δε με …………….. πολύ.
οφειλέτης Οι ………………. πρέπει να πληρώνουν τα χρέη τους.
κοινωφελής Χάρισε τα χρήματά του σε ………….. σκοπούς.
ανώφελος Η προσπάθεια να τον βοηθήσουν ήταν ……………….
οφειλή Οι ………………… προς το δημόσιο είναι πάρα πολλές.
ωφελιμιστής Οι ……………….. βλάπτουν τη συνεργασία.
ωφέλιμος Το πρόβατο είναι πολύ ……………… ζώο.
οφείλω Μου ………………. μια εξήγηση.

Ονοματεπώνυμο : …………………. ………………. Ημερομηνία:…/…/…….

Κείμενο για τις οικογένειες λέξεων : Να βάλεις το ι, η, υ, ει, οι :

Όλες οι φ…λές είναι ….σότιμες. Είναι ντροπή στην εποχή μας να …πάρχουν φ…
λετικά προβλήματα. Σε παγκόσμια κλ…μακα ανθρωπιστικά κινήματα αγων…ζονται με
σ…νέπεια για τ..ν κατάργης… των φ..λετικών δ…ακρίσεων και τ..ν επ..κράτης… τ..ς
φ..λ…ας. Πρέπ…επ..τέλους να επ..κρατήσ… στ…ν ..δρόγειο κλ…μα φ..λ..ας και σ…
νεργασίας. Τα τ…χη του μίσους πρέπ… να γκρεμ…στούν. Ας κλ…σουμε τ…ς πληγές του
παελθόντος! Η …στορικ.. π…ρα ας γίν… σ…μβουλος αρετής. «Λ..γο ακόμα να
σηκωθούμε λ..γο ψ..λότερα.
Έξω σ…γοψ..χαλ..ζε. Ψ..χ.. δεν ..πήρχε στους δρόμους. Τα ψ…λόλιγνα τα
κυπαρίσσια έγερναν το κορμ… τους στο δ..νατό φ..σημα του ανέμου. Ένας
κοκκινολαίμης τσιμπολογούσε τα ψ…χουλα που έριχνε στο παράθ..ρ.. τ..ς η πονόψ…χη
γριούλα. Εκείν…, ακουμπισμέν… στον τ…χο, κεντούσε το εργόχ…ρο τ..ς. Ο κ..ρ Θάνος
έβλεπε αμ..λητός τα παραθ…ρόφ…..α αν…γοκλ…νουν με δ…ναμ… Για μια στιγμ…
έκλ…σε τα μάτια του. Θυμόταν τη μητέρα του να σ..γ..ρ..ζ… τ..ν αυλ… του σπιτιού.
 23

Μύρ…ζε το άρωμα του βασιλικού που σκέπαζε τα παραθ…ρόφ…..α. Εν….ωθε πάνω στο
πέτρινο τόξη τ…ς εξώθ…ρας.
Το κλ…μα στ… μακρ…ν… πόλ… που ζούσε ήταν .γρό. Και σαν να μην έφτανε
αυτό, εκ…νος ήταν ο παν…ψ…λος γκρίζος μαντρότ…χος μπροστά από το σπίτι του
θαρρ…ς του πλάκωνε τ…ν ψ…χη.

ΕΠΙΘΕΤΑ σε –ιμος, -ινος , -ικός.

Πολλά επίθετα όπως είδαμε σε προηγούμενα μαθήματα γίνονται από ουσιαστικά. Μερικά
απ’ αυτά τελειώνουν σε –ιμος, – ινος, –ικός. Για την ορθογραφία πρέπει να γνωρίζεις
τα εξής:
ιμος ινος – ινός ίκος – ικός αιος

νόστιμος μάλλινος ψεύτικος ωραίος

μόνιμος πήλινος αγροτικός σπουδαίος
πολύτιμος κίτρινος ανοιξιάτικος τυχαίος
χρήσιμος κόκκινος πολιτικός τελευταίος
φρόνιμος πέτρινος παιδικός τροχαίος
μόνιμος γιορτινός σχολικός μεσαίος
φιλότιμος θαλασσινός πολεμικός Αθηναίος
γνώριμος σημερινός χωρικός Κερκυραίος
φαγώσιμος μελαχρινός σκεφτικός Λαρισαίος
ώριμος βραδινός τραπεζικός Ιουδαίος

Εξαιρέσεις
πρόθυμος ορεινός γλυκός νέος
εύθυμος σκοτεινός θηλυκός θαρρα – λέος
οξύθυμος ταπεινός δανεικός ρωμαλ – λέος
άσχημος υγιεινός λιβυκός προσθε – τέος
διάσημος δεινός δεκελεικος αφαιρε – τέος
 24

έρημος φωτεινός
έτοιμος κοινός
φτηνός

ΚΑΝΟΝΕΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ
Τα επίθετα –ύς, -ιά, -ύ στο ουδέτερο γράφονται με υ:
πλατύς – πλατιά – πλατύ
π.χ. το πλατύ ποτάμι

Τα επίθετα –ής -ιά, -ίστο ουδέτερο γράφονται με ι

σταχτής – σταχτιά – σταχτί
π.χ. το σταχτί ποτάμι

ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ «ΠΟΛΛΗ» ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΡΡΗΜΑ «ΠΟΛΥ»

Πολλά λάθη γίνονται στη χρήση του επιθέτου πολλή και του επιρρήματος
πολύ.
Όταν είναι μπροστά ή πίσω από ουσιαστικό θηλυκό, τότε
γράφεται «πολλή».
Παράδειγμα : Σήμερα έχει πολλή ζέστη.
Περίμενε ώρα πολλή στη στάση.

Όταν δεν προσδιορίζει ουσιαστικό, τότε είναι επίρρημα και

γράφεται «πολύ».
Παράδειγμα : Διάβασα ένα πολύ ωραίο βιβλίο.
Χτες βράδυ κοιμήθηκα πολύ.

Να συμπληρώσεις τις παρακάτω φράσεις με το επίθετο πολύς σε όποιο γένος , αριθμό και
πτώση χρειάζεται ή το επίρρημα πολύ:
Το πολ… το «Κύριε Ελέησον» το βαριέται κι ο Θεός.
Έκανε πολ… θόρυβο για το τίποτε. Από την πολ… βιασύνη του κάνει λάθη.
Είναι πολ… που το θεωρούν εύκολο. Μου άρεσε πολ… το φαγητό και έφαγα πάρα πολ…
Σ’ ευχαριστώ πολ… για το δώρο σου. Η πολ… δουλειά τρώει τον αφέντη.
 25

Το επίθετο πολ… μπαίνει σε πολ… λέξεις ως πρώτο συνθετικό.

Έπεσε πολ… βροχή χτες βράδυ. Φέτος ήρθαν πολ… ξένοι.
Έγινε πολ… φασαρία. Η έκθεση ήταν πολ… καλή.
Χθες ήταν πολ… ζεστή μέρα. Το καλοκαίρι κάνει πολ… ζέστη.
Έριξες πολ… ζάχαρη στο τσάι. άξιζε πολ… περισσότερο.
Το χειμώνα δεν πίνουμε πολ… νερό, αλλά τρώμε πολ… φαγητό, γιατί κάνει πολ… κρύο.
Το νησί αυτό έχει πιο πολ… ησυχία, γιατί είναι πολύ μικρό.
Είμαι πολ… περίεργη να μάθω και περιμένω με πολ… χαρά τη συνέχεια.

ΑΝΩΜΑΛΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
Μικροί μεγάλοι κάνουν σοβαρά λάθη στη χρήση του γένους των ανώμαλων
επιθέτων. Λάθη που ακούμε συχνά στις παρέες, στα γραφεία, στο ραδιόφωνο, στην
τηλεόραση.
Να μερικά :
το ασθενή φύλο ---- το ασθενές φύλο
το δηλητηριώδη φίδι ---- το δηλητηριώδες φίδι

Βάζω το επίθετο στο

κατάλληλο γένος και
πτώση

Πήγε διακοπές σ’ ένα νησί …………………… (βραχώδης – ης – ες )

Η οχιά είναι ……………………. φίδι. (δηλητηριώδης – ης – ες )
Με το φορείο μετέφεραν τον ……………….. (ασθενής – ής – ές)
Η ……………… βροχή τον εκνεύρισε. (συνεχής – ής – ές )
Το έδαφος στην περιοχή είναι ……………… (βαλτώδης – ης – ες)
Πήρε το πρώτο …………………. βραβείο (διεθνής – ής – ές )
Χτες έριξε ………..βροχή. (καταρρακτώδης – ης – ες)
Η Μαρία είναι ……………. μαθήτρια. (επιμελής – ής –ές )
 26

Το συμβούλιο της τάξης είναι ……………….. (πενταμελής – ής – ές)

Έγινε μια ………………συνάντηση . (διεθνής – ής – ές)
Ο τόπος μας είναι ……………….. (βραχώδης – ης – ες )
Ο …………………. πήγε στο νοσοκομείο. (ασθενής – ής – ές)
Είναι μέλος σε μια …………………. επιτροπή. (τριμελής – ής –ές)
Ανήκει σε μια ………………….οικογένεια. (πολυμελής – ής – ές)

Η ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ

Τα παραθετικά των επιθέτων σε –ότερος – ότατος ή των

επιρρημάτων σε – ότερα – ότατα γράφονται με ο :
νέος νεότερος νεότατος
πλούσια πλουσιότερα πλουσιότατα

Όταν τα παραθετικά προέρχονται από τοπικά επιρρήματα

που τελειώνουν σε –ω, τότε οι καταλήξεις –ώτερος, -
ώτατος, -ώτατα γράφονται με -ω:
κάτω κατώτερος κατώτατος
άνω ανώτερος ανώτατος

Τα παραθετικά σε –ύτερος, ύτατος, ύτατα γράφονται με υ:

πλατύς πλατύτερος πλατύτατος
βαθύς βαθύτερος βαθύτατος
Εξαιρείται : το νωρίτερα που γράφεται με ι.

Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις , όπως στο παράδειγμα :

στενότερος στενότατος ψηλότερα ψηλότατα
αρχαι………. αρχαι………. ευγενικ……… ευγενικ………
αν………….. αν………….. σοφ……….. σοφ………..
ταχ…………. ταχ…………. βαρ………… βαρ…………
ωραι…………. ωραι…………. πλουσ………. πλουσ……….
 27

Η ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΩΝ

Οι αριθμοί από το δεκατρία (13) ως το δεκαεννιά (19) γράφονται με μια λέξη.
Από το είκοσι και πέρα γράφονται με δυο λέξεις.
Παράδειγμα : δεκαεφτά ----- (μια λέξη)
τριάντα πέντε --- (δύο λέξεις)
δεκατέσσερα ---- (μια λέξη)
εκατόν τρία ---- ( δύο λέξεις)
ΠΡΟΣΕΧΕ : Το εννιά ή εννέα και το εννιακόσια,
εννιακοσιοστός γράφονται με δύο νν. Το ενενήντα,
ενενηκοστός και ένατος γράφονται με ένα ν.
Να συμπληρώσεις ολογράφως τους αριθμούς :
19 Η Ελένη πήρε ………………….. στα αγγλικά.
31 Ο μήνας Αύγουστος έχει …………… μέρες.
17 Στην τάξη μου φοιτούν ………….. μαθητές.
9 Στο πρώτο τρίμηνο πήρα …………….. στη Γλώσσα.
9 Τερμάτισε …………… στους αγώνες.
365 Ο χρόνος έχει ……………………… μέρες.
1991 Γεννήθηκα το ………………………………………………..
9 Τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας είναι …………………..
Η ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΩΝ
Οι σύνθετες που έχουν πρώτο συνθετικό ένα αριθμητικό και δεύτερο συνθετικό τη
λέξη μισός γράφονται με ι = -μισι έπειτα από φωνήεν και -ημισι έπειτα από σύμφωνο.
Παράδειγμα : δυόμισι μήνες
δωδεκάμισι ώρες
τρεισήμισι ώρες
ΠΡΟΣΕΧΕ : Δεν γράφονται με ι οι λέξεις που έχουν πρώτο
συνθετικό το αρσενικό ένας και το θηλυκό μία.
Παράδειγμα : ενάμιση χρόνο
ενάμισης χρόνος
μιάμιση ώρα
Να συμπληρώσεις τα παρακάτω :
 28

δεκαπεντέμ….. κιλά τριάμ… δοχεία τεσσερισήμ….. ώρες ενάμ…… χιλιοστό

τρεισήμ….. μέρες ενάμ…. πόντο ενάμ…. κιλο μιάμ…. φέτα
δεκαμ…. χρόνια ενάμ…..ς χρόνος δυόμ…. χιλιετίες δωδεκαμ….. τετραγωνικά
μιάμ…. φορά ενάμ…. αιώνας δεκαεννιάμ….. φορές μιάμ… στροφή

ΠΟΙΟ – ΠΙΟ
Πολλές φορές δε γνωρίζουμε πότε πρέπει να γράψουμε ποιο και πότε πιο
ΠΡΟΣΕΧΕ :
Μπροστά από ουσιαστικά : ποιο
Μπροστά από επίθετα ή επιρρήματα :πιο
ΠΙΟ ΑΠΛΑ : Όταν ρωτάμε, βάζουμε ποιο
Όταν θέλουμε να συγκρίνουμε, βάζουμε πιο

Να βάλεις ποιο ή πιο

Η πατρίδα μας έχει τις ………. ωραίες θάλασσες.
……. άθλημα αγαπάς ……. πολύ;
Δεν ξέρω ….. παγωτό είναι ……..ακριβό.
Από ………. χωριό είσαι;
Πρέπει να βαδίζουμε ….γρήγορα.
……… είναι το …. ψηλό βουνό της Ελλάδος.
Είναι ……. δυνατός και …… ψηλός από μένα.
Είμαστε ……..κοντα στους στόχους μας.
Είναι το …… δυνατό ζώο.
Θέλω να ξέρω ……. νησί είναι ……. όμορφο.
……… είναι το ……. μεγάλο λιμάνι της Μακεδονίας.
ΤΗ ή ΤΙ
Αρκετές φορές κάνουμε λάθη στη χρήση του θηλυκού άρθρου τη , της προσωπικής
αντωνυμίας τη και της ερωτηματικής αντωνυμίας τι
ΠΡΟΣΕΧΩ :
Γιορτάζει τη νίκη (τη :άρθρο)
Τη βλέπω να έρχεται (τη : προσωπική αντωνυμία)
Τι θέλεις; (τι: ερωτηματική αντωνυμία)
Να βάλεις τη ή τι:
…….. θέλεις να σου φέρω;
Δεν ξέρω ….να πρωτοθυμηθώ.
Σ’ αυτήν …. χώρα δεν ξέρεις …. να πρωτοθαυμάσεις.
Στου Κώστα …..γιορτή γνώρισα ….. Βάσω.
 29

…… γιορτάζουμε αυτή ….. μέρα.

……. ……. θέλεις αυτή ……. ζώνη;
……. λαμπερός είναι ο ήλιος μετά …. βροχή.
…… να σου πω και …. να σου μολογήσω.

ΕΠΙΘΕΤΑ – ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
ος - ως
Αρκετές φορές δεν ξεχωρίζουμε τα επίθετα από τα επιρρήματα και κάνουμε
ορθογραφικά λάθη στις καταλήξεις μη γνωρίζοντας πότε βάζουμε –ος ή –ως
Παράδειγμα: Δέχομαι ευχαρίστως (με ευχαρίστηση) – επίρρημα
Είναι πολύ ευχάριστος ( επίθετο)

Να γράψεις τα επιρρήματα που προκύπτουν απ’ τα επίθετα:

ακριβός κολιές …………………. οδικός άξονας ………………….
άμεσος κίνδυνος …………………. ταχυδρομικός κώδικας ………………….
δύστυχος άνθρωπος …………………. προηγούμενος πελάτης ………………….
τέλειος αθλητής …………………. τηλεφωνικός κατάλογος ………………….

Να συμπληρώσεις με τα παραπάνω επίθετα ή επιρρήματα :

Θα στο δώσω αφού …………………… μου υποσχεθείς κάτι.
Ο …………………….. χάρτης είναι απαραίτητος στους ταξιδιώτες.
Κλαίει ο …………………για τον αδικοχαμένο πατέρα του.
Θα συναντηθούμε στις εφτά …………………………
Ο ………………… υπάλληλος μοιράζει την αλληλογραφία.
Θα επικοινωνήσω …………………. με τους φίλους μου.
Η ………………. Δράση άρχισε να τον καταδικάσει.
Θα επιστρέψω …………………… στην τάξη.
Έτρεξα να προφτάσω, αλλά ………………… δεν τα κατάφερα.
 30

ΡΗΜΑΤΑ
Λέξεις που τελειώνουν σε -ω ή -ο
Όλα τα ρήματα γράφονται με –ω
Παράδειγμα : τρέχω – θα παίξω – να διαβάσω…
Στον παρακάτω πίνακα να βάλεις το σωστό –ω ή – ο
αρχίζ…. να στείλ…. θάρρ….ς μαύρ….
ορκίζ…. φύλλ…. καταγγέλ…. πίν….
όρκ….ς φιλ…. κομμέν…. ποτ….
όργαν…. μήλ…. μετρ…. πειν….
οργανικ…. μιλ…. μέτρ…. μαυρίζ….
οργανών…. χωρι…. φυτ…. γυρίζ….
οργών…. πον…. φυτεύ…. μαυριδερ….

ΡΗΜΑΤΑ σε -ώνω, - αίνω

Όλα τα ρήματα που τελειώνουν σε –ώνω γράφονται με – ω και σχηματίζουν τον
αόριστο σε - ώσα.
Παράδειγμα : καρφώνω – κάρφωσα …
Τα ρήματα που τελειώνουν σε –αίνω γράφονται με αι.
Παράδειγμα : ανεβαίνω, πηγαίνω…
Εξαιρούνται : τα ρήματα μένω, δένω, πλένω
Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις στα παρακάτω ρήματα στον ενεστώτα και τον
αόριστα.
Ενεστώτας Αόριστος Ενεστώτας Αόριστος
απλ..΄… ……………………. θαλασ..΄… …………………….
κατεβ..΄… …………………….. σκαλ..΄… …………………….
ματ..΄… …………………….. ζεστ..΄… …………………….
μπ..΄… …………………….. μπαλ..΄… …………………….
βγ..΄… …………………….. κλειδ..΄… …………………….
πληγ..΄… …………………….. σωπ..΄… …………………….

ΡΗΜΑΤΑ σε -ίζω και

ΑΟΡΙΣΤΟΣ σε –ισα
 31

Τα ρήματα που τελειώνουν σε –ίζω γράφονται με ι και σχηματίζουν τον αόριστο

σε ίσα.
Εξαιρούνται : αθροίζω, δανείζω, δακρύζω, πρήζω, αναβλύζω, γογγύζω,
κατακλύζω, σφύζω, κελαρύζω, συγχύζω.
Τα ρήματα που τελειώνουν σε - άρω (προέρχονται από ξένες λέξεις) στον αόριστο
γράφονται με ι
Π.χ. βολτάρω – βολτάρισα, ρισκάρω – ρισκάρισα …
ΑΟΡΙΣΤΟΣ σε -ησα
Τα ρήματα της β΄ συζυγίας όταν σχηματίζουν τον αόριστο σε –ησα γράφονται με ι.
Π.χ. χτυπώ – χτύπησα , μιλώ – μίλησα …
Εξαιρούνται : μεθώ – μέθυσα και μηνώ – μήνυσα

ΑΟΡΙΣΤΟΣ σε -ανα ή –υνα από

ΡΗΝΑΤΑ σε αίνω
Από τα ρήματα που τελειώνουν σε αίνω, άλλα σχηματίζουν τον αόριστο σε –ανα
και άλλα σε –υνα;
βουβαίνω – βούβανα
μακραίνω – μάκρυνα
Να σχηματίσεις τις καταλήξεις σε ενεστώτα και αόριστο στον παρακάτω πίνακα:
Ενεστώτας Αόριστος Ενεστώτας Αόριστος
ακουμπώ ……………………. κορνάρω …………………….
τραγουδώ ……………………. μπαρκάρω …………………….
τιμώ ……………………. θερμαίνω …………………….
ραντ….. ……………………. παχαίνω …………………….
βουρτ….. ……………………. υπολογ….. …………………….
αθρ…….. ……………………. ψων….. …………………….
χωρ….. ……………………. κυβερνώ …………………….
κονταίνω ……………………. ζω …………………….
μικραίνω ……………………. κουμαντάρω …………………….
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ
Ο παθητικός αόριστος των ρημάτων τελειώνει σε –ήκα και γράφεται με η
Παράδειγμα : κουράζομαι – κουράστηκα
κρατιέμαι – κρατήθηκα
Στα παρακάτω ρήματα να σχηματίσετε του δυο αορίστους:
 32

Ρήμα Ενεργητικός αόριστος Παθητικός αόριστος

κοιτάζω ……………………. …………………….
κινώ ……………………. …………………….
μιλώ ……………………. …………………….
ακούω ……………………. …………………….
χάνω ……………………. …………………….
χρωματίζω ……………………. …………………….
ακολουθώ ……………………. …………………….
βρίσκω ……………………. …………………….

ΠΡΟΣΕΧΩ
ήκα, -ικά
Κάποιες φορές μπερδεύουμε την κατάληξη –ηκα του παθητικού αόριστου με την
κατάληξη –ικά των επιρρημάτων ή των ουδετέρων επιθέτων.
Παράδειγμα : Χτες περάσαμε φανταστικά (επίρρημα)
Σε φαντάστηκα να παίζεις στο θέατρο (ρήμα)
Να βάλεις –ικά ή – ικές και ηκα ή ηκες
Ποτέ δε με σκεφτ…..ς. Οι μαθήτριες ήταν σκεφτ……ς.
Οι δανειστ……..ς βιβλιοθήκες. Από πού δανείστ…….ς το βιβλίο;
Μόνος μου δημιουργήθ…….. Τα δημιουργ…… παιχνίδια.
Οι εξαντλητ……..ς ασκήσεις. Ακόμα δεν εξανλήθ…….ς.
Σου εύχομαι περαστ…… Περάσ……. στον κατάλογο.
Οι εξετάσεις είναι κουρατ…….ς Νομίζω ότι κουράς…….
Δε βιάστ…… καθόλου. Μην περνάς βιαστ…..
Το ποδήλατο έχει βοηθητ…….ς ρόδες Από πού βοηθήθ…….ς

ΚΑΤΑΛΗΞΗ σε αι ή ε
Τα περισσότερα λάθη από τους μαθητές, αλλά και από μεγαλύτερους, αφορούν τη
σωστή χρήση του αι ή ε στο τέλος των ρημάτων.
Βάζουμε έψιλον μόνο στο εμείς και εσείς του ενεστώτα των ρημάτων είτε αυτά
βρίσκονται στην ενεργητική είτε στην παθητική φωνή.
Παράδειγμα : στεκόμαστε – εμείς άρα ε
κάθονται – αυτοί άρα αι
Να βάλεις αι ή ε :
εσείς διψάτ….. αυτοί λέγοντ….. εσείς απαγορεύτ…..
αυτοί μαραίνοντ….. εμείς λεγόμαστ….. αυτή απαγορεύτ…..
εσύ γιατρεύες….. εγώ διδάσκομ….. αυτά απαγορεύοντ…..
αυτός χτενίζετ….. εμείς διδάσκουμ….. εμείς απαγορεύουμ…..
 33

εσείς χτενίζετ….. αυτός διδάσκετ….. εσείς επιτρέπετ…..

εσείς κουράζεστ….. εσείς διδάσκετ….. αυτό επιτρέπετ…..
αυτός κουράζετ….. εμείς κουρευόμαστ….. εμείς επιτρέπουμ…..

ΕΙΜΑΣΤΕ – ΗΜΑΣΤΕ
Το α΄ πρόσωπο του πληθυντικού του βοηθητικού ρήματος είμαι άλλες φορές το
γράφουμε είμαστε και άλλες ήμαστε.
Στο τώρα και στο μέλλον το γράφουμε : είμαστε
Στο χτες το γράφουμε : ήμαστε
Να βάλεις το σωστό είμαστε ή ήμαστε:
Στην τάξη του σχολείου ………………… είκοσι μαθητές. Πέρσι ……………..
είκοσι δύο μαθητές. Του χρόνου θα …………………. λιγότεροι. Χτες ………………. στο
χωριό του παππού μου. Όταν ……………….. μικροί πηγαίναμε πιο συχνά. Θα
…………..εκεί στη μία το μεσημέρι. Στο χωριό ………………. δεν ………………. εκατό
κάτοικοι.
Πρέπει να ………………. συνεπείς στη ώρα μας. Θέλω να …………………….
φίλοι για πάντα. Δυο βδομάδες πριν ………….στην αρχή του βιβλίου. Θα ……………
όλοι εκεί σε λίγες μέρες.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ (οντας, - ώντας)

Η μετοχή της ενεργητικής φωνής σχηματίζεται αν βάλουμε στο ρήμα την
κατάληξη οντας ή –ώντας.
Όταν το ο δεν τονίζεται γράφεται με όμικρον Π.χ. τρέχοντας, παίζοντας
Όταν τονίζεται γράφεται με ωμέγα Π.χ. γελώντας , πετώντας

ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
σε –μενος ή μμένος
Η παθητική μετοχή τελειώνει σε μένος – μένη – μένο ή μμένος – μμένη – μμένο
και κλίνεται όπως στα επίθετα.
Γράφεται με δύο μμ όταν το ρήμα α΄συζυγίας έχει χαρακτήρα
π, β, φ, πτ,
κόβω – κομμένος – η – ο
γράφω – γραμμένος – η – ο
 34

Να γράψεις την ενεργητική μετοχή

ιδρώνω ………………… ράβω ………………..
ανεβαίνω ………………… ακουμπώ ………………..
δημιουργώ ………………… κατακτώ ………………..
νικώ ………………… τρίβω ………………..

Να γράψεις την παθητική μετοχή

κλέβω ………………… φυτεύω ………………..
ανοίγω ………………… στρέφω ………………..
ράβω ………………… γλείφω ………………..
αφήνω ………………… στρώνω ………………..
κλαδεύω ………………… εγκαταλείπω ………………..
ανάβω ………………… παγώνω ………………..

Ονοματεπώνυμο : …………………. ………………. Ημερομηνία:…/…/…….

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΡΗΜΑΤΩΝ

1. Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις στα παρακάτω ρήματα (16)

αναδασ…… ανακοιν…… δηλ…… ζημι……
ζυγ…… παθ…… θεραπ…… κοιμ……
θερμ…… κοντ…… μουσκ…… λατρ……
λιαν…… ξοδ…… διανυκτερ…… διορθ……
2. Να βάλεις αι, ε, ω, ο, ει, οι, υ, ι στις παρακάτω λέξεις (20)
φώτ…..ζε χαρ…..σαμε σύγχ…..ση μετάν…..σα
σκεπάζ…..μαι αθρ…..ζοντας κελάρ…..ζα καταλαβ…..νετε
δαν…..ζετε βαθ…..νουν αντιστέκ…..μια αθρ…..ζεις
πληθ…..νουν πλ…..νω αναβλ…..ζω περίμ…..νουν
δάκρ…..σαν παγ…..σατε μαλ…..σαμε κατακλ…..σμός
3. Να βάλεις αι ή ε (16)
Δε χρειάζετ….. να βιάζεστ….. όταν εργάζεστ……
Φροντίστ….. να βρείτ….. από πού κατάγετ…..
Μην τον πειράζετ….., γιατί δεν αστειεύετ…..
Να κάνετ….. αυτό που επιτρέπετ….. από τους νόμους.
 35

Απαγορεύετ….. να πετάτ….. σκουπίδια.

Μην ξεχνάτ….. να κλείνετ….. τις πόρτες.
Ο,τι απαγορεύετ….. , να το αποφεύγετ…..
4. Να βάλεις ι, υ, η, ει στις παρακάτω λέξεις (28)
καρφών….. δίχτ….. εργάτ…..ς διόρθωσ…..
πεπόν….. δίν….. μοιράζ…..ς να διορθώσ…..
σκοτών….. βράδ….. μετρητ…..ς μαράζ…..
κανόν….. δακρύζ….. μετρής…..ς μαραζών…..
ζύμωσ….. φοιτητ…..ς μέτρης….. κομματιάζ…..
θα ζυμώσ….. να φοιτήσ…..ς να μετρήσ….. κομμάτ…..
στάχ…. στολ… σκουπίδ… σκουπίζ….

5. Να βάλεις το η, ι, υ, ει, οι στις παρακάτω λέξεις (40)

ζημιώθ…κα ζωγράφ…σα δάκρ…σα ζυγίστ…κα ακολούθ…σα
κουράστ…κα έλ…σα καθάρ…σα διατήρ…σα φαντάστ…κα
κουραστι…κά έζ…σα καθαρίστ…κα κελάρ…σα φανταστ…κά
εργάστ…κα μετακόμ…σα καθαραστ…κά μέλ…σσα κλότσ…σα
εργατ…κα άθρ…σα κράτ…σα κιτρίν…σα σύγχ…σα
μέθ…σα λιάν…σα θέρ…σα κολακευτ…κά παρκάρ…σα
μην…σα αρχόντ…σσα ανάβλ…σα κολακεύτ…κα πολέμ…σα
κράτ…σα δάν…σα ζύγ…σα δημιούργ…σα έπλ…να

Να βάλεις –οντας ή ώντας

αρχίζ…… χτυπ……. πετυχαίν……. υψών…….
αποφασίζ……. ρουφ……. περπατ……. λαχταρ…….
αποχαιρετ……. σβήν……. πηγαίν……. γελ…….
αργ……. σέρν……. πιστεύ……. καταργ…….
βρέχ……. αφαιρ……. τοποθετ……. χάν…….
γενν……. πλέν……. τελειών……. φυτεύ…….
ζυγίζ……. ρωτ……. τηλεφων……. κυβερν…….
συμπαθ……. πουλ……. ταξιδεύ……. πληροφορ…….

Να βάλεις –μένος, -μμένος στις παρακάτω μετοχές :

χαϊδε…….. τρυπω…….. θαμπω…….. ανακουφισ……..
θα…….. στρι…….. κο…….. αγκαλιασ……..
φυτρω…….. ονειρε…….. ζυμω…….. διαγρα……..
μεταχειρισ…….. ξερα…….. δακρυ…….. δε……..
τρι…….. θρε…….. κλε…….. λυπη……..
βα…….. σκυ…….. αργοπορη…….. ανα……..
κρυ…….. μετανιω…….. καλυ…….. μαγειρε……..
 36

υψω…….. κεντη…….. νοικιασ…….. μπερδε……..

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ σε -ήστε, -ίστε

Τα ρήματα της β΄ συζυγίας στην προστακτική του αορίστου (β΄
πρόσωπο πληθυντικού), όταν σχηματίζουν την κατάληξη -ήστε,
τότε γράφονται με η.
Παράδειγμα: μιλώ - μιλήστε

Τα ρήματα που τελειώνουν σε –ίζω στην προστακτική του

αορίστου (β΄ πρόσωπο πληθυντικού), όταν σχηματίζουν την
κατάληξη -ίστε, τότε γράφονται με ι.
Παράδειγμα: ποτίζω – ποτίστε

Να βάλεις η ή ι στις παρακάτω προστακτικές:

Χτυπ…..στε το κουδούνι.
Καθαρ…στε την αίθουσα.
Ζυγ…στε μου δύο κιλά.
Ακουμπ…στε το εδώ.
Ζωγραφ…στε ένα τοπίο.
Σκαλ…στε τον κήπο.
Ειδοποι…στε το διευθυντή.
Σκορπ….στε τα τριγύρω.
Στολ…στε την αίθουσα.
Πατ…στε το κουμπί.
Σφραγ….στε μου το έγγραφο.
Σχηματ….στε τον αριθμό.
Μετρ….στε ως το χίλια.
Υπογραμ…στε τα ρήματα.
Μετακιν….στε τα θρανία.
Κατακτ…στε τη γνώση

ήστε, -είστε
Όταν δίνω εντολή ή παρακαλώ για κάτι χρησιμοποιώ προστακτική.
Επομένως βάζουμε η (ήτα)
Να βάλεις η ή ει στα παρακάτω ρήματα:
Όταν απειλ…στε , να ενημερώνετε τους γονείς σας. Συλλάβετε τον και απειλ…στε τον.
Ικανοποι….στε τα αιτήματά τους. Όταν παίρνετε «άριστα», δεν ικανοποι…στε πιο πολύ;
Εσείς βρίσκετε τρόπο να δικαιολογ…στε. Αν αργήσω να επιστρέψω, δικαιολογ…στε με.
Παρακαλώ τιμωρ….στε τους παραβάτες. Τωρα πια τιμωρ…στε για τις επιλογές σας.
Η εποχή μας απαιτεί να πληροφορ…στε περισσότερο. Πληροφορ….στε τον ότι μου είναι
αδύνατον να επιστρέψω.
 37

ΡΗΜΑΤΑ με λ ή λλ
Κάποια ρήματα που έχουν κατάληξη –λλω άλλοτε τα γράφω με ένα λ και άλλοτε
με δύο λλ.

Πότε βάζω δύο λλ

Όταν η ενέργεια διαρκεί (όταν κάνω κάτι συνέχεια) ενεστώτας
Του αρέσει πάντοτε να αναβάλλει

Πότε βάζω ένα λ

Όταν η ενέργεια δεν έχει διάρκεια (όταν κάνω κάτι για μια φορά)
αόριστος
Του ζήτησε να αναβάλει το πρόγραμμα

Τα ουσιαστικά που παράγονται από ρήματα που τελειώνουν σε

λλω γράφονται με ένα –λ:
Προβάλλω – προβολέας , προβολή

Να βάλεις λ ή λλ :
Κατάλαβε ότι έσφα…ε και ζήτησε συγνώμη.
Ο κινηματογράφος θα προβά…ει μια ωραία ταινία.
Χαίρεται όταν βλέπει τον ήλιο να ανατέ…ει.
Ο ήλιος είχε ανατεί…ει ήδη.
Του αρέσει κάποιες φορές να υπερβά…ει.
Πρώτο αυτός θα αναγγεί…ει το χαρμόσυνο γεγονός.
 38

Ονοματεπώνυμο : …………………. ………………. Ημερομηνία:…/…/…….

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΡΗΜΑΤΩΝ
1. Να συμπληρώσεις τον αόριστο των ρημάτων (10)
Ενεστώτας Αόριστος Ενεστώτας Αόριστος
βολτάρω ………………… στολίζω …………………
κυλώ ………………… γλιστρώ …………………
παρκάρω ………………… δακρύζω …………………
κιτρινίζω ………………… κεντώ …………………
φορμάρω ………………… σαλπάρω …………………
2. Να βάλεις η στον αόριστο και ι στα επίθετα: (16)
απελπίστ….κα γυμνάστ….κες αναγκάστ…κα φοιτητ…κές
απελπιστ….κά γυμναστ….κες αναγκαστ…κά δανείστ….κες
βασανιστ….κά ξεκαρδιστ…κά δοκιμάστ…κες ονειρεύτ…κα
βασανίστ….κα ξεκαρδίστ…κα δοκιμαστ…κές καταστρεπτ…κα
3. Να βάλεις είμαστε ή ήμαστε: (10)
Πέρσι ………………….. Πριν μια βδομάδα ……………….
Αυτήν τη στιγμή …………….. Προχτές ………………
Αύριο θα ……………. Του χρόνου θα ………………..
Τώρα …………….. Σε λίγο θα ……………….
Πριν …………………. Πρόπερσι ……………………..
4. Να βάλεις η ή ι στις παρακάτω προστακτικές : (16)
χειροκροτ…στε τον θυμ…στε μου φοβ…στε τους κοκκιν…στε τα
υποχωρ….στε εξηγ…στε μου συνεχ….στε το βυθ….στε τα
φροντ….στε μας αποφασ…στε το ζωγραφ….στε τα μετρ…στε τα
τσακ…στε τους μυρ…στε το μελετ….στε το οαηγ….στε μας
5.Να βάλεις ένα ή δύο λ
αναβά…ω θα υποβα…ει (σ) εισβά…ω να αναγγεί… (σ)
αναβο…η θα υποβα…ει (μ.φ.) ανατέ…ω εισβο…έας
αμφιβά…ω ανέτει…ε (μ.φ.) ανατο…η απαγγέ…ω
παραβο…η θα ανατεί…ει (σ.) συνβο…η απάγγει….α (σ)
αποβά…ω συμβά…ω να εξαγγεί…ει (μ.φ.) κατάγγει…α (μ.φ.)

Λέξεις που γράφονται με 2μμ

1. Λέξεις με 2μμ στο θέμα:

άμμος κρεμμύδι Εμμανουήλ (Εβραϊκή λέξη)
αμμωνία πλημμύρα κομμουνισμός (λατ. communis=κοινός)
κομμωτής (κομμώ = καλλωπίζω)
 39

2. Λεξεις από ρήματα με χαρακτήρα π, β, φ, πτ :

άναμμα ( ανάβ-ω) απόκομμα (αποκόβ-ω) απορρίμματα(απορίπτ-ω)
γράμμα (γραφ-ω) διάλειμμα (διαλείπ-ω) …
3. Μετοχές ρημάτων με χαρακτήρα π, β, φ, πτ :
αναμμένος βαμμένος κρυμμένος γραμμένος
ραμμένος τριμμένος θρεμμένος …
4. Σύνθετα με τα εν και συν :
έμμεσος (εν + μέσος) συμμαθητής (συν + μαθητής)
έμμισθος συμμορφώνομαι
5.Σύνθετες λέξεις με καταληκτικό σύμφωνο ν στο α΄ συνθετικό:
εκατομμύριο (εκατόν + μύριο)
πλημμέλημα …

Λέξεις που γράφονται με 2λλ

1. Λέξεις με 2λλ στο θέμα:
αλλά αλλάζω υπάλληλος κατάλληλος
αλλοτριώνω άμιλλα αλλήθωρος βδέλλα
δικέλλι ειδύλλιο θύελλα κάλλος
κολλύριο κοράλλι κορυδαλλος καλλυντικά
μαλλί μέταλλο πολλά φελλος
φύλλο χρυσαλλίδα ψελλίζω ψύλλος …
 40

2. Ρήματα με κατάληξη –λλω

αγάλλομαι αγγέλλω ανατέλλω βάλλω
κολλώ μέλλω πάλλομαι ποικίλλω
στέλλω σφάλλω ψάλλω …
3. Σύνθετα με τα εν , συν , παν :
έλλειμα έλλειψη ελλειπτική
συλλαβή συλλαλητήριο σύλληψη…
παλλαϊκός παλλάδιο…
4. Σύνθετα με το καλλι:
καλλιγραφία καλλιέργεια καλλιτέχνης Καλλιόπη…
5. Κύρια ονόματα :
α) ανθρωπωνύμια : Αχιλλέας, Έλλη, Καλλίνικος, Καλλέργης, Καλλίας, Κύριλλος…
β) τοπωνύμια : Ελλαδά, Κεφαλονιά, Κορυδαλλός, Παλλήνη, Πέλλα, Ρηγίλλη, Γαλλία,
Ολλανδία, Βαστίλλη, Βερσαλλίες, Βρυξέλλες, Ιλλυρία, Σεβίλλη.

Ασκήσεις με ι, η, υ, ει, οι
Η γειτονιά μου είναι πολύ όμορφη. Απέναντι από το σπίτι μου βρίσκεται το κτήμα
του κυρ-Αριστοτέλη που είναι πλημμυρισμένο απ’ τις κληματαριές . Πίσω απ’ τις
κληματόβεργες με τα πλατιά φύλλα, χτίζουν τις φωλιές τους οι μικροί φτερωτοί μας φίλοι.
Ένας πέτρινος τοίχος κι ένα πανύψηλο πλατάνι κρύβουν το κτίριο της Πυροσβεστικής .
Λίγα μέτρα πιο πέρα, υπάρχει ένα παλιό πέτρινο υδραγωγείο από τα βυζαντινά χρόνια
Στο δρόμο της γειτονιάς δεν κυκλοφορούν πολλά αυτοκίνητα. Η μικρή πλατεία
κάθε βράδυ γεμίζει παιδιά που παίζουν συνήθως κρυφτό και κυνηγητό, ύστερα
 41

συγκεντρώνεται στο ζαχαροπλαστείο και ψωνίζουν ο,τι τους αρέσει πιο πολύ απ’ τα
υπέροχα γλυκά του κυρ Μιχάλη.

Ο Γιάννης αντιμετωπίζει δυσκολίες στη λύση των προβλημάτων. Γέμισε το

πρόχειρο του με κύκλους και ημικύκλια, αλλά δεν μπορεί να βρει εύκολα τις λύσεις. Πήρε
τηλέφωνο στο φίλο του τον Ιπποκράτη, αλλά και αυτός δεν είναι σε θέση να του
προσφέρει βοήθεια. Κανείς από την οικογένεια του δεν μπορεί να τον βοηθήσει. Ο
πατέρας του είναι λογιστής και δουλεύει ως αργά το βράδυ στο γραφείο του. Η μητέρα
του συγυρίζει το σπίτι. Η μικρή αδερφή του παίζει με τα παιχνίδια της και ο παππούς
συνήθως βλέπει τηλεόραση.

Κουράστηκε πια να ταξιδεύει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. «Η πολλή
δουλειά τρώει τον αφέντη» σκέφτηκε και αποφάσισε να ξεκουραστεί. Βέβαια η δουλειά
του πρόσφερε πολύ μεγάλη εμπειρία. Γύρισε μέρη, γνώρισε κράτη, πόλεις, χωριά, φυλές,
πολιτισμούς. Δεν ήταν λίγες οι στιγμές που δάκρυσε στην ξενιτιά. Πολλές φορές
αποφάσισε να παρατήσει το καράβι και να εγκατασταθεί μόνιμα στο νησί, μα εκείνο το
δάνειο για την αγορά του βιβλιοπωλείου δεν τον άφηνε να πάρει τις αποφάσεις που
πραγματικά ήθελε.

Ασκήσεις με ι, η, υ, ει, οι
Να βάλεις στα παρακάτω κείμενα τα σωστά ι, η, υ, ει, οι :
Η γ…τον…ά μου …ναι πολ… όμορφ…. Απέναντ… από το σπίτ… μου βρ…
σκεται το κτ…μα του κ…ρ-Αρ…στοτέλ… που …ναι πλ…μμ…ρ..σμένο απ’ τ..ς
κλ….ματαρ..ές . Π…σω απ’ τις κλ…ματόβεργες με τα πλατ…ά φ…λλα, χτ…ζουν τ…ς
φωλ…ές τους … μικρ… φτερωτ… μας φ..λ…. Ένας πέτρ….νος τ…χος κι ένα παν…
ψ..λο πλατάν… κρ….βουν το κτίρ..ο τ…ς Π…ροσβεστ…κ…ς . Λ…γα μέτρα π…ο πέρα,
…πάρχ… ένα παλ…ό πέτρ…νο ..δραγωγ…ο από τα β…ζαντ…νά χρόν…α.
 42

Στο δρόμο τ…ς γ…τον…άς δεν κ…κλοφορούν πολλά αυτοκ..ν..τα. Η μ..κρ…

πλατ…α κάθε βράδ… γεμ..ζ… παιδ..ά που παίζουν σ…ν..θως κρ…φτό και κ..ν..γ..τό, …
στερα σ…γκεντρώνεται στο ζαχαροπλαστ…ο και ψων..ζουν ο,τι τους αρέσει π..ο πολ…
απ’ τα ..πέροχα γλ…κά του κ..ρ Μ..χάλ….

Ο Γ..άνν..ς αντ..μετωπ..ζ… δ..σκολ…ες στη λ…σ… των προβλ..μάτων. Γέμ..σε το

πρόχ…ρο του με κ…κλους και ..μ..κ..κλ..α, αλλά δεν μπορ.. να βρ.. εύκολα τ..ς λ..σ…ς.
Π..ρε τ..λέφωνο στο φ..λο του τον Ιπποκράτ…, αλλά και αυτός δεν είναι σε θέσ.. να του
προσφέρ… βοήθ…α. Καν…ς από τ..ν …κογέν…α του δεν μπορ… να τον βοηθ..σ... Ο
πατέρας του …ναι λογ…στ…ς και δουλεύ… ως αργά το βράδ… στο γραφ…ο του. Η
μητέρα του σ…γ..ρ…ζ… το σπίτι. Η μ..κρ.. αδερφ.. του παίζ… με τα παιχν..δια τ..ς και ο
παππούς σ…ν…θως βλέπ… τ..λεόρας….

Κουράστ…κε π..α να ταξ..δεύ… σε όλα τα μ..κ.. και τα πλάτ.. τ..ς γ..ς. «Η πολλ…
δουλ…ά τρώ… τον αφέντ…» σκέφτ…κε και αποφάς..σε να ξεκουραστ…. Βέβαια η
δουλ…ά του πρόσφερε πολ.. μεγάλ.. εμπ…ρ.α. Γ…ρ..σε μέρ.., γνώρ..σε κράτ.., πόλ…ς,
χωρ..ά, φ..λές, πολ..τ..σμούς. Δεν ήταν λ..γες οι στ..γμές που δάκρ…σε στην ξεν..τ..ά.
Πολλές φορές αποφάσισε να παρατ…σ… το καράβ.. και να εγκατασταθ… μόν..μα στο
ν..σ.., μα εκ…νο το δάν…ο για τ..ν αγορά του βιβλιοπωλ…ου δεν τον άφ..νε να πάρ.. τ..ς
αποφάσ…ς που πραγματ..κά …θελε.

Ασκήσεις με ο, και ω
Η βασικότερη επιδίωξη των ανθρώπων στον αιώνα που ζούμε είναι να γλιτώσει ο
πλανήτης μας από τον κίνδυνο των πυρηνικών όπλων. Γνωρίζουμε όλοι μας πως στο
τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου οι επιστήμονες των Ηνωμένων Πολιτειών της
Αμερικής κατασκεύασαν το καταστροφικότερο όπλο, που το χρησιμοποίησαν οι
στρατιωτικοί στον πόλεμο εναντίων των Ιαπώνων. Η πρώτη βόμβα έπεσε στη Χιροσίμα.
Σκότωσε 90.000 κατοίκους και τραυμάτισε άλλους 100.000. Η δεύτερη που έπεσε στο
Ναγκασάκι σκότωσε 39.000 και τραυμάτισε 25.000 άτομα.
 43

Ο απολογισμός ήταν τραγικός. Ακόμα και τώρα που βρισκόμαστε στο κατώφλι του
εικοστού πρώτου αιώνα οι συνέπειες των ραδιενεργών ακτινοβολιών δημιουργούν
αλλοιώσεις στα κύτταρα των ανθρώπων που ζουν στις περιοχές των δυο πόλεων που
προαναφέραμε. Η παγκόσμια κοινωνία ένιωσε την ανάγκη να δυναμώσει τη φιλία μεταξύ
των λαών. Η μόνη λύση τώρα πια είναι ο αγώνας για την παγίωση της ειρήνης.
Δυστυχώς όμως, αν και η ήχω του πολέμου δεν έχουν σωπάσει στ’ αυτιά μας, οι
άρχοντες των αναπτυγμένων χωρών, αντί να διδαχτούν απ’ το παρελθόν, προχώρησαν
στην κατασκευή ακόμα πιο σύγχρονων οπλικών συστημάτων. Σε πολλές γωνιές της
υδρογείου η φλόγα του πολέμου απλώνεται επικίνδυνα
Που οφείλεται αυτή η επιμονή των ηγετών να συντηρούν κάποιες εστίες φωτιάς;
Ποιος τελικά ωφελείται απ’ αυτή την τραγωδία; Γιατί η ανθρωπότητα να ζει μια τέτοια
αγωνία; Ποιος επιτέλους θα μας δώσει κάποτε μια απάντηση σ’ αυτά τα ερωτηματικά;

Ασκήσεις με ο, και ω
Να βάλεις το σωστό ο ή ω :
Η βασικ…τερη επιδί..ξη τ…ν ανθρ…π…ν στον αι…να που ζούμε είναι να γλιτ…
σει ο πλανήτης μας από τον κίνδυνο τ…ν πυρηνικ…ν ..πλ…ν. Γν…ρίζουμε όλοι μας
π…ς στο τέλ…ς του Δεύτερου Παγκ…σμίου π..λέμου οι επιστήμ..νες των Ην..μέν…ν
Πολιτει…ν της Αμερικής κατασκεύασαν το καταστρ..φικότερ.. ..πλ.., που το
χρησιμ..ποίησαν οι στρατι..τικοί στ..ν πόλεμ.. εναντί…ν τ..ν Ιαπ..ν…ν. Η πρ…τη β…μβα
 44

έπεσε στη Χιρ..σίμα. Σκ..τ…σε 90.000 κατοίκους και τραυμάτισε άλλους 100.000. Η
δεύτερη που έπεσε στο Ναγκασάκι σκ…τ…σε 39.000 και τραυμάτισε 25.000 άτ…μα.
Ο απ…λ…γισμός ήταν τραγικός. Ακ..μα και τ…ρα που βρισκ…μαστε στο κατ…
φλι του εικ..στού πρ…του αι…να οι συνέπειες τ…ν ραδιενεργ…ν ακτινοβολι…ν
δημιουργούν αλλοι…σεις στα κύτταρα τ…ν ανθρ..π…ν που ζουν στις περιοχές τ…ν δυο
πόλε….ν που πρ…αναφέραμε. Η παγκ..σμια κοιν…νία ένι…σε την ανάγκη να δυναμ…
σει τη φιλία μεταξύ των λαών. Η μόνη λύση τώρα πια είναι ο αγώνας για την παγί…ση
της ειρήνης.
Δυστυχ…ς ..μ..ς, αν και η ήχ… του πολέμου δεν έχει σ…πάσει στ’ αυτιά μας, οι
άρχ…ντες τ..ν αναπτυγμέν…ν χ..ρ..ν, αντί να διδαχτούν απ’ το παρελθ..ν, πρ..χ..ρησαν
στην κατασκευή ακ..μα πιο σύγχρον…ν οπλικ…ν συστημάτ….ν. Σε π…λλές γ…νιές της
υδρ..γείου η φλ..γα του πολέμου απλ..νεται επικίνδυνα
Που …φείλεται αυτή η επιμ..νή των ηγετ…ν να συντηρούν κάποιες εστίες φ…
τιάς; Ποιος τελικά …φελείται απ’ αυτή την τραγ…δία; Γιατί η ανθρ…πότητα να ζει μια
τέτοια αγ…νία; Ποιος επιτέλους θα μας δ…σει κάποτε μια απάντηση σ’ αυτά τα ερ…
τηματικά;

Ασκήσεις με ε και αι
Εσείς οι μεγάλοι συνέχεια θέλετε να συμβουλεύετε τα παιδιά. “Να προσέχετε όταν
βγαίνετε έξω”, “να μην παίζετε επικίνδυνα παιχνίδια”, “να διαβάζετε τα μαθήματα
σας”…“Αυτό επιτρέπεται εκείνο απαγορεύεται, ετούτο συγχωρείται, το άλλο τιμωρείται,
και τόσα άλλα”.
 45

Εμείς δεν απαντάμε. Μονάχα ακούμε και πειθαρχούμε. Όταν ένα παιδί παίζει στην
παιδική χαρά, στο γήπεδο ή στη γειτονιά, το πολύ να γρατσουνίσει το γόνατο του ή να
σπάσει ένα τζάμι.
Εσείς οι μεγάλοι δεν παίζετε στις αλάνες όπως εμείς, παρά συγκεντρώνεστε στα
πεδία των μαχών και σκορπίζεται παντού το θάνατο. Πώς είναι δυνατόν η ωριμότητά σας
να δικαιολογείται τόσο αίμα αδικοχαμένων παιδιών και γυναικών δεν φταίνε σε τίποτα ;
Γιατί δεν αισθανόμαστε το δικό μας πόνο; Γιατί δε μας ακούτε που κλαίμε, παρακαλάμε
και φωνάζουμε για ειρήνη; Γιατί κανένας από εσάς δε σκέφτεται το δράμα μας;
Φαίνεται πως τελικά εμείς τα παιδιά μπορούμε να παίρνουμε πιο σοβαρές
αποφάσεις από σας τους μεγάλους που σας αρέσει μόνο να συμβουλεύετε .
Πέρασε τόσες μπόρες η ανθρωπότητα. Τα χρόνια περνούν, οι συμφορές
ξεχνιούνται λιγάκι κι εσείς πάλι επιμένετε να σπέρνετε το μίσος ανάμεσα στους λαούς και
τα έθνη. Οι σφαίρες που φτιάχνετε είναι περισσότερες από τα βιβλία.
Πόσο λυπόμαστε γι’ αυτό! Πόσο θα θέλαμε να φροντίζατε περισσότερο για μια
καλύτερη παιδεία που να υπηρετεί το καλό, να εγγυάται την ελευθερία και μέσα απ’ αυτή
να καλλιεργείται η αρετή, να λάμπει ο ήλιος της δικαιοσύνης κι όλο ψηλότερα ν’
ανεβαίνουμε!
Η ελπίδα δεν χάνεται. “Πεθαίνει τελευταία”, όπως πολύ σοφά λέτε. Κρατάμε αυτά
τα λόγια και δεσμευόμαστε να χτίσουμε έναν κόσμο γεμάτο χαμόγελο. Πιστεύουμε στη
γενιά μας! αισιοδοξούμε για το μέλλον!
Ο κόσμος μπορεί να ζήσει στην καλοκαιρία:

Ασκήσεις με ε και αι
..σείς οι μεγάλοι συνέχεια θ…λ..τ.. να συμβουλεύετ.. τα παιδιά. “Να προσέχετ…
όταν βγαίνετ… έξω”, “να μην παίζετ… επικίνδυνα παιχνίδια”, “να διαβάζετ… τα
μαθήματα σας”…“Αυτό επιτρέπετ… εκείνο απαγορεύετ…, ετούτο συγχωρείτ…, το άλλο
τιμωρείτ…., και τόσα άλλα”.
 46

Εμείς δεν απαντάμ….. μονάχα ακούμ… και πειθαρχούμ….. Όταν ένα παιδί παίζει
στην παιδική χαρά, στο γήπεδο ή στη γειτονιά, το πολύ να γρατσουνίσει το γόνατο του ή
να σπάσει ένα τζάμι.
Εσείς οι μεγάλοι δεν παιζετ… στις αλάνες όπως εμείς, παρά συγκεντρώνεστ… στα
πεδία των μαχών και σκορπίζετ… παντού το θάνατο. Πώς είναι δυνατόν η ωριμότητά σας
να δικαιολογείτ… τόσο αίμα αδικοχαμένων παιδιών και γυναικών δεν φταίνε σε τίποτα ;
Γιατί δεν αισθανόμαστ… το δικό μας πόνο; Γιατί δε μας ακούτ… που κλαίμ…,
παρακαλάμ… και φωνάζουμ… για ειρήνη; Γιατί κανένας από εσάς δε σκέφτετ… το
δράμα μας;
Φαίνετ… πως τελικά εμείς τα παιδιά μπορούμε να παίρνουμ… πιο σοβαρές
αποφάσεις από σας τους μεγάλους που σας αρέσει μόνο να συμβουλεύετ…. .
Πέρασε τόσες μπόρες η ανθρωπότητα. Τα χρόνια περνούν, οι συμφορές
ξεχνιούντ… λιγάκι κι εσείς πάλι επιμένετ… να σπέρνετ… το μίσος ανάμεσα στους λαούς
και τα έθνη. Οι σφαίρες που φτιάχνετ… είναι περισσότερες από τα βιβλία.
Πόσο λυπόμαστ… γι’ αυτό! Πόσο θα θέλαμε να φροντίζατ… περισσότερο για μια
καλύτερη παιδεία που να υπηρετεί το καλό, να εγγυάτ… την ελευθερία και μέσα απ’ αυτή
να καλλιεργείτ… η αρετή, να λάμπει ο ήλιος της δικαιοσύνης κι όλο ψηλότερα ν’
ανεβαίνουμ…!
Η ελπίδα δεν χάνετ…. “Πεθαίνει τελευταία”, όπως πολύ σοφά λέτ…. Κρατάμ…
αυτά τα λόγια και δεσμευόμαστ… να χτίσουμ… έναν κόσμο γεμάτο χαμόγελο.
Πιστεύουμ… στη γενιά μας! αισιοδοξούμ… για το μέλλον!
Ο κόσμος μπορεί να ζήσει στην καλοκαιρία:

ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ
Σύνθετες λέμε τις λέξεις που γίνονται από δύο άλλες
Π.χ. ανοίγω + κλείνω = ανοιγοκλείνω
πρώτο δεύτερο σύνθετη λέξη
συνθετικό συνθετικό
 47

Να σχηματίσεις τις σύνθετες λέξεις.

πρώτο δεύτερο σύνθετη
συνθετικό συνθετικό λέξη
θάλασσα λύκος _________________
ανάβω σβήνω _________________
πηγαίνω κατεβαίνω _________________
κρύα βρύση _________________
καράβι πανί _________________
άσπρος μαύρος _________________
νερό μύλος _________________
άγριος γάτος _________________
περνώ διαβαίνω _________________
Να απαντήσεις με σύνθετη λέξη στις παρακάτω ερωτήσεις :
Η πρώτη του χρόνου. πρωτο…………….
Αυτός που κινείται δύσκολα. δυσ……………..
Αυτός που προκαλεί ζημιά. επι………………
Η πρώτη βροχή. πρωτο……………
Αυτός που έχει ίση δύναμη με κάποιον. ισο……………….
Αυτός που έχει το ίδιο όνομα. συν……………….
Αυτός που έχει την ίδια θρησκεία. ομο……………….
Έχει δυο πόδια . δι…………………
Έχει δύναμη στα χέρια. χειρο……………..
Σ’ αυτό παίζουμε ποδόσφαιρο. γη………………..
Ο μισός κύκλος. ημι……………….
Δεν είναι ευχάριστος. δυσ………………
Χίλια εκατομμύρια μας κάνουν ένα… δισ……………….
Γράφει καλά γράμματα. καλλι…………….
Συμπλήρωσε το α΄ συνθετικό, προσέχοντας την ορθογραφία

εις ισο-
πρόθεση ίσος –η - ο

….δύναμος ….λογισμός ….αγγελία

….παλία ….βάλλω ….τιμος
….οδος ….χωρω ….ιτήριο
….έρχομαι ….φαρίζω ….ζύγιο
….νομία ….πολιτεία ….σταθμίζω
….άγω ….αγωγή …ρροπία
….μερίζω ….μερισμός ….φέρω

υπό ιππο
πρόθεση άλογο
 48

….τιμω ….δρομία ….κράτης

….δρομος ….κατάστημα ….λογιστής
….σχέση ….στάσιο ….ψήφιος
….πλοίαρχος ….διαστολή ….δάμεις
….νομος ….διευθυντής ….λοχαγός
….δαμαστης ….της ….κόμος
….δύναμη ….δρόμιο ….χρέωση
…λοιπος ….ρισία φύλακας
…καμπος ….κείμενο μαχία
…γραφη …πόταμος γραμμίζω

Συμπλήρωσε το α΄ συνθετικό, προσέχοντας την ορθογραφία

δι-
δυσ
Φανερώνει δυσκολία, κακό ή δισ
αποτέλεσμα ή αρνείται την Δηλώνει το δυο φορές
καλή έννοια του β΄συνθετικού

….άρεστος ….βάσταχτος ….τυχος ….πρόσωπος

….έγγονος ….σύλλαβος ….χρηστος ….ποδος
….εκατομμύριο ….ανάλογος ….εκτος ….οσμία
….πεψία ….λεξία ….στηλος ….σέλιδος

Συμπλήρωσε το δεύτερο συνθετικό :

επι- πρωτο- χειρο- ημι- αντι- ομοιο-

δια ομο- ετοιμο- καλλι- τηλε- οικο-
-
….παλίκαρας ….τροφείο ….κίνδυνος ….όραση
….τροπος ….καταληξία ….θάνατος ….μετωπίζω
….πόλεμος ….σφαίριο ….εργητής ….βομβίδα
….κίνητος ….σφαίριο ….πάθεια ….μαρτύρομαι
….λαβή ….φωνητής ….μορφος ….θεος
….λόγος ….γλωσσος ….μάρτυρας ….τέχνης
….παράδοτος ….παλος ….στημόπλοιο ….φωνος

Να συμπληρώσεις το α΄ συνθετικό (εισ- ισο-υπο-ιππο-δισ-δυσ)

 49

Ο δήμος της πόλης ……πέδωσε την περιοχή μπροστά από την ….. της οικοδομής και τα
νερά της βροχής πλημμύρισαν το ….όγειο και το ….όγειο.
Ο ….κράτης και η ….δάμεια με την υπόλοιπη παρέα ….λογίζουν τις Απόκριες να
ντυθούν ……τες. …..θέτουν ότι ο Γιάννης που μένει στην πλατεία θα …δυθεί το ρόλο
του ….κόσμου.
Ο πληθυσμός της γης αγγίζει τα …. εκατομμύρια ….τυχώς είναι ….κολή η επιβίωση!
Πολλοί άνθρωποι πεινούν και ….τυχούν . ….εκαρομμύρια δολάρια δαπανούνται για
πολεμικούς σκοπούς

ν + λ = λλ ν + μ = μμ
….λαβή ….μαθητής
….λαμβάνω ….μετέχω
….λογός ….μετρία
….λογίζομαι ….μορφώνω
….λειτουργώ ….μαχία
….λέγω ….μεικτος
….λυπούμαι ….μορία

ν+ρ=ρ συν ν + σ = σσ
….ριζα ….σωρευτής
….ραφή ….σωμος
….ροή ….σίτιο
….ρέω ….σωρεύω
….ραπτικό ….σιτιάρχης
….ραξη ….σώρευση
….ράπτω ….σωμη

ν + χ = γχ ν + γ = γγ ν + κ = γκ
….χαίρω ….γραφή ….κάτοικος
….χορδία ….γνώμη ….κίνηση
….χωριανός ….ραμμα ….κοινωνία
….χωνεύω ….γραφέας ….κολλώ
….χωρω ….γενής ….κρίνω
….χρονος ….γενικός ….κρατώ
….χορεύτρια ….γράφω ….καλώ
 50

ν + μ = μβ ν + π = μπ
….βαδίζω ….περοφορά
….βουλεύω ….πατριώτης
….βιβάζω ….πολεμιστής
….βόλαιο ….πάθεια
….βιώνω ….παν
….βάλλω ….πονώ
….βουλή ….πύκνωση

ν + φ = μφ συν ν + ν = νν
….φοιτητής ….νεφο
….φωνία ….νεφιάζει
….φιλίωση ….νεφόκαμα
….φέρον ….νυφάδα
….φωνώ ….νεφάκι
….φορά ….νεφιά

Να διορθώσεις τα λάθη:
συνβούλιο συνδρομητής συνδέομαι
συνβασιλιάς σύνβαση συνθέτης
συνφεροντολόγος σύνθημα συνπορεύομαι
συννοδός συνπεριφέρομαι συμπέρασμα
συνταξιδεύω συννυφάδα συνεφιασμένος
συνφοιτώ συνβαίνει συνπολίτης
συννάδελφος συντήρηση συμπληρώνω

Σύνθετες λέξεις με β΄ συνθετικό

Από -ο- γίνεται -ω-
Πρόσεχε : Οι λέξεις : ομαλός , όνομα, οροφή, ορυχείο, οδύνη(πόνος), όλεθρος
(καταστροφή) όταν γίνονται β΄ συνθετικό το ο γίνεται ω,
Π.χ. ομαλός – ανώμαλος όροφος – διώροφος

Να βάλεις ω ή ο στις παρακάτω λέξεις:

πάν…πλος δι…ργανώνω παρ…πλίζω παραμεθ…ριος
λιγνιτ….ρυχείο εξ…ρίζω πολύ…ροφος παρ….,οιος
 51

δι….ρισμός τρι…ροφος επ….νυμο αν…μαλος

συν…νυμος ένορκος παρ…μοίοση σύν….λο
τηλε….ραση ετερ…νυμος σύν…ρο εξ….μολόγηση
πάρ…δος εξ…πλίζω αν…δος μεταλλ…ρύχος
ανρακ…ρύχος αν…ργανος χρυσρυχείο επ…δυνος
συν….δοιπόρος ά…σμος κάθ…δος έξ…δος
συν…δηγος παν…λεθρία ομ…νυμος επτα…ροφος
αν..δυνος εξα…ροφος εξ…ρμηση μετ….νυμία

Να βάλεις στις παρακάτω προτάσεις ω ή ο :

1. Το αυτοκίνητο στον αν….μαλο δρόμο προς το ανθρακ….ρυχειο δυσκολεύτηκε

2. Δεν ξέρω το επ…νυμό σου.
3. Ο τοκετός ήταν επ…δυνος αλλά όλα τα υπόλοιπα εξελίχτηκαν ….μαλά
4. Οι έν…ρκοι αποφάσισαν αθωότητα του κατηγορουμένου
5. Η πολυκατοικία που μένω είναι εφτα…ροφη.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ ΜΕ ΔΥΟ ΟΜΟΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ

Λέξεις με ένα λ ή δύο λλ
αγγέ….ω μαξι….ρι θρύ….ός κάγκε….ο
άγγε.…ος συ….αβή καβά….α κό….α
α….ά Ε….άδα κα….ιέργεια κρύστα….ο
ά….ογο Γα….ία κα….ιτέχνης καριφύ….ι
α….άζω φάκε….ος κατά….λος μα….ώνω
ά….ος φυ….ή πα….κάρι κύπε….ο
βί….α αναστέ….ω πο….απλασιάζω μα….ί
α….ού απα….οτριώνω συ….ογή μά….ον
άμι….α γορί….ας τριφύ….ι μπά….α
βανί….ια δο….άριο Πορτογα….ία μέτα….ο
γρύ….ος έ….ειψη ψα….ίδι με….ον
παρά….ος κα….ιγραφία ψά….ω πο….οί
πορτοφό….ι σύ….γος φά….αινα Έ….η

Λέξεις με ένα κ ή δύο κκ

ε….λησία σά….ος κό….ινος ρό….α

 52

ε….αθάριση κού….ος ξω….λήσι κου….ούτσι

κό….καλο ε….ρεμώ κό….ος ε….λησιάζομαι
κό….ρας κου….κούλι κο….ινέλι φα….λός

Λέξεις με ένα β ή δύο ββ

Σά….ας Σά….ατο κρε….άτι κα….ουράς

καρά….ι κα….αλάρης σα….ατιάτικο υπο….άλλω

Λέξεις με ένα τ ή δύο ττ

Α….ική ομελέ….τα πί….α τσιρό….ο

τουαλέ….α κύ….αρο ελα….ώνω πυρε….ος
ελά….ωμα περι….ός ρακέ….τα πακέ….ο

Λέξεις με ένα μ ή δύο μμ

ά….ος λι….άνι πλυ….ένος δε….άτι

γό….α συ….αθητής λα….αρίνα ζυ….άρι
κα….ινάδα σύ….αχός συ….ετοχή πλη….ύρα
γρα….ατέας μα….μη συ….ορία στέ….α
καλά….ι α….ωνία μα…α θυ….ώνω
γρα….άριο γρά….α βλέ….α κα….ία
θυ….άρι χάρα….α γρα….ατική συ….ετρία
έ….εσος δίλη….α χρή….α συ….ορφώνω
κο….ατιάζω διά….ετρος εκατο….ύριο ρέ….α
λη….έρι κο….άτι έλλει….α κό….α
κο….ωτής γαλανο….άτης δεκατό….ετρο στρέ….α
ρά….α κρε….ύδι κάλυ….α συ….αζεύω
Λέξεις με ένα ν ή δύο νν

γε….αίος ε….οώ γε….ώ πα….ί

Εφτά….ησα κα….έλα νο….ός πέ….α
γέ….ηση κολό….α ε….ενήντα πα….έρι
γού….α έ….οια ε….ιά σύ….εφο
Πελοπό….ησος κα….ίβαλος ε….ιακόσια κα….αρίνη
τύρα….ος φα….ερώνω χή….α Γιά….ενα

Λέξεις με ένα γγ ή γκ
α….ελος κα….ουρώ τσα….άρης φέ….ω
παρά….α σφί….ω έ….ραφο παρα….ελία
κά….ελο σφου….άρι ε….υητής σαλι….άρι
ε….όνι ανα….άζω Καρα….ιόζης σάλπι….α
 53

α….ίστρι φε….άρι συ….ραφέας στρα….ίζω

λαρύ….ι έ….αμος μα….ούρα μαρα….ος
συ….ενής δα….ώνω φαρά….ι φθό….ος

Λέξεις με ένα τζ ή ντζ

βελέ….α μελι….άνα πα….άρι σκα….όχοιρος

α….έντα μου….ούρα μπουφε….ής Μα….αρος
μπρού….ος νερά….ι πα….ούρι πα….άρι
καφε….ής μπογια….ής καβγα….ης καλικά….αρος
Λέξεις με ένα π ή δύο ππ

Φίλι….ος πα….ους κύ….ελο πα….άς

γρί….η κά….α ι….ότης στέ….α
Λέξεις με ένα ρ ή δύο ρρ

ά….ωστος έ….αψα χα….ίζω ετοιμό….οπος

ξε….ιζώνω στη….ίζω επι….οή θά….ος
πα….άσταση παλί….ια αιμο….αγία ανά….ωση
κά….ο ανα….ωτιέμαι ιδιό….υθμος ισο….οπία
κατά….α κατά….άκτης σύ….ιζα από….ώ
από….ίπτω ασπρό….ουχα κα….ότα μετα….υθμζω
Λέξεις με ένα σ ή δύο σσ

βύ….ινο λύ….α κλα….ικός περι….ότερο

αλυ….ιδα Κνω….ός θάλα….α πριγκίπι….α
γλώ….α αρχόντι….α πά….αλος Θε….αλία
Λάρι….α μάγι….α κι….ος Θε….αλονίκη
δι….σάκι ατίθα….ος Ρω….ία πα….ας
κυπαρί….σι Με….ηνία κολο….ος φα….αρία
ά….ος τέ….ερα συ….ίτιο πί….α
κλώ….α περι….εύω πότι….α περί….ιος

Ασκήσεις με ένα ή δύο κκ, λλ, μμ, σσ, ππ, ττ, νν, ββ.

1. Η Ελλάδα έχει υποβάλλει φάκελο για την ανάληψη των Ολυμπιακών αγώνων.
2. Ο παπα – Γιάννης δεν θα κάνει εσπερινό στη εκκλησία του χωριού αλλά σε ένα
μικρό ξωκλήσι.
 54

3. Οι πλημμύρες που προξένησαν οι χειμωνιάτικες μπόρες κόστισαν πολλά

εκατομμύρια στα κρατικά ταμεία.
4. Το έτος χίλια εννιακόσια ενενήντα εννιά κυκλοφόρησε το ευρωπαϊκό νόμισμα.
5. Ο παππούς της Έλλης είναι άρρωστος από γρίπη.
6. Ο παπα-Φίλιππος έβγαλε το καπέλο του και με πολλή ευλάβεια φίλησε το
εικόνισμα.
7. Τα Σαββατόβραδα πηγαίνει στο κρεβάτι του αργότερα.
8. Η θρυλική ομάδα της άρσης βαρών μας χάρισε πολλά μετάλλια και πολύ μεγάλη
ελπίδα για το μέλλον.
9. Το γράμμα που βρήκα πεταμένο ήταν κομμένο και μισοκαμένο.
10. Κανένας από τους συμμαθητές μου δεν λέει ψέματα.
11. Τα μέταλλα όταν τα βάζουμε στη φωτιά διαστέλλονται.
12. Η Πελοπόννησος στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ανέδειξε γενναίους πολεμιστές.
13. Έμεινα στη Λάρισα περισσότερα από τέσσερα χρόνια.
14. Ο άρρωστος για να αναρρώσει γρηγορότερα. πρέπει να φροντίζει περισσότερο τη
διατροφή του.
15. Ο Γιάννης πήγε το Σαββατοκύριακο στα Επτάνησα, αλλά το μετάνιωσε γιαττί είχε
συννεφιά και χειμωνιάτικο καιρό.
16. Η τιμή του δολαρίου στη ελληνική αγορά είναι πολύ ψηλή.
17. Αναρωτιέμαι τι θα γινόταν αν έχανε το θάρρος του.
18. Ένα σύννεφο από μέλισσες πέρασε δίπλα μου και σταμάτησε στο κυπαρίσσι της
κυρα-Άννας, της γειτόνισσας μου.
19. Φόρεσα την κόκκινη κουκούλα γιατί ο βοριάς μου τρυπούσε το κόκαλο.
20. Στην Ελλάδα οργανώθηκαν οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες το χίλια οκτακόσια
ενενήντα έξη.

Ασκήσεις με ένα ή δύο κκ, λλ, μμ, σσ, ππ, ττ, νν, ββ.

1. Η Ε…άδα έχει υποβά…ει φάκε…ο για την ανά…ηψη των Ο…υμπιακών αγώνων.
2. Ο πα…α – Για…ης δεν θα κάνει εσπερινό στη ε…λησία του χωριού α…ά σε ένα
μικρό ξω…λήσι.
 55

3. Οι πλη….ύρες που προξένησαν οι χει…ωνιάτικες μπόρες κόστισαν πο…ά εκατο…

ύρια στα κρατικά τα…εία.
4. Το έτος χί…ια ε…ιακόσια ε…ενήντα ε…ιά κυκλοφόρησε το ευρωπαϊκό νό..ισμα.
5. Ο πα…ούς της Έ…ης είναι ά…ωστος από γρίπη.
6. Ο πα..α-Φίλι…ος έβγαλε το κα…έλο του και με πο….ή ευ…άβεια φί…ησε το
εικόνισμα.
7. Τα Σα….ατόβραδα πηγαίνει στο κρε…άτι του αργότερα.
8. Η θρυ…ική ομάδα της άρσης βαρών μας χάρισε πο…ά μετά…ια και πο..ύ μεγά…
η ελπίδα για το με…ον.
9. Το γρά…α που βρήκα πετα…ένο ήταν κο….ένο και μισοκα…ένο.
10. Κανένας από τους συ….αθητές μου δεν λέει ψέ…ατα.
11. Τα μέτα…α όταν τα βάζουμε στη φωτιά διαστέ…ονται.
12. Η Πελοπό…ησος στα χρόνια της Τουρκοκρατίας α…έδειξε γε…αίους πολε…
ιστές.
13. Έμεινα στη Λάρι..α περι…ότερα από τέ…ερα χρόνια.
14. Ο ά….ωστος για να ανα…ώσει γρηγο…ότερα. πρέπει να φροντίζει περι…ότερο τη
διατροφή του.
15. Ο Για….ης πήγε το Σα….ατοκύριακο στα Επτά…ησα, α…ά το μετά…ιωσε γιατί
είχε συ…εφιά και χειμω…ιάτικο καιρό.
16. Η τι…ή του δο…αρίου στη ε….ηνική αγορά είναι πο…ύ ψη..ή.
17. Ανα…ωτιέμαι τι θα γινόταν αν έχανε το θα…ος του.
18. Ένα σύ…εφο από μέλι….ες πέρασε δίπλα μου και στα…άτησε στο κυπαρί…ι της
κυρα-Ά…ας, της γειτόνι….ας μου.
19. Φόρεσα την κό….ινη κου…ούλα γιατί ο βο…ιάς μου τρυπούσε το κό…αλο.
20. Στην Ε…άδα οργανώθηκαν οι πρώτοι Ο…υμπιακοί αγώνες το χί…ια οκτακόσια
ε…ενήντα έξι.
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ
ΠΟΥ ΕΧΕΙΣ ΔΙΔΑΧΤΕΙ ΣΤΗΝ Δ΄ ΚΑΙ Ε΄ ΚΑΙ ΣΤ΄ ΤΑΞΗ
αγωγή (άγω = οδηγώ)
 56

αγ…γος, παιδαγ…γος, νηπιαγ…γείο, ψυχαγ….γία, διαγ…γή, καταγ…γή, υδραγ…γείο,

προαγ..γή, παραγ…γή
αίρω ( = παίρνω, αφαιρώ, υψώνω, καταργώ)
αφ…ρεσή, δι…ρεση, συν…ρεση, προ…ρετικά, αυθ….ρετο, …ρεση,
αίσθηση
…σθημα, συν…σθημα, δι…σθηση, ευ…σθητος, αν…σθητος, προ…σθημα
άλλος
α…ού, ά…οτε, α…λιώς, …ιώτικα, α…άζω, α…αγή, α…όκοτος, αντα…ακτικά, συνά…
αγμα, συνα…αγή, απα…αγή.
ανοίγω
αν…χτός, άν…ξη, αν…ξιάτικός, αν…χτόκαρδος, ξάν…ξε, αν…χτομάτης, ορθάν…χτα,
ολάν…χτα, μισάν…χτα
βιος (=ζωή) (Η λέξη είναι συνήθως σύνθετη)
βι…γραφία, βι…λογία, βι…τικός, βι…παλαιστής, βι…ψία, μικροβ…, αντιβι…τικό, βι…
μηχανία, βι…τεχνία
βιώνω (βιώ = ζω)
βι…μα, βι…σιμος, βι…σιμότητα, αναβι…ση, συμβί…ση, διαβί…ση, απεβί…σε
γεω (= γη)
γε…ργός, γε…γραφία, γε…πόνος, Γε…μετρία, Γε…ργιος, γε…λόγος, γε…τρύπανο, γε…
μηλα, γε…τρηση, γε…πολιτικοί.
γη
γ…πεδο, γ…λοφος, γ…ινος, γ…γενης.
γη (ως δεύτερο συνθετικό γίνεται γει)
ισόγ…ο, υπόγ…ο, υδρόγ…ος, Μεσόγ…ος, επίγ…ος, απογ…ωσή, προσγ…ωσή, απόγ…
ο, εγγ…οβελτικά.
ο γιαλός
ακρογ…αλι, ακρογ…λια, περιγ…λι
το γυαλί
 57

γ…αλινο, γ…αλίζει, γ…αλιστερός, γ…αλόχαρτο

γράμμα
γρα…ή, Γρα…ατική, γρα…άριο, γρα…ατόσημο, περίγρα…α, γρα….ατέας, πρόγρα…α,
υπογρα…ίζω, σχεδιάγρα…α
δείχνω
δ…γμα, απόδ…ξη, υπόδ…ξη, παράδ…γμα, δ…γματοληψία, σελοδοδ….χτης, αποδ…
κνύω
δήμος (=λαός)
δ…μαρχος, δ…μότης, δ….μοκρατία, δ…μοπρασία, δ…μοψήφισμα, αποδ…μητικά,
επιδ…μία, δ…μοτικό, δ…μοκρατης
δι (από το αρχαίο επίρρημα δις = δυο φορές)
δ…ψηφο, δ…τομο, δ…κυκλο, δ…στιχο δ…πορτο, δ…σύλλαβη, δ…σεκατομμύριο, δ…
ποντο, δ…σέγγονο, δ….ώροφο, δ…ωρο
δύο ( με υ όταν μετά το δυ ακολουθεί φωνήεν , εκτός από ω )
δ…άδα, δ…άρι, δ…όμιδι, συνδ…ασμός, δ…αρχία, δ…αδικό (σύστημα)
δυσ (αχώριστο μόριο που σημαίνει δύσκολα – άσχημα)
δ…σκολο, δ…στυχία, δ…σοσμία, δ…σάρεστος, δ…σκίνητος, δ…στροπος, δ…σχέρεις
έλαιο (= λάδι)
ελ…όλαδο, σπορέλ…ο, ορυκτέλ…ο
ημέρα
σ…μερά, μες…μέρι, καθ…μερινά, ξ…μερώνει, …μερήσια, εφ…μερίδα, …μερομίσθιο,
…μερόνυχτο, …μερολόγιο, …μερομηνία, πενθ…μερο, δεκαπενθ…μερο, πολύ…μερη,
αθυ…μερόν, εν…μέρωση.
ίππος (= άλογο)
ι…ασία, ι…ικό, ι….πότης, Ι…οκράτης, Φίλι…ος, ι…οδρομία
καλλι- ( = πολύ καλός –η – ο )
κα….τέχνης, κα…ιστεία, κα….ιέργεια, κα…ίφωνος, κα…ίγραμος
καλλο ( = όμορφος)
 58

το κά…ος (αρχαία λέξη), κα…ονή, κα….ωπιστικά

καλό (= καλός)
κα…όγερος, κα…οκαίρι, κα…ογραμμένο, κα…όκαρδος, κα…οπερνώ, κα΄΄όσύνη
καιρός
καλοκ…ρι, καλοκ…ρινός, κακοκ…ρία, παλιόκ…ρος, επίκ…ρα, παράκ…ρα, εγκ…ρα,
κ…ροφυλακτώ κ…ροσκόπος,
κοινωνώ (= μετέχω παίρνω μέρος, επικοινωνω)
κοιν…νία, κοιν…νικός, κ…ν…νιολόγος, συγκ…ν…νία, επικ…ν…νία, τηλεπικ…ν…νία
κοινό
κ…ν…τητά, κ…ν…βούλιο, κ…ν…βιο, κ…ν…ποίηση, κ….ν…χρηστα, κ….ν…πραξία
κινώ
ξεκ….νώ, παρακ…νώ, μετακ…νώ, κ….νηση, συγκ…νηση, δυσκ….νητος,
κ….νηματογράφος
κλείνω
κλ…δί, κλ…δώνω, κλ…στος, κλ…δαριά, ξεκλ…δώνω, κλ…δαμπαρώνω, κλ…δαράς.
κλίνω (το ρήμα…)
κλ..ση, κλ..τά, άκλ..τα, εγκλ..σεις.
νύχτα
ν…χτώνει, ξεν…χτώ, ν…χτερίδα, ν…χτοφύλακας,ν…χτικό
νους (μυαλό με οι)
έννοια, πρόν….α, ν…άζομαι, ξεν….άζω, διάν….α, ομόν….α, άγν….α, έγν….α, μετάν…α
νοώ (σκέφτομαι, καταλαβαίνω με η )
νόηση, νό….μα, ανό….τος, παρανό…ση, προνο….τικός, διανό…ση, επινό….ση

οικία
κατ…κία, μονοκατ…κία, πολυκατ…κία, συν…κία, …κογένεια, εν…κιο, ν…κοκύρης,
κατ…κίδιο, …κόπεδο, …κοδόμος, συγκάτ…κοί, …κοτροφείο, …κονομία, δι…κητής,
δι…κηση, εξ…κείωση…
 59

παιδί
π…δικός, π…δίατρος, π…δεύω, π…δεία, π…δαγωγός, εγκυκλοπ…δεια, π…δότοπος, π…
ζω, π…χτης, π…χνίδι, προπ…δεια.
πεδίο (=τόπος, πεδιάδα)
π..διάδα, π..δινός, γηπ..δο, οροπ..διο, λεκανοπ..διο, οικόπ..δο, στρατόπ..δο, ναρκοπ..διο,
ισοπ..δώνω.
προ (=πριν)
πρ...δρομος, πρ…γονος, πρ…γνωση, πρ…χειρό, πρ...θάλαμος, πρ…άυλιο, πρ…πάιδεια,
πρ…βολη.
πρωτο- (= πρώτος – η – ο )
πρ…τ…πλαστοι, πρ…τ…γονοι, Πρ…τ…χρονιά, Πρ…τ…μαγιά, πρ…τάθλημα, πρ…
ταθλητής, πρ…τεύουσα, πρ…τύτερα.
φίλος
φ…λία, φ..λικός, φ..λοξενία, φ..λόδοξος, φ..λόσοφος, φ..λότιμος, φ..λόλογος, φ..λόζωος,
φ..λαθλος, φ..λανθρωπία
φύλλο
φ….ωμά, φ….ωσιά, φ….άδιο, εξώφ…..ο, παραθυρόφ….ο, φ….οβόλο, τριαντάφ….ο.
φυση
φ…σικός, φ…σιοθεραπεία, φ….σιολογικός, φ….σιογνωμία, φ…σιογνώστης
φοιτώ (συχνάζω, σπουδάζω)
φ…τητής, φ…τηση, απόφ…τος, επιφ….τηση, φ…τητόκοσμος
φυτό
φ…τολογία, φ…τεύω, φ…τρώνω, φ…τώριο, φ…τοφάγο, φ…τικό, φ…τοφάρμακο

φωνή
φ…νήεν, φ…νάζω, σύμφ…νο, συμφ…νία, άφ…νο, μεγάφ…νο, μικρόφ…νο, ραδιόφ…
νο, κασετόφ…νο, τηλέφ…νο.
 60

φως
φ…τίζω, φ…τιά, φ…τεινός, πολύφ…το, φ…τογραφία, φ…τοτυπία, φ…τοστέφανο, φ…
τοβολίδα, φ…τοσύνθεση

χέρι (χειρ)
χ..ρούλι, απλόχ..ρα, χ…ροπόδαρα, χ…ροκρότημα, χ…ρολάβη, χ…ρομάντιλο,
αριστερόχ…ρας, χ…ρόγραφο, χ…ροτεχνία, χ…ρουργείο.
χορός
χ…ρεύω, χ…ρευτής, χ…ρεύτρια, χ..ροπηδώ, χ..ροδιδάσκαλος, χ..ρωδία
χώρος
χ…ρα, χ…ριο, χ…ράφι, χ…ριανοι, χ…ρικός, χ…ριάτης, προχ…ρό, χ…ριστός, χ…ρίζω,
ξεχ…ρίζω.
ψήφος
ψ…φίζω, ψ…φοφορία, ψ…φοδέλτιο, υποψ….φιος, ψ….φιδωτό
ψυχή
έμψ….χα, άψ….χα, ψ….χίατρος, ψ….χαγωγία, ψ….χανάλυση, πονόψ….χος
ψυχρός
ψ….χρα, ψ….γείο. ψ…ξη, κατάψ…ξη, αναψ…κτικα, ψ…χομαι, ψ…χραίνομαι
ώρα
…ρολόι, …ράριο, …ριμό, προς…ρινό, δί…ρο, εξά…ρο, …ροσκόπειο.