1. Antisense terapija?

KANCERI, GLIOM, MELANOM, HIV, HEMORAG GR

Antisense terapija metoda tretmana genetskih ili infektivnih bolesti. Male nuklearne
RNK (snRNK) blokiraju ekspresiju gena tako što se vežu za informacione RNK koje
nose šifru za funkcionalni produkt. Ako je dio molekule DNK, odnosno gen
odgovoran za neku bolest, onda se njegova aktivnost (ekspresija) može spriječiti.
Najjednostavnije je blokiranje njegovih iRNK, kako ne bi došlo do splajsinga, tj.
prekrajanja pre mRNK i na taj način spriječili ekspresiju nepoželjnog gena domaćina
ili stranog gena. Informaciona RNK se naziva sense (smislena), dok se njoj
komplementarni oligonukleotid naziva antisense (protusmisleni) lancem ili antisense
RNK segment. Ako je npr. sense iRNK sekvenca 5'-AAGGUC-3', antisense
blokirajući segment bi imao sekvencu 3'-UUCCAG -5'. Antisense terapija se istražuje
naročito za tretmane kancera pluća, pankreasa, melanoma, glioma, zatim kod tretmana
diabetesa, Duchenne-ove mišićne distrofije (teški oblik mišićne distrofije), astme,
artritisa, te infektivni bolesti. Postoje klinički podaci o primjeni antisense terapije u
slučaju citomegalovirusnog retinitisa, zatim virusa hemoragične groznice, HIV-a,
visokog holesterola, glioma itd

2. Genska terapija?-HML, PARKINSON

Ovom vrstom terapije želi se zamijeniti ili nadoknaditi mutirani gen. Strategije ove vrste
terapije. Pored genske hirurgije, tj. zamjene oštećene kopije gena novom, zdravom kopijom,
mogu se unositi DNK segmenti koji će pomoći direktnu popravku mutacije ili unešeni DNK
fragmenti mogu poslužiti za produkciju terapeutskog proteina, naravno za unos terapeutske
DNK potreban nam je vektor (transporter). Genska terpaija se počela razvijati 70-tih godina
20-tog stoljeća u slučajevima sistemskih imunodeficijencija. Nedavni podaci govore o
određenim kliničkim uspjesima u slučajevima bolesti retine, hronične mijeloidne leukemije,
Parkinsonove bolesti itd. Koristi se direktan unos gena u humane ćelije , prije svega
monogenih bolesti, kao što su cistična fibroza, hemofilija, muskularna distrofija i anemija
srpastih ćelija. Modifikacija humanih ćelija mnogo je kompleksnija od modifikacije bakterija.
Problem je uspješno unijeti velike količine DNK molekule koja se treba ugraditi korektno na
određenom mjestu u hromozomu, odnosno sa adekvatne strane ciljanog gena. Prije unosa
neophodno je izolirati i ugraditi gen od interesa u odgovarajući vektor, da bi se on pravilno i
trajno ugraditi u genom domaćina te korektno eksprimirao. Genskom terapijom možemo
tretirati somatske ćelije pacijenata. Sve promjene takvog tretmana striktno će se odnositi na
pacijenta, a neće se nasljeđivati na naredne generacije. Postoji mogućnost genske modifikacije
gameta. U pojedinačne gamete možemo unositi genski materijal koji se treba inkorporirati u
genom gamete, ako bi ta inkorporacija bila stabilna, ne bi poremetila ekspresiju ostalih gena,
onda bi to bio dobar tretman nasljednih bolesti. Sprovesti ovu terapiju nije jednostavno kako
tehnički tako ni etički. Do sada su najzastupljenije dvije metode prenosa gena uz pomoć nano
i virusnih vektora. Viralni vektori su modificirani za što precizniju i dugotrajniju inserciju
ciljanog gena u genom domaćina, i što efikasniju ekspresiju ciljnog gena koja mora biti pod
kontrolom ćelije. Brojni virusi se koriste u ove svrhe, kao što su retrovirusi, adenovirusi, λ-
virusi, herpes simplex virusi, adenoudruženi virusi itd. Neviralne metode unosa bile bi
naprednije, iz razloga što izazivaju manju imunološku reakciju, a produktivnije su. Ove
metode obuhvataju injektiranje gole DNK, elektroporaciju, upotrebu genskih pištolja (gene
gun), tj. upucavanje nanopartikula zlata koje su obložene ciljnom DNK molekulom. Naročito
su interesantne fosfolipidne nanopartikule zbog jednostavne fuzije sa ćelijskih membranama
domaćina i nastanka imunoreakcije. Postoje neki problemi u vezi sa genskom terapijom, kao
što je kratko djelovanje zbog mogućnosti da unešeni DNK fragment ostane za duže vrijeme ili
trajno funkcionalan. Zatim razvijanje imunog odgovora protiv unešen DNK. Kada su virusni
vektori u pitanju postoji potencijalna opasnost od toksičnosti i njene infektivnosti.
Multigenske (višegenske) boelsti, koje su na žalost i najučestalije teško se liječe genskom
terapijom. Jedan od velikih problema može biti i pogrešna insercija kojom možemo
inaktivirati tumor supresorske gene i izazvati neoplaziju (tumor).
Monogene bolesti su jednostavnije za primjenu genske terapije od multigenskih, kao što su
bolesti srca, artritis, dijabetes, Alzheimer, itd. Postoji velika opasnost od induciranja kancera u
slučaju da se virusni vektor ugradi na pogrešnom mjestu u genomu, npr. unutar nekog
tumorsupresorskog gena. Bilo je primjera da se kod pacijenata sa X-vezanom kombinovanom
imunodeficijencijom javila T-ćelijska leukemija i to kod 3 od 20 tretiranih pacijenata. Cilj
genske terapije je ugraditi zdravi gen u genom pacijenta trajno bez poremećaja bilo koje
genske aktivnosti, što je veoma zahtjevno, a da li će ona postati stvarnost to ćemo vidjeti u
budućnosti.

3. Ćelijski inžinjering?
Predstavlja niz metoda u rješavanju problema zamjene nefunkcionalnih ćelija tkiva ili
oštećenih ćelija tkiva. Vrlo je kompleksan i zahtjeva poznavanje i tehnike konstrukcije
funkcionalnih subćelijskih struktura kao i cijele ćelije. Ove ćelije se mogu koristiti i u
istraživačke svrhe, zatim u cilju produkcije produkata živih ćelija određenog tkiva te kao
surogat ili za zamjenu oštećenih ćelija. U ovom slučaju genetički inžinjering, nanotehnologija
i informatika će pomoći u razvijanju umjetnih ćelija. Biomedicinski istraživači na University
at Buffalo projektirali su zrele matične stanice koje znanstvenici kontinuirano mogu uzgajati u
kulturi i to je otkriće koje bi moglo ubrzati razvoj troškovno isplativijih načina liječenja
bolesti, uključujući bolesti srca, dijabetes, poremećaje imunološkog sustava i
neurodegenerativne bolesti.
UB znanstvenici stvorili su nove stanične linije – pod nazivom “MSC Universal” – genetički
mijenjajući mezenhimalne matične stanice, koje se nalaze u koštanoj srži i mogu diferencirati
u tipove stanica, uključujući kosti, hrskavice, mišiće, masti i beta stanice gušterače. Zbog toga
što mezenhimalne matične stanice imaju ograničen životni vijek u laboratorijskim kulturama,
znanstvenici i liječnici koji su koristili stanice u istraživanju i liječenju morali su se
kontinuirano snabdijevati sa novim uzorcima iz dobrovoljnih darivatelja koštane srži, proces
koji je i skup i zahtijeva mnogo vremena. Osim toga, mezenhimalne matične stanice iz
različitih donatora se mogu razlikovati u načinu djelovanja.

4. Tkivni inžinjering?
Tkivni inžinjering je kombinacija ćelijskog inžinjeringa, biomaterijala te biohemijskih faktora
koji pomažu u poboljšanju ili zamjeni bioloških funkcija. Često postoji potreba za zamjenom
oštećenog tkiva ili dijela tkiva, kao npr. kostiju, hrskavice, krvnih sudova, mokraćne bešike,
kože, mišića. U slučaju umjetne proizvodnje organa potrebna je i određena čvrsta konstrukcija
kao potpora u prorastanju matičnih ćelija tkiva, kao npr. u slučaju umjetnog pankreasa ili
jetre, srca, bubrega, itd. Zamjena dijela tkiva ili organa spada u regenerativnu medicinu, a prvi
kongres regenerativne medicine održan je 2005. godine. Proučavanje stem ćelija predstavlja
veoma važan segment regenerativne medicine. Naročito je važno poznavati principe dijeljenja
tih ćelija i njihovog održavanja u umjetnom tkivu, koje bi se koristilo u medicinske svrhe.
Osim ovoga potreban je napredak u razvijanju biomaterijala, djelovanju faktora rasta kao i
poznavanje djelovanja vanjskih faktora na ćelije umjetnog tkiva. Da bi uzgojili organ
neophodan je ekstracelularni matriks, ishodišne stem ćelije, biološki aktivne molekule kao i
oprema te uslovi produkcije i održavanja tkiva. Već imamo neke rezultate produkcije jetre
koristeći hepatocite, zatim u formiranju pankreasa gdje su korištene stem ćelije
Langerhansovih ostrvaca. Govori se da je uspješno implantirana umjetna bešika kod 7 od 20
testnih dobrovoljaca. Proizvodnja hrskavice je već uhodana stvar koja se primjenjuje pri
zamjeni oštećenih diskova kičme. Ista je stvar sa kožom, umjetnim kostima. Radi se i na
produkciji umjetne koštane srži. Tkivni inžinjering se bavi i korištenjem prirodnih ćelija za
produkciju nekih molekula kao što je kolagen. Težnja je dobiti normalnu, a besmrtnu ćelijsku
liniju. Postoje različite vrste ćelija koje se mogu koristiti u tkivnom inžinjeringu.
Autologe ćelije su dobijene od pacijenta, koje će biti genetički obrađene pa reimplantirane ili
uzgajane da bi se proizvelo tkivo ili organ koji će se takođe reimplantirati. Ovaj vid korištenja
ćelija može biti obećavajući u liječenju mnogih bolesti, jer se izbjegava imunološko
odbacivanje. U tkivnom inžinjeringu se koriste i alogene ćelije, tj. ćelije od donora. Naročito
se to odnosi na fibroblaste sa ciljem produkcije humane kože, koja mora biti imunološki
podobna za različite primjene, to znači da se trebaju kod ovih fibroblasta modificirati proteini
koji izazivaju imunološku reakciju kod primaoca (recipijenta) takvog tkiva. Pokušava se
stvoriti banka ćelija na koje postoji imunotolerancija sa ciljem produkcije različitih tkiva. U tu
svrhu su naročito interesantne stem ćelije, tj. još neizdiferencirane ćelije na koje već postoji
određeni nivo imunološke tolerancije. Za formiranje čvrste konstrukcije nekog organa kao
potpore koriste se biodegradabilne molekule kao što su kolagen, neki poliesteri, zatim laktoza,
itd. Za kultivaciju tkiva (grafta, kalema) neophodni su bioreaktori.

5. Neurodegenerativne bolesti?

Neurodegenerativne bolesti se karakterišu progresivnim gubitkom (narušavanjem) strukture i

funkcije neuron uključujući i njihovu smrt. Postoji veliki broj neurodegenerativnih bolesti kao
što su: Parkinsonova, Alzhajmerova, Hantingtonova itd. Za sve njih, u molekularnom smislu,
je karakterističan različit neurodegenerativni proces ali sa određenim sličnostima na
histološkom nivou (subcelularnom). Jedna od zajedničkih crta neurodegenerativnih bolesti
jeste apatično združivanje proteina što inducira ćelijsku smrt. Posljedice ovakvih dešavanje se
manifestiraju kako na molekularnom tako i na sistemskom nivou. Kod svih
neurodegenerativnih bolesti se mogu naći mutacije gena. Vjerovatno je najveći broj tih
mutacija posljedica djelovanja različitih toksina odnosno posljedica različitih vrsta
oksidativnog stresa. Česta mutacija jeste povećanje broja CAG nukleotidnih tripleta. Ovaj
triplet kodira aminokis. glutamin pa za posljedicu imamo tzv. polyQ trakt, dio proteina koji
sadrži veći broj glutaminskih ponavljanja, zato ove bolesti nazivamo i
POLIGLUTAMINSKIM BOLESTIMA. Ovaj poremećaj se manifestuje na različite načine
uključujući i regularno savijanje proteina i njegovu nepravilnu interakciju sa drugim
celularnim proteinima. Postoji veliki broj polyQ studija na različitim animalnim modelima
kao što su C. elegans (mali crvić), miševi, majmuni itd.
Za devet neurodegenerativnih bolesti za koje se misli da su nasljedne karakteristična je
ekspanzija CAG tri nukleotida tj. PolyQ trakt.
Kao primjer možemo navesti Hantingtonovu bolest i spinocerebralnu ataksiju. Genetika ovih
bolesti je još nerasvjetljena. Karakteristika ovih bolesti jeste i stvaranje netopivih agregata
proteina koji stvaraju fibrile međusobnim povezivanjem. Ova tjelašca nazivamo α
sinukleinska ili Levijeva tjelašca odnosno Levijevi fibrili. Ova tjelašca se nalaze u amiloidnim
plakovima Alzhajmerove bolesti. Ovaj fenomen agregacije proteina nazvan je još i
proteinopatija. Događa se u citoplazmi ćelija, kao npr. kod Parkinsonove bolesti i
Hantingtonove bolesti. Ova tjelašca nalazimo i u nukleusu kao u slučaju spinocerebralne
ataksije tip 1, zatim u endoplazmatskom retikulumu kao u slučaju familijarne encefalopatija.
Agregati proteina se mogu naći i u intercelularnom prostoru kao u slučaju β amiloidne
odnosno Alzhajmerove bolesti. Ova tjelašca bi se trebala odstraniti pa kod eukariota srećemo
2 osnovna puta odstranjivanja proteinskih agregata ili organela.

Formiranjem ubikvitin proteozoma koji sadrže enzime za razgradnju proteina koji uzrokuju
proteinopatije uključujući polyQ ekspanziju te α sinukleine. Drugi put otklanjanja proteinskih
agregata ili organela iz ćelije jeste autofagija odnosno pomoću lizozoma. Ovo je jedan oblik
programirane ćelijske smrti koji je najčešći kod eukariotskih ćelija kada je formiranje
patoloških proteinskih agregata u pitanju.
Postoje 2 tipa autofagije: makroautofagija i šaperon posredovana autofagija.
Neurodegenerativne bolesti se karakteriziraju i disfunkcijom mitohondrija. Naime dolazi do
neurodegeneracije uzrokovane apoptozom koja je inicirana oštećenjem mitohondrija nervnih
ćelija gdje dolazi do oslobađanja citohrom C iz intermembranskog prostora mitohondrija u
citoplazmu ćelije a šta dovodi do aktivacije kaspaze 9 i reaktivnih spojeva oksigena koji su
normalni produkti respiratornog lanca mitohondrija. Njihova koncentracija u
mitohondrijama se smanjuje uz pomoć antioksidansa endogenog porijekla kao što su
mangan-superoksid dizmutaza 2 i glutation-peroksidaza. Prekomjerno nastajanje
reaktivnih spojeva dovodi do nastanka oksidativnog stresa. Oksidativni stres mitohondrija
dovodi do poremećaja homeostaze i drugih funkcija ćelija kao što su homeostaza kalcijuma
programirane ćelijske smrti, diobe mitohondrija, mitohondrijalnih fuzija, koncentracije lipida
u membranama mitohondrija, mitohondrijalnom permeabilitetu itd. To je dokazano u slučaju
najpoznatijih neurodegenerativnih bolesti kao što je Alzhajmerova bolest, Parkinsonova
bolest, Hentingtonova bolest i amiotrofična lateralna skleroza. Kod neurodeg. bolesti usljed
nakupljanja spec. proteinskih agregata ne dolazi do autofagije što uzrokuje degradaciju nervne
ćelije. Do degradacije ćelije može doći i neapoptotičkim procesima tj. citoplazmatskim
ćelijskim mehanizmima što nazivamo CITOPLAZMATSKA ĆELIJSKA SMRT. Ovaj način
uklanjanja defektnih ćelija je slabo rasvijetljen ali se zna da su neki receptori oštećeni na
ćelijskim membranama što dovodi do nekroze ili apoptoze tj. kombinacije nekroze i apoptoze.
Uzroci nastanka neurodegenerativnih bolesti su brojni i još nedovoljno razjašnjeni, a
uključuju upalu, djelovanje priona, traumu, neravnotežu neurotransmitorskih sustava,
autoimune poremećaje, genetsku predispoziciju, djelovanje teških metala, zagađenja iz
okoliša, pušenje, te akumuliranje i štetno djelovanje slobodnih radikala.
Među najpoznatijim bolestima iz ove skupine izdvajaju se Parkinsonova bolest, Alzheimerova
demencija, Huntingtonova bolest, prionska, spinalna miš.atrofija itd

6. Alzheimerova bolest?

Alzheimerova bolest je teška, neizlječiva, degenerativna bolest mozga, koja može uzrokovati
smrt. Svojim napredovanjem dovodi do demencije, gubitka pamćenja, poremećaja mišljenja,
te promjena u ponašanju i osobnosti bolesnika.
Postoje lijekovi za usporavanje i ublažavanje bolesti u ranijim stadijima. Alzheimerova bolest
je dvostruko češća kod žena, a najčešća u dobi od preko 65 godina. Bolest u prosjeku traje 7
godina, katkad i do 20 godina. Autopsija ljudi koji su imali Alzheimerovu bolest pokazuje
oštećenja tzv. bazalne jezgre koja se nalazi u moždanom deblu i proizvodi acetilholin, tvar
koja je potrebna za prijenos impulsa s jedne moždane stanice na drugu. Za pamćenje je vrlo
važna dobra komunikacija među stanicama, a nema li dovoljno tvari koja tu komunikaciju
omogućuje, pamćenje i dosjećanje je vrlo teško.
Kada bolest napadne um, pamćenje je vrlo kratkotrajno. Informacije koje tada čovjek dobije
zaboravlja u roku od nekoliko minuta, a i često je razdražljiv i agresivan. Alzheimerova bolest
se može potpuno utvrditi nakon što se pregleda tkivo pod mikroskopom, što je moguće tek
poslije smrti. Zbog toga, liječnici se oslanjaju na druge tehnike da bi dijagnosticirali
Alzheimerovu bolest. Dijagnoza počinje time što se uklanjaju svi mogući uzroci gubitka
pamćenja kao što su depresija, alkoholizam i upotreba droga.
Osoba se zatim podvrgava pregledima, uključujući i posebno skeniranje mozga, da bi se kao
uzrok uklonili i drugi poremećaji. Nakon toga, osoba ide na detaljniji pregled koji se zove
neuropsihološki pregled, a koji je napravljen tako da procijeni njegove sposobnosti da izvrši
određene mentalne zadatke. Liječnici se također raspituju o medicinskoj prošlosti oboljelog
da saznaju više o nekim težim bolestima u obitelji, što može pomoći
u dijagnosticiranju bolesti.
Za ovu bolest je karakterističan gubitak neurona i sinapsi u cerebralnom korteksu i
subkortikalnim regionima što dovodi do atrofija tih regiona. Kod njih je uočena proteopatija
usljed pogrešnog savijanja proteina što dovodi do nakupljanja A-β i Tao proteina u mozgu. U
plakovima mjesta oštećenja nalaze se mali peptidi dužine 39-43 aminokiselina koji se
nazivaju β-amiloidi i A-β proteini. Oni su fragmenti dužih proteina koji se nazivaju amiloidni
prekursor proteini koji su transmembranski proteini jer prožimaju membranu neurona.
Neophodni su za rast neurona, njegovo funkcionalno održavanje i za popravak neuronskih
povreda. Ne zna se kako dolazi do fragmentacije ovog transmembranskog proteina na manje
peptide. Ne zna se da li je ta fragmentacija enzimskog proteolitičkog ili nekog drugog tipa.
Ovi peptidi stvaraju fibrile sa spoljašnje strane membrane stvarajući SENILNE PLAKOVE.
Demencija predstavlja klinički sindrom obilježen gubitkom kognitivnih i emotivnih
sposobnosti koji u uznapredovalom stadiju ometa svakodnevnu aktivnost bolesnika i značajno
smanjuje kvalitetu njegovog života.
Danas je poznato vise od 50 bolesti koje mogu uzrokovati demenciju, od kojih je najčešća
Alzheimerova bolest na koju otpada oko dvije trećine svih demencija. Radi se o
degenerativnoj bolesti mozga koja zahvaća stanice moždane kore i okolnih struktura a
ponajviše hipokampalnu regiju. U podlozi je u neurofibrilarna degeneracija uz stvaranje
senilnih plakova, a promjene u živčanim stanicama u konačnici dovode do njihovog
odumiranja. Najčešće se javlja u između pedesete i šezdesete godine života, napreduje vrlo
brzo i otprilike nakon pet godina od pojave prvih simptoma nastupa teški oblik demencije.
Uzrok nastanka bolesti još nije razjašnjen a u vezu se dovode prethodne traume glave, bolesti
štitnjače, manjak vitamina, poremećaj u acetilkolinskom metabolizmu. Međutim danas sve
više na važnosti dobivaju i genetska predispozicija te mutacije na 14, 19 i 21 kromosomu.
Simptomatologija bolesti:
Početak bolesti u najvećem broju slučajeva je postepen, gotovo neprimjetan. U ranoj fazi
osoba počinje zaboravljati svakodnevne relativno nebitne stvari, zatim obaveze i dogovore,
počinju tegobe u čitanju i pisanju. Osnovna karakteristika ove faze je zaboravljanje novo
naučenih sadržaja, dok ranije naučena znanja duže ostaju sačuvana. S vremenom mijenjaju
svoje ponašanje i karakter, slabije bivaju orijentirani u vremenu i prostoru, javljaju se
poteškoće spavanja, nezainteresiranost za događaje, potištenost, govor im postaje sve
siromašniji, javlja se automatsko ponavljanje riječi u besmislenim nizovima, postaju
inkontinentni, smeteni, agitirani. Na kraju oboljeli je vezan uz krevet. Vrlo rijetko početak
može biti akutan i dramatičan, sa pojavom svih simptoma u isto vrijeme, osoba postaje
smetena, dezorijentirana, psihomotorno uznemirena, poremećene percepcije, mišljenja,
emocija....
7. Huntingtonova bolest?

Huntingtonova bolest se nasljeđuje autosomno dominantno a očituje se koreom i

progresivnim kognitivnim propadanjem, što obično počinje u srednjoj životnoj dobi.
Dijagnoza se postavlja genetičkim testiranjem. Liječi se simptomatski. Prvi krvni srodnici bi
se trebali podvrći genetskom testiranju.
Huntingtonova bolest pogađa oba spola podjednako. Javlja se atrofija nucleusa caudatusa,
degeneracija populacije malih stanica, pada razina neurotransmitera γ–aminomaslačne
kiseline (GABA) i supstance P.
Prvi znaci bolesti su vrlo suptilni, a karakterizirani su promjenama u psihičkom stanju te
malenim trzajima, nespretnošću ili iznenadnim padovima. Nekontrolirani pokreti (chorea) se
postepeno pojačavaju, umanjujući motoričke sposobnosti čovjeka, Govor u početku biva
nejasan, potom nerazumljiv i na kraju potpuno nestaje, a izrazi lica bivaju iskrivljeni i
groteskni. Psihičke smetnje se više pogoršavaju od tjeskobnih i depresivnih stanja do izražene
agresije i egocentričnosti. Bolest je progresivna i smrt nastupa u roku 15-ak godina od pojave
prvih simptoma.Pogađa neurone frontalnog i temporalnog korteksa. I ona je posljedica
agregacije proteina. Mutirani proteini se nagomilavaju usljed oštećenja njihovog
procesuiranja od strane lizozoma. Kod ove bolesti je pronađen povećan broj CAG tripleta kod
HTT gena, koji je lociran na kraćem kraju hromozoma 4. Ovaj poremećaj dovodi do
formiranja POLIGLUTAMINSKOG TRAKTA.
Hantigton protein ima različite funkcije. Njegov gen je dominantan, uvijek dolazi do izražaja.
Kod normalnih osoba imamo oko 28 CAG ponavljanja dok od 28 do 35 ponavljanja ne
dovodi do pojave bolesti. A veći broj od 36 do 40 ponavljanja dovodi do pojave slabijeg
oblika bolesti. Kod potomaka jednog oboljelog roditelja možemo očekivati 50 % aficirane
djece Hantigtonovom bolešću. Napredovanjem genetskih analiza, utvrđeno je da oboljela
osoba ima nasljednu varijantu gena za protein huntingtin. Takva varijanta gena ima na jednom
kraju više od 40 ponavljanja dušičnih baza, citozina, adenina i guanina (CAG). Što je veći
broj ponavljanja bolest nastupa ranije, a broj ponavljanja raste iz generacije u generaciju.

8. Parkinsonova bolest?

Parkinsonova bolest je degenerativna bolest CNS-a. U Parkinsonovoj bolesti dolazi do

gubitka pigmentnih neurona u supstanciji nigri, locusu ceruleusu i skupini dopaminergičkih
neurona u moždanom deblu. Gubitkom neurona supstancije nigre, čiji se neuroni pružaju u
nucleus caudatus i putamen, dolazi do snižavanja razine dopamina u tom području.. Dolazi do
abnormalnog nakupljanja proteina α-sinukleina za kojeg je vezan ubikvitin u oštećenim
ćelijama. Ovako nastao kompleks ne može biti procesuiran od strane proteozoma.
Zahvaljujući ovom kompleksu dolazi do formiranja proteinskih inkluzija u citoplazmi koje
nazivamo Levijeva tjelašca. Do umiranja ovih ćelija dolazi zbog poremećaja transporta
proteina između endoplazmatskog retikuluma i golđijevog aparata. Navodno uz pomoć nekih
proteina može doći do normalizacije ovog transporta i povlačenja α-sinukleina kod animalnih
modela.
Parkinsonova bolest jest progresivan i degenerativan neurološki poremećaj koji je
karakteriziran primarno motoričkim simptomima. Bolest se javlja najčešće između 40 i 60
godine života, a muškarci češće obolijevaju nego žene. Nastanak Parkinsonove bolesti
povezan je s nedostatkom dopamina, tj. propadanjem dopaminergičkih neurona u dijelu
mozga koji se naziva supstantia nigra a taj dio mozga zadužen je za kontrolu voljnih pokreta
Točni uzroci propadanja ovih neurona još ni danas nisu poznati, kao niti faktori rizika. Smatra
se mogućim da je sam proces starenja povezan s razvojem bolesti, međutim Parkinsonova
bolest može se javiti i kod mlađih osoba, pa očito starenje nije i jedini uzrok.
Čimbenici okoliša koji mogu utjecati na razvoj Parkinsonove bolesti,a oni uključuju izlaganje
herbicidima, pesticidima, teškim metalima (mangan).
Iako nasljedno uzrokovana Parkinsonova bolest zahvaća tek manji broj bolesnika, rodbina
ima 17% izgleda da će oboljeti od Parkinsonove bolesti ukoliko u obitelji postoji osoba
oboljela od Parkinsonove bolesti. Bolest se polagano razvija i može proći nekoliko mjeseci,
pa i godina prije nego bolesnik ustanovi da ima tegoba. Simptome bolesti možemo podijeliti u
primarne i sekundarne.
Primarni simptomi:
Tremor (drhtanje)
Rigor (ukočenost) TRB SS
Bradikinezija (usporenost pokreta)
Slaba ravnoteža
Smetnje kretanja
Sekundarni simptomi: 3D SP
Depresija
Demencija
Zatvor ili inkontinencija
Disfagija (problemi gutanja)
Smetnje govora
Poremećaj spavanja

9. Šizofrenija?

Shizofrenija je duševna bolest koja oboleloj osobi onemogućava razlikovanje stvarnih

(realnih) od nestvarnih (nerealnih) doživljaja ili iskustava, ometa logičko razmišIjanje,
normalne osećajne doživIjaje prema drugim osobama, te narušava njeno društveno
funkcionisanje. Kod shizofrenih poremećaja dolazi do promene određenih funkcija mozga.
Posledica toga su promene mišljenja, zapažanja i afektiviteta, u globalu, promene psihe.
Uzroci shizofrenih poremećaja do danas nisu u potpunosti razjašnjeni. Sve činjenice,
međutim, ukazuju na to da su neki ljudi osetljiviji na spoljašnje uticaje i nadražaje. Zbog te
ranjivosti oni posebno snažno doživljavaju mnoge stvari te su zbog toga manje "otporni" na
opterećenja, stres i unutrašnje konflikte. Oni su dakle osetljiviji od drugih ljudi. Takva
ranjivost se stručnim jezikom naziva vulnerabilnost. Ako opterećenja i stres postanu preveliki,
kod takvih osoba dolazi do neke vrste "sloma živaca" i do pojave simptoma bolesti. Bolest se
može manifestovati na najrazličitije načine s potpuno različitim znakovima (simptomima).
Kod pojedinih osoba simptomi mogu biti vrlo teški, dok su kod drugih beznačajni ili uopšte
nisu izraženi. Postoji samo neodređen osećaj da "nešto nije u redu". Kod osoba koje pate od
shizofrenih poremećaja najčešće je prisutan strah i osećaj da se od njih suviše zahteva. Kod
shizofrenih poremećaja često dolazi do gubitka vlastite osobenosti, svog ja i identiteta.

Halucinacije
Moguća "odbrambena strategija" je kompletno isključivanje spoljašnjih nadražaja (slično kao
"navlačenje zavese") kao na primer u snu. Naš mozak, međutim, radi i dalje: u snu sanjamo;
kod bolesnika se javlja neki oblik "sna u budnom stanju" - halucinacije. On čuje glasove
(akustične halucinacije), oseća mirise (mirisne halucinacije) ili vidi stvari koje ne postoje
(vizuelne halucinacije) i takva zapažanja smatra realnim.
Sumanute ideje
Iz verovanja nastaju za bolesnika realna mišljenja. On čvrsto veruje da ga proganjaju (manija
gonjenja), da je bog (religiozna manija) ili da se sve odnosi na njega (ideje odnosa), drži se
čvrsto svojih uverenja od kojih se ne može odvratiti nikakvim uveravanjima ili dokazima da
njegove ideje ne odgovaraju stvarnosti.

Poremećaji mišljenja
Naročito u slučajevima kad je bolesnik emocionalno uzbuđen ili umoran njegove misli i govor
postaju nesuvisli ili teško razumljivi. Bolesnik će prekinuti razgovor u sred rečenice ili će
potpuno izgubiti nit. Često oseća "nadiranje" određenih misli. Ti simptomi, međutim, nemaju
nikakve veze sa "maloumnošću".

Najvažniji negativni simptomi

Kod grupe negativnih simptoma često je vrlo teško razgraničiti da li je neko određeno
ponašanje bolesnika znak bolesti ili je pokušaj savladavanja bolesti - tako što će se, na primer,
povlačenjem zaštititi od navale nadražaja.

Nedostatak volje
Bolesnici pojavom bolesti gube svoj uobičajeni elan i zanimanje za sve one stvari kojima su
se ranije rado bavili. Zbog toga im vrlo teško pada ispunjavanje uobičajenih profesionalnih i
ostalih zadataka.

Gubitak osećanja
Bolesnik ne može ni da se veseli, ni da izražava svoja osećanja na način na koji je to ranije
mogao.

Socijalno povlačenje
Bolesnici se vrlo često povlače u sebe i ograđuju od svoje porodice i ostale okoline. Ne
osećaju se dobro ni u krugu dobro poznatih osoba, a vrlo često izražavaju strah i od njih.

Depresija
Kod shizofrenih poremećaja može doći do pojave depresija, naročito ako pogođene osobe
osećaju da je bolest u velikoj meri izmenila njihov život. Bolesnici mogu biti toliko očajni da
više ne vide nikakav izlaz.
Shizofrenija se leči antipsihoticima. Uz lekove mogu pomoći savetovanja i psihoterapija, kao
deo procesa rehabilitacije.

10. Epilepsija?

Epilepsija je hronično neurološko oboljenje koje se karakteriše spontanim ponavljanjem

epileptičkih napada. Epileptički napad može da se javi kod bolesnika sa epilepsijom, kao i
kod osoba koje nemaju epilepsiju, usled metaboličkih ili toksičnih faktora, apstinencijalnog
alkoholnog sindroma, febrilnosti, infekcije, elektro-šoka, kao zbog dejstva mnogih drugih
štetnih noksi.

Epileptički napad
Napad podrazumeva intermitentnu paroksizmalnu, kratkotrajnu i stereotipnu izmenu motorne
aktivnosti, senzibiliteta, ponašanja, emocija ili svesnosti uzrokovana abnormalnom
električnom hipersinhronom hiperaktivnošću grupe neurona. Simptomi koji se pri tom javljaju
su raznovrsni i zavise od dela mozga koji je obuhvaćen pražnjenjem

Učestalost
Epilepsija je česta bolest od koje boluje oko 1% ukupne populacije. Učestalost izolovanog
spontanog epileptičkog napada bilo kada u životu je 3%, a provociranih epileptičkih napada
oko 5%. Incidencija je najveća u prvoj godini života i kod starijih od 60 godina.

Uzrok nastanka
Epileptički napadi se javljaju usled gubitka ravnoteže između ekscitatornih i inhibitornih
mehanizama u CNS-u. Oni se češće javljaju ukoliko su bolesnici izloženi provokativnim
faktorima. Česti provokacioni faktori su deprivacija spavanja, korišćenje alkohola, hormonske
izmene vezane za početak menstruacije ili upotreba nekih medikamenata.

Simptomi
Ukoliko se neki simptom javi paroksizmalno (naglo), spontano (neprovocirano i
neočekivano), traje relativno kratko (minuti), praćen je postiktalnim umorom i ponavlja se na
stereotipan način, onda se sa velikom verovatnoćom postavlja kvalitativna klinička dijagnoza
epilepsije.

Najčešći simptomi su:

 pomućenje ili gubitak svesti

 konvulzije
 mioklonizmi ritmički treptaji
 epigastrična aura

Dijagnoza
EEG je najvažniji dopunski dijagnostički postupak. Normalan interiktalan EEG nikako ne
isključuje dijagnozu epilepsije. Indikovani su snimci mozga kompjuterizovanom
tomografijom ili sa većom preciznošću magnetskom rezonancom.

Neepileptički napad
Podrazumeva paroksizmalnu i stereotipnu izmenu motorne aktivnosti, senzibiliteta, ponašanja
ili svesnosti koja nije posledica abnormalne električne hiperaktivnosti neurona. Obuhvata
sinkope, intoksikacije, hipoglikemiju, narkolepsiju, tranzitorne ishemijčke atake i druga stanja
koja se razmatraju u diferencijalnoj dijagnozi epileptičkog napada.

Klasifikacija epileptičkih napada

Fokalni (parcijalni) napadi

 jednostavni parcijalni
 kompleksni parcijalni
 sekundarni generalizovani

Generalizovani napadi
-tipični,atipični
-mioklonički
-klonički
-tonički
-toničko-klonički
-atonički

Generalizovani napadi

Apsansni napadi
Ishodište napada je od samog početka bilateralno.Krucijalna karakteristika tipičnih apsansnih
napada je iznenadni početak, prekid započete aktivnosti, i ukočen, prazan pogled, sa lakom
devijacijom pogleda put gore. Napad traje od nekoliko sekundi do nekoliko desetina sekundi.

Toničko - klonički napadi

Predstavljaju najčešći tip generalizovanog napada. Iz istorijskih razloga se još uvek koristi
termin grand mal napad.Može da počne kao parcijalni napad koji napreduje do velikog
napada (sekundarni GTK) ili da od početka počne kao veliki napad (primarni GTK).

Toničko - klonički napad, Veliki ili Grand mal napad

Bolesnik gubi svesti a istovremeno počinju jake toničke kontrakcije svih mišića, često sa
krikom, ječanjem ili produženim ekspiratornim stridorom. Disajni pokreti prestaju, javlja se
cijanoza, često ugriz jezika, krvava pena na ustima i nevoljno umokravanje. Tonička faza traje
od nekoliko do 40-tak sekundi, posle čega tonički grč popušta i slede klonički grčevi u
trajanju od 30-tak sekundi do nekoliko minuta. Na kraju svi grčevi prestaju, a pacijent
zaostaje u komi, u stanju dubokog, ubrzanog i čujnog disanja. Pacijent se budi ili zaostaje
ustanju konfuznosti sa mogućim automatizmima, a potom se razbistrava, uz osećaj izrazite
malaksalosti i opšte slabosti.

Parcijalni napadi
Parcijalni napadi se u zavisnosti od stepena očuvanosti (odnosno pomućenosti) svesti dele na
jednostavne i kompleksne. Simptomi jednostavnog napada obuhvataju grčeve delova tela
(posebnu retku grupu čine Džeksonovi napadi), poremećaj govora, autonomne, vegetativne,
afektivne, kognitivne ili psihičke fenomene, somatosenzorne, vizuelne, auditivne, olfaktivne
ili gustativne iluzije ili halucinacije, ili njihovu kombinaciju.

Epileptički status
Epileptički status predstavlja najteže stanje u epileptologiji i podrazumeva stanje u kome je
epileptička aktivnost prisutna tokom 30 minuta ili duže. Kod 65-75% bolesnika etiologija
statusa može da se utvrdi (simptomatski statusi) dok kod preostalih 25-35% ostaje nepoznat
(kriptogeni statusi).

11. Autizam?

Autizam je biološki razvojni poremećaj mozga. Autizam je razvojni poremećaj ljudskog

mozga kod kojega se prvi znaci vide još tijekom ranog djetinjstva; autizam se prepoznaje u
prve tri godine djetetova života. Kod autizma nema remisija (smanjenja) ili povrata, on je
ravnomjeran u svom intenzitetu i tijeku.[1] Autizam je jedan od pet pervazivnih razvojnih
poremećaja (engl. PDD) ili poremećaja autističnog spektruma (engl. ASD), koji su
okarakterizirani široko rasprostranjenim abnormalnostima u socijalnoj interakciji i
komunikaciji, izrazito ograničenim interesima i čestim ponavljajućem ponašanju.[1] Genetika
autizma je izrazito složena. Za svaku osobu s autizmom moguća je mutacija više gena.
Mutacije različitih setova gena mogu kod svakog biti drugačije. Moguće su važne interakcije
između mutacija u nekoliko gena, ili između okoliša i mutiranih gena.
Identificirajući genetske markere naslijeđene s autizmom u obiteljskim studijama, locirano je
nekoliko gena kandidata, većina njih je odgovorna za kodiranje proteina uključenih
u živčani razvoj i funkcioniranje. Ipak, kod većine takvih gena, mutacija koja bi bila
odgovorna za autizam nije pronađena.[42][43] Normalno, autizam nije moguće
otkriti Mendelovim putem (praćenje jednog gena) ili jednom kromosomskom abnormalnošću
kao što je fragilni X kromosom ili sindrom delecije 22q13.[18][44] Veliki broj osoba s autizmom
bez obiteljske povijesti autizma mogu biti rezultat engl. copy number variations (CNVs)
spontane promjene strukture genetskog materijala za
vrijeme mejoze poput delecije ili duplikacije.[45] Kod jedne teorije hipoteze autizma smatra se
da je autizam obilježen nedovoljnim funkcioniranjem povezivanja i sinkronizacije visoko
rangiranih neurona, zajedno s prevelikim brojem nisko rangiranih procesa.[62] Dokazi za ovu
teoriju pronađeni su kod studija s funkcionalnom magnetskom rezonancijom kod osoba s
autizmom,[34] i, studije moždanih valova koje naslućuju da odrasle osobe s ASD-om imaju
lokalne veće povezanosti u kori mozga i slabu funkcijsku vezu između predfrontalnog
korteksa i ostatka korteksa.[63] Drugi dokazi predlažu da je problem uglavnom lociran unutar
pojedine hemisfere korteksa i da je autizam poremećaj njihovog povezivanja.[64]
12. Pandemijske bolesti?

Pandemijske bolesti su epidemije infektivnih bolesti koje zahvataju veći dio humane
populacije u velikim regionima kontinenata, kontinente ili cjelokupnu humanu populaciju na
planeti. Tokom historije zabilježeni su brojni slučajevi ovih bolesti kao što su : male boginje,
tuberkuloza, danas HIV i H1N1.
Svjetska zdravstvena organizacija napravila je kriterijume za opis i klasifikaciju tih bolesti
kroz nekoliko svojih faza (6) sa karakterističnim simptomima za svaku od njih. Takve bolesti
obično počinju sa infekcijama Animalia sa kojih se prenose na ljude a onda se šire i dobijaju
pandemijske razmjere. Npr. kancer ubija mnogo ljudi ali se ne smatra pandemijskom bolešću
zato što nije infektivna.
HIV kao trenutna pandemijska bolest počela je da se širi još od 1969 g.
Zoonoze su bile uzročnikom pandemijskih bolesti u historiji.
gripa (influenca) zarazna je bolest uzrokovana RNA virusom familije Orthomyxoviridae koja
pogađa ptice i sisavce, boginje, kuga itd

13. Kuga?

Kuga je infektivna bolest koja je izazvana enterobakterijom Yersinia pestis. Izaziva plućne
infekcije pa se prenosi putem zraka direktnim kontaktom, kontaminiranom ili nedovoljno
kuhanom hranom i drugim materijalima. Ova bolest skoro da je iskorijenjena ali se još uvijek
može rijetko sresti.
Kuga je teška , zarazna bolest od koje je umrlo preko
četvrtine europskog i svjetskogstanovništva, oko 75 milijuna ljudi.
Naravno, postotak smrti nije u svim dijelovima bio isti,jer se je kuga više širila u gradovima i
mjestima gdje je bilo više ljudi.
Bila je jedna od najgorih bolesti u povijesti čovječanstva.
Razvila se je u jugozapadnoj Aziji, a kasnih 1340-ih proširila se je u Europu gdje je prozvana
imenom „Crna smrt“.

Smatra se da je prvi slučaj kuge bio 1347. godine, kada su se talijanski brodovi vratili u luku
bez posade,tj. posada i putnici ležali su mrtvi na brodu. Tada se još nije znao uzrok bolesti, ali
danas je sve jasno.
Uzrok bolesti je bio bacil koji se nalazio u krvi štakora. Budući da na timbrodovima nisu bili
samo ljudi,već i štakori, koji su se zarazili kada su stigli u Aziju, nakon dolaska u
luku štakori su migrirali na obalu, a budući da su nakon nekog vremena uginuli, bacili su našli
zamjenu za krv štakora – ljude.
Simptomi su bili crnilo kože (zbog čega je kuga i prozvana imenom crna smrt), glavobolja,
žeđ, temperatura i čirevi.

14. Male boginje?

Uzročnik morbila je RNK virus, familija Paramyxoviridae, rod Morbillivirus. Virus je

neotporan u spoljašnjoj sredini, a nalazi se u nazofaringealnom sekretu, urinu i krvi 2-3 dana
pre pojave simptoma bolesti i jedan dan nakon pojave simptoma bolesti. Morbili su
kosmopolitsko oboljenje i javlja se u svim delovima sveta. Novorođenčad su zaštićena u prvih
6 meseci života pasivnim, transplacentarnim putem prenetim imunitetom od majke, ukoliko je
prebolela morbile. Rezervoar infekcije je čovek, izvor infekcije je nazofaringealni sekret
obolele osobe. Put širenja infekcije je kapljični, a ulazna vrata infekcije su sluzokože
konjuktiva i gornjih partija respiratornog trakta. Javlja se u endemoepidemijskom obliku
najčešće kod dece predškolskog i ranog školskog uzrasta. U našoj sredini pokazuje sezonski
karakter javljanja, sa maksimumom oboljevanja u jesen, zimu i proleće.

Klinička slika
Inkubacija kod morbila je ustaljenja i iznosi 10 - 11 dana. Protiče bez simptoma, a u
poslednjoj trećini inkubacionog perioda bolesnik je infektivan.

Bolest protiče kroz tri stadijuma:

-kataralni stadijum - predstavlja početak bolesti i odlikuje se kataralnim promenama na

sluzokoži konjuktiva, nosa i nižih delova disajnih puteva. Traje 3-4 dana, počinje postepeno
sa znacima opšte infekcije. Temperatura postepeno raste, bolesnik je malaksao, umoran,
neraspoložen, bez apetita. Tegobe se svakog dana pojačavaju i pri kraju kataralnog stadijuma
javljaju se specifični znaci bolesti. Koplikove mrlje se javljaju na bukalnoj sluzokoži i imaju
izgled posutog griza na hiperemičnoj sluzokoži, neskidaju se i čvrsto su spojene sa
sluzokožom. Javljaju se pri kraju kataralnog stadijuma, obično 36 časova pre pojave ospe,
održavaju se 11-24 časa. Objektivnim pregledom, nalazi se konjuktivitis, rinitis, koža lica je
bleda, sluzokoža ždrela i tonzila je hiperemična. Nije prisutna ospa po koži, ali ne mekom
nepcu se može videti enantem.
-osipni stadijum - pri kraju kataralnog stadijuma nastaje kratkotrajno poboljšanje, a zatim
pogoršanje sa porastom telesne temperature i opštim znacima bolesti. Ospa je vodeći klinički
simptom. Javlja se najpre na koži glave iza ušiju, a zatim istog dana zahvata kožulica i vrat.
Širi se od glave prema donjim partijama tela kao kapi vode iz tuša, izbija dva do tri dana,
eflorescencije su makule i papule, pojedinačne, a između eflorescencija vidi se nepromenjena
koža. Koža je na dodir prijatna, topla, meka i vlažna, baršunasta. Nisu prisutne subjektivne
smetnje. Povlači se istim redom kojim je izbijala, od glave i lica prema vratu, trupu, gornjim
ekstremitetima i nogama, tako da se može dogoditi da na licu ospa bledi i povlači se a da na
stopalima izbija. Bolesnik je visoko febrilan, adinamičan, rinitis je intezivniji. Oči su suzne sa
izraženim konjuktivitisom. Lice je zažareno i opisuje se kao plačna maska ili facies
morbillosa. Prisutno je pooštreno vezikularno disanje praćeno vlažnim bronhitičnim
šušnjevima. Srčana radnja je ubrzana i prati visinu temperature. Osipni stadijum traje 5-6
dana, a zatim nastupa stišavanje bolesti u postepeni pad temperature.

-stadijum rekonvalescencije - se karakteriše povlačenjem ospe. Na mestima ospe se javlja

prolazna hiperpigmentacija i brašnasto perutanje. Opšte stanje bolesnika se poboljšava i ovaj
stadijum traje 4-5 dana, u zavisnosti je od pojave komplikacija. Morbili traju oko 2 nedelje,
ali stadijum rekonvalescencije može se produžiti i na nekoliko nedelja.

Treba napomenuti da postoje više kliničkih oblika malih boginja kao i da u sklopu ove bolesti
mogu nastati i različite komplikacije.

Dijagnoza
Dijagnoza morbila se postavlja na osnovu anamneze, epidemioloških podataka, kliničke slike
i toka bolesti. Međutim potrebna je serološka dijagnoza koja je najpouzdanija. Koriste se
inhibicija hemaglutinacije (IH), reakcija vezivanja komplemenata (RVK), test neutralizacije
kao i ELISA test koji se radi 10 dana od infekcije kada se javljaju IgM antitela. Promene u
krvnoj slici su karakteristične. Javlja se leukopenija sa limfocitozom.

Diferencijalna dijagnoza
Diferencijalno dijagnostički dolaze u obzir sve osipne groznice, druge virusne infekcije kao i
promene alergijske prirode.

Lečenje
Terapija kod morbila je simptomatska. Primenjuju se lekovi za smanjenje sekrecije iz nosa,
konjuktiva i ublažava kašalj.

Prevencija
Aktivna imunizacija (vakcinacija) protiv morbila obavezna je za svu decu nakon prve godine
života.

15. Velike boginje?

Velike boginje izaziva virus variole koji se pojavio među stanovništvom pre hiljada godina.

Generalno je potreban direktan i dovoljno dug kontakt licem u lice da bi se velike boginje
prenele sa jedne na drugu osobu. Velike boginje se mogu takođe prenositi u direktnom
kontaktu sa zaraženim telesnim izlučevinama ili kontaminiranim predmetima kao što su
posteljina ili odeća.Velike boginje su se retko prenosile kroz vazduh u zatvorenim prostorima
kao što su zgrade, autobusi i vozovi. Ljudi su jedini prirodni domaćini velikih boginja.

Osoba koja ima velike boginje postaje ponekad prenosilac zaraze kada dobije povišenu
temperaturu, ali je najviše zarazna kada se pojavi osip. U tom stadijumu zaražena osoba je
obično jako bolesna i nije u stanju da se kreće u društvu. Inficirana osoba je zarazna sve dok
ne otpadne poslednja krasta velikih boginja.

Klinička slika
Postoje dva klinička oblika velikih boginja:

Velike boginje (variola major) je ozbiljna i najčešća forma velikih boginja sa obimnijim
osipom i višom temperaturom. Postoje četiri vrste velikih boginja (variola major): obična,
najčešća vrsta koja se javlja u 90 ili više posto slučajeva; modifikovana (blagi tip koji se javlja
kod ranije vakcinisanih osoba); zatim površinska i hemoragična (retka i vrlo ozbiljna).
Istorijski gledano smrtnost kod velikih boginja je oko 30 posto; međutim površinske i
hemoragične velike boginje su obično smrtonosne.

Male boginje (variola minor) su manje uobičajena i manje opaka bolest sa stopom smrtnosti
od oko jedan posto ili nižom.

Prve dve nedelje od inficiranja bolesnik neće imati simptome.

Na početku treće nedelje zaražena osoba će početi da se oseća veoma bolesno sa visokom
temperaturom, jakim umorom, glavoboljom, bolom u leđima, bolom u stomaku, i
povraćanjem. Za vreme treće nedelje, temperatura može da se poveća i osoba može biti
zbunjena i izgubljena. Na kraju treće nedelje, temperatura će opasti i osip se pojaviti u ustima
i na licu. Osip će se onda proširiti na vrat, ruke, noge, stopala i dlanove na rukama. Osoba je
najzaraznija kada se osip pojavi u ustima.

Za vreme četvrte nedelje, osip će da napreduje od plikova napunjenih tečnošću do plikova

ispunjenih gnojem i krasti.

Za vreme pete nedelje, kraste će se zalečiti i početi da otpadaju. Velike boginje nisu više
zarazne čim sve kraste otpadnu sa kože. Većina pacijenata sa velikim boginjama se oporavi,
ali smrt se može desiti u čak do 30% slučajeva.

16. Sifilis?

seksualno prenosiva bolest, izaziva je bakterija Treponema pallidum.

Sifilis je spolno prenosiva bolest uzrokovana spirohetom Treponema pallidum . Najčešći
način prijenosa infekcije je spolnim odnosom; također se može prenijeti s majke na dijete
tijekom trudnoće ili porođaja, dovodeći do kongenitalnog sifilisa. Ostale bolesti koje u ljudi
uzrokuje srodna Treponema pallidum su frambezija(uzrokovana
podvrstom pertenue), pinta (uzrokovana podvrstom carateum) i bedžel (uzrokovana
podvrstomendemicum).
Znakovi i simptomi sifilisa ovise o stadiju bolesti (primarni, sekundarni, latentni i tercijarni).
Primarni stadij se tipično očituje solitarnim vrijedom, tzv. tvrdim čankirom (bezbolnom
ulceracijom kože koja ne svrbi, a rubovi su još na opip čvrsti). Sekundarni sifilis je obilježen
difuznim kožnim osipom koji često zahvaća dlanove i tabane, dok u latentnom stadiju sifilisa
simptoma nema ili su vrlo oskudni. Tercijarni sifilis je obilježen stvaranjem guma,
neurološkim ili srčanim simptomima. Sifilis je poznat pod nazivom "veliki imitator" jer se
često očituje atipičnim simptomima. Dijagnoza se obično postavlja pomoću seroloških
pretraga krvi, ali se bakterije mogu vidjeti i mikroskopom. Sifilis se učinkovito
liječi antibioticima, osobito intramuskularnom primjenom penicilina G (koji se kod
neurosifilisa primjenjuje intravenski) ili ceftriaksona, a u osoba koje su alergične na penicilin,
peroralnom primjenom doksiciklina ili azitromicina.
Nakon što se dramatično smanjila proširenost bolesti, zbog široke dostupnosti penicilina
nakon 1940.godine, u novom se mileniju u mnogim zemljama učestalost povećala, često
udružena sa zarazom humanim virusom imunodeficijencije (HIV). Ta se pojava djelomice
pripisuje spolnim odnosima bez zaštite u skupini muških homoseksualaca, povećanju
promiskuiteta, prostituciji i smanjenoj uporabi mehaničkih sredstava za zaštitu odzečeća

17. Kolera?

pandemijska infektivna bolest koju izaziva bakterija Vibrio cholerae. Simptomi su: intenzivna
dehidratacija, povraćanje. Prenosi se vodom i hranom koja je prethodno kontaminirana
fekalijama inficiranih ljudi. Tokom historije ova bolest je uzrokovala smrt 100 hiljada ljudi.
Kolera je akutna infekcija koju uzrokuje Vibrio cholerae i koja zahvaća cijelo tanko crijevo, a
karakterizirana profuznim vodenastim proljevom,
povraćanjem,grčevima u mišićima, dehidracijom, oligurijom i kolapsom.

Etiologija, epidemiologija i patofiziologija

Uzročnik, Vibrio cholerae, serogrupe 01 i 0139, kratak je, zakrivljen, pokretan aerobni štapić.
I biotip El Tor i klasični biotipovi V. cholerae mogu uzrokovati tešku bolest, no blaga
ili asimptomatska infekcija mnogo su češće s biotipom El Tor. Kolera se širi
ingestijom vode, morske hrane i druge hrane kontaminirane izlučevinama osoba
sa simptomatskom ili asimptomatskom infekcijom. Osjetljivost na infekciju varira i najveća je
kod osoba s krvnom grupom 0.

Simptomi i znaci

Inkubacija je 1 do 3 dana. Kolera može biti subklinička; može se očitovati blagom,

nekompliciranom epizodom proljeva; ili može biti fulminantna, potencijalno smrtonosna
bolest. Početni simptomi su obično naglo nastali, bezbolni vodenasti proljev i povraćanje;
gubitak tekućine stolicom u odraslih, može biti veći od 1 L/h, no obično je mnogo manji.
Posljedični teški gubitak vode i elektrolita dovodi do jake žeđi, oligurije, grčeva u mišićima,
slabosti i značajno oslabljenog turgora kože s upalim očima i nabranom kožom na prstima.
Manifestacije kolere posljedica su gubitka tekućine izotoničnim vodenastim stolicama koje su
bogate natrijem, kloridom,bikarbonatom i kalijem. Nastaje hipovolemija, hemokoncentracija,
oligurija i anurija, teška metabolička acidoza s kaliopenijom (ali s normalnom serumskom
koncentracijom natrija) i ako se ne poduzme liječenje, može uslijediti cirkulatorni kolaps
s cijanozom i soporom. Produžena hipovolemija može uzrokovati renalnu tubularnu nekrozu.
Nekompilcirana kolera prestaje spontano i do oporavka dolazi za 3 do 6 dana. Kod
neliječenih, težih slučajeva, smrtnost može biti > 50% - obično zbog dehidracije – ali uz
promptnu i adekvatnu terapiju infuzijama tekućine i elektrolita, smrtnost je < 1%. Većina
bolesnika prestane izlučivati V. cholerae unutar 2 tjedna, a mali dio njih postanu kronični
bilijarni kliconoše.

Liječenje
Važna je brza korekcija hipovolemije i metaboličke acidoze, kao i prevencija hipokalijemije.

18. Tifus?

Tifus ili tifoidna groznica (od grč. Τῦφος - magla, paru) je skup infektivnih bolesti s
karakterističnim tijekom: postupno povećavanje temperature, bolovi u trbuhu, zatvor i
bradikardija (puls ispod 50 otkucaja u minuti). Ako se ne liječi, bolest može dovesti do smrti.
Trbušni tifus (lat. Typhus abdominalis) izaziva bakterija Salmonella Typhi.
Pjegavi tifus ili epidemijski tifus (lat. Typhus levissimus) izaziva rikecija Rickettsii
prowazeki, a prenosi se isključivo bijelim vašima (Pediculus humanis corporis).
Endemski tifus izaziva rikecija Rickettsia typhi i prenose ih buhe (koje obično obitavaju na
štakorima).
Paratifus je lakša forma tifusa koju izaziva bakterija Salmonella paratyphi.

Pjegavi tifus
Klasični ili epidemijski pegavac je opasna akutna i teška infektivna bolest, prouzrokovana
Rickettsiom prowazeki, a prenosi se isključivo belim vašima (Pediculus humanis corporis).

Uzrok nastanka
Rickettsia prowazeki je rikecija. Rikecije su Gram negativne bakterije koje se razmnožavaju
samo u živoj ćeliji osetljivih domaćina.
Prenosi se sa čoveka na čoveka samo posredstvom čovečije vaši tela (Pediculus humanis
corporis). Ređi put prenošenja infekcije je takođe izmetom vašiju kroz konjunktive ili
sluzokožu respiratornog sistema. Obolelog čoveka, koji ima povišenu temperaturu, vaši brzo
napuštaju i traže čoveka sa normalnom temeperaturom.
Nakon inkubacije koja traje 10-14 dana dolazi do pojave ospe i teškog tifoznog stanja. Bolest
počinje naglo sa jezom, drhtavicom, glavoboljom, pojavom mučnine i povraćanjem. Javlja se
bol u svim mišićima i zglobovima, temperatura dostiže 39-40 stepeni, bolesnik je upadljivo
crvenog lica i očiju, neraspoložen, ćutljiv, koža je topla, suva, crvena, jezik je suv, ispucao.
Stanje svesti je očuvano, ali moguće su promene u vidu uznemirenosti, pomućenja
senzorijuma ili pojava delirantnog stanja.

Zatim nastaje drugi, tifozni stadijum koje se karakteriše tifoznim stanjem, pojavom ospe,
hepatosplenomegalijom (uvećane jetra i slezine) i visokom temperaturom tipa kontinue.
Bolesnik bunca, uznemiren je, neposlušan, razdražljiv, agresivan prema okolini i prema sebi,
mogući su suicidi. Iz stanja agresivnosti i razdražljivosti ponovo ulazi u stanje najteže
depresije. Javalja se ospa, koja se gubi na pritisak, a nema je na licu, dlanovima i tabanima.
Eflorescencije po koži su neujednačene po veličini i izgledu od makule i petehije, što zavisi
od težine kliničke slike. Petehijalna ospa se održava desetak dana a za to vreme menja boju,
od crvene preko žute zelene postaje mrka. Zbog ovako izmenjene boje dobija se utisak prljave
kože koja je dobila naziv koža beskućnika – Cutis vagantium. Ovaj stadijum traje 12-14 dana.

Oporavak koji sledi traje 20-30 dana.

Lečenje
Sastoji se od kauzalne, simptomatske i higijensko-dijetetskog režima. Kauzalna terapija se
sastoji u primeni antibiotika i to pre svega tetraciklina i hloramfenikola. U simptomatskoj
terapiji pored nadoknade tečnosti i primene vitamina moguća je aplikacija kortikoida kod
težih kliničkih oblika.

19. Tuberkuloza?

Sušica ili tuberkuloza (skraćeno: TBC) je česta i u mnogim slučajevima smrtonosna zarazna
bolest. Bolest uzrokuju razni sojevi mikobakterija, obično Mycobacterium
tuberculosis.[1] Tuberkuloza tipično zahvaća pluća, no može zahvatiti i druge dijelove tijela.
Prenosi se kapljičnim putem, zrakom, kada bolesnici s aktivnim oblikom TBC kašlju, kišu ili
pljuju.[2] U većini slučajeva, bolest je asimptomatska i latentna, ali u jednom od oko deset
slučajeva napreduje u aktivnu bolest. Neliječena tuberkuloza dovodi do smrti u više od 50%
bolesnika.
Klasični simptomi aktivne TBC infekcije su kronični kašalj s hemoptizom (krvavi
iskašljaj), vrućicom, noćnim znojenjem i mršavljenjem. (TBC se naziva i “sušicom” jer
bolesnici gube tjelesnu masu, kao da se suše.) Infekcija drugih organa izaziva niz različitih
simptoma. Medicinska dijagnoza aktivne TBC postavlja se na osnoviradiološkog
nalaza (obično rentgenske slike pluća), mikroskopske pretrage tjelesnih tekućina i
mikrobiološkog uzgoja uzročnika u kulturi. Dijagnoza latentne TBC se zasniva
na Mantouxovom testu i pretragama krvi. Liječenje tuberkuloze nije jednostavno, i sastoji se
od dugotrajne primjene brojnih antibiotika. Osobe s kojima bolesnik dolazi u dodir također se
podvrgavaju probiru i ako je to potrebno, liječenju. U slučajevima tuberkuloze otporne na više
lijekova sve veći problem predstavlja otpornost na antibiotike. Kako bi se TBC spriječila,
treba provoditi probir stanovništva na bolest i cijepljenje s bacilom Calmette–Guérin (BCG)
cjepivom. Nekoliko je čimbenika koji stvaraju podložnost infekciji TBC. Širom svijeta,
najvažniji rizični čimbenik je HIV; 13% svih bolesnika od TBC zaraženo je virusom HIV-
a.[5]Ovaj je problem čest u subsaharskoj Africi, gdje je učestalost infekcije HIV-om visoka. U
velikoj opasnosti od zaraze TBC su intravenski narkomani.

20. Leproza?

izaziva Mycobacterium leprae i Mycobacterium lepromatosis. Simptomi su bijele lezije bez

boli. Bakterija napada nerve ruku, nogu i lica i oslabljeni su osjećaji za hladnoću, toplinu, bol.
Može uzrokovati sljepoću i oduzetost.
Lepra, guba ili Hansenova bolest (grčki λέπι = riblje krljušti) je infektivna bolest poznata od
drevnih vremena, kada je bila zdravstveni problem u Kini i Indiji. Uzrok lepre
su bakterije Mycobacterium leprae i Mycobacterium lepromatosis. Prvu je
otkrio 1873.Gerhard Armauer Hansen. Simptomi su bijele lezije na kojima se ne osjeća bol.
Bakterija napada živceruku, nogu i lica. Može uzrokovati sljepoću i oduzeti sposobnost
pomicanja ruku i očnih kapaka. Na kraju, dovodi do deformacija koje se često povezuju sa
leprom. Oslabljeni su osjeti za hladnoću, toplinu i bol, te se rane mogu zagnojiti i inficirati.
Vrijeme inkubacije ove bolesti traje od par mjeseci do 40 godina. Za liječenje lepre se koristi
više antibiotika, od kojih je najpoznatiji dapson. Lepra je iskorijenjena u Evropi, ali zato
predstavlja problem u Indiji, Brazilu i Africi. 2004. je u Indiji pronađeno 400.000 novih
slučajeva. Suprotno popularnu vjerovanju, lepra nije jako zarazna bolest. Postoje dvije vrste
gube: tuberkuloidna i lepromatozna. Tuberkuloidna lepra (paucibacilarna Hansenova bolest)
je najblaži oblik. Bolesnici imaju jaki stanični imunosni odgovor, koji ograničava bolest na
nekoliko mrlja na koži ili na pojedine živce; promjene sadrže malo bakterija ili ih ne sadrže
uopće. Lepromatozna lepra (multibacilarna Hansenova bolest) je najteži oblik. Bolesnici
nemaju stanicama posredovanu imunost na M. lepraete imaju sistemnu infekciju sa široko
proširenom bakterijskom infiltracijom kože, živaca i drugih organa (nosa, testisa, bubrega).
Imaju kožne makule, papule, čvorove ili plakove, često simetrične, prepune M. leprae. Može
doći do ginekomastije, gubitka prstiju i često teške periferne neuropatije. Bolesnici mogu
izgubiti trepavice i obrve.
21. Anthrax?

Antraks je zarazna bolest životinja, poznata od davnina. Sinonimi su crni prišt (za kožni
oblik) i bedrenica (za životinje)
Uzročnik antraksa je bakterija Bacillus antracis, čije spore mogu preživjeti na tlu i u
životinjskim produktima desetljećima. Preživači (goveda, koze, ovce, konji) su najviše
prijemljivi, a najčešće se zaraze jer mogu pojesti spore koje postoje na tlu. Cijepljenje
životinja i uklanjanje bolesnih i zaraženih znatno je smanjilo učestalost obolijevanja od
antraksa. No bez obzira na to spore antraksa mogu se naći na uzorcima tla u cijelom svijetu.
Kako se čovjek može zaraziti antraksom?
Čovjek se može zaraziti kroz kožu, nakon konzumiranja zaražene hrane ili udisanjem spora,
pa tako nastaju kožni oblik koji je najčešći, plućni antraks ili crijevni oblik antraksa.
Potrebno je udahnuti nekoliko tisuća spora da bi se razvio plućni antraks. Crijevni oblik
antraksa može se javiti ako se konzumira zaraženo meso.
Simptomi antraksa
Kod udisanja spora antraksa početni simptomi mogu nalikovati gripi, no nakon nekoliko dana
opće stanje se naglo pogoršava, javljaju se problemi s disanjem, izljev u plućima, a vrlo brzo
šok i gubitak svijesti. Pošto je najčešći put zaraze kroz kožu, obično se na koži javi crvena-
smeđa kvržica koja svrbi. Nakon nekoliko dana oko nje razvije se crvenilo i želatinozna
oteklina, a nakon toga u središtu se razvije otvoreni čir iz kojeg izlazi sukrvica. Na tom mjestu
stvori se crna krasta (otuda naziv "crni prišt"). Može se javiti povećanje limfnih čvorova ,
malaksalost, bolovi u mišićima, glavobolja, vrućica i povraćanje.
Liječenje se provodi antibioticima, a traje obično 7 do 14 dana.
Kako se zaštititi od infekcije antraksom?
Antraks se smatra idealnim bio-oružjem jer nije dokazan prijenos s čovjeka na čovjeka, već se
zarazi samo osoba koja je bila izložena sporama.

22. Deset najopasnijih virusa na svijetu?

1. Najopasniji virus na svetu je marburg virus. On je ime dobio po malom i idiličnom

nemačkom gradu u kom su braća Grim sakupljala ideje za svoje bajke. Virus je tamo prvi put
identifikovan 1967. godine, kada su zaposleni u jednoj laboratoriji zaraženi preko zelenih
majmuna iz Ugande. Od marburške groznice je tada stradalo sedam ljudi. Virus Marburg
izaziva hemoragična oboljenja i, kao i u slučaju ebole, prouzrokuje konvulzije i krvarenja
sluzokože, kože i organa. Stopa smrtnosti kod inficiranih osoba je 90 odsto.
2. Postoji pet vrsta ebole, a svaka od njih je dobila ime po nekoj državi ili regiji u Africi: Zair,
Sudan, Reston, Tai Forest, Bundibugio. Zairska ebola je najsmrtonosnija. Ona izaziva
smrtnost u 90 odsto slučajeva, a širi se u Gvineji, Sijera Leoneu, Liberiji i šire. Naučnici kažu
da su zairsku ebolu u gradove najverovatnije donele leteće lisice – vrsta slepih miševa koji se
hrane voćem.
3. Hanta virus prouzrokuje različite vrste bolesti. Dobio je ime po reci između Severne i
Južne Koreje, gde su se američki vojnici zarazili hanta virusom tokom Korejskog rata 1950.
godine. Ovaj virus prouzrokuje plućna oboljenja, temperaturu i insuficijenciju bubrega.
4. Različite vrste ptičjih bolesti obično izazivaju paniku – što je možda i opravdano, jer je
stopa smrtnosti u ovim slučajevima 70 odsto. Ali je rizik od dobijanja H5N1 virusa, koji je
jedan od najpoznatijih, zapravo vrlo mali. Ovim virusom se možete zaraziti jedino putem
direktnog kontakta s živinom, što objašnjava zbog čega je najviše slučajeva evidentirano u
Aziji, gde ljudi često žive u neposrednoj blizini kokošaka.
5. lasa virus- Ovaj virus prenose glodari, a njegova pojava može biti vrlo endemskog
karaktera, što znači da se virus javlja u određenom regionu, na primer u zapadnoj Africi, i
može da se aktivira u bilo kom trenutku.
6. Virus junin prouzrokuje argentinsku hemoragičnu groznicu. Ljudi koje su zaraženi ovim
virusom pate od zapaljenja tkiva, kožnih krvarenja i sepse. Međutim, problem je u tome što su
ovi simptomi toliko česti, da je bolest teško dijagnostikovati u prvi mah.
7. Viralna hemoragična groznica Krim-Kongo prenosi se preko krpelja. Po brzini
napredovanja je slična eboli i marburgu. Tokom prvih nekoliko dana infekcije pojavljuju se
igličasta krvarenja na licu, ustima i u ždrelu.
8. Virus mačupo prouzrokuje bolivijsku hemoragičnu groznicu. Takođe je poznat i kao crni
tifus. Infekcija izaziva visoku temperaturu, praćenu obilnim krvarenjima. Napreduje slično
kao i virus junin. Može se preneti s čoveka na čoveka, ali su i glodari često nosioci zaraze.
9. Naučnici su otkrili i virus šume Kiasanur (KFD), koji je prvi put identifikovan u šumama
na jugozapadnoj obali Indije 1955. godine. Prenosi se preko krpelja, ali naučnici kažu da je
teško definisati ko su tačno nosioci ovog virusa. Pojedini tvrde da to mogu biti pacovi, ptice i
veprovi. Zaraženi ovim virusom pate od visokih temperatura, jakih glavobolja i bola u
mišićima koji prouzrokuje krvarenja.
10. Denga groznica, poznata i kao kostolomna groznica, je tropska bolest od koje postoji
stalna pretnja. Ukoliko planirate godišnji odmor u tropskim predelima, obavezno se
informišite o ovom virusu. Njega prenose komarci, a godišnje se na popularnim
destinacijama, kao što su Tajland i Indija, ovim virusom zarazi od 50 do 100 miliona ljudi.
Ipak, najugroženiji su svakako onih dve milijarde ljudi koji žive u oblastima u kojima obitava
ovaj virus.

23. Autoimune bolesti?

Mutacije gena koje pripadaju HLA lokusu, mogu dovesti do toga da se produkuju
antitijela izmjenjenih aditivnih svojstava. Takva antitjela su označena kao autoantitjela i
mogu pripadati bilo kojoj od svih pet imunoglobulinskih klasa. Autoantitjela nemaju
tendenciju vezivanja za strane antigene (virusi, bakterije, funge) nego na vlastite celularne,
normalne, strukturalne, proteinske, ili nukleoproteinske molekule. Detektovan je veliki broj
specifičnih autoantitijela. Pojava autoantitjela ukazuje na autoimune poremećaje ili oboljenja.
To su najčešće sistemski eritemski lupus (SLE-systemic lupus erythrematodus),
reumatoidni artritis (RA), skleroderma (SD), dermatomiozitis (DM) i polimiozitis (PM).
Određivanje klasa autoantitjela ima samo orjentacioni značaj, ali određivanje specifičnih
autoantitjela ima izuzetan dijagnostički i terapeutski klinički značaj.
Autoimune bolesti predstavljaju jedan od najvećih izazova u naučnom i kliničkom smislu u
oblasti imunologije. Sadašnja saznanja u oblasti patogenih mehanizama su prilično
nekompletna. Daljim razvojem nauke vjerovatno će se dokučiti neke ključne tačke u ovoj
nesvakidašnjoj enigmi zvanoj autoimunost.
Većina autoimunih bolesti su poligenskog karaktera. Stotine gena imaju izmjenjenu
ekspresiju. Obolijevaju osobe koje su naslijedile multiple genetičke polimorfizme, a koji su
odgovorni za osjetljivost na ovu bolest. Radi se o genima HLA lokusa smještenim na šestom
hromosomu. Vjeruje se da produkti ovih gena imaju ulogu u izgradnji samotolerantnosti u
normalnim okolnostima.
Faktori koji induciraju autoimunost su:
- 1. Stres, 2. sekundarne infekcije, 3. postraumatski uveitis i 4. orhitis
- Hormoni. Incidenca autoimunih oboljenja mnogo je veća kod žena u odnosu na
muškarce. SLE je npr.deset puta učestaliji kod žena u odnosu na muškarce. Uzrok
tome je nepoznat, ali se pretpostavlja da bi to moglo biti zbog lučenja ženskih
hormona.
 24. Hipotireoza?

(Hasimoto tireoditis)- Znaci primarne hipotireoze su često suptilni, podmukli i nespecifični.

Javljaju se zimljivost, zaboravljivost, zatvor i promjene ličnosti. Manji porast težine je
posljedica zadržavanja tekućine i usporenog metabolizma. Česte su parestezije ruku i nogu,
nerijetko zbog odlaganja osnovne bjelančevinske tvari veziva u ligamente oko zapešća i
gležnjeva (sindrom karpalnog tunela). Žene s hipotireozom imaju menoragije. podbuhlo lice i
otok periorbitalnog tkiva posljedice su odlaganja mukopolisaharida, hijaluronske kiseline i
kondroitin sulfata; očni kapci su spušteni zbog smanjenja adrenergičkog tonusa; kosa je
rijetka, kruta i suha, a koža zadebljana, gruba, suha i perutava. Misli se da nastaju
kombinacijom genetskih i faktora spoljašnje sredine. Nedovoljno se zna o uzrocima, a neki
od gena se dovode u vezu sa ovom bolešću kao što je protein 4 vezan za citotoksični T-
limfociti (CTLA 4), geni HLA-DRB1, te gen za tireoglobulin. Štitnjača je uvećana i
upaljenog karaktera. Primarna hipotireoza: posljedica promjena u štitnjači, a TSH je visok.
Glavni je uzrok izgleda autoimune prirode. Obično je posljedica Hashimotova tireoiditisa i
često je prati čvrsta struma, koja se kasnije pretvara u skvrčenu, fibroznu žlijezdu minimalne
ili nikakve funkcionalnosti. Drugi je vodeći uzrok terapijska intervencija, posebno davanje
radiojoda. Sekundarna hipotireoza: Javlja se kad hipotalamus luči premalo TRH ili kad
hipofiza luči premalo TSH. Ponekad se insuficijencija TSH zbog manjka TRH naziva
tercijarnom hipotireozom.

25. Hipertireoidizam?
20 do 50% bolesnika ima vrlo izbočene oči, natekle tj. oftamopatiju, suhe oči. Gravesova
bolest (Basedowljeva bolest, difuzna toksična guša), najčešći oblik hipertireoze, uz
hiperfunkciju štitnjače obilježena je obično gušom, egzoftalmusom i pretibijalnim
miksedemom. Uzrokovana je autoprotutijelima na TSH receptor. Javlja se 1 na 200
stanovnika, češće pogađa žene. Može biti u vezi sa hormonalnim disbalansom ili nastaje pod
uticajem genetičkih i faktora spoljašnje sredine. Karakteriše je uvećana štitnjača. Kod ovih
ljudi imuni sistem produkuje antitijelo koje se naziva tireostimulirajući imunoglobulin, koji
povećava produkciju hormona tireoideje. Kod ovih ljudi povećan je rizik za razvoj drugih
autoimunih oboljenja kao što su: fatana anemija, celijakija, tip 1 dijabetesa, reumatski artritis,
Adisonova bolest. Potencijalni uzroci mogu biti promjene u spolnim hormonima, infekcije
virusima, bakterijama, određeni lijekovi, smanjen ili povećan unos joda. Zapažene su mutacije
nekoliko gena kod ovih pacijenata kao što je gen za CD40 ( gen iz familije tumor nekroza
faktor-receptor familija), CTLA4, HLA-DRB1, IL2RA (interleukin 2 receptor, alpha), gen za
tireoglobulin i TSHR (receptor).

26. Miastenia gravis - autoimuno-neuromuskularna bolest. Pogađa neuromuskularne veze.

Blokira prijenos acetilholina na receptore zbog razgradnje neuromuskularne sinapse. Pogađa
ljude svih životnih dobi, a česta je kod mlađih žena i starijih muškaraca. Dijagnoza se
postavlja intravenskom primjenom edrofonija, što nakratko popravlja mišićnu slabost. Liječi
se antikolinergicima, imunosupresivima, kortikosteroidima, timektomijom i plazmaferezom.
Miastenija gravis nastaje autoimunom reakcijom na postsinaptičke acetilkolinske receptore
što prekida neuromuskularni prijenos. Okidač za proizvodnju autoantitijela je nepoznat, ali
bolest je povezana s poremećajima timusa, tireotoksikozom i ostalim autoimunim bolestima.
Uloga timusa u miasteniji gravis je nejasna, ali 65% bolesnika ima hiperplaziju timusa, a 10%
ima timom.
27. Dijabetes melitus – je grupa metaboličkih bolesti za koju je karakterističan povećan šećer
u krvi. Nastaje zbog razaranja β- ćelija pankreasa koje ne mogu lučiti inzulin ili zbog
razaranja receptora na ćelijama za koje se vezuje inzulin. Od simptoma se javlja poliurija,
polidipsija, polifagija. Imamo više vrsta dijabetesa:
TIP 1 – kod koga su razorene β- ćelije pankreasa i takvi ljudi su ovisni o unosu inzulina, zato
se ova tip još naziva inzulin ovisni dijabetes melitus. Smatra se da je to poligena bolest. Jako
je povezan sa IDDM1 – genom ( inzulin ovisni dijabetes melitus gen ) te MHC genima ( klase
II; HLA ) i genski aleli DRB1, DQA 0301, te DQB1 geni ( 0302, 0201 ). Dokazanaje veza
između genotipa DQB1* 0201/*0302 i povezanog rizika za dijabetes tipa 1.
TIP 2 dijabetes melitus – se karakteriše inzulin rezistencijom. To znači da su ćelije
nesposobne da koriste inzulin. Postoji treća forma dijabetesa. To je gestacioni dijabetes koji
se javlja kod nosećih žena kod kojih prvobitno nije bio dijagnosticiran dijabetes, a simptom je
visok nivo glukoze u krvi i kod ovih osoba se uglavnom razvija dijabetes tip 2.

28. Multipla skleroza – autoimuna bolest CNS – a gdje dolazi do razaranja mijelinske
ovojnice oko aksona sto onemogućava pravilno prenošenje impulsa nervom ( brzina kretanja
impulsa je oko 104 m/s ) a kod ovih bolesnika to pada do pola metra ili metra sto rezultira
progresivnom neurološkom nesposobnošću sa različitim simptomima uključujući mentalne i
psihičke probleme. Generalno se misli da nije nasljedna bolest ali neke genetičke varijacije
povećavaj rizik kao npr. alel DR15 i DQ6 MHC sistema dok HLA – C554 i HLA – DRB1*11
pokazuju protektivne karakteristke za rastanak MS. Genske predispozicije mogu učestvovat
20 -60% u pojavi MS. Do sad je više od 20 različitih infektivnih agenasa ( retrovirusa,
mikobakterija i dr. ) povezano sa nastankom MS. Najčešće se povezuje Epsten Barov virus,
Herplex simplex virus 1 i 2, Varicela zoster virus jer je kod pacijenata sa MS pronađen titar
antitijela na ove viruse. Patogeneza je udružena sa MHC genima uz prisustvo inflamatornih
uzročnika u mozgu i kičmenoj moždini oboljelih. Pronađeni su T i B reaktivni limfociti. Jedna
hipoteza govori da CD4+ T – ly postaju autoreaktivni na mijelinske proteine u perifernom
imunom sistemu genetički predisponiranih osoba. Ovako aktvirani limfociti prolaze krvno –
moždanu barijeru i migriraju u CNS, gdje CD4+ T – ly pronalaze ciljne strukture mijelinskog
omota, i uzrokuju njegovo razaranje. Pored njih uključeni su i makrofage te mikroglija koje
izlučuju citokine, tumor nekrozis faktor α, interferon gama. Kroz krvno- moždanu barijeru
prolaze B – ly i aktivirani proteini komplementa. Sve ovo komponente zajedno uzrokuju
lokalno oštećenje tkiva tj. dovode do demijelinizacije nervnih vlakana i poremećaja
provođenja impulsa duž aksona što uzrokuje i kliničku pojavu simptoma. Drugi mehanizam
koji dovodi do nastanka autoreaktivnih T – ly i antitijela jeste mehanizam molekularne
mimikrije gdje infektivni agensi ili druge materije iz spoljašnje sredine pokreću imuni
odgovor protiv svojih proteina. O ovoj hipotezi god genetički predisponiranog domaćina
dolazi do infekcije sa patogenom koji posjeduje antigene koji su imunološki slični antigenim
domaćina, ali su i nešto različiti od proteina ćelijske membrane tako da mogu izazvati
imunološki odgovor da bi bili prepoznati od strane T – ly. Na ovaj način gubi se tolerancija na
svoje proteine ( autoantigene ). Na ovaj način imuni ogovor unakrsno reaguje sa sopstvenim
proteinima i patogena što dovodi do oštećenja tkiva. Infekcija virusom se moze dogoditi
veoma rano, a bolest se neće pojaviti sve dok virus ne pređe iz latentne ( prikrivene ) faze u
aktivnu ( litičku ) fazu gdje izaziva navedeni vid imunoreaktivnosti. Postoji i treća hipoteza
sporedne aktivacije gdje dolazi do formiranja autoreaktivnih T i B-ly zbog nespecifičnih
inflamantornih događaja tokom infekcije. Ovdje imamo slučaj stvaranja super antigena kao i
izlučivanja inflamantornih citokina i hemokina tokom infekcije što može dovesti do
autoreaktivacije navedenih reaktivnih ćelija.
29. Ankilozirajući spondilitis- javlja se od 15-35 godine života. Nepoznati uzroci, vrsta je
hroničnog artritisa koji napada kičmu. Izraz ankilozni odnosi se na ukočenost a spondil odnosi
se na kičmu, itis-upala. Upaljuju se zglobovi i područja povezivanja tetiva za kosti što može
dovesti do srastanja kičmenih pršljenova. Kod povijenih starijih osoba s pogledom prema
zemlji je odmakli stadij AS. Na mjestima upale imamo povišen broj T-ly, makrofaga,
antiupalnih citokina (interleukin 1β, TNF, interferon gama). Ova bolest je u izrazitoj
koorelaciji sa antigenom tkivne histokompatibilnosti HLA-B27. Prevalenca AS u evropi 0,2%
a frekvenca pojavljivanja HLA – B27 je 6 - 8 %, s tim da je u Kanadi frekvencija HLA – B27
kod oko 50% pacijenata a AS se rijeđe javlja kod stanovnika Afrike i Japana kod kojih je vrlo
rijedak. Nova istraživanja su pokazala da oko 90% posjeduje varijantu HLA – B27 gena
(antigen). Potencijalno protektivan alel je HLA – B*44. Hipoteza kaže da dolazi do
prepoznavanja peptida od strane HLA – B27 antigen mehanizmom molekulare mimikrije.
Tokom infekcije bakterijama čiji antigen i peptidi pokazuju mimikriju sa vlastitim peptidima
ćelija navedenih veza koji se prezentuje HLA I – B27 receptorima, dolazi do unakrsne
reaktivnosti aktiviranih citotoksičnih T – ly na peptide vlastitih ćelija navedenih veza. Dokaz
tome jesu izolovani peptidi kod pacijenata oboljelih od AS. Ovi peptidi su imali homolognu
aminokiselinsku sekvencu sekvenci HLA – B27 receptora. To je dokazano u slučaju infekcije
Epsten Barovim virusom i bakterije Klebsiella pneumoniae.

30. Sistemski lupus

Pogađa kožu bubrege mozak i ostale organe odnosno veze u tkivima tih organa zbog
djelovanja ćelija imunog sistema što rezultira upalama i oštećenjem tkiva. Najčešće pogađa
srce, zglobove, kožu, pluća, krvne sudove, jetru, bubrege i nervni sistem. Karakteriše ga
crvenilo kože lica koje liči na frontalni izgled glave vuka. Devet puta češće javlja se kod žena
i to od 15-35 godine. Uzroci su još uvijek nepoznati ali studije asociraju na postojanje
genetičkih predispozicija za pojavu ove bolesti. Od gena spominju se HLA geni klase 1, 2 i 3,
a naročito 1 i 2 doprinose predisponiranosti osoba na pojavu SEL kao i mnogih drugih gena
kao što je onaj za TNF (Tumor Nekroza Faktor). Od kožnih je promjena najčešći eritem lica u
obliku leptira, u ili iznad razine kože, koji obično ne zahvaća nazolabijalnu brazdu. Od
rozaceje se razlikuje po izočnosti papula i pustula. Eritematozne, čvrste, makulopapulozne
eflorescencije javljaju se i drugdje, navlastito na izloženim površinama lica i vrata, prsiju i
laktova. . Pneumonije su rijetke, premda su uobičajena manja oštećenja plućnih
funkcija. Laboratorijskim se pretragama SLE razlikuje od drugih kolagenoza; spočetka valja
odrediti krvnu sliku, analizu urina, standardne biokemijske pretrage uključujući testove
jetrenih i bubrežnih funkcija te ANA. Utvrđen je povećan je nivo serumske MMP-9 kod SLE
pacijenata sa nauropsihijatrijskim manifestacijama i utvrđenim abnormalnostima mozga
magnetnom rezonasom. Visoke koncentracije serumskog MMP-9 su u vezi sa cerebralnim
vaskulopatijama i mogu značiti povećan rizik za cerebralne ishemične epizode kod SLE
pacijenata.

31. Reumatoidni artritis

 Poznat i kao upala zglobova ekstremiteta i ramenog pojasa hrskavice kosti, a ponekad
zahvata i unutrašnje organe. Oboljenje skraćuje životni vijeke i uzrokuje invaliditet. Uz
određeni stil života može se poboljšati kvalitet i dužina življenja. Ovo je i kao ostale
multifaktoralna bolest ali sa određenim genetičkim predispozicijama koje u interakciji sa
spoljašnjim faktorima sredine dovode do njene pojave. Oko 1% ljudi boluje od ove bolesti,
a tri puta češće žene od muškaraca. Ova bolest je rijetka u afričkim populacijama, te Kini i
Japanu. Kod članova porodice koje imaju oboljelog srodnika, rizik raste od 2-17 puta.
Visok nivo prediponiranosti pokazale su osobe sa HLA-DRB1*04, te HLA-DRB1*14. 01 i
10 genetičke varijante se također javlja u nekim populacijama. S druge strane pronađena je
 veza između HLA-DRB1*07, *08 i *13 i pojave reumatoidnog artritisa. Postoje također
geni iz drugih familija koje učestvuju u predisponiranosti na ovu bolest. U upalnim
reakcijama RA nalazimo makrofage, eozinofile, neutrofile, T i B-limfocite, mast
ćelije. Ove ćelije luće citokine, hemokine, antitijela, enzime metaloproteinaze,
serinproteinaze što vodi ka progresiji ove bolesti. Puno se proučavaju CD4 reaktivni
limfociti koji iniciraju i održavaju ovu bolest. Molekularni mehanizmi nastanka ove
bolesti može biti odgovor ovog sistema na infektivne agense na genetički predisponiranog
domaćina npr. infekcija citomegalovirusom, Ebštajn-Barovog virusa, parvovirusa i
rubeole. Utvrđena je reaktivnost autoantitijela na kolagen tipa 2 i heat shock proteine.
Moguće je da toksini mikroorganizama uzrokuju molekularnu mimikriju tj. dovode do
formiranja reaktivnih determinanti na ćelijskim receptorima zglobova. Na taj način stvaraju
superantigene kao u slučaju infkekcije stafilokoama, streptokokama i mikoplazmama.
Produkti ovih bakterija se vezuju za HLA molekule receptora T-limfocita, stimulirajući
autoimuni odgovor. Matriks metaloproteinaza-3 ili MMP-3 igra značajnu ulogu
patogenezi sistemskog eritemskog lupusa i reumatoidnog artritisa. Nivo serumskog
MMP3 je u direktnoj korelaciji sa intenzitetom bolesti RA pacijenata. Povišen nivo MMP3
bolje reflektira RA aktivnost nego nivo citokina ili ostalih markera za konektivne bolesti.
Simptomi:
 Jutarnja ukočenost koja traje najmanje pola sata, nakon čega se zglobovi opuštaju.
 simetrična otečenost, toplina i bol u zglobovima – najmanje šest tjedana prije dijagnoze.
 Deformacije zglobova:
 Upala krajnjih arterija koja uzrokuje potkožne čvoriće ili kvržice, najčešće u blizini
lakta.
 Vretenasti otoci mekog tkiva oko oboljelih zglobova – nakupljanje tekućine, posebno u
koljenima, u rjeđim slučajevima u zglobnoj vrećici iza koljena (Bakerova cista), a ponekad
i na području lista noge.

32. Juvenilni reumatoidni artritis

Je mladelački artritis, a karakteriše ga oticanje zglobova nogu, bol i upala. Može biti prolazna,
te ostati nekoliko mjeseci ili hronična. Pogađa 1% dječije populacije. Sličan je reumatoidnom
artritisu.
33. Skleroderma pigmentosum
Je hronična autoimuna bolest, karakteriše se stvaranje zadebljanja, promjenama na krvnim
sudovima i povećanim titrom autoantitijela. Pogađa određene porodice. Nisu pronađeni geni
povezani sa predisponiranosti sa ovom bolešću i ne postoji efikasan lijek. Kod skleroderme
radi se o disbalansu i povećanom nivou MMP1 i TIMP1. Pošto skleroderma zahvata različite
lokacije u odnosu na reumatoidni artritis zbog toga su u njiihovu patogenezu uključeni
različiti MMPs. Sistemska skleroza poznata je i pod nazivom skleroderma. Sklerodermija je
progresivna sistemska skleroza ili CREST. Kratica crest se odnosi na:
 Kalcinozu (Calcinosis) – stanje koje je karakterizirano nakupljanje kalcijskih soli u raznim
tjelesnim tkivima. Kalcinoza je nepredvidljiva i teško se liječi.
 Raynaudov sindrom – poremećaj krvotoka krvnih žila udova.
 Ezofagealna dismotilnost – pretjerana opuštenost glatkih mišića jednjaka što otežava
gutanje, povraćanje ali i ostale procese koji se odvijaju u jednjaku.
 Sklerodaktilija – ušiljenje prstiju i otvrdnuće kože na prstima u sklopu sistemske skleroze.
 Teleangiektazija – proširenje kapilara koje je vidljivo kao crvenkasta lezija na koži.
CREST je sindrom koji označava ograničeni kutani oblik ovog sistemske skleroze.